çevre mühendisliği ders notu

DEVLET HAVA MEYDANLARI İŞLETMESİ
GENEL MÜDÜRÜLÜĞÜ
DHMİ “GÖREVDE YÜKSELME VE UNVAN DEĞİŞİKLİĞİ
YÖNETMELİĞİ” ÇERÇEVESİNDE GERÇEKLEŞTİRİLECEK OLAN
ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ
SINAVINA AİT %60’LIK KURUMSAL MESLEKİ BİLGİLERİ İÇEREN
DERS NOTU
2015
İNSAN KAYNAKLARI DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Resmi Gazete Tarihi: 24.08.2011 Resmi Gazete Sayısı: 28035
AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı;
a) Çevresel açıdan belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların üretimine,
b) Ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının tekrar kullanım, geri
dönüşüm ve geri kazanım yolu ile bertaraf edilecek miktarının azaltılmasına,
c) Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan ve dolaylı olarak alıcı ortama verilmesinin
önlenmesine,
ç) Ambalaj atıklarının belirli bir yönetim sistemi içinde, kaynağında ayrı toplanması, taşınması,
ayrılmasına ilişkin teknik ve idari standartların oluşturulmasına,
yönelik prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik esasların belirlenmesidir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; piyasaya sürülen bütün ambalajları ve bu ambalajların atıklarını kapsar.
(2) Defolu ürünler, fireler, piyasaya sürülmemiş ambalajlar ve benzeri üretim artıkları ile ambalaj atığı
tanımına girmeyen boru, sac levha, demir-çelik hurdaları, kumaş atıkları ve benzeri ambalaj dışı atıklar bu
Yönetmelik kapsamı dışındadır.
(3) 22/7/2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
kapsamındaki ambalaj atıklarının, 14/3/2005 tarihli ve 25755 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamındaki ambalaj atıklarının ve 30/7/2008 tarihli ve 26952 sayılı Atık
Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamındaki ambalaj atıklarının toplanması, taşınması, ayrılması, geri
dönüşümü, geri kazanımı ve bertarafı yukarıda belirtilen ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılır.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 8 inci, 11 inci ve 12
nci maddeleri ile 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci ve 8 inci maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Ambalaj: Hammaddeden işlenmiş ürüne kadar, bir ürünün üreticiden kullanıcıya veya tüketiciye
ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan herhangi bir
malzemeden yapılmış Ek-1’ de yer alan Ambalaj Tanımına İlişkin Açıklayıcı Örneklerde belirtilenler ile geri
dönüşsüz olanlar da dâhil tüm ürünleri,
b) Ambalaj atığı: Üretim artıkları hariç, ürünlerin veya herhangi bir malzemenin tüketiciye ya da nihai
kullanıcıya ulaştırılması aşamasında ürünün sunumu için kullanılan ve ürünün kullanılmasından sonra oluşan
kullanım ömrü dolmuş tekrar kullanılabilir ambalajlar da dâhil çevreye atılan veya bırakılan satış, ikincil ve
nakliye ambalajlarının atıklarını,
c) Ambalaj atığı aktarma merkezi: Çevre lisanslı toplama ayırma tesislerinin yönetim planı kapsamında
ambalaj atıklarının toplanması amacıyla kurduğu şubeleri,
ç) Ambalaj atığı toplama noktası: Satış noktalarında tüketicilerin rahatlıkla görebilecekleri yerlerde,
ambalaj atıklarını ayrı biriktirmek ve bu konuda tüketicileri bilgilendirmek ve bilinçlendirmek amacıyla
oluşturulan noktayı,
d) Ambalaj atığı üreticisi: Ambalajlı ürünü kullanarak ambalaj atığının oluşmasına sebep olan gerçek
veya tüzel kişileri,
e) Ambalaj atıkları yönetimi: Ambalaj atıklarının belirli bir sistem içinde, kaynağında ayrı toplanması,
taşınması, ayrılması, tekrar kullanılması, geri dönüştürülmesi, geri kazanılması, bertarafı ve bu tür faaliyetlerin
gözetim, denetim ve izlenmesini,
f) Ambalaj atıkları yönetim planı: Ambalaj atıklarının biriktirilmesi, toplanması, taşınması, ayrılması, geri
dönüştürülmesi ve geri kazanılması faaliyetlerinin çevre ile uyumlu şekilde gerçekleştirilmesine yönelik olarak
yapılacak çalışmalar ile bu çalışmaların kimler tarafından nasıl, ne şekilde ve ne zaman yapılacağını gösteren
detaylı eylem planını,
g) Ambalaj bileşenleri: Ambalajın elle veya basit fiziksel yollar ile ayrılabilen kısımlarını,
ğ) Ambalaj komisyonu: Bu Yönetmelik doğrultusunda yürütülen çalışmaları ve uygulamaları
değerlendirmek üzere Bakanlık temsilcisinin başkanlığında ilgili taraflardan oluşan komisyonu,
h) Ambalaj üreticisi: Ambalajı üretenler ve/veya bu ürünleri ithal edenleri,
1
ı) Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını,
i) Bertaraf: 5/7/2008 tarihli ve 26927 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Genel Esaslarına
İlişkin Yönetmeliğin Ek-II-A’sında yer alan işlemlerden herhangi birisini,
j) Çevre lisansı: 29/4/2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre Kanununca
Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte düzenlenen lisansı,
k) Depozito uygulaması: Tekrar kullanılabilir ve tek yönlü ambalajların, ürünün satıldığı noktadan iade
alınması suretiyle piyasaya süren tarafından kurulan toplama sistemini,
l) İkincil ambalaj: Birden fazla sayıda satış ambalajını bir arada tutacak şekilde tasarlanmış, üründen
ayrıldığında ürünün herhangi bir özelliğinin değişmesine neden olmayan ambalajı,
m) Ekonomik işletmeler: Ambalaj üreticilerini, piyasaya sürenleri ve tedarikçileri,
n) Enerji geri kazanımı: Yanabilir özellikte olan ambalaj atıklarının, ısı geri kazanımı amacıyla tek başına
veya diğer atıklarla birlikte, doğrudan yakılarak enerji üretiminde kullanılmasını,
o) Geri dönüşüm: Ambalaj atıklarının bir üretim süreci içerisinde orijinal amacı veya başka bir amaç için
organik geri dönüşüm dâhil, enerji geri kazanımı hariç olmak üzere yeniden işlenmesini,
ö) Geri dönüşüm tesisi: Fabrika, satış noktası ve benzeri üniteler içerisinde yapılan geri dönüşüm hariç,
ambalaj atıklarının geri dönüşümünü sağlamak amacıyla kurulan tesisi,
p) Geçici faaliyet belgesi: Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte
düzenlenen belgeyi,
r) Geri kazanım: Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin Ek-II-B’sinde yer alan işlemlerden
herhangi birisini,
s) Geri kazanım tesisi: Geri kazanım işlemlerinin yapıldığı tesisleri,
ş) Gönüllü anlaşma: Bakanlık ile yetkilendirilmiş kuruluş arasında yapılan anlaşmayı,
t) Geri kazanım hedefi: Bu Yönetmelik kapsamındaki ambalajların, ağırlık olarak geri kazanılması
zorunlu miktarının, piyasaya sunulan miktarına oranını,
u) Kaynakta ayrı toplama: Ambalaj atıklarının oluştuğu noktada diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilmesi
ve toplanmasını,
ü) Kompozit ambalaj: Farklı malzemelerden yapılmış, elle birbirinden ayrılması mümkün olmayan
ambalajı,
v) Nakliye ambalajı: Belirli sayıda satış ambalajlarının veya ikincil ambalajların taşıma ve depolama
işlemleri sırasında zarar görmesini önlemek, ürünün üreticiden satıcıya nakliyesi sırasında taşınmasını
kolaylaştırmak ve depolama işlemlerini sağlamak amacıyla karayolu, demiryolu, deniz yolu ve hava yolu
taşımasında kullanılan konteynırlar hariç kullanılan ambalajı,
y) Organik geri dönüşüm: Atık depolama alanlarında yapılan depolama işlemi hariç, ambalaj atıklarının
biyolojik olarak parçalanabilen kısımlarının kontrollü bir şekilde mikroorganizmalar aracılığıyla kompost veya
metan gazı elde edilecek şekilde oksijenli veya oksijensiz ortamda ayrıştırılmasını,
z) Önleme: Ambalajın, ambalaj atığının ve içerdiği maddelerin miktarının ve çevreye verdiği zararın,
ambalajın tasarımından başlayarak, üretimi, pazarlanması, dağıtımı, kullanılması, atık haline gelmesi ve bertaraf
edilmesine kadar, temiz ürün ve teknolojiler geliştirilerek azaltılmasını,
aa) Piyasaya arz: Ambalajlanmış ürünün, tedarik veya kullanım amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak
piyasada yer alması için yapılan faaliyeti,
bb) Piyasaya süren: Bir ürünü bu Yönetmelik kapsamındaki ambalajlar ile paketleyen gerçek veya tüzel
kişiyi, üretici tarafından direkt olarak piyasaya sürülmemesi durumunda ise ambalajın üzerinde adını ve/veya
ticari markasını kullanan gerçek veya tüzel kişiyi, üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından
yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçıyı,
cc) Poşet: Ürünlerin taşınması amacıyla kullanılan farklı hammaddelerden üretilebilen her türlü
malzemeyi,
çç) Sanayi işletmesi: 17/4/1957 tarihli ve 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununda tanımlanan sanayi
işletmelerini,
dd) Satış ambalajı: Satın alma noktasında, nihai kullanıcı veya tüketici için bir satış birimi oluşturmaya
uygun olarak yapılan ambalajı,
ee) Satış noktası: Toptan ve/veya perakende olarak ambalajlı ürünlerin satışını yapan iki yüz
metrekareden büyük kapalı alana sahip mağaza, market, süpermarket, hipermarket ve benzeri satış yerlerini,
ff) Tedarikçi: Kendisi ambalaj üreticisi olmayıp piyasaya sürenlere ambalaj tedarik edenler ile piyasaya
sürenler adına fason üretim yapanları,
gg) Tekrar kullanım: Yaşam döngüsü boyunca minimum sayıda rotasyon yapacak şekilde tasarlanmış
ambalajın, tekrar dolum için piyasada bulunan yardımcı ürünler kullanılarak ya da kullanılmadan kendi amacı
doğrultusunda tekrar doldurulduğu ya da tekrar kullanıldığı işlemi,
ğğ) Tek yönlü ambalaj: Kullanım sonrasında tekrar kullanıma uygun olmayan ambalajları,
2
hh) Temsiliyet payı: Yetkilendirilecek kuruluşun temsil ettiği ambalaj miktarının, yurt içinde piyasaya
sürülen toplam ambalaj miktarına oranını,
ıı) Toplama ayırma tesisi: Fabrika, satış noktası ve benzeri üniteler içerisinde yapılan biriktirmeler hariç,
ambalaj atıklarının toplandığı ve cinslerine göre sınıflandırılarak ayrıldığı tesisi,
ii) Yetkilendirilmiş kuruluş: Piyasaya sürenlerin bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerini yerine
getirmek üzere oluşturdukları ve Bakanlık tarafından yetkilendirilen tüzel kişiliği haiz kuruluşları,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel İlkeler, Görev, Yetki ve Yükümlülükler
Genel ilkeler
MADDE 5 – (1) Ambalaj atıklarının yönetimine ait ilkeler aşağıda belirtilmiştir:
a) Doğal kaynakların korunması, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda
üretimin sağlanması ve depolanacak atık miktarının azaltılması amacıyla ambalaj atıklarının oluşumunun
önlenmesi, üretimin kaçınılmaz olduğu durumlarda ise öncelikle tekrar kullanılması, geri dönüştürülmesi, geri
kazanılması ve enerji kaynağı olarak kullanılması esastır.
b) Tek yönlü ambalaj kullanımının ve bunların atıklarının kontrol altına alınabilmesi amacıyla, öncelikle
tekrar kullanıma uygun ambalajların tercih edilmesi esastır.
c) Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi
ve düzenli depolama sahalarında depolanarak bertarafı yasaktır.
ç) Ambalaj atıklarının yönetiminden sorumlu kişi veya kişiler ile kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve
insan sağlığına zararlı olabilecek etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
d) Ambalaj atığı üreticileri, ambalaj atıklarını, bağlı bulundukları belediyenin ambalaj atıkları yönetim
planına uygun olarak, diğer atıklardan ayrı biriktirmek ve belediyenin toplama sistemine bedelsiz vermekle
yükümlüdür. Ancak, organize sanayi bölgeleri yönetimleri, organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan sanayi
işletmeleri ve diğer sanayi işletmeleri, satış noktaları ve alışveriş merkezleri, belediyenin yönetim sistemi dışında
kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları ile bu hava alanları bünyesinde yer alan tüm tesisler, belediye
mücavir alan sınırları dışında kalan ambalaj atığı üreticileri 23 üncü maddede belirtilen şartları sağlamaları
durumunda, oluşan ambalaj atıklarını çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesisine veya
belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verebilirler.
e) Sağlıklı bir geri kazanım sisteminin oluşturulması için ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması
esastır. Ambalaj atıklarının bu Yönetmelikte tanımlanan toplama sistemi dışında bir yöntemle toplanması ve
ayrılması yasaktır.
f) Piyasaya sürenler, ambalajlı olarak piyasaya sürülen ürünlerin kullanımı sonucu ortaya çıkan ambalaj
atıklarının kaynağında ayrı toplanmasını, ayrılmasını, geri dönüşümünü ve geri kazanımını sağlamak ve bu
amaçla yapılacak harcamaları karşılamakla yükümlüdürler.
g) Ambalaj atıklarının yönetiminden kaynaklanan her türlü çevresel zararın giderilmesi amacıyla yapılan
harcamaların, bu atıkların yönetiminden sorumlu olan gerçek ve/veya tüzel kişiler tarafından karşılanması
esastır.
ğ) Ambalaj atıklarının toplanması ayrılması, geri dönüşümü ve geri kazanımı amacıyla faaliyet gösteren
veya göstermek isteyen gerçek ve/veya tüzel kişiler çevre lisansı almak zorundadırlar.
h) Maddesel geri dönüşümü ekonomik olmayan ambalaj atıkları, enerji geri kazanımı amacıyla işlenebilir.
ı) Piyasaya sürenler bu Yönetmelikte tanımlanan yükümlülüklerinin yerine getirilmesi amacıyla kâr
maksadı taşımayan tüzel kişiliği haiz bir yapı oluşturulabilir. Tüzel kişiliği haiz bu tür oluşumlar, piyasaya
sürenlerin yükümlülüklerini yerine getirebilmek için Bakanlıktan yetki almak zorundadır.
i) Tek yönlü ambalajların kullanım sonrasında geri kazanım sürecine dâhil edilmesi esastır.
j) Ambalajın, ambalaj atığının ve içerdiği maddelerin miktarının ve çevreye verdiği zararın, ambalajın
tasarımından başlayarak, üretimi, pazarlanması, dağıtımı, kullanılması, atık haline gelmesi ve bertaraf edilmesine
kadar, temiz ürün ve teknolojiler geliştirilerek azaltılmasına yönelik önleme faaliyeti yapmak esastır. Bu
maksatla üretilecek ambalajların yapısındaki ağır metal muhtevalarının, ambalajın birim ağırlığının, ambalajın
fonksiyonunu bozmayacak gerekli sağlık, temizlik ve güvenlik düzeyini olumsuz etkilemeyecek şekilde en aza
indirilmesi esastır.
k) Geçici faaliyet belgeli ve/veya çevre lisanslı tesislerin, kişi ve/veya kuruluşlar tarafından bu
Yönetmelikte tanımlanan sistem dışında toplanmış olan ambalaj atıklarını tesislerine almaları yasaktır.
l) Ambalaj atıklarının geçici faaliyet belgeli ve/veya çevre lisanslı işletmelere verilmesi esastır. Ambalaj
atıklarının bunların dışındaki kişi ve/veya kuruluşlar tarafından toplanması yasaktır.
Bakanlık merkez teşkilatının görev ve yetkileri
MADDE 6 – (1) Bakanlık;
3
a) Ambalaj atıklarının toplanması, ayrılması, tekrar kullanımı, geri dönüşümü, geri kazanımı ve
bertarafına ilişkin strateji ve politikaları belirlemekle, bu Yönetmelikle sorumluluk verilmiş taraflarla işbirliği
yapmakla, koordineli çalışmakla, idari tedbirler almakla ve denetimleri yapmakla,
b) Piyasaya sürenler adına toplama, ayırma, tekrar kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım
yükümlülüklerini yerine getirmek üzere oluşturulan kurum ve kuruluşların yetkilendirilme esaslarını
belirlemekle, yetkilendirmekle, yetkilendirilen kuruluşları denetlemekle, bu Yönetmeliğe ve yetkilendirme
esaslarına aykırılık halinde gerekli yaptırımın uygulanmasını sağlamakla ve yetkiyi iptal etmekle,
c) Ambalaj Komisyonunu toplamak, Komisyona başkanlık yapmak ve sekretarya işlerini yürütmekle,
ç) Geri kazanılmış ürünlerin kullanımını özendirmekle,
d) Bu Yönetmelikle sorumluluk verilen taraflar için eğitim faaliyetleri düzenlemekle,
e) Ambalaj atıkları yönetim planının hazırlanmasına, uygulanmasına ve izlenmesine ilişkin usul ve
esasları belirlemekle,
f) Belgelendirme dosyalarında bulunması gereken bilgi ve belgeler ile belgelendirme dosyalarının
hazırlanmasında dikkat edilecek hususlara ait usul ve esasları belirlemekle,
g) Yetkilendirilecek kuruluşlarda aranacak kurumsal, teknik ve mali özellikler ile buna ilişkin usul ve
esasları belirlemekle,
ğ) Ambalaj ve ambalaj atıklarına ait yıllık istatistikleri yayımlamakla,
h)Toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesislerinin lisanslandırma esaslarını belirlemekle,
çevre lisansı vermekle, denetlemekle, idari yaptırımı uygulamakla,
görevli ve yetkilidir.
(2) Bakanlık, gerekli gördüğü durumlarda birinci fıkrada belirtilen yetkilerini il çevre ve şehircilik
müdürlüklerine devredebilir.
İl çevre ve şehircilik müdürlüklerinin görev ve yetkileri
MADDE 7 – (1) İl çevre ve şehircilik müdürlüğü;
a) Ambalaj atıklarının yönetimi için belediyeler, ekonomik işletmeler, yetkilendirilmiş kuruluşlar, çevre
lisanslı/geçici faaliyet belgeli işletmeler ve ambalaj atığı üreticileri arasında koordinasyonu sağlamakla,
b) Ayrı toplama çalışmalarının ambalaj atığı yönetim planına uygun olarak yapılıp yapılmadığını
denetlemekle,
c) Ekonomik işletmelere ve çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi alan tesislere elektronik yazılım programı
için kullanıcı kodu ve şifre vermekle,
ç) İl sınırları içinde faaliyette bulunan ambalaj üreticilerini, piyasaya sürenleri ve tedarikçileri tespit
ederek, Ek-4’te yer alan Ambalaj Üreticisi Müracaat Formu, Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formu
ve Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formunun her yıl doldurularak, il çevre ve şehircilik
müdürlüğüne gönderilmesini sağlamakla,
d) Çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi almış tesislerin faaliyetlerini denetlemekle,
e) İl sınırları içinde faaliyette bulunan ambalaj üreticilerini, piyasaya sürenleri, tedarikçileri, satış
noktalarını, sanayi işletmelerini ve ambalaj atığı üreticilerini denetlemekle,
f) Ekonomik işletmeler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluşla birlikte geri kazanılmış ürünlerin kullanımını
özendirmekle,
g) Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında eğitim faaliyetleri yapmakla,
ğ) Toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesislerine çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi
vermekle,
h) İl sınırları içinde faaliyette bulunan ambalaj atığı toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım
tesislerini tespit ederek çevre lisansı almalarını sağlamakla,
ı) Ambalaj atığı aktarma merkezlerini kayıt altına almakla ve denetlemekle,
i) Elektronik yazılım programı üzerinden gönderilen Ek-4’te yer alan Ambalaj Üreticisi Müracaat Formu,
Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formu, Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formu, Ek7’de yer alan Toplama Ayırma Tesisi Beyan Formu, Ek-8’de yer alan Geri Dönüşüm ve Geri Kazanım Tesisi
Beyan Formunu doldurmalarını sağlamakla, belgelendirmelerini incelemek ve takibini yapmakla,
görevli ve yetkilidir.
Belediyelerin görev ve yetkileri
MADDE 8 – (1) Büyükşehir belediyeleri;
a) Ambalaj atıklarının düzenli depolama sahalarına kabul edilmemesi için gerekli önlemleri almakla,
b) Belediyeler tarafından yürütülen çalışmalarda koordinasyonu sağlamak ve desteklemekle,
c) Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında, bu Yönetmelikle sorumluluk verilen taraflarla birlikte eğitim
faaliyetleri yapmak veya katkıda bulunmakla,
görevli ve yükümlüdür.
(2) Belediyeler;
4
a) Ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplamak veya toplattırmakla, bu iş için toplama ayırma tesisi
kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmekle ve kurduğu tesislere çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi
almak/aldırmakla,
b) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ambalaj atıkları yönetim planını hazırlamakla,
c) Piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluş ile sözleşme yapılması durumunda ise ambalaj
atıkları yönetim planını birlikte hazırlamakla ve Bakanlığa sunmakla, yönetim planı kapsamında gelişme
raporlarını hazırlamak ve il çevre ve şehircilik müdürlüğüne sunmakla,
ç) Ambalaj atığı yönetim planı doğrultusunda, çalışmaları yürütmek, gerekli önlemleri almakla,
d) Ambalaj atıklarının evsel atık toplama araçlarına alınmaması için gerekli tedbirleri almakla,
e) Ambalaj atıklarının düzenli depolama sahalarına kabul edilmemesi için gerekli önlemleri almakla,
f) Çevre lisansı başvurusunda bulunacak olan toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesislerine
çalışabilecekleri uygun alan temin etmekle,
g) Toplama ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesislerini belediye imar planları üzerine işlemekle ve
altyapı hizmetlerini öncelikli olarak sağlamakla,
ğ) Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında, bu Yönetmelikle sorumluluk verilen taraflarla birlikte eğitim
faaliyetleri yapmak ve katkıda bulunmakla,
h) Ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında toplanan ambalaj atıklarına ilişkin belgeleri düzenlemek
ve/veya onaylamakla,
ı) Ambalaj atığı yönetimi konusundaki sorumluluklarını, gerekli görmesi halinde, yetkilendirilmiş
kuruluşla işbirliği içerisinde yürütmekle,
i) Ambalaj atıklarının yetkili olmayan kişiler tarafından toplanmasını, taşınmasını, depolanmasını, geri
dönüştürülmesi ve geri kazanılmasını önlemek amacıyla gerekli tedbirleri almakla,
j) Tercih etmeleri halinde, afetzedelerin acil barınma ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılacak evlerin
imalatında hammadde ihtiyacını karşılamak üzere, Polietilenteraftalat ambalaj atıkları toplama yükümlülüğünü
yapılacak sözleşme ile Türkiye Kızılay Derneğine devretmekle,
görevli ve yükümlüdürler.
Ambalaj üreticilerinin yükümlülükleri
MADDE 9 – (1) Ambalaj üreticileri;
a) Ambalajı tasarım aşamasından başlayarak, üretim ve kullanım sonrasında en az atık üretecek, geri
dönüşümü ve geri kazanımı en kolay, en ekonomik ve çevreye en az zarar verecek şekilde üretmekle,
b) Ambalaj malzemesini tekrar kullanıma, geri dönüşüme ve/veya geri kazanıma uygun olacak şekilde
tasarlamak, üretmek ve piyasaya sunmakla,
c) Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında eğitim faaliyetleri yapmakla ve bu faaliyetlere katkıda
bulunmakla,
ç) Ek-4’te yer alan Ambalaj Üreticisi Müracaat Formunu, ürettikleri ambalajları müşterilerine satışı
esnasında ambalaj kullanmaları halinde ise ayrıca Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik
yazılım programı üzerinden doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla,
d) Bir önceki yıl ürettiği, ithal ettiği, ihraç ettiği, piyasaya sürdüğü ambalajlar için Ek–4’te yer alan
Ambalaj Üreticisi Müracaat Formunu, piyasaya sürdüğü ve/veya ihraç ettiği ürünlerin ambalajları için ise Ek5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak her yıl Şubat
ayı sonuna kadar il çevre ve şehircilik müdürlüğüne göndermekle,
e) 5 inci maddenin birinci fıkrasının (j) bendinde yer alan ambalaj atıklarını önleme ile ilgili tedbirleri
almakla,
f) Ambalajları 14 üncü ve 15 inci maddelerdeki hükümlere uygun olarak üretmekle,
g) Üretilen ambalajlarda işaretlemenin tercih edilmesi halinde ambalajlarını, üretim esnasında 16 ncı
maddede belirtilen şekilde işaretlemekle,
yükümlüdürler.
Tedarikçilerin yükümlülükleri
MADDE 10 – (1) Tedarikçiler;
a) Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden
doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla,
b) Bir önceki yıl tedarik ettiği ambalajları için Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formunu
elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak her yıl Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve şehircilik
müdürlüğüne bildirmekle,
yükümlüdürler.
Piyasaya sürenlerin yükümlülükleri
MADDE 11 – (1) Piyasaya sürenler;
a) Ürünlerin ambalajlanması sırasında tekrar kullanıma uygun ambalajları tercih etmekle,
5
b) Ürünün kullanımı sonrasında en az atık üretecek, geri dönüşümü ve geri kazanımı en kolay ve en
ekonomik ambalajları kullanmakla,
c) 5 inci maddenin birinci fıkrasının (j) bendinde yer alan ambalaj atıklarını önleme ile ilgili tedbirleri
almakla,
ç) Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden
doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla,
d) Miktara bakılmaksızın bir önceki yıl piyasaya sürdüğü, ithal ettiği, ihraç ettiği ürünlerin ambalajları
için Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak her
yıl Şubat ayı sonuna kadar göndermekle,
e) Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu, elektronik yazılım programına kaydolduğu yıl
dâhil olmak üzere bildirimde bulunmadığı yılları da kapsayacak şekilde doldurmakla,
f) 17 nci maddede belirtilen geri kazanım hedeflerini sağlamakla,
g) Geri kazanım hedeflerinin sağlanması için geri kazanım kapasitesini oluşturmakla,
ğ) Kaynakta ayrı toplanan, geri dönüştürülen ve geri kazanımı sağlanan ambalaj atıklarına ait belgelerini,
elektronik yazılım programı üzerinden 18 inci maddedeki hükümler doğrultusunda her yıl Şubat ayı sonuna
kadar göndermekle,
h) Piyasaya sürülen ürünlerin ambalajlarının 14 üncü ve 15 inci maddeler hükümlerine uygunluğunu
kontrol etmekle,
ı) Piyasaya sürülen ürünlerin ambalajlarında işaretlemenin tercih edilmesi halinde ambalajlarını, 20 nci
maddede belirtilen şekilde işaretlemekle,
yükümlüdürler.
(2) Piyasaya sürenler; bu Yönetmelik ile üstlendiği geri kazanım yükümlülüklerinin yerine getirilmesi
amacıyla aşağıdaki yöntemlerinden en az birini tercih etmekle yükümlüdür:
a) Ürünlerinin ambalajlarına depozito uygulaması yöntemini tercih edenler;
1) Tek yönlü depozito uygulanması durumunda geri alınan ambalaj atıklarının çevre lisanslı/geçici
faaliyet belgeli geri dönüşüm veya geri kazanım tesislerine gönderilmesini sağlamakla,
2) Kullanım ömrü dolmuş depozitolu ambalajların çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli geri dönüşüm veya
geri kazanım tesislerine gönderilmesini sağlamakla,
3) Eğitim faaliyetleri yapmak ve katkıda bulunmakla,
4) Depozito uygulamasına ilişkin planı il çevre ve şehircilik müdürlüklerine sunmakla,
yükümlüdür.
b) Belediyeler ile sözleşme yapma yöntemini tercih edenler;
1) En az piyasaya sürdüğü ambalaj miktarına eşdeğer miktarda ambalaj atığı oluşan nüfusa sahip
belediyeler ile kaynakta ayrı toplama faaliyeti yürütmekle,
2) Yapılan sözleşmeler doğrultusunda belediyeler ile birlikte ambalaj atıkları yönetim planı hazırlamakla,
plan kapsamında belediyeler tarafından yürütülen kaynakta ayrı toplama çalışmalarının maliyetlerini
karşılamakla,
3) Ambalaj atıkları yönetim planına uygun olarak dağıtılacak olan poşet, kumbara, konteynır, iç mekan
kutusu gibi toplama ekipmanlarını belediyelere temin etmek veya bunlarla ilgili maliyetleri karşılamakla,
4) Ambalaj atıklarının yönetimi konusunda eğitim faaliyeti düzenlemek, düzenlenen eğitim faaliyetlerine
katılmak, eğitimin sürekliliğini sağlamak ve maliyetlerini karşılamakla,
5) Toplanan-ayrılan ambalaj atıklarının tamamını, geri kazanım amacıyla geri almakla veya aldırmakla,
6) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplama maliyetleri için sözleşme yaptığı belediyelerle birlikte,
her yıl piyasa araştırması yaparak, toplama maliyetlerini belirlemekle,
yükümlüdür.
c) Yetkilendirilmiş kuruluşla anlaşma yöntemini tercih edenler;
1) Bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmek üzere yetkilendirilmiş kuruluşla sözleşme
yapmakla,
2) Yükümlülüklerini, idari, teknik, hukuki ve mali şartlarının taraflarca belirlendiği sözleşme ile
yetkilendirilmiş kuruluşa devretmekle,
yükümlüdür.
(3) Yükümlülüklerin yerine getirilmesinde, yetkilendirilmiş kuruluş ve yetkilendirilmiş kuruluşa üye olan
piyasaya sürenler müteselsilen sorumludurlar.
(4) Piyasaya sürenler bir veya birden fazla yetkilendirilmiş kuruluşa üye olabilirler.
Yetkilendirilmiş kuruluşun yükümlülükleri
MADDE 12 – (1) Yetkilendirilmiş kuruluş;
a) Ekonomik işletmelerle hedeflere ulaşmak amacıyla son tarihi belirlenmiş olan sözleşme yapmakla,
bunu duyurmakla ve izlemekle,
6
b) Temsil ettiği piyasaya sürenlerin, Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik
yazılım programı üzerinden doldurmalarını ve her yıl Şubat ayı sonuna kadar göndermelerini sağlamakla,
c) 17 nci maddede belirtilen geri kazanım hedeflerini sağlamak amacıyla temsil ettiği piyasaya sürenler
adına belediyeler ile sözleşmeler yapmakla, sözleşme çerçevesinde yürütülen faaliyeti izlemekle, sözleşme
yaptığı belediyelerde toplanan-ayrılan ambalaj atıklarının geri kazanımını sağlamak üzere tamamını geri almakla
veya aldırmakla,
ç) Temsil ettiği piyasaya sürenler adına 11 inci maddenin ikinci fıkrasının (b) bendinde yer alan
yükümlülükleri yerine getirmekle,
d) Piyasaya sürenler ile yapılan sözleşmeler doğrultusunda piyasaya sürenlerin belgeleme zorunluluğunu
18 inci madde hükümlerine uygun olarak yerine getirmekle,
e) 17 nci maddede belirtilen hedeflerden fazla ambalaj atığı toplaması durumunda fazla toplanan ambalaj
atığı miktarını yıl sonunda üyelerine pay etmekle,
f) Elektronik yazılım programına kaydı olmayan ekonomik işletmeleri tespit etmekle ve il çevre ve
şehircilik müdürlüklerine bildirmekle,
g) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması ve ambalaj atıkları yönetim planı hazırlanması
amacıyla belediyeler ile işbirliği yapmak ve belediyelerden gelecek işbirliği taleplerini karşılamakla,
ğ) Ambalaj atıklarının yönetimi konusunda gerçekleştirilen çalışmaların gelişme raporlarını, bir sonraki
yılın planını ve yıllık bütçesini her yılın Şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa sunmakla,
h) Sözleşmeler doğrultusunda sorumluluk üstlenilen işletmeleri ve sorumluluk üstlenilen miktarları yıl
sonunda Bakanlığa bildirmekle,
ı) Geri kazanım hedeflerinin sağlanması için geri kazanım kapasitesini oluşturmakla,
i) Lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesisleri tarafından
yapılan bildirim ve belgelendirmeleri incelemekle,
yükümlüdürler.
Satış noktalarının yükümlülükleri
MADDE 13 – (1) Satış noktaları;
a) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasını sağlamak amacıyla, satış noktalarında tüketicilerin
rahatlıkla görebilecekleri yerlerde, tüketicilerin bilgilendirilmesi, atıkların ayrı toplanması ve türlerine göre
tasnifinin sağlanması için ambalaj atığı toplama noktaları oluşturmakla,
b) Kod numarası almamış olan piyasaya süren işletmeleri tespit ederek, il çevre ve şehircilik müdürlüğüne
bildirmekle, kod numarası almamış işletmelerin ürünlerini satmamakla ve bu konuda yetkilendirilmiş kuruluş ile
işbirliği yapmakla,
c) Poşet kullanımını en aza indirecek tedbirleri almakla, yapılan çalışmalarını her yıl Şubat ayı sonuna
kadar il çevre ve şehircilik müdürlüğüne bildirmekle,
ç) Satış noktalarında oluşan ve ambalaj atığı toplama noktalarında biriktirilen ambalaj atıklarını
oluştukları yerde, belediyenin sistemine geri kazanımını sağlamak üzere vermekle,
yükümlüdürler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ambalajın Üretimine İlişkin Hükümler
Temel şartlar
MADDE 14 – (1) Ambalajlar, tekrar kullanılacak, geri dönüştürülecek, geri kazanılacak ve bu işlemleri
kapsayan yönetim ve bertaraf aşamalarında çevreye en az zarar verecek şekilde tasarlanmak ve üretilmek
zorundadır.
(2) Alternatifi olmayan ambalajlar dışında, geri dönüşümü ve geri kazanılması teknik olarak mümkün
olmayan ambalajların üretilmesi, piyasaya sürülmesi ve ithali yasaktır.
(3) Yurt içinde üretilecek ve ithal edilecek ambalajların sağlaması gereken temel şartlar aşağıda
belirtilmiştir;
a) Ambalajın üretimi ve bileşimine ait şartlar şunlardır:
1) Tüketici ve ambalajlanan ürün için gerekli güvenlik ve sağlık düzeyini sağlamaya yeterli olandan fazla
hacim ve ağırlıkta ambalaj kullanılmaz.
2) Ambalaj tasarlanırken, üretilirken ve satışa sunulurken; tekrar kullanıma, geri dönüşüme ve geri
kazanıma uygun olmak zorundadır.
3) Ambalaj atığının ve üretimi esnasında oluşan atıkların geri kazanımı veya bertarafı sırasında ambalajın
içerdiği maddelerin çevre üzerindeki etkisi göz önünde bulundurularak, ambalaj ve ambalajın bileşenleri
üretilirken zararlı ve tehlikeli maddeler en aza indirilir.
b) Tekrar kullanılabilir niteliğe sahip ambalajlara ait şartlar şunlardır:
1) Ambalajın fiziki özelliği ve niteliği, normal şartlar altında ambalajın birden fazla kullanımına izin
verecek şekilde olmak zorundadır.
7
2) Ambalajın tekrar kullanım sürecinde, çalışanların sağlık ve güvenlik şartları göz önünde
bulundurulmak zorundadır.
3) Ambalaj tekrar kullanılmayacak hale gelerek atık olduğu zaman, fıkranın (c) bendindeki özel şartlar
yerine getirilmek zorundadır.
4) Tekrar kullanılabilir niteliğe sahip ambalajlar yukarıda belirtilen şartlardan en az üçünü aynı anda
sağlamak zorundadır.
c) Ambalajların geri kazanılabilir niteliğine ait şartlar şunlardır:
1) Ambalaj atıklarının maddesel geri dönüşüm yoluyla geri kazanılması durumunda; piyasaya sunmak
üzere ambalaj üretilirken, ambalajın üretiminde kullanılan maddelerin ağırlıkça belli bir yüzdesinin geri
dönüştürülebilir olması,
2) Ambalaj atıklarının enerji geri kazanım amacıyla işlenmesi durumunda; enerji geri kazanımının en
uygun düzeyde olmasını sağlamak için işlenecek ambalaj atığının minimum alt kalorifik değere sahip olması,
3) Ambalaj atıklarının kompost yapılmak üzere işlenmesi durumunda, doğada parçalanabilecek nitelikte
olması, ayrı toplama işlemini ve kompost yapma sürecini engellememesi,
4) Biyolojik olarak parçalanabilir ambalaj atıkları; fiziki, kimyasal, termal veya biyolojik ayrıştırma
işlemlerinden sonra, nihai kompostun sonunda karbondioksit, biyokütle ve suya dönüşebilecek niteliğe sahip
olması,
zorunludur.
Ağır metal konsantrasyonları
MADDE 15 – (1) Ambalaj bileşenleri üreticileri ile cam dışındaki ambalaj üreticileri, ürettikleri ve/veya
ithal ettikleri ambalajlarda veya ambalaj bileşenlerinde bulunabilecek kurşun, civa, kadmiyum, artı altı değerlikli
krom konsantrasyonlarının toplamını bir yıl içinde yüz ppm’i aşmayacak şekilde gerekli tedbirleri alırlar.
(2) Cam ambalaj üretiminde ise, her bir cam fırını için ayrı ayrı bakılmak kaydı ile temsili örneklerde
ardışık on iki ay süre içinde yapılan toplam ağır metal analizlerinin aylık ortalamaları iki yüz ppm sınırını
aşamaz. Ancak, yüksek kurşunlu veya kurşunlu kristal camdan yapılmış ürünler için bu zorunluluk geçerli
değildir.
Ambalajların üretim aşamasında işaretlenmesi
MADDE 16 – (1) Ambalaj atıklarının geri toplanması, tekrar kullanılması, geri kazanımının
kolaylaştırılması ve tüketicinin bilgilendirilmesi amacıyla ambalajlar üretimleri sırasında işaretlenir.
(2) İşaretleme gönüllülük esasına dayanır. Ambalaj üreticilerinin işaretlemeyi tercih etmesi halinde;
a) Ambalaj üreticileri, ürettikleri ambalajların üzerinde, Ek-3’te yer alan Ambalajların Üzerinde
Kullanılacak Sembol ile Ek-2’de yer alan Ambalaj İşaretleme Sistemine göre ambalajın cinsini belirten kısaltma
ve malzeme cinsine ait numara bulundurulur,
b) Sembolün merkezine ambalajın üretildiği malzemenin cinsini temsil eden numara, altına da büyük
harfler ile malzeme cinsini temsil eden kısaltma yazılır,
c) Ek-2’de yer alan Ambalaj İşaretleme Sisteminde tanımlanan malzeme cinslerinin dışında yer alan
malzemeler işaretlenmez,
ç) İşaretlemenin, ambalajın üzerinde; kolayca görülebilir, okunabilir, ambalaj açıldığında dahi kalıcı ve
dayanıklı olması sağlanır,
d) Teknik sebeplerden dolayı, ambalajın üzerinde işaretleme yapılamaması halinde, işaretleme piyasaya
süren tarafından ambalajın veya etiketin üzerinde yapılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Ambalaj Atıklarının Geri Kazanımı
Geri kazanım hedefleri
MADDE 17 – (1) Yetkilendirilmiş kuruluş ile yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler,
ambalaj atıklarını aşağıdaki tabloda belirtildiği oranlarda geri kazanmakla yükümlüdürler.
Malzemeye göre yıllık geri kazanım hedefleri (%)
Yıllar
Cam
Plastik
Metal
Kâğıt/Karton
Ahşap
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
32
33
35
35
36
37
38
32
35
35
35
36
37
38
30
33
35
35
36
37
38
20
30
35
35
36
37
38
-
8
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
40
42
44
48
52
54
56
58
60
40
42
44
48
52
54
56
58
60
40
42
44
48
52
54
56
58
60
40
42
44
48
52
54
56
58
60
5
5
5
7
9
11
13
15
(2) Kompozit ambalajların geri kazanımında; birim ambalajın bileşiminde bulunan ve ağırlıkça en fazla
miktarı oluşturan malzemenin cinsine ait oran esas alınır ve bu hedef doğrultusunda kompozit malzeme toplanır.
Piyasaya sürenlerin belgelendirme yükümlülüğü
MADDE 18 – (1) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluş;
toplama ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım ile ilgili olarak gerçekleştirdikleri çalışmalara ait belgeleri,
elektronik yazılım programı üzerinden her yıl Şubat ayı sonuna kadar sunar.
(2) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasına yönelik çalışmalar sözleşme yapılan belediyelerin
ambalaj atıkları yönetim planları kapsamında gerçekleştirilir.
(3) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluş ambalaj
atıklarının toplanması ve geri kazanılmasına yönelik çalışmaların belgelendirilmesi amacıyla belediyeler ve
geçici faaliyet belgeli/çevre lisanslı toplama ayırma tesisleri ile sözleşme imzalamak zorundadırlar.
(4) Sözleşme doğrultusunda ilgili taraflarca belediyenin ambalaj atıkları yönetim planı hazırlanır.
Belediyenin ambalaj atıkları yönetim planı bulunması durumunda plana dâhil olunur.
(5) Geri kazanım hedeflerine ulaşıldığını gösteren belgelerde sözleşme yapılan çevre lisanslı/geçici
faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerinin çıkış rakamları esas alınır.
(6) Hem toplama ayırma hem de geri dönüşüm tesisi çevre lisansı/geçici faaliyet belgesine sahip olan
tesislerde beşinci fıkraya ilave olarak geri dönüşüm tesisinin çıkış rakamı esas alınır.
(7) Belgelendirmelerde, ambalaj atığı yönetim planı kapsamında toplanan ayrılan, geri dönüştürülen ve
geri kazanılan ambalajlara ait belgeler geçerlidir. Belediye sınırlarındaki organize sanayi bölgeleri yönetimleri,
organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan sanayi işletmeleri ile diğer sanayi işletmeleri, satış noktaları ve
alışveriş merkezleri, belediyenin yönetim sistemi dışında kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları ile bu
hava alanları bünyesinde yer alan tüm tesisler, belediye mücavir alan sınırları dışında kalan ambalaj atığı
üreticilerinin belediyenin toplama sistemine verdiği ambalaj atıklarına ait belgeler de belgelemede kullanılır.
(8) Toplama ayırma tesislerinden çıkan ambalaj atıklarının çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli geri
dönüşüm veya geri kazanım tesislerine verildiğini gösteren belgeler, ihraç edilenler için de gümrük çıkış
beyannameleri kabul edilir.
(9) Ürünlerinin ambalajlarını, piyasadan depozito yöntemiyle toplatmayı tercih eden piyasaya sürenler;
topladığı ambalaj miktarının 17 nci maddede belirtilen geri kazanım hedeflerinden aşağıda kalmamak şartıyla
belgelendirme yükümlülüğünden muaf tutulur.
(10) Piyasaya süren tarafından tercih edilen depozito uygulamasına ilişkin bilgi ve belgeler elektronik
yazılım programı üzerinden her yıl Şubat ayı sonuna kadar sunulur. Bu belgeler beş yıl süreyle saklanır.
(11) Yurt içinde piyasaya sürdüğü ambalajların toplamı yıllık üçbin kilogram ve üçbin kilogramın altında
kalan işletmeler, belgeleme yükümlülüğünden muaftır.
(12) Toplanması, taşınması, ayrılması, geri dönüşümü, geri kazanımı ve bertarafı Tıbbi Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
hükümlerine göre yapılan ambalaj atıkları belgelendirmede kullanılmaz. Bu ambalajları piyasaya süren
işletmeler belgeleme yükümlülüğünden muaf tutulur.
(13) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluşa üye olan
piyasaya sürenlerin, ambalaj atıklarını 17 nci maddede belirtilen hedeflerden fazla toplamaları durumunda, fazla
toplanan ambalaj atığı miktarı bir sonraki yıl toplanması gereken ambalaj atığı miktarından düşülür.
(14) Belgelendirme dosyalarına esas olan belgeler en az beş yıl süre ile saklanır. Talep edilmesi
durumunda belgeleme dosyasının onaylı örneği Bakanlığa sunulur.
Geri kazanım hedeflerine ulaşılamaması
MADDE 19 – (1) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluşa
üye olan piyasaya sürenler, 17 nci maddede belirtilen geri kazanım oranlarını sağlayamamaları durumunda;
a) Belgelendirilmeyen miktarın yüzde on fazlası bir sonraki yıl için uygulanan geri kazanım hedeflerine
karşılık gelen miktara ilave edilir,
9
b) İkinci ve daha sonraki yıllarda öngörülen hedeflere ulaşamazlarsa eksik kalan miktarın yüzde on
fazlası tekrar bir sonraki yıl için uygulanan geri kazanım hedeflerine karşılık gelen miktarlara ilave edilir,
c) Elektronik yazılım programına kaydolunan yıl esas alınarak, üç yıl üst üste öngörülen hedeflere
ulaşılamazsa, toplanması gereken miktarlar ile ilgili yükümlülükler tekrar bir sonraki yıla yüzde on fazlası ile
aktarılır ve 2872 sayılı Kanun uyarınca idari yaptırım uygulanır,
ç) On yıl içinde öngörülen hedeflere beş kez ulaşılamazsa, ürünlerin ambalajlarına depozito uygulanır.
Ambalajların piyasaya sürenler tarafından işaretlenmesi
MADDE 20 – (1) Ambalajlar, piyasaya sürenler tarafından bu Yönetmelikte belirtilen esaslara uygun
olarak toplama ve geri kazanım sistemine dâhil olduğunun belirtilmesi ve tüketicinin bilgilendirilmesi amacıyla
işaretlenir. Bu işaretleme, piyasaya sürenin kayıt altında olduğunu ve geri kazanım konusunda dâhil olduğu
sistemi gösterir.
(2) İşaretleme gönüllülük esasına dayanır. Piyasaya sürenlerin işaretlemeyi tercih etmesi halinde;
a) Piyasaya sürenler, ambalajlarında veya etiketlerinde Ek-3’te yer alan Ambalajların Üzerinde
Kullanılacak Sembol ile bu sembolün altında Bakanlığın verdiği kod numarasını,
b) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olan piyasaya sürenler ambalajın veya etiketin üzerinde üye olduğu
yetkilendirilmiş kuruluşun sembolünü,
c) Yetkilendirmiş kuruluşa üye olmayan veya birden fazla yetkilendirmiş kuruluşa üye olan piyasaya
sürenler bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yer alan sembollerin birini veya hepsini bulundurur.
(3) İşaretleme ambalajın veya etiketin üzerine yapılır, İşaretlemenin kolayca görülebilir, okunabilir,
ambalaj açıldığı takdirde dâhi kalıcı ve dayanıklı olması zorunludur. Ambalajlarda geri kazanımı olumsuz
etkilemeyecek malzemeden yapılmış etiketler ve yapıştırıcılar kullanılır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Yetkilendirilecek Kuruluşta Aranacak Şartlar, Yetki Verilmesi,
Denetimi ve Yetki İptali
Yetkilendirilecek kuruluşta aranacak şartlar ve yetki verilmesi
MADDE 21 – (1) Yetkilendirilecek kuruluşun;
a) Tüm ambalaj türleri için, temsiliyet payının en az yüzde onunu sağlaması,
b) Tek ambalaj türü için, temsiliyet payının yetki alınmak istenen malzeme türünün en az yüzde onunu
sağlaması,
zorunludur.
(2) Yetki süresi on yıldır. Yetkilendirmenin yenilenmesi için, yetki süresinin bitiminden altı ay önce
yetkilendirilmiş kuruluş Bakanlığa başvurur.
(3) Yetkilendirilmiş kuruluş, faaliyetleri sonucunda ortaya çıkabilecek artı değeri kâr payı olarak
üyelerine dağıtamaz.
