Sivil Havac*l*k Bak*m Yönetimi Yaz*l*mlar* için Kalite Yönetimi

Sivil Havacılık Bakım Yönetimi
Yazılımları için Kalite Yönetimi
R. Haluk Kul1, H. Osman Boyan1
1 Gelişim Üniversitesi, Uçak Gövde Motor Bakım Bölümü, İstanbul
rhkul@gelisim.edu.tr hoboyan@gelisim.edu.tr
8 Şubat 2017,
ÖZET
• Uçuşa elverişlilik,
• Bakım, Onarım, Revizyon,
• Planlanmış ve onaylanmış yöntemler ile hatasız işlemler.
• Uygun Bakım planlaması için dokümantasyon yürütme ve arşivleme.
• Kalite Yönetimi gerekli, zorunlu, uygulanmalı.
• Bilgisayar destekli bakım planlama, belgeleme ve arşivleme sistemleri
için KALİTE YÖNETİMİ’nin durumu nedir?
Uçak Nedir?
• Uçak, Kanatlarının altındaki havanın yaptığı basınç yardımıyla yükselip
ilerleyebilen motorlu hava taşıtıdır.
• Uçak bir ana sistem olarak değerlendirildiğinde olmazsa olmaz altı ana
alt sisteme ihtiyaç duymaktadır:
•
•
•
•
•
•
Kanat,
Motor,
Gövde,
Kuyruk Yüzeyleri,
İniş Takımları
Aviyonik
UÇAK İÇİN SINIFLANDIRMA
ATA 100 BÖLÜMLEDİRMESİ
• Teknik anlamda uçağın alt sistemlerini tanımlamak üzere geliştirilen
ATA 100 kodlama sistemi ile uçağa ilişkin alt sistemler sistematik
olarak sınıflandırılmıştır
• ATA 100 sisteminde her bir alt sistemin iki kademeli alt sistemlerine
yönelik sınıflandırma olanağı da vardır
BAKIM PLANLAMA İÇİN ÖLÇÜTLER
• Uçak Bakım El Kitabı (Aircraft Maintenance Manual, AMM) adlı
belgede ATA 100 kodlaması ve alt kırılımlarına göre listelenmiş ve
betimlenmiştir.
• Bir uçağa yönelik yapılması istenen bakım işlemlerinin sıklık (frekans)
yönetimi için aşağıdaki ölçütlere göre karar verilmektedir:
•
•
•
•
•
Uçak iniş kalkış sayısı,
Uçak uçuş süresi / saati,
Uçak blok operasyon süresi / saati,
Takvim süresi,
Yardımcı Güç Ünitesi (APU) çalışma süresi /saati.
BAKIM TÜRLERİ
• Uçuş öncesi bakım,
• Uçuş sonrası bakım,
• Günlük bakım,
• Haftalık bakım,
• Aylık bakım
(250 uçuş saati)
• Yıllık bakım
(2500 uçuş saati)
• A Bakımı
( 400 – 600 uçuş saati)
• B Bakımı
( 6 – 8 ay )
• C Bakımı
( 20 -24 ay )
• D Bakımı
( İşletme ömründe 3 kez )
BAKIM KURULUŞLARI
• Maintenance – Repair – Overhaul (MRO) yetkili kuruluş
• Her düzeyde bakım
• Havayollarının Teknik Müdürlükleri
• Sivil Havacılık Otoritesinin yetkilendirdiği bakım işlemleri
• Maintenance Organization Exposition (MOE) [Bakım Örgütlenmesi
Sunumu]
• Kuruluşun bakım faaliyetleri için örgütlenmesi ve işleyişini gösteren yaklaşık
200 sayfalık bir belge.
MÜHENDİSLİK MÜDÜRLÜĞÜ
• Mühendislik Müdürlüğü bir uçağa yönelik yapılması gereken işlemleri
Bakım Planlama Dokümanına göre belirler ve bir bakım paketi
oluşturur.
• Bakım paketinin her bir kalemi için yapılması gereken işlemler Uçak
Bakım El Kitabı (Aircraft Maintenance Manual) referansı ile ayrıntılı
olarak tanımlanır.
