LAW 104: TURKISH CONSTITUTIONAL LAW

LAW 104: TURKISH CONSTITUTIONAL LAW
TÜRK ANAYASA HUKUKU
BAHAR 2010
Syllabus
Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Bertil Emrah Oder
Ofis No: SOS 229
Ders Saatleri: Pazartesi-Çarşamba 9:30-10:45
Ofis Saatleri: Salı-Perşembe 13:00-14:00 (ya da randevu ile)
E-posta: boder@ku.edu.tr
Ders Kredisi: 3 Kredi
Ders Dili: Türkçe
Önkoşul: LAW 103 / Turkish Constitutional Law
Dersin Amacı
Türk Anayasa Hukuku dersi, Türk hukukunun diğer dallarının da
çatısını oluşturan derstir. Ders, Türk anayasal düzeninde devlet
örgütlenmesini, temel hak ve özgürlüklere ilişkin kuralları ve bu
konulardaki anayasal içtihadın kavranmasını hedeflemektedir. Dersler
çerçevesinde, Türk Anayasa Hukuku sadece ulusal çerçevede ele
alınmayacaktır. Ulusal hukuk, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi içtihadı
ve karşılaştırmalı anayasa hukuku penceresinden de incelenecektir.
Ders İçeriği
Ders içeriği, aşağıda haftalara göre dağılmış programda ayrıntılı biçimde
belirtilmektedir. Program, dört eksen üzerinde yapılandırılmaktadır:
Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri; Cumhuriyet ve Cumhuriyetin
nitelikleri; yasama, yürütme ve özellikle anayasa yargısı; temel hak ve
özgürlükler rejimi.
Ders İçeriğinin Haftalara Göre Dağılımı
I. Hafta
-Osmanlı İmparatorluğunda Anayasacılık Hareketleri: Sened-i İttifak ve Tanzimat
II. Hafta
-1876 Anayasası ve 1908 Değişiklikleri
III. Hafta
--Milli Mücadele Dönemi: 1921 Anayasası / Cumhuriyetin İlanında Anayasa Değişikliği
-Cumhuriyet Dönemi Anayasacılığı: 1924 Anayasası
-Cumhuriyet Dönemi Anayasacılığı: 1961 Anayasası (Yapım Süreci ve Özellikleri)
-Cumhuriyet Dönemi Anayasacılığı: 1982 Anayasası (Milli Güvenlik Konseyi Rejimi;
Yapım Süreci ve Özellikleri)
IV. Hafta
-Cumhuriyetçilik ve Cumhuriyetin Nitelikleri Kavramı
-Başlangıç ilkeleri, Toplumun Huzuru, Milli Dayanışma ve Adalet
-Atatürk Milliyetçiliği ve Üniter Devlet
V. Hafta
-Laiklik: Türk Anayasal Düzeni ve Karşılaştırmalı Hukukta Laiklik Anlayışı
-Laik Devlet İlkesine İlişkin Karar Çözümlemeleri ve Pratik Çalışma.
VI. Hafta
-Demokratik Devlet: Seçim Hukuku; Militan Demokrasi; Katılımcılık
-Hukuk Devleti: Yasama ve Yürütmenin Yargısal Denetimi; Yargı Bağımsızlığı; Kanuni
Hakim Güvencesi; Ceza Sorumluluğuna İlişkin Genel İlkeler.
-Sosyal Devlet: Sosyal Haklar; İnsan Onuru ve Sosyal Devlet İlişkisi; Vergi Adaleti; Planlama;
Kamulaştırma ve Devletleştirme.
VII. Hafta
-İnsan Haklarına Saygılı Devlet: Olağan Dönem Temel Hak ve Özgürlükler Rejimi (Sınırlama
İlkeleri)
-Sınırlama İlkelerine İlişkin Pratik Çalışmalar
VIII. Hafta
-İnsan Haklarına Saygılı Devlet: Olağanüstü Yönetim Usulleri ve Olağanüstü
Yönetim Usullerinde Temel Hak ve Özgürlükler Rejimi
-Olağanüstü Yönetim Usullerinde Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin Pratik Çalışma.
-İnsan Haklarına Saygılı Devlet: Temel Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanılması
IX. Hafta
-TBMM’nin Kuruluşu ve Milletvekillerinin Seçimi
-TBMM Üyelerinin Statüsü: Milletvekilliği ile Bağdaşmayan İşler; Yasama Sorumsuzluğu ve
Yasama Dokunulmazlığı; Üyeliğin Düşmesi; Milletvekillerinin Mali Statüleri.
