arz yönlü iktisat - Dr. Metin BERBER

ARZ YÖNLÜ İKTİSAT
 Arz yanlı iktisat görüşünün teorik temelleri,1974 yılında petrol fiyatlarındaki
aşırı yükselmeden kaynaklanan enflasyonun yanında ortaya çıkan ekonomik
durgunluğa karşı çözüm arayışlarına dayanmaktadır.
 1970’li yıllarda Amerika’da iktisatçı Arthur Laffer, enflasyonun nedenini kamu
harcamalarındaki artışa, durgunluğun nedenini ise üretimi ve yatırımları
olumsuz etkileyen yüksek vergilere bağlamıştır. Bu nedenle enflasyonun
önlenmesi ve üretimin artırılması için kamu harcamalarının ve vergilerin
azaltılması gündeme gelmiştir.
 Arz yanlı iktisat görüşü,1980‘de Reagan’ın ABD de yönetime geldikten sonra
uyguladığı ekonomik politikalara temel teşkil etmiştir. “Reaganomics”
 1980’lerden sonra İngiltere’de Margaret Thatcher döneminde de uygulanmış,
ayrıca Türkiye’de de Özal Döneminde denenmiştir. “Thatcherizm”
 Keynesyen iktisadın toplam talebi ön plana çıkarmasına karşılık arz yönlü
iktisat arzı ön plana çıkartır.
 Klasik düşüncenin “her arz kendi talebini yaratır” anlayışının modern
versiyonudur.
 Rekabetin ve teknolojik yeniliklerin olabilmesi için devletin daha az
müdahaleci olması gerekir, özel sektörün önünün açılması için de kamu
ekonomisinin boyutlarının küçültülmesi gerekir.
 Arz yönlü iktisatçılara göre Phillips eğrisi geçersizdir. Phillips eğrisine göre,
düşük işsizlik durumunda yüksek enflasyon söz konusudur. Bu yanlış bir
düşüncedir. Zira, işsizliğin azaltılmasına yol açan politikalar ( istihdam,
tasarruf ve sermaye birikimini artırıcı politikalar) enflasyonun da düşmesine
vesile olacaktır.
 Enflasyon sadece para arzının reel üretimden daha fazla artması durumunda
ortaya çıkar.
Temel Görüşleri;
Kamu harcamaları ve bütçe politikası;
Bu okula göre enflasyonun sebebi, açık bütçe uygulamaları ile vergi oranlarının yüksek
olmasıdır. Bu nedenle;