• Örnek olarak bir uçak motorunun sökülmesi için 50 – 100 ayrı işlem
adımı talimat içinde sıralanmaktadır
BAKIM MÜDÜRLÜĞÜ
• Bakım Müdürlüğü veya MRO şirketi mühendislik müdürlüğü
tarafından hazırlanmış olan bakım paketindeki uçak bakım – onarım –
revizyon işlemlerini yapmak üzere bakım kalemlerini kendi
bünyesindeki personele dağıtır.
• Her işlemi yapan teknisyen ilgili satırda kendisine ayrılan haneye
mührünü basmalı, imzasını atmalı ve tarihi yazmalıdır.
• Ayrıca ilgili satırda bir yanda bulunan “Teknik Kontrolör Onay Hanesi”
içine de yapılan işlemin doğruluğunu denetleyen deneyimli ve
görevlendirilmiş “teknik kontrol teknisyeni” tarafından
mühürlenmeli, imzalanmalı ve tarihi yazılmalıdır.
Sıra
No
İşlem Betimi
1
Motor Giriş
kapağının 4
adet vidasını
açın.
2
Vidaları söküm
setinde
saklamak
üzere 3
numaralı
kutucuğa
koyun.
Manifold
kapağını
sökmek üzere
beş adet
cıvatayı sökün.
……….
3
4.
Teknisyen
Beyanı
Teknik
Kontrol
Onayı
…
…..
BAKIM İZLEKLERİNDE DİJİTALLEŞME
• Dijital olmayan iş süreçlerinin çok iyi denetlenebilmesi ve bu nedenle
dijital iş takip süreçlerine geçişteki atalet bulunmaktadır.
• Bu atalet MRO etkinliklerine yönelik hazırlanan yazılımların ve bu
yazılımları hazırlayan örgütlenmelerin kalite yönetiminde
standardizasyon talebinin oluşmasına engel olmaktadır.
• Oysa MRO yazılımları son derece kritik öneme sahip süreçler için
kullanılmaktadır.
• Bu yazılımların algoritması, kodlaması, sürümü, revizyonu ve diğer
süreçlerinde olabilecek en küçük uyumsuzluğun havacılık
operasyonları için büyük facialara yol açması işten bile değildir
BAKIM İZLEKLERİNDE DİJİTALLEŞME
• Bu bağlamda sivil havacılık otoriteleri de bakım örgütlenmelerinin
bakım planlama, izleme ve kontrol için kullanacakları yazılımların
kalite yönetimi konusunda bir serbestlik sunmakta ve sadece bakım
faaliyetlerinin kendisini denetlemektedir.
YAZILIM KALİTE YÖNETİM ARAÇLARI
• ISO 9001:2015, Kalite Yönetim Standardı
• PMBOK, Proje Yönetimi Bilgi Kütüğü
• PRINCE2, Kontrollü ortamlarda Projeler Yaklaşımı
• ISO 90003
• ITIL
• COBIT
• CMMI
ISO 9001
• İlgili örgütlenmenin bir süreçler bütünü olarak ele alındığı ve örgütün
girdilerini sağlayan tedarikçiler ve sundukları yarı mamul veya
hammaddelerin yönetildiği, örgüt içi iş süreçlerinin tanımlandığı,
gerekli olanların dokümante edildiği ve güncel tutulduğu, örgütün
çıktılarının da yönetildiği, bütün bu işlemler için doküman
revizyonlarının, iş süreçlerinin denetlendiği bir kalite yönetim
sistemidir.
• ISO 9001, sınırlı bir kapsamla da olsa yazılım kalite yönetimi için
kullanılabilir bir araçtır
PMBOK
• Proje Yönetimi Enstitüsü’nün geliştirdiği Proje Yönetimi Bilgi Kütüğü
(Poject Management Body of Knowledge) kısaltmasıdır.
