Faal 2.7 100 Genç Girişimci Eğitimi 9. MODÜL Operasyon Akışı ve İş modeli ÜRETİM YÖNETİMİ NEDİR? İşletmenin elinde bulunan ,malzeme makine ve insan gücü kaynaklarının belirli miktardaki mamülün istenilen nitelikte (kalitede),istenilen zamanda ve mümkünse en düşük maliyetle üretimini sağlayacak biçimde bir araya getirilmesidir. ÜRETİM YÖNETİMİNİN AMAÇLARI a-Tüketici isteklerinin fiyat zaman miktar ve kalite açısından en iyi şekilde karşılanması, b-stok düzeyinin mümkün olduğu kadar düşük tutulması veya devrinin arttırılması, c-işletmenin insan gücü ve makine kaynaklarından yararlanma derecesinin yükseltilmesi ÜRETİM YÖNETİMİ ALANINDA VERİLEN KARARLAR 1-Üretim tasarımına ilişkin kararlar a-Ürün seçimi ve tasarımı b-Süreç tasarımı c-Teknoloji seçimi d-Kapasite seçimi e-Kuruluş yeri seçimi f-Fabrika yerleştirme g-İş tasarımı ve iş ölçümü ÜRETİM YÖNETİMİ ALANINDA VERİLEN KARARLAR 2-Üretim sisteminin işletilmesine ilişkin kararlar: a-Üretim planlaması ve denetimi b-stok yönetim ve denetimi c-Tamir bakım planlaması d-Kalite denetimi Üretim Sistemi Analizi Üretim, işletmelerin temel süreçlerinden biridir. Üretim süreci, işletmelerde hammadde ve malzemelerin ürün ve hizmete dönüştüğü ana süreçtir ve kendi içinde işletmenin tüm diğer süreçleri ile ilişkilidir. Üretim süreci, işletmenin içsel bir iş sürecidir, çünkü bu sürecin tüm adımları ve girdi/çıktıları genellikle işletme içindedir. Bu nedenle üretim süreçleri, KOBİ yöneticileri için somut ve gelişme çabalarının daha kolay belirlenebildiği iş gruplarıdır. Diğer yandan işletmelerde yatırım çalışmalarının hedefi genellikle üretim hattı olmaktadır. Üretim Sistemi Analizi Üretim Sistemini Oluşturan Alt Sistemler • Üretim Yönetimi Faaliyet Akış Sırası • Ürün Üretimi İş Akış Sırası • Makine ve Ekipmanlar • Hammadde ve Yardımcı Malzemeler • İşgücü Gereksinimi ve Nitelikleri • Tesisin Yerleşim Yeri Ürün/Hizmet Temel Üretim Süreçleri – Genel Üretim Yönetimi İş Akış Şeması – Ürün/Hizmetlerin İş Akış Şeması – Makine-ekipman Gereksinimi ve Seçimi – Ürün Kartları – Hammadde ve Diğer Malzemeler Temin Koşulları – Üretim iş Gücü İhtiyacı – Yerleşim Yeri Seçimi Müşteri Siparişinin Alınması Genel Üretim Yönetimi İş Akış Şeması Günlük Sipariş Formu Üretilebilirlik Kontrolünü Yap Üretilebili r mi? Hayır Siparişin Reddi Evet Siparişi Onayla Onaylı Sipariş Formu Onaylı Sipariş Formu Bitmiş Ürün Stok Kontrolünü Yap Stokta Var mı? Ürün Sevkiyat Süreci Evet Hayır Hammadde Stok Kontrolünü Yap ve Satınalma Talep Formunu Hazırla Satınalma Talep Formu Satınalma Talep Formunu Satınalma Birimine Götür A Satınalma Talep Formu A Satınalma Talep Formundaki Malzemelerin Tahmini Terminlerini Belirle Genel Üretim Yönetimi İş Akış Şeması Tedarikçi ve Fiyat Araştırmasını Yap Yeni Malzeme Var mı? Evet Numun e İste Hayır Malzeme Siparişlerini Ver Malzemelerin Fabrikaya Ulaşması ve Üretimin Başlatılması İş Emri Form u ÜRETİM AŞAMALARI Paketleme (Mukavvalama, Etiketleme,) İş Emri Formu Ebatlama Bilgisayar