Orta

MOBİLYA SEKTÖRÜNDE
KULLANILAN TEHLİKELİ
KİMYASAL MADDELERİN RİSK
DERECELERİNİN BELİRLENMESİ
İlknur ÇAKAR
İSG Uzmanı
İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü
icakar@csgb.gov.tr
İçerik
• Giriş
• Kimyasal Maddeler İçin Basitleştirilmiş Risk
Değerlendirmesi Metodu
• Saha Çalışması (Mobilya Sektörü)
• Araştırma Bulguları
• Sonuçlar
Risk Değerlendirmesi
• İşyerinde Kimyasal Maddelerle İlgili Risklerden
Çalışanların Sağlık ve Güvenliğinin Korunması"
hakkındaki 1998/24/EC Sayılı Direktif
• Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik
“İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde
bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli
kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin
sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini
belirlemek üzere risk değerlendirmesi yapmakla
yükümlüdür.”
Risk Değerlendirmesi
Tablo 1. Tehlikeli kimyasal ajanların varlığında oluşabilecek risk faktörleri
ve riskler
Risk
Risk Faktörleri
Tehlikeli Kimyasal Reaksiyonlar
-Tehlikeli kimyasal ajanların kararsızlığı ve
kimyasal reaktivitesi,
-Sistem pamarametrelerinin kontrolü
Patlama ve/veya Yangın
-Kimyasal maddelerin fiziksel hali
-Sıcaklık, basınç
-Tutuşabilme özelliği
-Alev kaynağı
Solumaya ve/veya Deri Yoluyla Maruziyete
Bağlı Riskler
-Toksisite
-Maruziyet süresi ve sıklığı
-Kişilerin hassasiyeti
Sindirim Yoluyla Maruziyete Bağlı Riskler
-Kişisel Hijyen Alışkanlıkları
- Çalışma Postasında Yeme, İçme ve Sigara içme
Deri veya Göz Ile Kimyasal Ajan
Arasındaki Temasa Bağlı Riskler
- Kşisel Koruyucu Donanımların Yanlış
Kullanımı,
- Uygunsuz Çalışma Koşulları
Risk Değerlendirme Yöntemleri
Tablo 2. İşyeri ortamında tehlikeli kimyasal ajanlara bağlı olan riskleri
değerlendirmek için kullanılan yöntemler
Basitleştirilmiş Yöntemler
Kompleks Yöntemler
Maruziyete Bağlı Riskler
Tehlikeli kimyasal ajanlara
maruzieyete bağlı olarak
ortaya çıkan risklerin
değerlendirilmesi için
basitleştirilmiş metadoloji
EN 689: 1995’e göre ortam
ölçümleri
Kaza Riski
Tehlikeli kimyasal ajanların
varlığına bağlı olarak ortaya
çıkan kaza, yangın ve
patlama risklerinin
değerlendirilmesi için
basitleştirilmiş metadoloji
-HAZOP
-Hata Ağacı
-Olay Ağacı
Basitleştirilmiş Modellerin
Kullanılması Ne Zaman Uygundur?
• İlk aşama risk değerlendirmesinde ,
• İkincil derece risklerin tanımlanmasında ,
• Belirlenmiş herhangi bir mesleki maruziyet sınır
değeri olmaması durumunda
Bu sebeplerle
• KOBİ’ler için kullanışlı bir yöntemdir.
Kimyasal Risk Değerlendirmesi
Kimyasal Ajanların Tespiti
Çalışma Şartları
Tehlike
Risk Analizi
(Basit)
Risk Analizi (Detaylı)
Önleme Metodolojisi: öncelik - planlama -
Tekrar
uygulama
Solunum Yolu ile Maruziyette Risk
değerlendirmesi
Basitleştirilmiş Değerlendirme;
• Herhangi bir ölçüm içermez
• Bu tarz risk değerlendirme metotları, ayrıntılı ve
kapsamlı
risk
değerlendirme
metotlarına
alternatif değillerdir ancak işyeri ortamı hakkında
ilk gözlemlerin oluşmasını sağlarlar.
Solunum Yolu ile Maruziyette Risk
Değerlendirmesi
Tehlike
• Fiziksel ve kimyasal özl.
• Toksikolojik özl.