(4) Yetkilendirilecek kuruluşta aranacak diğer kurumsal, teknik ve mali özellikler ile yetkilendirmeye
ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.
Yetkilendirilmiş kuruluşun denetimi ve yetki iptali
MADDE 22 – (1) Bakanlık, yetkilendirdiği kuruluşu denetler, kuruluşun toplama ve geri kazanım
hedeflerine ilişkin göstergelerini izler ve yayımlayabilir.
(2) Bakanlık, yetkilendirilmiş kuruluşun temsiliyet payını sağlayamadığı tarihten itibaren, en fazla bir yıla
kadar süre vererek, 21 inci maddede belirtilen temsiliyet payını yeniden sağlamasını ihtar eder ve bu durumu
üyesi olan piyasaya sürenlere bildirir.
(3) Bakanlık, yetkilendirilmiş kuruluşu, 12 nci maddede belirtilen yükümlülüklerden herhangi birini
yerine getirmemesi halinde ihtar eder ve yükümlülüklerini yerine getirmesi için en fazla bir yıla kadar süre verir.
Bakanlık, bu durumu üyesi olan piyasaya sürenlere bildirir veya duyurur.
(4) Üçüncü fıkraya göre verilen süre sonunda yetkilendirilebilme şartları yeniden kazanılmamış ve/veya
yükümlülükler yerine getirilmemiş ise, Bakanlık yetkiyi iptal eder ve yükümlülükler yetkilendirilmiş kuruluş
üyesi piyasaya sürenler tarafından yerine getirilir. Gerekmesi halinde 2872 sayılı Kanun uyarınca idari
yaptırımlar uygulanır.
ALTINCI BÖLÜM
Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Toplanması
Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı biriktirilmesi
MADDE 23 – (1) Kullanılan malzemeye ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, tüketim sonucu oluşan
ambalaj atıkları, çevre kirliliğinin azaltılması, düzenli depolama tesislerinden azami seviyede istifade edilmesi ve
ekonomiye katkı sağlanması amacıyla diğer atıklardan ayrı olarak oluştukları yerlerde biriktirilmek zorundadır.
(2) Apartman, site yönetimleri, okullar, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları, hastaneler, oteller,
lokantalar, büfeler, şehirlerarası otobüs terminalleri, demiryolu istasyonları, limanlar, sağlık kuruluşları, spor
kompleksleri, marketler, satış noktaları, iş ve alışveriş merkezleri, stadyumlar gibi ambalaj atığının oluştuğu
10
benzeri yerler, ambalaj atıklarını, oluştuğu noktada belediyenin toplama sistemine bedelsiz vermekle
yükümlüdür.
(3) Organize sanayi bölgeleri yönetimleri, organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan sanayi
işletmeleri ve diğer sanayi işletmeleri, çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde ayrı biriktirilen ambalaj atıklarını
oluştuğu noktada çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya istemeleri halinde
belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verirler. Ancak lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama
ayırma tesisi kuran organize sanayi bölge yönetimleri organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan
katılımcılarından ambalaj atıklarını toplayabilirler.
(4) Geri kazanılabilir ambalaj ve ambalaj dışı atıkların üreticisi tarafından getirilip bırakılacağı, teknik ve
idari detayları Bakanlık tarafından belirlenecek getirme merkezi oluşturan satış noktaları ve alışveriş merkezleri
ayrı biriktirilen ambalaj atıklarını oluştuğu noktada çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma
tesislerine veya istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verirler.
(5) Belediyenin yönetim sistemi dışında kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları ile bu hava alanları
bünyesinde yer alan tüm tesislerde çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde ayrı biriktirilen ambalaj atıkları
oluştuğu noktada, ilgili yönetim tarafından çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya
istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verilir.
(6) Belediye mücavir alan sınırları dışında kalan ambalaj atığı üreticileri, tüketim sonucu oluşan ambalaj
atıklarını çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde diğer atıklardan ayrı olarak biriktirerek çevre lisanslı/geçici
faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı
aranmaksızın verirler.
Ambalaj atıklarını ayrı toplama sistemi
MADDE 24 – (1) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasından 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı
Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7 nci maddesi kapsamında, büyükşehir belediye sınırları içerisinde ilçe
belediyeleri, 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 15 inci maddesi kapsamında, belediyeler
sorumludur.
(2) Belediyeler;
a) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplama-ayırma faaliyetini kendisi veya sözleşme imzaladığı çevre
lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma tesisleri ile gerçekleştirir.
b) Ambalaj atıklarını kaynağında toplama-ayırma faaliyetini kendisi gerçekleştirecek olan belediyeler
toplama ayırma tesisi kurmak ve bu tesise çevre lisansı almak zorundadır.
(3) Belediyeler, ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ambalaj atıkları yönetim planını
hazırlar. Piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluş ile sözleşme yapılması durumunda ise plan sözleşme
imzalanan taraflar ile birlikte hazırlanır veya ilgili taraflar ambalaj atıkları yönetim planına dâhil edilir.
Hazırlanan plan Bakanlığa sunulur.
(4) Kaynakta ayrı toplama çalışmaları, ambalaj atıkları yönetim planına uygun olarak yürütülür.
(5) Belediyeler, ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında gelişme raporlarını hazırlar ve il çevre ve
şehircilik müdürlüğüne sunar.
(6) Belediyeler, ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında uygulamaya ilişkin yapılacak değişiklikleri bir
ay içerisinde Bakanlığa bildirir.
(7) Ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların maliyetini, sözleşme yapılan
piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluş, sözleşme yapılmaması halinde belediye karşılar.
(8) Belediyenin yönetim sistemi dışında kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları ile bu hava alanları
bünyesinde yer alan tüm tesisleri kapsayacak şekilde, ilgili yönetimleri tarafından, ambalaj atığı yönetim
planının hazırlanması ve Bakanlığa sunulması zorunludur.
Ayrı toplama ekipmanları
MADDE 25 – (1) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasına yönelik her türlü ekipman mavi
renkli olur. Cam ambalaj atıklarının ayrı toplanması için kullanılan kumbaralar yeşil ve/veya beyaz renkli
olabilir.
(2) Kumbara, konteynır, iç mekan kutusu, poşet ve benzeri ayrı toplama ekipmanlarının üstünde ayrı
toplanacak ambalaj atıkları ile toplanmayacak atık türleri şekil ve yazı ile açık olarak belirtilir.
(3) Ambalaj atıklarının toplanmasında kullanılacak araçların kasası üzerinde;
a) “Ambalaj Atığı Toplama Aracı” ifadesi bulunur,
b) Ayrı toplanacak ambalaj atıkları yazı ve şekil ile açık olarak belirtilir,
c) İlgili belediyenin ve çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma tesisinin iletişim bilgileri yer
alır.
(4) Araçların üzerindeki yazı ve şekiller kolayca okunabilecek ve anlaşılabilecek boyutlarda tasarlanır.
Ambalaj atığı aktarma merkezi
11
MADDE 26 – (1) Çevre lisanslı toplama-ayırma tesisleri, ambalaj atığı yönetim planı bulunması
durumunda sözleşme yapılan belediye sınırları içinde bir adet ambalaj atığı aktarma merkezi kurabilir.
(2) Bu merkezler, ticaret sicil gazetesinde belirtilmek şartıyla çevre lisanslı toplama- ayırma tesislerinin
şubeleri şeklinde kurularak, il çevre ve şehircilik müdürlüklerince kayıt altına alınır.
(3) Ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında toplanan ambalaj atıkları, sadece bu merkezin bağlı
olduğu çevre lisanslı toplama-ayırma tesisine götürülür.
(4) Ambalaj atığı aktarma merkezinin;
a) Tamamen kapalı ve zemini betondan yapılmış olması,
b) Yıkama işlemi sonrası oluşan atık sular için toplama kanalları ile ızgara sistemine sahip olması,
c) Çevre Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan yönetmeliklere uygun olması,
zorunludur.
(5) Aktarma merkezlerinde sadece kısa süreli depolama yapılır. Ayırma ve presleme faaliyeti
gerçekleştirilmez.
(6) Ambalaj atığı aktarma merkezinin bağlı olduğu toplama-ayırma tesisinin çevre lisansının iptal
edilmesi halinde, ambalaj atığı aktarma merkezi de kapatılmak zorundadır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çevre Lisansı Alınması
Çevre lisansı işlemleri
MADDE 27 – (1) Ambalaj atıklarının toplanması-ayrılması, geri dönüştürülmesi ve/veya geri
kazanılması amacıyla faaliyet göstermek isteyen gerçek ve tüzel kişiler, tesisleri için çevre lisansı almak
zorundadır. Çevre lisansı alınması işlemlerinde Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında
Yönetmelik hükümleri uygulanır.
(2) Çevre lisansına konu olan toplama-ayırma tesisleri 28 inci, geri dönüşüm tesisleri ise 29 uncu
maddede belirtilen kriterleri sağlar.
(3) Enerji Geri kazanım tesisleri için 6/10/2010 tarihli ve 27721 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik hükümleri uygulanır.
(4) İl çevre ve şehircilik müdürlüğü, çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi alan tesisleri, Bakanlığa, ilgili
belediyeye ve yetkilendirilmiş kuruluşa bildirir.
(5) İl çevre ve şehircilik müdürlüğü, çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi alan tesislere elektronik yazılım
programı için kullanıcı kodu ve şifresi verir.
(6) Toplama-ayırma tesisi ile geri dönüşüm ve/veya geri kazanım tesisleri, çevre lisanslı/ geçici faaliyet
belgeli oldukları süre içerisinde toplanan-ayrılan, geri dönüştürülen veya geri kazanılan ambalaj atıklarına ilişkin
verileri, Ek-7’de yer alan Toplama ve Ayırma Tesisi Beyan Formunu ve Ek-8’de yer alan Geri Dönüşüm ve Geri
Kazanım Tesisi Beyan Formunu her ay elektronik yazılım programı üzerinden gönderir.
Toplama-ayırma tesislerinin sağlaması gereken kriterler
MADDE 28 – (1) Fabrika, satış noktası ve benzeri üniteler içerisinde yapılan biriktirmeler hariç, ambalaj
atıklarının toplandığı ve cinslerine göre sınıflandırılarak ayrıldığı toplama-ayırma tesislerinin;
a) Açık ve kapalı alan toplamının en az 1.000 m2 olması ve bununla ilgili tapu sicil kaydını sunması,
b) Ambalaj atıklarını ayıracağı alanının kapalı olması, faaliyet gösterilen açık ve kapalı alanların
zemininin beton olması,
c) Tamamen kapalı olmaması halinde, etrafı dışarıdan görülmeyecek şekilde en az iki metre
yüksekliğinde çevrili, temiz, bakımlı ve/veya boyalı olması,
ç) Tam zamanlı olarak en az bir çevre görevlisi istihdam etmesi,
d) Çevre lisansı alması durumunda, çevre görevlisinin tesiste çalıştığını gösterir belgelerini dört aylık
dönemler halinde il çevre ve şehircilik müdürlüğüne sunması,
e) Kapasiteyi karşılayacak şekilde platformlu ambalaj atığı ayırma bandı ile malzeme türüne göre
ayrılacak ambalaj atıkları için, ayırma bandının kenarlarında belirli aralıklar ile ayırma gözleri ve bu gözlerin
altında, türlerine göre ayrılan ambalaj atıklarının biriktirilmesi maksadıyla tesis içerisinde kolayca hareket
ettirilebilecek konteynırları bulundurması,
f) En az bir pres makinesi bulundurması,
g) En az iki adet ambalaj atığı toplama aracı bulundurması, araçların, 25 inci madde hükümlerine uygun
olması ve araçlara ait resmi belgeleri sunması,
ğ) Yıkama işlemi sonrası oluşan atık sular için toplama kanalları ile ızgara sistemi bulundurması,
h) Tesise gelen, ayrılan ve satılan ambalaj atıklarına ait bilgilerin kaydedildiği veri kayıt sistemine sahip
olması,
ı) Tesiste çalışan personelin sayısına ve çalışma şartlarına uygun olarak düzenlenmiş tuvalet, lavabo,
soyunma odası, yemekhane ve sosyal ünitelere sahip olması,
12
i) Ticaret sicil gazetesi, ticaret ya da sanayi odası faaliyet belgesi ve kapasite raporunda şirketin, ambalaj
atıklarının toplanması ayrılması konusunda faaliyet gösterdiğine dair bilgi bulundurması,
zorunludur.
(2) Aynı ilde tek tüzel kişilik altında birden fazla toplama-ayırma tesisine sahip olunması halinde, bütün
tesislere hizmet vermek amacıyla bir çevre görevlisinin istihdam edilmesi yeterlidir.
(3) Tesiste çalışan personelin bilgi seviyesini yükseltmek için bir eğitim planı oluşturulur. Personele
ambalaj atıklarının yönetimi, kaynağında ayrı toplanması, atıkların ayrılması, geri dönüştürülmesi, geri
kazanılması, kayıtların tutulması, tesisin düzenli olarak işletilmesi, temizliği, günlük bakımı gibi konularda
eğitim verilir.
(4) Bakanlık ve/veya il çevre ve şehircilik müdürlüğü birinci, ikinci ve üçüncü fıkrada yer alan hususlara
ilave olarak bilgi veya belge isteyebilir.
Geri dönüşüm/geri kazanım tesislerinin sağlaması gereken kriterler
MADDE 29 – (1) Ambalaj atıklarını bir üretim süreci içerisinde orijinal amacı veya başka bir amaç için
parçalayan, kıran, presleme hariç boyutlarını küçültmek suretiyle kalitesini ve yoğunluğunu arttıran, organik geri
dönüşüm dâhil enerji geri kazanımı hariç olmak üzere yeniden işleme yapan ve benzeri işlemleri uygulayan geri
dönüşüm ve/veya geri kazanım tesislerinin;
a) Faaliyet gösterilen alanının zeminin beton olması,
b) Tamamen kapalı olmaması durumunda, etrafı dışarıdan görülmeyecek şekilde en az iki metre
yüksekliğinde çevrili, temiz, bakımlı ve/veya boyalı olması,
c) Yıkama işlemi sonrası oluşan atık sular için toplama kanalları ve ızgara sistemine sahip olması,
ç) Gelen, geri dönüştürülen ve satılan ambalaj atıklarına ait bilgilerin kaydedildiği veri kayıt sisteminin
bulunması,
d) Çalışan personelinin sayısına ve çalışma şartlarına uygun olarak düzenlenmiş tuvalet, lavabo, soyunma
odası, yemekhane ve sosyal ünitelerinin bulunması,
zorunludur.
(2) Tesiste çalışan personelin bilgi seviyesini yükseltmek için bir eğitim planı oluşturulur. Personele
ambalaj atıklarının yönetimi, kaynağında ayrı toplanması, atıkların ayrılması, geri dönüştürülmesi, geri
kazanılması, kayıtların tutulması, tesisin düzenli olarak işletilmesi, temizliği, günlük bakımı gibi konularda
eğitim verilir.
(3) Bakanlık ve/veya il çevre ve şehircilik müdürlüğü birinci ve ikinci fıkrasında yer alan hususlara ilave
bilgi veya belge isteyebilir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Ambalaj komisyonu
MADDE 30 – (1) Ambalaj komisyonu Bakanlığın uygun göreceği; yetkilendirilmiş kuruluş, ambalaj
üreticileri, tedarikçiler, piyasaya sürenler, büyükşehir belediyeleri, belediyeler, çevre lisanslı toplama-ayırma,
geri dönüşüm ve geri kazanım tesisleri, satış noktaları ve ilgili diğer sektörlerin yetkili temsilcilerinden oluşur.
Bu komisyon, Bakanlığın talep etmesi durumunda, Bakanlık temsilcisinin başkanlığında toplanır.
(2) Ambalaj komisyonu, Bakanlığın belirleyeceği gündemle çalışmalarına başlar, bu Yönetmelik
doğrultusunda yürütülen çalışmaları ve uygulamaları değerlendirerek tavsiye kararları alır.
Eğitim ve bilgilendirme
MADDE 31 – (1) Belediyeler, ekonomik işletmeler, yetkilendirilmiş kuruluşlar, satış noktaları, çevre
lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesisleri; ambalaj atıklarının
kaynağında ayrı toplanması, tekrar kullanımı, geri dönüşümü ve geri kazanımı konularındaki rolleri, ambalajların
işaretlenmesi, yıllık geri kazanım hedefleri ile gerçekleşme oranları konularında tüketicileri ve kamuoyunu
bilgilendirmekle, ambalaj atıklarının yönetimine ilişkin eğitim çalışmaları yürütmekle, ambalaj ve ambalaj atığı
yönetimine ilişkin duyarlılığı geliştirmek üzere sosyal sorumluluk projeleri yapmakla veya bu amaçla yapılan
çalışmalara katılmakla yükümlüdürler.
Bildirimlerin ve belgelendirmelerin doğruluğu
MADDE 32 – (1) Bakanlık ve/veya il çevre ve şehircilik müdürlüğü; piyasaya sürenler, ambalaj
üreticileri, tedarikçiler, yetkilendirilmiş kuruluş, çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma, geri
dönüşüm ve geri kazanım tesisleri tarafından yapılan bildirim ve belgelendirmeleri inceler ve çalışmaları
denetler. Bakanlık tarafından gerekli görülmesi halinde ilgili taraflar bildirim ve belgelendirmelerini yeminli
mali müşavire inceletir, inceleme raporunu Bakanlığa sunar. Yapılan bildirim ve belgelendirmelerin doğru
olmadığının tespit edilmesi halinde bu Yönetmeliğin 34 üncü maddesine göre işlem yapılır.
Denetim
MADDE 33 – (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki bütün faaliyetlerin, ilgili mevzuata uygun olarak yapılıp
yapılmadığını denetleme yetkisi Bakanlık merkez teşkilatı ile il çevre ve şehircilik müdürlüğüne aittir.
13
İdari yaptırım
MADDE 34 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında 2872 sayılı Kanunda
öngörülen müeyyideler uygulanır.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 35 – (1) 24/6/2007 tarihli ve 26562 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının
Kontrolü Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Yetkilendirilmiş kuruluş yetkisinin yenilenmesi
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce Bakanlıktan yetki alan
yetkilendirilmiş kuruluş; bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde yetkisini
yenilemek üzere yeniden Bakanlığa başvurmak zorundadır.
Ambalaj atıkları yönetim planlarının sürekliliği
GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce Bakanlık tarafından uygun
bulunan ambalaj atıkları yönetim planları, bu Yönetmeliğin hükümlerine uygun olarak yürütülür.
Belgelendirme yükümlülüğü
GEÇİCİ MADDE 3 – (1) 2011 yılı belgelendirme yükümlülüğü, 31/12/2011 tarihine kadar 24/6/2007
tarihli ve 26562 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin 18 inci ve 23
üncü maddeleri uyarınca uygulanmaya devam edilir.
(2) 2010 yılına mahsus olmak üzere metal ambalaj atıkları için belgelendirme yükümlülüğünü yerine
getirmeyen piyasaya sürenlere, bu Yönetmeliğin 19 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uygulanmaz.
(3) 2011 yılına mahsus olmak üzere metal ambalaj atıkları için belgelendirme yükümlülüğünde
31/12/2011 tarihine kadar 24/6/2007 tarihli ve 26562 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının
Kontrolü Yönetmeliğinin 23 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendinde yer alan lisans şartı aranmaz.
(4) Metal ambalaj atıkları için belgelendirme yükümlülüğünde 31/12/2014 tarihine kadar bu
Yönetmeliğin 18 inci maddesinin sekizinci fıkrasında yer alan lisans şartı aranmaz.
Ayrı bertaraf edilmesi gereken ambalaj atıkları
GEÇİCİ MADDE 4 – (1) Kullanımları sonrasında toplanması, taşınması, ayrılması, geri dönüşümü, geri
kazanımı ve bertarafı 22/7/2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği, 14/3/2005 tarihli ve 25755 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği ve 30/7/2008 tarihli ve 26952 sayılı Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yer alan
ambalajların ekonomik işletmeler tarafından bildirimleri 1/1/2013 tarihinden itibaren yapılır.
Yürürlük
MADDE 36 – (1) Bu Yönetmeliğin;
a) 18 inci maddesi 1/1/2012 tarihinde,
b) Diğer hükümleri ise yayımı tarihinde,
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 37 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Şehircilik Bakanı yürütür.
Resmi Gazete Tarihi: 24.08.2011 Resmi Gazete Sayısı: 28035
AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı;
a) Çevresel açıdan belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların üretimine,
b) Ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının tekrar kullanım, geri
dönüşüm ve geri kazanım yolu ile bertaraf edilecek miktarının azaltılmasına,
c) Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan ve dolaylı olarak alıcı ortama verilmesinin
önlenmesine,
ç) Ambalaj atıklarının belirli bir yönetim sistemi içinde, kaynağında ayrı toplanması, taşınması,
ayrılmasına ilişkin teknik ve idari standartların oluşturulmasına,
yönelik prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik esasların belirlenmesidir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; piyasaya sürülen bütün ambalajları ve bu ambalajların atıklarını kapsar.
14
(2) Defolu ürünler, fireler, piyasaya sürülmemiş ambalajlar ve benzeri üretim artıkları ile ambalaj atığı
tanımına girmeyen boru, sac levha, demir-çelik hurdaları, kumaş atıkları ve benzeri ambalaj dışı atıklar bu
Yönetmelik kapsamı dışındadır.
(3) 22/7/2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
kapsamındaki ambalaj atıklarının, 14/3/2005 tarihli ve 25755 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamındaki ambalaj atıklarının ve 30/7/2008 tarihli ve 26952 sayılı Atık
Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamındaki ambalaj atıklarının toplanması, taşınması, ayrılması, geri
dönüşümü, geri kazanımı ve bertarafı yukarıda belirtilen ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılır.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 8 inci, 11 inci ve 12
nci maddeleri ile 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci ve 8 inci maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Ambalaj: Hammaddeden işlenmiş ürüne kadar, bir ürünün üreticiden kullanıcıya veya tüketiciye
ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan herhangi bir
malzemeden yapılmış Ek-1’ de yer alan Ambalaj Tanımına İlişkin Açıklayıcı Örneklerde belirtilenler ile geri
dönüşsüz olanlar da dâhil tüm ürünleri,
b) Ambalaj atığı: Üretim artıkları hariç, ürünlerin veya herhangi bir malzemenin tüketiciye ya da nihai
kullanıcıya ulaştırılması aşamasında ürünün sunumu için kullanılan ve ürünün kullanılmasından sonra oluşan
kullanım ömrü dolmuş tekrar kullanılabilir ambalajlar da dâhil çevreye atılan veya bırakılan satış, ikincil ve
nakliye ambalajlarının atıklarını,
c) Ambalaj atığı aktarma merkezi: Çevre lisanslı toplama ayırma tesislerinin yönetim planı kapsamında
ambalaj atıklarının toplanması amacıyla kurduğu şubeleri,
ç) Ambalaj atığı toplama noktası: Satış noktalarında tüketicilerin rahatlıkla görebilecekleri yerlerde,
ambalaj atıklarını ayrı biriktirmek ve bu konuda tüketicileri bilgilendirmek ve bilinçlendirmek amacıyla
oluşturulan noktayı,
d) Ambalaj atığı üreticisi: Ambalajlı ürünü kullanarak ambalaj atığının oluşmasına sebep olan gerçek
veya tüzel kişileri,
e) Ambalaj atıkları yönetimi: Ambalaj atıklarının belirli bir sistem içinde, kaynağında ayrı toplanması,
taşınması, ayrılması, tekrar kullanılması, geri dönüştürülmesi, geri kazanılması, bertarafı ve bu tür faaliyetlerin
gözetim, denetim ve izlenmesini,
f) Ambalaj atıkları yönetim planı: Ambalaj atıklarının biriktirilmesi, toplanması, taşınması, ayrılması, geri
dönüştürülmesi ve geri kazanılması faaliyetlerinin çevre ile uyumlu şekilde gerçekleştirilmesine yönelik olarak
yapılacak çalışmalar ile bu çalışmaların kimler tarafından nasıl, ne şekilde ve ne zaman yapılacağını gösteren
detaylı eylem planını,
g) Ambalaj bileşenleri: Ambalajın elle veya basit fiziksel yollar ile ayrılabilen kısımlarını,
ğ) Ambalaj komisyonu: Bu Yönetmelik doğrultusunda yürütülen çalışmaları ve uygulamaları
değerlendirmek üzere Bakanlık temsilcisinin başkanlığında ilgili taraflardan oluşan komisyonu,
h) Ambalaj üreticisi: Ambalajı üretenler ve/veya bu ürünleri ithal edenleri,
ı) Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını,
i) Bertaraf: 5/7/2008 tarihli ve 26927 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Genel Esaslarına
İlişkin Yönetmeliğin Ek-II-A’sında yer alan işlemlerden herhangi birisini,
j) Çevre lisansı: 29/4/2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre Kanununca
Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte düzenlenen lisansı,
k) Depozito uygulaması: Tekrar kullanılabilir ve tek yönlü ambalajların, ürünün satıldığı noktadan iade
alınması suretiyle piyasaya süren tarafından kurulan toplama sistemini,
l) İkincil ambalaj: Birden fazla sayıda satış ambalajını bir arada tutacak şekilde tasarlanmış, üründen
ayrıldığında ürünün herhangi bir özelliğinin değişmesine neden olmayan ambalajı,
m) Ekonomik işletmeler: Ambalaj üreticilerini, piyasaya sürenleri ve tedarikçileri,
n) Enerji geri kazanımı: Yanabilir özellikte olan ambalaj atıklarının, ısı geri kazanımı amacıyla tek başına
veya diğer atıklarla birlikte, doğrudan yakılarak enerji üretiminde kullanılmasını,
o) Geri dönüşüm: Ambalaj atıklarının bir üretim süreci içerisinde orijinal amacı veya başka bir amaç için
organik geri dönüşüm dâhil, enerji geri kazanımı hariç olmak üzere yeniden işlenmesini,
ö) Geri dönüşüm tesisi: Fabrika, satış noktası ve benzeri üniteler içerisinde yapılan geri dönüşüm hariç,
ambalaj atıklarının geri dönüşümünü sağlamak amacıyla kurulan tesisi,
p) Geçici faaliyet belgesi: Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte
düzenlenen belgeyi,
15
r) Geri kazanım: Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin Ek-II-B’sinde yer alan işlemlerden
herhangi birisini,
s) Geri kazanım tesisi: Geri kazanım işlemlerinin yapıldığı tesisleri,
ş) Gönüllü anlaşma: Bakanlık ile yetkilendirilmiş kuruluş arasında yapılan anlaşmayı,
t) Geri kazanım hedefi: Bu Yönetmelik kapsamındaki ambalajların, ağırlık olarak geri kazanılması
zorunlu miktarının, piyasaya sunulan miktarına oranını,
u) Kaynakta ayrı toplama: Ambalaj atıklarının oluştuğu noktada diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilmesi
ve toplanmasını,
ü) Kompozit ambalaj: Farklı malzemelerden yapılmış, elle birbirinden ayrılması mümkün olmayan
ambalajı,
v) Nakliye ambalajı: Belirli sayıda satış ambalajlarının veya ikincil ambalajların taşıma ve depolama
işlemleri sırasında zarar görmesini önlemek, ürünün üreticiden satıcıya nakliyesi sırasında taşınmasını
kolaylaştırmak ve depolama işlemlerini sağlamak amacıyla karayolu, demiryolu, deniz yolu ve hava yolu
taşımasında kullanılan konteynırlar hariç kullanılan ambalajı,
y) Organik geri dönüşüm: Atık depolama alanlarında yapılan depolama işlemi hariç, ambalaj atıklarının
biyolojik olarak parçalanabilen kısımlarının kontrollü bir şekilde mikroorganizmalar aracılığıyla kompost veya
metan gazı elde edilecek şekilde oksijenli veya oksijensiz ortamda ayrıştırılmasını,
z) Önleme: Ambalajın, ambalaj atığının ve içerdiği maddelerin miktarının ve çevreye verdiği zararın,
ambalajın tasarımından başlayarak, üretimi, pazarlanması, dağıtımı, kullanılması, atık haline gelmesi ve bertaraf
edilmesine kadar, temiz ürün ve teknolojiler geliştirilerek azaltılmasını,
aa) Piyasaya arz: Ambalajlanmış ürünün, tedarik veya kullanım amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak
piyasada yer alması için yapılan faaliyeti,
bb) Piyasaya süren: Bir ürünü bu Yönetmelik kapsamındaki ambalajlar ile paketleyen gerçek veya tüzel
kişiyi, üretici tarafından direkt olarak piyasaya sürülmemesi durumunda ise ambalajın üzerinde adını ve/veya
ticari markasını kullanan gerçek veya tüzel kişiyi, üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından
yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçıyı,
cc) Poşet: Ürünlerin taşınması amacıyla kullanılan farklı hammaddelerden üretilebilen her türlü
malzemeyi,
çç) Sanayi işletmesi: 17/4/1957 tarihli ve 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununda tanımlanan sanayi
işletmelerini,
dd) Satış ambalajı: Satın alma noktasında, nihai kullanıcı veya tüketici için bir satış birimi oluşturmaya
uygun olarak yapılan ambalajı,
ee) Satış noktası: Toptan ve/veya perakende olarak ambalajlı ürünlerin satışını yapan iki yüz
metrekareden büyük kapalı alana sahip mağaza, market, süpermarket, hipermarket ve benzeri satış yerlerini,
ff) Tedarikçi: Kendisi ambalaj üreticisi olmayıp piyasaya sürenlere ambalaj tedarik edenler ile piyasaya
sürenler adına fason üretim yapanları,
gg) Tekrar kullanım: Yaşam döngüsü boyunca minimum sayıda rotasyon yapacak şekilde tasarlanmış
ambalajın, tekrar dolum için piyasada bulunan yardımcı ürünler kullanılarak ya da kullanılmadan kendi amacı
doğrultusunda tekrar doldurulduğu ya da tekrar kullanıldığı işlemi,
ğğ) Tek yönlü ambalaj: Kullanım sonrasında tekrar kullanıma uygun olmayan ambalajları,
hh) Temsiliyet payı: Yetkilendirilecek kuruluşun temsil ettiği ambalaj miktarının, yurt içinde piyasaya
sürülen toplam ambalaj miktarına oranını,
ıı) Toplama ayırma tesisi: Fabrika, satış noktası ve benzeri üniteler içerisinde yapılan biriktirmeler hariç,
ambalaj atıklarının toplandığı ve cinslerine göre sınıflandırılarak ayrıldığı tesisi,
ii) Yetkilendirilmiş kuruluş: Piyasaya sürenlerin bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerini yerine
getirmek üzere oluşturdukları ve Bakanlık tarafından yetkilendirilen tüzel kişiliği haiz kuruluşları,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel İlkeler, Görev, Yetki ve Yükümlülükler
Genel ilkeler
MADDE 5 – (1) Ambalaj atıklarının yönetimine ait ilkeler aşağıda belirtilmiştir:
a) Doğal kaynakların korunması, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda
üretimin sağlanması ve depolanacak atık miktarının azaltılması amacıyla ambalaj atıklarının oluşumunun
önlenmesi, üretimin kaçınılmaz olduğu durumlarda ise öncelikle tekrar kullanılması, geri dönüştürülmesi, geri
kazanılması ve enerji kaynağı olarak kullanılması esastır.
b) Tek yönlü ambalaj kullanımının ve bunların atıklarının kontrol altına alınabilmesi amacıyla, öncelikle
tekrar kullanıma uygun ambalajların tercih edilmesi esastır.
16
c) Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi
ve düzenli depolama sahalarında depolanarak bertarafı yasaktır.
ç) Ambalaj atıklarının yönetiminden sorumlu kişi veya kişiler ile kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve
insan sağlığına zararlı olabilecek etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
d) Ambalaj atığı üreticileri, ambalaj atıklarını, bağlı bulundukları belediyenin ambalaj atıkları yönetim
planına uygun olarak, diğer atıklardan ayrı biriktirmek ve belediyenin toplama sistemine bedelsiz vermekle
yükümlüdür. Ancak, organize sanayi bölgeleri yönetimleri, organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan sanayi
işletmeleri ve diğer sanayi işletmeleri, satış noktaları ve alışveriş merkezleri, belediyenin yönetim sistemi dışında
kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları ile bu hava alanları bünyesinde yer alan tüm tesisler, belediye
mücavir alan sınırları dışında kalan ambalaj atığı üreticileri 23 üncü maddede belirtilen şartları sağlamaları
durumunda, oluşan ambalaj atıklarını çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesisine veya
belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verebilirler.
e) Sağlıklı bir geri kazanım sisteminin oluşturulması için ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması
esastır. Ambalaj atıklarının bu Yönetmelikte tanımlanan toplama sistemi dışında bir yöntemle toplanması ve
ayrılması yasaktır.
f) Piyasaya sürenler, ambalajlı olarak piyasaya sürülen ürünlerin kullanımı sonucu ortaya çıkan ambalaj
atıklarının kaynağında ayrı toplanmasını, ayrılmasını, geri dönüşümünü ve geri kazanımını sağlamak ve bu
amaçla yapılacak harcamaları karşılamakla yükümlüdürler.
g) Ambalaj atıklarının yönetiminden kaynaklanan her türlü çevresel zararın giderilmesi amacıyla yapılan
harcamaların, bu atıkların yönetiminden sorumlu olan gerçek ve/veya tüzel kişiler tarafından karşılanması
esastır.
ğ) Ambalaj atıklarının toplanması ayrılması, geri dönüşümü ve geri kazanımı amacıyla faaliyet gösteren
veya göstermek isteyen gerçek ve/veya tüzel kişiler çevre lisansı almak zorundadırlar.
h) Maddesel geri dönüşümü ekonomik olmayan ambalaj atıkları, enerji geri kazanımı amacıyla işlenebilir.
ı) Piyasaya sürenler bu Yönetmelikte tanımlanan yükümlülüklerinin yerine getirilmesi amacıyla kâr
maksadı taşımayan tüzel kişiliği haiz bir yapı oluşturulabilir. Tüzel kişiliği haiz bu tür oluşumlar, piyasaya
sürenlerin yükümlülüklerini yerine getirebilmek için Bakanlıktan yetki almak zorundadır.
i) Tek yönlü ambalajların kullanım sonrasında geri kazanım sürecine dâhil edilmesi esastır.
j) Ambalajın, ambalaj atığının ve içerdiği maddelerin miktarının ve çevreye verdiği zararın, ambalajın
tasarımından başlayarak, üretimi, pazarlanması, dağıtımı, kullanılması, atık haline gelmesi ve bertaraf edilmesine
kadar, temiz ürün ve teknolojiler geliştirilerek azaltılmasına yönelik önleme faaliyeti yapmak esastır. Bu
maksatla üretilecek ambalajların yapısındaki ağır metal muhtevalarının, ambalajın birim ağırlığının, ambalajın
fonksiyonunu bozmayacak gerekli sağlık, temizlik ve güvenlik düzeyini olumsuz etkilemeyecek şekilde en aza
indirilmesi esastır.
k) Geçici faaliyet belgeli ve/veya çevre lisanslı tesislerin, kişi ve/veya kuruluşlar tarafından bu
Yönetmelikte tanımlanan sistem dışında toplanmış olan ambalaj atıklarını tesislerine almaları yasaktır.
l) Ambalaj atıklarının geçici faaliyet belgeli ve/veya çevre lisanslı işletmelere verilmesi esastır. Ambalaj
atıklarının bunların dışındaki kişi ve/veya kuruluşlar tarafından toplanması yasaktır.
Bakanlık merkez teşkilatının görev ve yetkileri
MADDE 6 – (1) Bakanlık;
a) Ambalaj atıklarının toplanması, ayrılması, tekrar kullanımı, geri dönüşümü, geri kazanımı ve
bertarafına ilişkin strateji ve politikaları belirlemekle, bu Yönetmelikle sorumluluk verilmiş taraflarla işbirliği
yapmakla, koordineli çalışmakla, idari tedbirler almakla ve denetimleri yapmakla,
b) Piyasaya sürenler adına toplama, ayırma, tekrar kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım
yükümlülüklerini yerine getirmek üzere oluşturulan kurum ve kuruluşların yetkilendirilme esaslarını
belirlemekle, yetkilendirmekle, yetkilendirilen kuruluşları denetlemekle, bu Yönetmeliğe ve yetkilendirme
esaslarına aykırılık halinde gerekli yaptırımın uygulanmasını sağlamakla ve yetkiyi iptal etmekle,
c) Ambalaj Komisyonunu toplamak, Komisyona başkanlık yapmak ve sekretarya işlerini yürütmekle,
ç) Geri kazanılmış ürünlerin kullanımını özendirmekle,
d) Bu Yönetmelikle sorumluluk verilen taraflar için eğitim faaliyetleri düzenlemekle,
e) Ambalaj atıkları yönetim planının hazırlanmasına, uygulanmasına ve izlenmesine ilişkin usul ve
esasları belirlemekle,
f) Belgelendirme dosyalarında bulunması gereken bilgi ve belgeler ile belgelendirme dosyalarının
hazırlanmasında dikkat edilecek hususlara ait usul ve esasları belirlemekle,
g) Yetkilendirilecek kuruluşlarda aranacak kurumsal, teknik ve mali özellikler ile buna ilişkin usul ve
esasları belirlemekle,
ğ) Ambalaj ve ambalaj atıklarına ait yıllık istatistikleri yayımlamakla,
17
h)Toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesislerinin lisanslandırma esaslarını belirlemekle,
çevre lisansı vermekle, denetlemekle, idari yaptırımı uygulamakla,
görevli ve yetkilidir.
(2) Bakanlık, gerekli gördüğü durumlarda birinci fıkrada belirtilen yetkilerini il çevre ve şehircilik
müdürlüklerine devredebilir.
İl çevre ve şehircilik müdürlüklerinin görev ve yetkileri
MADDE 7 – (1) İl çevre ve şehircilik müdürlüğü;
a) Ambalaj atıklarının yönetimi için belediyeler, ekonomik işletmeler, yetkilendirilmiş kuruluşlar, çevre
lisanslı/geçici faaliyet belgeli işletmeler ve ambalaj atığı üreticileri arasında koordinasyonu sağlamakla,
b) Ayrı toplama çalışmalarının ambalaj atığı yönetim planına uygun olarak yapılıp yapılmadığını
denetlemekle,
c) Ekonomik işletmelere ve çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi alan tesislere elektronik yazılım programı
için kullanıcı kodu ve şifre vermekle,
ç) İl sınırları içinde faaliyette bulunan ambalaj üreticilerini, piyasaya sürenleri ve tedarikçileri tespit
ederek, Ek-4’te yer alan Ambalaj Üreticisi Müracaat Formu, Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formu
ve Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formunun her yıl doldurularak, il çevre ve şehircilik
müdürlüğüne gönderilmesini sağlamakla,
d) Çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi almış tesislerin faaliyetlerini denetlemekle,
e) İl sınırları içinde faaliyette bulunan ambalaj üreticilerini, piyasaya sürenleri, tedarikçileri, satış
noktalarını, sanayi işletmelerini ve ambalaj atığı üreticilerini denetlemekle,
f) Ekonomik işletmeler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluşla birlikte geri kazanılmış ürünlerin kullanımını
özendirmekle,
g) Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında eğitim faaliyetleri yapmakla,
ğ) Toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesislerine çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi
vermekle,
h) İl sınırları içinde faaliyette bulunan ambalaj atığı toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım
tesislerini tespit ederek çevre lisansı almalarını sağlamakla,
ı) Ambalaj atığı aktarma merkezlerini kayıt altına almakla ve denetlemekle,
i) Elektronik yazılım programı üzerinden gönderilen Ek-4’te yer alan Ambalaj Üreticisi Müracaat Formu,
Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formu, Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formu, Ek7’de yer alan Toplama Ayırma Tesisi Beyan Formu, Ek-8’de yer alan Geri Dönüşüm ve Geri Kazanım Tesisi
Beyan Formunu doldurmalarını sağlamakla, belgelendirmelerini incelemek ve takibini yapmakla,
görevli ve yetkilidir.
Belediyelerin görev ve yetkileri
MADDE 8 – (1) Büyükşehir belediyeleri;
a) Ambalaj atıklarının düzenli depolama sahalarına kabul edilmemesi için gerekli önlemleri almakla,
b) Belediyeler tarafından yürütülen çalışmalarda koordinasyonu sağlamak ve desteklemekle,
c) Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında, bu Yönetmelikle sorumluluk verilen taraflarla birlikte eğitim
faaliyetleri yapmak veya katkıda bulunmakla,
görevli ve yükümlüdür.
(2) Belediyeler;
a) Ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplamak veya toplattırmakla, bu iş için toplama ayırma tesisi
kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmekle ve kurduğu tesislere çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi
almak/aldırmakla,
b) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ambalaj atıkları yönetim planını hazırlamakla,
c) Piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluş ile sözleşme yapılması durumunda ise ambalaj
atıkları yönetim planını birlikte hazırlamakla ve Bakanlığa sunmakla, yönetim planı kapsamında gelişme
raporlarını hazırlamak ve il çevre ve şehircilik müdürlüğüne sunmakla,
ç) Ambalaj atığı yönetim planı doğrultusunda, çalışmaları yürütmek, gerekli önlemleri almakla,
d) Ambalaj atıklarının evsel atık toplama araçlarına alınmaması için gerekli tedbirleri almakla,
e) Ambalaj atıklarının düzenli depolama sahalarına kabul edilmemesi için gerekli önlemleri almakla,
f) Çevre lisansı başvurusunda bulunacak olan toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesislerine
çalışabilecekleri uygun alan temin etmekle,
g) Toplama ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesislerini belediye imar planları üzerine işlemekle ve
altyapı hizmetlerini öncelikli olarak sağlamakla,
ğ) Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında, bu Yönetmelikle sorumluluk verilen taraflarla birlikte eğitim
faaliyetleri yapmak ve katkıda bulunmakla,
18
h) Ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında toplanan ambalaj atıklarına ilişkin belgeleri düzenlemek
ve/veya onaylamakla,
ı) Ambalaj atığı yönetimi konusundaki sorumluluklarını, gerekli görmesi halinde, yetkilendirilmiş
kuruluşla işbirliği içerisinde yürütmekle,
i) Ambalaj atıklarının yetkili olmayan kişiler tarafından toplanmasını, taşınmasını, depolanmasını, geri
dönüştürülmesi ve geri kazanılmasını önlemek amacıyla gerekli tedbirleri almakla,
j) Tercih etmeleri halinde, afetzedelerin acil barınma ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılacak evlerin
imalatında hammadde ihtiyacını karşılamak üzere, Polietilenteraftalat ambalaj atıkları toplama yükümlülüğünü
yapılacak sözleşme ile Türkiye Kızılay Derneğine devretmekle,
görevli ve yükümlüdürler.
Ambalaj üreticilerinin yükümlülükleri
MADDE 9 – (1) Ambalaj üreticileri;
a) Ambalajı tasarım aşamasından başlayarak, üretim ve kullanım sonrasında en az atık üretecek, geri
dönüşümü ve geri kazanımı en kolay, en ekonomik ve çevreye en az zarar verecek şekilde üretmekle,
b) Ambalaj malzemesini tekrar kullanıma, geri dönüşüme ve/veya geri kazanıma uygun olacak şekilde
tasarlamak, üretmek ve piyasaya sunmakla,
c) Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında eğitim faaliyetleri yapmakla ve bu faaliyetlere katkıda
bulunmakla,
ç) Ek-4’te yer alan Ambalaj Üreticisi Müracaat Formunu, ürettikleri ambalajları müşterilerine satışı
esnasında ambalaj kullanmaları halinde ise ayrıca Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik
yazılım programı üzerinden doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla,
d) Bir önceki yıl ürettiği, ithal ettiği, ihraç ettiği, piyasaya sürdüğü ambalajlar için Ek–4’te yer alan
Ambalaj Üreticisi Müracaat Formunu, piyasaya sürdüğü ve/veya ihraç ettiği ürünlerin ambalajları için ise Ek5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak her yıl Şubat
ayı sonuna kadar il çevre ve şehircilik müdürlüğüne göndermekle,
e) 5 inci maddenin birinci fıkrasının (j) bendinde yer alan ambalaj atıklarını önleme ile ilgili tedbirleri
almakla,
f) Ambalajları 14 üncü ve 15 inci maddelerdeki hükümlere uygun olarak üretmekle,
g) Üretilen ambalajlarda işaretlemenin tercih edilmesi halinde ambalajlarını, üretim esnasında 16 ncı
maddede belirtilen şekilde işaretlemekle,
yükümlüdürler.
Tedarikçilerin yükümlülükleri
MADDE 10 – (1) Tedarikçiler;
a) Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden
doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla,
b) Bir önceki yıl tedarik ettiği ambalajları için Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formunu
elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak her yıl Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve şehircilik
müdürlüğüne bildirmekle,
yükümlüdürler.
Piyasaya sürenlerin yükümlülükleri
MADDE 11 – (1) Piyasaya sürenler;
a) Ürünlerin ambalajlanması sırasında tekrar kullanıma uygun ambalajları tercih etmekle,
b) Ürünün kullanımı sonrasında en az atık üretecek, geri dönüşümü ve geri kazanımı en kolay ve en
ekonomik ambalajları kullanmakla,
c) 5 inci maddenin birinci fıkrasının (j) bendinde yer alan ambalaj atıklarını önleme ile ilgili tedbirleri
almakla,
ç) Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden
doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla,
d) Miktara bakılmaksızın bir önceki yıl piyasaya sürdüğü, ithal ettiği, ihraç ettiği ürünlerin ambalajları
için Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak her
yıl Şubat ayı sonuna kadar göndermekle,
e) Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu, elektronik yazılım programına kaydolduğu yıl
dâhil olmak üzere bildirimde bulunmadığı yılları da kapsayacak şekilde doldurmakla,
f) 17 nci maddede belirtilen geri kazanım hedeflerini sağlamakla,
g) Geri kazanım hedeflerinin sağlanması için geri kazanım kapasitesini oluşturmakla,
ğ) Kaynakta ayrı toplanan, geri dönüştürülen ve geri kazanımı sağlanan ambalaj atıklarına ait belgelerini,
elektronik yazılım programı üzerinden 18 inci maddedeki hükümler doğrultusunda her yıl Şubat ayı sonuna
kadar göndermekle,
19
h) Piyasaya sürülen ürünlerin ambalajlarının 14 üncü ve 15 inci maddeler hükümlerine uygunluğunu
kontrol etmekle,
ı) Piyasaya sürülen ürünlerin ambalajlarında işaretlemenin tercih edilmesi halinde ambalajlarını, 20 nci
maddede belirtilen şekilde işaretlemekle,
yükümlüdürler.
(2) Piyasaya sürenler; bu Yönetmelik ile üstlendiği geri kazanım yükümlülüklerinin yerine getirilmesi
amacıyla aşağıdaki yöntemlerinden en az birini tercih etmekle yükümlüdür:
a) Ürünlerinin ambalajlarına depozito uygulaması yöntemini tercih edenler;
1) Tek yönlü depozito uygulanması durumunda geri alınan ambalaj atıklarının çevre lisanslı/geçici
faaliyet belgeli geri dönüşüm veya geri kazanım tesislerine gönderilmesini sağlamakla,
2) Kullanım ömrü dolmuş depozitolu ambalajların çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli geri dönüşüm veya
geri kazanım tesislerine gönderilmesini sağlamakla,
3) Eğitim faaliyetleri yapmak ve katkıda bulunmakla,
4) Depozito uygulamasına ilişkin planı il çevre ve şehircilik müdürlüklerine sunmakla,
yükümlüdür.
b) Belediyeler ile sözleşme yapma yöntemini tercih edenler;
1) En az piyasaya sürdüğü ambalaj miktarına eşdeğer miktarda ambalaj atığı oluşan nüfusa sahip
belediyeler ile kaynakta ayrı toplama faaliyeti yürütmekle,
2) Yapılan sözleşmeler doğrultusunda belediyeler ile birlikte ambalaj atıkları yönetim planı hazırlamakla,
plan kapsamında belediyeler tarafından yürütülen kaynakta ayrı toplama çalışmalarının maliyetlerini
karşılamakla,
3) Ambalaj atıkları yönetim planına uygun olarak dağıtılacak olan poşet, kumbara, konteynır, iç mekan
kutusu gibi toplama ekipmanlarını belediyelere temin etmek veya bunlarla ilgili maliyetleri karşılamakla,
4) Ambalaj atıklarının yönetimi konusunda eğitim faaliyeti düzenlemek, düzenlenen eğitim faaliyetlerine
katılmak, eğitimin sürekliliğini sağlamak ve maliyetlerini karşılamakla,
5) Toplanan-ayrılan ambalaj atıklarının tamamını, geri kazanım amacıyla geri almakla veya aldırmakla,
6) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplama maliyetleri için sözleşme yaptığı belediyelerle birlikte,
her yıl piyasa araştırması yaparak, toplama maliyetlerini belirlemekle,
yükümlüdür.
c) Yetkilendirilmiş kuruluşla anlaşma yöntemini tercih edenler;
1) Bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmek üzere yetkilendirilmiş kuruluşla sözleşme
yapmakla,
2) Yükümlülüklerini, idari, teknik, hukuki ve mali şartlarının taraflarca belirlendiği sözleşme ile
yetkilendirilmiş kuruluşa devretmekle,
yükümlüdür.