Programı SEVKIYAT Blok Blok Kesme (ST veya Katrak) Köşe Kesme Pah Makinesi Boyutlandırma Makinesi Cila Makinesi Kalite Kontrol Ambalaj/Palet Dolgu ve Kurutma Ürün Üretim İş Akış Şeması (Mermer Levha) Sevkıyat Boyanmış İplik Ambalajlama Dokuma Burun Dikiş Forma (Ütü) Çevirme Ürün Üretim İş Akış Şeması (Çorap) Sevkıyat HAMMADDE ALIMI ELEK YIKAMA İNCE ÖĞÜTME AYIKLAMA AĞARTMA MAGNETİK TEMİZLEME VİTAMİN ZENGİNLEŞTİRME ELEME AMBALAJLAMA TAVLAMA KABA KIRMA PAKETLENMİŞ ÜRÜN Ürün Üretim İş Akış Şeması (Un) MAKİNA EKİPMAN GEREKSİNİMLERİNİN BELİRLENMESİ İşletmenin kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerine göre, üretim sisteminin Kapasite gereksinimi nedir? Üretim iş akışında ortaya çıkan iş gruplarına göre gerekli makine ve ekipman Nelerdir? İş Grupları Gerekli Makine-Ekipman Adet MAKİNA-EKİPMAN TEMİN KOŞULLARI Makine-Ekipman Adeti Marka-Model Bedeli Ödeme Planı Özellikler Ürün Kartları Ürünün oluşumu sırasında kullanılan hammadde ve diğer malzemelerin birim ürün içinde miktarları nelerdir? Her ürün için bir ürün kartı oluşturun. Ürün Adı Hammadde ve Malzeme Girdi Türleri Birim Miktar Birim Fiyat Hammadde ve Malzeme Girdileri Toplamı: Tutar Ürün Kartı Ürün Adı Hammadde ve Malzeme Girdi Türleri Şeker Un Peynir Tahin Tuz Kakao Kakaolu Helva (1 kutu) Birim Miktar (gr) Birim Fiyat (YTL/kg) Tutar (YTL) 200 500 100 250 30 300 4,5 3 10 15 5 10 0,9 1,5 1 3,75 0,15 3 10,3 Hammadde ve Malzeme Girdileri Toplamı: HAMMADDE VE DİĞER MALZEMELERİN TEMİN KOŞULLARI Hammadde/Malzeme Satıcı Firma Birim Satış Bedeli Açıklama* ÜRETİM İŞGÜCÜ İHTİYACI İş Grupları Görev Türü Gerekli İşgücü İşgücü Nitelikleri ** İhtiyaç duyduğunuz işgücünü nasıl temin edeceksiniz? Yerleşim Yeri ve İşyeri Özellikleri İşletmelerin kuruluş yerlerinin incelenmesinde temel ilkeler, • hammaddeyi en ekonomik şekilde işletmeye ulaştırmak, • ürün ya da hizmetleri en ekonomik şekilde müşteriye ulaştırmak, • işletmenin ihtiyaç duyduğu arazi, makine ekipman gibi yatırım kalemleri ile • hammadde, işgücü ve diğer işletme girdilerini en ekonomik şekilde temin etmektir. Yerleşim Yeri ve İşyeri Özellikleri İşyeri seçim kararını etkileyebilecek faktörler 1. Pazara Yakınlık 2. İşgücü 3. Hammadde Temini ve Kaynaklara Yakınlık 4. Enerji 5. Kuruluş Yeri Başlangıç Yatırım İhtiyacı 6. Altyapı 7. Eğitim Olanakları 8. Yerleşim ve Konut İmkanı 9. Sosyal Yaşam 10. Personel Ulaşımı 1) Şeker ve suya, sitrik asit eklenerek kaynatma kazanında 140 oC’ye kadar kaynatılır. Kaynatma 2) Oluşan şeker şurubu, karıştırıcılı kazanda çöven suyu ile karıştırılarak beyaz renkli ağda haline gelir. Bu arada şurubun içerdiği rutubet pişirme yoluyla uzaklaştırılır. Ağartma 3) Ağda ve tahin, yoğurma kazanına alınarak karıştırılır. Bu karışıma, helvanın çeşidine göre kakao, fıstık, fındık, vanilin, vb. gibi maddeler eklenir. 4) Yoğurma kazanında tahin ve ağda el ile yoğrularak iyice karıştırılır ve helva haline gelir. 