ÇİN HALK CUMHURİYETİ GENEL EKONOMİK DURUM VE DIŞ
advertisement
ÇİN HALK CUMHURİYETİ GENEL EKONOMİK DURUM VE DIŞ TİCARET ÖZET BİLGİ Ülke Hakkında Genel Bilgiler 1.1 Ülke Hakkında Bilinmesi Gerekenler Devletin Adı Başkenti Yönetim Şekli Resmi Dili Para Birimi : Çin Halk Cumhuriyeti : Pekin ( Beijin ) : Komunist Tek Parti Yönetimi : Çinde çoğunlukla Putonghua Kuzey Çincesi Pekin dialekti olarak bilinen Mandarin ve pek çok yerel dialekt ve dil kullanılmaktadır. : Ülkedeki en önemli dinler Konfüçyanizm, Taoizm ve Budizm’ dir; bunları Müslümanlık ve Hiristiyanlık takip etmektedir. : Yuan (Renminbi=Rmb) 1Yuan Parite Üyesi olduğu uluslararası kuruluşların listesi =10 Jiao =100Fen : 1 $ = 8,28 Yuan : Dini AfDB, APEC, ARF (görüşme ortağı), AsDB, ASEAN (görüşme ortağı), BIS, CCC, CDB (bölge dışı), ESCAP, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICFTU, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, Inmarsat, Intelsat, Interpol, IOC, ISO, ITU, LAIA (gözlemci), MINURSO, NAM (gözlemci), OPCW, PCA, UN, UN Güvenlik Konseyi, UNAMSIL, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNIKOM, UNITAR, UNMEE, UNTAET, UNTSO, UNU, UPU, WHO, WIPO, WMO, WtoO, WTO, ZC (1) Nüfus Kadın Erkek Yıllık nüfus artışı (%) Nüfus Yoğunluğu (kişi/km2) Mesai Saatleri ve Günleri Büyük Kentler, (Varsa Limanlar) Türkiye ile Saat Farkı Haftalık Çalışma Saati (Ortalama) : 1.299.880.000 : 630.120.000 : 669.760.000 : 0,59 : 136 : Pazartesi-Cuma, 08:00-17:00 : Beijing, Shanghay, Guandong, Henan, Jiangsu, Shandong, Sichuan, Hunan, Hubei : Kış saati ile 6 saat, yaz saati uygulamasında 5 saat : 40 saat Resmi Tatil Günleri Uluslararası Telefon Kodu : Yeni yıl (1 Ocak): 1 gün. İlkbahar festivali (Ay takvimine göre yılın ilk 3 günü; Genellikle ocak veya şubat aylarına denk gelir) Fiili uygulamada 7 gün tatil verilmektedir. İşçi Bayramı (1-3 Mayıs): Fiili uygulamada 7 gün tatil verilmektedir. Ulusal Gün (1-3 Ekim): Fiili uygulamada 7 gün tatil verilmektedir. Kadın Günü (8 Mart, kadınlara yarım iş günü tatil) Gençlik Günü (4 Mayıs, 14 yaş üzeri gençlere yarım gün tatil) Çocuk Günü (1 Haziran, 13 yaş altı çocuklara yarım gün tatil) Ordu Günü (1 Ağustos, ordu personeline yarım gün tatil) : 86 1.2. Sosyal Yapı Hakkında Genel Bilgiler Ortalama Ömür Kadın Erkek Okuma Yazma Oranı (%) Yüksek Öğretim Okul Sayısı Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı Hastane Sayısı Doktor Başına Düşen Kişi Sayısı Her 100 Aileye Düşen : Otomobil (adet) Telefon (adet) Televizyon (adet-kent) Televizyon (adet-kırsal) Buzdolabı Çamaşır Makinası Mobil Telefon (adet) Bilgisayar (adet) Gelen Turist Sayısı Eğitim Harcamaları / GSYİH Sağlık Harcamaları / GSYİH Karayolu Uzunluğu Otoyol Uzunluğu Demiryolu Uzunluğu : 73 : 69 : 93,2 : 1.731 : 133.350.000 : 60.867 : 682 : 3,4 : 