(3) Yükümlülüklerin yerine getirilmesinde, yetkilendirilmiş kuruluş ve yetkilendirilmiş kuruluşa üye olan
piyasaya sürenler müteselsilen sorumludurlar.
(4) Piyasaya sürenler bir veya birden fazla yetkilendirilmiş kuruluşa üye olabilirler.
Yetkilendirilmiş kuruluşun yükümlülükleri
MADDE 12 – (1) Yetkilendirilmiş kuruluş;
a) Ekonomik işletmelerle hedeflere ulaşmak amacıyla son tarihi belirlenmiş olan sözleşme yapmakla,
bunu duyurmakla ve izlemekle,
b) Temsil ettiği piyasaya sürenlerin, Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik
yazılım programı üzerinden doldurmalarını ve her yıl Şubat ayı sonuna kadar göndermelerini sağlamakla,
c) 17 nci maddede belirtilen geri kazanım hedeflerini sağlamak amacıyla temsil ettiği piyasaya sürenler
adına belediyeler ile sözleşmeler yapmakla, sözleşme çerçevesinde yürütülen faaliyeti izlemekle, sözleşme
yaptığı belediyelerde toplanan-ayrılan ambalaj atıklarının geri kazanımını sağlamak üzere tamamını geri almakla
veya aldırmakla,
ç) Temsil ettiği piyasaya sürenler adına 11 inci maddenin ikinci fıkrasının (b) bendinde yer alan
yükümlülükleri yerine getirmekle,
d) Piyasaya sürenler ile yapılan sözleşmeler doğrultusunda piyasaya sürenlerin belgeleme zorunluluğunu
18 inci madde hükümlerine uygun olarak yerine getirmekle,
e) 17 nci maddede belirtilen hedeflerden fazla ambalaj atığı toplaması durumunda fazla toplanan ambalaj
atığı miktarını yıl sonunda üyelerine pay etmekle,
f) Elektronik yazılım programına kaydı olmayan ekonomik işletmeleri tespit etmekle ve il çevre ve
şehircilik müdürlüklerine bildirmekle,
g) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması ve ambalaj atıkları yönetim planı hazırlanması
amacıyla belediyeler ile işbirliği yapmak ve belediyelerden gelecek işbirliği taleplerini karşılamakla,
20
ğ) Ambalaj atıklarının yönetimi konusunda gerçekleştirilen çalışmaların gelişme raporlarını, bir sonraki
yılın planını ve yıllık bütçesini her yılın Şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa sunmakla,
h) Sözleşmeler doğrultusunda sorumluluk üstlenilen işletmeleri ve sorumluluk üstlenilen miktarları yıl
sonunda Bakanlığa bildirmekle,
ı) Geri kazanım hedeflerinin sağlanması için geri kazanım kapasitesini oluşturmakla,
i) Lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesisleri tarafından
yapılan bildirim ve belgelendirmeleri incelemekle,
yükümlüdürler.
Satış noktalarının yükümlülükleri
MADDE 13 – (1) Satış noktaları;
a) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasını sağlamak amacıyla, satış noktalarında tüketicilerin
rahatlıkla görebilecekleri yerlerde, tüketicilerin bilgilendirilmesi, atıkların ayrı toplanması ve türlerine göre
tasnifinin sağlanması için ambalaj atığı toplama noktaları oluşturmakla,
b) Kod numarası almamış olan piyasaya süren işletmeleri tespit ederek, il çevre ve şehircilik müdürlüğüne
bildirmekle, kod numarası almamış işletmelerin ürünlerini satmamakla ve bu konuda yetkilendirilmiş kuruluş ile
işbirliği yapmakla,
c) Poşet kullanımını en aza indirecek tedbirleri almakla, yapılan çalışmalarını her yıl Şubat ayı sonuna
kadar il çevre ve şehircilik müdürlüğüne bildirmekle,
ç) Satış noktalarında oluşan ve ambalaj atığı toplama noktalarında biriktirilen ambalaj atıklarını
oluştukları yerde, belediyenin sistemine geri kazanımını sağlamak üzere vermekle,
yükümlüdürler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ambalajın Üretimine İlişkin Hükümler
Temel şartlar
MADDE 14 – (1) Ambalajlar, tekrar kullanılacak, geri dönüştürülecek, geri kazanılacak ve bu işlemleri
kapsayan yönetim ve bertaraf aşamalarında çevreye en az zarar verecek şekilde tasarlanmak ve üretilmek
zorundadır.
(2) Alternatifi olmayan ambalajlar dışında, geri dönüşümü ve geri kazanılması teknik olarak mümkün
olmayan ambalajların üretilmesi, piyasaya sürülmesi ve ithali yasaktır.
(3) Yurt içinde üretilecek ve ithal edilecek ambalajların sağlaması gereken temel şartlar aşağıda
belirtilmiştir;
a) Ambalajın üretimi ve bileşimine ait şartlar şunlardır:
1) Tüketici ve ambalajlanan ürün için gerekli güvenlik ve sağlık düzeyini sağlamaya yeterli olandan fazla
hacim ve ağırlıkta ambalaj kullanılmaz.
2) Ambalaj tasarlanırken, üretilirken ve satışa sunulurken; tekrar kullanıma, geri dönüşüme ve geri
kazanıma uygun olmak zorundadır.
3) Ambalaj atığının ve üretimi esnasında oluşan atıkların geri kazanımı veya bertarafı sırasında ambalajın
içerdiği maddelerin çevre üzerindeki etkisi göz önünde bulundurularak, ambalaj ve ambalajın bileşenleri
üretilirken zararlı ve tehlikeli maddeler en aza indirilir.
b) Tekrar kullanılabilir niteliğe sahip ambalajlara ait şartlar şunlardır:
1) Ambalajın fiziki özelliği ve niteliği, normal şartlar altında ambalajın birden fazla kullanımına izin
verecek şekilde olmak zorundadır.
2) Ambalajın tekrar kullanım sürecinde, çalışanların sağlık ve güvenlik şartları göz önünde
bulundurulmak zorundadır.
3) Ambalaj tekrar kullanılmayacak hale gelerek atık olduğu zaman, fıkranın (c) bendindeki özel şartlar
yerine getirilmek zorundadır.
4) Tekrar kullanılabilir niteliğe sahip ambalajlar yukarıda belirtilen şartlardan en az üçünü aynı anda
sağlamak zorundadır.
c) Ambalajların geri kazanılabilir niteliğine ait şartlar şunlardır:
1) Ambalaj atıklarının maddesel geri dönüşüm yoluyla geri kazanılması durumunda; piyasaya sunmak
üzere ambalaj üretilirken, ambalajın üretiminde kullanılan maddelerin ağırlıkça belli bir yüzdesinin geri
dönüştürülebilir olması,
2) Ambalaj atıklarının enerji geri kazanım amacıyla işlenmesi durumunda; enerji geri kazanımının en
uygun düzeyde olmasını sağlamak için işlenecek ambalaj atığının minimum alt kalorifik değere sahip olması,
3) Ambalaj atıklarının kompost yapılmak üzere işlenmesi durumunda, doğada parçalanabilecek nitelikte
olması, ayrı toplama işlemini ve kompost yapma sürecini engellememesi,
21
4) Biyolojik olarak parçalanabilir ambalaj atıkları; fiziki, kimyasal, termal veya biyolojik ayrıştırma
işlemlerinden sonra, nihai kompostun sonunda karbondioksit, biyokütle ve suya dönüşebilecek niteliğe sahip
olması,
zorunludur.
Ağır metal konsantrasyonları
MADDE 15 – (1) Ambalaj bileşenleri üreticileri ile cam dışındaki ambalaj üreticileri, ürettikleri ve/veya
ithal ettikleri ambalajlarda veya ambalaj bileşenlerinde bulunabilecek kurşun, civa, kadmiyum, artı altı değerlikli
krom konsantrasyonlarının toplamını bir yıl içinde yüz ppm’i aşmayacak şekilde gerekli tedbirleri alırlar.
(2) Cam ambalaj üretiminde ise, her bir cam fırını için ayrı ayrı bakılmak kaydı ile temsili örneklerde
ardışık on iki ay süre içinde yapılan toplam ağır metal analizlerinin aylık ortalamaları iki yüz ppm sınırını
aşamaz. Ancak, yüksek kurşunlu veya kurşunlu kristal camdan yapılmış ürünler için bu zorunluluk geçerli
değildir.
Ambalajların üretim aşamasında işaretlenmesi
MADDE 16 – (1) Ambalaj atıklarının geri toplanması, tekrar kullanılması, geri kazanımının
kolaylaştırılması ve tüketicinin bilgilendirilmesi amacıyla ambalajlar üretimleri sırasında işaretlenir.
(2) İşaretleme gönüllülük esasına dayanır. Ambalaj üreticilerinin işaretlemeyi tercih etmesi halinde;
a) Ambalaj üreticileri, ürettikleri ambalajların üzerinde, Ek-3’te yer alan Ambalajların Üzerinde
Kullanılacak Sembol ile Ek-2’de yer alan Ambalaj İşaretleme Sistemine göre ambalajın cinsini belirten kısaltma
ve malzeme cinsine ait numara bulundurulur,
b) Sembolün merkezine ambalajın üretildiği malzemenin cinsini temsil eden numara, altına da büyük
harfler ile malzeme cinsini temsil eden kısaltma yazılır,
c) Ek-2’de yer alan Ambalaj İşaretleme Sisteminde tanımlanan malzeme cinslerinin dışında yer alan
malzemeler işaretlenmez,
ç) İşaretlemenin, ambalajın üzerinde; kolayca görülebilir, okunabilir, ambalaj açıldığında dahi kalıcı ve
dayanıklı olması sağlanır,
d) Teknik sebeplerden dolayı, ambalajın üzerinde işaretleme yapılamaması halinde, işaretleme piyasaya
süren tarafından ambalajın veya etiketin üzerinde yapılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Ambalaj Atıklarının Geri Kazanımı
Geri kazanım hedefleri
MADDE 17 – (1) Yetkilendirilmiş kuruluş ile yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler,
ambalaj atıklarını aşağıdaki tabloda belirtildiği oranlarda geri kazanmakla yükümlüdürler.
Malzemeye göre yıllık geri kazanım hedefleri (%)
Yıllar
Cam
Plastik
Metal
Kâğıt/Karton
Ahşap
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
32
33
35
35
36
37
38
40
42
44
48
52
54
56
58
60
32
35
35
35
36
37
38
40
42
44
48
52
54
56
58
60
30
33
35
35
36
37
38
40
42
44
48
52
54
56
58
60
20
30
35
35
36
37
38
40
42
44
48
52
54
56
58
60
5
5
5
7
9
11
13
15
(2) Kompozit ambalajların geri kazanımında; birim ambalajın bileşiminde bulunan ve ağırlıkça en fazla
miktarı oluşturan malzemenin cinsine ait oran esas alınır ve bu hedef doğrultusunda kompozit malzeme toplanır.
Piyasaya sürenlerin belgelendirme yükümlülüğü
22
MADDE 18 – (1) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluş;
toplama ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım ile ilgili olarak gerçekleştirdikleri çalışmalara ait belgeleri,
elektronik yazılım programı üzerinden her yıl Şubat ayı sonuna kadar sunar.
(2) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasına yönelik çalışmalar sözleşme yapılan belediyelerin
ambalaj atıkları yönetim planları kapsamında gerçekleştirilir.
(3) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluş ambalaj
atıklarının toplanması ve geri kazanılmasına yönelik çalışmaların belgelendirilmesi amacıyla belediyeler ve
geçici faaliyet belgeli/çevre lisanslı toplama ayırma tesisleri ile sözleşme imzalamak zorundadırlar.
(4) Sözleşme doğrultusunda ilgili taraflarca belediyenin ambalaj atıkları yönetim planı hazırlanır.
Belediyenin ambalaj atıkları yönetim planı bulunması durumunda plana dâhil olunur.
(5) Geri kazanım hedeflerine ulaşıldığını gösteren belgelerde sözleşme yapılan çevre lisanslı/geçici
faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerinin çıkış rakamları esas alınır.
(6) Hem toplama ayırma hem de geri dönüşüm tesisi çevre lisansı/geçici faaliyet belgesine sahip olan
tesislerde beşinci fıkraya ilave olarak geri dönüşüm tesisinin çıkış rakamı esas alınır.
(7) Belgelendirmelerde, ambalaj atığı yönetim planı kapsamında toplanan ayrılan, geri dönüştürülen ve
geri kazanılan ambalajlara ait belgeler geçerlidir. Belediye sınırlarındaki organize sanayi bölgeleri yönetimleri,
organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan sanayi işletmeleri ile diğer sanayi işletmeleri, satış noktaları ve
alışveriş merkezleri, belediyenin yönetim sistemi dışında kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları ile bu
hava alanları bünyesinde yer alan tüm tesisler, belediye mücavir alan sınırları dışında kalan ambalaj atığı
üreticilerinin belediyenin toplama sistemine verdiği ambalaj atıklarına ait belgeler de belgelemede kullanılır.
(8) Toplama ayırma tesislerinden çıkan ambalaj atıklarının çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli geri
dönüşüm veya geri kazanım tesislerine verildiğini gösteren belgeler, ihraç edilenler için de gümrük çıkış
beyannameleri kabul edilir.
(9) Ürünlerinin ambalajlarını, piyasadan depozito yöntemiyle toplatmayı tercih eden piyasaya sürenler;
topladığı ambalaj miktarının 17 nci maddede belirtilen geri kazanım hedeflerinden aşağıda kalmamak şartıyla
belgelendirme yükümlülüğünden muaf tutulur.
(10) Piyasaya süren tarafından tercih edilen depozito uygulamasına ilişkin bilgi ve belgeler elektronik
yazılım programı üzerinden her yıl Şubat ayı sonuna kadar sunulur. Bu belgeler beş yıl süreyle saklanır.
(11) Yurt içinde piyasaya sürdüğü ambalajların toplamı yıllık üçbin kilogram ve üçbin kilogramın altında
kalan işletmeler, belgeleme yükümlülüğünden muaftır.
(12) Toplanması, taşınması, ayrılması, geri dönüşümü, geri kazanımı ve bertarafı Tıbbi Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
hükümlerine göre yapılan ambalaj atıkları belgelendirmede kullanılmaz. Bu ambalajları piyasaya süren
işletmeler belgeleme yükümlülüğünden muaf tutulur.
(13) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluşa üye olan
piyasaya sürenlerin, ambalaj atıklarını 17 nci maddede belirtilen hedeflerden fazla toplamaları durumunda, fazla
toplanan ambalaj atığı miktarı bir sonraki yıl toplanması gereken ambalaj atığı miktarından düşülür.
(14) Belgelendirme dosyalarına esas olan belgeler en az beş yıl süre ile saklanır. Talep edilmesi
durumunda belgeleme dosyasının onaylı örneği Bakanlığa sunulur.
Geri kazanım hedeflerine ulaşılamaması
MADDE 19 – (1) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluşa
üye olan piyasaya sürenler, 17 nci maddede belirtilen geri kazanım oranlarını sağlayamamaları durumunda;
a) Belgelendirilmeyen miktarın yüzde on fazlası bir sonraki yıl için uygulanan geri kazanım hedeflerine
karşılık gelen miktara ilave edilir,
b) İkinci ve daha sonraki yıllarda öngörülen hedeflere ulaşamazlarsa eksik kalan miktarın yüzde on
fazlası tekrar bir sonraki yıl için uygulanan geri kazanım hedeflerine karşılık gelen miktarlara ilave edilir,
c) Elektronik yazılım programına kaydolunan yıl esas alınarak, üç yıl üst üste öngörülen hedeflere
ulaşılamazsa, toplanması gereken miktarlar ile ilgili yükümlülükler tekrar bir sonraki yıla yüzde on fazlası ile
aktarılır ve 2872 sayılı Kanun uyarınca idari yaptırım uygulanır,
ç) On yıl içinde öngörülen hedeflere beş kez ulaşılamazsa, ürünlerin ambalajlarına depozito uygulanır.
Ambalajların piyasaya sürenler tarafından işaretlenmesi
MADDE 20 – (1) Ambalajlar, piyasaya sürenler tarafından bu Yönetmelikte belirtilen esaslara uygun
olarak toplama ve geri kazanım sistemine dâhil olduğunun belirtilmesi ve tüketicinin bilgilendirilmesi amacıyla
işaretlenir. Bu işaretleme, piyasaya sürenin kayıt altında olduğunu ve geri kazanım konusunda dâhil olduğu
sistemi gösterir.
(2) İşaretleme gönüllülük esasına dayanır. Piyasaya sürenlerin işaretlemeyi tercih etmesi halinde;
a) Piyasaya sürenler, ambalajlarında veya etiketlerinde Ek-3’te yer alan Ambalajların Üzerinde
Kullanılacak Sembol ile bu sembolün altında Bakanlığın verdiği kod numarasını,
23
b) Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olan piyasaya sürenler ambalajın veya etiketin üzerinde üye olduğu
yetkilendirilmiş kuruluşun sembolünü,
c) Yetkilendirmiş kuruluşa üye olmayan veya birden fazla yetkilendirmiş kuruluşa üye olan piyasaya
sürenler bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yer alan sembollerin birini veya hepsini bulundurur.
(3) İşaretleme ambalajın veya etiketin üzerine yapılır, İşaretlemenin kolayca görülebilir, okunabilir,
ambalaj açıldığı takdirde dâhi kalıcı ve dayanıklı olması zorunludur. Ambalajlarda geri kazanımı olumsuz
etkilemeyecek malzemeden yapılmış etiketler ve yapıştırıcılar kullanılır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Yetkilendirilecek Kuruluşta Aranacak Şartlar, Yetki Verilmesi,
Denetimi ve Yetki İptali
Yetkilendirilecek kuruluşta aranacak şartlar ve yetki verilmesi
MADDE 21 – (1) Yetkilendirilecek kuruluşun;
a) Tüm ambalaj türleri için, temsiliyet payının en az yüzde onunu sağlaması,
b) Tek ambalaj türü için, temsiliyet payının yetki alınmak istenen malzeme türünün en az yüzde onunu
sağlaması,
zorunludur.
(2) Yetki süresi on yıldır. Yetkilendirmenin yenilenmesi için, yetki süresinin bitiminden altı ay önce
yetkilendirilmiş kuruluş Bakanlığa başvurur.
(3) Yetkilendirilmiş kuruluş, faaliyetleri sonucunda ortaya çıkabilecek artı değeri kâr payı olarak
üyelerine dağıtamaz.
(4) Yetkilendirilecek kuruluşta aranacak diğer kurumsal, teknik ve mali özellikler ile yetkilendirmeye
ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.
Yetkilendirilmiş kuruluşun denetimi ve yetki iptali
MADDE 22 – (1) Bakanlık, yetkilendirdiği kuruluşu denetler, kuruluşun toplama ve geri kazanım
hedeflerine ilişkin göstergelerini izler ve yayımlayabilir.
(2) Bakanlık, yetkilendirilmiş kuruluşun temsiliyet payını sağlayamadığı tarihten itibaren, en fazla bir yıla
kadar süre vererek, 21 inci maddede belirtilen temsiliyet payını yeniden sağlamasını ihtar eder ve bu durumu
üyesi olan piyasaya sürenlere bildirir.
(3) Bakanlık, yetkilendirilmiş kuruluşu, 12 nci maddede belirtilen yükümlülüklerden herhangi birini
yerine getirmemesi halinde ihtar eder ve yükümlülüklerini yerine getirmesi için en fazla bir yıla kadar süre verir.
Bakanlık, bu durumu üyesi olan piyasaya sürenlere bildirir veya duyurur.
(4) Üçüncü fıkraya göre verilen süre sonunda yetkilendirilebilme şartları yeniden kazanılmamış ve/veya
yükümlülükler yerine getirilmemiş ise, Bakanlık yetkiyi iptal eder ve yükümlülükler yetkilendirilmiş kuruluş
üyesi piyasaya sürenler tarafından yerine getirilir. Gerekmesi halinde 2872 sayılı Kanun uyarınca idari
yaptırımlar uygulanır.
ALTINCI BÖLÜM
Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Toplanması
Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı biriktirilmesi
MADDE 23 – (1) Kullanılan malzemeye ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, tüketim sonucu oluşan
ambalaj atıkları, çevre kirliliğinin azaltılması, düzenli depolama tesislerinden azami seviyede istifade edilmesi ve
ekonomiye katkı sağlanması amacıyla diğer atıklardan ayrı olarak oluştukları yerlerde biriktirilmek zorundadır.
(2) Apartman, site yönetimleri, okullar, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları, hastaneler, oteller,
lokantalar, büfeler, şehirlerarası otobüs terminalleri, demiryolu istasyonları, limanlar, sağlık kuruluşları, spor
kompleksleri, marketler, satış noktaları, iş ve alışveriş merkezleri, stadyumlar gibi ambalaj atığının oluştuğu
benzeri yerler, ambalaj atıklarını, oluştuğu noktada belediyenin toplama sistemine bedelsiz vermekle
yükümlüdür.
(3) Organize sanayi bölgeleri yönetimleri, organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan sanayi
işletmeleri ve diğer sanayi işletmeleri, çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde ayrı biriktirilen ambalaj atıklarını
oluştuğu noktada çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya istemeleri halinde
belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verirler. Ancak lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama
ayırma tesisi kuran organize sanayi bölge yönetimleri organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan
katılımcılarından ambalaj atıklarını toplayabilirler.
(4) Geri kazanılabilir ambalaj ve ambalaj dışı atıkların üreticisi tarafından getirilip bırakılacağı, teknik ve
idari detayları Bakanlık tarafından belirlenecek getirme merkezi oluşturan satış noktaları ve alışveriş merkezleri
ayrı biriktirilen ambalaj atıklarını oluştuğu noktada çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma
tesislerine veya istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verirler.
(5) Belediyenin yönetim sistemi dışında kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları ile bu hava alanları
bünyesinde yer alan tüm tesislerde çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde ayrı biriktirilen ambalaj atıkları
24
oluştuğu noktada, ilgili yönetim tarafından çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya
istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verilir.
(6) Belediye mücavir alan sınırları dışında kalan ambalaj atığı üreticileri, tüketim sonucu oluşan ambalaj
atıklarını çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde diğer atıklardan ayrı olarak biriktirerek çevre lisanslı/geçici
faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı
aranmaksızın verirler.
Ambalaj atıklarını ayrı toplama sistemi
MADDE 24 – (1) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasından 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı
Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7 nci maddesi kapsamında, büyükşehir belediye sınırları içerisinde ilçe
belediyeleri, 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 15 inci maddesi kapsamında, belediyeler
sorumludur.
(2) Belediyeler;
a) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplama-ayırma faaliyetini kendisi veya sözleşme imzaladığı çevre
lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma tesisleri ile gerçekleştirir.
b) Ambalaj atıklarını kaynağında toplama-ayırma faaliyetini kendisi gerçekleştirecek olan belediyeler
toplama ayırma tesisi kurmak ve bu tesise çevre lisansı almak zorundadır.
(3) Belediyeler, ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ambalaj atıkları yönetim planını
hazırlar. Piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluş ile sözleşme yapılması durumunda ise plan sözleşme
imzalanan taraflar ile birlikte hazırlanır veya ilgili taraflar ambalaj atıkları yönetim planına dâhil edilir.
Hazırlanan plan Bakanlığa sunulur.
(4) Kaynakta ayrı toplama çalışmaları, ambalaj atıkları yönetim planına uygun olarak yürütülür.
(5) Belediyeler, ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında gelişme raporlarını hazırlar ve il çevre ve
şehircilik müdürlüğüne sunar.
(6) Belediyeler, ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında uygulamaya ilişkin yapılacak değişiklikleri bir
ay içerisinde Bakanlığa bildirir.
(7) Ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların maliyetini, sözleşme yapılan
piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluş, sözleşme yapılmaması halinde belediye karşılar.
(8) Belediyenin yönetim sistemi dışında kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları ile bu hava alanları
bünyesinde yer alan tüm tesisleri kapsayacak şekilde, ilgili yönetimleri tarafından, ambalaj atığı yönetim
planının hazırlanması ve Bakanlığa sunulması zorunludur.
Ayrı toplama ekipmanları
MADDE 25 – (1) Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasına yönelik her türlü ekipman mavi
renkli olur. Cam ambalaj atıklarının ayrı toplanması için kullanılan kumbaralar yeşil ve/veya beyaz renkli
olabilir.
(2) Kumbara, konteynır, iç mekan kutusu, poşet ve benzeri ayrı toplama ekipmanlarının üstünde ayrı
toplanacak ambalaj atıkları ile toplanmayacak atık türleri şekil ve yazı ile açık olarak belirtilir.
(3) Ambalaj atıklarının toplanmasında kullanılacak araçların kasası üzerinde;
a) “Ambalaj Atığı Toplama Aracı” ifadesi bulunur,
b) Ayrı toplanacak ambalaj atıkları yazı ve şekil ile açık olarak belirtilir,
c) İlgili belediyenin ve çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma tesisinin iletişim bilgileri yer
alır.
(4) Araçların üzerindeki yazı ve şekiller kolayca okunabilecek ve anlaşılabilecek boyutlarda tasarlanır.
Ambalaj atığı aktarma merkezi
MADDE 26 – (1) Çevre lisanslı toplama-ayırma tesisleri, ambalaj atığı yönetim planı bulunması
durumunda sözleşme yapılan belediye sınırları içinde bir adet ambalaj atığı aktarma merkezi kurabilir.
(2) Bu merkezler, ticaret sicil gazetesinde belirtilmek şartıyla çevre lisanslı toplama- ayırma tesislerinin
şubeleri şeklinde kurularak, il çevre ve şehircilik müdürlüklerince kayıt altına alınır.
(3) Ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında toplanan ambalaj atıkları, sadece bu merkezin bağlı
olduğu çevre lisanslı toplama-ayırma tesisine götürülür.
(4) Ambalaj atığı aktarma merkezinin;
a) Tamamen kapalı ve zemini betondan yapılmış olması,
b) Yıkama işlemi sonrası oluşan atık sular için toplama kanalları ile ızgara sistemine sahip olması,
c) Çevre Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan yönetmeliklere uygun olması,
zorunludur.
(5) Aktarma merkezlerinde sadece kısa süreli depolama yapılır. Ayırma ve presleme faaliyeti
gerçekleştirilmez.
(6) Ambalaj atığı aktarma merkezinin bağlı olduğu toplama-ayırma tesisinin çevre lisansının iptal
edilmesi halinde, ambalaj atığı aktarma merkezi de kapatılmak zorundadır.
25
YEDİNCİ BÖLÜM
Çevre Lisansı Alınması
Çevre lisansı işlemleri
MADDE 27 – (1) Ambalaj atıklarının toplanması-ayrılması, geri dönüştürülmesi ve/veya geri
kazanılması amacıyla faaliyet göstermek isteyen gerçek ve tüzel kişiler, tesisleri için çevre lisansı almak
zorundadır. Çevre lisansı alınması işlemlerinde Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında
Yönetmelik hükümleri uygulanır.
(2) Çevre lisansına konu olan toplama-ayırma tesisleri 28 inci, geri dönüşüm tesisleri ise 29 uncu
maddede belirtilen kriterleri sağlar.
(3) Enerji Geri kazanım tesisleri için 6/10/2010 tarihli ve 27721 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik hükümleri uygulanır.
(4) İl çevre ve şehircilik müdürlüğü, çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi alan tesisleri, Bakanlığa, ilgili
belediyeye ve yetkilendirilmiş kuruluşa bildirir.
(5) İl çevre ve şehircilik müdürlüğü, çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi alan tesislere elektronik yazılım
programı için kullanıcı kodu ve şifresi verir.
(6) Toplama-ayırma tesisi ile geri dönüşüm ve/veya geri kazanım tesisleri, çevre lisanslı/ geçici faaliyet
belgeli oldukları süre içerisinde toplanan-ayrılan, geri dönüştürülen veya geri kazanılan ambalaj atıklarına ilişkin
verileri, Ek-7’de yer alan Toplama ve Ayırma Tesisi Beyan Formunu ve Ek-8’de yer alan Geri Dönüşüm ve Geri
Kazanım Tesisi Beyan Formunu her ay elektronik yazılım programı üzerinden gönderir.
Toplama-ayırma tesislerinin sağlaması gereken kriterler
MADDE 28 – (1) Fabrika, satış noktası ve benzeri üniteler içerisinde yapılan biriktirmeler hariç, ambalaj
atıklarının toplandığı ve cinslerine göre sınıflandırılarak ayrıldığı toplama-ayırma tesislerinin;
a) Açık ve kapalı alan toplamının en az 1.000 m2 olması ve bununla ilgili tapu sicil kaydını sunması,
b) Ambalaj atıklarını ayıracağı alanının kapalı olması, faaliyet gösterilen açık ve kapalı alanların
zemininin beton olması,
c) Tamamen kapalı olmaması halinde, etrafı dışarıdan görülmeyecek şekilde en az iki metre
yüksekliğinde çevrili, temiz, bakımlı ve/veya boyalı olması,
ç) Tam zamanlı olarak en az bir çevre görevlisi istihdam etmesi,
d) Çevre lisansı alması durumunda, çevre görevlisinin tesiste çalıştığını gösterir belgelerini dört aylık
dönemler halinde il çevre ve şehircilik müdürlüğüne sunması,
e) Kapasiteyi karşılayacak şekilde platformlu ambalaj atığı ayırma bandı ile malzeme türüne göre
ayrılacak ambalaj atıkları için, ayırma bandının kenarlarında belirli aralıklar ile ayırma gözleri ve bu gözlerin
altında, türlerine göre ayrılan ambalaj atıklarının biriktirilmesi maksadıyla tesis içerisinde kolayca hareket
ettirilebilecek konteynırları bulundurması,
f) En az bir pres makinesi bulundurması,
g) En az iki adet ambalaj atığı toplama aracı bulundurması, araçların, 25 inci madde hükümlerine uygun
olması ve araçlara ait resmi belgeleri sunması,
ğ) Yıkama işlemi sonrası oluşan atık sular için toplama kanalları ile ızgara sistemi bulundurması,
h) Tesise gelen, ayrılan ve satılan ambalaj atıklarına ait bilgilerin kaydedildiği veri kayıt sistemine sahip
olması,
ı) Tesiste çalışan personelin sayısına ve çalışma şartlarına uygun olarak düzenlenmiş tuvalet, lavabo,
soyunma odası, yemekhane ve sosyal ünitelere sahip olması,
i) Ticaret sicil gazetesi, ticaret ya da sanayi odası faaliyet belgesi ve kapasite raporunda şirketin, ambalaj
atıklarının toplanması ayrılması konusunda faaliyet gösterdiğine dair bilgi bulundurması,
zorunludur.
(2) Aynı ilde tek tüzel kişilik altında birden fazla toplama-ayırma tesisine sahip olunması halinde, bütün
tesislere hizmet vermek amacıyla bir çevre görevlisinin istihdam edilmesi yeterlidir.
(3) Tesiste çalışan personelin bilgi seviyesini yükseltmek için bir eğitim planı oluşturulur. Personele
ambalaj atıklarının yönetimi, kaynağında ayrı toplanması, atıkların ayrılması, geri dönüştürülmesi, geri
kazanılması, kayıtların tutulması, tesisin düzenli olarak işletilmesi, temizliği, günlük bakımı gibi konularda
eğitim verilir.
(4) Bakanlık ve/veya il çevre ve şehircilik müdürlüğü birinci, ikinci ve üçüncü fıkrada yer alan hususlara
ilave olarak bilgi veya belge isteyebilir.
Geri dönüşüm/geri kazanım tesislerinin sağlaması gereken kriterler
MADDE 29 – (1) Ambalaj atıklarını bir üretim süreci içerisinde orijinal amacı veya başka bir amaç için
parçalayan, kıran, presleme hariç boyutlarını küçültmek suretiyle kalitesini ve yoğunluğunu arttıran, organik geri
dönüşüm dâhil enerji geri kazanımı hariç olmak üzere yeniden işleme yapan ve benzeri işlemleri uygulayan geri
dönüşüm ve/veya geri kazanım tesislerinin;
26
a) Faaliyet gösterilen alanının zeminin beton olması,
b) Tamamen kapalı olmaması durumunda, etrafı dışarıdan görülmeyecek şekilde en az iki metre
yüksekliğinde çevrili, temiz, bakımlı ve/veya boyalı olması,
c) Yıkama işlemi sonrası oluşan atık sular için toplama kanalları ve ızgara sistemine sahip olması,
ç) Gelen, geri dönüştürülen ve satılan ambalaj atıklarına ait bilgilerin kaydedildiği veri kayıt sisteminin
bulunması,
d) Çalışan personelinin sayısına ve çalışma şartlarına uygun olarak düzenlenmiş tuvalet, lavabo, soyunma
odası, yemekhane ve sosyal ünitelerinin bulunması,
zorunludur.
(2) Tesiste çalışan personelin bilgi seviyesini yükseltmek için bir eğitim planı oluşturulur. Personele
ambalaj atıklarının yönetimi, kaynağında ayrı toplanması, atıkların ayrılması, geri dönüştürülmesi, geri
kazanılması, kayıtların tutulması, tesisin düzenli olarak işletilmesi, temizliği, günlük bakımı gibi konularda
eğitim verilir.
(3) Bakanlık ve/veya il çevre ve şehircilik müdürlüğü birinci ve ikinci fıkrasında yer alan hususlara ilave
bilgi veya belge isteyebilir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Ambalaj komisyonu
MADDE 30 – (1) Ambalaj komisyonu Bakanlığın uygun göreceği; yetkilendirilmiş kuruluş, ambalaj
üreticileri, tedarikçiler, piyasaya sürenler, büyükşehir belediyeleri, belediyeler, çevre lisanslı toplama-ayırma,
geri dönüşüm ve geri kazanım tesisleri, satış noktaları ve ilgili diğer sektörlerin yetkili temsilcilerinden oluşur.
Bu komisyon, Bakanlığın talep etmesi durumunda, Bakanlık temsilcisinin başkanlığında toplanır.
(2) Ambalaj komisyonu, Bakanlığın belirleyeceği gündemle çalışmalarına başlar, bu Yönetmelik
doğrultusunda yürütülen çalışmaları ve uygulamaları değerlendirerek tavsiye kararları alır.
Eğitim ve bilgilendirme
MADDE 31 – (1) Belediyeler, ekonomik işletmeler, yetkilendirilmiş kuruluşlar, satış noktaları, çevre
lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım tesisleri; ambalaj atıklarının
kaynağında ayrı toplanması, tekrar kullanımı, geri dönüşümü ve geri kazanımı konularındaki rolleri, ambalajların
işaretlenmesi, yıllık geri kazanım hedefleri ile gerçekleşme oranları konularında tüketicileri ve kamuoyunu
bilgilendirmekle, ambalaj atıklarının yönetimine ilişkin eğitim çalışmaları yürütmekle, ambalaj ve ambalaj atığı
yönetimine ilişkin duyarlılığı geliştirmek üzere sosyal sorumluluk projeleri yapmakla veya bu amaçla yapılan
çalışmalara katılmakla yükümlüdürler.
Bildirimlerin ve belgelendirmelerin doğruluğu
MADDE 32 – (1) Bakanlık ve/veya il çevre ve şehircilik müdürlüğü; piyasaya sürenler, ambalaj
üreticileri, tedarikçiler, yetkilendirilmiş kuruluş, çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama-ayırma, geri
dönüşüm ve geri kazanım tesisleri tarafından yapılan bildirim ve belgelendirmeleri inceler ve çalışmaları
denetler. Bakanlık tarafından gerekli görülmesi halinde ilgili taraflar bildirim ve belgelendirmelerini yeminli
mali müşavire inceletir, inceleme raporunu Bakanlığa sunar. Yapılan bildirim ve belgelendirmelerin doğru
olmadığının tespit edilmesi halinde bu Yönetmeliğin 34 üncü maddesine göre işlem yapılır.
Denetim
MADDE 33 – (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki bütün faaliyetlerin, ilgili mevzuata uygun olarak yapılıp
yapılmadığını denetleme yetkisi Bakanlık merkez teşkilatı ile il çevre ve şehircilik müdürlüğüne aittir.
İdari yaptırım
MADDE 34 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında 2872 sayılı Kanunda
öngörülen müeyyideler uygulanır.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 35 – (1) 24/6/2007 tarihli ve 26562 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının
Kontrolü Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Yetkilendirilmiş kuruluş yetkisinin yenilenmesi
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce Bakanlıktan yetki alan
yetkilendirilmiş kuruluş; bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde yetkisini
yenilemek üzere yeniden Bakanlığa başvurmak zorundadır.
Ambalaj atıkları yönetim planlarının sürekliliği
GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce Bakanlık tarafından uygun
bulunan ambalaj atıkları yönetim planları, bu Yönetmeliğin hükümlerine uygun olarak yürütülür.
Belgelendirme yükümlülüğü
27
GEÇİCİ MADDE 3 – (1) 2011 yılı belgelendirme yükümlülüğü, 31/12/2011 tarihine kadar 24/6/2007
tarihli ve 26562 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin 18 inci ve 23
üncü maddeleri uyarınca uygulanmaya devam edilir.
(2) 2010 yılına mahsus olmak üzere metal ambalaj atıkları için belgelendirme yükümlülüğünü yerine
getirmeyen piyasaya sürenlere, bu Yönetmeliğin 19 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uygulanmaz.
(3) 2011 yılına mahsus olmak üzere metal ambalaj atıkları için belgelendirme yükümlülüğünde
31/12/2011 tarihine kadar 24/6/2007 tarihli ve 26562 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının
Kontrolü Yönetmeliğinin 23 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendinde yer alan lisans şartı aranmaz.
(4) Metal ambalaj atıkları için belgelendirme yükümlülüğünde 31/12/2014 tarihine kadar bu
Yönetmeliğin 18 inci maddesinin sekizinci fıkrasında yer alan lisans şartı aranmaz.
Ayrı bertaraf edilmesi gereken ambalaj atıkları
GEÇİCİ MADDE 4 – (1) Kullanımları sonrasında toplanması, taşınması, ayrılması, geri dönüşümü, geri
kazanımı ve bertarafı 22/7/2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği, 14/3/2005 tarihli ve 25755 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği ve 30/7/2008 tarihli ve 26952 sayılı Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yer alan
ambalajların ekonomik işletmeler tarafından bildirimleri 1/1/2013 tarihinden itibaren yapılır.
Yürürlük
MADDE 36 – (1) Bu Yönetmeliğin;
a) 18 inci maddesi 1/1/2012 tarihinde,
b) Diğer hükümleri ise yayımı tarihinde,
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 37 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Şehircilik Bakanı yürütür.
28
Başbakanlık
Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğünce Yayımlanır
Kuruluş: 7 Ekim 1920
05.07.2008
CUMARTESİ
Sayı: 26927
Çevre ve Orman Bakanlığından:
ATIK YÖNETİMİ GENEL ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; atıkların oluşumlarından bertaraflarına kadar
çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetimlerinin sağlanmasına yönelik genel esasların
belirlenmesidir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, EK-IV’de listesi verilen atıkları kapsar.
(2) Bu Yönetmelik hükümleri,
a) Atmosfere salınan gaz atıkları,
b) Radyoaktif atıkları,
c) Taş ocağı faaliyetleri ile mineral kaynakların aranması, çıkarılması, işlenmesi ve
depolanması sonucu oluşan atıkları,
ç) Hayvan kadavraları ile tarımsal atıkları (tarımda kullanılan hayvan dışkısı ve diğer doğal
ve tehlikeli olmayan maddeler),
d) Sıvı haldeki atıklar hariç atık suları,
e) Kullanım ömürleri bitmiş patlayıcıları ve atıklarını,
kapsamaz.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 11, 12
ve 13 üncü maddeleri ile 1/5/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanunun 9 uncu maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Atık: Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan EK-1’de yer alan
sınıflardaki herhangi bir maddeyi,
b) Atık listesi: EK-IV’de verilen listeyi,
c) Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
ç) Bertaraf: EK-II A’da yer alan işlemlerden herhangi birisini,
d) Geri kazanım: EK-II B’de yer alan işlemlerden herhangi birisini,
e) Sahip: Atık üreticisini veya atığı fiilen elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişiyi,
1
f) Toplama: Taşıma amaçlı olarak atığın biriktirilmesi, ayrıştırılması ve/veya
karıştırılmasını,
g) Üretici: Faaliyetleri sonucu atık oluşumuna neden olan kişi ve/veya atığın bileşiminde
veya yapısında bir değişikliğe neden olacak ön işleme, karıştırma veya diğer işlemleri yapan
herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi,
ğ) Yönetim: Atığın toplanması, taşınması, geri kazanılması, bertaraf edilmesi, bertaraf
sahalarının kapatılma sonrası bakımı ve bu tür faaliyetlerin gözetim, denetim ve izlenmesini,
ifade eder.
Genel ilkeler
MADDE 5 – (1) Atık yönetimine ilişkin genel ilkeler şunlardır;
a) Atık üretiminin ve atığın zararlılığının,
1) Doğal kaynakların olabildiğince az kullanıldığı temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve
kullanılması,
2) Üretim, kullanım veya bertaraf aşamalarında çevreye zarar vermeyecek veya en az zarar
verecek şekilde tasarlanan ürünlerin pazarlama ve teknik gelişiminin sağlanması,
3) Geri kazanım sonrasında geriye kalan tehlikeli maddelerin nihai bertarafı için uygun
tekniklerin geliştirilmesi ve uygulanması,
suretiyle önlenmesi ve azaltılması esastır.
b) Atık üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda geri dönüşüm, tekrar kullanım ve ikincil
hammadde elde etme amaçlı diğer işlemler ile atığın geri kazanılması veya enerji kaynağı olarak
kullanılması esastır.
c) Atıkların ayırılması, toplanması, taşınması, geri kazanılması ve bertarafı sırasında su,
hava, toprak, bitki ve hayvanlar için risk yaratmayacak, gürültü, titreşim ve koku yoluyla
rahatsızlığa neden olmayacak, doğal çevrenin olumsuz etkilenmesini önleyecek ve böylece çevre
ve insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve işlemlerin kullanılması esastır.
ç) Farklı türdeki atıkların kaynağında ayrı toplanması esastır.
d) Atıklar, ilgili valilikten taşıma lisansı almış kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından taşınır.
Ancak mevzuatta lisans alma zorunluluğu getirilen atık türleri dışında belediyelerce veya
belediyelerin denetiminde taşınan atıklar, evsel ve tehlikesiz atıklar ile ambalaj atığı taşıma
işlemleri için taşıma lisansı alınması zorunlu değildir.
e) Atıklar, birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen şartlara uyulmak kaydıyla üretildikleri
yerde geri kazanılabilir veya bertaraf edilebilir. Bunun yapılmaması halinde atığın sahibi,
atıklarının, bir atık taşıyıcısı tarafından taşınarak EK-II A’da veya EK-II B’de belirtilen işlemleri
yapan ve bu amaçla Bakanlıktan lisans almış bir tesis tarafından geri kazanılmasını veya
bertarafını sağlamakla yükümlüdür.
f) Atıkların en yakın ve en uygun olan tesiste, uygun yöntem ve teknolojiler kullanılarak
bertaraf edilmesi esastır.
g) Atıkların, lisanslı geri kazanım ve bertaraf tesisleri dışında yetkisiz kişi, kurum ve
kuruluşlar tarafından toplanması, geri kazanılması ve bertaraf edilmesi yasaktır.
ğ) Her türlü faaliyet sırasında doğal kaynakların ve enerjinin verimli kullanılması amacıyla,
atık oluşumunu kaynağında azaltan ve atıkların geri kazanılmasını sağlayan çevre ile uyumlu
teknolojilerin kullanılması esastır.
h) Atıkların üretiminden ve yönetiminden sorumlu kişi, kurum ve kuruluşlar, atık
yönetiminin her aşamasında atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermesini önleyecek tedbirleri
almakla yükümlüdür.
ı) Atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı atığın
sahipleri, taşıyıcıları, geri kazanımcıları ve bertaraf edicileri müteselsilen kusur şartı aranmaksızın
sorumludurlar. Adı geçen sorumluların bu faaliyetler sonucu meydana gelen zararlardan dolayı
genel hükümlere göre de tazminat sorumluluğu saklıdır. Atıkların yönetiminden sorumlu kişilerin
çevresel zararı durdurmak, gidermek ve azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu
önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca
yapılan ve/veya yapılması gereken harcamalar, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre atıkların yönetiminden sorumlu
olanlardan tahsil edilir.
2
İKİNCİ BÖLÜM
Yasaklar ve Atık Yönetim Planı
Kirletme yasağı
MADDE 6 – (1) Atıkların izin verilen tesisler dışında geri kazanılması, bertaraf edilmesi
ve/veya ettirilmesi; toprağa, denizlere, göllere, akarsulara ve benzeri alıcı ortamlara dökülmesi,
dolgu yapılması ve depolanması suretiyle çevrenin kirletilmesi yasaktır.
İthalat yasağı
MADDE 7 – (1) Tehlikeli atıkların, serbest bölgeler dahil Türkiye Cumhuriyeti Gümrük
Bölgesine girişi yasaktır.
Atık yönetim planı ve bilgi ağının oluşturulması
MADDE 8 – (1) Bakanlık, ulusal atık yönetim planı/planlarını hazırlamakla/hazırlatmakla
yetkili ve görevlidir. Bu plan/planlar genel olarak aşağıdaki hususları kapsar:
a) Planlama dönemine ilişkin olarak atığın kaynağı, miktarı ve türü,
b) Atık yönetimine ilişkin yasal düzenlemeler ve teknik şartlar,
c) Farklı şekilde yönetilmesi gereken atıklar için yapılacak özel düzenlemeler,
ç) Uygun geri kazanım, ara depolama ve bertaraf tesisleri,
d) Lisans uygulamasından muaf tutulacak tesisler, atık türleri ve miktarları,
e) Atık yönetimi konusunda yetkilendirilmiş gerçek veya tüzel kişiler,
f) Bertaraf ve geri kazanım tesislerinin tahmini yatırım ve işletme maliyetleri.
(2) Bakanlık, atığın en yakın ve en uygun tesiste, uygun metodlar ve teknolojiler
kullanılarak bertaraf edilmesi amacıyla, atığın toplanması, sınıflandırılması ve işlenmesinde
verimliliği arttırmak için alınacak tedbirler ile bertaraf tesisleri için bütüncül ve yeterli bilgi ağı
oluşturur.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Yükümlülükler ve Atık Bertaraf Maliyetinin Karşılanması
Lisans alma yükümlülüğü
MADDE 9 – (1) EK-II A’da ve EK-II B’de belirtilen faaliyetleri yapan gerçek ve tüzel
kişiler Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür.
(2) Lisans, atık türleri ve miktarları, yasal teknik zorunluluklar, her aşamada alınması
gereken güvenlik önlemleri, geri kazanım ve bertaraf yöntemleri ile tesis alanına ilişkin bilgileri
içerir.