X. Hafta
-TBMM’nin İç Yapısı: Başkanlık Divanı; Siyasi Parti Grupları; Danışma Kurulu; Komisyonlar.
-TBMM’nin Görev ve Yetkileri: Kanun Yapım Sürecine İlişkin İçtüzük sorunları; Soru; Genel
Görüşme; Meclis Araştırması; Meclis Soruşturması; Gensoru.
XI. Hafta
-Cumhurbaşkanı: Seçimi; Görev ve Yetkileri; Siyasal Sorumsuzluğu; Tarafsızlığı; Cezai
Sorumluluğu.
-Başbakan ve Bakanlar Kurulu: Başbakanın Statüsü; Bakanlar Kurulunun Yapısı; Bakanların
Siyasal, Cezai ve Hukuksal Sorumluluğu; Geçici Bakanlar Kurulu.
-Türkiye’de Parlamenter Rejime İlişkin Tartışmalar ve 2007 Anayasa Değişikliği.
XII. Hafta
-Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Görevleri; Anayasa Mahkemesi’nin
Norm Denetimi Dışındaki Görevleri
-Anayasaya Uygunluk Denetimi Yolları: Soyut ve Somut Norm Denetimi (İptal Davası ve
İtiraz Yolu ile Denetim)
XIII. Hafta
-Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı: Şekil Bakımından Denetim; Esas Bakımından
Denetim (“Neden, Konu, Amaç” unsurları)
-Anayasa Yargısında Denetlenen Normlar
XIV. Hafta
-Anayasaya Uygunluk Denetimi Sonucu Uygulanan Yaptırımlar: İptal, Zımni İlga ve
Anayasanın Doğrudan Uygulanması; İhmal ve Anayasanın Doğrudan Uygulanması;
Anayasaya Uygun Yorum; Yürürlüğün Durdurulması
-Anayasa Mahkemesi Kararlarının Özellikleri
XV. Hafta
-Genel Değerlendirme
Ders Yöntemi
Derslerde hem kuramsal bilgi aktarımına dayalı “takrir” yöntemi hem de
karar ve metin çözümlemeleri ile varsayımsal olayların çözümüne dayalı
aktif öğrenme yöntemi kullanılacaktır. Derslere katılımda başarı ölçütü,
herhangi bir düşünce açıklamasının yapılması değil, bilgiye dayalı
somut ve hukuksal yorumların yapılmasıdır. Katılımın sağlanması
sadece belirli kişilerin konuşması ve dersin sınıf içindeki tek bir grupla
yönetilmesi anlamına gelmez. Bu nedenle, öğretim üyesi farklı isimlere
soru yönelterek ve söz almak isteyenleri dengeli biçimde gözeterek dersi
yönetir. Türk Anayasa Hukuku, bir genel hukuk bilgisi dersi değil, özgül
yönteme ve kavramlara sahip teknik bir hukuk dersidir. Derslerde, Türk
Anayasa Hukukunun tüm hukuk dallarına ilişkin ana çerçeveyi
belirleyen hukuk dalı oluşu dikkate alınır. Özellikle özgürlükler rejimi
açısından, pratik çalışmalarda diğer hukuk dallarının somut
düzenlemelerinin Anayasa’ya uygunluğuna önem verilir. Ders içeriğine
giren konular, gündelik yaşamda hemen her gün sınanabilecek niteliğe
sahiptir. Bu nedenle, dersi iyi kavrayabilmek için günde en az bir siyasal
gazetenin takibi gereklidir.
Derse Devam Politikası
Derse devam politikasının belirlenmesinde Yönetmelik ve Akademik
Kurul kararları esas alınır. Ancak ders başarısı için, devam zorunlu bir
koşuldur. Öğrenciler derslerde devamlarını kanıtlayan bir imza listesini
imzalarlar. Derslerin %70’ine devam zorunludur. Öğretim üyesi, karar
ve metin çözümlemeleri ile pratik çalışmalar için “ek dersler”
belirleyebilir. Ek dersler, daha önceden ders saatlerinde ve e-posta ile
duyurulur. Ders saatleri dışında yapılacak bu tür çalışmalara devam
öğrencinin isteğine bağlıdır.