57,22 : 134,8 : 84,0 : 92,3 : 96,2 : 148,6 : 41,50 : 41.760.000 : 8,5 : 5,1 : 1.870.661 km : 34.675 km : 74.529 km Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi (KWH) : 209 Asgari Ücret (uygulama varsa) :36-108 ABD Doları (Eyaletlere göre değişmektedir) 2 Bazı Tüketim Kalemlerinin 100 Kişi Evrenine Göre Dağılımı Otomobil (3,4) Bilgisayar (41,5) Telefon (57,22) Televizyon - Kent (134,8) Mobil Telefon (148,6) Çamaşır Makinası (96,2) Buzdolabı (92,3) Televizyon Kırsal (84) 1.3. Ekonomik Parametreler GSYİH (milyar Yuan) GSYİH (Milyar $, piyasa fiyatları) Reel GSYİH Artış Oranı (%) Kişi Başına (GSMH – MG - $) Enflasyon Oranı Toptan Eşya Fiyat İndeksindeki Yıllık Artış (%) Tüketici Fiyat İndeksindeki Yıllık Artışı (%) Aktif İşgücü İşsizlik oranı (%) GSYİH – Sektörel Büyüme Hızları (%) Tarım Sanayi Hizmetler Sabit Sermaye Yatırımları (100 milyon Yuan) Kamu Özel Dış Ticaret (Milyar $) İhracat İthalat Denge Dünya Ticareti İçindeki Payı (%) Türkiye İle Ticaret (Milyon $) İhracat İthalat Denge Ülke Toplamı İçinde Türkiye’nin Payı (%) 3 2004 13.688 1.657 9,5 1.279 2005 18.232 2.207 9,9 1.703 2006 20.941 2.796 10,7 1.932 3,9 752 4,2 1,8 1.3 758 761 4,2 4,1 6,3 11,1 8,3 5,2 11,4 9,6 5,7 11,6 10,2 43.079,9 38.126,2 1.154,56 593,33 561,23 32,10 40.046,8 28.923,1 1.422,11 761,99 660.12 101,87 49.788,5 41.455,5 1.760,69 969,08 791,61 177,47 3.412,67 2.821,29 591,38 2.229,91 0,29 4.873,90 4.252,13 621,77 3.630.36 0,34 8.069,49 7.304,02 765,47 6.538,55 0,45 İhracat İthalat Borç Stokları İç Borç Stoku (milyar Yuan) Dış Borç Stoku (milyar ABD Doları) Sabit Yabancı Sermaye Yatırımları (milyar $) Emisyon Hacmi – M2 (100 milyon Yuan) Seçilmiş Oranlar (%) İhracat/İthalat İhracat/GSYİH İthalat/GSYİH Cari İşlem Dengesi/GSYİH Dış Borç/GSYİH İç Borç/GSYİH Enerji Petrol rezervi (milyar ton) Petrol Üretimi (milyon ton) Petrol ihracatı (milyon ton) Doğalgaz üretimi (milyar metreküp) Doğalgaz ihracatı Yıllık İthalat Hacmi (791,61 Milyon Dolar) 0,47 0,10 0,55 0,09 0,75 0,097 673 229 814 287 918 323 402,20 253.257,70 429,60 298.755,50 446,50 299.545,80 105,70 35,81 33,87 4,14 13,72 4,91 115,40 34,52 29,91 4,53 13,01 4,46 122,50 34,66 28,30 6,31 11,56 4,38 2,49 174,50 5,5 40,77 2,49 180,83 8,1 49,95 2,48 183,68 6,3 58,55 Çin Halk Cumhuriyeti 2006 Yılı İhracat İthalat Oranları Yıllık İhracat Hacmi ( 969,08 Milyon Dolar) 4 ÇHC'nin Türkiye'den Sağladığı İthalat (765,47 Milyon Dolar) Çin Halk Cumhuriyeti İle Türkiye Arasındaki İthalat İhracat Dağılımı ÇHC'nin Türkiye'ye İhracatı ( 7.3 Milyar Dolar) 2.0. Siyasi ve İdari Durum 2.1. Yasama Çin Ulusal Hükümeti, Ulusal Halk Kongresi (NPC), Yürütme Liderliği, Çin Halkı Politik Danışma Konferansı, Devlet Konseyi, Devlet Komisyonları, Bakanlıklar, Devlet İdareleri, Bürolar ve Ofisler gibi çok sayıda farklı