• Fiziksel hali
• Etiketi
• MSDS
• Limit Değerleri
Risk
Maruziyet
Konsantrasyon
• uçuculuk veya
tozuma
• kullanım şekli
• kullanım miktarı
Zaman
• süresi
• sıklığı
Tehlike
(R cümlecikleri)
+
Risk
derecesi
Önlem
Uçuculuk ve
Yayılma
tozuma
eğilimi
Miktarı
* Control of Substances Hazardous to Health Essentials – COSHH Essentials: HSE 1999.2000
R Cümleciklerine Göre Kimyasal Tehlike Sınıfları
A
R36, R36/38, R38, R65, R67
B-E gruplarında yer almayan kimyasal maddeler
B
R20, R20/21, R20/21/22, R20/22, R21, R21/22, R22
C
R23, R23/24, R23/24/25, R23/25, R24, R24/25, R25,
R34, R35, R36/37, R36/37/38, R37, R37/38, R41, R43,
R48/20, R48/20/21, R48/20/21/22, R48/20/22, R48/21,
R48/21/22, R48/22
D
R26, R26/27, R26/27/28, R26/28, R27, R27/28, R28,
Kans. Kat 3 R40, R48/23, R48/23/24, R48/23/24/25,
R48/23/25, R48/24, R48/24/25, R48/25, R60, R61, R62,
R63, R64
E
Mut. Kat. 3 R40, R42, R42/43, R45, R46, R49, Mut. Kat.
3 R68
Sıvıların Uçuculuk Düzeyi
AZ UÇUCU
300
ORTA UÇUCU
250
Kaynama Sıcaklığı , ºC
200
150
ÇOK UÇUCU
100
50
0
20
50
80
Proses Sıcaklığı, ºC
110
140
Katıların Tozuma Eğilimi
Az
Orta
Çok
Pelet halde bulunan,
parçalanma, kırılma
eğilimi göstermeyen
maddeler.
Kullanım sırasında toz
oluşumu gözlenmez.
Örnek: PVC peletleri
Granul veya kristal
yapıda bulunan katılar.
Kullanım sırasında,
havada asılı olarak değil,
yüzey üzerinde biriken
toz şeklinde gözlenir.
Örnek: Deterjan tozları
Toz, pudra halinde
bulunan katılar.Alçak
yoğunluklu ve ince
tanelidirler.
Kullanım sırasında
ortamda toz bulutları
oluştuğu gözlenir.
Örnek: Çimento, karbon
siyahı, kireç taşı
Kimyasal Maddenin Kullanım Düzeyi
Kimyasal Maddenin
Kullanım Düzeyi
İşyerinde Kullanılan Miktar
Az
Gram - Mililitre
Orta
Kilogram - Litre
Çok
Ton – Metreküp
Risk Derecelendirme Tablosu
A Tehlike Sınıfı
Uçuculuk/Toz Oluşumu
Kullanılan
Miktar
Az Uçucu /
Az Toz Oluşumu
Orta Uçucu
Orta
Toz Oluşumu
Çok Uçucu/Çok Toz Oluşumu
Az
1
1
1
1
Orta
1
1
1
2
Çok
1
1
2
2
B Tehlike Sınıfı
Uçuculuk/Toz Oluşumu
Kullanılan
Miktar
Az Uçucu /
Az Toz Oluşumu
Orta Uçucu
Orta
Toz Oluşumu
Çok Uçucu/Çok Toz
Oluşumu
Az
1
1
1
1
Orta
1
2
2
2
Çok
1
2
3
3
Az Uçucu /
Az Toz Oluşumu
Orta Uçucu
Orta
Toz Oluşumu
Çok Uçucu/Çok Toz
Oluşumu
Az
1
2
1
2
Orta
2
3
3
3
Çok
2
4
4
4
Az Uçucu /
Az Toz Oluşumu
Orta Uçucu
Orta
Toz Oluşumu
Çok Uçucu/Çok Toz
Oluşumu
Az
2
3
2
3
Orta
3
4
4
4
Çok
3
4
4
4
C Tehlike Sınıfı
Uçuculuk/Toz Oluşumu
Kullanılan
Miktar
D Tehlike Sınıfı
Uçuculuk/Toz Oluşumu
Kullanılan
Miktar
E Tehlike Sınıfı
Bu tehlike sınıfına giren maddelerle ilgili tüm koşullarda , risk seviyesi 4 olarak kabul edilir.