• Projenin üç kısıtı ile ilgilenir:
• Zaman, maliyet, kapsamı
• Projelerin dört evresi vardır:
•
•
•
•
Kavramlaştırma ve başlatma,
Tanımlama ve planlama,
Yürütme
Başarım ve Kontrol
• Projelerin beş adet süreç grubu vardır:
• Başlatma, planlama, yürütme, kontrol, kapatma
PMBOK
• Projelerden dokuz ayrı bilgi alanı yönetilmelidir.
•
•
•
•
•
Proje kapsam yönetimi
Proje zaman yönetimi
Proje maliyet yönetimi
Proje kalite yönetimi
Proje bütünleştirme yönetimi
•
•
•
•
•
Proje insan kaynakları yönetimi
Proje iletişim yönetimi
Proje risk yönetimi
Proje tedarik yönetimi
Proje paydaşları yönetimi.
PRINCE2
• Kontrollü ortamlarda Projeler Yaklaşımı: Birleşik krallık kaynaklı bu
yaklaşım ile projelerde başarı düzeyinin artması hedeflenmektedir.
• PRINCE (Projects In Controlled Environments), süreç tabanlı bir proje
yönetim yaklaşımıdır.
• İngiltere tarafından standart olarak kabul edilen bu metodoloji, tüm
dünyada birçok uygulayıcıya sahiptir.
• 1989 yılında geliştirilen PRINCE, kamuya açık olmakla beraber, patenti
İngiliz Hükümeti'ne aittir.
• PRINCE2 en son 2009 yılında güncellenmiştir
PRINCE2’nin ana özellikleri
• PRINCE2’de bulunan ana özellikler şunlardır:
• İş planına odaklanması
• Proje yönetimi ekibi için tanımlanmış bir organizasyon yapısı
• Ürün-temelli planlama yaklaşımı
• Projeyi yönetilebilir ve kontrol edilebilir aşamalara bölme üzerinde
vurgusu
• Her projeye uygun düzeyde uygulanabilir olma esnekliği.
ISO 90003
• ISO 90003:2015 kuruluşlara bilgisayar yazılımları ve ilgili destek
hizmetlerinin edinimi, tedariki
• ISO 90003:2014 bir kalite yönetim sisteminin belgelendirilmesine
yönelik bir değerlendirme ölçütü olması niyetiyle hazırlanmamıştır.
• ISO 90003:2014 bir kalite yönetim sisteminin belgelendirilmesine
yönelik bir değerlendirme ölçütü olması niyetiyle hazırlanmamıştır.
• ISO 90003:2014 bir kalite yönetim sisteminin belgelendirilmesine
yönelik bir değerlendirme ölçütü olması niyetiyle hazırlanmamıştır.
ISO 90003
• ISO 90003:2014 bir kalite yönetim sisteminin belgelendirilmesine
yönelik bir değerlendirme ölçütü olması niyetiyle hazırlanmamıştır,
geliştirilmesi, işletilmesi ve bakımı için ISO 9001:2008 uygulamalarına
kılavuzluk etmek üzere hazırlanmış bir standarttır.
• ISO 90003:2014, ISO 9001:2008 kapsamında herhangi bir ekleme veya
değişiklik yapmamaktadır.
• ISO 90003:2014 bir kalite yönetim sisteminin belgelendirilmesine
yönelik bir değerlendirme ölçütü olması niyetiyle hazırlanmamıştır.
ITIL
• ITIL(Information Technologies Infrastructure Library- Bilgi Teknolojisi
Altyapı Kütüphanesi ) sözlerinin baş harflerinden oluşmuş bir
kısaltmadır.
• Bilgi Teknolojisi Altyapı Kütüphanesi olarak adlandırılır.
• ITIL servis yönetim metodolojisi, BT servislerini eksiksiz ve en iyi
kalitede yönetmek için geliştirilmiştir.
• ITIL Servis yönetimi kavramlarını tanımlayan, servisleri en iyi şekilde
sürdürmek için rehberlik eden ve kullanıcılarına servis sağlama
süreçlerini detaylandıran kitaplardan oluşmaktadır
COBIT
• Control Objectives for Information and Related Technology’nin
kısaltmasıdır.