5) Yoğrularak hazırlanan sıcak helva terazilerde tartılarak soğuma kalıplarına konulur. Karıştırma Yoğurma Tartma 6) Helva, soğuma kalıplarında 12 saat oda koşullarında bekletilerek soğutulur. Soğutma 7) Soğutulan helva kalıplardan çıkarılarak uygun ambalaj malzemeleri ile paketlenecek şekilde dilimlenir. Dilimleme 8) Dilimlenen ürünler, uygun ambalaj malzemeleri ile paketlenir. Paketleme Örnek Çalışma: Helva Üretim Tesisi Kaynatma Ağartma Yoğurma Karıştırma Tartma Soğutma Paketleme Dilimleme Sevkiyat Kullanılacak Makine Ekipmanlar Örnek Çalışma: Helva Üretim Tesisi Kaynatma Kazanı Kaynatma Karıştırma Kazanı Ağartma Karıştırma Yoğurma Tartma Soğutma Yoğurma Kazanı Yoğurma Kazanı Terazi Soğutma Kalıpları Dilimleme Makinesi Dilimleme Paketleme Makinesi Paketleme MAKİNE-EKİPMAN LİSTESİ (Başlangıç) Makine İsmi Adet Birim Fiyat (YTL) Kaynatma Kazanı Karıştırma Kazanı Yoğurma Kazanı Terazi Soğutma Kalıpları Dilimleme Makinesi Paketleme Makinesi TOPLAM MAKİNE VE EKİPMAN TUTARI (YTL) Toplam Tutar (YTL) Örnek Çalışma: Helva Üretim Tesisi Ürün Ağacı Ürün Adı Tahin Helvası (1 Paket - 500 gram) Kullanılan Miktar Birim Şeker 100 Gram Sitrik Asit 10 Mililitre Çöven Suyu 70 Mililitre Tahin 250 Gram Kakao 30 Gram Fıstık 25 Gram Susam Yağı 15 Gram Ambalaj Malzemesi (Kutu) 1 Adet Hammadde Örnek Çalışma: Helva Üretim Tesisi İşgücü İhtiyacı İş Grubu Kaynatma Ağartma Karıştırma Yoğurma Tartma Soğutma Dilimleme Makinesi Paketleme Makinesi Makine Adedi 5 Toplam İşgücü İhtiyacı 2 10 2 25 7 1 500 1 1 1 5 1 2 YILLIK PERSONEL GİDERLERİ TABLOSU Personel Adet İşletme Müdürü 1 Satınalma 1 Pazarlama 1 Satış 1 Üretim Müdürü 1 Üretim Ustabaşı 2 Düz İşçi 20 Ön Muhasebe 1 İ.K. 1 Sekreter 1 Aşçı 1 Bekçi 2 Şoför 1 Aylık Birim Brüt Maaş (YTL) Toplam Aylık Gider (YTL) TOPLAM YILLIK PERSONEL GİDERİ (YTL) Toplam Yıllık Gider (YTL) Süreçler Süreçler girdi, çıktı, kontrol kriterleri ve ihtiyaç duyulan kaynakları ile birlikte tanımlanır. Tedarikçiler: Girdileri sağlayanlar Müşteriler: Çıktıları kullananlar Kontrol kriterleri Çıktı Girdi Süreç Faaliyetleri Kaynak SÜREÇ ÖRNEĞİ ÜRETİM Girdi : Üretim talebi, Ürün bilgisi Kaynak : Personel, Makina teçhizat, Altyapı, Çalışma ortamı, Doküman, Enerji, Bilgi Kontrol : Fire oranları, Geri dönüş oranları, Üretimden kaynaklanan müşteri şikayetleri, Çevrim süresi Çıktı : Satışa hazır ürün BİR İŞLETMEDEKİ SÜREÇLER Yönetim Süreci Temel Süreçler Destek Süreçleri YÖNETİM SÜRECİ Temel ve destek süreçlerin performansını yükseltmek için gerçekleştirilen süreçlerdir. Örnek : İşletmenin Yönetimi, Finans, İnsan Kaynakları Yönetimi, v.b. TEMEL SÜREÇLER Organizasyonun misyonu gereği yapılan ve dış müşteri ihtiyaç ve beklentilerini karşılayan süreçlerdir. Örnek: Satın alma, Üretim, Pazarlama/Satış DESTEK SÜREÇLER Temel süreçlerin gerçekleştirilmesi için gerekli alt yapı ve destek hizmetlerle ilgili olan veya iç müşteri ihtiyaç ve beklentilerini karşılayan süreçler Örnek : İdari işler, Muhasebe, Kalite Yönetimi v.b. SÜREÇ HİYERARŞİSİ Ana (Temel/Destek/Yön.) Süreçler Alt Süreçler