(3) Lisans belirli bir süre için verilir, süresi sonunda talep edilmesi ve belirlenen şartlara
uyulması durumunda yenilenir. Gerektiğinde lisansa ilişkin özel yaptırım ve koşullar uygulanır.
(4) EK-II A’da ve EK-II B’de bulunmayan yöntemleri kullanan ve yürürlükteki yasal ve
teknik düzenlemelere uygun olmayan lisans talepleri reddedilir.
(5) Bakanlık, atık yönetim planlarında türü ve miktarı belirtilmek suretiyle atığın üretildiği
yerde kendi atıklarının geri kazanımını yapan ve piyasaya sürmemek üzere geri kazanılan
ürünlerin tamamını aynı tesis içerisinde tekrar kullanan tesis veya kuruluşları lisans
uygulamasından muaf tutmaya yetkilidir. Ancak bu tesis veya kuruluşlar Bakanlık tarafından
kayıt altına alınır. Geri kazanımın üreticinin kendisi tarafından yapılması durumunda 5 inci
maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen esaslara uyulması zorunludur.
Taşıma lisansı alma yükümlülüğü
MADDE 10 – (1) Mevzuatta lisans alma zorunluluğu getirilen atık türleri dışında
belediyelerce veya belediyelerin denetiminde taşınan atıklar ile evsel atıklar hariç olmak üzere
atık taşıma ve/veya toplama işlerini yapan kişi, kurum veya kuruluşlar valiliklerden taşıma lisansı
almakla yükümlüdür. Evsel atıkların taşıma ve toplama işlerini yapan kişi, kurum ve kuruluşlar
ise Bakanlık tarafından kayıt altına alınır.
Kayıt tutma yükümlülüğü
3
MADDE 11 – (1) Atık üreten tesis ve işletmeler ile EK-II A’da ve EK-II B’de belirtilen
bertaraf ve geri kazanım işlemlerini yapan kişi, kurum ve kuruluşlar, atık türü ve atığın EK-IV’de
belirtilen kod numarası, atık miktarı, atığın kaynağı, gönderildiği tesis, taşıma şekli ve atığın EKII A’da ve EK-II B’de belirtilen yöntemlere göre tabi tutulduğu işlemler hakkında kayıt tutmakla,
tutulan kayıtları en az beş yıl süreyle muhafaza etmekle, Bakanlığın belirleyeceği aralıklarla
Bakanlığa göndermekle ve Bakanlığın inceleme ve denetimine sunmakla yükümlüdür.
Mali sorumluluk sigortası yaptırma yükümlülüğü
MADDE 12 – (1) Tehlikeli atıkların toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri
kazanımı, yeniden kullanılması ve bertarafı faaliyetlerinde bulunanlar, faaliyetleri nedeniyle
oluşacak bir kaza dolayısıyla üçüncü şahıslara ve çevreye verebilecekleri zararlara karşı ilgili
yönetmelik ile belirlenen esaslara göre tehlikeli atık malî sorumluluk sigortası yaptırmak
zorundadırlar. Sigorta yaptırma zorunluluğuna uymayan kurum, kuruluş ve işletmelere bu
faaliyetler için izin verilmez.
Bertaraf maliyetinin karşılanması
MADDE 13 – (1) Atık bertaraf maliyetinin, "kirleten öder" prensibine göre, atığın sahibi
veya atığın kaynaklandığı ürünün üreticisi tarafından karşılanması esastır.
(2) Belediyeler, il özel idareleri veya bu kurumların oluşturduğu birlikler tarafından kurulan
veya kurdurulan, işletilen veya işlettirilen evsel katı atık bertaraf tesislerinden yararlanan ve/veya
yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah
harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye, il genel meclisi
veya birliklerce belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Tahsil
edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Atık Listesi ve Atığın Listede Tanımlanması
Atık listesi
MADDE 14 – (1) Bu Yönetmeliğin kapsamında yer alan atıkların listesi EK-IV’de
verilmektedir.
(2) Atık Listesinde adı geçen atıklar, 2 nci maddenin ikinci fıkrasının (b) bendinde
tanımlanan haller dışında bu Yönetmelik hükümlerine tabidir.
(3) Atık listesi ve atıkların tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesine ilişkin açıklayıcı
kılavuzlar Bakanlık tarafından hazırlanır.
Atık kodları
MADDE 15 – (1) Atık Listesinde yer alan atıklar, altı haneli atık kodlarıyla ve ilgili iki
haneli ve dört haneli bölüm başlıkları ile bütün olarak tanımlanır.
(2) Atıklar ile ilgili yapılacak bütün çalışmalarda, atığın tanımına karşılık gelen altı haneli
atık kodunun tam olarak kullanılması zorunludur.
Atık listesinde atık kodunun belirlenmesi
MADDE 16 – (1) Atık Listesinde bir atığa karşılık gelen atık kodunun belirlenmesi için
aşağıda belirtilen aşamalar takip edilir;
a) 01’den 12’ye ya da 17’den 20’ye kadar olan bölümlerde atığın kaynağı ve bu atığa uygun
altı haneli atık kodu belirlenir.
b) Atığın kodunun belirlenmesi için, 01’den 12’ye ya da 17’den 20’ye kadar olan
bölümlerde uygun bir atık kodu bulunamaz ise 13, 14 ve 15 inci bölümler incelenir.
c) Bu bölümlerde de uygun bir atık kodu bulunamaz ise atık, 16 ncı bölüme göre
değerlendirilir.
ç) Eğer atık, 16 ncı bölüme de uyarlanamıyorsa, Atık Listesindeki ana faaliyet kodlarına
uygun olan ve sonu 99-başka türlü tanımlanamayan atıklar ile biten uygun atık kodu Bakanlığın
onayı ile kullanılır.
4
Atık listesi ve tehlikeli atıklar
MADDE 17 – (1) Atık Listesinde (*) ile işaretlenmiş atıklar tehlikeli atıktır. Tehlikeli
atıklar, EK-III A’da listelenen özelliklerden bir veya daha fazlasına sahip atıklardır.
(2) Atık Listesinde (A) işaretli atıklar, EK-III B’de yer alan tehlikeli atık konsantrasyonuna
bakılmaksızın tehlikeli atık sınıfına girer. (M) işaretli atıkların tehlikelilik özelliklerinin
belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmalarda, EK-III A’da listelenen özelliklerden H3-H8 ile
H10 ve H11 ile ilgili değerlendirmeler, EK-III B’de yer alan konsantrasyon değerleri esas
alınarak yapılır. Bu hüküm tehlikeli maddeler ile kontamine olmamış saf metal alaşımlar için
geçerli değildir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Denetim
MADDE 18 – (1) Atık üreten tesis ve işletmeler, EK-II A’da ve EK-II B’de belirtilen
bertaraf ve geri kazanım işlemlerini yapan gerçek ve tüzel kişiler, 9 uncu maddenin beşinci
fıkrasında belirtilen ve Bakanlık tarafından kayıt altına alınan tesis veya kuruluşlar ile atık
toplama ve/veya taşıma işlerini yapan kişi, kurum ve kuruluşlar Bakanlık tarafından periyodik
olarak denetlenir.
(2) Denetime tabi olan kişi, kurum ve kuruluşlar, Bakanlığın isteyeceği bilgi ve belgeleri
vermek, yetkililerin yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak, denetim sırasında
her türlü kolaylığı göstermek zorundadır.
Yürürlük
MADDE 19 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 20 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Orman Bakanı yürütür.
5
ÇEVRE KANUNU (1) (2)
Kanun Numarası
: 2872
Kabul Tarihi
: 9/8/1983
Yayımlandığı R.Gazete
: Tarih : 11/8/1983 Sayı : 18132
Yayımlandığı Düstur Tertip : 5 Cilt : 22 Sayfa : 499
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Tanımlar ve İlkeler
Amaç:
Madde 1 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/1 md.)
Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma
ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır.
Tanımlar:
Madde 2 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/2 md.)
Bu Kanunda geçen terimlerden;
Çevre: Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde
bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı,
Çevre korunması: Çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini, bozulmasını ve yok olmasını önlemeye,
mevcut bozulmaları gidermeye, çevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye, çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların
bütününü,
Çevre kirliliği: Çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek
her türlü olumsuz etkiyi,
Sürdürülebilir çevre: Gelecek kuşakların ihtiyaç duyacağı kaynakların varlığını ve kalitesini tehlikeye atmadan,
hem bugünün hem de gelecek kuşakların çevresini oluşturan tüm çevresel değerlerin her alanda (sosyal, ekonomik, fizikî vb.)
ıslahı, korunması ve geliştirilmesi sürecini,
Sürdürülebilir kalkınma: Bugünkü ve gelecek kuşakların, sağlıklı bir çevrede yaşamasını güvence altına alan
çevresel, ekonomik ve sosyal hedefler arasında denge kurulması esasına dayalı kalkınma ve gelişmeyi,
Alıcı ortam: Hava, su, toprak ortamları ile bu ortamlarla ilişkili ekosistemleri,
Doğal varlık: Bütün bitki, hayvan, mikroorganizmalar ile bunların yaşama ortamlarını,
Doğal kaynak: Hava, su, toprak ve doğada bulunan cansız varlıkları,
——————————
(1)19/10/1989 tarih ve 383 sayılı KHK'nin 25 inci maddesi; bu Kanun ile Çevre Müsteşarlığına verilen yetkilerin, Özel Çevre Koruma
Kurumu Başkanlığına geçeceğini hüküm altına almıştır.
(2)9/8/1991 tarih ve 443 sayılı KHK'nin geçici 1 inci maddesi ile çeşitli mevzuatta geçen "Çevre Müsteşarlığı" ve "Çevreden Sorumlu Devlet
Bakanlığı" ibareleri "Çevre Bakanlığı", "Çevreden Sorumlu Devlet Bakanı" ve "Çevre Müsteşarı" ibareleri "Çevre Bakanı" olarak
değiştirilmiştir.
1
Kirleten: Faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin
ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişileri,
Ekosistem: Canlıların kendi aralarında ve cansız çevreleriyle ilişkilerini bir düzen içinde yürüttükleri biyolojik,
fiziksel ve kimyasal sistemi,
Atıksu: Evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucunda kirlenmiş veya özellikleri kısmen veya
tamamen değişmiş suları,
Atıksu altyapı tesisleri: Evsel ve/veya endüstriyel atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı
ve alıcı ortama verilmesinin sağlandığı sistem ve tesislerin tamamını,
Arıtma tesisi: Her türlü faaliyet sonucu oluşan katı, sıvı ve gaz halindeki atıkların yönetmeliklerde belirlenen
standartları sağlayacak şekilde arıtıldığı tesisleri,
Ekolojik denge: İnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde sürdürebilmeleri
için gerekli olan şartların bütününü,
Sulak alan: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin
gelgit hareketlerinin çekilme devresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların
yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren
kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerleri,
Biyolojik çeşitlilik: Ekosistemlerin, türlerin, genlerin ve bunlar arasındaki ilişkilerin tamamını,
Atık: Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan her türlü maddeyi,
Katı atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından,
düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı atık maddeleri,
Evsel katı atık: Tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik alanları gibi yerlerden
gelen katı atıkları,
Tehlikeli atık: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik denge ile insan ve diğer
canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan atıklar ve bu atıklarla kirlenmiş maddeleri,
Tehlikeli kimyasallar: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik denge ile insan
ve diğer canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan her türlü kimyasal madde ve ürünleri,
Kirli balast: Duran veya seyir halindeki tankerden, gemiden veya diğer deniz araçlarından su üzerine bırakıldığında;
su üstünde veya bitişik sahil hattında petrol, petrol türevi veya yağ izlerinin görülmesine neden olan veya su üstünde ya da su
altında renk değişikliği oluşturan veya askıda katı madde/emülsiyon halinde maddelerin birikmesine yol açan balast suyunu,
Çevresel etki değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz
etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi
için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin
uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları,
Proje tanıtım dosyası: Gerçekleşmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini, olası olumsuz etkilerini ve öngörülen
önlemleri içeren, projeyi genel boyutları ile tanıtan bilgi ve belgeleri içeren dosyayı,
Stratejik çevresel değerlendirme: Onaya tâbi plân ya da programın onayından önce plânlama veya programlama
sürecinin başlangıcından itibaren, çevresel değerlerin plân ve programa entegre edilmesini sağlamak, plân ya da programın
olası çevresel etkilerini en aza indirmek ve karar vericilere yardımcı olmak üzere katılımcı bir yaklaşımla sürdürülen ve yazılı
bir raporu da içeren çevresel değerlendirme çalışmalarını,
Çevre yönetimi: İdarî, teknik, hukukî, politik, ekonomik, sosyal ve kültürel araçları kullanarak doğal ve yapay
çevre unsurlarının sürdürülebilir kullanımını ve gelişmesini sağlamak üzere yerel, bölgesel, ulusal ve küresel düzeyde
belirlenen politika ve stratejilerin uygulanmasını,
Çevre yönetim birimi/Çevre görevlisi: Bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca
denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını
değerlendiren, tesis içi yıllık denetim programları düzenleyen birim ya da görevliyi,
Çevre gönüllüsü: Bakanlıkça, uygun niteliklere sahip kişiler arasından seçilen ve bu Kanun ve Kanuna göre
yürürlüğe konulan düzenlemelere aykırı faaliyetleri Bakanlığa iletmekle görevli ve yetkili kişiyi,
Hassas alan: Ötrofikasyon riski yüksek olan ve Bakanlıkça belirlenecek kıyı ve iç su alanlarını,
2
Çevreye ilişkin bilgi: Su, hava, toprak, bitki ve hayvan varlığı ile bunları olumsuz olarak etkileyen veya etkileme
ihtimali bulunan faaliyetler ve alınan idarî ve teknik önlemlere ilişkin olarak mevcut bulunan her türlü yazılı, sözlü veya
görüntülü bilgi veya veriyi,
İş termin plânı: Atıksu ve evsel nitelikli katı atık kaynaklarının yönetmelikte belirtilen alıcı ortam deşarj
standartlarını sağlamak için yapmaları gereken atıksu arıtma tesisi ve/veya kanalizasyon gibi altyapı tesisleri ile katı atık
bertaraf tesislerinin gerçekleştirilmesi sürecinde yer alan yer seçimi, proje, ihale, inşaat, işletmeye alma gibi işlerin
zamanlamasını gösteren plânı,
Risk değerlendirmesi: Belirli kimyasal madde ya da maddelerin potansiyel tehlikelerinin belirlenmesi ve
sonuçlarının hesaplanması yönünde kullanılan yöntemler bütününü,
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon: İyonlaşmaya neden olmayan elektromanyetik dalgaları,
Elektromanyetik alan: Elektrik ve manyetik alan bileşenleri olan dalgaların oluşturduğu alanı,
Koku: İnsanda koku alma duygusunu harekete geçiren ve kokunun algılanmasına neden olan uçucu maddelerin
yarattığı etkiyi,
Hava kalitesi: İnsan ve çevresi üzerine etki eden hava kirliliğinin göstergesi olan, çevre havasında mevcut hava
kirleticilerin artan miktarıyla azalan kalitelerini,
Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
ifade eder.
İlkeler:
Madde 3 –(Değişik: 26/4/2006 – 5491/3 md.)
Çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin genel ilkeler şunlardır:
a) Başta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere herkes, çevrenin korunması ve
kirliliğin önlenmesi ile görevli olup bu konuda alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlüdürler.
b) Çevrenin korunması, çevrenin bozulmasının önlenmesi ve kirliliğin giderilmesi alanlarındaki her türlü faaliyette;
Bakanlık ve yerel yönetimler, gerekli hallerde meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yaparlar.
c) Arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje değerlendirmesi yapan yetkili kuruluşlar, karar alma
süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini gözetirler.
d) Yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki etkisi sürdürülebilir kalkınma ilkesi
çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilir.
e) Çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkı esastır. Bakanlık ve yerel yönetimler; meslek odaları, birlikler,
sivil toplum kuruluşları ve vatandaşların çevre hakkını kullanacakları katılım ortamını yaratmakla yükümlüdür.
f) Her türlü faaliyet sırasında doğal kaynakların ve enerjinin verimli bir şekilde kullanılması amacıyla atık
oluşumunu kaynağında azaltan ve atıkların geri kazanılmasını sağlayan çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması esastır.
g) Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan
harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanır. Kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak,
gidermek veya azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması
nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun hükümlerine göre kirletenden tahsil edilir.
h) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için uyulması zorunlu standartlar ile vergi, harç,
katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki, emisyon ücreti ve kirletme bedeli alınması,
karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teşvikler kullanılır.
ı) Bölgesel ve küresel çevre sorunlarının çözümüne yönelik olarak taraf olduğumuz uluslararası anlaşmalar sonucu
ortaya çıkan ulusal hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi için gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler
Bakanlığın koordinasyonunda yapılır.
Gerçek ve tüzel kişiler, bu düzenlemeler sonucu ortaya çıkabilecek maliyetleri karşılamakla yükümlüdür.
3
j) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre sorunlarının çözümüne yönelik gerekli teknik, idarî,
malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır. 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu
kapsamındaki konular Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından yürütülür.
İKİNCİ BÖLÜM
Yüksek Çevre Kurulu ve Görevleri(1)
Yüksek Çevre Kurulu(1)
Madde 4 – (Mülga: 9/8/1991 - KHK - 443/43 md.; Yeniden düzenleme: 26/4/2006 – 5491/4 md.)
Başbakanın başkanlığında, Başbakanın bulunmadığı zamanlarda Çevre ve Orman Bakanının başkanlığında,
Başbakanın belirleyeceği sayıda bakan ile Bakanlık Müsteşarından oluşan Yüksek Çevre Kurulu kurulmuştur.
Diğer bakanlar gündeme göre Kurul toplantılarına başkan tarafından çağrılabilir.
Kurul yılda en az bir defa toplanır.
Kurulun sekretarya hizmetleri Bakanlıkça yürütülür.
Kurulun çalışmaları ile ilgili konularda ön hazırlık ve değerlendirme yapmak üzere, Bakanlık Müsteşarının
başkanlığında ilgili bakanlık müsteşarları, diğer kurum ve kuruluşların en üst düzey yetkili amirlerinin katılımı ile toplantılar
düzenlenir. Bu toplantılara gündeme göre ilgili kamu kurumu niteliğindeki kuruluşların birlik temsilcileri, meslek kuruluşları,
sivil toplum kuruluşları, yerel yönetim temsilcileri, üniversite temsilcileri ve bilimsel kuruluşların temsilcileri davet edilir.
Kurulun çalışma usûl ve esasları ile diğer hususlar yönetmelikle belirlenir.
Yüksek Çevre Kurulunun görevleri(1)
Madde 5 – (Mülga: 13/3/1990 - KHK - 409/12 md.; Yeniden düzenleme: 26/4/2006 – 5491/5 md.)
Yüksek Çevre Kurulunun görevleri şunlardır:
a) Etkin bir çevre yönetiminin sağlanması için hedef, politika ve strateji belirlemek.
b) Sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde ekonomik kararlara çevre boyutunun dahil edilmesine imkân veren
hukukî ve idarî tedbirleri belirlemek.
c) Birden fazla bakanlık ve kuruluşu ilgilendiren çevre konularına ilişkin uyuşmazlıklarda nihai kararı vermek.
Madde 6 – 7 – (Mülga: 8/6/1984 - KHK 222/30 md.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çevre Korunmasına İlişkin Önlemler ve Yasaklar
Kirletme yasağı:
Madde 8 – Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve
yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri
faaliyetlerde bulunmak yasaktır.
Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana
geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli
tedbirleri almakla yükümlüdürler.
______________________________
(1) 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle ikinci bölüm başlığı “Merkezi ve Mahalli İdari Bölümleri ve Görevleri”, 4
üncü madde başlığı “Merkez Çevre Kurulu” iken metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
4
Çevrenin korunması (1)
Madde 9 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/6 md.)
Çevrenin korunması amacıyla;
a) Doğal çevreyi oluşturan biyolojik çeşitlilik ile bu çeşitliliği barındıran ekosistemin korunması esastır. Biyolojik
çeşitliliği koruma ve kullanım esasları, yerel yönetimlerin, üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve ilgili diğer
kuruluşların görüşleri alınarak belirlenir.
b) Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma dengesi gözetilerek
kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçların karşılanması sonucu oluşabilecek çevre
kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.0001/100.000 ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza bazında çevre düzeni
plânlarının yapılmasına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
c) Ulusal mevzuat ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler ile koruma altına alınarak koruma statüsü
kazandırılmış alanlar ve ekolojik değeri olan hassas alanların her tür ölçekteki plânlarda gösterilmesi zorunludur.
Koruma statüsü kazandırılmış alanlar ve ekolojik değeri olan alanlar, plân kararı dışında kullanılamaz.
d) Ülke ve dünya ölçeğinde ekolojik önemi olan, çevre kirlenmeleri ve bozulmalarına duyarlı toprak ve su
alanlarını, biyolojik çeşitliliğin, doğal kaynakların ve bunlarla ilgili kültürel kaynakların gelecek kuşaklara ulaşmasını
emniyet altına almak üzere gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi amacıyla, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan
etmeye, bu alanlarda uygulanacak koruma ve kullanma esasları ile plân ve projelerin hangi bakanlıkça hazırlanıp
yürütüleceğini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Bu bölgelere ilişkin plân ve projelerde; 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun 9 uncu maddesi, 4/4/1990
tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanununun plân onama yetkisini düzenleyen hükümleri, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve
Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 8 inci maddesinin tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve bunların korunma alanlarının
tespit ve tescili dışında kalan yetkileri düzenleyen hükümleri ile aynı Kanunun 17 nci maddesinin (a) bendi hükümleri
uygulanmaz.
e) Sulak alanların doğal yapılarının ve ekolojik dengelerinin korunması esastır. Sulak alanların doldurulması ve
kurutulması yolu ile arazi kazanılamaz. Bu hükme aykırı olarak arazi kazanılması halinde söz konusu alan faaliyet sahibince
eski haline getirilir.
Sulak alanların korunması ve yönetimine ilişkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve kuruluşların görüşü alınarak
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
f) Biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilirliliğinin sağlanması bakımından nesli tehdit veya tehlike altında olanlar ile
nadir bitki ve hayvan türlerinin korunması esas olup, mevzuata aykırı biçimde ticarete konu edilmeleri yasaktır.
g) Doğal kaynakların ve varlıkların korunması, kirliliğinin ve tahribatının önlenmesi ve kalitesinin iyileştirilmesi
için gerekli idarî, hukukî ve teknik esaslar Bakanlık tarafından belirlenir.
h) Ülkenin deniz, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının ve su ürünleri istihsal alanlarının korunarak kullanılmasının
sağlanması ve kirlenmeye karşı korunması esastır. Atıksu yönetimi ile ilgili politikaların oluşturulması ve koordinasyonunun
sağlanması Bakanlığın sorumluluğundadır. Su ürünleri istihsal alanları ile ilgili alıcı ortam standartları Tarım ve Köyişleri
Bakanlığınca belirlenir.
Denizlerde yapılacak balık çiftlikleri, hassas alan niteliğindeki kapalı koy ve körfezler ile doğal ve arkeolojik sit
alanlarında kurulamaz.
Alıcı su ortamlarına atıksu deşarjlarına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
ı) Çevrenin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin geliştirilmesi amacıyla, okul öncesi eğitimden başlanarak
Millî Eğitim Bakanlığına bağlı örgün eğitim kurumlarının öğretim programlarında çevre ile ilgili konulara yer verilmesi
esastır.
––––––––––––––––––––
(1) Bu madde başlığı “Çevre Korunması” iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle metne işlendiği şekilde
değiştirilmiştir.
5
Yaygın eğitime yönelik olarak, radyo ve televizyon programlarında da çevrenin önemine ve çevre bilincinin
geliştirilmesine yönelik programlara yer verilmesi esastır. Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu ile özel televizyon
kanallarına ait televizyon programlarında ayda en az iki saat, özel radyo kanallarının programlarında ise ayda en az yarım
saat eğitici yayınların yapılması zorunludur. Bu yayınların % 20’sinin izlenme ve dinlenme oranı en yüksek saatlerde yapılması
esastır. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, görev alanına giren hususlarda bu maddenin takibi ile yükümlüdür.
j) Çevre ile ilgili olarak toplanan her türlü kaynak ve gelir, tahsisi mahiyette olup, öncelikle çevrenin
korunması, geliştirilmesi, ıslahı ve kirliliğin önlenmesi için kullanılır.
Çevresel etki değerlendirilmesi:
Madde 10 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/7 md.)
Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler.
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı
alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale
edilemez.
Petrol, jeotermal kaynaklar ve maden arama faaliyetleri, Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamı dışındadır.
Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tâbi plân ve programlar ve
konuya ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü (1)
Madde 11 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/8 md.)
Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri
uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere
uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüğü bulunan tesis ve işletmeler ile yerleşim birimlerine;
1) İnşaat ruhsatı aşamasında bu yükümlülüğünü yerine getireceğini gösterir proje ve belgeleri ilgili kuruma
sunmadıkça inşaat ruhsatı verilmez.
2) İnşaatı bitmiş olanlardan, bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere işletme ruhsatı ve/veya yapı kullanma ruhsatı
verilmez.
3) İnşaat ruhsatına, yapı kullanma veya işletme ruhsatını haiz olmakla birlikte arıtma ve bertaraf yükümlülüklerini
yerine getirmemeleri halinde, verilmiş yapı kullanma izni veya işletme izni iptal edilir.
Faaliyetlerinde değişiklik yapmayı ve/veya tesislerini büyütmeyi plânlayan gerçek ve tüzel kişiler yönetmelikle
belirlenen usûl ve esaslar çerçevesinde atıklarını arıtma veya bertaraf etme yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadırlar.
Atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve arıtılmış atıksuların bertarafının sağlandığı
atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve işletilmesinden; büyükşehirlerde 20/11/1981 tarihli ve 2560
sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunla belirlenen kuruluşlar,
belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler, bunların dışında iskâna konu her türlü kullanım alanında valiliğin
denetiminde bu alanları kullananlar sorumludur.
Serbest ve/veya endüstri bölgelerinde bölge müdürlükleri, kültür ve turizm koruma ve gelişme bölgelerinde, turizm
merkezlerinde Kültür ve Turizm Bakanlığı veya yetkili kıldığı birimler, organize sanayi bölgelerinde organize sanayi bölgesi
yönetimi, küçük sanayi sitelerinde kooperatif başkanlıkları, mevcut yerleşim alanlarından kopuk olarak münferit yapılmış
tatil köyü, tatil sitesi, turizm tesis alanları vb. kullanım alanlarında ise site yönetimleri veya tesis işletmecileri atıksu altyapı
sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı ve işletilmesinden sorumludurlar.
–––––––––––––––––––––
(1) Bu madde başlığı "İşletme izni ve haber verme yükümlülüğü:” iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle metne
işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
6
Atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar, bağlantı sistemlerinin olup olmadığına bakılmaksızın,
arıtma sistemlerinden sorumlu yönetimlerin yapacağı her türlü yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme
harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve atıksu miktarı oranında katılmak zorundadırlar. Bu hizmetlerden yararlananlardan,
belediye meclisince ve bu maddede sorumluluk verilen diğer idarelerce belirlenecek tarifeye göre atıksu toplama, arıtma ve
bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.
Atıksu toplama havzasının birden fazla belediye veya kurumun yetki sahasında olması halinde; atıksu arıtma
tesisini işleten kurum, atıksu ile ilgili yatırım ve harcama giderlerini kirletenlerden kirlilik yükü ve atıksu miktarı nispetinde
tahsil eder.
Atık üreticileri uygun metot ve teknolojiler ile atıklarını en az düzeye düşürecek tedbirleri almak zorundadırlar.
Atıkların üretiminin ve zararlarının önlenmesi veya azaltılması ile atıkların geri kazanılması ve geri kazanılabilen
atıkların kaynağında ayrı toplanması esastır. Atık yönetim plânlarının hazırlanmasına ilişkin esaslar, Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle düzenlenir.
Geri kazanım imkânı olmayan atıklar, yönetmeliklerle belirlenen uygun yöntemlerle bertaraf edilir.
Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya
işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım,
işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince
belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, katı atıkla
ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.
Üretici, ithalatçı ve piyasaya sürenlerin sorumluluğu kapsamında yükümlülük getirilen üreticiler, ithalatçılar ve
piyasaya sürenler, ürünlerinin faydalı kullanım ömrü sonucunda oluşan atıklarının toplanması, taşınması, geri kazanımı, geri
dönüşümü ve bertaraf edilmelerine dair yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamalarının
karşılanması, eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla Bakanlığın koordinasyonunda bir araya gelerek tüzel kişiliği
haiz birlikler oluştururlar. Bu kapsamda yükümlülük getirilen kurum ve kuruluşların sorumluluklarının bu birliklere devrine
ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
Tehlikeli atık üreticileri, yönetmelikle belirlenecek esaslara göre atıklarını bertaraf etmek veya ettirmekle
yükümlüdürler.
Atık geri kazanım, geri dönüşüm ve bertaraf tesislerini kurmak ve işletmek isteyen gerçek ve/veya tüzel kişiler,
yönetmelikle belirlenen esaslar doğrultusunda, ürün standardı, ürünlerinin satışa uygunluğu ve piyasadaki denetimi ile ilgili
izni, ilgili kurumlardan almak kaydı ile Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür.
Evsel atıklar hariç olmak üzere, atık taşıma ve/veya toplama işlerini yapan kurum veya kuruluşlar Bakanlıktan
lisans almak zorundadır. Evsel atıkların taşıma ve toplama işlerini yapan kurum ve kuruluşlar Bakanlıkça kayıt altına alınır.
Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve atık geri kazanım tesisleri yapmak amacıyla belediyelerin hizmet birlikleri
kurmaları halinde, bu hizmet birliklerine araştırma, etüt ve proje konularında Bakanlıkça teknik ve malî yardım yapılır. Tesis
yapım projeleri ise bu Kanunun 18 inci maddesi çerçevesinde kredi veya yardım ile desteklenebilir. Kredi borcunun geri
ödenmemesi durumunda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip yapılır ve
öncelikle 2380 sayılı Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanunun
ek 4 üncü maddesi hükümleri çerçevesinde ilgili belediyelerin İller Bankasındaki paylarından tahsil olunur.
Arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğüne tâbi tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri, bu yükümlülüğe istinaden
kurulması zorunlu olan arıtma ve bertaraf sistemleri, atıksu arıtma ve ön arıtma sistemleri ile atıksu altyapı sistemlerinin
kurulması, onarımı, ıslahı, işletilmesi ve harcamalara katkı paylarının belirlenmesi ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça
yönetmeliklerle düzenlenir. Bu konuda diğer kanunlarla verilen yetkiler saklıdır.
Bu Kanunun uygulanmasını sağlamak üzere alınması gereken izinler ve bu izinlerin tâbi olacağı usûl ve esaslar
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
Faaliyetleri nedeniyle çevreye olumsuz etkileri olabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler tarafından, faaliyetlerine
ilişkin olası bir kaza durumunda, kazanın çevreye olumsuz etkilerini kontrol altına almak ve azaltmak üzere uygulanacak acil
durum plânları hazırlanması zorunludur. Buna ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu plânlar dikkate alınarak Bakanlığın koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarca yerel, bölgesel ve ulusal acil
durum plânları hazırlanır.
Liman, tersane, gemi bakım-onarım, gemi söküm, marina gibi kıyı tesisleri; kendi tesislerinde ve gemi ve diğer
deniz araçlarında oluşan petrollü, yağlı katı atıklar ve sintine, kirli balast, slaç, slop gibi sıvı atıklar ile evsel atıksu ve katı
7
atıkların alınması, depolanması, taşınması ve bertarafı ile ilgili işlemleri ve tesisleri yapmak veya yaptırmakla yükümlüdürler.
Buna ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğü(1)
Madde 12 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/9 md.)
Bu Kanun hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Bakanlığa aittir. Gerektiğinde bu yetki, Bakanlıkça;
il özel idarelerine, çevre denetim birimlerini kuran belediye başkanlıklarına, Denizcilik Müsteşarlığına, Sahil Güvenlik
Komutanlığına, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre belirlenen denetleme görevlilerine veya
Bakanlıkça uygun görülen diğer kurum ve kuruluşlara devredilir. Denetimler, Bakanlığın belirlediği denetim usûl ve esasları
çerçevesinde yapılır.
Askerî işyerleri, askerî bölgeler ve tatbikatların bu Kanun çerçevesindeki denetimi ve neticelerine ait işlemler;
Genelkurmay Başkanlığı, Millî Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Bakanlık tarafından müştereken hazırlanacak
yönetmeliğe göre yürütülür.
İlgililer, Bakanlığın veya denetimle yetkili diğer mercilerin isteyecekleri bilgi ve belgeleri vermek, yetkililerin
yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak, denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek zorundadırlar.
İlgililer, çevre kirliliğine neden olabilecek faaliyetleri ile ilgili olarak, kullandıkları hammadde, yakıt, çıkardıkları ürün ve
atıklar ile üretim şemalarını, acil durum plânlarını, izleme sistemleri ve kirlilik raporları ile diğer bilgi ve belgeleri talep
edilmesi halinde Bakanlığa veya yetkili denetim birimine vermek zorundadırlar.
Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğüne ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
düzenlenir.
Tehlikeli kimyasallar ve atıklar(2)
Madde 13 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/10 md.)
Tehlikeli kimyasalların belirlenmesi, üretimi, ithalatı, atık konumuna gelinceye kadar geçen süreçte kullanım
alanları ve miktarları, etiketlenmesi, ambalajlanması, sınıflandırılması, depolanması, risk değerlendirilmesi, taşınması ile
ihracatına ilişkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak piyasaya sürüldüğü tespit edilen tehlikeli kimyasallar ile bu kimyasalları
içeren eşya, bunları satış ve kullanım amacıyla piyasaya süren kurum, kuruluş ve işletmelere toplattırılır ve imha ettirilir.
Nakil ve imha için gereken masraflar ilgililerince karşılanır. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde bu masraflar,
ilgili kurum, kuruluş ve işletmelerden 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre
tahsil edilir.
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı bazı yakıtların, maddelerin, atıkların, tehlikeli kimyasallar ile bu kimyasalları
içeren eşyaların ithalini, Bakanlığın görüşünü alarak yasaklayabilir veya kontrole tâbi tutabilir.
Tehlikeli atıkların ithalatı yasaktır.
Tehlikeli atıkların tanımı ile tehlikeli atıkların oluşum aşamasından itibaren toplanması, ayrılması, geçici ve ara
depolanması, geri kazanılması, yeniden kullanılması, taşınması, bertarafı, bertaraf sonrası kontrolü, ihracatı, transit geçişi,
ambalajlanması, etiketlenmesi, denetimi ve atık yönetim plânlarının hazırlanması ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça
yayımlanacak yönetmelikle belirlenir.
Tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı, depolanması, kullanılması ve taşınması faaliyetleri ile tehlikeli atıkların
toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri kazanımı, yeniden kullanılması ve bertarafı faaliyetlerinde bulunanlar,
bu Kanun ile getirilen yükümlülükler açısından müteselsilen sorumludurlar. Sorumlular bu Kanunda belirtilen meslekî
faaliyetleri nedeniyle oluşacak bir kaza dolayısıyla üçüncü şahıslara verebilecekleri zararlara karşı tehlikeli kimyasal ve
tehlikeli atık malî sorumluluk sigortası yaptırmak zorunda olup, faaliyetlerine başlamadan önce Bakanlıktan gerekli izni
alırlar. Sigorta yaptırma zorunluluğuna uymayan kurum, kuruluş ve işletmelere bu faaliyetler için izin verilmez.
––––––––––––––––––––
(1) Bu madde başlığı "Denetim" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
(2) Bu madde başlığı”Zararlı kimyasal maddeler:” iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle metne işlendiği
şekilde değiştirilmiştir.
8
Bu maddede öngörülen zorunlu malî sorumluluk sigortası, malî yeterliliklerine göre, Hazine Müsteşarlığınca
belirlenen sigorta şirketleri tarafından ya da bağlı olduğu Bakanın onayı ile Hazine Müsteşarlığınca çıkarılacak bir
yönetmelikle oluşturulacak bir havuz tarafından temin edilir. Havuzun yönetim ve işleyişi ile ilgili usûl ve esaslar da aynı
yönetmelikle belirlenir. Havuz, sigorta ve/veya reasürans havuzu şeklinde oluşturulur. Kamu adına havuzda belirli bir payın
korunmasına karar verilmesi hususunda Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakan yetkilidir. Havuzun başlangıç
giderleri için geri ödenmek üzere Hazine Müsteşarlığı bütçesinden avans kullandırılabilir. Havuzun yükümlülükleri; prim
gelirleri ve bunların getirileri, piyasalardan sağlayacağı reasürans ve benzeri korumalar ve ödeme gücüyle sınırlıdır.
Bakanlık, Hazine Müsteşarlığının uygun görüşünü almak kaydıyla, tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli atıklarla ilgili
faaliyetlerde bulunanların malî sorumluluk sigortası yaptırma zorunluluğunu, bu sigortaya ilişkin genel şartlar ile tarife ve
talimatların yürürlüğe girmesinden itibaren en çok bir yıl ertelemeye yetkilidir.
Her bir sorumlu tarafından yaptırılacak malî sorumluluk sigortasına ilişkin sigorta genel şartları Hazine
Müsteşarlığınca onaylanır. Malî sorumluluk sigortası tarife ve talimatları Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan
tarafından tespit edilir. Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan tarifeyi serbest bırakmaya yetkilidir.
Gürültü:
Madde 14 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/11 md.)
Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh sağlığını bozacak şekilde ilgili yönetmeliklerle belirlenen standartlar
üzerinde gürültü ve titreşim oluşturulması yasaktır.
Ulaşım araçları, şantiye, fabrika, atölye, işyeri, eğlence yeri, hizmet binaları ve konutlardan kaynaklanan gürültü ve
titreşimin yönetmeliklerle belirlenen standartlara indirilmesi için faaliyet sahipleri tarafından gerekli tedbirler alınır.
Faaliyetlerin durdurulması:
Madde 15 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/12 md.)
Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere aykırı davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti
düzeltmek üzere Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve
merciler tarafından bir defaya mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aşmamak üzere süre
verilebilir.
Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre sonunda aykırılık düzeltilmez ise
Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından
kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak durdurulur. Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler süre
verilmeksizin durdurulur.
Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası
hazırlanmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur.
Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, bu Kanunda öngörülen cezaların uygulanmasına engel teşkil etmez.
Tehlikeli hallerde faaliyetin durdurulması:
Madde 16 – (Mülga: 26/4/2006 – 5491/24 md.)
9
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM (1)
Çevre Kirliliğini Önleme Fonu
Fonun kurulması ve fondan yararlanma:
Madde 17 – (Mülga: 21/2/2001 - 4629/6 md.)
Çevre katkı payı alınması, diğer gelirler ve bütçe ödenekleri(2)
Madde 18 – (Mülga: 21/2/2001 - 4629/6 md.; Yeniden düzenleme: 26/4/2006-5491/13 md.)
Çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin iyileştirilmesi ve çevre ile ilgili yatırımların desteklenmesi amacıyla;
a) İthaline izin verilen kontrole tâbi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde biri ile hurdaların CIF bedelinin binde
beşi oranında alınacak miktar,
b) Büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idarelerince tahsil edilen su ve kullanılmış suları uzaklaştırma
bedelinin yüzde biri,
çevre katkı payı olarak tahsil edilir. Tahsil edilen bu tutarlar, ilgililerce en geç ertesi ayın onbeşine kadar ilgili mal
saymanlıkları hesaplarına aktarılır ve bütçeye gelir kaydedilir.
Ayrıca, yurt içi ve yurt dışından temin edilecek her türlü hibe, yardım ve bağışlar ile kredi anapara geri dönüşleri ve
kredi faizleri de tahsil edilerek, Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır ve bütçeye gelir
kaydedilir.
Bu maddede sayılan gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümleri uygulanır.
Bakanlar Kurulu (a) ve (b) bentlerinde yer alan oranları ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar indirmeye veya kanunî
oranına kadar yükseltmeye yetkilidir.
Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve katı atık geri kazanım tesislerinin gözetim, fizibilite, etüt, proje ve inşaat işlerinin
kredi veya yardım suretiyle desteklenmesi ile çevre düzeni plânlarının yapımı, hava, su ve toprak kalitesinin ölçüm ve izleme
ağının oluşturulması, gürültünün önlenmesi ile ilgili etüt ve projelerin desteklenmesi, acil müdahale plânlarının hazırlanması,
Çevresel Etki Değerlendirmesi faaliyetleri, havza koruma plânı çalışmaları, biyolojik çeşitliliğin korunması, çölleşme ve
iklim değişikliği ile mücadele çalışmaları, stratejik çevresel değerlendirme, nesli tehlikede olan bitki ve hayvan türleri ile
yaşama ortamlarının korunması, uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerin karşılanması, çevre eğitimi ve
yayını ile ilgili faaliyetler ve ihtisas komisyonları için yapılan harcamalar ile çevre kirliliğinin giderilmesi çalışmaları için
Bakanlık bütçesine, yılı bütçe gelirleri içerisinde tahmin edilen yukarıdaki gelirler karşılığı ödenek öngörülür.
Yukarıda sayılan gelirlerin tahsili ve bütçede öngörülen ödeneklerin kullanımı ile ilgili usûl ve esaslar, Maliye
Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Fonun kullanılması:
Madde 19 – (Mülga: 21/2/2001 - 4629/6 md.)
––––––––––––––––––––
(1)“Dördüncü Bölüm” başlığı 21/2/2001 tarih ve 4629 sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle yürürlükten kaldırılmıştır.
(2) Bu madde başlığı "Fonun gelirleri" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 13 üncü maddesiyle metne işlendiği şekilde
değiştirilmiştir.
10
BEŞİNCİ BÖLÜM
Cezai hükümler
İdari nitelikteki cezalar:
Madde 20 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/14 md.)
İdarî nitelikteki cezalar şunlardır:
a) Ek 4 üncü madde uyarınca emisyon ölçümü yaptırmayan motorlu taşıt sahiplerine 500 Türk Lirası,
yönetmeliklerle belirlenen standartlara aykırı emisyona sebep olan motorlu taşıt sahiplerine 1.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir.
b) Hava kirliliği yönünden önemli etkileri nedeniyle kurulması ve işletilmesi yönetmelikle izne tâbi tutulan tesisleri,
yetkili makamlardan izin almadan kuran ve işleten veya iznin iptal edilmesine rağmen kurmaya ve işletmeye devam eden
veya bu tesislerde izin almaksızın sonradan değişiklik yapan veya yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri tanınan
sürede yapmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu tesislerde emisyon miktarları yönetmelikle belirlenen
sınırları aşıyorsa 48.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
İzne tâbi tesisleri, aldıkları izin belgesinde veya yönetmeliklerde öngörülen önlemleri almadan veya
yönetmeliklerde belirlenen emisyon standartlarına ve sınırlamalarına aykırı olarak işletenlere 24.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir.
c) Hava kirliliği yönünden kurulması ve işletilmesi izne tâbi olmayan tesislerin işletilmesi sırasında yönetmelikle
belirlenen standartlara aykırı emisyona neden olanlara 6.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu Kanunun ek 9 uncu maddesine aykırı davrananlara 2.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu bendin birinci paragrafında öngörülen fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde verilecek ceza toplu veya
ferdî ısıtılan konutlarda her bağımsız bölüm için 300 Türk Lirasıdır. Bu cezai sorumluluk toplu ısıtılan konutlarda yöneticiye,
ferdî ısıtılan konutlarda ise konutu kullanana aittir.
d) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara ulaştığı zamanlarda ve
yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da
mahallî çevre kurullarınca bu konuda alınan kararlara uymayanlara bu maddenin (b) ve (c) bentlerinde öngörülen cezalar bir
kat artırılarak verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde cezai sorumluluk bu maddenin (c) bendinin üçüncü paragrafına
göre tespit edilir.
e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan inşaata başlayan ya da
faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin yüzde ikisi oranında idarî para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda
yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle yükümlüdür.
Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı davrananlara, her bir ihlal için 10.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir.
f) 11 inci maddeye göre kurulması zorunlu olan atık alım, ön arıtma, arıtma veya bertaraf tesislerini kurmayanlar ile
kurup da çalıştırmayanlara 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
g) 12 nci maddede öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere 6.000 Türk Lirası idarî
para cezası verilir.
h) Bu Kanunun 14 üncü maddesine göre çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara
aykırı şekilde gürültü ve titreşime neden olanlara, konutlar için 400 Türk Lirası, ulaşım araçları için 1.200 Türk Lirası,
işyerleri ve atölyeler için 4.000 Türk Lirası, fabrika, şantiye ve eğlence gürültüsü için 12.000 Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
ı) Bu Kanunda öngörülen yasaklara ve sınırlamalara aykırı olarak ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerde ve
yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarında ve bunlarla bağlantılı sularda, tabiî veya sunî göller ve baraj gölleri ile
akarsularda;
1) Petrol ve petrol türevleri (ham petrol, akaryakıt, sintine, slaç, slop, rafine ürün, yağlı atık vb.) tahliyesi veya
deşarjı yapan tankerlerden, bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 40 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros
ton arasında olanlara, bu miktar ve ilave her gros ton başına 10 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki
miktarlar ve ilave her gros ton başına 100 Kuruş,
11
2) Kirli balast tahliyesi yapan tankerlerden bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 30 Türk Lirası,
bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 6 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla
olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına 100 Kuruş,
3) Petrol türevleri (sintine, slaç, slop, akaryakıt, yağlı atık vb.) veya kirli balast tahliyesi yapan gemi ve diğer deniz
vasıtalarından bin gros tona kadar olanlar için gros ton başına 20 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara
bu miktar ve ilave her gros ton başına 4 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her
gros ton başına 100 Kuruş,
4) Katı atık bırakan veya evsel atıksu deşarjı yapan tanker, gemi ve diğer deniz araçlarından bin (dahil) gros tona
kadar olanlar için gros ton başına 10 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros
ton başına 2 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına 40 Kuruş,
idarî para cezası verilir.
Tehlikeli madde ve atıkların deşarjı durumunda uygulanacak idarî para cezaları, petrol ve türevleri kategorisi esas
alınarak on katı verilir.
Kirliliğin oluşmasını müteakip gemi veya deniz aracının kendi imkânları ile neden olduğu kirliliği giderdiğinin tespit
edilmesi durumunda, idarî para cezası 1/3 oranında uygulanır.
Cezanın derhal ve defaten ödenmemesi veya bu hususta yeterli teminat gösterilmemesi halinde, gemiler ve
götürülebilen diğer deniz vasıtaları en yakın liman yetkilisine teslim edilerek seyrüseferden ve faaliyetten men edilir. Banka
teminat mektubu veya geminin bağlı olduğu kulüp sigortacısı tarafından düzenlenecek teminat mektubu teminat olarak kabul
edilir.
Yabancı devlet egemenliği altındaki sularda bu devletlerin mevzuatının Türk bayraklı gemiler tarafından ihlali
durumunda, ilgili devletin ceza uygulamaması ve Türkiye'nin cezalandırmasını talep etmesi durumunda bu Kanun hükümleri
uygulanır.