• COBIT, Bilgi Teknolojileri yönetiminde ulaşılması gereken hedefleri
ortaya koymaktadır.
• ISACA ve ITGI tarafından 1996 yılında geliştirilmiştir.
• Son sürümü (5.0) 2012’de yayımlanmıştır.
COBIT
• CobiT’in vizyonu; bilişim teknolojileri yönetişim (IT governance)
modeli olmaktır.
• CobiT sadece bir denetim aracı değil, aynı zamanda bir yönetişim
aracı olma amacını taşır.
• Bu nedenle yönetimden bilişim teknolojileri personeline kadar kurum
içi ve dışında, kurumun varlığı ve sağlıklı faaliyet göstermesi
konularında risk üstlenen çeşitli taraflara fayda sağlama amacını da
yerine getirmeyi hedeflemektedir.
CMMI
• Yetenek Olgunluk Modeli Bütünleştirmesi veya CMMI, bir kuruluşun,
geliştirilmiş performansa yol açan davranışları geliştirmek için ne
yapması gerektiğini net bir biçimde tanımlayan bir süreç modelidir.
• Beş "Olgunluk Düzeyi" veya üç "Yetenek Seviyesi" ile CMMI,
mükemmel ürünler üretmek veya mükemmel hizmetler sunmak için
gereken en önemli unsurları tanımlar ve bunları kapsamlı bir modelle
sarar.
• Yazılım ve sistem mühendisliğinde CMMI bir kıyaslama aracı olarak bir
çok ülkede hem sanayi içinde hem de devlet kurumlarında
kullanılmaya başlanmıştır.
HAVACILIK BAKIM YÖNETİMİ YAZILIMLARININ
DURUMU
• Havacılıkta uçak operatörlerinin yetkilendirilmesi ile yapabileceği
bakım düzeyi çoğunlukla uçuş öncesi bakımdan başlayarak A Bakımına
kadar olan bakımlardır.
• Daha karmaşık bakım düzeyleri olan B, C ve D bakımları için MRO
yetkili örgütlenmelere ihtiyaç duyulacaktır.
• Bu bakımdan çalışmamızda incelenecek olan yazılımların
• operatör düzeyi bakımlar ve
• ağır bakımlar
• olarak ikiye ayrılması ve bu bakım türlerine yönelik bakım
yazılımlarının incelenmesi doğru bir yaklaşım olacaktır.
HAVACILIK BAKIM YÖNETİMİ YAZILIMLARININ
DURUMU
• MRO lisanslandırması olmayan havacılık şirketleri ise uçuş öncesi,
uçuş sonrası, günlük ve A bakım işlemlerini kendi tesislerinde ve
lisanslandırılmış oldukları sınırlar çerçevesinde yürütmektedir.
• Bu şirketler, B, C ve D bakımları için yerli veya yabancı yetkilendirilmiş
MRO şirketleri ile bakım sözleşmeleri çerçevesinde bakım hizmetleri
almaktadır.
• Uçağa yönelik uçuş öncesi, uçuş sonrası ve günlük bakım işlemleri
nispeten sabitlenmiş kalemlerden oluşmaktadır.
• Bu nedenle bu bakım etkinlikleri için karmaşık bilişim sistemlerine
ihtiyaç bulunmamaktadır
HAVACILIK BAKIM YÖNETİMİ YAZILIMLARININ
DURUMU
• Konu ağır bakım olunca Türkiye’de yetkilendirilmiş 3 adet bakım
örgütlenmesi olduğu fark edilecektir.
• Bu üç örgütlenmenin iki tanesi Türkiye merkezli bir yazılım şirketinin
ürününü kullanmaktadır.
• Diğer örgütlenme ise kendi imkânları ile oluşturduğu yazılım
üzerinden planlama faaliyetlerini yürütmektedir.
SİSTEM DENETİMLERİ
• Sivil Havacılık Otoriteleri tarafından yapılan sistem denetimlerinde
depolara giriş, çıkış; depolarda saklama ve tanımlama, dokümanların
revizyon kontrolü gibi ISO 9001:2015 içinde bulunabilecek süreç
kontrollerinin dışında teknisyen lisanslandırma, MOE içerik denetimi
ve daha onlarca madde konusunda ayrıntılı denetim işlemleri
yapılmaktadır.