Faaliyetler SÜREÇ HİYERARŞİSİ ÖRNEK: • SATINALMA (ANA SÜREÇ) – İç Satınalma (ALT SÜREÇ) » Satınalınacak Malzeme/Hizmet araştırma (FAALİYET) » Olur Hazırlama (FAALİYET) » İhale Gerçekleştirme (FAALİYET) – Dış Satınalma (ALT SÜREÇ) – Muayene Kabul (ALT SÜREÇ) – Ödeme (ALT SÜREÇ) ÖRGÜTLENME ÇALIŞMALARI Temel İş Süreçleri, Alt Süreçleri ve Faaliyetler (Üretim, Satınalma, Pazarlama/Satış Destek İş Süreçleri, Alt Süreçleri ve Faaliyetler (Muhasebe, İdari İşler, vb.) Çalışacak İşgücünün Belirlenmesi Görev Tanımlarının Oluşturulması İŞLETME YÖNETİMİ TEMEL AKTİVİTELER DESTEK AKTİVİTELER Satınalma Yönetim Üretim Pazarlama /Satış Kontrol İdari işler ÖRGÜTLENME ÇALIŞMALARI İşletmelerin boyutları arttıkça örgütlenme çalışmasının kapsamı ve ihtiyaç duyulan örgüt yapısının karmaşıklığı artar. Ancak işletme boyutlarından bağımsız olarak örgütlenme çalışmaları üç aşamada gerçekleştirilir : Kişiler arasındaki ilişkilerin tanımlanması İşletmede yapılacak işlerin belirlenmesi İşleri yapacak kişilerin belirlenmesi ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM YAPISI • İşletme ölçeğinin zaman içinde gelişmesi ile birlikte işletmede finansman, muhasebe, tanıtım, pazarlama gibi farklı uzmanlık gerektiren faaliyetlerini başkalarına devretme aşamasına gelir. Bu durumda organizasyon modeli yatay genişleme yaşayarak önce basit örgütlenme modeline ulaşır. Yataydaki bu tür gelişmeler yanında, iş yoğunluğu artan fonksiyon grupları kendi içlerinde daha fazla sayıda alt uzmanlık alanlarına bölünmeye başlar. ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM YAPISI Yatay Gelişim Dikey Gelişim ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM YAPISI Süreçleri, alt süreçleri ve faaliyetleri belirleyin Her bir faaliyetleri yapacak, görevleri yerine getirecek kişileri belirleyin, her biri için yedekleme planı oluşturun Bu kişilerin görev, yetki ve sorumluluklarını belirleyin İşletmenin organizasyon şemasını hazırlayın Sürekli olarak kontrol edin ve iyileştirin İŞLETME ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM PLANI Yönetim Bölümü İçin Görev Tanımları • • • • • • • • • • İşletmenin stratejisini ve hedeflerini belirlemek İşletmenin birimleri ve çalışanları arasında koordinasyonu sağlamak İşletmeyi kamu ve resmi işlemler nezdinde temsil etmek İşletme ile ilgili çeşitli toplantılara katılmak İşletme birimlerinde gerçekleştirilen çalışmalara ilişkin raporlama yapılmasını sağlamak ve bu raporları kontrol etmek Birimlerin işleyişi ile ilgili aksaklıkları tespit etmek ve iyileştirilmesi için kararlar vermek İşletmenin finansal durumunun ve ihtiyaçlarını takip etmek Çalışanların performanslarını takip etmek ve değerlendirmek İşe alım ve işten çıkarımlara karar vermek Çalışanların maaş seviyelerini belirlemek İŞLETME ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM PLANI Pazarlama Bölümü İçin Görev Tanımları • • • • • • • • • • • • Pazar araştırması yapmak Ürün araştırması yapmak Müşteri araştırması yapmak Ürün ve