Bu bendin birinci paragrafı dışında, bu Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere aykırı olarak ülkenin
egemenlik alanındaki denizlere ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma suyu sağlama
amacına yönelik olmayan sulara atık boşaltanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Yukarıda öngörülen fiilin
konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 600 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai
sorumluluk, müstakil konutlarda konutu kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
i) Bu Kanunun ek 8 inci maddesi uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelik hükümlerine aykırı davrananlara 1.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir.
j) Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya standartlara aykırı olarak veya önlemleri almadan atıkları
toprağa verenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 600 Türk Lirası idarî para
cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
k) Bu Kanunun 9 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen hususlara aykırı olarak biyolojik çeşitliliği tahrip
edenlere, (d) bendi uyarınca ilan edilen Özel Çevre Koruma Bölgeleri için tespit edilen koruma ve kullanma esaslarına aykırı
davrananlara ve (e) bendinin ikinci paragrafı uyarınca sulak alanlar için yönetmelikle belirlenen koruma ve kullanım usûl ve
esaslarına aykırı davrananlar ile (f) bendinde belirlenen esaslara ve yasaklamalara aykırı davrananlara 20.000 Türk Lirası, (e)
bendinin birinci paragrafına aykırı davrananlara 100.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
l) Bu Kanunun ek 1 inci maddesinin (c) bendine aykırı olarak anız yakanlara her dekar için 20 Türk Lirası idarî
para cezası verilir. Anız yakma fiilinin orman ve sulak alanlara bitişik yerler ile meskûn mahallerde işlenmesi durumunda
ceza beş kat artırılır.
Bu Kanunun ek 1 inci maddesinin (d) bendi uyarınca tespit edilen esaslara aykırı olarak ülkenin egemenlik
alanlarındaki denizlerden ve kazasına tâbi olan deniz yetki alanlarından, akarsular ve göller ile tarım alanlarından belirlenen
esaslara aykırı olarak kum, çakıl ve benzeri maddeleri alanlara metreküp başına 120 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
m) Bu Kanunun ek 2 nci maddesinde öngörülen çevre yönetim birimini kurmayanlara 6.000 Türk Lirası, çevre
görevlisi bulundurmayanlara ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş firmalardan hizmet almayanlara 4.000 Türk Lirası idarî
para cezası verilir.
n) Bu Kanunun 9 uncu maddesi uyarınca belirlenen koruma esaslarına aykırı olarak içme ve kullanma suyu
koruma alanlarına, kaynağın kendisine ve bu kaynağı besleyen yerüstü ve yeraltı sularına, sulama ve drenaj kanallarına atık
boşaltanlara 48.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
12
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 1.200 Türk Lirası idarî para
cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
Bu alanlarda Kanuna ve yönetmeliklere aykırı olarak yapılan yapılar 3194 sayılı İmar Kanununda belirlenen
esaslara göre yıktırılır.
o) Bu Kanunun 11 inci maddesinde öngörülen acil durum plânlarını yönetmelikle belirlenen usûl ve esaslara uygun
olarak hazırlamayan ve bu plânların uygulanması için gerekli tedbirleri almayan, ekip ve ekipmanları bulundurmayanlar ile
yerel, bölgesel ve ulusal acil durum plânlarına uymayanlara 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
p) Bu Kanunun 13 üncü maddesinde öngörülen malî sorumluluk sigortasını yaptırmayanlara 24.000 Türk Lirası
idarî para cezası verilir.
r) Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak atık
toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere
24.000 Türk Lirası, ithal edenlere 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
s) Umuma açık yerlerde her ne şekilde olursa olsun çevreyi kirletenlere 100 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
t) Tehlikeli atıkların her ne şekilde olursa olsun ülkeye girişini sağlayanlara ayrı ayrı 2.000.000 Türk Lirası idarî
para cezası verilir.
u) Tehlikeli atıkları ilgili mercilere ön bildirimde bulunmadan ihraç eden veya transit geçişini yapanlara 2.000.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir.
v) Bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak tehlikeli atıkları
toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen, bertaraf
eden ve ömrü dolan tehlikeli atık bertaraf tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara 100.000 Türk Lirasından
1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
y) Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyayı bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen usûl ve
esaslara, yasak ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen, ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, kullanan, ambalajlayan,
etiketleyen, satan ve satışa sunanlara, 100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
Bu maddenin (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve
işletmelere üç katı olarak verilir.
Bu maddede öngörülen ceza miktarlarını on katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Bu maddenin uygulamasında Türk Ceza Kanunu ile diğer kanunların, fiilin suç oluşturması haline ilişkin hükümleri
saklıdır.
Kuruluş ve işletmelere verilecek idari nitelikte cezalar:
Madde 21 – (Mülga: 26/4/2006 – 5491/24 md.)
Gemiler için verilecek cezalar:
Madde 22 – (Mülga: 26/4/2006 – 5491/24 md.)
Fiillerin tekrarı:
Madde 23 – (Değişik : 26/4/2006 – 5491/15 md.)
Bu Kanunda belirtilen idarî para cezaları, bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin işlenmesinden itibaren üç yıl
içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip tekrarında iki kat artırılarak verilir.
İdari cezalarda yetki:
Madde 24 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/16 md.)
Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararlarını verme yetkisi Bakanlığa aittir.
Bu yetki, 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler
tarafından da kullanılır.
Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararları Bakanlık merkez teşkilâtında genel müdürler, taşra teşkilâtında il
çevre ve orman müdürlerince verilir.
Bu Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisi verilen kurum ve merciler tarafından verilen
idarî para cezalarının yüzde ellisi, bu Kanun uyarınca yapılacak denetimlerle ilgili harcamaları karşılamak ve diğer çevre
hizmetlerinde kullanılmak üzere bu kurumların bütçesine gelir kaydedilir, yüzde ellisi ise genel bütçeye gelir kaydedilir.
13
Bu Kanun uyarınca yapılacak denetimlerle ilgili harcamaları karşılamak ve diğer çevre hizmetlerinde kullanılmak
üzere, Bakanlık bütçesine, genel bütçeye gelir kaydedilecek idarî para cezaları karşılığı gerekli ödenek öngörülür.
İdarî yaptırımların uygulanması, tahsil usûlü ve itiraz(1)
Madde 25 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/17 md.)
Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırımların uygulanmasını gerektiren fiillerle ilgili olarak yetkili denetleme
elemanlarınca bir tutanak tanzim edilir. Bu tutanak denetleme elemanlarının bağlı bulunduğu ve idarî yaptırım kararını
vermeye yetkili mercie intikal ettirilir. Bu merci, tutanağı değerlendirerek gerekli idarî yaptırım kararını verir. İdarî yaptırım
kararı, 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre idarî yaptırım kararını veren merci tarafından
ilgiliye tebliğ edilir.
İdarî yaptırım kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde idare mahkemesinde dava açılabilir. Dava
açmış olmak idarece verilen cezanın tahsilini durdurmaz.
İdarî para cezalarının tahsil usûlü hakkında 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümleri
uygulanır.
Ceza vermeye yetkili kurum ve merciler tarafından tahsil edilen idarî para cezaları, Maliye Bakanlığından izin
alınarak Bakanlıkça bastırılan ve dağıtılan makbuz karşılığında tahsil edilir.
Bu Kanuna göre verilecek idarî para cezalarında ihlalin tespiti ve cezanın kesilmesi usûlleri ile ceza
uygulamasında kullanılacak makbuzların şekli, dağıtımı ve kontrolüne ilişkin usûl ve esaslar Maliye
Bakanlığının görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Adlî nitelikteki cezalar(1)
Madde 26 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/18 md.)
Bu Kanunun 12 nci maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve yanıltıcı
bilgi verenler, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bu Kanunun uygulanmasında yanlış ve yanıltıcı belge düzenleyenler ve kullananlar hakkında 26/9/2004 tarihli ve
5237 sayılı Türk Ceza Kanununun belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümleri uygulanır.
Bu maddeye göre yargıya intikal eden çevresel etki değerlendirmesine ilişkin ihtilaflarda çevresel etki
değerlendirmesi süreci yargılama sonuna kadar durur.
Diğer kanunlarda yazılı cezalar:
Madde 27 – Bu Kanunda yazılı fiiller hakkında verilecek idari nitelikteki cezalar, bu fiiller için diğer kanunlarda
yazılı cezaların uygulanmasına engel olmaz.
ALTINCI BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Kirletenin sorumluluğu:
Madde 28 – (Değişik: 3/3/1988 - 3416/8.md.)
Çevreyi kirletenler ve çevreye zarar verenler sebep oldukları kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı
kusur şartı aranmaksızın sorumludurlar.
–––––––––––––––––––––––
(1) Bu madde başlığı "İdari cezalara itiraz:" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 17 nci maddesiyle metne işlendiği şekilde
değiştirilmiştir.
14
Kirletenin, meydana gelen zararlardan ötürü genel hükümlere göre de tazminat sorumluluğu saklıdır.
(Ek fıkra: 26/4/2006 – 5491/19 md.) Çevreye verilen zararların tazminine ilişkin talepler zarar görenin zararı ve
tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren beş yıl sonra zamanaşımına uğrar.
Teşvik:
Madde 29 – (Değişik birinci fıkra: 26/4/2006 – 5491/20 md.) Çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesine
ilişkin faaliyetler teşvik tedbirlerinden yararlandırılır. Bu amaçla her yılın başında belirlenen teşvik sistemine Bakanlığın
görüşü alınmak sureti ile Hazine Müsteşarlığınca yeni esaslar getirilebilir.
(Ek fıkra: 26/4/2006 – 5491/20 md.) Arıtma tesisi kuran, işleten ve yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri
yerine getiren kuruluşların arıtma tesislerinde kullandıkları elektrik enerjisi tarifesinin, sanayi tesislerinde kullanılan enerji
tarifesinin yüzde ellisine kadar indirim uygulamaya Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Teşvik tedbirleri ile ilgili esaslar yönetmelikle belirlenir. Bu Kanunda belirlenen cezalara neden olan fiilleri işleyen
gerçek ve tüzelkişiler, verilen süre içinde söz konusu yükümlülüklerini yerine getirmedikleri takdirde bu maddede yazılı
teşvik tedbirlerinden yararlanamazlar ve daha önce kendileri ile ilgili olarak uygulanmakta olan teşvik tedbirleri durdurulur.
Bilgi edinme ve başvuru hakkı(2)
Madde 30 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/21 md.)
Çevreyi kirleten veya bozan bir faaliyetten zarar gören veya haberdar olan herkes ilgili mercilere başvurarak
faaliyetle ilgili gerekli önlemlerin alınmasını veya faaliyetin durdurulmasını isteyebilir.
Herkes, 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında çevreye ilişkin bilgilere ulaşma
hakkına sahiptir. Ancak, açıklanması halinde üreme alanları, nadir türler gibi çevresel değerlere zarar verecek bilgilere ilişkin
talepler de bu Kanun kapsamında reddedilebilir.
Yönetmelikler:
Madde 31 – (Değişik: 3/3/1988 - 3416/9 md.)
Bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak çıkarılacak yönetmelikler, ilgili Bakanlıkların görüşü alınarak Bakanlıkça
hazırlanır. Kanunun yüyürürlüğe girmesinden başlayarak en geç beş ay içinde Resmi Gazede yayımlanarak yürürlüğe
konulur.(3)
Uygulanmayacak Hükümler
Madde 32 – (Değişik: 3/3/1988 - 3416/10 md.)
Bu Kanuna göre yürürlüğe konulacak yönetmeliklerin yayımından itibaren deniz kirliliğinin önlenmesi hususunda
618 sayılı Limanlar Kanununun 4 ve 11 inci maddeleri gereği yürürlükte bulunan ceza hükümleri ile 1380 sayılı Su Ürünleri
Kanununun 3288 sayılı Kanunla değişik geçici 1 inci maddesi hükümleri uygulanmaz.
Ek Madde –(Ek: 4/6/1986 - 3301/6 md.; Mülga: 26/4/2006 – 5491/24 md.)
––––––––––––––––––––––––––––
(1) Bu madde başlığı "Mahkemece verilecek cezalar:" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 18 inci maddesiyle metne işlendiği
şekilde değiştirilmiştir.
(2) Bu madde başlığı "İdari makamlara başvurma:" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 21 inci maddesiyle metne işlendiği
şekilde değiştirilmiştir.
(3) 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 22 nci maddesiyle bu maddede yeralan “Çevre Genel Müdürlüğünce” ibaresi “Bakanlıkça”
olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
15
Ek Madde 1 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Toprağın korunmasına ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin esaslar şunlardır:
a) Toprağın korunmasına ve kirliliğinin önlenmesine, giderilmesine ilişkin usûl ve esaslar ilgili kuruluşların
görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
b) Taşocağı ve madencilik faaliyetleri, malzeme ve toprak temini için arazide yapılan kazılar, dökümler ve doğaya
bırakılan atıklarla bozulan doğal yapının yeniden kazanılmasına ilişkin usûl ve esaslar ilgili kuruluşların görüşleri alınarak
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
c) Anız yakılması, çayır ve mer'aların tahribi ve erozyona sebebiyet verecek her türlü faaliyet yasaktır. Ancak,
ikinci ürün ekilen yörelerde valiliklerce hazırlanan eylem plânı çerçevesinde ve valiliklerin sorumluluğunda kontrollü anız
yakmaya izin verilebilir.
d) Ülkenin egemenlik alanları ndaki denizlerden, akar ve kuru dere yatakları ndan, göl
yatakları ndan ve tarı m arazilerinden kum, çakı l ve benzeri maddelerin alı nması ile ilgili
esaslar ilgili kurum ve kuruluşları n görüşleri alı narak Bakanlı kça çı karı lacak yönetmelikle
belirlenir.
Ek Madde 2 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olacak veya çevreye zarar verecek kurum, kuruluş ve işletmeler çevre yönetim
birimi kurmak, çevre görevlisi istihdam etmek veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan bu amaçla hizmet
satın almakla yükümlüdürler. Bu konuyla ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Ek Madde 3 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Bakanlık, yönetmelikte belirtilen koşulları taşıyanları çevre gönüllüsü olarak görevlendirebilir. Bu görev için
ilgililere herhangi bir ücret ödenmez.
Görevini kötüye kullandığı tespit edilen çevre gönüllülerinin bu görevleri sona erdirilir.
Çevre gönüllülerinin çalışma ve eğitimlerine ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Ek Madde 4 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Motorlu taşıt sahipleri, egzoz emisyonlarının yönetmelikle belirlenen standartlara uygunluğunu belgelemek üzere
egzoz emisyon ölçümü yaptırmak zorundadırlar. Trafikte seyreden taşıtların egzoz emisyon ölçümleri ve standartları ile ilgili
usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Motorlu taşıt üreticileri de üretim aşamasında yönetmelikle belirlenen emisyon standartlarını sağlamakla
yükümlüdür.
Ek Madde 5 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Bakanlık, bu Kanunla öngörülen ölçme, izleme ve denetleme faaliyetleri ile çevre sorunlarının çözümüne yönelik
diğer faaliyetleri yerine getirmek üzere gerekli kurumsal altyapıyı oluşturur.
Ek Madde 6 –(Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Hava kalitesinin korunması ve hava kirliliğinin önlenmesi için, ulusal enerji kaynakları öncelikli olmak üzere,
Bakanlıkça belirlenen standartlara uygun temiz ve kaliteli yakıtların ve yakma sistemlerinin üretilmesi ve kullanılması
zorunludur. Standartlara uygun olmayan yakma sistemi ve yakıt üretenlere ruhsat verilmez, verilenlerin ruhsatları iptal edilir.
Bakanlıkça, belirlenen temiz hava politikalarının il ve ilçe merkezlerinde uygulanması ve hava kalitesinin izlenmesi
esastır.
Hava kalitesinin belirlenmesi, izlenmesi ve ölçülmesine yönelik yöntemler, hava kalitesi sınır değerleri ve bu sınır
değerlerin aşılmaması için alınması gerekli önlemler ile kamuoyunun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine ilişkin
çalışmalar Bakanlıkça yürütülür. Bu çalışmalara ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Ek Madde 7 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
16
Bakanlık, çevre ile ilgili olarak gerekli gördüğü her türlü veri ve bilgiyi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve
tüzel kişilerden doğrudan istemeye yetkilidir. Kendilerinden veri ve bilgi istenen tüm kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek
ve tüzel kişiler bu veri ve bilgileri bedelsiz olarak ve talep edilen sürede vermekle yükümlüdür.
Ek Madde 8 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon yayılımı sonucu oluşan elektromanyetik alanların çevre ve insan sağlığı üzerindeki
olumsuz etkilerinin önlenmesi için usûl ve esaslar, ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
Ek Madde 9 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Kokuya sebep olan emisyonların, yönetmelikle belirlenen sınır değerlerin üzerinde çevreye verilmesi yasaktır.
Kokuya sebep olanlar, koku emisyonlarının önlenmesine ilişkin tedbirleri almakla yükümlüdür. Buna ilişkin idarî ve teknik
usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Geçici Madde 1 – (2872 sayılı Kanunun numarasız geçici maddesi olup teselsül için numaralandırılmıştır.)
Bu Kanunda belirtilen ilgili yönetmelikler yürürlüğe konuluncaya kadar gemiler ve diğer deniz taşıt araçlarına 618
sayılı Limanlar Kanununun hükümlerine göre denizlerin kirletilmesi ile ilgili olarak yapılan ceza uygulamasına devam
olunur.
Geçici Madde 2 – (Ek: 3/3/1988 - 3416/11.md.)
Bu Kanunun 12 ve 13 üncü maddelerinde belirtilen ilgili yönetmelikler yürürlüğe konuluncaya kadar, her türlü
yakıt, atık, artık ve kimyasal maddenin ithali Çevre Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Devlet Bakanının onayına tabidir.
Yürürlük:
Madde 33 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme:
Madde 34 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
9/8/1983 TARİH VE 2872 SAYILI ANA KANUNA İŞLENEMEYEN GEÇİCİ MADDELER
1 - 3/3/1988 tarih ve 3416 sayılı Kanunun Geçici Maddesi:
Geçici Madde 1 – Bu Kanunun 6 ncı maddesiyle değiştirilen 2872 sayılı Çevre Kanununun 18 inci maddesinin (b)
bendi gereğince Fona ödenmesi gereken meblağ, 1986 yılı için on lira üzerinden alınır.
2 – 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun Geçici Maddeleri:
Geçici Madde 1 – Bu Kanun uyarınca ilgili bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikler bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir yıl; Hazine Müsteşarlığı tarafından tespit edilecek
sigorta genel şartları ile Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakan tarafından onaylanacak tarife ve talimatlar bu
Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir yıl içinde yayımlanır.
Geçici Madde 2 – Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte faal durumda olan işletmelere bu Kanun ve
yönetmeliklerle getirilen ek yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi için, yönetmeliklerin yayımlanmasından sonra, Bakanlıkça
bir yıla kadar süre verilebilir.
2872 sayılı Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (h) bendine aykırı tesisler, bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren
bir yıl içerisinde kapatılır.
Geçici Madde 3 – Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği
hükümlerine tâbi olduğu halde, yükümlülüklerini yerine getirmeyenlerden, halihazırda yer seçimi uygun olanlar, bu Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde, ilgili yönetmelikler çerçevesinde gerekli yükümlülüklerini yerine
getirdiklerini gösterir çevresel durum değerlendirme raporunu hazırlayarak Bakanlığa sunar. İlgili yönetmeliklerde belirlenen
şartları sağlayanlar başvuru tarihinden itibaren altı ay içinde karara bağlanır.
17
Çevresel durum değerlendirme raporunu altı ay içinde Bakanlığa sunmayan ya da raporun Bakanlığa
sunulmasından itibaren altı ay içerisinde gerekli çevre koruma önlemlerini almayan faaliyetler Bakanlıkça süre verilmeksizin
durdurulur.
Yürürlükteki mevzuat uyarınca yer seçimi uygun olmayan faaliyetler için ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanması
esastır.
Geçici Madde 4 – Atıksu arıtma ve evsel nitelikli katı atık bertaraf tesisini kurmamış belediyeler ile, halihazırda
faaliyette olup, atıksu arıtma tesisini kurmamış organize sanayi bölgeleri, diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim birimleri, bu
tesislerin kurulmasına ilişkin iş termin plânlarını bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde Bakanlığa
sunmak ve aşağıda belirtilen sürelerde işletmeye almak zorundadır.
İşletmeye alma süreleri, iş termin plânının Bakanlığa sunulmasından itibaren; belediyelerde nüfusu, 100.000’den
fazla olanlarda 3 yıl, 100.000 ilâ 50.000 arasında olanlarda 5 yıl, 50.000 ilâ 10.000 arasında olanlarda 7 yıl, 10.000 ilâ 2.000
arasında olanlarda 10 yıl, organize sanayi bölgeleriyle bunların dışında kalan endüstri tesislerinde ve atıksu üreten her türlü
tesiste 2 yıldır.
Halen inşaatı devam eden atıksu arıtma ve katı atık bertaraf tesisleri için iş termin plânı hazırlanması şartı aranmaz.
Tesisin işletmeye alınma süresi bu maddede belirlenen işletmeye alınma sürelerini geçemez.
Belediyeler, organize sanayi bölgeleri, diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim yerleri bu hükümden yararlanmak için
bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren üç ay içinde Bakanlığa başvurmak zorundadır.
Bu Kanunun 8 inci maddesi ile atıksu altyapı sistemlerinin ve katı atık bertaraf tesisleri kurma yükümlülüğü verilen
kurum ve kuruluşların, bu yükümlülüklerini, bu maddede belirtilen süre içinde yerine getirmemeleri halinde; belediyelerde
nüfusu 100.000’den fazla olanlara 50.000 Türk Lirası, 100.000 ilâ 50.000 arasında olanlara 30.000 Türk Lirası, 50.000 ilâ
10.000 arasında olanlara 20.000 Türk Lirası, 10.000 ilâ 2.000 arasında olanlara 10.000 Türk Lirası, organize sanayi
bölgelerinde 100.000 Türk Lirası, bunların dışında kalan endüstri tesislerine ve atıksu üreten her türlü tesise 60.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir.
Geçici Madde 5 – Bu Kanuna ekli (1) sayılı listede gösterilen kadrolar iptal edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çevre ve Orman Bakanlığına ilişkin bölümünden çıkartılmış, ekli (2) sayılı listede
gösterilen kadrolar ise ihdas edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çevre ve Orman
Bakanlığına ilişkin bölümüne eklenmiştir.
Geçici Madde 6 – Bu Kanunda geçen Türk Lirası ibaresi karşılığında, uygulamada 28/1/2004 tarihli ve 5083 sayılı
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun hükümlerine göre Ülkede tedavülde bulunan para "Yeni Türk
Lirası" olarak adlandırıldığı sürece bu ibare kullanılır.
18
2872 SAYILI KANUNDA EK VE DEĞİŞİKLİK YAPAN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜKTEN KALDlRDIĞI KANUN VE HÜKÜMLERİ
GÖSTERİR LİSTE
Yürürlükten Kaldıran Mevzuatın
Yürürlükten Kaldırılan
Kanun veya Kanun Hükümleri
Sayısı
Tarihi
Maddesi
______________________________________________ ____________ __________ _________
2872 sayılı Kanun 4, 5, 6, 7 nci maddeleri ve diğer Ka
nunların bu KHK'ye aykırı hükümleri
8/6/1984
KHK222
30
2872 sayılı Kanunun 5 inci maddesi
13/3/1990
KHK-409
12
2872 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi
9/8/1991
KHK-443
43
2872 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE
Yürürlüğe
Kanun
No.
Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler
giriş tarihi
KHK-222
—
18/6/1984
3301
—
19/6/1986
3362
—
26/5/1987
3416
—
11/3/1988
KHK-409
—
10/4/1990
KHK-443
—
21/8/1991
4629
––
1/1/2002 tarihinden geçerli
olmak üzere
3/3/2001 tarihinde
5177
10
5/6/2004
5216
24
23/7/2004
5491
1, 2, 3, 4,5,9,10,11,12,13,14,15,16,18,20,21,22,23,24,25,26,
28,29,30,31, Ek Madde, 1,2,3,4,5,6,7,8,9, İ şlenemeyen Hüküm
Geciçi Madde 1,2,3,4,5 ve 6
13/5/2006
19
HAVALİMANLARINDA DOĞAL HAYATI KORUMA VE
KUŞLA MÜCADELE ÇALIŞMALARI
Havalimanı faaliyetleri, içinde bulundukları bölgede yaşayan bitkiler ve hayvanlar
üzerinde de olumsuz etkilerde bulunabilmektedir. Havalimanlarının ekolojik etkileri;
havalimanları inşaat çalışmaları ve günlük faaliyetleri sonucu ortaya çıkmaktadır.
Sözgelimi, uçak gürültüsü sadece insan sağlığını etkilememekte, bölgedeki hayvan
topluluklarının ürkmesine, göç edip yerleşim alanlarını değiştirmelerine yol
açmaktadır. Ayrıca, besi hayvanları başta olmak üzere tüm hayvanlarda fizyolojik
nedenlerle davranış değişiklikleri yaratmaktadır.
Havalimanı inşası için ayrılan alanın kullanımı ise aynı topraklar üzerinde yaşayan
bitki örtüsünün değişmesine, bölgede yaşayan hayvanların göç etmesine, ekolojik
dengenin bozulmasına yol açılmaktadır. (Horonjeff, 1994).
Sivil havacılıkta kuşlar göç uçuş güvenliğini tehdit eden unsurların başında gelir.
Ülkemiz üzerinden geçen göç yollarının bazıları sivil havalimanlarına çok yakın olup
Hatay Havalimanı konumu dolayısıyla buna iyi bir örnektir. Uçuş güvenliğin sağlamak
açısından göçmen kuşları ayrıntılı olarak incelemek şarttır.
Türkiye Palearktik Biyocoğrafya Bölgesindeki (Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'yı içine
alan bölge) başta gelen göç yolu üzerinde olup ülkenin kuzeybatı, kuzeydoğu ve
güneyinde darboğaz bölgeler ve göç koridorları bulunmaktadır(Grimmet and Jones
1989).
İstanbul Boğazı, Artvin’de Çoruh Vadisi ve Hatay’da Belen Geçidi süzülen kuşların
yoğunlaştıklarının en önemli alanlardır. (bk. şekil 1).
Belen Geçidi hakkında sadece birkaç çalışma yapılmıştır. Cameron et al. 1967’de
buradaki göç olgusunu ilk kez belgelemiştir, ancak ilk kapsamlı sonbahar sayımı
yapanlar Sutherland ve Brooks (1976) olmuştur. Can (2002) ise ilk ilkbahar sayımını
yapmış, göç dönemi boyunca her gün gözlem yapamasa da bölgedeki kuş
hareketlerini ayrıntılı olarak haritalamıştır. Geçidi kullanan en önemli türler ak pelikan
(Pelecanus onocrotalus), küçük orman kartalı (Aquila pomarina), yaz atmacası
(Accipiter brevipes) ve leylek (Ciconia ciconia) olup bu türlerin Avrupa
popülâsyonunun büyük çoğunluğu sonbaharda buradan geçmektedir.
1
Süzülen göçmen kuşların Ortadoğu ve Türkiye’deki göç rotaları. 1. İstanbul Boğazı 2.
Çoruh Vadisi, 3. Belen Geçidi.
Kuş çarpmalarını önlemek için yapılan çalışmalar sadece pistlerden kuşları
uzaklaştırmaktan ibaret değildir;
I) Kuşları cezbeden kaynakların tespiti
II) Sorun olan kuş türü ve davranışlarının belirlenmesi
III) Kuş türüne uygun habitat yönetimi
IV) Kuş varlığının kontrolü ve uyarı sistemleri
V) Kuş uzaklaştırma çalışmaları
VI) Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi
(Atatürk Havalimanı, Prof. Dr .Tamer Dodurka- Kuş Çarpma Olayı ve Davranışları
2011)
Vahşi hayat ve kuşla mücadelede hedef, uçuş ve yer emniyetine yönelik olumsuz
etkilerin giderilmesidir. Hava alanı içinde ve çevresindeki kuş aktiviteleri, uçakların
uçuş emniyeti açısından potansiyel tehlikedir. Vahşi hayat ve kuşla mücadelede,
genel ilke, yabani ve/veya sahipsiz hayvanların havalimanı sınırları içine girmesini
engellemek, girenleri uzaklaştırmak, kuşların da yuvalanmasını önlemek ve
kaçırmaktır.
Uygulamalarda, bölgesel ekolojik dengeler üzerinde olumsuz etki yaratılmaması
gerekli ve zorunludur. Çevreye ve hayvanlara zararlı kimyasal maddeler
kullanılamaz.
Havalimanı Başmüdürleri/Müdürleri, havalimanının bölgesel özelliklerini dikkate
alarak, vahşi hayat ve kuşla mücadele programları geliştirmeli ve uygulamalıdır.
Programlar, uygulanacak mücadele yöntemlerini, görev alacak personeli, bunların
eğitimini, kullanılacak araç, gereç ve malzeme ile havalimanında hizmet veren
kuruluşlar, mahalli idare ve kurumlarla yapılacak eşgüdüm ve işbirliği hususlarını
kapsamalıdır.
Bölgesel koşulları nedeniyle, yoğun kuş aktivitesi yaşanan havalimanında, söz
konusu programın etkin uygulanması açısından, Havalimanı Başmüdürü/Müdürü
2
başkanlığında, hizmet veren ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla bir “Vahşi Hayat ve
Kuşla Mücadele Komitesi” oluşturulması gereklidir.
Havalimanı Başmüdürleri/Müdürleri, yıl içinde yaptıkları vahşi hayat ve kuşla
mücadele bilgi/faaliyetlerini, her yılın Aralık ayında, Genel Müdürlüğe
(İşletme/Seyrüsefer Dairesi Başkanlıklarına) rapor eder.(DHMİ Vahşi Hayat ve Kuşla
Mücadele Yönergesi-2012)
Uluslararası standartlar
Hava alanlarında vahşi hayat ve kuşla mücadele hizmetleri, ICAO Ek-14 standartları
ile ICAO Doküman 9137-AN/898 (Part 3- Kuş Kontrol ve Azaltma/Önleme) ve
Doküman 9332-AN/909 (ICAO Kuş Çarpmaları Bilgi Sistemi Rehberi)’nde yer alan
uygulama esaslarına göre yürütülür.
ICAO, EK-14 standartları gereği, kuş çarpma olaylarına ilişkin pilotlar tarafından
düzenlenecek raporların, ICAO IBIS (Bird Strike Information System-Kuş Çarpmaları
Bilgi Sistemi) kapsamında değerlendirilmek üzere ICAO’ya gönderilmesi
gerekmektedir.
Ayrıca yine ICAO standartları çerçevesinde, kuşların uçaklara yapabileceği hasarların
önlenmesi amacıyla, ülke sathında kuşların yoğun bulunduğu bölgeler, göç
dönemleri, yolları, yuvalanma alanları vb. bilgilerin ülkelerin AIP(Havacılık Bilgi
Yayını)’lerinde yayımlanması, havalimanı içinde ve/veya civarında oluşabilecek
yoğun kuş aktivitelerinin de, Havalimanı Başmüdürlükleri/Müdürlükleri tarafından ilgili
NOTAM Ofisine bildirilerek, BIRDTAM (Kuş NOTAM’ı) şeklinde duyurulması
gerekmektedir. (BIRDTAM’ların kapsamı ve yayımına ilişkin esas ve usuller NOTAM
Ofislerinden temin edilir).(dhmi vahşi-hayat)
Havalimanları, havalimanı yakın sahalar ve kalkış koridorlarına özel önem
göstererek, ICAO tanımlı 13 km’lik kuş dairesi içerisinde kuş cezp edici sahaların bir
envanterini oluşturmalıdır.
Bu sahalara gelen kuş/yaban hayatın uçuş/hareket yollarının hava trafiği için bir riske
neden olup olmadığı veya olabileceğini tespit etmek üzere temel bir risk
değerlendirmesi yapılmalıdır. Eğer öyleyse, ilgili sahalarda kuş yönetim seçenekleri
geliştirilmeli ve ilgili sahalarda yönetim işlemleri uygulamanın mümkün ve/veya
maliyet etkin olduğunu tespit etmek üzere daha detaylı bir risk değerlendirmesi
gerçekleştirilmelidir. Bu işlem mevcut sahalarca oluşturulan risk seviyelerinde
değişiklikleri veya yeni sahaları belirlemek üzere yıllık olarak tekrarlanmalıdır.
Ulusal kanunların izin verdiği durumlarda, havaalanları veya otoriteleri, 13 km’lik kuş
dairesi içerisinde önemli sayıda tehlikeli kuş/vahşi hayatı cezp edebilecek bir gelişim
için planlama kararlarına ve arazi kullanım uygulamalarına girişimleri
araştırmalıdır.(Uluslar arası Kuş Çarpma Komitesi-Standart-9.2006)
Eğer bir havalimanı yiyecek, su, barınak veya üreme alanları bakımından kuş/vahşi
hayat için kolaylıkla erişebilir kaynaklar sağlarsa, bunları caydırmak için kullanılan
dağıtma taktiklerine rağmen kuş/yapan hayatı mümkün olduğu kadar cazibesiz
yapılmadıkça başarısız olmaya mahkûmdur.
Habitat Yönetimi
Çekiciliğin belirlenmesiyle birlikte, bunu tamamen ortadan kaldırmak, miktar olarak
azaltmak veya buna erişimi önlemek üzere bir yönetim planı geliştirilmelidir.
Dünyadaki havaalanları birbirinden farklı olduğundan ve bunlara uğrayan kuş/yapan
hayat türleri bölgeden bölgeye farklılık gösterdiğinden, belirli bir sahada ne tip habitat
yönetiminin etkin olacağını kesin olarak açıklamak mümkün değildir. Tipik örnekler,
havalimanındaki türleri ve/veya bitki örtüsü yüksekliğini kullanmak, ağaç ve
çalılıkların ortadan kaldırılması, su kütlelerinin ağ ile örtülmesi, kuşların binalardan ağ
örülerek veya diğer yollarla hariç tutulması, terminaller etrafında cazibesiz ekimin
seçilmesi vb.dir. Hangi teknik kullanılırsa kullanılsın, tüm havalimanları, arazilerindeki
3
kuş cazibe noktalarını değerlendirdiklerini ve bu cazibe noktalarını mümkün olduğu
kadarıyla azaltmak üzere bir habitat yönetim planı geliştirip uyguladıklarını
gösterebilmelidir. .(Uluslar arası Kuş Çarpma Komitesi-Standart-1.2006)
Havalimanında Organizasyonlar Arasında İşbirliği ve Koordinasyon
Eğer iyi kuş/yaban hayatı standartları elde edilmek isteniyorsa bir havaalanında ilgili
değişik grup ve organizasyonlar arasında iletişim elzemdir. Havalimanı İşletme, Yer
Hizmetleri, Yer Bakım, Hava Trafik Kontrol, Havalimanı Yangın Hizmetleri,
Havalimanı Patlayıcıları, Havayolları vb. gibi tüm grublar oluşabilecek problemlerin
belirlenmesi ve düzeltilmesinde bir role sahiptir. Havalimanı yönetimi, bu
organizasyonların kuş/yaban hayat tehlikesi yönetimi prosesine katılımına imkan
sağlayan bir mekanizmanın(Örneğin;Havalimanı kuş/yaban hayatı önleme komitesi)
mevcudiyetini oluşturmalıdır.( .(Uluslar arası Kuş Çarpma Komitesi-Standart-3Organizasyon.2006)
Eğitilmiş Yırtıcı Hayvanlar(Doğanlar ve Kuşlar)
Havalimanında bulunan birçok tehlikeli kuş türü için her ikisi de potansiyel yırtıcı
hayvan olan eğitilmiş doğan ve köpekler, şüphesiz kuşların uzaklaştırılmasında
etkindir. Bununla birlikte, düzgün bir şekilde çalışmak üzere, hem bu hayvanların hem
de terbiyecilerinin eğitimine önemli miktarda yatırım yapılması gerekecektir. Bu
eğitim, hem hayvanların kendilerinin bir çarpma riski oluşturmamasını hem de
görevlendirilen doğan veya köpeğin caydırıcı değerinin maksimize edilmesini
sağlamak üzere gereklidir. Havalimanları, kuş kontrol programlarına doğan ve
köpekleri dahil etmeye ilişkin olarak personel zamanı ve maliyeti azımsamamalıdır.
Ayrıca doğan ve köpeklerin tüm şartlarda tüm tehlikeli kuşları dağıtmada etkin
olmadıklarının anımsamak önemlidir. Kuş kontrolünün kullanabileceği diğer birçok
araç arasında bunların da bir araç olarak görülmesidir. Sadece eğitilmiş yırtıcı
hayvanların kullanımı yukarıda açıklanan diğer kuş yönetim teknikleri için yeterli bir
ikame değildir. (Uluslar arası Kuş Çarpma Komitesi-Standart-3-Organizasyon.2006)
Kuş/Yaban Hayatı Faaliyetlerinin Kaydı
Havayolu kuruluşlarının ve/veya sigortacılarının kuş/yaban hayat çarpma hasarının
olduğu havalimanlarında hasar maliyetini karşılamak üzere yasal işlem
başlatmalarına doğru artan bir eğilim bulunmaktadır. Havaalanlarının aldıkları kuş
kontrol tedbirlerini kaydetmeleri, olay zamanında yürürlükte yeterli bir kuş/yaban
hayat kontrol programına sahip olduklarını ve programın düzgün işlediğini
gösterebilmeleri bakımından önemlidir. Kuş/Yaban hayatı kontrol programının bir
parçası olarak toplanan veriler, alınan tedbirlerin etkinliğini değerlendirme de
önemlidir. Bu verileri kaydetmek için basit belge kayıtlarından paket PC teknolojisine
dayanan sofistike cihazlara kadar birtakım farklı yöntemler bulunmaktadır. Özellikle
daha ileri analizler için bilgisayara daha sonra veriler girilecekse, paket PC
teknolojisine dayanan yöntem zaman ve başarı kazandırır. Hangi kaydetme yöntemi
kullanılırsa kullanılsın önemli olan havalimanının kendi prensip ve prosedürlerini
izlediğini göstermek üzere kuş kontrol faaliyetlerinin ayrıntılı kaydının tutulmasıdır.
(Uluslar arası Kuş Çarpma Komitesi-Standart-4-Organizasyon.2006)
Havalimanı kuş/yaban hayat kontrolörleri aşağıdaki verileri en az 30 dakikada bir
kaydetmelidir.(Eğer hava trafiği kuş devriyelerinin 30 dakikadan fazla aralıklarla
olmasını gerektirecek kadar seyrekse, atılan her devriye için bir giriş yapılmalıdır.)
*Devriye atılan havalimanları sahaları
*Görülen kuş/yaban hayat türleri, sayısı ve lokasyonu(yeri)
*Kuş/Yaban hayatı uzaklaştırmak üzere yapılan eylem
*Eylemin sonuçları
4
Kuş kontrolörünün adı, görev ve görev dışı zaman, hava şartları gibi daha genel
bilgiler görev süresinin başlangıcında kaydedilmelidir. (Uluslar arası Kuş Çarpma
Komitesi-Standart-5-Organizasyon.2006)
Kuş Çarpma Verisinin Analizi
Kuş çarpma verilerinin etkin analizi özellikle önemlidir. Misal, havalimanında
meydana gelen (ICAO tanımını kullanarak yaklaşmada 200 ve tırmanmada 500 feetin
altında) kuş çarpmalarını yaklaşmada olan diğer çarpmalardan ayrı tutma, havalimanı
kuş yönetim programınca etkilenebilecek çarpmaları tanımlamaya yardım eder.
Benzer şekilde, ağırlık olarak 100 gr. Üzerinde olan türlerin(yani hasara neden olması
daha muhtemel olanlar) çarpmalarını ayrı tutma ile birlikte sürü halindeki çarpmalara
daha fazla önem verme havalimanındaki gerçek kuş çarpma riski eğilimlerini
belirlemeye yardımcı olur. Böylece, örneğin artan bir kuş/yaban hayat çarpma
oranına sahip bir havalimanının, ister istemez uçmak için daha riskli bir yer haline
gelmesi gerekmez. Eğer çarpmalardaki artışlar, büyük tür ve sürülerin çarpma oranı
düşerken küçük tür olaylarında artışlar nedeniyle ise, bu durum hem daha iyi
kuş/yaban hayatı kontrolünün hem de çarpmaların daha iyi raporlandığının bir
göstergesidir. Yine, bir havalimanında toplam çarpma sayısının riskin iyi bir
göstergesi olmadığını, çarpma kuş türlerinin verisinin incelenmesi önemlidir. Bu
proses usule uygun bir risk değerlendirme prosesinin bir parçası olarak yürütülebilir.
(Uluslar arası Kuş Çarpma Komitesi-Standart-6-Organizasyon.2006)
Kuş/Yaban hayat çarpma istatistikleri çarpan türler bilinmedikçe hakkıyla
yorumlanamaz. Risk değerlendirme prosesi, olası etkilerinin derecesini
değerlendirmek üzere, çarpan kuş/yapan hayatın büyüklük bilgisine dayanır ve eğer
hangi kuşların çarptığının kaydı tutulmuyorsa havalimanının kuş yönetim programı
yanlış kuş türlerini hedefliyor olabilir. Çarpmaları takiben bulunan kuş/yaban hayat
kalıntıları çoğu kez parçalar halindedir ancak, en küçük tüy parçalarından bile
belirlenebilir ve DNA analiziyle kan lekeleri türlere göre ayrıştırılabilir. (Uluslar arası
Kuş Çarpma Komitesi-Standart-6-Organizasyon.2006)
Yönetim
Uçuş emniyet problemine neden olan veya olabilecek kuş/yaban hayatı özendiren
sahalar belirlenir belirlenmez, yönetim seçenekleri geliştirilmelidir. Bu seçenekler,
küçük habitat değişikliğinden, ürün yetiştirme veya diğer tarımsal uygulamalarda
değişikliğe, büyük drenaj işlemlerinden kuş/yaban hayatın büyük ölçekte
uzaklaştırılmasına kadar sıralanabilir. Yine, teknik seçimi karşılaşılan özel duruma
bağlı olacaktır ve gerekirse uzman tavsiyesi aranmalıdır. Özellikle yönetilmesi
gerekecek sahalar koruma alanıysa daha büyük ölçekli havalimanı dışı kuş/yaban
hayat yönetimi yerel doğal hayatı koruma konularına irtibatı ihtiva edebilir. Bazı
durumda, uçuş emniyeti ve doğal hayatı koruma konularında çatışan menfaatleri
çözmek imkansız olabilir. Ancak böyle yapmaya çalışarak, havalimanı gelecekteki bir
kaza veya kanuni hak talebi durumunda daha iyi bir pozisyonda olacaktır. Uluslar
arası Kuş Çarpma Komitesi-Standart-8-Organizasyon.2006)
5
Havaalanı
sınırları
içerisinde
Havaalanı
civarında
ICAO tanımlı
13km mesafe
içinde
Atatürk Havalimanı, Prof.Dr. Tamer Dodurka- Kuş Çarpma Olayı ve Davranışları
2011
Havalimanında vahşi hayatla mücadelenin iki amaca yönelik uygulanması gereklidir.
Birincisi, hava alanı (özellikle PAT-Pist Apron Taksi Yolu) sahalarında uçuş harekatı
için tehlike yaratabilecek yabani ve/veya sahipsiz (sahibi olup da sahibinden habersiz
havalimanı sınırları içine girenler dahil) hayvanlara uygun ortam (çekici unsur)
yaratılmaması, ikincisi de, bunların dışarıdan havalimanı içeri girmelerinin
engellenmesidir.
Yabani ve/veya sahipsiz hayvanlarla mücadelede, ana önlem, bu hayvanların
havalimanı ve civarında bulunmalarını sağlayıcı unsurların ortadan kaldırılmasıdır.
Bunlar için çekici beslenme kaynakları (çöpler, atıklar vb.) yok edilmeli, barınma
yerleri ortadan kaldırılmalıdır.
Havalimanı çevre tel örgüleri sık sık kontrol edilerek, dışarıdan yabani ve diğer
hayvanların girmesi engellenmelidir.
Tavşan vb. hayvanlar için ise, öncelikle, bölgesel zirai ve veterinerlik birimleriyle
eşgüdüm sağlanarak, bu hayvanların daha uygun yaşam alanlarına aktarılması, bu
mümkün olmadığı takdirde, mevcut yasalara uygun mücadele yöntemleri
uygulanması gereklidir.
Ayrıca, Belediyelerle işbirliği ve eşgüdüm sağlanarak, havalimanı yakın çevresinde
hayvan (balık üretimi dahil) yetiştirme çiftlikleri kurulması, mümkün olduğunca,
önlenmelidir.(DHMİ Vahşi Hayat ve Kuşla Mücadele Yönergesi)
Ürkütme/yakalama yöntemleri
Havalimanı PAT sahalarına giren yabani ve/veya sahipsiz hayvanlar görüldüğünde,
yapılacak işlemler aşağıdadır.
a) Köpek ve benzeri hayvanların öncelikle PAT sahalarından ürkütülerek
uzaklaştırılması, sonra da yakalanması yoluna gidilir. Yakalanmasında güçlük
6
çekilme durumunda, uygun bayıltma silahları kullanılabilir. Yakalanan hayvanların,
ilgili Belediyelere verilmesi esas olmakla birlikte, bu mümkün olmadığı takdirde,
havalimanı uzağında serbest bırakılmaları sağlanır.
b) Bayıltma silahları ve malzemesi (ilacı) kullanımında, Belediyeler/bölgesel
veterinerlik birimleriyle eşgüdüm sağlanır.
c) Pist ve taksi yolları üzerinde yapılacak ürkütme/yakalama çalışmaları, kule izni ve
eş güdümünde yapılır.(DHMİ Veri Tabanı)
Kuşla mücadele faaliyetlerinde, öncelikle havalimanı ve çevresindeki kuş türlerinin ve
mümkünse tahmini sayılarının tespitiyle (yoğun kuş aktivitesi bulunan havalimanında
ekolojik çalışma yapılması tavsiye edilir), bölgesel özellikler bağlamında kuşları
çeken etkenlerin belirlenmesi ve bunların giderilmesine yönelik işlemlerin belirlenmesi
ve uygulanması gereklidir.
Ayrıca, hava alanının bulunduğu bölge özellikleri dikkate alınarak, bölgedeki kuş
göçü faaliyetleri hakkındaki bilgilerin de temin edilerek, göç mevsimleri öncesinde,
uçuş ve can emniyetini olumsuz etkileyebilecek yoğun kuş aktivitesinin önlenmesi
yönünde gerekli hazırlıkları yapılmalıdır.
Ülkemizin ana kuş göç yolları ve yuvalanma alanları AIP‘de (ENR 5.6-1)
yayımlanmaktadır.
Kuş çekici etkenler ve önlemler
Barınma ve
dinlenme
yerleri
Su ve
yiyecekler
Çiftleşme
ve
yumurtlama
alanları
(Atatürk Havalimanı, Prof.Dr. Tamer Dodurka- Kuş Çarpma Olayı ve Davranışları
2011)
Kuşlar, çok genel ifadeyle, havalimanı sahalarına beslenmek (yiyecek, su vb.) ve
yuva yaparak belli bir dönemi (veya tüm yaşamını) geçirmek üzere gelirler.
Öte yandan, kuşların mevsimlik göç güzergâhında bulunan havalimanında, göç
dönemlerinde yoğun bir kuş aktivitesi olacaktır.