C Tehlike Sınıfı
Uçuculuk/Tozuma
Kullanım
Miktarı
Az
Uçuculuk/Toz
uma
Az
1
2
2
Orta
Çok
Orta Uçuculuk Orta tozuma
2
3
4
1
3
4
Çok
Uçuculuk/
Tozuma
2
3
4
Risk Derecelerine Göre Alınması
Gereken Önlemler
• RD 1 : Genel Havalandırma
• RD 2 : Lokal Havalandırma
• RD 3 : Kapalı Sistem veya İzolasyon
• RD 4 : Uzman Görüşü
Saha Çalışması
• İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü ile Ankara
Mobilyacılar ve Lakeciler Esnaf ve Sanatkarlar
Odası arasında imzalanan protokol kapsamında,
bu çalışma Ankara-Siteler bölgesinde yer alan
15 farklı işyerinde gerçekleştirilmiştir.
Pilot İşyerleri
İmalat
Boya
Döşeme
AMAÇ
• Bu çalışmanın amacı mobilya sektöründe çalışanların,
solunum
yolu
faktörlerinin
Basitleştirilmiş
ile
maruz
“Tehlikeli
Risk
kaldıkları
Kimyasal
kimyasal
Maddeler
Değerlendirmesi
risk
İçin
Metodu”
kullanılarak araştırılması ve tehlikeli kimyasal maddelerin
belirlenmesidir.
Araştırma Bulguları
•
•
•
•
•
•
% 11 i 20 yaş altında
% 17 si 45 yaş üzerindedir.
Çalışanların yaş ortalaması 34,
Çalışma yılı ortalaması ise 18 yıldır.
Sigara kullanımı % 59
Alkol kullanım oranı % 22
olarak tespit edilmiştir.
Araştırma Bulguları
Tablo 1. Sektörde Kullanılan Kimyasal Maddelerin Risk Dereceleri
R.D. 1
R. D. 2
R. D. 3
R. D. 4
Antisilikon
Katkı, Ahşap
Renklendirici,
Glikol
P.U. Vernik, P.U.
Boya,
P.U Astar, Akrilik
Boya, Sentetik
AhşapKoruyucu,
Polyester Astar,
Polyester Boya,
Retarder,
Akrilik Tiner,
Aseton, Toluen
Selülozik Vernik,
Akrilik Vernik,
Akrilik Dolgu
Vernik, Selülozik
Dolgu Vernik,
Selülozik Boya,
Akrilik Astar,
Selülozik Astar,
Selülozik Tiner,
P.U. Tiner, Dolgu
Vernik
Sertleştirici,
Selülozik Boya
Sertleştirici,
Ksilen
Polyester Dolgu
Vernik,
P.U. Vernik
Sertleştiricisi,
Toluen 2,4
Diizosiyanat,
Nitroselüloz
Boya,
Nitroselüloz
Beyaz Astar
Döşeme
İşleri
Tutkal
Hot Melt
Yapıştırıcı
İmalat
(Ahşap)
İşleri
Tutkal
Boyama
İşleri
Mdf Sunta Ağaç
Tozu
Sonuçlar
• Mobilya imalat sektörü ağırlıklı olarak KOBİ’lerden
oluşmaktadır.
• Araştırma yapılan işyerlerinde çalışan sayısı 3-10
arasında değişmektedir.
• Boyama, döşeme ve imalat atölyelerinde incelemeler
yapılmıştır ve bu bölümlerde risk derecesi 1-4 arasında
değişen çeşitli kimyasal maddelerin kullanıldığı tespit
edilmiştir.
Sonuçlar
• Araştırmanın
yapıldığı
işyerlerinde
genel
havalandırma sisteminin
yeterli olmadığı ve bu
nedenle
çalışanların
sürekli olarak kimyasal
maddelere
maruz
kaldıkları,
• Kişisel
koruyucu
donanımı
kullanımının
yaygın
olmadığı,
varolanların ise yapılan
işin
niteliğine
uygun
olmadığı görülmüştür.
Sonuçlar
• Kullanılan kimyasalların bazı işyerlerinde ayrı bir
alanda depolandığı, bazı işyerlerinde ise
çalışma ortamında düzensiz olarak bulunduğu
gözlenmiştir.
Kaynaklar
• http://ec.europa.eu
• Dr. F. Nur Aksakal, Dr. Songül Acar Vaizoğlu, Dr.
Çağatay Güler, “Mobilyalardaki Kimyasallar ve Sağlık
Etkileri”, STED, cilt 14, sayı 12, 2005
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Sayı: 25328,26
Aralık 2003
TEŞEKKÜRLER