hizmetlerin tanıtım ve reklam faaliyetlerini tasarlamak ve koordine etmek Ürün ve hizmetlerin fiyatlandırmasını yapmak Ürün ve hizmetlerin müşterilere ulaştırılması (dağıtım) organizasyonunu ayarlamak Pazarlama planında belirtilen tüm tanıtım ve satış işlemlerini yerine getirmek Satış planını ve bütçesini hazırlamak Tüm pazarlama ve satış işlemleri ile ilgili verileri düzenli bir şekilde kaydetmek Pazarlama ve satış faaliyetlerinin yürütülmesi için pazarlama planına uygun olarak bütçe, araç-gereç ve personel ihtiyacını belirlemek Ürün sevkiyatlarının termin tarihleri ve siparişlere uygun olarak yapılmasını sağlamak, Satışın sağlıklı bir şekilde ilerlemesini sağlamak için üretim sorumlusu ile koordinasyonlu çalışmak, İŞLETME ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM PLANI Pazarlama Bölümü İçin Görev Tanımları • • • • • • • • • • • • • Müşteri görüş ve şikayetlerini toplamak, kayıt altına almak, değerlendirip çözümlerini üretim ve ürün geliştirme sorumluları ile birlikte uygulamak Ürün stoklarını düzenli olarak kontrol etmek Potansiyel müşterilerle görüşmeler yapmak. Potansiyel müşteri görüşme sonuçlarını Genel Müdüre iletmek. Müşterilere teklif hazırlamak Anlaşma sağlanması halinde sözleşme yapmak ve Genel Müdür onayını almak Çalışılan müşterilere rutin ziyaretlerde bulunmak Varsa, bayilere/distribütörlere ziyaretler gerçekleştirmek Müşteri memnuniyet anketleri yapmak ve değerlendirmek. İşletmeyi müşterilere karşı temsil etmek Yeni müşteri ilişkileri kurmak, sipariş kabul etmek Satışın sağlıklı yürüyebilmesi için üretim sorumlusu ile üretimi planlamak Pazarlama planını hazırlamak İŞLETME ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM PLANI Üretim Bölümü İçin Görev Tanımları • • • • • • • • • • Üretim işgücünün verimli ve seri bir şekilde çalışmalarını sağlamak Üretim planını yapmak ve plana uygun üretim amacıyla mevcut makine, teçhizat ve işgücünü programlayıp kontrol ve koordine etmek Üretimde kalite kontrol faaliyetlerinin yapılmasını sağlamak Üretim, fire ve üretim maliyeti verilerinin tutulmasını sağlamak İşletmede ihtiyaç duyulan malzemelerin hangi tedarikçilerden, ne zaman ve ne miktarda yapılacağını gösteren hammadde ve malzeme tedarik planlarını hazırlamak ve yürürlükte tutmak, Alım yapacağı tedarikçilerle ön görüşme yapmak ve tedarikçileri seçmek. Satın alma yapılan tedarikçilerle olan ilişkileri yürütmek Hammadde ve malzeme alımında minimum düzeyleri kontrol ederek gerektiğinde satın alma işlemlerini başlatmak Satın alma kayıtlarını tutmak Üretim planı çerçevesinde makine ve teçhizatı kendi iş düzenine göre çalıştırmak, İŞLETME ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM PLANI Üretim Bölümü İçin Görev Tanımları • • • • • • • • • • Müşterilerin siparişleri doğrultusunda pazarlama sorumlusu ile üretimi planlamak ve bu planın uygulanmasını sağlamak Üretim için gerekli işgücünü değerlendirmek, işe almak ve çıkarmak Üretimde çalışan işgücünü, gerekli durumlarda kendilerine