Kuşları havalimanına çekmesi muhtemel etkenler aşağıda gösterilmiştir.
a) Yiyecek kaynakları,
b) Su kaynakları,
c) Tarım alanları,
d) Çöp yığınları,
7
e) Bitki türleri,
Kuş çeken bu unsurların ortadan kaldırılması/giderilmesi için
alınabilecek önlemler aşağıdadır.
a) Kuşları çeken yiyecek, içecek, vb. kaynaklar ortadan kaldırılmalıdır.
b) Kuşların; fare, köstebek, solucan, örümcek ve her çeşit böcekle beslendiği dikkate
alınarak, hava alanı sahalarında otla mücadele ve temizlik faaliyetleri, Havalimanları
PAT Sahalarının Temizliği ve Otla Mücadele Yönergesi doğrultusunda, titizlikle
yürütülmelidir.
c) Otla mücadele faaliyetlerinde, bölgesel zirai ve veterinerlik kuruluşlarının işbirliği ve
desteği sağlanarak, kuşlara besin teşkil edecek toprak altı canlılarının aşırı
yoğunlaşmalarını önleyici uygulamalar yapılmalıdır.
d) Çimenler uzun bırakılmamalıdır.
e) Kuşların diğer beslenme kaynakları bitkiler (tarımsal ürünler, meyve vb.)
olduğundan hareketle, özellikle yoğun kuş aktivitesinin görüldüğü havalimanı sınırları
içerisinde tarımsal faaliyetlerden kaçınılması, meyve veren ağaçların yetiştirilmemesi
gereklidir.
f) Su havuzları, su birikintileri, bataklık araziler, yok edilmeli, kurutulmalı, pis su
akıntılarının üzerleri mutlaka kapatılmalıdır. Drenaj kanalları sürekli kontrol edilerek,
tıkanmalara anında müdahale edilmelidir. Buralar, besin özelliği taşıyan bitki ve
yosun türlerinden arındırılmalıdır.
g) Yukarıda belirtilen işlemler yapılırken, ilgili kuruluşlarla işbirliği sağlanarak,
bölgenin ekolojik dengesi üzerinde olumsuz etki yaratabilecek gelişmelerden
kaçınılmalıdır.
h) Kuşların barınma ve yuva yapabilecekleri yerler tespit edilmeli, yuvalanmaya
müsait eski terk edilmiş bina ve kalıntıları kaldırılmalıdır.
i) İkram hizmetleri bina ve tesislerinin (açık alanlardaki restoran, kafeterya vb. dahil)
temizliği sürekli denetlenmeli ve kuş çekici unsurların giderilmesi sağlanmalıdır.
j) Çöp araba ve kutuları temiz tutulmalı, düzenli olarak dezenfekte edilmeli, çöplerin
açıkta kalması/bekletilmesi engellenmeli, en seri şekilde havalimanı dışındaki çöp
mahallerine (pistlere göre kalkış ve tırmanma satıhları altında olmamak kaydıyla en
az 13 km. uzaklıktaki) götürülmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Çöp müstecirleri
ile yapılan sözleşmelerde, kurum ve kuruluşlara yer tahsislerinde ve denetlemelerde,
bu hükümler göz önünde bulundurulmalıdır.
k) Havalimanı yakın çevresindeki (alçalma ve tırmanma satıhları altı dahil) diğer
kurum ve kuruluşlarla temasa geçirilerek, benzer önlemlerin alınması istenmeli, teşvik
edilmelidir. Belediyelerle yakın işbirliği sağlanmalıdır.
l) PAT sahaları ve yakın çevreleri kuşları çekici oluşumlardan tümüyle arındırılmalıdır.
m) Hava alanlarında ağaçlandırma yapılırken, ağaçlar pist merkez hattından en az
150 metre uzağa dikilmeli, funda ve dikenli ağaçlar tercih edilmelidir.
Yapılacak işlemler
Göç mevsimleri başta olmak üzere pistler ve tırmanma/yaklaşma yüzeyleri kitlesel
kuş hareketleri yönünden meydan kontrol kulesi tarafından gözle ve dürbünle
devamlı gözlenerek, uçakların kalkış ve inişlerinden önce gerekli önlemler alınmalıdır.
Uçuş kontrol kulesi, gerek kendi gözetimi sonucunda ve gerekse pilot tarafından
kendilerine bildirilen kuş yığılmaları ihbarı olduğunda, Başmüdürlük/Müdürlük
tarafından görevlendirilmiş birim tarafından öncelikle, hangi mücadele yönteminin en
etkin ve pratik olduğuna karar verilerek, kümelenmeler havalimanı içinde ise en hızlı
şekilde mücadele işlemine başlanmalıdır.
Ayrıca, havada pilot tarafından bildirilen veya gözlemlerle tespit edilen kuş
tehlikesinin, gerek muhabere araçları vasıtasıyla ve gerekse ATIS(Automatic
8
Terminal Information Service) aracılığıyla, yerde ve havada bulunan pilotlara haber
verilmesi zorunludur.
Mücadele Yöntemleri
Kuşların havalimanından uzaklaştırılması gereken durumlarda, uygulanabilecek
yöntemler aşağıdadır.
Sesle korkutma;
a) LPG(gazlı)’li toplar,
b) Silah patlatma,
c) Tehlike sesleri,
• İnsan kulağının duyamayacağı frekansta kuş kaçırıcı ultrasonik sesler,
• insan kulağının duyabileceği frekansta, kuşların tehlike çağrılarını andıran sesler.
d) Alarm sesleri,
e) Diğer.
Görüntüyle korkutma;
a) diğer kuş kaçırtıcı nesneler, (maket vb.)
b) Bayrak ve flamalar,
c) Işıklar,
d) Diğer teknikler.
Hava Limanı Başmüdürleri/Meydan Müdürleri, bu Yönergede belirtilen genel usul ve
esaslara uyulması kaydı ile, diğer mücadele yöntemlerini de uygulayabilirler.(DHMİ
Vahşi Hayat ve Kuşla Mücadele Yönergesi)
Geçici veya daimi özellikteki bir sulak alanın kuş popülasyonlarını
geçici süreler için veya yıl boyunca misafir edebilmesi için bazı
kriterlerin sağlanması gerekmektedir. Bu kriterlerin başlıcalar
aşağıda verilmektedir;
1) Alanın belli bir yüzölçümüne sahip olması gerekmektedir. Bu yüzölçümünü
kuşların kendilerini güven içinde hissedebilecekleri, gerektiğinde kısa uçuşlar
yapabilecekleri ve en azından küçük bir popülasyonu barındırabilecek ölçüde olması
gerekmektedir.
2) Sulak alanın derinliği önemlidir. Derin olmayan sulak alanlar sadece belli başlı
formları ancak belirli süreler için destekleyebilecektir. Bir çok türün beslenebilmesi
açısından su derinliğinin en az 50 cm olması gerekmektedir.
3) Sulak alanın içerisinde veya çevresindeki bitki örtüsü önemlidir. Kuşların
konaklayabilmesi, saklanabilmesi hatta beslenmesi açısından bitki örtüsü büyük
önem taşımaktadır. Özellikle kendilerini güven içinde hissedebilmeleri için belli
kesimlerde yoğunlaşmış olması gerekmektedir.
Ayrıca bitki örtüsünü meydana getiren tür kompozisyonu da önem taşımaktadır. Tek
tip, öreğin sadece sazların bulunduğu bir sulak alan sadece bazı su kuşları ile belli
birkaç ötücü formu destekleyecektir. Gerektiğinde iri vücutlu kuşların bile
tüneyebileceği gövde veya dal kalınlığına sahip bitki örtüsün mevcudiyeti bu açıdan
önem taşımaktadır. Bu yapı içerisinde nispeten geniş ayalı yapraklara sahip formların
da belli oranda da olsa bulunması gerekmektedir.
4) Sulak alan civarındaki insan aktiviteleri ve yerleşimlerin pozisyonu da oldukça
önemlidir. Yukarıda bahsedilen tüm koşullar sağlanmış bile olsa insan aktivitesinin
sürekli olarak hissedildiği bir ortamda kuşların barınması, kendilerini güven içerisinde
hissetmesi olası değildir. Bu nedenle yerleşimlerden biraz uzak olmasında yarar
vardır.
9
5) Besin Koşulları: Sulak alan içerisinde veya yakın çevresindeki besin koşulları bu
kesimlere gelen kuşların besin gereksinimlerini karşılayabilecek özellikte olmalıdır.
Aksi takdirde konaklamaların süresi çok kısıtlı olacaktır. Besin kaynakları olarak
başlıca bileşenler balıklar, kurbağalar, böcekler ve bitkisel kaynaklardır. Bunların
hepsi veya bir kısmının mevcudiyeti barınan birey sayısı ve konaklama süresini
belirleyecektir.
6) Suyun Kalitesi de en önemli faktörlerden birisidir. Ötrofik (yani besinsel elementler
açısından fazlaca zenginleşmiş) sular ile atıkların sulak alanın kendi arıtma
kapasitesini aştığı durumlarda ortaya çıkacak genel yapı canlı varlığını, dolayısıyla da
besin zincirini tehlikeye düşüreceğinden sulak alanda konaklama olanağı sınırlı ve
kısa süreli olacaktır.
Bazı sulak alanlar ise “Geçici” özelliktedir. Yani yılın belli dönemlerinde suya
sahiptirler. Bu tanıma giren alanlar için yukarıda tanımlanan kriterler aynı ölçülerde
belirleyici değildir. Su olduğu sürece besin koşulları kısıtlı da olsa bulunacağından
ziyaretçileri de sınırlı süreler için bu kesimlere gelen bireyler olacaktır. Gelen bireyler
besin bulduğu sürece kalacaklar, su azalması veya tamamen bitmesine paralel
olarak da alanı terk edeceklerdir. (Esenboğa haritalama)
Sulak ve Sazlık Alanlar
Sazlık alanlar besin zincirinde yırtıcı kuş türleri açısından önemli bir basamakta
bulunan kemirgen memeli hayvanların severek tercih ettikleri alanlardır. Memeli
hayvanlar dışında kurbağalar da bu tip alanları tercih eden İki yaşamlı formlarının
başında gelmektedirler. Bir yumurtlama döneminde milyonlara ulaşan yumurtalar
bırakabilen amfibiler bağlantılı olarak yüksek sayıda yeni yavru bireyin dünyaya
gelmesine neden olmaktadırlar. Bu özellik nedeniyle özellikle yavruların boyutlarının
henüz artmadığı dönemlerde değişik kuş türlerine bağlı çok sayıda birey beslenmek
amacıyla bu kesimlere gelmektedirler. Bu haliyle alan geçici de olsa bir risk
oluşturmaktadır.
Bu alanların drenaj işleminin de baharda gerçekleştirilmesinde, yağışa ve toplanan su
miktarına bağlı olarak drenaj işleminin tekrarlanması önerilmektedir. Herhangi bir
nedenden dolayı drenaj işlemi başarılamazsa bu durumda alanda yoğun bir saz
oluşumu söz konusu olacaktır. Bu da birçok av ve avcı konumundaki kuşu bu
kesimlere davet edebilecektir. Bu potansiyel riskin önüne geçilebilmesi için alandaki
sazların belli dönemlerde kesilerek belli bir boya ulaşmalarının önüne geçilmesi
gerekecektir. Kesim sonrasında sazlıktaki mevcut besin olanakları ne olursa olsun
avcı konumundaki iri vücutlu yırtıcılar ile yine iri vücuda sahip Leylekler kendilerini
güvende hissetmeyeceklerdir. Diğer bir seçenek olan tüneklerin (küçük vücutlu kuşlar
için) ortadan kalkmasıyla, konacak uygun dallar bulamayacak formlar bu kesime
gelmeyi ya da uzun süre kalmayı tercih etmeyeceklerdir.
Tel örgü ve Fiziksel Engeller
Bunların arasında Yaban Domuzları (Sus scrofa) ve Tilkiler (Vulpes vulpes) gibi
nispeten iri vücutlu karnivor türler de olabilmektedir. Fiziksel engeller ve etkin
kontrollü işleyiş nedeniyle bu türlere ait bireylerin havalimanı sınırları içerisine girme
olasılığı hemen hemen yok gibidir. Bu durumda uçuş güvenliği açısından da bir risk
oluşturma durumunda değillerdir.
Kuş türleri üreme döneminde (Nisan başı Mayıs sonu) diğer dönemlere göre çok
daha aktiftirler. Özellikle yuvada kuluçkaya yatan bir dişi bulunuyorsa, ya da
yumurtadan çıkmış yavrular söz konusuysa hem dişiyi hem de yavruları
besleyebilmek amacıyla çok daha fazla besine gereksinim duyacaklardır. Bu da
potansiyel besinlerin bulunduğu avlanma alanlarına yani tarımsal alanlara sürekli
uçuşlar anlamına geleceğinden uçuş güvenliği açısından da risk yüzdesini
artıracaktır.
Havalimanı içindeki alanlar
10
Bilindiği kadarıyla havalimanı sınırları içerisindeki tarımsal alanlar Devlet eliyle, bir
diğer ifadeyle Tarım Bakanlığı’nın kontrolünde ve işletimindedir. Eğer bu alanların bu
şekilde işletilme zorunluluğu söz konusu olacaksa bazı önlemler alınması
gerekmektedir. Bu önlemlerin başında kemirgen türleri gibi tarımsal alanlarda
barınmayı tercih eden formların bu olanaklarının önüne geçilmesi gelmektedir. Tarım
alanlarının ekim öncesinde yapılacak kontrolü sonrasında saptanan olası yuva
alanlarında mücadeleye yönelik önlemler hayata geçirilebilir.
Diğer Tarım Alanları
Çalışma alanı olarak adlandırılabilecek kesimlerde, yani Havalimanı sınırları
içerisinde ve yakın çevrede boylu ekim alanları dışında bazı meyvelikler ile küçük
ölçekli ve “bahçe” olarak tanımlanabilecek alanlar yer alabilir. Bu geleneksel tarımsal
alanların büyüklükleri çok fazla olmayıp daha çok hobi veya sınırlı ticari mamül
niteliğindedir. Bu haliyle yabanıl ya da evcil kuşları veya diğer formları kitle halinde
çekecek bir besin kaynağı olmaktan uzaktır. Sadece küçük vücutlu kuş türlerine ait
birkaç bireylik grupların birlikte beslenme aktivitesi sergiledikleri alanlar
konumundadırlar. Diğer bir ifadeyle Havalimanı açısından risk oluşturma olasılığı yok
denilecek kadar azdır.
Çöpler
Özellikle de çöplerin tamamen “vahşi depolama” şeklinde depolandıkları, yani hiçbir
ayırım, düzenleme ve işleme faaliyetinin olmadığı alanlarda birey sayıları çok yüksek
olabilmektedir.
Mandıra
Mandıraların dolaylı etkileri besin amacıyla kullanılan materyalin açıkta depolanması
veya mandıra bünyesinde barındırılan hayvanların atıklarının geçici de olsa belli
süreler için binaların dışında depolanması nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
Havalimanına çok yakın olmadıkları sürece; ayrıca atıklarını ve yem olarak kullanılan
materyali uzun süreler açıkta bırakmadıkları takdirde herhangi bir risk
oluşturmayacakları düşünülmektedir.
Sığırcık-Göçmen Kuş
Sığırcıklar üreme dönemi dışında bir arada bulunmayı tercih eden sosyal özellikte
bireylerdir. Binlerce bireyden oluşan sürüler oluşturarak bir bulut halinde fakat
oldukça hızlı hareket ederler.
Un ve Yem Fabrikası
Havalimanı civarında yer alan ve kuş türlerini bu kesimlere çeken yapılardan bir
tanesi de Havalimanı yakınındaki Un ve Yem Fabrikalarıdır..
Hasat Dönemi Saplar
Yine Havalimanı sınırları dışında, 13 km’lik alan içerisinde bazı kesimlerde hasat
sonrasında ekin saplarının bekletildiği kesimlerde yoğun kuş faaliyetleri gözlenmiştir.
Sapların depolandığı kesimlerde başaklardan kalmış olan taneler, bu taneleri yemek
üzere bu kesime gelen farklı gruplardan canlılar bir besin ağı oluşturmaktadır. Değişik
canlıların bulunması bu canlılar üzerinden beslenen “avcı” konumundaki bireyleri bu
alanlara çekmektedir. Havalimanı sınırları dışında kalan kesimlerde bu tip
uygulamalara yönelik olarak herhangi bir yaptırım ya da yönlendirme çok kolay
olmayacaktır. Fakat buna karşılık Havalimanı sınırları içerisinde gerçekleştirilen
tarımsal faaliyetlerde bu noktalara dikkat edilerek hem bu riskler ortadan kaldırılabilir,
hem de çevrede benzer tarımsal faaliyetler içerisinde olanlara örnek olunabileceği
düşünülmektedir.
Kemirgenler Yırtıcı Kuşların Besin Avı
Havalimanı içerisinde veya yakın çevrede zeminde barınan kemirgen türlerinin uçuş
güvenliği üzerine dolaylı etkileri söz konusu olabilmektedir. Havalimanı gibi nispeten
korunaklı, yabani hayvan girişlerinin bile kontrol edilebildiği alanlar bu gibi yabanıl
formlar açısından ideal yaşama ve üreme alanlarıdır. Bu türlerin populasyonları
11
özellikle yırtıcı kuşlar ve köpek, tilki gibi yırtıcı hayvanlar tarafından kontrol altında
tutulmaktadır. Bu yırtıcılardan tilki ve köpekler gibi yırtıcıların bir kısmının alana
girememesi türün sayıca artışı önündeki engelleri ortadan kaldırmaktadır. Bu
durumda bu populasyonların artışını düzenleyen tek etken olarak yırtıcı kuş türleri
(doğan, şahin, kerkenez nispeten iri vücutlu yırtıcı kuşların besin menüsünde oldukça
önemli bir yer tutarlar vb.) kalmaktadır.
Bu açıdan bakıldığı zaman öncelikle havalimanı sınırları içerisinde, apronlara ve
pistlere yakın kesimler gibi öncelikli noktalardaki kemirgen populasyonlarının bu
kesimlerden uzaklaştırılmaları ve bir daha da yerleşmemeleri için gereken mücadele
ve önlem uygulamaları hayata geçirilmelidir. Bu önlemler kapsamında toprak altında
barınan Körfarelerin (Nannospalax nehringi) yuva girişlerinden yuva içlerine doğru
tatbik edilecek tazyikli su veya karbondioksit uygulamasıyla diğer deliklerden açığa
çıkmaları sağlanacaktır. Açığa çıkan bireylerin zaman geçirilmeden ve dikkatli bir
şekilde yakalanması gerekmektedir. Dikkatli olunmasının nedeni bu hayvanların
oldukça güçlü çene ve diş yapılarından kaynaklanmaktadır. Dikkatli olunmadığı
taktirde tutan kişileri tehlikeli bir şekilde yaralayabilme özelliğindedirler. (Esenboğa
Havalimanı Vahşi Hayat Ve Kuşla Mücadele Çalışması-2009)
Seralar ve Ekili Alanlar
Örtüaltı tarım yapılan sahalarda sera kenarlarına atılan atıklar küçük kuşlar ve
sürüngenler açısından cazip gelmektedir. Bu nedenle örtü altı tarım yapılan(sera
kenarları) alanlarda atıkların düzenli toplanması gerekmektedir.
Boylu ekin alanlarında hasat öncesinde ve hasat sonrasında alan içerisinde çok sayıda
yırtıcı kuş türleri genellikle uçarak, diğerleri ise alan içerisinde yürüyerek kendisine besin
olabilecek canlıları ararlar.(ayt)
Sulak Alanlar
Bulanık, kirli suların süzülüp arıtıldığı doğal arıtma tesisleri olan sulak alanlar su
depolanarak selleri engeller, çevresine hayat veren kaynaklarla yakınındaki
akarsuları besleyerek su dengesini sağlarlar. Oluşturduğu mikro klima ile çevre
iklimini yumuşatırlar. Yöreye değip, dinlenme amaçlı, gelir getirici turistik aktiviteler
taşırlar. Su ekosistemindeki zengin bitki ve hayvan toplulukları geçen göçmeyen su
kuşları ile kaynak jeolojisi, hidrolojisi ile üniversitelerin araştırma ve eğitim merkezleri
olabilirler.(ayt)
Yırtıcı Kuşlar için Cazibe Oluşturan Kemirgenlere Ait Yuvaların
Dağılımı
Havalimanı içerisinde ve yakın çevresinde kalan açık alanlarda, bazı kesimlerdeyse
pistlerin arasında kemirgenlerin varlığını kanıtlayan tümsekler veya yuva girişleri
olabilir. Bunlardan tarla faresi(Microtus spp) 4-6 giriş deliği bulunan 10-70 cm
derinlikteki toprak altı galerilerinde yaşarlar. Gece ve gündüz aktif olmakla birlikte
özellikle geceleri faaldirler. Dişileri her ay doğurma gücüne sahiptirler. Ancak, yılda 46 doğum yaparlar ve her doğumda en çok 9 ortalama 5-6 yavru verirler. Gebelik
süreleri 3 haftadır. Doğan yavrulardan ortalama %40 kadarı çeşitli nedenlerle ölür.
Sütten kesilen yavrular kendileri gıdalanmaya başlarlar ve bu andan itibaren zararlı
olurlar ki bu da doğumdan 15-20 gün sonradır. 2-3 ay içinde ergin olurlar. Ortalama
ömürleri 3-4 yıldır.( Antalya Havalimanı Vahşi Hayat Ve Kuşla Mücadele Çalışması )
Balık üretme çiftlikleri:
12
Balık çiftlikleri, özellikle de geniş havuzlara sahip balık çiftlikleri barındırdıkları her
boydan balık yavrusu ve erginler ile sukuşları başta olmak üzere bir çok kuş türü için
besin sağlanan bir kaynak özelliğindedir.(ank)
Diğer Risk Faktörleri
Yaklaşma Işıkları
Yuva yapımına başlanır başlanmaz buraya taşınan yuva materyalleri direklerden
alınmalı ve buradan uzaklaştırılmalıdır. Üreme döneminin başında gerçekleştirilecek
bu müdahale sonunda bu kuşların bu kesimlere yuva yapmalarının önüne
geçilebilecektir. Eğer bu başarılamıyorsa direklerin etrafı kuşların girmesine olanak
vermeyecek göz açıklığına sahip ince tel örgü ile sarılmalıdır. Bu şekilde de kuşların
direkleri üreme amaçlı olarak kullanmasının önüne geçilmiş olacaktır.(ank)
Kuş Göç Yollarının Haritalanması
Bilindiği gibi kuşlar tarafından sergilenen değişik amaçlı uçuş hareketleri özellikle belli
dönemlerde
havalimanı
civarında
ve
uçuş
güzergahlarında
riskler
oluşturabilmektedirler. Söz konusu bu dönemler çok sayıda türden yüzbinlerce,
bazen de milyonlarca bireyin kuzeyden güneye veya güneyden kuzeye yolculuk ettiği
dönemlerdir. ilkbahar ve sonbaharda düzenli olarak gerçekleşen bu hareketler göç
hareketleridir. Türkiye bulunduğu konum itibariyle batı palearktik bölgenin en önemli
kuş göç yolları üzerinde bulunmaktadır. Her sene ilkbahar döneminde mart ortasımayıs ortası arasında gerçekleşen ilkbahar göçü sonbaharda ağustos ortasından
ekim ayı sonuna kadar devam etmektedir. Ayrıca bazı kesimlerde kış aylarında su
kuşları tarafından göç hareketleri sergilenmektedir. Son olarak da Bıldırcın (Coturnix
coturnix) gibi bireyler tarafından gerçekleştirilen ve “cephe göçü” olarak adlandırılan
farklı bir göç hareketi de aynı başlık altında toplanmaktadır.(ank)
HAVALİMANINDA KUŞLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERE KARŞI GENEL
ÖNLEMLER
Şehirler büyüdükçe yaşam alanları küçülen kuşlar son yıllarda büyük
havalimanlarının yakınlarında sıklıkla görülmeye başlamıştır. Amerikan Sivil Havacılık
Otoritesi FAA'in hazırladığı rapora göre 1980'lere oranla kuş çarpma oranlarında
günümüzde yüzde yüze yakın artışlar söz konusudur. Bu durumun en başta gelen
nedeni olarak havalimanlarının geniş arazileri üzerinde zengin besin kaynaklarının
bulunmasının etkili olduğu belirtilmektedir. Günümüzde, bugün kadar yaşananlardan
elde edilmiş tecrübeler ışığında Havalimanından kuşların uzak tutulabilmesi amacıyla
tavsiye edilen bazı uygulamalar söz konusudur. Bu uygulamaların en çok
kullanılanları ve en etkili olanları aşağıda verilmektedir.
1. Ses Yardımıyla Kaçırma
Kuş çarpması risklerinin ortadan kaldırılabilmesi veya olasılıkların en aza
indirilebilmesi için havalimanlarına özel ultrasonik cihazlar yerleştirilmektedir. Bu
cihazlar kuşları uzaklaştırmaya yönelik olarak örneğin Atmaca (Acciter nisus) ve
Çakırkuşu (Accipiter gentilis) gibi yırtıcı kuşların seslerini yayınlamaktadır. Bilindiği
gibi bu yırtıcı kuş türleri oldukça hızlı uçabilen, çok atik ve uçarken bile avlanabilen
türlerdir. Kargalar gibi kendilerinden iri ve güçlü kuşları bile avlayabilmektedirler.
Yırtıcı kuşlar, havalimanı civarında Güvercin türleri (Columbidae), Serçe türleri
(Passeridae) ve benzeri kuşları kaçırması nedeniyle, Londra Belediyesi, Teksas San
Antonio Belediyesi ve Amerikan Hava Kuvvetleri, Kanada kazı ve Güvercinleri hava
alanlarından uzaklaştırması için, eğitimli Şahinleri havalimanı çevresinde uçurmaları
karşılığında ilgili şirketlere yüksek meblağlar ödemektedirler. Bu yöntemin en
sakıncalı tarafı sürekli olarak aynı kesimlerde bulunan kuşların bir süre sonra bu
13
seslere alışmasıdır. Bu süreç sonunda ses kayıtlarının yenilenmesi gerekmektedir.
Ses kayıtlarında yapılacak değişikliklerin ekstra bir maliyet getireceği de
unutulmamalıdır.
2. Işık Yardımıyla Kaçırma
Havalimanından kuşları uzak tutabilmek amacıyla yararlanılan bir başka önlem de
kuvvetli ışıkların yerleştirilmesidir. Tesisatın kurulduğu ilk dönemlerde oldukça etkili
olan bu yöntem bir süre sonra etkisini kaybedebilmektedir. Özellikle yerli olarak
tanımlanan ve sürekli olarak bu kesimde bulunmayı tercih eden kuşlar bir süre sonra
sesler gibi ışıklara da alışmakta ve uzaklaştırılması gereken kesimlere yeniden
gelmektedirler. Bu alışma durumuna karşı ışıkları sık sık değiştiren sistemlerin
kullanılması kuşların bu kaçırtıcıları tanımalarının önüne geçebilmektedir.
3. Yırtıcı Kuşlardan Yararlanma
Dünya genelinde bazı havalimanı yönetimleri risk oluşturan kuşlara karşı özel eğitimli
yırtıcı kuşları istihdam etmek yolunu tercih etmektedirler. Belli bir eğitim dönemi
sonrasında özgür bırakılan bu yırtıcı kuşlar alanda dolaşan veya pistlere yaklaşan
diğer kuşları avlayarak veya kovalayarak bu kesimlerden uzak durmalarını
sağlamaktadırlar.
4. Diğer Başlıklar
a) Alan içerisinde peyzaj amacıyla çimle kaplanacak alanlarda kuşların inişini
zorlaştırmak için kısa çim yerine uzun çim tipleri kullanılmalıdır, peyzaj amacıyla
seçilmiş olan çok sıkı ve sert otların yer aldığı kesimlerde kuşlar kendilerini rahat
hissetmeyecekleri için buralarda uzun süre kalmayı tercih etmeyeceklerdir.
b) Yakın çevredeki kullanılmayan kırlık ve drenajı az olan araziler ağaçlık alanlara
dönüştürülerek büyük kuş tehlikesi azaltılmalıdır. Bu kesimlerde büyük vücutlu
kuşların üreme faaliyetleri de denetim altında tutulmalıdır.
c) Meydan içinde veya çevresinde gerçekleşen tarımsal faaliyetler yakından
izlenmeli, kuşları cezp etmediğinden emin olunmalıdır, Havalimanında ağaçlar
konusunda tasarruflu olmak zorundadır. Eğer peyzaj amacıyla ağaçlandırma
yapılmasına karar verilirse bu durumda kesinlikle meyve ağaçlarından
yararlanılmamalıdır. Ağaçların meyve verdiği dönemlerde büyük olasılıkla pek çok
kuşun buralara hücum etmesine, hatta uygun kesimlerde yuvalanma girişimlerine
sahne olmaktadır. Sedir ağacı dallarının dizilimi nedeniyle Çam türlerine göre yuva
yapımı açısından uygun ağaç türü değildir. Peyzaj açısından estetik bir görünüme
sahip olan sedir ağacından yararlanılması önerilir.(Kayseri Havalimanı Prof.Dr.L.
TURAN-2010)
d) Havalimanının yakın çevresinde varsa çöplükler ve benzeri araziler kaldırılmalıdır;
Bu tip oluşumlar kuş türlerini bu kesimlere davet eden besin ortamları olarak hizmet
etmektedirler. Günümüzde birçok yabanıl form şehirlere yakın olmayı tercih
etmektedirler. Bu davranışın temelinde yatan esas neden insan kullanımları ve
tüketim sonucunda meydana gelen atıklar içerisinde bu formlar açısından besin
olabilecek materyalin bulunmasıdır. Bu amaçla bu kesimlere gelen kuş türleri
arasında Leylekler, Balıkçıllar, Akbabalar, Martılar ve Kargalar gibi uçaklar açısından
risk meydana getirebilecek büyük vücutlu türler yanında serçe, sığırcık gibi küçük
vücutlu ama birey sayıları yüksek rakamlara ulaşabilen ötücüler de yer almaktadırlar.
*Kuşlara üreme olanağı sağlamamsı için havalimanı içerisindeki tüm binaların çatıları
ağlarla kapatılmalıdır. Ayrıca değişik amaçlar için kullanılan hangarların tavan
kısımları da benzer şekilde ağlarla kapatılmalıdır.(Kayseri Havalimanı Prof.Dr.L.
TURAN-2010)
e) Kuş Göçleri Düzenli Olarak İzlenmelidir.
Kuş göç yolları üzerinde veya yakınlarında yer alan havalimanında kuş göçlerinin
izlenmesi göç takvimi ve göç eden türlerin kompozisyonlarında meydana gelen
değişimlerin izlenmesi büyük önem taşımaktadır. Son zamanlarda küresel ölçekli
iklim kaymaları sonrasında olduğu gibi göç takvimlerinde kaymalar meydana
gelebilmektedir. Bu durumun ortaya konabilmesi özellikle göç hareketinin sergilendiği
14
kesimlerdeki hava trafiğinin düzenlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Göçle
ilgili düzenli verilerin toplanmasına yönelik olarak farklı yöntemlerden
yararlanılabilmektedir. Bunların başlıcalar aşağıda verilmektedir:
e.1) Doğrudan gözlemler
Bu başlık altında gerçekleştirilecek çalışmalar göç eden bireylerin doğrudan çıplak
gözle veya dürbün, teleskop teleobjektifli fotoğraf makineleri yardımıyla belirlenmesi
esasına dayanmaktadır. Bilinen bir göç güzergahı üzerinde göç hareketini gözlemeye
en uygun nokta/-lara konumlanan bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Ekipten bir kişi
sadece türleri tanımakla görevlidir. Diğer bir eleman ise bu esnada sayımları yapar.
Bu amaçla bir sayıcı kullanılabilir. Üçüncü bir kişi ise kayıtları tutar.
e.2) Halkalama çalışmaları
Bu yöntem özellikle ötücüler (Passeres) gibi, göç eden küçük vücutlu kuşların, tür
veya alttür gibi taksonomik birimler seviyesinde belirlenmesine hizmet etmektedir.
Kuşların göç mevsimlerinde kuş göç yolları üzerine kurulan sis ağları (=Japon ağları)
yardımıyla ve konunun uzmanları tarafından yakalanan kuşlar tür teşhisleri
yapıldıktan, gerekli morfolojik ölçümleri tamamlandıktan ve halkalandıktan sonra
serbest bırakılırlar. İlk aşamada ağların kurulduğu noktadan göç eden türlerin
kompozisyonu ortaya konulur. Daha sonra halkalanmış bu türlerin ister aynı noktada,
ister farklı bir yerde yeniden ağlara takılarak tekrar yakalanması sonrasında elde
edilen verilerin değerlendirilmesi ile göç rotaları ve hatta göç takvimleriyle ilgili bilgi
sahibi olmak mümkün olabilmektedir. Türkiye’de geçmişte bu amaçla yapılmış
çalışmalar bulunmazken günümüzde bu tür çalışmalar, yani tür teşhisi amacıyla
halkalama çalışmaları yapılmaya başlanmıştır.
e.3) Radar gözlemleri
Özellikle İkinci Dünya Savaşıyla birlikte radar teknolojisinde büyük gelişmeler
kaydedilmiş ve radarlar göç araştırmalarında da kullanılmaya başlanmıştır. Radar
sayesinde göç eden kuşların yönü, hızı, yüksekliği ve yoğunluğu tespit
edilebilmektedir. Günümüzün radarları 6.400 metre yükseklikteki kuşları fark
edebilmekte ve martı büyüklüğündeki bir kuşu 80 kilometre mesafeden
kaydedebilmektedir. Bunların yanı sıra kuşların üzerine yerleştirilen uydu vericileri
sayesinde kuşların izlediği yol, bir gün içinde kat ettikleri mesafe ve dinlenme ya da
beslenme amacıyla uğradıkları alanlar bile belirlenebilmektedir.( Ankara-Esenboğa
Havalimanı Vahşi Hayat Ve Kuşla Mücadele Çalışmaları Aralık 2009)
Türkiye Kuş Göç Yolları Haritası
15
Hatay Havaalanı Avrupa ile Afrika arasında uzanan ve ülkemiz üzerinden geçen
birçok kuş türünün ülkemize giriş ve çıkış yaptığı uluslararası düzeyde bilinen göç
kapısı üzerinde kurulmuştur.( Hacettepe Üniversitesi öğretim üyelerinden ornitolog
Dr. Utku Perktaş)
Kuş çarpmalarının önemli bir güvenlik riski olduğunu kabul eden Uluslararası Sivil
Havacılık Organizasyonu (ICAO) 1980-1995 yılları arasında gerçekleşen 62.000 kus
kaynaklı kazayı değerlendirdiğinde ortaya çıkan sonuçlar çarpışmaların büyük
çoğunluğunun uçakların iniş ve kalkışları sırasında ve 30 metre yüksekliğin altında
gerçekleştiğini göstermektedir (KAD/Bayt, 2000).
Önemli Uluslararası Havalimanlarındaki Önlemler
Heatrow havalimanı ya da John F. Kennedy havalimanı gibi yoğun hava
trafiğine sahip havalimanlarında uygulanan önlemler maddeler halinde
aşağıda belirtilmiştir. (Civial Aviation Authority 1974, 1998)
1. Havaalanı ve yakın çevresinde kuş sayısını en aza indirmek için havaalanında
kuş kontrolörleri çalıştırılmaktadır. Öncelikli hedef, yoğun kuş sürülerinden
arındırılmış havalimanları olmuştur.
2. Havalimanına iniş ve kalkış yapan uçaklardan, motorlarında meydana
gelebilecek bir kuş çarpmasına karşı motorların buna karşı dayanıklı olduğunu
gösteren sertifika istenmektedir.
3. Uçak personeli ile yer hizmetleri personeli kuş göçü ve çarpışmalar konusunda
yeterli düzeyde bir eğitimden geçirilmektedir.
16
4. Havalimanı bölgesinde habitat yönetim planları hazırlatılmakta ve bu yönetim
planları sonucunda bölgenin kuşlar açısından en az tercih edilmesinin
sağlanması yönünde çalışmalar yapılmaktadır.
5. Bu temel öğeler çerçevesinde, uluslararası hava trafiği yoğun havalimanları
kendi kuş çarpışma risklerini en aza indirgemek için kendi yönetim planlarını
hazırlamışlardır. Havalimanında belirli uzaklıklara kuşlar için cazip bölgeler
kurulmuş, kuşların havalimanı çevresinden uzak kalması sağlanmıştır. Bu
süreçlerde doğal yaşamın düzenlemelerden en az düzeyde etkilenmesine de
özen gösterilmiştir. (Civial Aviation Authority 1974, 1998)
Yükseklik ve Kuşlar
Süzülerek uçan kuşlar, göçleri sırasında yükselmek için termal hava akımlarına
ihtiyaç duymaktadır. Bu bağlamda, sıcak havalarda kuşlar daha çabuk yükselir ve
daha yüksekten geçiş yaparlar. Hatay Havalimanı civarında yapılan araştırma
sırasında kuşların % 68’inin yüksekten ( 500+ m) geçtiği tespit edilmiştir.
Yüksekliğin mevsimlere göre değişiklik gösterdiği de gözlenmiştir. Nisan başında
kuşlar daha alçaktan uçarken Mayıs ayında nispeten daha yüksekten geçmişlerdir.
Aşağıda Tablo’da geçen kuşların çoğunu oluşturması ve iri gövde nedeniyle havacılık
konusunda önem kazanan leyleğin 7 günlük dönemlere göre yükseklik dağılımı
görülebilir.
Tablo - Geçen leyleklerin 7 günlük dönemlere içinde yüksekliğe göre dağılımı.
Uçuş yüksekliği gün içinde de değişiklik göstermektedir. Saat 11:00’e kadar kuşların
çoğu alçaktan geçmektedir. Saat 11:00-12:00 gibi kuşların çoğu irtifa kazanmışlar ve
saat 16:00’dan sonra alçaktan kuş geçmemiştir. Bu durum, her iki ay için de geçerli
olsa da Mayıs ayında kuşların bir saat önceden yüksek irtifaya ulaştığı tespit
edilmiştir
Tablo Kuşların gün içindeki uçuş yüksekliğinin saatlere göre dağılımları
17
(Kerem Ali BOYLA-2010 Yılı Hatay Havalimanı Kuş Gözlem Çalışması-İlkbahar
dönemi)
Türkiye profilinden bakılırsa; Göçmen Kuşlar 2000 m yüksekliğe göre uçtukları için
yukarıdaki harita VFR(Görerek Uçuş Bölgesi), yaklaşma ve iniş/kalkış
gerçekleştirebilecek bu koridor içerisinde kalan havalimanı belli derecede risk
altındadır diye biliriz.
18
19
20
Yeşil alanlar karbondioksit absorbunda önemli bir rol oynar tek bir ağaç her yıl
ortalama 23 kilogram carbon dioksit absorblama kapasitesine sahiptir. Hongkong
havaalanında 700.000 bitki yetiştirilmekte bunun 88.000 i ağaçlardan oluşmakta ve
3km2 yeşil alan mevcuttur. Hem toprak erozyonunu önlemekte hem de yolculara, iş
ortaklarına ve çalışanlara için cezp edici ortamlar oluşturmaktadır.( Hong Kong
International Airport/our green airport annual-2009/10)
Havaalanlarında kuş tehlikesini azalma komitesi ve kuş kontrol ünitesi için
ornitologlardan tavsiyeler almak. Özel aletler kullanarak havaalanlarından kuşları
uzaklaştırmak, gözlem raporları, sürü halindeki kuş aktivitelerinin kaydı ve kuş
çapmalarının dikkatli analizi ve etkili kuş kontrol önlemleri almak.(Hong Kong green
airport report 2099/2010)
21
22
KAYNAKLAR
*(Atatürk Havalimanında kuş çarpma olayları ve mücadele yöntemlerinin kuş
davranışları açısından değerlendirilmesi, Prof. Dr. Tamer Dodurka-Veteriner İç
Hastalıkları ve Psikoloji Uzmanı 2011)
* Horonjeff, Robert ve Francis X. McKelvey. (1994). Planning and Design of Airports.
McGraw Hill, Inc.: New York.
*.(DHMİ Vahşi Hayat ve Kuşla Mücadele Yönergesi-2012)
* ICAO Ek-14 standartları ile ICAO Doküman 9137-AN/898 (Part 3- Kuş Kontrol ve
Azaltma/Önleme)
* Doküman 9332-AN/909 (ICAO Kuş Çarpmaları Bilgi Sistemi Rehberi)
* Ankara-Esenboğa Havalimanı Vahşi Hayat Ve Kuşla Mücadele Çalışması Aralık
2009
Prof. Dr. Levent TURAN (Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi) Ş. DENGİZ
(Biyolog), E. YÜKSEL, C. ERTAŞ
*(Kerem Ali BOYLA-2010 Yılı Hatay Havalimanı Kuş Gözlem Çalışması-İlkbahar
dönemi)
*(Civial Aviation Authority 1974, 1998)
*Hong Kong International Airport/our green airport annual2009/10
*.(Uluslar arası Kuş Çarpma Komitesi-2006) Tavsiye Edilen Uygulamalar No.1Standart For Aerodrome Bird/Wildlife Control)
*Journal of Wildlife Manegement, Rıchard A. DOLBERR-2011-USA
**************************
Amerika’da Sivil Havacılık Ulusal Yaban hayatı çarpma database’i 1990-2004 yılları
arasında
38,961kuş/uçak çarpışma raporu olduğunu ve bununda yer seviyesi
üzerinin yüksekliklerinde gerçekleşmiştir. Bu çarpışmaların %26’ısı 500 feet(152m)
üzerinde olmaktadır. Kuş çapmaları 501 – 20,500 feet (153-6,248 m) aralığında her
1,000 feet’te %32 oranında sürekli azalmıştır. 500 feet ve altındaki çarpmalar sıklıkla
martı, güvercin, balıkçıllar, passerines, kırlangıçlar ve raptorlardur. 500 feet üzerinde
su kuşları, martılar ve balıkçılar, akbabalar ve passerineslerdir. Çarpışmalar uçaklara
çok büyük zararlara yol açmakta olup, çarpışmaların %66’ısı 500 feet ve altında,
%29’u 501-3,500 feet(153-1,067 m) ve % 5’ide 3,500 feet üstünde meydana
gelmiştir. 501 ve 3,500 feet aralığındaki çarpışmalar, 500 feet ve altındaki
çarpışmalar göre uçakta oldukça daha büyük zararlara yol açmaktadır. Geceleri sivil
uçak hareketleri %18 olmasına karşın 500 feet üzeri çarpışma raporlarının %61’i
23
geceleri oluşmakta olup, bu rakam her bir uçak hareketi için gündüzlere oranla 500
feet üzeri için 7 kat daha fazladır. Tüm çarpışmaların %74 ve çarpışmaların %66’ı
500 feet ve altında büyük zarara yol açmaktadır. Havalimanı dışında (>500 feet)
meydana gelen çarpışmaları büyük oranda azaltmak için, tahminler, kuş hareketlerini
gözlemleyerek bunların kaçınmaları için modellemeler, 500 ve 3500 feet aralığındaki
yüksekliğe odaklanmış kuş tespit radar sistemleri ile özellikle kuşların yoğun olduğu
aylar boyunca gece uçak operasyonlarına dikkat edilmelidir.(Journal of Wildlife
Manegement, Rıchard A. DOLBERR-2011-USA)
**************
2008 yılının başlarında 15 havalimanında 700 rapor yükseklikle vakalarda büyük
değişiklikler olduğunu göstermiştir. Bazı havalimanlarında bütün olayların düşük
yükseklik seviyelerin de(bir vaka hariç bütün kuş çarpma olaylarının 50 ft den daha
az seviyede) meydana gelmesine rağmen diğer havalimanlarında çoğunlukla
havalimanları sınırları dışarısında olan da vardır.
şekil
Yükseklik olgusuna göre kategori yaparsak;
A Bölgesi(Kuşağı): kuş çarpması inişte 200 ft in altında ve kakışta 500 ft in altında
ortaya çıkar. Yaygınca kullanılan havalimanı parametresidir(ICAO). Kuş ve habitat
kontrolünde kuş çarpma risk ve sıklığına direk etki etmektedir.
B Bölgesi: Kuş çarpması 1500 ft altında meydana gelmekte olup, bu bölge A
Bölgesini içine almamaktadır.
C Bölgesi: Kuş çarpması 1500 ft üzerinde meydana gelmektedir.
24
EasyJet şimdi bu yolla 1 Ocak 2008 tarihinden bu yana çok çeşitli elementleri de göz
önünde bulundurarak, yüksek oranda A Bölgesi çapmalara ait havalimanlarında bu
kategorileri uygulamaktadır.
Etkili bir kuş kontrolü kompleks bir konudur. Yerel risk, türler, habitatlar, göç paterni,
çimlerin boyu(15-20 cm), sıcak iklimler de boş(çıplak) toprak vb. detaylı olarak
anlaşılması gereklidir. Havalimanı içindeki ve dışındaki su alanları, dengeleme
göletleri ağlarla ve plastik toplarla kaplanmalıdır ki kuşları buralara gelmekten
caydırsın. Martılar için bir diğer uygulamada havalimanında düz(yassı) çatıların
önerilmesidir.
EasyJet IBSC den 10 çekirdek standart ortaya çıkarmıştır ve yer hizmetleri el
kitabının içerisinde detaylandırmıştır ki bunlar;
1. Uygun bir şekilde eğitilmiş ve ekipmanlarla donatılmış kuş/yaban hayatı
kontrolörleri uçak iniş ve kalkış saatinden en az 15 dakika öncesinden
havalimanında hazır halde bulundurulmalıdır.
2. Geceleri kullanılan(aktif) pist ve taksi yolları kontrol edilmelidir.
3. Kuş kontrol elemanı kuş türüne göre uygun kuş caydırıcı ekipman ile donatılmalı
ve bütün havalimanı personeli uygun eğitim almalıdır.
4. Havalimanı kuş kontrolörleri minimum seviyede en az 30 dk bir aşağıdaki kayıt
etmelidir.
a) Havalimanı devriyesi yapmalıdır.
b) Görülen kuş/yaban hayatı türleri, yerleşkeleri, sayısı
c) Yaban hayatını/kuşları dağıtmak için alınan önlemler ve önlemlerin sonuçları
5. Üst yönetimden bir üye sorumlu olmalıdır.
6. Havalimanları kuş/yaban hayatı tehlikesini çeken ortamların özelliklerini gözden
geçirme ve yeni bir plan geliştirme sorumluluğun da olmalıdır.
7. Bir kuş/yaban hayatı çarpışması önleme uzmanından profesyonel destek
alınmalıdır.
25
8. Uygun şekilde bütün kuş/yapan hayatı çarpmaları ve ramak kalalar rapor edilmesi
için havalimanlarında bir mekanizma kurulmalıdır.
9. Havalimanlarınca mümkün olduğunca türlerin tanımlanması sağlanmalıdır.
Havalimanları en az yıllık olarak kuş çarpma durumlarının resmi risk
değerlendirilmesini yönetmelidir. Kuş önleme yöntemleri hedeflerinde sonuçlardan
yararlanmalı ve etkinliğini gözlemlemelidir.
10. Havalimanları ICAO tanımlı 13 km kuş dairesi içerisinde kalan kuş cezbeden
alanların envanterini yönetmelidir.
Havalimanı Değerlendirmesi
Green: Evet, Havalimanı IBSC tarafından tanımlanan uygulamalara göre en iyi
pratik uygulaması onanan
Amber:
Havalimanı
aktiviteyi
genişleterek
yönetmekte,
fakat
tamamiyle
tamamlanmamış
Red: Havalimanı bu bakımdan tamamlayacak gibi görükmemektedir.
Havalimanı
1
İst. Atatürk
Green
Antalya
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Amber
Ank.Esenboğa
Red
İz.Adn.Mend.
Dalaman
Bodrum/Milas
Adana
Trabzon
Havalimanının değerlendirilmesinde temel oluşturabilir. Havalimanı kuş kontrolü
hakkında doküman elde etmiş oluruz. Havalimanı performansına ışık tutar, bazı
havalimanları kuş çarpmalarıyla ilgili hiç liste ve çevresel risklerle ilgili bilgiler
bulunmazken, bazılarında detaylı olarak kuş çarpma tehlikesine karşı planlar,
26
önlemler ve riskler detaylı olarak görülebilir. Zayıf havalimanlarının ne yapması
gerektiği konusunda en iyi pratiklerle onları aydınlatmış olacağız.
Türler – Kayıp Bağlantılar
Kuş çapma olaylarını basitçe saymak gerçek riski açıkça tanımlamaz. Bir kanada
gazının çarpması açıkça kırlangıç vb. bireysel çarpışmadan 50 kat daha risklidir. Kuş
tehlikesi yönetimindeki her uzman türün, türün, türün!, çok önemli bilgi olduğunu iddia
edecektir. Etkili bir risk yönetimi için bir havalimanında türler detaylı bilinmelidir. Bu
mevsimsel olarak sıklıkla değişebilir. Bu bize uygun kontrol, caydırıcı kullanımı ve risk
değerlendirme prosesinin yönlendirilmesini sağlar.
