Veri İşleme Sistemleri

İŞLETME BİLGİ SİSTEMLERİ
İşletme Bilgi Sistemleri Piramidi
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
2
Kayıt - Veri İşleme Sistemleri
• Günlük rutin muameleler.
• 1950 yılında muhasebe bölümünde bordro
uygulaması
• Operasyonel seviyede kullanılırlar.
• Düşük
düzeydeki
yönetici
tarafından
verilebilir.İşlem yükü ve hacmi yüksek olan
tekrarlı işler.
• i.e. Satış siparişi, otel rezervasyonu, bordro …
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
3
Kayıt Veri İşleme Sistemleri
İki tip çıktı üretir;
• Operatör terminaline gönderilen mesaj soft
• Basılmış dökümanlar hard
Veri iki şekilde işlenir;
• Doğrudan (On-Line Processing) - ATM
• Parti (Batch Processing) - POS
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
4
Kayıt Veri İşleme Sistemleri
Aşağıdaki Temel Özelliklere Sahiptir.
• Kayıtların elde edilmesi ve saklanması,
• Dosya kökenlidir,
• Çıktısı genellikle periyodiktir,
• Operasyonel seviye yönetim için bilgi üretilir,
• Yönetici özel istatistikleri için sınırlı esneklikte,
• Fonksiyona dayalıdır, uygulamalar bağımsızdır.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
5
Yönetim Bilgi Sistemleri
• Veri işleme sistemi ile farkı yönetici ön
plandadır.
• Yönetimin karar vermesi için gerekli bilgiyi
sağlamak amacıyla değişik kaynaklardan veriyi
bütünleyebilen, bilgilerin işlenmesini ve
iletilmesini sağlayan sistemdir.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
6
YBS nin Temel Özellikleri
• Bütünleşik veritabanı kullanır
• Operasyonel, taktik ve stratejik yöneticilere hizmet
eder,
• Organizasyonun bilgi ihtiyacındaki değişmeye adapte
edilebilir
• Yetkili şahıslar erişebilir,
• Günlük operasyonlarla ilgilenmez,
• Yöneticilere değişik raporlar sunmak için kullanılır.
• Çevresel veya dış olaylarla değil, firma içi olaylarla
ilgilenir.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
7
YBS ve VİS Farklılıkları
• YBS bütünleşik veritabanı, VİS dosya ortamı
verilerini kullanır,
• VİS tek bir fonksiyon, YBS farklı fonksiyonlar
arası akışla ilgilenir,
• YBS taktik başta olma üzere tüm seviyelerle
ilgilenirken, VİS operasyonel seviyede kalır
• VİS çıktısı YBS girdisidir.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
8
YBS Rapor Türleri
• Planlı yada Periyodik Raporlar
Günlük-Haftalık-Aylık veya Yıllık
• Kilit-Gösterge Raporları
Bir önceki periyodun kritik faaliyetlerini özetleyen
raporlar
• Talep Raporları
İstek üzerine üretilen raporlar
• İstisnai Raporlar
Olağandışı istenen yöneticinin dikkatini çeken uyarıcı
niteliğindeki raporlardır.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
9
YBS ve Veritabanı Yönetim Sistemi
VTYS: Farklı fonksiyonel sistemlerin aynı veriye
erişmelerine imkan sağlayan sistemdir.