Derse Katılım
Derse katılım, öğretim üyesinin ders boyunca yönelttiği sorulara,
öğrencilerin kendi isteği ile ya da öğretim üyesinin talebi üzerine
verdikleri, bilgiye ve hukuksal akıl yürütme (muhakeme) tekniğine
dayalı yanıtlardır. Sorular ve ders konusu ile ilgisi olmayan açıklamalar
katılımda dikkate alınmaz. Dersi çarpıtmaya, ders akışını bozmaya, sınıf
düzenini etkilemeye çalışan ve diğer öğrencilerin yanıtlarına sözlü
saldırı niteliği taşıyan açıklama ve tavırlar katılım anlamına gelmeyeceği
gibi, uyarı ve disiplin kurallarının işletilmesine neden olur. Katılımda
söz almadan konuşma, konuşanın sözünü kesme, konuşanı dinlememe
ya da rahatsız etme gibi davranışlara izin verilmez. Derse katılımda,
bilgiye dayalı farklı hukuksal yorumlara yer verilmesi önem taşır.
Katılım, hem farklı öğrencilerin hem de bilginin farklı biçimlerde
kullanımının özendirildiği “çoğulcu bir ders ortamı” yaratmayı
hedeflemektedir. Hukuk alanında sözel becerilerin taşıdığı değer
nedeniyle, katılım A’nın altındaki notlar bakımından nihai notun bir üst
nota yükseltilmesinde dikkate alınabilir. Bu konudaki değerlendirme
öğretim üyesinin takdirine bağlıdır. Öğretim üyesi “quiz”, basın
taraması vb. çalışmalar da yaptırarak bunları katılım başarısına dahil
edebilir.
Sınavlar ve Sınavların Değerlendirilme Ölçütleri
Sınavlar bir vize ve bir final sınavı şeklindedir. Nihai notun
hesaplanmasında, vize sınavı %40 değere sahiptir. Final notu %60 olmak
üzere nihai not üzerinde etkilidir. Katılım, yukarıda da açıklandığı gibi,
herhangi bir düşünce açıklamasının yapılmasına değil, “bilgiye dayalı
somut ve hukuksal yorumların yapılması”na dayanır. Bu saptamada, en
çok konuşan olma değil, hukuksal bakımdan en doğru yanıtı verme ve
hukuksal düşünme yeteneği kazandığını kanıtlama esas alınır.
Sınavlarda pratik çalışma (özellikle varsayımsal olaylar), metin veya
karar çözümlemesi, hukuksal kompozisyon yazımı gibi bilginin
uygulamasına dayalı sorular ağırlık taşır.
Nihai nota ilişkin formül aşağıda verilmektedir:
Nihai not: Vize % 40 + Final %60
Mazeret Sınavları (Make-up)
Mazeret sınavları, her zaman asıl sınavlardan çok daha zor içeriğe
sahiptir. Bu yöntem, mazeret sınavlarının kötüye kullanılmasını önleme
amacını taşır. Kötüye kullanma girişimleri, özellikle mazeret sınavlarına
girmeyi alışkanlık haline getirme ve grup halinde mazeret sınavına
girmeye çalışma hukuksal bakımdan sorumluluk doğurabileceği gibi,
ders bu tür eğilimleri engelleyecek politika izlemektedir.
Zorunlu Kaynaklar
Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları,
2009, İstanbul.
Tanör, Bülent / Yüzbaşıoğlu, Necmi, 1982 Anayasası’na Göre Türk
Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, 2009, İstanbul.
Oder, Bertil Emrah / Kanadoğlu, Korkut, Uygulamalı Anayasa Hukuku,
Beta Yayınevi, 2008, İstanbul.
Yararlı İnternet Kaynakları
Resmi Gazete, http://www.rega.basbakanlik.gov.tr
Mevzuat
(Kanun,
Tüzük,
KHK
ve
Yönetmelikler),
http://www.basbakanlik.gov.tr
TBMM, http://www.tbmm.gov.tr
Anayasa Mahkemesi, http://www.anayasa.gov.tr
Danıştay, http://www.danistay.gov.tr
Yargıtay, http://www.yargitay.gov.tr
İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları, www.coe.int (HUDOC veri
tabanı üzerinden çok yönlü arama motoru)
Avrupa Topluluğu Mahkemesi ve Avrupa Topluluğu İlk Derece
Mahkemesi (İngilizce), 17.6.1997 tarihinden itibaren başlayan kararlar
için bkz. http://curia.europa.eu/jurisp/cgi-bin/form.pl?lang=en ; 1954-
2007 yılları arasındaki İngilizce
kararlar için bkz. http://eurlex.europa.eu/JURISIndex.do?ihmlang=en
BM
İnsan
Hakları
Komitesi
(İngilizce),
http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/FramePage/TypeJurisprudence?O
penDocument