Risk Değerlendirmesinde Başarı ve Başarısızlığı Ölçmek
Şİddet
Sıklık
Çok Yüksek
Yüksek
Orta
Düşük
Çok Düşük
Çok Yüksek
Yüksek
Tür A
Tür B
Orta
Düşük
Tür c
Çok Düşük
Hava yolları olarak kendi kendimize türleri tanımlamak ve yönetmek gerçekten
imkansızdır. Bu yüzden havalimanı seviyesinde yapılmalı, fakat ekip(mühendis vb.)
bunu başarmak için çok önemlidir.
Uçak gövdesi veya motora bulaşan kan lekeleri ile küçük bir vakayı bile DNA testleri
ile türü(cinsi) tanımlanabilir. Havalimanları endüstriyi uygulamalarını en iyi takip eder
ve kalıntıların toplanmasını tamamıyla teşvik eder(destekler). Örneğin BAA airport
eğer kuş kalıntılarını keşfeder ve geri dönüp ATC tavsiyede bulunur. (Bir geçekte
Avrupa’da yapılan DNA testlerinde en fazla şempanze çarpışması olduğu ortaya
27
çıkmıştır. Ancak Avrupa da bu tür çarpışma çok nadir olduğundan insanla alakalı
kirlilik örneklerinden kaynaklandığı açıkça görülmüştür.)
**********************************************
RE=(R/Rmax)x100%
RE = Her kuş için kuş çarpmayla ilgili risk oranı standarddı
R=Her kuş için kuş çarpma risk değeri standartı, R= logX,
X= Kuş çarpma skor faktörü
Rmax= maksimum kuş çarpma değeri standardı
Tabloya göre Huanghua Intenational Airport, Changsha’da hiyerarşik gruplama
analizinde bütün türleri 4 gruba ayırmıştır.
1. Risk seviyesi %84-100% arasında olanları aşırı yüksek risk grubu olarak
adlandırmış ve 60 türden ilk 16’sının bu grupta olduğunu, kuş çarpmaları
önlemede öncelikli grup olduğunu vurgulamıştır.
2. Risk seviyesi %71-81% arasında olanları yüksek risk grubu olarak adlandırmış
ve 17. İle 28.’sinin öncü grubun bir altı olduğunu,
3. Risk seviyesi %60-%69 arasında olanları yüksek risk grubunun altı olarak
adlandırmış ve kuş türü sıralamasında 29. İle 43.ünün bu grupta olduğunu,
kuş çarpmaları önlemede kaygı duyulan grup olduğunu vurgulamıştır.
4. Risk seviyesi %59 ve altında olanları düşük risk grubu olarak adlandırmış ve
60 türden son 44. Sırada itibaren 60 kadar olan grupta olduğunu, kuş
çarpmaları önlemede ihmal edilebilecek grup olduğunu vurgulamıştır.
Sonuç olarak ilk 16 kuş türü sıralamasını yüksek kuş çarpma değeri
içerdiğinden kuş çarpmaları önlemede ana odak noktayı oluşturmakta
olduğunu ve bunları da hijerarşik gurp olarak 6 önleme grubuna ayırmıştır.
28
Böylece söz konusu havalimanında kuş çarpmayı önleme uygulaması hedefini
sağlamaktadır.
Kaynak: Yang Dao-Dea, , Zhang Zhi-Qianga, Hu Mao-Wangb
Ranking
birdstrike risk:A case study at Huanghua International Airport, Changsha,
China. Elsevier.Acta Ecologica Sinica 30(2010) 85-92
Yaban hayvanı ile uçakların çarpışma riski, hava trafiği büyüdükçe
artmaktadır. Katkıda bulunan faktörler yüksek tehlikeli kuş popülasyonlarındaki
artış, hava trafiği hacmindeki artış, sessiz iki motorlu uçakların kullanılması,
şehirleşmenin yayılımı nedeni ile havalimanı dışında kuşlar için uygun açık
alanların fazlasıyla sınırlandırılmasını kapsar. Halkın odak noktası olan 1549
Sayılı ABD Hava yolları Hudson Nehri üzerindeyken, aynı zamanda New York
LaGuardia Havalimanından kalkışı esnasında 2009 yılında bir ördeğe
çarpması halkı kaygılandırmıştır. Havalimanı otoritesi yaban hayatı tehlikesini
azaltmak ve tanıtmak için hazırlıklar yapılmasını temin etti. 2006 Kanada
havacılık düzenlemeleri, Kanada havalimanlarında yapan hayatı yönetim
planını kriterlerini karşılamak için düzenlemeler koyarak, bunun gelişmesi,
uygulanması ve sürdürülmesini gerekli kılmışlardır.
Havalimanlarında hayvan çarpışmalarını azaltmak için aktif(ölümçül veya
ölümcül olmayan) ve pasif teknikler uygulanır. Aktif teknik hariç tutma, dağıtma
veya hayvanların uzaklaştırılması(canlı veya ölümcül) iken pasif teknik ise
genellikle bazı habitat(yaşam alanı) değişiklikleri uygulanır. Çoğu aktif ölümcül
olmayan önlemler, tedirgin etmek, dağıtmak ve köpeklerin kullanılması, gürültü
yapıcılar, biyolojik akustik, kuş tehlike halindeki sesler, alarm sesleri, sonik ve
ultrasonik aletler, yırtıcılar ve diğer uzaklaştırıcı kokular, laser ışıklar, canlı
29
tuzaklar
ve
yakalamalar,
kemirgen
ve
geyiklerin
taşınımı,
yuvarlın
uzaklaştırılması ve yuva alanlarının sınırlandırılmsını içermektedir.
Kaynak; Gayle Hesse, Roy V. Rea, Annie L. Booth, 2010, Wildlife
management practices at western Canadian airports: Journal Of Air Transport
Management 16, 185-190 (yazar yıl konu dergi adı sayı sayfa)
*******************************************
Kaynak:Maria Lucia Calijuri, Anibal da Fonseca Santiago, Ronan Fermandes
Moreira Neto, Isabella de Castro Carvalho, 2011, Evaluation of the Ability of a
Natural Wetland to Remove Heavy Metals an Airport Complex in Brazil: Water
Air Soil Pollut 219, 319-327
Tipik bir havalimanı kompleksi noktasal ve noktasal olmayan kirlilik kaynakları
üretir. Uçaklardan ve lavabolardan gelen lağım sularının yanı sıra uçak, araç
ve
diğer teçhizat
yıkamalarından
kaynaklanan akıntı suları noktasal
kaynaklıdır. Atmosferik salınım kaynaklı noktasal kirleticilerde vardır. Örneğin
atık ocakları, fırınlar ve diğer kaynaklar. Noktasal kaynakları noktasal olmayan
kaynaklara göre daha kolay kontrol, arıtma ve depolamaya yapabiliriz. Uçak
ve araç trafiği aktiviteleri, uçak yakıt alımı, ulaşım yüklemeleri, çalışma
alanlarının temizliği, yeşil alanların bakımı, pistten lastik izi silimi ve diğerleri
noktasal olmayan kaynağa katkıda bulunur. Bu tür kirleticiler kaplamalı
alanlarda, pist ve toprak yüzeyinde biriktikleri zaman yağmur suları ile
havalimanı drenaj sistemi içinde taşınırlar veya havalimanı kompleksiyle
çevreye yayılırlar. Çoğu zaman su kalitesinde kötüleşme ve ekosistem
üzerinde negatif etkilere sebep olurlar. Bunlar arasında ağır metaller, aromatik
30
hidrokarbonlar, yakıtlar ve yağlar ile askıda katı maddeler ciddi kaygılar ortaya
çıkarır.
Deicing ürünler, propilen glikol ve etilen glikol maddeler temelini oluşturur. Bu
ürünler, yüksek organik yüklü yağmur suyu akıntıları ile havalimanı karlı
alanları için ciddi çevresel kaygılar oluşturur. Ancak, havalimanlarındaki sular
potansiyel olarak ciddi miktarda ağır metal içermektedir.
31
Resmi Gazete Tarihi: 04.06.2010 Resmi Gazete Sayısı: 27601
ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu kişilerin huzur ve
sükûnunun, beden ve ruh sağlığının bozulmaması için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak ve kademeli olarak
uygulamaya konulmak üzere; değerlendirme yöntemleri kullanılarak çevresel gürültüye maruz kalma
seviyelerinin, hazırlanacak gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu ile
belirlenmesi, çevresel gürültü ve etkileri hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi, gürültü haritaları, akustik
rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu sonuçları esas alınarak; özellikle çevresel gürültüye
maruz kalma seviyelerinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkilere sebep olabileceği ve çevresel gürültü kalitesini
korumanın gerekli olduğu yerlerde, gürültüyü önleme ve azaltmaya yönelik eylem planlarının hazırlanması ve bu
planların uygulanması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; özellikle nüfusun yoğun olduğu alanlarda, parklarda veya yerleşim
bölgelerindeki diğer sessiz alanlarda, açık arazideki sessiz alanlarda, okul, hastane ve diğer gürültüye hassas
alanlar da dahil olmak üzere insanların maruz kaldığı çevresel gürültüler ile çevresel titreşime yönelik esas ve
usulleri kapsar.
(2) Bu Yönetmelik kişinin kendisinden dolayı maruz kaldığı gürültüyü, 26 ncı maddede belirtilen ev
faaliyetleri dışındaki gürültüler ile komşuların oluşturduğu gürültüyü, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu
kapsamındaki işyerlerinde çalışan işçilerin maruz kaldığı gürültüyü, ulaşım araçlarının iç gürültüsünü ve askeri
alanlardaki askeri faaliyetlere bağlı gürültüyü kapsamaz.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik; 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 14 üncü maddesi ile
1/5/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 9 uncu
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Açık arazideki sessiz alan: Yetkili idare tarafından ulaşım, sanayi veya rekreasyon faaliyetlerinden
kaynaklanan her türlü gürültü rahatsızlığına maruz kalmayacak şekilde ayrılan bir alanı,
b) Ağırlıklama: İnsan işitme sisteminin özelliğinin dikkate alınarak, ses basıncı seviyesinin frekanslara
göre farklı şekilde değiştirilmesini,
c) Ağırlıklanmış ses azaltma indeksi (Rw): Malzemelerin ses yalıtım performansının laboratuar şartlarında
ölçülen ve tek bir değer olarak ifade edilen etiket değerini,
ç) Akşam gürültü göstergesi (Lakşam): A ağırlıklı uzun dönem ses seviyesinin enerji ortalaması olup,
yılın akşam sürelerinin tamamına göre belirlenen ve akşam süresindeki rahatsızlığı ifade etmekte kullanılan
etkilenim seviyesini,
d) Akustik gölge bölgesi: Ses dalgalarının bir çevrede yayılmaları sırasında engeller, rüzgâr etkisi ve
günlük sıcaklık değişimleri gibi dış etkilerle kırılma ve kıvrılmalara uğramaları sonucu ortaya çıkan ve içerisinde
ses seviyelerinin 10 dB kadar azalma gösterdiği alanları,
e) Akustik planlama: Gelecekte var olabilecek gürültülerin arazi kullanım planlaması, trafik ve trafik
planlaması için sistem mühendisliği ile ses yalıtımı tedbirleri ve gürültü kaynaklarının kontrolü gibi planlanmış
tedbirler kullanılarak kontrol edilmesini,
f) Akustik rapor: 29/4/2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre Kanununca
Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan ve 7/3/2008 tarihinden
önce kurulmuş veya bu tarihten sonra planlama ve kurulma aşamasını tamamlayarak faaliyete geçmiş
işletmelerin, tesislerin değerlendirme yöntemleri kullanılarak oluşması muhtemel çevresel gürültü seviyelerinin
belirlendiği ve sınır değerlerin aşılıp aşılmadığını gösteren raporu,
g) Alıcıda tedbirler: Gürültünün azaltılamadığı ortamlarda özellikle yüksek seviyeli gürültüden korunmak
için kişilerin işitme organlarının korunmasına yönelik etkilenen kişi üzerinde alınabilecek tedbirleri,
ğ) Ana kara yolu: Yılda üç milyondan fazla aracın geçtiği bölgesel, ulusal veya uluslararası bir kara
yolunu,
h) Ana demir yolu: Yılda otuz binden fazla trenin geçtiği bir demir yolunu,
1
ı) Ana hava limanı: Hafif uçaklarla tamamen eğitim maksatlı olarak yapılanlar hariç olmak üzere, yılda
elli binden fazla kalkış ve inişin gerçekleştiği sivil hava alanını,
i) Arka plan gürültüsü: Bir çevrede incelenen sesler bastırıldığında, verilen konumdaki ve verilen
durumdaki geriye kalan toplam sesi,
j) Atölye: Zanaatçıların veya resim, heykel sanatlarıyla uğraşanların çalıştığı işyerleri ile dokuma,
konfeksiyon, torna, demir, doğrama ve benzeri işyerlerini,
k) Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
l) Canlı müzik: Gerçek enstrüman ve/veya seslerle veya banttan ya da elektronik olarak yükseltilmiş ses
kaynağı kullanılarak yapılan müzik türünü,
m) Çevresel gürültü: Ulaşım araçları, kara yolu trafiği, demir yolu trafiği, hava yolu trafiği, deniz yolu
trafiği, açık alanda kullanılan teçhizat, şantiye alanları, sanayi tesisleri, atölye, imalathane, işyerleri ve benzeri ile
rekreasyon ve eğlence yerlerinden çevreye yayılan gürültü dâhil olmak üzere, insan faaliyetleri neticesinde
oluşan zararlı veya istenmeyen açık hava seslerini,
n) Çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu: Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar
Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer almayan ve bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce
kurulmuş veya bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra kurulması planlanan veya kurulup işletmeye geçen
işletmelerin, tesislerin, işyerlerinin değerlendirme yöntemleri kullanılarak oluşması muhtemel çevresel gürültü
seviyelerinin belirlendiği ve sınır değerlerin aşılıp aşılmadığını gösteren raporu,
o) Çevresel tedbirler: Yapıların dışında veya içinde yer alan gürültü kaynaklarından doğan seslerin, yapı
içindeki kişilere ulaşıncaya kadar yayıldığı ortamda yapılabilecek her türlü gürültü kontrolü çalışmasını,
ö) Çevresel titreşim: Maden ve taş ocakları, ulaşım araçları, sanayi ve inşaat makineleri gibi işlemlerden
doğan ve yapılarda kullanım alanı dışında başka maksatlarla kullanılan hacimlerdeki faaliyetler sırasında oluşan
genellikle katı, sıvı ve gaz ortamlarda yayılan ve insan vücudunca hissedilen mekanik salınım hareketlerini,
p) Çınlama süresi (sn): Bir hacmin akustik özelliğini frekansa bağlı olarak belirleyen parametreyi ve
hacim içinde faaliyette olan bir ses kaynağının susmasından itibaren ses basınç seviyesinin 60 dB azalması için
geçen süreyi,
r) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Çok hassas kullanımlar: Yataklı hizmet veren sağlık kurumları, eğitim
dönemlerinde yatılı eğitim kurumları, çocuk ve yaşlı bakım evleri gibi kullanımları ,
ş) Darbe gürültüsü: İki kütlenin birbirine çarpması ile ortaya çıkan gürültüyü,
ş) dB: Birbirinden mertebe farklılıkları gösteren, nicelikleri anlamlı olarak ifade etmede kullanılan
logaritmik bir ölçeği,
t) dBA: İnsan işitme sisteminin düşük şiddetteki seslere karşı en çok hassas olduğu orta ve yüksek
frekanslara daha fazla ağırlık veren, A ağırlıklı ses seviyesi olarak tabir edilen ve gürültünün etkilenim
değerlendirilmesi ve kontrolünde yaygın olarak kullanılan bir ses seviyesi ölçütünü,
u) Değerlendirme: Bir gürültü göstergesi veya ilgili zararlı etkilerin değerini hesaplamak, tayin etmek,
öngörmek, tahmin etmek veya ölçmek için kullanılan her türlü yöntemi,
ü) Doz-etki ilişkisi: Bir zararlı etki ile gürültü gösterge değeri arasındaki ilişkiyi,
v) Eğlence yeri: Bir konaklama tesisi bünyesinde veya müstakil olarak faaliyet gösteren, müşterinin
eğlence ihtiyacını karşılamaya yönelik canlı müzik hizmeti veren işyerini,
y) Eşdeğer gürültü seviyesi (Leq): Belli bir süre içinde seviyeleri değişim gösteren, genellikle A
ağırlıklanmış ses seviyesi olarak ölçülen, gürültünün enerji açısından eşdeğeri olan sabit seviyeyi,
z) Ev faaliyetleri ve komşuların oluşturduğu gürültü: Konut içerisinde kişilerin kendi davranış ve
alışkanlıklarından kaynaklanan; kapı, pencere kapatma, yürüme, konuşma, temizlik yapma, mobilya çekme,
televizyon seyretme, radyo dinleme, eğlence amacı dışında kullanılan her türlü müzik aleti, çamaşır makinesi,
buzdolabı, elektrik süpürgesi gibi aletleri kullanma, evcil hayvan besleme gibi faaliyetler ile bina içinde
yapılacak tadilatı,
aa) Eylem planı: Gerektiğinde gürültü seviyesinin düşürülmesi de dahil olmak üzere gürültü ile ilgili
sorunlar ve etkileriyle baş etmek için tasarlanan planları,
bb) Fiziksel çevre faktörleri: Sesin kaynaktan kullanıcıya, yapı veya etkilenen kişilere iletilmesi sırasında
geçtiği fiziksel çevrede bulunan ve ses yayılımını etkileyen gürültüyü artırıcı veya azaltıcı her türlü faktörü,
cc) Gündüz, akşam, gece gürültü göstergesi (Lgag): A ağırlıklı uzun dönem ses seviyesinin enerji
ortalaması olup, günlük toplam rahatsızlığı ifade etmekte kullanılan etkilenim seviyesini,
çç) Gündüz gürültü göstergesi (Lgündüz): A ağırlıklı uzun dönem ses seviyesinin enerji ortalaması olup,
yılın gündüz sürelerinin tamamına göre belirlenen ve gündüz süresindeki rahatsızlığı ifade etmekte kullanılan
etkilenim seviyesini,
dd) Gece gürültü göstergesi (Lgece): A ağırlıklı uzun dönem ses seviyesinin enerji ortalaması olup, yılın
gece sürelerinin tamamına göre belirlenen ve gece süresindeki uyku kaçırıcı rahatsızlığı ifade etmekte kullanılan
etkilenim seviyesini,
2
ee) Gürültü göstergesi: Bir zararlı etki ile ilgili olarak çevresel gürültünün tanımlanmasında kullanılan
fiziksel bir ölçeği,
ff) Gürültü haritalama: Yürürlükte bulunan her türlü sınır değerin aşılıp aşılmadığını göstermek gayesiyle,
belirli bir alanda etkilenen kişi ve maruz kalan konut sayısı da dâhil olmak üzere, mevcut veya gelecekte ortaya
çıkabilecek bir gürültü durumu hakkındaki verilerin; gürültü göstergesi kullanılarak söz konusu alanın fiziksel
haritası üzerinde standartlara uygun olarak belirtilmesini,
gg) Gürültü kontrolü: Herhangi bir ses kaynağından yayılan gürültü niteliğine sahip sesleri, kabul
edilebilir seviyeye indirmek, akustik özelliğini değiştirmek, etki süresini azaltmak, hoşa giden veya daha az
rahatsız eden bir başka ses ile maskelemek gibi yöntemlerle zararlı etkilerini tamamen veya kısmen yok etmek
için yapılan işlemleri,
ğğ) Hassas olmayan kullanımlar: Otoparklar, garajlar, eğlence yerleri, sanayi tesisleri gibi kendisi gürültü
kaynağı olabilen alan ve kullanımları,
hh) İç ortam gürültüsü: Yapı içindeki mekanik sistemler ve diğer gürültü kaynaklarından doğan ve mekân
içinde bulunan insanları olumsuz etkileyen istenmeyen ve zararlı seslerin bütününü,
ıı) İmalathane: Hammaddeleri işleyerek piyasaya çıkacak duruma getiren işyerini,
ii) İşletme: Tesis ve faaliyetlerin bütününü,
jj) İşyeri: Kamu kurum ve kuruluşları, ticari kuruluşlar, hizmet binaları, spor tesisleri, tabanca ve tüfek
poligonları, alışveriş merkezleri, tedavi merkezleri, halı ve oto yıkama yerleri, depolama yerleri, matbaalar gibi
yerleri,
kk) Kaynakta tedbirler: Gürültü üreten ses kaynağının yapısı, işletme tekniği, oturduğu zemin, montaj
biçimi ve buna benzer doğrudan kaynak ile ilgili olarak alınabilecek tedbirleri,
ll) Kamuoyu: Bu Yönetmeliğin uygulanması açısından, bir veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi ile
bunların ulusal mevzuat veya uygulamaya uygun olarak oluşturduğu dernek, örgüt veya grupları,
mm) Kesikli titreşim: Delicilerdeki gibi sürekliliği olmayan ya da kazık çakıcılardaki gibi belirli
aralıklarla tekrarlanan titreşimi,
nn) LC max: dBC olarak ölçülen, ölçüm süresi içerisinde C ağırlıklı rms tabanlı ses seviyesinin en büyük
değerini,
oo) Oktav bant: Gürültü enerjisinin frekansa göre değişimini ortaya çıkarmakta yararlanılan alt ve üst
frekans sınırlarının birbirinin iki katı olan frekans bandı ve bant genişliğinin merkez frekansının % 70’ine eşit
olduğu bandı,
öö) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Az hassas kullanımlar: İdari ve ticaret binaları, çocuk bahçeleri, oyun alanları
ve spor tesisleri gibi kullanımları,
pp) Planlanan faaliyetler için akustik rapor: 17/7/2008 tarihli ve 26939 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin Ek-I listesinde bulunan ve Çevre Kanununca
Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan “ * ” işareti
bulunmayan kurulması planlanan işletmelerin, tesislerin ve ulaşım kaynaklarının değerlendirme yöntemleri
kullanılarak oluşması muhtemel çevresel gürültü seviyelerinin belirlendiği ve sınır değerlerin aşılması halinde
alınacak tedbirlerin bütününü içeren raporu,
rr) Rahatsızlık: Alan araştırmaları vasıtasıyla belirlenen toplumsal gürültü veya titreşim rahatsızlığının
derecesini,
ss) Rekreasyon alanı: Kişinin fiziksel ve psikolojik olarak kendisini tekrar kazanabilmesini sağlayan
dinlenme, eğlenme, gezi, serbest zamanları değerlendirme gibi çeşitli faaliyetleri kapsayan geniş eylem
alanlarını,
şş) Ses basıncı seviyesi (Lp): Ortamda belli bir noktada ölçülen ses basıncının, 20x10-6 Pa veya 20 µPa
referans ses basıncına oranının 10 tabanına göre logaritmasının 20 ile çarpılmasıyla bulunan ve dB cinsinden
ifade edilen değeri,
tt) Ses gücü seviyesi (Lw): Bir ses kaynağının yaydığı ses gücünün milletlerarası standartlarda tanımlanan
referans ses gücüne oranının 10 tabanına göre logaritmasının 10 ile çarpılmasıyla bulunan ve dB cinsinden ifade
edilen değeri,
uu) Seviye ayarlaması: Gürültünün türüne ya da belirgin olarak duyulan bir frekansın varlığına bağlı
olarak, ölçülen ya da hesaplamayla bulunan eşdeğer gürültü seviyesine eklenecek değeri,
üü) Sınır değer: Yetkili idarece belirlenen, aşılması halinde yetkili idarece dikkate alınan ve azaltıcı
tedbirlerin uygulamaya konulmasına yol açan Lgag veya Lgece, ve uygun olan hallerde Lgündüz, Lakşam,
Lgece ve Leq değerini,
vv) Stratejik gürültü haritası: Farklı kaynaklar bazında mevcut gürültü durumunun veriler sayesinde
sergilenmesini,
yy) Sürekli titreşim: Gündüz veya akşam veya gece vakti gibi belirlenen bir zaman dilimi boyunca
engellenmeden devam eden titreşimi,
3
zz) Tepe değer: Verilen bir zaman aralığındaki en yüksek titreşim değerini,
aaa) Tesis: Bu Yönetmelikte tanımlanan işyeri, atölye, imalathane, eğlence yeri kapsamı dışında kalan ve
Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan
tesisleri,
bbb) Titreşimin yer değiştirme, hız, ivme cinsinden rms değeri: Belirli bir zaman aralığında ölçülen
titreşim değerlerinin karelerinin ortalamasının karekökünü,
ccc) Titreşimden etkilenme sınırı: Titreşimin; insan sağlığı, performansı ve konforu üzerinde oluşturduğu
hareket hastalığı gibi fizyolojik ve psikolojik etkilerle yapılarda oluşturduğu hasarların başlama sınırlarındaki,
titreşim ivmesi, hızı, genliği, frekansları ve etkilenme süresi gibi parametrelerle ortaya konulmuş kriterleri,
ççç) Gürültü haritası hazırlanacak yerleşim alanı: Nüfusu yüz binden fazla olan, şehirleşmiş alan olarak
kabul edilen ve nüfus yoğunluğunun kilometre kare başına 1000 kişiden fazla olduğu alanları,
ddd) Yerleşim alanı içindeki sessiz alan: Yetkili idare tarafından gürültü kaynakları için belirlenen sınır
değerlerin üstüne veya yetkili idare tarafından konulmuş belli bir değerden daha büyük bir gürültü gösterge
değerine maruz kalmayacak şekilde ayrılan bir alanı,
eee) Yetkili idare: İkinci bölümde belirtilen idareleri,
fff) Zararlı etkiler: İnsan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri,
ggg) (Ek:RG-27/4/2011-27917) Hassas kullan ımlar: Konut, yatakl ı hizmet veren konaklama tesisleri, eğitim
kurumlar ı, aç ık arazideki ve yerleşim alan ı içindeki sessiz alanlar gibi kullan ımlar ı,
ğğğ) (Ek:RG-27/4/2011-27917) Çok hassas kullan ım alanlar ı: Çok hassas kullan ımlar ın s ın ırları ndan itibaren 250
metreyi içine alacak şekilde belirlenen alan ı,
hhh) (Ek:RG-27/4/2011-27917) Gürültüye hassas kullan ımlar: Çok hassas kullan ımlar, hassas kullan ımlar ve
az hassas kullan ımları,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Görev, Yetki ve Sorumluluklar
Bakanlığın görev, yetki ve sorumlulukları
MADDE 5 – (1) Bakanlık;
a) Kişilerin huzur ve sükûnunu beden ve ruh sağlığını gürültü ile bozmayacak bir çevrenin geliştirilmesi
gayesiyle, çevresel gürültüyü azaltacak program ve politikaları belirlemek, buna yönelik mevzuat ve mevzuatın
uygulanmasını kolaylaştırıcı her türlü dokümanı hazırlamak, bu Yönetmeliğin uygulanmasında işbirliği ve
koordinasyonu sağlamakla,
b) Çevre Kanunu çerçevesinde il çevre ve orman müdürlükleri ve yetki devri yapılan belediyelerle
işbirliği ve koordinasyon içinde gürültü kaynaklarını denetlemek, gerektiğinde gürültü kaynakları için akustik
rapor veya çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu hazırlattırmak, bu raporları incelemek ve
değerlendirmek, bu Yönetmeliğin ihlalinin tespiti halinde idari yaptırım uygulamak, yetki devri yapılacak
kurumlarda aranacak esasları belirleyip yetki devri yapmakla,
c) Bu Yönetmeliğin uygulanmasından yetkili ve sorumlu kılınan kurum ve kuruluşlar ile bu Yönetmelik
gereği hazırlanacak akustik rapor, çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu, gürültü haritası ve eylem planı
hazırlayacak kurum ve kuruluş temsilcilerinin uzmanlaşmasını sağlayıcı programların içeriği ve programların
uygulama prosedürünü belirlemekle,
ç) Akustik rapor, çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu, gürültü haritası ve eylem planı
hazırlayacak kurum ve kuruluşların sağlaması gereken esasları belirlemek, esasları sağlayanlara ön
yeterlik/yeterlik belgesi vermek, ön yeterlik/yeterlik belgesi alan ve bu kapsamda görev yapan kurum ve
kuruluşları denetlemek, belgelendirme esaslarına aykırı davranılmasının tespiti halinde gerekli yaptırımın
uygulanmasını sağlamak ve gerekirse ön yeterlik/yeterlik belgesini iptal etmekle,
d) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan
işletme ve tesislere verilecek çevre izin veya çevre izin ve lisans belgesi kapsamında değerlendirme yapmak, bu
çerçevede işletmeleri denetlemek, bu Yönetmelikte belirtilen esaslara aykırılık halinde gerekli yaptırımı
uygulamak ve uygulanmasını sağlamakla,
e) Stratejik Gürültü Haritaları ve Eylem Planları ile ilgili olarak;
1) Yetkili ve sorumlu kurum ve kuruluşlarca hazırlanan gürültü haritaları ve eylem planlarına görüş
vermekle,
2) Yetkili ve sorumlu kurum ve kuruluşlarca hazırlanarak Bakanlığa gönderilen gürültü haritaları ve
eylem planları ile Ek-VI’da yer alan her türlü bilgi ve belgeye yönelik veri bankası oluşturmakla
yetkili ve sorumludur.
İl çevre ve orman müdürlüklerinin görev, yetki ve sorumlulukları
MADDE 6 – (1) İl çevre ve orman müdürlükleri;
4
a) Çevre Kanunu gereği yetki devri yapılmayan alanlarda gürültü kaynaklarını programlı, programsız
veya şikâyetlere istinaden, gerektiğinde diğer mevzuat kapsamında yetkili kılınan kurum ve kuruluşlar ile
işbirliği ve koordinasyon içinde, bu Yönetmelikte getirilen esaslara uyulup uyulmadığını denetlemek,
gerektiğinde gürültü kaynakları için akustik rapor veya çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu
hazırlattırmak, bu raporları incelemek ve değerlendirmek, bu Yönetmeliğin ihlalinin tespiti halinde idari yaptırım
uygulamakla,
b) Yetki devri yapılan kurum ve kuruluşların talepleri veya gerekli görülmesi halinde koordinasyon ve
işbirliği içinde çalışmakla,
c) Yetki devri yapılmış kurumların faaliyetleri sebebiyle oluşan çevresel gürültüyü denetlemek ve idari
yaptırım uygulamakla,
ç) Yetki talebinde bulunan kurum ve kuruluşların taleplerini değerlendirip Bakanlığa iletmek, yetki devri
yapılan kurum ve kuruluşların yetkileri çerçevesinde çalışıp çalışmadığını denetlemek, yetkilerini yerine
getirmeyenleri tespit ederek Bakanlığa bildirmekle,
d) İlde Çevre Kanununun 14 üncü maddesine istinaden yapılan denetim ve idari yaptırımların sonuçlarını
Bakanlığa iletmekle,
e) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-2’sinde yer alan
işletme ve tesislere verilecek çevre izin veya çevre izin ve lisans belgesi kapsamında değerlendirme yapmak, bu
çerçevede işletme ve tesisleri denetlemek, bu Yönetmelikte belirtilen esaslara aykırılık halinde gerekli yaptırımın
uygulanmasını sağlamakla,
f) Dini ve milli bayramlar ile yerel millî günler ve kutlamalar maksadıyla yapılacak faaliyetler için bu
Yönetmelik çerçevesinde getirilen yasaklara İl Mahalli Çevre Kurul Kararı almak kaydıyla istisna getirmekle,
istisna kapsamında alınan kararları kamuoyuna duyurmakla
yetkili ve sorumludur.
Mahalli idarelerce alınacak tedbirler
MADDE 7 – (1) İl özel idareleri;
a) Çevre Kanunu gereği yetki devri yapılan il özel idareleri belediye sınırları ve mücavir alan dışında
gürültü kaynaklarını programlı, programsız veya şikâyetlere istinaden gerektiğinde diğer mevzuat kapsamında
yetkili kılınan kurum ve kuruluşlar ile işbirliği ve koordinasyon içinde, bu Yönetmelikte getirilen esaslara uyulup
uyulmadığını denetlemek, gerektiğinde gürültü kaynakları için akustik rapor veya çevresel gürültü seviyesi
değerlendirme raporu hazırlattırmak, bu raporları incelemek ve değerlendirmek, bu Yönetmeliğin ihlalinin tespiti
halinde idari yaptırım uygulamakla,
b) Belediye sınırları ve mücavir alan dışında; yapıların mimari projelerinde ve yapı ruhsatlarında 28 inci
maddede belirtilen şartların aranmasıyla,
c) Stratejik Gürültü Haritaları ve Eylem Planları ile ilgili olarak;
1) Belediye sınırları ve mücavir alan dışında gürültü haritalarının hazırlanmasında gerekli olan, gürültü
kaynakları dışındaki tüm verileri toplamak ve belirleyeceği esaslar çerçevesinde gürültü haritası hazırlamakla
sorumlu kurum ve kuruluşların kullanımına açmakla,
2) Belediye sınırları ve mücavir alan dışındaki gürültü haritası hazırlanan alanlarda mevcut veya ileriye
yönelik projelendirme veya başka bir yatırımı gerçekleştirme konusunda çalışması olabilecek ilgili tüm kurum ve
kuruluşların görüşlerini almakla,
3) Belediye sınırları ve mücavir alan dışında 8 inci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendinin (3) ve (4)
numaralı alt bendine istinaden gürültü haritaları hazırlanan kaynakların; yakınındaki limanlar ile Çevre
Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde belirtilen işletme ve
tesislerin bulunduğu alanlar için ayrı ayrı gürültü haritalarını ve bu gürültü haritalarının kapsadığı alanların
eylem planlarını hazırlamakla,
4) Belediye sınırları ve mücavir alan dışındaki alan için hazırlanan eylem planlarını kamuoyu görüşüne
açmakla,
5) Belediye sınırları ve mücavir alan dışındaki alan için hazırlanan gürültü haritalarının ve eylem
planlarının nihai hali hakkında kamuoyuna bilgi vermekle ve Bakanlığa göndermekle
ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır.
(2) Belediyeler;
a) Çevre Kanunu gereği yetki devri yapılan belediyeler, belediye sınırları ve mücavir alan içinde gürültü
kaynaklarını programlı, programsız veya şikâyetlere istinaden gerektiğinde diğer mevzuat kapsamında yetkili
kılınan kurum ve kuruluşlar ile işbirliği ve koordinasyon içinde, bu Yönetmelikte belirlenen esaslara uyulup
uyulmadığını denetlemek, gerektiğinde gürültü kaynakları için akustik rapor veya çevresel gürültü seviyesi
değerlendirme raporu hazırlattırmak, bu raporları incelemek ve değerlendirmek, bu Yönetmeliğin ihlalinin tespiti
halinde idari yaptırım uygulamakla,
5
b) Yetki devri yapılmış belediyeler; belediye sınırları ve mücavir alan içinde yapılan denetim sonuçlarını
il çevre ve orman müdürlüklerine göndermekle,
c) Belediye sınırları ve mücavir alan içinde ilgili belediye; yapıların mimari projelerinde ve yapı
ruhsatlarında 28 inci maddede belirtilen şartların aranmasıyla,
ç) Nazım İmar Planları ve Uygulama İmar Planlarının hazırlanması aşamasında 27 nci maddede
öngörülen gürültüye maruz kalma kategorilerini dikkate almakla,
d) Stratejik Gürültü Haritaları ve Eylem Planları ile ilgili olarak;
1) Belediye sınırları ve mücavir alan içinde gürültü haritası hazırlanacak yerleşim alanlarını Bakanlık
merkez ve taşra teşkilatı ile koordinasyon ve işbirliği içinde belirlemekle,
2) Belediye sınırları ve mücavir alan içindeki yerleşim alanlarının, gürültü haritalarının hazırlanmasında
gerekli olan, gürültü kaynakları dışındaki tüm verileri toplamak ve belirleyeceği esaslar çerçevesinde gürültü
haritası hazırlamakla sorumlu kurum ve kuruluşların kullanımına açmakla,
3) Belediye sınırları ve mücavir alan içinde gürültü haritası hazırlanacak yerleşim alanlarında yer alan;
karayolu, tramvay ile yerüstünden geçen metro yolları trafiği, limanlar ve Çevre Kanununca Alınması Gereken
İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sindeki işletme/tesisler veya atölye-imalathane-eğlence
yerleri gibi gürültü kaynaklarının bulunduğu alanlar için ayrı ayrı gürültü haritalarının hazırlanmasıyla,
4) Belediye sınırları ve mücavir alan içindeki gürültü haritası hazırlanan yerleşim alanlarında mevcut veya
ileriye yönelik projelendirme veya başka bir yatırımı gerçekleştirme konusunda çalışması olabilecek ilgili tüm
kurum ve kuruluşların görüşlerini almakla,
5) Belediye sınırları ve mücavir alan içindeki gürültü haritası hazırlanan yerleşim alanında 8 inci maddede
yetkili kılınan kurum veya kuruluş tarafından hazırlanan gürültü haritalarını da göz önünde bulundurularak;
karayolları, demiryolları, tramvay ile yerüstünden geçen metro yolları, havaalanları, limanlar ve Çevre
Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sindeki işletme/tesisler
veya eğlence yerleri, imalathane gibi gürültü kaynaklarının bulunduğu alanları kapsayan eylem planlarını
hazırlamakla,
6) Belediye sınırları ve mücavir alan içindeki yerleşim alanı için hazırlanan eylem planlarını kamuoyu
görüşüne açmakla,
7) Belediye sınırları ve mücavir alan içindeki yerleşim alanı için hazırlanan gürültü haritalarının ve eylem
planlarının nihai hali hakkında kamuoyuna bilgi vermekle ve Bakanlığa göndermekle,
8) Büyükşehir belediye başkanlıkları, büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alan içinde belirlenen
yerleşim alanı veya alanlarında yer alan; karayolu, tramvay ile yerüstünden geçen metro yolları trafiği, limanlar
ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan
işletme/tesisler veya atölye-imalathane- eğlence yerleri gibi gürültü kaynaklarının bulunduğu alanlar için ayrı
ayrı gürültü haritalarını ilgili belediyelerle koordinasyon ve işbirliği içinde hazırlamakla
ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır.
Kurum, kuruluş ve işletmelerce alınacak tedbirler
MADDE 8 – (1) Kurum, kuruluş veya işletmelerden;
a) Sağlık Bakanlığı; 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararname gereği işitme sağlığı ve kritik sağlık etkileri göz önüne alınarak gürültüden
etkilenme seviyelerinin belirlenmesi ve izlenmesine ilişkin esas ve usullerin belirlenmesiyle,
b) Diyanet İşleri Başkanlığı; dini tesislerde ses yükseltici kullanımından çevreye yayılan sesin kontrolüne
ilişkin esasların belirlenmesiyle,
c) İşletme, tesis (fabrika), işyeri, atölye, imalathane, eğlence yeri ve ulaşım kaynaklarını planlayan ve
işletenler;
1) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer
alan işletme ve tesisler için çevre izin veya çevre izin ve lisans belgesine esas olacak akustik raporu hazırlatmak
ve bu Yönetmelik ile belirlenen sınır değerlerin sağlanmadığı durumlarda gerekli tedbirlerin alınmasını
sağlamakla,
2) Kurulması planlanan ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında
Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan işletme ve tesisler ile 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinde yer alan
ulaşım kaynakları için hazırlanacak çevresel etki değerlendirme raporu veya proje tanıtım dosyasının gürültü ile
ilgili bölümünün bu Yönetmelikte yer alan esaslar çerçevesinde hazırlanmasını sağlamakla,
3) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer
almayan işletme, tesis, işyeri, imalathane ve atölyeler ile eğlence yerleri ve benzeri yerlerle ilgili işyeri açma ve
çalışma ruhsatı safhasında veya programlı, programsız veya şikâyete istinaden yapılacak denetimlerde, yetkili
idarenin talebine istinaden çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu hazırlatmakla,
6
4) Sanayi tesisi, atölye, imalathane, eğlence yeri gibi işletmeciler ile liman işletmecileri; bu alanların
gürültü haritalarının hazırlanmasından sorumlu kurum ve kuruluşun talebi halinde istenen verileri belediyeye
veya il özel idarelerine iletmekle,
ç) Ulaştırma Bakanlığı;
1) Devlet yolları ve otobanlardan, ana karayolları sınıfına giren karayollarını, ana demiryolları ve ana
havaalanlarını belirleyip listesini Bakanlığa bildirmekle,
2) Yerleşim alanları içindeki devlet yolları ve otobanlar için gürültü haritası hazırlanmasında gerekli
olacak verileri Belediyeye iletmekle,
3) Yerleşim alanı dışında devlet yolları ve otobanlardan, ana karayolları sınıfına giren karayollarının
gürültü haritasını hazırlamakla,
4) Yerleşim alanı dışında yer alan ana demiryolları ve ana havaalanlarının gürültü haritasını hazırlamakla,
5) Sorumluluk alanlarına göre yerleşim alanı dışında; ana karayolu, ana demiryolu ve ana havaalanı
yakınındaki alanlarda yer alan devlet yolları ve otobanlar ile demiryolları ve havaalanlarının gürültü haritasını
hazırlamakla,
6) Yerleşim alanı içinde yer alan ve sorumluluk alanına giren demiryollarının ve havaalanlarının gürültü
haritasını hazırlamakla,
7) Planlanan karayolları, demiryolları ve havaalanları için mevcut veya ileriye yönelik projelendirme veya
başka bir yatırım gerçekleştirme konusunda çalışması olabilecek ilgili tüm kurum ve kuruluşların görüşlerini
almak, bu görüşler çerçevesinde gürültü kontrol tedbirlerine ilişkin programlar hazırlamakla,
8) Gürültü haritalarının nihai hali hakkında kamuoyuna bilgi vermekle ve Bakanlığa göndermekle
ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kaynakların Ses Seviyeleri
Kara yolu araçlarında uyulması gereken şartlar
MADDE 9 – (1) Motorlu kara yolu araçları aşağıdaki esaslara uyar.
a) Motorlu kara yolu araçlarının kara yoluna uygunluğu ve teknik esasları 13/10/1983 tarihli ve 2918
sayılı Karayolları Trafik Kanununun 29 uncu maddesi uyarınca; araçların, yapım ve kullanım bakımından kara
yolu yapısına ve trafik güvenliğine uyması zorunludur. Bununla ilgili alt düzenleyici işlemlerin belirlenmesini
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yapar.
b) Kamuya açık yerlerde çalıştırılan motorlu kara yolu taşıtlarının dış gürültü seviyesi ve egzoz sistemleri
ile ilgili olarak 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçların Dış Gürültü
Emisyonları ve Egzoz Sistemleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (70/157/AT) kapsamında getirilen esaslar
sağlanır.
c) Motorlu kara yolu araçlarının kornaları gibi sesli uyarı cihazları ile ilgili olarak, 1/5/1999 tarihli ve
23682 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçların Sesli İkaz Cihazları ve Bunların Takılması ile İlgili
Tip Onayı Yönetmeliği (70/388/AT) kapsamında getirilen esasların sağlanması zorunludur. Geçiş üstünlüğünü
haiz taşıtlara 18/7/1997 tarihli ve 23053 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Karayolları Trafik
Yönetmeliğinin 141 inci maddesi uygulanır.
ç) Tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin dış gürültü seviyeleri ile ilgili olarak, 13/6/2002 tarihli ve
24784 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tekerlekli Tarım veya Orman Traktörlerinin Bazı Parçaları ve
Özellikleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (74/151/AT) kapsamında getirilen esaslar sağlanır.
d) İki veya üç tekerlekli motorlu kara yolu araçlarının dış gürültü seviyeleri ile ilgili olarak, 18/7/2003
tarihli ve 25172 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların Bazı Aksam ve
Özellikleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (97/24/AT)’nin ekindeki Kısım 9’da getirilen esaslar sağlanır.
Demir yolu ulaşım araçlarında uyulması gereken şartlar
MADDE 10 – (1) Banliyö ve şehirlerarası trenler ile ağır ve hafif metroların dış gürültü seviyeleri ile
yolcu ve tren çalışanlarının kulak sağlığı ve konforu açısından iç gürültü ve vagon içi titreşim seviyelerine ilişkin
düzenlemeleri 9/4/1987 tarihli ve 3348 sayılı Ulaştırma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
hükümleri uyarınca Ulaştırma Bakanlığı yapar.
Hava yolu ulaşım araçlarında uyulması gereken şartlar
MADDE 11 – (1) Türk sicilindeki ve yabancı ülke sicilindeki hava yolu araçlarının iç ve dış trafiğe açık
hava alanlarımıza iniş ve kalkış yapabilmeleri için hava alanı araçlarının dış gürültü seviyeleri ile yolcu ve hava
aracı çalışanlarının kulak sağlığı ve konforu açısından iç gürültü ile araç içi titreşim seviyelerine ilişkin
düzenlemeleri Ulaştırma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümleri uyarınca Ulaştırma
Bakanlığı yapar.
Su yolu ulaşım araçlarında uyulması gereken şartlar
7
MADDE 12 – (1) Deniz, göl veya başka suyollarında kullanılan araçların dış gürültü seviyeleri ile yolcu
ve su yolu aracı çalışanlarının kulak sağlığı ve konforu açısından iç gürültü ile araç içi titreşim seviyelerine
ilişkin düzenlemeleri 10/8/1993 tarihli ve 491 sayılı Denizcilik Müsteşarlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uyarınca Denizcilik Müsteşarlığı yapar.
Açık alanda kullanılan ekipmanlarda uyulması gereken şartlar
MADDE 13 – (1) Açık alanda kullanılan ekipmanların gürültü seviyesi, 30/12/2006 tarihli ve 26392
dördüncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan
Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik (2000/14/AT) hükümlerine tabidir. Açık alanda kullanılan
ancak söz konusu yönetmelikte yer almayan ekipmanlarla ilgili düzenlemeleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümleri uyarınca Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yapar.
Ev aletlerinde uyulması gereken şartlar
MADDE 14 – (1) Ev ekipmanlarının gürültü seviyesi, ilgili mevzuat hükümlerine tabidir. Ev işlerinde
kullanılan, ancak söz konusu mevzuatta yer almayan elektrikli veya elektriksiz aletlerle ilgili düzenlemeleri
Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümleri uyarınca Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı yapar.
Sanayi tesislerinde kullanılan alet, ekipman ve makinelerde uyulması gereken şartlar
MADDE 15 – (1) Sanayi tesislerinde kullanılan alet, ekipman ve makinelerde 3/3/2009 tarihli ve 27158
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makina Emniyeti Yönetmeliğinde (2006/42/AT) belirtilen esaslar sağlanır.
Sanayi tesislerinde kullanılan alet, ekipman ve makinelerin ses gücü seviyeleri ile ilgili düzenlemeleri Sanayi ve
Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümleri uyarınca Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
yapar. Sanayi tesislerinde çalışanların kulak sağlık ve konforu açısından maruz kaldıkları gürültü ve titreşim
seviyeleri için; 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği ile
23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Titreşim Yönetmeliğinde belirtilen esaslar
sağlanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çevresel Gürültü Esas ve Kriterleri
Çevresel gürültü göstergeleri ve bu göstergelerin uygulanması
MADDE 16 – (1) Çevresel gürültü göstergelerinin seçimine ve bu göstergelerin uygulanmasına ilişkin
esaslar aşağıda belirtilmiştir:
a) Gürültü haritaları ve bunların revizyonu çalışmalarında Ek-I-1.1.1 ve Ek-I-1.1.2’de belirtilen Lgag ve
Lgece gürültü göstergeleri kullanılır.
b) Akustik planlama, akustik gölge bölgeleme çalışmaları için Lgag ve Lgece gürültü göstergeleri dışında
başka gürültü göstergeleri kullanılabilir.
c) (a) ve (b) bentleri dışındaki özel durumlar için Ek-I-1.2’de listelenen ilave gürültü göstergeleri
kullanılabilir.
Değerlendirme yöntemleri
MADDE 17 – (1) Çevresel gürültü seviyelerinin değerlendirilmesine ilişkin yöntemler aşağıda
belirtilmiştir:
a) Ek-I’de tanımlanan çevresel gürültü göstergeleri Ek-II’de belirtilen değerlendirme yöntemleri aracılığı
ile belirlenir.
b) Mevcut gürültü seviyesinin toplum üzerindeki etkilenme derecesi ve gürültünün günlük yaşamda çeşitli
eylemler üzerinde olabilecek zararlı etkileri Ek-III’de verilen doz-etki ilişkisi kullanılarak tespit edilir. Doz-etki
ilişkisine ait etkilenme analizine dair kılavuz Sağlık Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça hazırlanır.
