2.2 Foto Transistor

DENEY: 2.2
FOTO TRANSĐSTÖRÜN ĐNCELENMESĐ
HAZIRLIK BĐLGĐLERĐ:
Şekil 2.2.1
Foto transistör, üzerine ışık düştüğünde kollektör akımı artan transistör
tipidir. PNP ya da NPN olabilir. Şekil 2.2.1’de foto transistörün sembolü
görülmektedir.
Foto transistörün beyz ucu genellikle kullanılmaz. Kollektör emiter
ayakları normal transistör gibi polarma edilir. Foto transistörün beyz
kollektör diyotu bir foto-diyottur. Transistörün üzerinde bulunan mercek,
ışığı odaklar ve beyz kollektör foto-diyotunun PN birleşim yüzeyine düşürür.
Işık geldiğinde foto-transistörden kollektör akımı geçmeye başlar. Foto
transistörün beyz kollektör foto diyotu üzerine ışık gelmezse yeterli beyz
akımı akmaz ve foto-transistör yalıtkan olur.
Devre yükü genellikle foto transistörün kollektörüne bağlanır. Foto
transistörün üzerine düşen ışık ile yük üzerinden akım geçmeye başlar. Yük
üzerinden geçen akım, ışık ile doğrusal değişmez. Foto transistör de sıcak
ışık kaynaklarına çok duyarlıdır.
Şekil 2.2.2
Şekil 2.2.2’de butona basılı değil iken IR LED üzerinden bir akım akmaz,
IR LED sönük durumdadır. Bu anda foto transistor ün kollektör akımı çok
küçüktür. Bu anda T1 transistörü yalıtkan olup, emitere bağlı LED ışık
vermez.
Butona basılınca IR LED üzerinden akım akacak buna bağlı IR LED ışık
verecektir. IR LED ışığı foto transistör üzerine düşünce foto transistor ün
kolektör akımı artar. Bu durumda T1 transistörünün beyzi transistörü iletime
geçirecek yeterli polarmaya ulaşır. Bu anda emitere bağlı LED ışık verir. R3
potansiyometresi transistör’ün beyz polarmasını istenilen değerde tutmak
için kullanılmıştır.
SENSÖRLER
20
DENEY: 2.2
DENEYĐN YAPILIŞI:
Y-0040/02 modülünü
2.2.3’deki gibi yapınız.
yerine
takınız.
Devre
bağlantılarını
şekil
Şekil 2.2.3
1- Devreye gerilim uygulayınız. R3 potansiyometresini SOLA doğru
çeviriniz. Bu durumda transistör’ün beyz polarması “0” olacak, transistör’ün
emiterindeki LED sönecektir.
2- B Butonuna basarak R3 potansiyometresini yavaş, yavaş SAĞA doğru
çeviriniz ve LED’in ışık verdiğini görünüz.
3- B Butonunu bırakınız ve TP1 noktasındaki Beyz gerilimini ölçünüz. Bu
anda LED ne durumdadır?
10-20mV gibi bir değer okunmaktadır. LED sönük durumdadır.
4- Butona tekrar basınız oluşan durumu açıklayınız?
Butonuna basıldığında IR diyot ışık verir. Bu ışığı alan Foto transistör
iletime geçerek BC546 transistörünün iletime geçmesi için gerekli beyz
polarmasını oluşturur. Bu anda beyz polarması yaklaşık 11,5Volt’tur.
Transistör iletime geçerek emiter’deki LED’in ışık vermesini sağlar.
B Butonu bırakıldığında IR ışık iletimi kesildiği için BC546 transistörü
yalıtkan duruma geçer ve emiter’deki LED söner.
5- B butonuna basıp araya ışık geçirmeyen bir engel koyunuz ve durumu
gözleyiniz. Nedenini açıklayınız?
IR diyot ile foto transistör arasına ışık geçirmeyen malzeme
koyduğumuzda BC546 transistörünün emiterindeki LED söndü. Bunun nedeni
yine IR diyot’un göremediğimiz ışığının foto transistör’e ulaşamamasıdır.
SENSÖRLER
21