kurumdan oluşmuştur. Bu kurumların Ordu, Parti ve Yargı Organları gibi diğer kurum ve kuruluşlarla önemli bağları vardır. Ulusal Halk Kongresi (NPC), 1982 Çin Anayasasına göre “Devlet gücünün en yüksek organı” olarak tanımlanmış olup, yasama yetkisinin yanısıra, nihai yürütme ve yargı yetkileri ile de donatılmıştır. NPC’nin temel görevleri şunlardır: Devlet Başkanı ve Yardımcılarını seçmek, Başbakan ve Devlet Konseyi, Başbakan Yardımcıları ile Bakanların seçimi üzerinde karar vermek (Devlet Başkanının gösterdiği adayları onamak), Yargıtay Başkanını ve Merkez Askeri Komisyonu Başkanını seçmek, Anayasayı değiştirmek ve uygulanmasını denetlemek, Medeni Kanun ve Ceza Kanunu, devletin yapılanması gibi konularda temel yasaları onaylamak, Ulusal ekonomik planı onaylamak ve uygulamalarını denetlemek, Devlet bütçesi ve ilgili raporları onaylamak. 5 2.2. Yürütme Ulusal Hükümetin Yürütme Liderliği, NPC tarafından 5 yıllığına seçilen Devlet Başkanı ve Yardımcısından oluşur. 1954 Anayasası Devlet Başkanını olağanüstü yetkilerle donatmış olmakla birlikte, modern Çin’de Devlet Başkanlığı’nın temel işlevi kanunları imzalamak, bildirileri onaylamak, Başbakan ve Başbakan Yardımcısı adaylarını belirleyerek NPC’ye sunmaktır. Yürütme, fiilen aşağıda açıklanan, Daimi Komite, Devlet Konseyi, Devlet Komisyonları, Bakanlıklar, bunlara bağlı Ofisler, Bürolar, İdareler, ve benzeri kurumlar tarafından yapılmaktadır. İdareler, Bürolar ve Ofisler: Farklı alanlarda hizmet vermek üzere Devlet Konseyi’ne bağlı olarak kurulan çeşitli İdareler, Bürolar ve Ofisler, Bakanlıklar kadar etkin çalışmakla birlikte Bakanlık statüsünden faydalanamazlar. Devlet Konseyine doğrudan bağlı idareler: 1. Gümrükler Genel İdaresi: Çin’in muazzam karmaşa ve büyüklükteki gümrüklerinin idaresinden sorumludur. 2. Devlet Vergi İdaresi: Vergi toplama konusunda kanun ve yönetmelikleri hazırlamak, uygulama esaslarını belirlemek ve Maliye Bakanlığı ile birlikte vergi politikalarını hakkında öneriler hazırlamak ve vergi uygulamalarını kontrol etmekle görevlidir. 3. Devlet Çevre Koruma İdaresi: Çevre korumaya ilişkin politikaları, kanunları ve yönetmelikleri hazırlamak ve çevre korumaya ilişkin gerekli önlemleri almakla görevlidir. 4. Çin Sivil Havacılık Genel İdaresi: Sivil havacılıkla ilgili politikaları belirlemek, kanun ve yönetmelikleri hazırlamakla görevlidir. 5. Radyo Film ve TV Genel İdaresi: Radyo, TV programları ve filmler ile ilgili genel politikaları belirlemek ve yönlendirmekle görevlidir. 6. Devlet Spor Genel İdaresi (All-China Sports Federation): Sporla ilgili işleri yürütür. 7. Ulusal İstatistik Bürosu: İstatistikleri toplar ve yayımlar. 8. Devlet Sanayi ve Ticaret İdaresi (SAIC): Çin firmalarının, iç veya dış yatırım işletmesi olarak tescili, bu işletmelerin faaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesi, Çin Ticari Marka Kanunu’nun uygulanması gibi konulara bakar. 