uygun yeni işlerde görevlendirmek Üretim işgücünün izin, vb. ihtiyaçlarını koordine etmek Satınalma planını hazırlamak Üretim planına uygun olarak ürünlerin zamanında, en iyi verim ve kalitede üretilmesini sağlanmak Üretim için gerekli girdi stoklarını (hammadde, yarı mamul ürünler, yardımcı malzemeler vs.) belirlemek Üretimin maliyetlerinin kontrol altında tutmak Üretimin düşük hata ve fire oranı ile gerçekleştirilmesini sağlamak Üretim bölümündeki makine ve teçhizatları korumak, bakım ve onarımı bakım planına uygun olarak zamanında yaptırmak İŞLETME ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM PLANI Satınalma Bölümü İçin Görev Tanımları • • • • • • • • • • • Teklif aşamasında her bir satın alma kategorisi için tedarikçi seçimine yönelik yöntem ve kriterleri açık, anlaşılır ve uygulanabilir şekilde belirlemek ve uygulamak Tedarikçi performanslarını, belirlenmiş bir standart çerçevesinde takip etmek Teslimat, gecikme süreleri, kusurlu mal, indirim oranlarını izlemek değerlendirmek ve karar almak Satın alınacak hammadde ve malzemelerin sahip olması gerekli nitelikleri belirlemek, bunlar için teklif toplamak ve kontrollerinin yapılmasını sağlamak Yeni ve alternatif tedarikçi araştırması yapmak Kullanılan hammadde ve malzemeler için piyasa araştırması yapmak Hammadde ve yardımcı malzeme satın alımlarını geriye dönük üretim, eldeki stoklara ilişkin veriler ve minimum stok seviyelerine dayanarak gerçekleştirmek Hammadde ve malzemelerin işletmeye ulaşımını koordine etmek Hammadde ve malzemelerin işletmede stoklanması işini koordine etmek Güncel üretim gerçekleşmelerini, satış tahminlerini ve müşteri siparişlerini göz önünde bulundurarak stok politikalarının belirlenmesini koordine etmek Satın alma maliyetlerini düşürmek amacıyla tedarikçilerle çalışmalar yapmak (ortak ürün geliştirme, uzun süreli alım anlaşmaları vb.), toplu tedarik avantajlarını araştırmak İŞLETME ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM PLANI Muhasebe Bölümü İçin Görev Tanımları • • • • • • • • • • • • • • • • Muhasebe fişlerinin düzenlenmesi, Muavin hesapların tutulması, Defterlerin işlenmesi, Mizan çıkartılması, Ücret tahakkukları, Cari hesapların takibi, Ekstrelerin çıkartılması Ticari ve/veya endüstriyel muhasebe ve bütçeleme, Finansman tablolarının hazırlanması ve kontrolü Bilanço, gelir-gider tablosu ve diğer tabloların hazırlanması ve kontrolü Nakit akış kontrolleri Müşterilerin finansal gücü ve riskleri doğrultusunda gruplamalar, limitler, satış koşulları belirlenmesi konusunda ilgili satış birimlerine veri sağlanması Müşteri bakiyelerinin etkin ve doğru bir şekilde izlenmesi, müşteri mutabakatlarının düzenli periyotlarda karşılıklı olarak yapılması Finansal kurumlarla mutabakatların aylık yerine haftalık olarak ekstreler üzerinden yapılması Vergi işlemlerinin takibi Banka işlemlerinin takibi v.b İŞLETME ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM PLANI Organizasyon Şeması Örneği (İmalat Sektörü)