• Ancak, kullanılan bakım planlama yazılımlarının kalite güvencesi,
yazılıma girilen verilerin kalite güvencesi ve çıktılarının kalite
güvencesi konularında bir sistem denetimi bulunmamaktadır.
• Bu konuda otoriteler hâlen ıslak imzalı belgelerle izleklerin
yönetilmesinden fazla rahatsız değildir.
SİSTEM DENETİMLERİ
• RFID, Karekod gibi tanımlama ve takip sistemlerinin ilk önce havacılık
sektöründe yaygınlaşması beklenirken; geleneksel ıslak imza ve kaşeye
dayalı kalite kayıtları (form) doldurma ilkesinden sektör ve otoriteler
vazgeçmemiştir.
• İşin ilginç yanı, ilgili bilişim sistemlerinin bilgisayarlı uygulamalara
dönüştürülmesinde bir kalite yönetimi zorunluluğuna olan gereksinim
fark edilmemiştir.
SONUÇ ve ÖNERİLER
• Sivil havacılık otoritelerinden veya sivil havacılık örgütlenmeleri
açısından getirilecek bir yazılım kalite yönetimi sistematiği zorunluluğu
doğru bir yaklaşım olacaktır.
• Ayrıca havayolu işletmelerinden MRO şirketlerine getirilecek bir talep
veya MRO şirketlerinden yazılım üreticilerine gelecek bir talep ile
Bakım planlama yazılımları için yazılım kalite yönetimi araçları
kullanılmaya başlanabilir.
• Eğer bu talebin oluşmasında geç kalınırsa hava trafiğindeki artış
nedeniyle artacak olan kaza olasılığını engellemek için sahada manuel
süreçler için çok daha yorucu ve hataya eğilimli karmaşık iş süreçleri
devreye girecek ve Teknik Müdürlüklerin fazla olan yükü daha da
artacaktır.
Askeri Havacılık için Bakım Yazılımı Kalitesi
• Bu çalışmanın kapsamı olarak sivil havacılığa yönelik bakım planlama
yönetimi yazılımlarının kalite yönetim süreçleri ele alınmıştır.
• Ancak, askeri havacılık konusunda da aynı süreçler benzer şekilde
yürütülmektedir. Bu bağlamda AQAP 160 sistematiğinin askeri
havacılık bakım yönetimi yazılımlarında kalite yönetimi sorunsalı için
ayrıca kullanılması yararlı görülmektedir.
ÖNERİLEN ALGORİTMA
• Bu algoritma ile kalite yönetim
standartları, proje yönetim araçları
ve bilgi teknolojisi altyapıları
kullanılarak sivil havacılık bakım
yönetimi yazılımı geliştirilmesi
hedeflenmektedir.
GELECEĞE YÖNELİK HEDEFLER
• Bu çalışmanın daha sonraki aşamalarında hem havayolu işletmelerinin
teknik müdürlükleri bünyesinde hem de MRO şirketleri bünyesinde
saha ziyaretleri ve görüşmeler ile bilgi toplanacaktır.
• Ayrıca, uluslararası pazarlarda satışa sunulmuş olan MRO planlama
yazılımları ve üreticilerinin Yazılım Kalite Yönetim araçlarına sahip
olma ve kullanma durumları konusunda iletişime geçilecek ve bir
envanter oluşturulacaktır.
• Son aşamada ise sivil havacılık otoriteleri ile bağlantı kurulup görüş
alınacaktır
TEŞEKKÜRLER 
Sivil Havacılık Bakım Yönetimi
Yazılımları için Kalite Yönetimi
R. Haluk Kul1, H. Osman Boyan1
1 Gelişim Üniversitesi, Uçak Gövde Motor Bakım Bölümü, İstanbul
rhkul@gelisim.edu.tr hoboyan@gelisim.edu.tr
8 Şubat 2017,