9. Basın ve Yayın Genel İdaresi: Basın ve yayınla ilgili politikaları gözetmek, kanun ve yönetmelikleri hazırlamakla görevlidir. 10. Devlet Orman İdaresi: Ormanların korunması, orta ve uzun vadeli politikaların geliştirilmesinden sorumludur. 11. Devlet Kalite, Teknik Gözetim ve Karantina Bürosu: Kalite, ölçme, giriş–çıkış ürün kontrolü, giriş–çıkış karantinası, bitki ve hayvan karantinası ile ilgili lisans ve standartların onaylanması ile görevlidir. 12. Devlet Gıda ve İlaç Gözetim İdaresi: Gıda ve ilaçların sağlığa uygunluğu gözetmek ve bu konularla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmakla görevlidir. 13. Devlet Fikri Mülkiyet Hakları Ofisi: Patent ve uluslararası fikri mülkiyet hakları konularını izlemek ve koordine etmek, gerekli kanun ve yönetmelikleri hazırlamakla görevlidir. 14. Ulusal Turizm İdaresi: Turizme ilişkin politikaların belirlenmesi ve uygulanmasından sorumludur. 15. Devlet Konseyi Müşavirler Ofisi: Konseyin Danışma organıdır. 6 16. Devlet Konseyi Hükümet Ofisleri İdaresi: Hükümet ofislerinin çalışmalarına ilişkin düzenlemeler yapmakla görevlidir. Devlet Konseyi altında faaliyet gösteren İdari Ofisler: 1. Devlet Konseyi Dış İlişkiler Ofisi 2. Devlet Konseyi Çin Denizaşırı İlişkiler Ofisi: Devlet Konseyi başkanının deniz aşırı ziyaretlerine yardımcı olmak, uygulamarı gözetmek ve kontrol etmekle görevlidir. 3. Devlet Konseyi Hong Kong ve Makou İlişkileri Ofisi 4. Devlet Konseyi Hukuk İşleri Ofisi 5. Devlet Konseyi Araştırma Ofisi 6. Devlet Konseyi Tayvan İşleri Ofisi 7. Devlet Konseyi Bilgi Ofisi Devlet Konseyine doğrudan bağlı enstitüler: 1. Xinhua Haber Ajansı 2. Çin Bilimler Akademisi 3. Çin Sosyal Bilimler Akademisi 4. Çin Mühendislik Akademisi 5. Devlet Konseyi Araştırma Geliştirme Merkezi 6. Ulusal Yönetim Okulu 7. Çin Sismoloji Bürosu 8. Çin Meteoroloji İdaresi 9. Çin Tahvil ve Senet Düzenleme Komisyonu 10. Çin Sigortacılık Düzenleme Komisyonu 11. Kamu Varlıklarını Koruma ve İdare Komisyonu 12. Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu 13. Ulusal Sosyal Tahvil ve Bono Fonu Konseyi 14. Çin Ulusal Doğal Bilimler Kuruluşu 3.0 Dil, Eğitim, Nüfus ve Coğrafya ( İklim, Akarsu Rejimi v.s ) Çin’de dil çeşitliliği açısından büyük bir zenginlik mevcuttur. Nüfusun büyük bölümü “Çince” konuşmakla birlikte bu dil, çok çeşitli bölgesel lehçe ve alt lehçeler içermektedir. Resmi dil olan “putonghua” ya da “ortak dil”, başkent Pekin’de konuşulan lehçenin bir türüdür. Batıda daha çok “Mandarin” olarak anılan putonghua, okulda öğretilen ve medyada, devlet dairelerinde kullanılan dildir. Temel bölgesel lehçeler, Şanghay çevresinde kullanılan Wu; Fujian ve Tayvan’da kullanılan Min