Kara yolu çevresel gürültü kriterleri
MADDE 18 – (1) Kara yolundan çevreye yayılan gürültü seviyesi ve gürültünün önlenmesine ilişkin sınır
değerler Ek-VII Tablo-1’de belirtilmiştir. Karayollarından kaynaklanan çevresel gürültü seviyesi Ek-VII’de yer
alan Tablo-1’deki sınır değerleri aşamaz.
Raylı sistem çevresel gürültü kriterleri
MADDE 19 – (1) Raylı sistemlerden kaynaklanan gürültü seviyesi ve gürültünün önlenmesine ilişkin
kriterler aşağıda belirtilmiştir:
a) Raylı ulaşım sistemlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesi Lgündüz 65 dBA, Lakşam 60 dBA ve
Lgece 55 dBA sınır değerlerini aşamaz.
b) Hafif raylı sistemlerin yer altından geçtiği kapalı alanlar ile yer üstünden geçtiği alanlarda; bekleme,
iniş ve biniş platformlarında, istasyonlarda ve havalandırma kanallarında zaman dilimine bağlı olarak
oluşabilecek Leq cinsinden çevresel gürültü sınır değerleri Ek-VII’de yer alan Tablo-2’deki değerleri aşamaz.
c) Hafif raylı sistemlerin yer altından geçtiği yerlerde istasyon boş iken 500 Hz’de maksimum çınlama
süresi proje hedef değeri için 1.4, kabul değeri için ise 1.6 saniye olur. Kent içi ve dışında hafif raylı ulaşım
8
sisteminin gürültüye hassas alanlardan geçtiği yerlerde gürültü perdeleme teknikleri dikkate alınarak etkin ve
uygulanabilir tedbirler alınır.
Hava alanları çevresel gürültü kriterleri
MADDE 20 – (1) Hava alanlarından çevreye yayılan gürültü seviyesi ve gürültünün önlenmesine ilişkin
kriterler aşağıda belirtilmiştir.
a) Havaalanlarından çevreye yayılan gürültü seviyesi Ek-VII’de yer alan Tablo-3’te verilen sınır değerleri
aşamaz.
b) Ambulans helikopterleri hariç, helikopter iniş pistlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesi Lgündüz 65
dBA, Lakşam 60 dBA ve Lgece 55 dBA sınır değerlerini aşamaz.
c) Yılda elli binden fazla iniş/kalkışın yapıldığı hava alanlarında Ulaştırma Bakanlığı tarafından;
havaalanı çevresinde çevresel gürültü seviyesini tespit etmek amacıyla gürültü ölçüm/kontrol/izleme sistemi
kurulur.
ç) Türk tescilindeki ve yabancı ülke tescilindeki havayolu araçlarının iç ve dış trafiğe açık hava
alanlarımıza iniş ve kalkış yapabilmeleri için gürültü sertifikasına sahip bulunmaları gerekir. Gürültü sertifikası
bulunmayan Türk ve yabancı ülke tescilli hava yolu taşıtları iç ve dış trafiğe açık hava alanlarımıza gürültü
tazminatı ödeyerek iniş ve kalkış yapabilirler. Tazminatla ilgili esaslar Ulaştırma Bakanlığınca belirlenir.
Su yolları için çevresel gürültü kriterleri
MADDE 21 – (1) İskele, liman ve benzeri yerler ile deniz, göl, boğaz, nehir gibi su yollarında kullanılan
ulaşım araçlarından çevreye yayılan gürültü seviyesi aşağıda belirtilmiştir:
a) İskele, liman gibi yerler ile deniz, koy, göl, boğaz, nehir gibi suyollarında kullanılan ulaşım
araçlarından yayılan çevresel gürültü seviyesi Lgündüz 65 dBA, Lakşam 60 dBA ve Lgece 55 dBA sınır
değerlerini aşamaz.
b) İskele, liman gibi yerler ile deniz, koy, göl, boğaz, nehir gibi suyollarında kullanılan araçlar ve bu
araçlarda canlı müzik yayını yapılması sonucu yayılan toplam çevresel gürültü seviyesi bu maddede yer alan
sınır değeri en fazla gündüz zaman dilimi için 5 dBA, akşam zaman dilimi için 3 dBA aşabilir, gece zaman
dilimi için aşamaz.
İşletme, tesis ve işyerleri için çevresel gürültü kriterleri
MADDE 22 – (1) İşletme, tesis, atölye, imalathane ve işyerlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesine
ilişkin kriterler aşağıda belirtilmiştir:
a) Her bir işletme ve tesisten çevreye yayılan gürültü seviyesi Ek-VII’de yer alan Tablo-4’te verilen sınır
değerleri aşamaz.
b) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Gürültüye hassas kullanımları etkileyebilecek şekilde yakınında, bitişiğinde,
altında veya üstünde faaliyetini sürdüren; her bir işyeri, atölye, imalathane ve benzeri işletmelerden hava yoluyla çevreye
yayılan veya ortak bölme elemanları, ara döşemeler, tavan veya bitişik duvarlar aracılığıyla gürültüye hassas kullanımlara
iletilen çevresel gürültü seviyesi Leq gürültü göstergesi cinsinden arka plan gürültü seviyesini 5 dBA’dan fazla aşamaz.
c) Birden fazla işyeri, atölye, imalathane gibi işletmeler ile organize sanayi bölgesi veya küçük sanayi
sitesinden çevreye yayılan toplam çevresel gürültü seviyesi Leq gürültü göstergesi cinsinden arka plan gürültü
seviyesini 7-10 dBA aralığından fazla aşamaz. Bu aralık esas alınmak kaydıyla, toplam çevresel gürültü seviyesi;
gürültüye maruz kalınan alandaki etkilenen kişi sayısı, gürültü kaynağı ile gürültüye hassas mekânlar arasındaki
mesafe ve benzeri faktörler göz önünde bulundurularak İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile belirlenir. Bu bentte
verilen sınır değerin aşılması halinde, arka plan gürültü seviyesine katkısı olan her bir işyeri sınır değer
aşımından eşit olarak sorumludur. Gürültüye katkı oranları belirlendikten sonra her bir işletme gerekli tedbirleri
alır.
ç) İşletme, tesis, atölye, imalathane ve işyerlerinin faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe gürültüsü LCmax
gürültü göstergesi cinsinden 100 dBC’yi aşamaz.
Şantiye alanları için çevresel gürültü kriterleri
MADDE 23 – (1) Şantiye alanlarından çevreye yayılan gürültü seviyesi ve gürültünün önlenmesine
ilişkin kriterler aşağıda belirtilmiştir:
a) Şantiye alanındaki faaliyet türlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesi Ek-VII’de yer alan Tablo-5’te
verilen sınır değerleri aşamaz.
b) Konut bölgeleri içinde ve yakın çevresinde gerçekleştirilen şantiye faaliyetleri gündüz zaman dilimi
dışında akşam ve gece zaman dilimlerinde sürdürülemez.
c) Haftasonu ve resmî tatil günlerinde gerçekleştirilecek şantiye faaliyetlerine, konut bölgeleri ve yakın
çevresinden gelen şikayetlerin yoğunluğu dikkate alınarak, İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile yasaklama
getirilebilir.
ç) Kamu yararı gerektiren baraj, köprü, tünel, otoyol, şehir içi anayol, toplu konut gibi projelerin inşaat
faaliyetleri ile şehir içinde gündüz trafiği engelleyecek inşaat faaliyetleri gündüz zaman diliminde çalışmamak
koşuluyla Ek-VII’de yer alan Tablo-5’teki gündüz değerlerinden akşam için 5 dBA, gece için 10 dBA
9
çıkartılarak elde edilen sınır değerlerin sağlanması ve bu kapsamda alınacak İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile
sürdürülebilir.
d) Şantiye faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe gürültüsü, LCmax gürültü göstergesi cinsinden 100 dBC’yi
aşamaz.
e) Faaliyet sahibi tarafından şantiye alanında; inşaatın başlama, bitiş tarihleri ve çalışma periyotları ile
büyükşehir belediyesi veya il/ilçe belediyesinden alınan izinlere ilişkin bilgiler inşaat alanında herkesin kolayca
görebileceği bir tabelada gösterilir.
f) Tatil beldelerinde ve turistik alanlarda gerçekleştirilen tüm şantiye faaliyetleri büyükşehir belediyesi
ve/veya il/ilçe belediyesinin kararı doğrultusunda hafta sonları veya bir kaç ay süre ile tamamen durdurulabilir.
Eğlence yerlerine ilişkin esaslar
MADDE 24 – (Başlığı ile birlikte değişik:RG-27/4/2011-27917)
(1) Müzik yay ın ı yapan eğlence yerlerinden kaynaklanan çevresel gürültünün önlenmesine ilişkin esaslar aşağ ıda
belirtilmiştir:
a) Çok hassas kullan ım alanlar ındaki aç ık ve yar ı aç ık eğlence yerlerinde canl ı müzik yay ın ı yapı lmas ı yasakt ır.
Bu alanlarda, aç ık ve yar ı aç ık eğlence yerlerinin kurulmas ına izin verilmez. Bu alanlardaki mevcut aç ık ve yar ı aç ık
eğlence yerleri kapal ı hale getirilir.
b) Etkilenen yap ı ile bitişik nizamda olan eğlence yerinden/yerlerinden kaynaklanan çevresel gürültü, Leq gürültü
göstergesi cinsinden etkilenen yap ı içindeki arka plan gürültü seviyesi değerini aşamaz.
c) Etkilenen yap ı ile bitişik nizamda olmayan eğlence yerinden kaynaklanan çevresel gürültü, Leq gürültü göstergesi
cinsinden arka plan gürültü seviyesini 5 dBA’dan ve 7 dBC’den daha fazla aşamaz.
ç) Birden fazla eğlence yerinden çevreye yay ılan toplam gürültü seviyesi, Leq gürültü göstergesi cinsinden arka plan
gürültü seviyesini 7-10 dBA aralı ğ ından fazla aşamaz. Bu aral ık esas al ınmak kayd ıyla, toplam çevresel gürültü seviyesi;
gürültüye maruz kal ınan alandaki etkilenen kişi say ıs ı, gürültü kaynağı ile gürültüye hassas mekanlar aras ındaki mesafe
gibi faktörler göz önünde bulundurularak İl Mahalli Çevre Kurulu Karar ı ile belirlenir. Bu bentte verilen s ın ır değerin
aş ılmas ı halinde, arka plan gürültü seviyesine katk ıs ı olan her bir eğlence yeri s ın ır değer aş ım ından eşit olarak
sorumludur. Gürültüye katk ı oranlar ı belirlendikten sonra her bir işletme gerekli tedbirleri al ır.
d) Hassas kullan ımlar ın bulunduğu alanlarda faaliyet gösteren aç ık ve yar ı aç ık eğlence yerlerinde, 24.00-07.00
saatleri aras ında canl ı müzik yayın ı yap ılmas ı yasakt ır. Diğer saatlerde ise (b) ve/veya (c) ve/veya (ç) bentlerinde
belirtilen sın ır değerleri sağlayacak şekilde faaliyetlerini sürdürür.
e) Hassas kullan ımlar ın bulunduğu alanlarda faaliyet gösteren mevcut aç ık ve yar ı aç ık eğlence yerlerinin, yap ılan
denetimlerde (b) ve/veya (c) ve/veya (ç) bentlerinde belirtilen s ını r değerleri bir y ıl içinde üç defa sağlamad ığ ın ın tespiti
halinde, fiziki olarak tamamen kapal ı hale getirilir.
f) Fiziki olarak tamamen kapal ı bir mekanda faaliyet gösteren eğlence yerlerinden çevreye yay ılan gürültü seviyesi,
(b) ve/veya (c) ve/veya (ç) bentlerinde belirtilen s ın ır değerleri sağlayacak şekilde faaliyetlerini sürdürür.
g) Az hassas ve hassas olmayan kullan ımlar ın bulunduğu alanlarda aç ık ve yar ı aç ık olarak faaliyet gösteren
eğlence yerlerinden çevreye yayı lan çevresel gürültü seviyesi, (b) ve/veya (c) ve/veya (ç) bentlerinde belirtilen s ın ır
değerleri sağlayacak şekilde faaliyetlerini sürdürür.
ğ) Bu madde kapsam ında canl ı müzik yapabilecek eğlence yeri veya yerlerinin 14/7/2005 tarihli ve 2005/9207
sayıl ı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan İşyeri Açma ve Çal ı şma Ruhsatları na İlişkin Yönetmelik
hükümlerine göre canl ı müzik izni almas ı şartt ır. Bu izin verilirken yetkili idarenin bu maddede belirtilen esaslara ilişkin
uygun görüşü al ın ır, gerekli görüldüğü takdirde yetkili idare Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu haz ırlat ır ve
rapora ilişkin yetkili idarenin uygun görüşü esas al ın ır.
h) Bu maddede belirtilen esaslar ın sağlan ıp sağlanmad ığ ı, yetkili idarenin belirleyeceği sürelerde sunulacak
Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu ve/veya yetkili idare koordinasyonunda diğer mevzuat kapsamında yetkili
k ıl ınan kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içinde yap ılacak denetimler çerçevesinde kontrol edilir. Bu maddede belirtilen
s ın ırlar ın sağlanmad ığ ı durumlarda iç mekanda ses seviyesini kontrol alt ında tutan sistemler kurdurulabilir.
ı ) Birden fazla eğlence yerinin bulunduğu alanlarda, yetkili idare taraf ından gerekli görülmesi halinde yukar ıda
s ıralanan esaslar ın d ı ş ında ayrı ca çevresel gürültü seviyesinin kontrol alt ına al ınmas ı amac ıyla periyodik olarak veya
gerekli görülmesi halinde gürültü seviyesinin sürekli ölçülmesine yönelik sistem kurulur veya kurdurulur.
i) Kapal ı eğlence yerlerinin dı ş giriş kap ılar ın ın üzerine "Dikkat: İçerideki ses seviyesi insan sağl ığ ına
zararl ıd ır." şeklinde ı ş ıkl ı ikaz levhalar ın ın as ılmas ı zorunludur.
j) Bu maddede belirtilen eğlence yerlerinde gürültüden etkilenme seviyesinin işitme sağl ığ ı ve kritik sağl ık
etkilerinin değerlendirilmesi ve izlenmesi, 8 inci maddenin birinci f ıkras ın ın (a) bendi çerçevesinde yap ıl ır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çevresel Titreşim Esas ve Kriterleri
Yapılarda çevresel titreşim kriterleri
MADDE 25 – (Değişik:RG-27/4/2011-27917)
10
(1) Çeşitli titreşim kaynaklar ını n sebep olacağ ı çevresel titreşimin kontrol alt ına al ınmas ına ilişkin esaslar
aşağ ıda belirtilmiştir:
a) Maden ve taş ocaklar ı ile benzeri faaliyette bulunulan alanlardaki patlatmalar ın çevredeki çok hassas ve hassas
kullan ımlarda oluşturduğu zemin titreşim seviyesi Ek-VII’de yer alan Tablo-6’da verilen s ın ır değerleri aşamaz.
b) İnşaatlarda kaz ık çakma gibi titreşim oluşturacak uygulamalar ile ağır inşaat makinelerinin sebep olacağ ı
titreşimlerin çevrelerindeki çok hassas ve hassas kullan ımlarda oluşturacağı titreşim seviyesi Ek-VII’de yer alan Tablo-7’de
verilen s ın ır değerleri aşamaz.
c) Konut ve ofis olarak kullanı lan binalarda, elektrik motoru, pompa, fan gibi makine ve teçhizat ın sebep
olacağ ı titreşimler Ek-VII’de yer alan Tablo-8 de verilen s ı n ır değerleri aşamaz. Bu değerlerin üzerinde titreşim
oluşturan makine ve teçhizat için, başta titreşim yal ıt ım ı olmak üzere gerekli teknik tedbirler al ınarak, binada
ölçülen titreşimler s ın ır değerlerin alt ına indirilir. Çok hassas ve hassas kullan ımlar ın yak ın ında bulunan demir
yolu ve kara yolu ulaş ım araçlar ı ile işletme ve tesislerin çok hassas ve hassas kullan ımlarda yaratacağ ı titreşimler
için de bu s ın ır değerler kullanı l ır .
ALTINCI BÖLÜM
Gürültüye Hassas Kullanımların Bulunduğu Alanlar İçin Esas ve Kriterler
Gürültüye hassas kullanımlar için gürültü kontrolü
MADDE 26 – (1) Gürültüye hassas kullanımlardaki çevresel gürültü esasları aşağıda belirtilmiştir.
a) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Mevcut yapılarda; tesisat dairelerinde veya yapı içinde veya dışında herhangi
bir yerde bulunan soğutma fanı, iklimlendirme sistemleri, hava kanalları, temiz ve pis su tesisatı, jeneratör, hidrofor,
kompresör, yakma kazanı, asansör, çöp bacaları gibi kaynaklardan; ortak bölme elemanları, ara döşemeler, tavan ve bitişik
duvarlar veya hava aracılığıyla gürültüye hassas kullanımlara iletilen gürültü seviyesi Leq gürültü göstergesi cinsinden arka
plan gürültü seviyesini 5 dBA’dan fazla aşamaz.
b) Dini tesislerde ses yükseltici kullanımından çevreye yayılan sesin kontrolüne ilişkin düzenlemeler 8
inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi çerçevesinde yapılır.
c) Susturucu veya ses giderici diğer parçaları olmadan bir motorlu kara taşıtı çalıştırılamaz veya
çalışmasına sebep olunmaz, bakım onarım veya diğer değiştirme amacı dışında bir motorlu araç veya motosiklet
üzerindeki susturucu veya ses giderici parça çıkarılamaz, çalışamaz hale getirilemez, Motorlu Araçların Sesli
İkaz Cihazları ve Bunların Takılması ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliğine uyulur, tip onayı verilen sesli ikaz
cihazlarında (korna) değişiklik yapılamaz.
ç) Bir motorlu araç üzerinde veya içinde; korna veya ses çıkaran başka bir cihazın zorunlu haller dışında
gürültü rahatsızlığına neden olacak şekilde çalınması yasaktır.
d) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Radyo, televizyon, müzik seti ve her türlü müzik aletlerini gürültüye hassas
kullanımların bulunduğu alanlar ile toplu taşıma araçlarında çalmak yasaktır .
e) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Gürültüye hassas kullanımların bulunduğu alanlarda; yüksek sesle konuşarak,
bağırarak, anons sistemleri gibi ses yükseltici araçlar kullanılarak ve darbeli düzenli veya düzensiz sesler çıkararak
propaganda, reklâm, duyuru, tanıtım ve satış yapmak yasaktır.
f) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Çok hassas ve hassas kullanımların bulunduğu alanlarda; deniz motoru,
motosiklet veya herhangi bir motorlu araçta 19.00-07.00 saatleri arasında deneme çalışmaları yapmak yasaktır.
g) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Çok hassas ve hassas kullanımların içinde ve bu kullanımlardan itibaren en az
350 metre mesafede; mekanik veya motorlu dikiş makinesi, matkap, testere, öğütücü, çim biçme makinesi, koşu bandı veya
benzeri araçların 19.00-07.00 saatleri arasında çalıştırılması veya çalıştırılmasına izin verilmesi yasaktır .
ğ) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Eğlence maksadıyla patlayıcı, maytap, havai fişek ve benzeri şeyleri
kullanmak, ateşlemek gibi benzeri faaliyetlerin, çok hassas kullanımların bulunduğu alanlarda yapılması yasaktır. Bu
faaliyetler hassas ve az hassas kullanımların bulunduğu alanlarda ancak İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile belirlenecek
alanlarda ve saatlerde, 14/8/1987 tarihli ve 87/12028 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Tekel Dışı
Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı,
Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzüğün 117 nci maddesine istinaden yerel mülki
amirinden izin alınarak yapılabilir.
h) Siren, düdük veya benzeri acil ve olağanüstü durum sinyal aletlerinin acil ve olağanüstü durum dışında
kasten çalıştırılmaları veya çalıştırılmasına izin verilmesi yasaktır. Olağanüstü durum sinyallerinin denenmesi
saat 10.00’dan önce ve 20.00’den sonra olmamak şartıyla uygulanır.
ı) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Çok hassas kullanımları etkileyebilecek şekilde yakınında, bitişiğinde, altında
veya üstündeki alanlarda konser, gösteri, miting, tören, festival, düğün ve benzeri açık hava faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi
yasaktır. Hassas ve az hassas kullanımların bulunduğu alanlarda bu tür faaliyetlerden çevreye yayılan gürültü seviyesi Leq
gürültü göstergesi cinsinden mevcut arka plan gürültü seviyesini 5 dBA’dan fazla aşamaz. Bu maddede belirtilen açık hava
faaliyetlerine, çevresel gürültüye maruz kalan kişilerin ve yaşanan şikâyetlerin yoğunluğu göz önünde bulundurularak, İl
Mahalli Çevre Kurul Kararı ile alan ve saat sınırlaması getirilebilir.
11
i) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte yer almayan ve
gürültü rahatsızlığına sebep olan poligonlar gibi yerlerin, 7/3/2008 tarihinden itibaren çok hassas ve hassas kullanımların
bulunduğu alanlarda kurulması yasaktır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Planlama Aşamasında Temel Kriterler
Gürültüye maruz kalma kategorileri
MADDE 27 – (1) Yeni konut alanlarının planlanması aşamasında aşağıda verilen gürültüye maruz kalma
kategorileri dikkate alınır:
a) Kategori A (Lgündüz cinsinden <55 dBA) Alanı: Bu kategorinin en üst seviyesindeki gürültü
rahatsızlık verici derecede değildir. Planlama kararı verilirken gürültü belirleyici bir faktör olarak
değerlendirmeye alınmaz.
b) Kategori B (Lgündüz cinsinden 55- 64 dBA) Alanı: Planlama kararlarında gürültü seviyesi göz önüne
alınır. Gürültüye karşı gerekli tedbirler alınarak planlama kararları verilir.
c) Kategori C (Lgündüz cinsinden 65-74 dBA) Alanı: Planlama kararı genellikle verilmez. Ancak kamu
yararı gerektiren hallerde, daha sessiz bir yer bulunamaması nedeniyle izin verilmek zorunda kalınması halinde
arka plan gürültü seviyesi göz önünde bulundurularak gürültüye karşı tedbirler alınır.
ç) Kategori D (Lgündüz cinsinden >74 dBA) Alanı: Planlama kararı verilmez.
Planlama aşamasında uyulması zorunlu kriterler
MADDE 28 – (1) Planlama aşamasındaki faaliyetler için uyulması zorunlu kriterler aşağıda belirtilmiştir:
a) 7/3/2008 tarihinden sonra inşa edilmiş ve bu Yönetmeliğin yayım tarihinden sonra inşa edilecek
yapıların mimari projelerinde, yapı tiplerine bağlı olarak Ek-VII’de yer alan Tablo-9’da verilen sınır değerlerin
sağlanması zorunludur.
b) Planlama aşamasında; ulaşım, işletme, tesis, eğlence yeri, imalathane, atölye, işyeri gibi planlanan
faaliyetler 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24 ve 25 inci maddede verilen esas ve kriterlere göre değerlendirilir. Uygun
olmayan durum varsa faaliyete izin verilmez.
c) Nazım İmar Planları ve Uygulama İmar Planlarının hazırlanması aşamasında 27 nci maddede
öngörülen gürültüye maruz kalma kategorileri dikkate alınır.
ç) Çevre Düzeni Planları, Nazım İmar Planları ve Uygulama İmar Planlarının hazırlanması aşamasında
alanda akustik planlamanın yapılabilmesi ve yerleşim alanları içindeki sakin alan ve açık arazideki sakin
alanların oluşturulması için gürültü haritaları ve eylem planlarının plan eki olarak istenmesi ve plan kararlarına
esas olması zorunludur.
d) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Çok hassas ve hassas kullanımların bulunduğu yerlerde daha sakin çevre
oluşturabilmek amacıyla ilgili kurum kuruluşların da görüşü alınarak belediye sınırları ve mücavir alan içinde belediye,
belediye sınırları ve mücavir alan dışında ise yetki devri yapılan il özel idarelerince; yetki devri yapılmadığı takdirde il çevre
ve orman müdürlüğünce ek sınırlayıcı tedbirler alınabilir. Bu çerçevede; bölgede kurulacak yeni bir gürültü kaynağında
çevresel gürültü seviyesi ile ilgili geçici veya sürekli sınırlandırma kararları alınabilir veya yeni işletmenin bu bölge içinde
kurulmasına izin verilmeyebilir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Stratejik Gürültü Haritalama Esas ve Kriterleri
Stratejik gürültü haritalama esasları
MADDE 29 – (1) Stratejik gürültü haritalarının hazırlanmasında aşağıdaki esaslara uyulur:
a) En geç 30/6/2013 tarihine kadar;
1) İki yüz elli binden fazla yerleşik nüfusu olan yerleşim alanları,
2) Yılda altı milyondan fazla aracın geçtiği ana kara yolları,
3) Yılda altmış binden fazla trenin geçtiği ana demir yolları,
4) Yılda elli binden fazla hareketin gerçekleştiği ana hava alanları
için bir önceki takvim yılındaki durumu gösteren stratejik gürültü haritaları hazırlanır.
b) En geç 30/6/2011 tarihine kadar ve daha sonra her beş yılda bir stratejik gürültü haritası hazırlanması
zorunlu olan; yılda altı milyondan fazla aracın geçtiği ana kara yolları, yılda altmış binden fazla sayıda trenin
geçtiği ana demir yolları, ana hava alanları ve iki yüz elli binden fazla yerleşik nüfusu olan yerleşim alanları
Bakanlığa bildirilir.
c) 30/6/2018 tarihine kadar ve bu tarihten sonra her beş yılda bir;
1) Yüz binden fazla yerleşik nüfusu olan yerleşim alanları,
2) Yılda üç milyondan fazla aracın geçtiği ana kara yolları,
3) Yılda otuz binden fazla trenin geçtiği ana demir yolları
için bir önceki yıldaki durumu gösteren stratejik gürültü haritaları hazırlanır.
12
ç) En geç 30/6/2014 tarihine kadar ve daha sonra her beş yılda bir stratejik gürültü haritası hazırlanması
zorunlu olan; yılda üç milyondan fazla aracın geçtiği ana kara yolları, yılda otuz binden fazla sayıda trenin
geçtiği ana demir yolları ve yüz binden fazla yerleşik nüfusu olan yerleşim alanları Bakanlığa bildirilir.
d) Stratejik gürültü haritaları Ek-IV’te yer alan stratejik gürültü haritalama için asgari gereksinimleri
karşılayacak nitelikte hazırlanır.
e) Komşu konumda olan ülkelerin sınırlarına yakın bölgelerin stratejik gürültü haritalarının
hazırlanmasında, Dışişleri Bakanlığı koordinasyonunda işbirliği yoluna gidilir.
f) Stratejik gürültü haritaları hazırlandıkları tarihten sonra en az beş yılda bir gözden geçirilir ve
gerektiğinde revize edilir.
g) Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi ile (c) bendinin (1) numaralı alt
bendinde verilen yerleşim alanları için hazırlanacak gürültü haritaları; kara yolu, demir yolu, hava yolu trafik
gürültüsü ile limanlar, sanayi alanları, atölye-imalathane-eğlence yerleri ve benzeri işletmelerin bulunduğu
alanlar için ayrı ayrı yapılır.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Eylem Planları
Eylem planları hazırlama esasları
MADDE 30 – (1) Eylem Planlarına ilişkin esaslar aşağıda belirtilmiştir:
a) Gerekmesi halinde en geç 18/7/2014 tarihine kadar;
1) Yılda altı milyondan fazla aracın geçtiği ana kara yolları, yılda altmış binden fazla trenin geçtiği ana
demir yolları, ana hava limanları ve yakınındaki yerler,
2) İki yüz elli binden fazla yerleşik nüfusu olan yerleşim alanları
için, gürültü seviyesinin azaltılması da dahil olmak üzere gürültü ile ilgili hususlar ve gürültünün etkileri
ile baş etmeye yönelik eylem planlarının hazırlanmış olması gerekir. Eylem planları dâhilindeki tedbirler yetkili
idarenin inisiyatifi altındadır. Ancak, bu Yönetmelikte verilen sınır değerlerin aşıldığı durumlar ya da yetkili
idarelerce seçilen diğer kriterler olarak tanımlanan öncelikler eylem planında özellikle belirtilir ve stratejik
gürültü haritalamaları ile tespit edilen en önemli bölgelerde uygulanır.
b) En geç 18/7/2019 tarihine kadar;
1) Yılda üç milyondan fazla aracın geçtiği ana kara yolları, yılda otuz binden fazla trenin geçtiği ana
demir yolları ve yakınındaki yerler,
2) Yüz binden fazla yerleşik nüfusu olan yerleşim alanları
için, bu Yönetmelikte verilen sınır değerlerin aşılması durumu ya da yetkili idarelerce seçilen diğer
kriterler olarak tanımlanan önceliklere belirgin bir şekilde yer veren eylem planlarının hazırlanmış olması temin
edilir.
c) (a) ve (b) bentlerinde belirtilen kriterler hakkında yetkili idarelerce Bakanlığa bilgi verilir.
ç) Eylem planları Ek-V’te verilen eylem planları için asgari gereksinimleri karşılayacak şekilde hazırlanır.
d) Mevcut gürültü durumunu etkileyen çok önemli bir değişikliğin meydana gelmesi üzerine ve
hazırlandıkları tarihten itibaren en az beş yılda bir eylem planları gözden geçirilir ve gerekiyorsa revize edilir.
e) Komşu konumda olan ülkelerin sınırlarına yakın bölgeler için eylem planlarının hazırlanmasında,
Dışişleri Bakanlığı koordinasyonunda işbirliği yoluna gidilir.
f) Eylem planlarının hazırlanma ve gözden geçirilmesine katılım için önceden ve etkili fırsatların verilmiş
olması şartıyla, eylem planlarını hazırlamakla sorumlu kurum ve kuruluşlarca eylem planlarının kamuoyuna
danışılması, bu katılım sonuçlarının dikkate alınması ve kamuoyunun alınan karar konusunda bilgilendirilmesi
temin edilir. Bu bilgiler kolay ulaşılabilir ve tam anlaşılır şekilde sunulur. Bilgilerin en önemli noktalarını
özetleyen bir metin yurt çapında yayın yapan yüksek tirajlı en az bir gazete ile mahalli gazetede ilan edilir.
Eylem planları ile ilgili dokümanlar ilanın yayımından itibaren dört ay süreyle kamuoyunun kullanımına açık
tutulur. Bu süre içerisinde eylem planları ile ilgili görüşler yazılı olarak eylem planlarını hazırlayan kurum ve
kuruluşlara verilir. Bu süreden sonra yapılacak itirazlar kişisel haklarla ilgili değilse dikkate alınmaz.
ONUNCU BÖLÜM
Kamuoyunu Bilgilendirme, Verilerin Toplanması ve Raporlama
Kamuoyunu bilgilendirme
MADDE 31 – (1) Kamuoyunun bilgilendirilmesine yönelik esaslar aşağıda belirtilmiştir:
a) 29 uncu ve 30 uncu maddelere istinaden Ek-IV ve Ek-V’de yer alan esaslar çerçevesinde yapılan
stratejik gürültü haritaları ve eylem planları 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu
uyarınca kamuoyunun ulaşımına açık tutulur ve bilgi teknolojilerinden de yararlanılarak yayımlanır.
13
b) Stratejik gürültü haritaları ve eylem planlarına yönelik bilgiler açık, tam anlaşılabilir, kolay ulaşılabilir
şekilde sunulur. Bilgilerin en önemli noktalarını özetleyen bir metin yurt çapında yayın yapan yüksek tirajlı en az
bir gazete ile mahalli gazetede veya internet sayfasında ilan edilir.
Verilerin Bakanlık tarafından toplanması ve yararlanılması
MADDE 32 – (1) Stratejik gürültü haritaları ve eylem planlarına ilişkin verilerin Bakanlık tarafından
toplanması ve yararlanıcıların kullanımının sağlanmasına yönelik esaslar aşağıda belirtilmiştir.
a) Ek-VI’da belirtildiği gibi 29 uncu ve 30 uncu maddelerde belirtilen tarihlerden itibaren en geç altı ay
içinde stratejik gürültü haritalarından alınan bilgiler ile eylem planlarının özetleri Bakanlığa gönderilir.
b) Bakanlık; kurumlar arasında teknik ve bilgi sağlayıcı nitelik taşıyan işleri kolaylaştırmak için stratejik
gürültü haritalarındaki bilgiler ile ilgili bir veri bankası kurar.
c) Bakanlık, beş yılda bir stratejik gürültü haritaları ve eylem planlarındaki bilgileri özetleyen bir raporu
hazırlayarak ilgili kurum ve kuruluşların kullanımına açar. İlk rapor 18/6/2015 tarihine kadar hazırlanır.
ONBİRİNCİ BÖLÜM
İşletmeler, Tesisler ve İşyerlerinin Çevresel Gürültü Yönünden Değerlendirilmesi
Çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesine tabi işletme ve tesislerde çevresel gürültüye yönelik
değerlendirme
MADDE 33 – (1) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve
Ek-2’sinde belirtilen işletme ve tesisler için çevre izni ve çevre izin ve lisans belgesine esas olacak kriterler
aşağıda belirtilmiştir.
a) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde
belirtilen işletme ve tesislerin çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesi işlemleri Çevre Kanununca Alınması
Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülür.
b) Çevresel gürültü, 36 ncı maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile aynı maddenin ikinci fıkrası
çerçevesinde uzmanlık deneyimine sahip ve Bakanlıktan ön yeterlik/yeterlik belgesi almış kurum veya
kuruluşlarca hazırlanacak akustik rapora istinaden değerlendirilir.
c) Çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesine tabi tesisler için hazırlanacak akustik rapor formatı ile
açıklayıcı dokümanlar Bakanlıkça belirlenerek yayımlanır.
ç) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin
Ek-1 ve Ek-2’sinde “ * ” işareti ile muafiyet getirilmiş işletme ve tesisler ile çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesi
alması gereken işletme ve tesislerden; 7/3/2008 tarihinden önce kurulmuş ve açılma ve çalışma ruhsatı almış olanlar ile
kurulduğu tarih ve ruhsatı olup olmadığına bakılmaksızın, çok hassas ve hassas kullanımlardan itibaren en az 500 metre
mesafede olan veya bu Yönetmelik çerçevesinde gürültü haritaları hazırlanması gereken yerleşim yerleri dışında bulunan
işletme ve tesisler için çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesine esas değerlendirme yapılmaz. Ancak, yetkili idarenin
talep etmesi halinde işletme ve tesisler için akustik rapor hazırlanması zorunludur .
d) (ç) bendinde belirtilen çevre izin ve lisans belgesinden muaf olacak işletme ve tesisler için il çevre ve
orman müdürlüğünün görüşü alınır.
Açma ve çalışma ruhsatı
MADDE 34 – (1) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve
Ek-2’sinde yer alan işletme ve tesisler için işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi aşamasındaki iş ve işlemler;
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik ile Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve
Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülür.
(2) (Değişik:RG-27/4/2011-27917) Çok hassas ve hassas kullanımları etkileyebilecek şekilde yakınında,
bitişiğinde, altında, üstünde bulunan ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1
ve Ek-2’sinde yer almayan işletme, tesis, işyeri, imalathane, atölye gibi yerler için, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına
İlişkin Yönetmelik kapsamında verilecek açma ve çalışma ruhsatlarında yetkili idare tarafından çevresel gürültü yönünden
değerlendirme yapılır, gerektiğinde çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu talep edilir ve bu rapora ilişkin yetkili
idarenin uygun görüşü esas alınır.
Planlanan işletmelerde çevresel gürültü seviyesi değerlendirme prosedürü
MADDE 35 – (1) Planlanan işletmelerde çevresel gürültü seviyesi değerlendirilirken; Çevresel Etki
Değerlendirme Yönetmeliğinin Ek-I listesinde bulunan ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar
Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan “ * ” işareti bulunmayan tesis ve faaliyetler ile ulaşım
kaynakları için hazırlanacak çevresel etki değerlendirme raporunun gürültü ile ilgili bölümünün, kapasite artırımı
hariç, Bakanlıkça belirlenecek format içeriğinde hazırlanması gerekmektedir.
ONİKİNCİ BÖLÜM
Rapor, Harita ve Eylem Planı Hazırlayacaklarda Değerlendirme Kriterleri
Uzmanlık deneyimine yönelik esas ve kriterler
14
MADDE 36 – (1) Uzmanlık deneyimine ilişkin esas ve kriterler aşağıda belirtilmiştir:
a) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer
alan işletme ve tesisler için bu Yönetmelikte belirtilen akustik raporları hazırlayacak kişilerin üniversitelerin
mühendislik, mimarlık ve fen fakültelerinden mezun ve bu çalışmaları yürütecek seviyede uzmanlığa sahip
olması,
b) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer
almayan işletme ve tesisler, imalathane, atölye, işyeri, eğlence yeri ve benzeri için çevresel gürültü seviyesi
değerlendirme raporu hazırlayacak kişilerin üniversitelerin mühendislik, mimarlık ve fen fakültelerinden mezun
ve bu çalışmaları yürütecek seviyede uzmanlığa sahip olması,
c) Çevresel Etki Değerlendirme sürecinde, çevresel gürültü konusunda değerlendirme ve arka plan gürültü
seviyesi ölçümü yapacak kişilerin üniversitelerin mühendislik, mimarlık ve fen fakültelerinden mezun ve bu
çalışmaları yürütecek seviyede uzmanlığa sahip olması,
ç) 29 uncu maddeye istinaden gürültü haritası hazırlayacak kişilerin üniversitelerin mühendislik, mimarlık
ve fen fakültelerinden mezun ve bu çalışmaları yürütecek seviyede uzmanlığa sahip olması, tercihen ulusal veya
uluslararası projeler bazında ve benzeri çalışmalarda gürültü haritası hazırlanmasına katılım sağlamış olması,
d) 30 uncu maddeye istinaden eylem planı hazırlayacaklar ve 28 inci maddenin birinci fıkrasının (a) bendi
gereği yapı akustiği konusunda değerlendirme yapacak kişilerin üniversitelerin mühendislik, mimarlık ve fen
fakültelerinden mezun ve bu çalışmaları yürütecek seviyede uzmanlığa sahip olması, tercihen yalıtım, trafik
planlaması, arazi planlaması, gürültü bariyeri ve benzeri konularda uygulama projesi yapmış olması,
e) 25 inci maddeye göre değerlendirme yapacakların, üniversitelerin mühendislik, mimarlık ve fen
fakültelerinden mezun ve bu çalışmaları yürütecek seviyede uzmanlığa sahip olması
zorunludur.
(2) Birinci fıkranın (a), (b), (c), (ç), (d) ve (e) bentlerinin her biri için istenecek uzmanlığa yönelik esaslar
Bakanlıkça belirlenir.
(3) Bakanlıkça hazırlanan ve duyurulan uzmanlığa yönelik konularda teorik veya uygulamalı çalışmalar
yapmış öğretim görevlileri ile bu konularda yüksek lisans ve doktora programlarını tamamlamış kişiler de birinci
fıkrada belirtilen çalışmaları yürütecek seviyede uzman olarak değerlendirilir.
Ölçüm ve hesaplamalara yönelik yeterlik şartları
MADDE 37 – (1) Ölçüm ve hesaplamalara yönelik yeterlik şartları aşağıda belirtilmiştir:
a) Çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesine tabi olan işletme ve tesisler için akustik raporu
hazırlayacaklar; Ek-II-2.1’deki işletmeler için verilen ölçüm ve hesaplamaya ilişkin standartlara göre
Bakanlıktan alınan ön yeterlik/yeterlik belgesine,
b) Çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesine tabi olmayan işletme ve tesisler, imalathane, atölye,
işyeri, eğlence yeri ve benzeri işletmelerden kaynaklanan çevresel gürültü seviyesinin değerlendirilmesine
yönelik çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu hazırlayacaklar; Ek-II-3’te izne tabi olmayan tesisler için
verilen ölçüm ve hesaplamaya ilişkin standartlara göre Bakanlıktan alınan ön yeterlik/yeterlik belgesine,
c) Çevresel etki değerlendirme sürecinde arka plan gürültü seviyesi ölçümü yapacaklar; Ek-II-2.2’de
verilen ölçüm standartlarına göre Bakanlıktan alınan ön yeterlik/yeterlik belgesine,
ç) Ulaşım ve yerleşim alanları için gürültü haritası hazırlayacaklar; Ek-II-1.1’de gürültü haritası
hazırlanması için verilen hesaplamaya yönelik lisanslı yazılım programına,
d) Yerleşim alanı ve ulaşım kaynakları ve yakınındaki yerler için eylem planı hazırlayacaklar ile yapılarda
yalıtım değerlendirmesi çalışması yapacaklar; Ek-II-4’te verilen standartlara göre Bakanlıktan alınan ön
yeterlik/yeterlik belgesine ve hesaplama yöntemlerine veya buna ilişkin yazılım programına,
e) Ek-II-5’teki çevresel titreşim seviyesi için değerlendirme yöntemlerini kullanacaklar Bakanlıktan alınan
ön yeterlik/yeterlik belgesine
sahip olmak zorundadır.
(2) Bakanlık ön yeterlik/yeterlik belgesi verdiği kurum/kuruluşların listesini ve listedeki iptal ve değişiklik
bilgilerini kendi internet sitesinde yayınlar.
Rapor, harita ve eylem planı hazırlayacaklarda aranan esas ve kriterler
MADDE 38 – (1) Rapor, harita ve eylem planı hazırlayacakların;
a) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer
alan işletme ve tesisler için çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesine esas akustik raporu hazırlayacakların 36
ncı maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 37 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde getirilen şartları,
b) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer
almayan işletme ve tesisler, imalathane, atölye, işyeri, eğlence yeri ve benzeri için çevresel gürültü seviyesi
değerlendirme raporu hazırlayacakların 36 ncı maddenin birinci fıkrasının (b) bendi ile 37 nci maddenin birinci
fıkrasının (b) bendinde getirilen şartları,
15
c) Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliğinin Ek-I listesinde ve Çevre Kanununca Alınması Gereken
İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan işletmeler ile ulaşım kaynakları için
çevresel etki değerlendirme sürecinde planlanan işletmeler için akustik raporu hazırlayacakların 36 ncı maddenin
birinci fıkrasının (c) bendi ile 37 nci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde getirilen şartları,
ç) Bu Yönetmelik çerçevesinde ulaşım sektörü ve yerleşim alanları için gürültü haritası hazırlayacakların
36 ncı maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi ile 37 nci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendinde getirilen şartları,
d) Bu Yönetmelik çerçevesinde yerleşim alanı ve ulaşım kaynaklarının yakınındaki yerler için eylem planı
hazırlayacaklar ile yapılarda yalıtım değerlendirmesi çalışması yapacakların 36 ncı maddenin birinci fıkrasının
(d) bendi ile 37 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde getirilen şartları,
e) Çevresel titreşimin değerlendirilmesine yönelik ölçüm yapıp, rapor hazırlayacakların 36 ncı maddenin
birinci fıkrasının (e) bendi ile 37 nci maddenin birinci fıkrasının (e) bendinde getirilen şartları
sağlaması zorunludur.
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Şikâyetlerin Değerlendirilmesi, Denetim ve İdari Yaptırımlar
Şikâyetlerin değerlendirilmesi veya denetim
MADDE 39 – (1) Bu Yönetmelikte yer alan gürültü kaynakları bazında yaşanan sorunlar nedeniyle
oluşan şikâyetlerin değerlendirilmesi veya programlı ve programsız yapılacak denetimlerde aşağıdaki esaslara
uyulur:
a) Bu Yönetmelikte getirilen esaslar çerçevesinde gerek programlı veya programsız gerekse şikâyeti
değerlendirmek amacıyla yapılacak denetimler; belediye sınırları ve mücavir alan içerisinde Çevre Kanununa
istinaden yetki devri yapılan belediyelerce; belediye sınırları ve mücavir alan dışında yetki devri yapılan il özel
idarelerince; yetki devri yapılmadığı takdirde ise İl Çevre ve Orman Müdürlüklerince, gerektiğinde diğer
mevzuat kapsamında yetkili kılınan kurum ve kuruluşlar ile işbirliği ve koordinasyon içinde yapılır.
b) Şikâyetleri değerlendirme, denetim ve idari yaptırım konusunda yetki devri yapılmış kurum ve
kuruluşlarda; Çevre Denetim Biriminin kurulması, Bakanlıkça esasları belirlenmiş uzmanlığa sahip en az 2
personelin görevlendirilmesi, bu personellerden en az birinin dört yıllık üniversite mezunu olması ve bu kişinin
gözetiminde göreve katılım sağlayacak diğer personelin iki yıllık yüksek okul veya lise ve dengi okullardan
mezun olması ve bu Yönetmelik kapsamında getirilen esas ve standartlara uygun ölçüm ekipmanının
bulundurulması zorunludur.
c) Yapılan denetimlerde, bu Yönetmelikte verilen sınır değerlerin aşıldığının tespiti halinde, gürültü
rahatsızlığına ve sınır değerlerin sağlanması için alınacak tedbirin özelliğine bağlı olarak, süre verilmesi,
kapatılması ve benzeri uygulamalara yönelik esaslar denetim yapan personel veya birimi tarafından belirlenir.
Uygulamaya yönelik açıklayıcı doküman hazırlanması
MADDE 40 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasına yönelik olarak; gürültü haritalama, gürültü kontrol
tedbirleri, uzmanlığa yönelik esaslar, akustik ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu, ölçüm
metotlarına ilişkin açıklayıcı dokümanlar ile idari yaptırım konularına açıklık getirecek açıklayıcı dokümanlar
gibi her türlü doküman Bakanlıkça hazırlanır ve yayımlanır.
(2) Bu Yönetmelikte belirtilen arka plan gürültü seviyesinin belirlenmesine yönelik usul ve esaslar
Bakanlıkça belirlenir.
İdari yaptırımlar
MADDE 41 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davrananlar hakkında 30/3/2005 tarihli ve 5326
sayılı Kabahatler Kanunu ve Çevre Kanununun 20 nci maddesinde öngörülen idari yaptırımlar uygulanır.
ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 42 – (1) 7/3/2008 tarihli ve 26809 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevresel Gürültünün
Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (2002/49/EC) yürürlükten kaldırılmıştır.
Havaalanlarındaki gürültünün izlenmesi
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 20 nci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen gürültü
ölçüm/kontrol/izleme sistemi 7/3/2011 tarihine kadar kurulur.
Hava yolu taşıtları için tazminat
GEÇİCİ MADDE 2 – (1) 20 nci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendinde belirtilen gürültü tazminatı ile
ilgili esaslar bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren 3 yıl içinde belirlenir.
Açık ve yarı açık eğlence yerlerinde alınacak tedbirlere yönelik verilen süre
GEÇİCİ MADDE 3 – (Değişik:RG-27/4/2011-27917)
16
(1) 24 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen çok hassas kullanım alanlarında yer alan mevcut açık
ve yarı açık eğlence yerleri 30/6/2011 tarihine kadar İl Mahalli Çevre Kurulu kararı ile belirlenir. Çok hassas kullanım
alanlarında yer alan açık ve yarı açık eğlence yerleri 31/12/2011 tarihine kadar kapalı hale getirilir.
Yürürlük
MADDE 43 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 44 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Orman Bakanı yürütür.
Ekler için tıklayınız.
Yönetmeliğin Yayımlandığı Resmî Gazete’nin
Tarihi
Sayısı
4/6/2010
1.
2.
3.
27601
Yönetmelikte Değişiklik Yapan Yönetmeliklerin Yayımlandığı Resmî
Gazete’lerin
Tarihi
Sayısı
27/4/2011
27917
17