Pazarlama
Uygulamaları
YBS
Finansman
Uygulamaları
Muhasebe
Uygulamaları
VTYS
Veritabanı
Üretim
Uygulamaları
Mühendislik
Uygulamaları
Personel
Uygulamaları
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
10
YBS nin Firmalara Etkisi
•
•
•
•
•
İşin büyümesinde kolaylık sağlar
Ofis personelini azaltır
Bilgi işleme maliyetini azaltır
Bazı kararların otomasyonunu sağlar
Daha fazla ve daha iyi bilgi sağlar
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
11
YBS de sorunlar
• Yönetici ile bilişimci arasındaki iletişim uçurumu,
• Yöneticilerin ne istediğini tam bilememesi ve üretilen bilgiye
genellikle tasarımcının karar vermesi,
• Kurulan mevcut sistemlerin değişim için esnek olmaması,
• Basit ve sürekliliği olmayan uygulamalar için bile program
geliştirilmesi,
• İşbirliği, ortaklaşa dil ve standart prosedürlere sahip olmayan
bölümler arasında uyuşmazlık,
• Aynı verinin beş farklı bölümde beş farklı isimde bulunabilmesi,
• YBS yürütülmesi kaçınılmaz suretle değişimi ifade eder, YBS ye
direnç gösterilmesi,
• Çözümlerin pahalı ve zaman alıcı olması,
• Yöneticinin zamanla bilgi akışında özen göstermemesi.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
12
Karar Destek Sistemleri (KDS)
• 1970 yılında J.D. Little yönetsel problemlerin
aşılması için kantitatif modelleri kullanmaya
başlamıştır.
• Yöneticilerin
kendi
kararlarının
kalitesini
artırabilmesi için ihtiyaç duyduğu bilgileri
belirlemek ve alternatifleri sunmak için
tasarlanmış esnek ve etkileşimli sistemlerdir.
• KDS amacı karar vericinin yerini almak değil,
çözüm alternatifleri sunabilecek etkileşimli
ortamlar sağlamaktır.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
13
Karar Verme Süreci
Problemin Keşfi
Anlama
Çözümün Keşfi
Tasarlama
Çözümleri Seçme
Çözümü Test Etme
Seçme
Uygulama
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
14
İnsan
Zekası
KDS
Bilgi
Teknolojisi
Yazılım
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
15
KDS Türleri
1. Model Sürümlü
Eğer… Ne (What-If) ve bağımsız tek başına
sistemlerdir.
Finansal, operasyonel, istatistiksel ve/ya
benzetim modeller üzerine odaklanırlar.
2. Veri Sürümlü
Büyük veri havuzlarını analiz eden sistemlerdir.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
16
KDS Özellikleri
1. Geleceği planlamaya yöneliktir
2. Yarı yapısal ve yapısal olmayan kararlarda kullanılır,
3. Karar verme prosesinin tüm aşamalarını destekler
4. Kullanıcının kontrolündedir
5. Veri ve model tabanlarına erişimlidir
6. Bireysel ve grup tabanlı karar verme desteği sağlar
7. Finansal fonksiyonları içerir
8. Risk analizleri bu kısımda yapılır
9. Hedef arama (Goal Seek) işlevi yapar.
10. Eğer.. Ne (What-If) analizleri içerir.
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
17
KDS Temel Bileşenleri
Model
Yönetimi
Diyalog
Yönetimi
Veri
Yönetimi
IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim
İç ve Dışsal
Veritabanları
18
Model Yönetimi
• Analitik araç gruplarının idare edilmesinde kullanılır,
• 4 Temel Analitik Modelleme Mevcuttur,
1. Eğer… Ne: Farklı girdilerle hangi sonuçlar elde ediliyor
2. Duyarlılık: Tek bir değişkenin değeri tekrarlı olarak
değiştirilir. Bunun sonucunda diğer değişkenlerin
durumu incelenir.
3. Hedef Arama: Bir değişken için hedef değeri belirlenir
ve bu hedefe ulaşana kadar diğer değişkenlerin değeri
değiştirilir.
4. Optimizasyon: Belli kısıtlar verildiğinde bir yada daha
fazla değişken için optimum değerin bulunmasıdır.
Grup Karar Destek Sistemi
• Kazanılan süre ile probleme daha rahat odaklanılır.
• Üyeler doğrudan Grupware uygulamalar ile mekan bağımsız
iletişime geçebilirler.
Yüksek
Yerel Alan Karar Ağı
Geniş Alan Karar Ağı
Düşük
Karar Odası
Telekonferans
Yakın
Uzak
Coğrafi Bilgi Sistemi
• Kararlara destek sağlayacak haritaları ve diğer grafik
görüntülerini oluşturmak için coğrafik verileri kullanan
sistemdir.