ve Guangdong ve diğer Güney Çin’de konuşulan Cantonese’dir (Kantonca). Özellikle “Kanton” bölgesi olarak adlandırılan güneydeki Guangdong eyaletinde konuşulan “Kantonca”, Pekin lehçesinden oldukça farklı olup, sadece Pekin lehçesi bilen kişiler Kantoncayı anlayamamakta ve konuşamamaktadırlar. Farklı bölgesel lehçeleri kullananların konuşma dilinde anlaşmaları mümkün olmamakla birlikte, yazı dili aynıdır. Ulusal azınlıklar kendi dil kültürlerini korumalarına rağmen, eğitimli azınlık mensuplarının büyük kısmı putonghua konuşabilmektedir. Çince yazı dili, 14 bini aşkın karakter adı verilen harfler ile yazılmaktadır. Ortalama eğitim düzeyinde bir Çinli 4-5 bin karakter okuyup yazabilmektedir.2000 yılı nüfus sayımına göre; 7 15 yaş üstü okuma yazma bilmeyenlerin oranı: % 6,72 (1990’da bu oran % 15,9 idi), Üniversite eğitimi alan kişilerin oranı: 100 binde 3.611 (1990 sayımına göre % 154 artış), Lise ve dengi okullarda (senior secondary schools) eğitim alan kişilerin oranı: 100 binde 11.146 (1990 sayımına göre % 39 artış), Ortaokul ve dengi okullarda (junior secondary schools) eğitim alanların sayısı: 100 binde 33.961 (1990 sayımına göre % 45 artış), Toplam okuma yazma oranı % 93, Eğitim - 2000 yılı nüfus sayımına göre Hong Kong , Macao and Taiwan hariç Kalem Farklı Eğitim Derecelerindeki Nüfus (Her 100.000 kişide) Yüksek Okul ve üzeri Lise ve meslek okulları Ortaokul İlkokul Okuma Yazma Oranı Okumamış Nüfus (10.000 kişi) Okuma yazma Oranı (%) İkamet (10.000 kişi) Kent Kırsal Yaşam süresi (yıl) Erkek Bayan 2000 3.611,00 11.146,00 33.961,00 35.701,00 8.507,00 93,28 45.844,00 80.739,00 71,4 69,63 73,33 2005 yılı itibariyle ilk okuldan orta okula geçiş oranı % 98, orta okuldan liseye geçiş oranı % 65 ve liseden yüksek okul veya üniversiteye geçiş oranı ise % 76’dır. Her 10.000 kişi içerisinde 2005 yılı sonu itibariyle yüksek okul veya üniversite ögrencisi 87 kişi, ortaokul ögrencisi 763 kişi ve ilkokul öğrencisi 907 kişidir. Sağlık alanında ise 2005 yılı itibariyle her 10.000 kişiye düşen yatak sayısı 24,5, her 10.000 kişi başına düşen doktor sayısı 15,2’dir. Kentlerde hane başına sağlık harcaması oranı % 7,6 iken kırsal kesimde bu oran % 6,6’dır. Hong Kong, Macao ve Taiwan Hariç 100.000 Evreninde Eğitim Düzeyi Oranları İlkokul Mezunu Yüksek Okul ve Üzeri Lise ve Meslek Okulları Orta Okul Mezunu 8 Çin, dünyada en fazla nüfusa sahip ülkedir. 