denk bütçe politikası uygulanmalı

vergi oranları düşürülmelidir.
Bütçe açığının nasıl finanse edildiği, enflasyon yaratıp yaratmaması ile birebir
ilişkilidir. Şöyleki;
Bütçe açıkları, para arzı artırılarak finanse edilirse enflasyon yaratır. Para arzı belli bir
oranda artırılmalıdır. (Monetarist görüşle aynı) Bütçe açıklarını finanse etmek için para
basılmamalıdır.
Bütçe açıkları, borçlanma ile finanse edilirse, faizler yükselir, yatırımlar azalır ve
büyüme hızı düşer.
Bütçe açıklarının vergi artışı ile finanse edilmesi durumunda, sonuçta üretimde azalma
ortaya çıkacak (toplam arz azalacak) ve enflasyonist baskı doğacaktır.
Temel Görüşleri;
Transfer harcamaları politikası;
Transfer harcamalarının ortaya çıkardığı etki vergi artışının etkisi gibidir. Transfer
gelirlerinden faydalanmak isteyen kişiler gelirlerini düşük tutma gibi bir eğilimin içine
girecekler, bu da üretimin azalmasına neden olacaktır.
Para politikası ve enflasyon ;
Enflasyonun temel nedeni para arzındaki artışın reel üretimdeki artıştan daha fazla
olmasıdır. Sabit parasal genişleme kuralını benimserler.
Vergi Politikası ;
Arz yönlü iktisatçılara göre, vergi oranlarındaki değişmeler nispi fiyat yapısını bozar ve
üreticilerin/tüketicilerin tercihlerini değiştirir/kaydırır;
çalışma ve boş zaman; vergi oranları azalırsa boş zaman tercihi azalırken çalışma tercihi
artar
Tüketim ve Tasarruf; vergi oranlarında azalma olduğunda tüketim tercihi azalırken,
tasarruf ve yatırım tercihlerinde artış görülür.
Kayıt içi ve kayıt dışı ekonomi; vergi oranları azaldığında kayıt içi ekonomi artarken kayıt
dışı ekonomide azalmalar olur.
Her üçü için de vice verca)
Temel Görüşleri;
Vergi politikası ile kamu harcamaları politikalarının uygulama şekli;
Vergi oranları düşürüldüğünde üretimi, yatırımı ve vergi gelirlerini artırmak mümkündür.
Ancak bu politikanın başarılı olabilmesi için kamu harcamalarının da azaltılması gerekir.
Aksi halde, bütçe açığı ortaya çıkacak bu da enflasyonist baskı yaratacaktır.
(Vergi oranlarının düşürülmesinin sonuçları konusunda Keynesyen ve arz yönlü
iktisatçılar zıt düşünce içindedirler. Keynesyenler olayın talep yönünü öne çıkarırken , arz
yönlüler arz cephesinden olaya bakarlar.
Temel Görüşleri;
Vergi politikası ile kamu harcamaları politikalarının karşılaştırılması
1.Gelir vergisi oranı azaltıldığı zaman fertlerin tasarruf arzusu artar. Tasarruftaki artış faiz
oranının düşmesine ve yatırımların artmasına neden olur.
2.Kurumlar vergisinde yapılacak bir azaltma ise, yatırımın karlılığını artıracak, dolayısı ile
kurumun tasarruf gücü artacaktır.
3.Gerek fertlerin ve gerekse kurumların tasarrufundaki artış likiditelerinin artmasına ve
borç taleplerinin azaltmalarına neden olur. Bu ise faizi oranını düşürür. Faiz oranının
düşmesi yatırım mallar talebi ile inşaat yatırımlarını artırır.
4.Yatırım / GSMH oranının artması prodüktiviteyi yükseltir.
Temel Görüşleri;
Vergi politikası ile kamu harcamaları politikalarının karşılaştırılması
5.Gelir vergisindeki bir azaltma emeğin istihdam edilme isteğini ve çalışma gayretini
arttırır. Böylece emek arzı artar.
6.Üretim kapasitesinin artması sonucu arz yetersizliğinden doğan enflasyonist baskılar
hafifler ve enflasyon oranı düşer.
7.Üretim kapasitesinin artması, ayrıca mal ve hizmet ihracını arttırır.
8. Düşük gelir vergisi oranları, toplu sözleşmede istenen ücret artışlarını da azaltır. Çünkü
istenen artışlar genlikle vergi sonrası gelirler olduğu için, vergi oranları düşünce işinin
eline geçen ücret artacağından zam istekleri de az olur. Bu da enflasyon hızını yavaşlatır.
9.Enflasyon hızının azalması geliri, dolaylı olarak da tüketim, üretim ve istihdamı arttırır.
Temel Görüşleri;
Vergi oranı ile vergi hasılatı arasındaki ilişki ; Laffer Eğrisi
ÇIKMIŞ SORULAR
Laffer eğrisi aşağıdakilerden hangisinde verilen iki ekonomik
değişken arasındaki ilişkiyi gösterir? (KPSS 2005)
a)Faiz oranı ile planlanan yatırımlar
b)Vergi oranları ile vergi hasılatı
c)Enflasyon ile işsizlik
d)GSYİH ile bütçe açığı veya fazlası
e)Bütçe açığı ile dış ticaret açığı
Doğru cevap B Şıkkıdır
Aşağıdakilerden hangisi arz yanlı iktisadın temel önermesidir? Sayıştay 2006
a)Yüksek oranlı vergiler ve devletin ekonomiye müdahalesi ekonomik
faaliyetleri olumsuz etkiler
b)Ekonomideki dalgalanmaların temel nedeni, ücret ve fiyatların esnek
olmasıdır.
c)Ekonomideki çıktı düzeyi,beklenen ve gerçekleşen fiyat düzeyi farkına
bağlıdır.
d)Vergi oranlarındaki bir artış daima vergi gelirlerini artırır.
e)Firmaların daha fazla yatırım yapmaları devletin ekonomiye daha fazla
müdahale etmesiyle sağlanır
Doğru cevap A şıkkıdır
Aşağıdakilerden hangisi arz ekonomisi taraftarlarına göre bir
ekonomide uygulanan vergi indirimi politikalarının etkili olmasının
nedenlerinden biri değildir? SSK 2000
a)
b)
c)
d)
e)
Toplumu üretime teşvik etmesi
Toplumu çalışmaya teşvik etmesi
Toplumu yatırıma teşvik etmesi
Toplumu tasarrufa teşvik etmesi
Toplam talebi teşvik etmesi
Doğru cevap E şıkkıdır
Arz yönlü iktisat politikalarını savunan iktisatçılara göre mal ve
Hizmetleri artırmanın en iyi yolu aşağıdakilerden hangisidir?
TEDAŞ 2000
a)Para arzının artırılması
b)Devlet eliyle yapılan üretimin artırılması
c)Fiyatların doğrudan devlet eliyle kontrol edilmesi
d)Ücretlerin doğrudan devlet eliyle kontrol edilmesi
e)Emek ve sermaye arzının artırılması ve yatırımların teşvik
edilmesi
Doğru cevap E şıkkıdır
Aşağıdakilerden hangisi vergilemede optimal nokta aşılınca
Vergi oranının azaltılmasının vergi hasılatını artıracağını savunur
Sayıştay 2007
a) A. Wagner
b) J. M. Keynes
c) A. Smith
d) R. Musgrave
e) A. Laffer
Doğru cevap E şıkkıdır.
Laffer’in vergi oranları ile vergi gelirleri arasında kurduğu ilişkiye göre, aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur? KPSS 2009 maliye
a) Optimal vergi oranından daha yüksek oranlarda vergilendirilmeye gidilmesi
halinde vergi gelirleri daha yüksek olacaktır.
b) Vergilemede optimal nokta aşılınca vergi oranının düşürülmesi vergi
hasılatını artırır
c) Optimal vergi oranı aşıldıktan sonra vergi yükünün artırılması üretimi
artıracaktır.
d) Vergilerin düz oranlı olması halinde optimal vergi oranı yeterli vergi geliri
sağlamayacak ve bütçe açıkları ortaya çıkacaktır
e) Vergilerin artan oranlı olması halinde ikinci dilimden sonraki oran artışları
vergi gelirlerini düşürecektir.
Doğru cevap B şıkkıdır
I. İşgücü arzı
II. Kullanılan sermaye miktarı
III. Reel GSYİH
Arz yönlü iktisatçılara göre yukarıdakilerden hangileri vergi
indirimlerinin etkilediği değişkenlerdir? Halk bank. Uzman Yrd. 2009
a)Yalnız III
b)I ve II
c)I ve III
d)II ve III
e) I, II ve III
Doğru cevap E şıkkıdır.