• Bazı CBS veriyi değiştirme ve iş senaryolarını otomatik olarak
düzenlemeyi sağlayabilen modelleme yetenekleri vardır.
Örnek: ATM konumlandırmasında en iyi yerleşimin tanımlanması
İş Zekası
• Yöneticilerin kurumlarıyla ilgili stratejileri belirleme, politika
üretme ve ihtiyacı olan bilgilere anında erişebilme amacıyla
hazırlanan zeki karar destek sistemleridir.
• Var olan iş performansını anlamak ve bilgiye dayalı iş kararları
almak için yapılan analizleri ifade eder.
• İş zekasının sağlanabilmesi için öncelikle veri ambarlarının
kurulması gerekmektedir.
• Kullanılan araçlar: Sorgulama araçları, OLAP analiz araçları ve
Veri Madenciliği araçlarıdır.
İş Zekası Bileşenleri
Veri ambarı, sistematik erişim imkanı sunan birleştirilmiş ve
koordine edilmiş dosyalar kümesi olan veritabanlarının
sorgulanabildiği ve analizlerinin yapılabildiği ortamlardır.
Veri Madenciliği, anlaşılır ve faydalı sonuçlar üretmek amacıyla
büyük miktardaki verinin daha önceden bilinmeyen ilişki ve
kuralların çerçevesinde keşfedilebilmesi için modellenmesini ve
çıkarım yapılmasını sağlayan seçim sürecidir.
Veri Tabanı
Veri Ambarı
Konu Odağı
Veri, bir fonksiyonla veya
işlem yönlendirmesi ile
saklanır.
Veriler konu odaklıdır,
fonksiyonlara ve süreçlere
çoklu bakışı yansıtır.
Zaman Odağı
Verilerdeki güncel hareket
ve olaylar kaydedilir.
Veri birkaç zaman periyodu
içeren tarihsel
yönlendirmeye sahiptir.
Uçuculuk
Veri güncellemeleri rutindir
ve sık sık olabilir.
Veriler değişmez. Fakat yeni
zaman periyotlarını veya ilgi
alanlarını yansıtan
eklemeler yapılabilir
Ofis Otomasyon Sistemleri
Ofis çalışmalarını etkin hale getirmek ve verimliliği artırmak için,
birbirine bağlı bilgisayar donanım ve yazılım konfigürasyonlarıdır.
Elektronik
İletişim
Elektronik
Yayıncılık
Görüntü
İşleme
OOS
Elektronik
İşbirliği
Ofis
Yönetimi
Üst Yönetim Destek Sistemleri
Çözüm için kesin bir prosedürün olmadığı yargı sezgi ve
değerlendirme gerektiren rutin olmayan kararlara işaret eden
sistemlerdir.
YBS ve KDS den özet bilgi çekerler
Çok gelişmiş grafik yazılımları kullanırlar
İnteraktif olarak dış kaynaklı verilere, geçmiş verilere, rekabet
verilerine ve internet haber servislerine erişebilen , grafik arayüzlü
sistemlerdir.
Üst Yönetim Destek Sistemleri Özellikleri
Grafikseldir
Kullanım kolaydır
Perspektif sağlar
Tercihe bağlı detaylandırılabilir
Birçok veri kaynağından oluşur
Yapay Zeka ve Uzman Sistemler
Anlama, sonuç çıkartma, öğrenme, bilgi toplama, kendi kendine
öğrenme gibi insan duyumsal ve mekanik yeteneklerini taklit etme
özelliğine sahip sistemlerdir.
1956 yılında iki matematikçi tarafından ortaya atılmıştır.
Marvin Minsky ve John McCarty
Makineler zeki olabilir ama akıllı olamazlar.
Yapay Zeka Türleri
Bilgiye Dayalı ve Uzman Sistemler
Doğal Diller
İnsanın Duyumsal Yeteneklerinin Taklidi
Robotik
Yapay Sinir Ağları
Genetik Algoritmalar
Bulanık Mantık
Sanal Gerçekçilik