2005 yılı istatistiklerine göre Çin’in nüfusu (Hong Kong, Makao, Tayvan hariç) 1,3 milyardır. Mao Zedong tarafından 1950 – 60’larda uygulanan nüfus artışını destekleyici politikalar, 1980’lerden itibaren yerini “tek çocuk” politikasına bırakmıştır. Ortalama yaşam süresi 71 yıl olup, nüfusun % 7’sini 65 yaşın üzerindekiler oluşturmakta, yaşlı nüfusun getirdiği yük, emeklilik, sağlık ve diğer sosyal yardım alanlarında reforma gidilmesini gerekli kılmaktadır. Ülkede nüfus dağılımı dengesiz olup, nüfusun yaklaşık % 90’ı, ülke topraklarının yarısından daha az bir bölümünde ikamet etmektedir. Hong Kong Özel İdare Bölgesi (ÖİB)’nin nüfusu 6,88 milyon, Makao ÖİB’nin nüfusu 457 bin, Fujian Eyaletine bağlı Mazu ve diğer adaların nüfusu ise 22,7 milyondur. Hong Kong, Makao ve Tayvan dahil toplam nüfus 1,33 milyar olarak kabul edilmektedir. 1990’da yapılan nüfus sayımı ile 2000 yılındaki sayım arasındaki 10 yıllık dönemde nüfus artış hızı yıllık ortalama % 1,07 olup, bu oran 1980’li yıllardaki rakamdan % 0,4 daha düşüktür. Nüfus artış hızındaki bu azalmanın en önemli nedeni, kentsel bölgelerde uygulanan zorunlu tek çocuk politikasıdır. Yapılan bir araştırmada Çin’de Li, Wang ve Zhang soyadlarını taşıyan insan sayısının 270 milyon olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçlarına göre en yaygın soyadı olan Li, ülke nüfusunun % 7,9’unu, Wang % 7,4’ünü, Zhang ise % 7,1’ini oluşturmaktadır. Diğer yaygın soyadları ise Liu, Chen, Yang, Zhao, Huang, Zhou, Wu, Xi, Sun, Hu, Zhu, Gao, Lin, He, Guo ve Ma’dır. Ortalama olarak kilometrekareye 136 kişi düşmektedir. Ancak nüfus yoğunluğu dengeli dağılmamıştır. Buna göre yoğun nüfusa sahip doğu kıyısında kilometrekare başına 360 kişi düşerken, bu rakam orta kesimlerde 197 kişi, batı bölgelerde ise 13 kişidir. Çin Nüfusunun % 51,5’i erkek, % 48,48’i ise kadındır. Nüfus’un % 43,9’u kentlerde yaşaşarken % 56,1’i kırsal kesimde yaşamaktadır. 2000 yılında kırsal kesimde yaşayanların oranı % 63,78 olup, kırsal alandan kente göç devam etmektedir. Nüfus (Milyon) Hong Kong, Makoa ve Tayvan hariç Cinsiyet Erkek Bayan Yıl Toplam (Yıl sonu itibariyle) Nüfus Oran Nüfus Oran 2001 1276 656.72 51.46 619.55 48.54 2002 1284 661.15 51.47 623.38 48.53 2003 1292 665.56 51.50 626.71 48.50 2004 1300 669.76 51.52 630.12 48.48 2005 1308 673.75 51.53 633.81 48.47 2006 1314 677.28 51.52 637.2 48.48 Kaynak : Ç.H.C. Ulusal İstatistik Bürosu, 2007 İstatistik Yıllığı 9 İkamet Kent Kırsal Nüfus Oran Nüfus Oran 480.64 37.66 795.63 62.34 502.12 39.09 782.41 60.91 523.76 40.53 768.51 59.47 542.83 41.76 757.05 58.24 562.12 42.99 745.44 57.01 577.06 43.9 737.42 56.1 2006 Nüfus Sayımına Göre Kentli ve Kırsal Nüfusun Dağılımı Kentlerde Yaşayan Nüfus % 43,90 % 56,10 Kırsalda Yaşayan Nüfus Çin Anayasası, ÇHC’nin çok uluslu bir devlet olduğunu belirtmektedir. “Etnik Çinli” olarak anılan Han’lar, nüfusun yaklaşık % 93’ünü oluşturmaktadır. Geri kalan kısmını ise, farklı kültür ve dil yapısına sahip 55 adet etnik azınlık teşkil eder. Tibetliler, Uygurlar, Moğollar, Zhuanglar, Miaolar ve Hui’ler en büyük azınlık gruplarıdır. En son yapılan 2000 yılı nüfus sayımına göre Çin’in nüfusunun % 91’i Han Milleti’ne ait olup, % 70’ini 15–64 yaş grubu oluşturmaktadır. Nüfus Yapısı Hong Kong , Macao and Taiwan hariç Toplam (10.000 kişi) Erkek Bayan Cinsiyet Oranı (bayan=100) Ortalama Aile (hanebaşı kişi) Yaş Grubu (%) 0-14 15-64 65 ve daha yaşlı Milliyet nüfusu Han Mileti (10.000 kişi) Oran (%) Azınlık Miletleri (10.000 kişi) Oran (%) 126.583 65.355 61.228 106,74 3,44 22,89 70,15 6,96 115.940 91,59 10.643 8,41 Çin, 9.562.904 km2’lik alanıyla Rusya ve Kanada’dan sonra yüzölçümü açısından dünyanın üçüncü en büyük ülkesidir. Yüzölçümü dünya yüzölçümünün % 6,4’ü olup, Türkiye yüzölçümünün yaklaşık 12 katıdır. ÇHC topraklarının kuzeyden güneye uzunluğu yaklaşık 5.500 km, doğudan batıya uzunluğu yaklaşık 5.200 km.dir. ÇHC kara sınırının uzunluğu 22.800 km.dir. 10 Ülke doğuda Kore; kuzeyde Moğolistan; kuzeydoğuda Rusya; kuzeybatıda Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan; batı ve güneybatıda Afganistan, Pakistan, Hindistan, Nepal ve Butan; güneyde Burma, Laos ve Vietnam ile komşudur. Çin topraklarının % 27’si çöldür. ÇHC kıyılarının uzunluğu 32.000 km.dir. Denizlerinde 80.000 km.nin üzerinde yüz ölçümüne sahip 5.400 adası bulunmaktadır. Doğu kıyısı 5.774 km.yi bulur. Kuzeyden güneye kıyı alanı, Sarı ve Doğu Çin Denizleri, Bohai Körfezi ve Güney Çin Denizi’ne kadar uzanır. Toplam deniz alanı 473 milyon hektar, Balıkçılığa müsait kıta sahanlığı alanı ise 280 milyon hektardır. Deniz Deniz ve Balıkçılık Alanları Deniz Alanı Toplam Bohai Denizi Huanghai Denizi Donghai Denizi Nanhai Denizi Kaynak : Ç.H.C. Ulusal İstatistik Bürosu, 2005 İstatistik Yıllığı (1.000 hektar) 472.700 7.700 38.000 77.000 350.000 Güneydoğu kıyısındaki 36.000 km2’lik Tayvan Adası, sahip olduğu adaların en büyüğü olup, bunu 34.000 km2 ile Hainan Adası izler. Diğer adalar arasında Pratas, Paracels, Spratley Ada Grubu yer alır. Çin, toplam 75.610 km2 göl alanına sahip olup, göl rezervi toplam 75 trilyon m3, taze su rezervi ise 2,1 trilyon m3’tür. 4. Genel Makroekonomik Göstergeler 4.1. Genel Ekonomik Yapı Çin, sahip olduğu geniş toprakları, büyük ve üretken nüfusu ve doğal kaynaklarıyla küresel dünyanın önemli bir aktörü olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak Çin’in son 20 yılda gerçekleştirdiği ekonomik büyümesini istikrarlı bir biçimde sürdürüp sürdüremeyeceği merak konusudur. Çin’in kendi petrol kaynakları gittikçe büyüyen ekonomisine yetmemektedir. Çin petrol ve doğalgaz temini için giderek artan bir oranda dış kaynaklara bağımlı hale gelmiştir. Çin’in bugünkü ekonomik gücünün temelleri 1970’lerin ikinci yarısında ortaya konan kalkınma programı çerçevesinde, Çin’de tarım, sanayi, bilim ve teknoloji olmak üzere dört temel reform alanının belirlenmesi ve hızla uygulamaya konulmasında yatmaktadır. Ekonomik reformların ilk uygulandığı 1978’in Aralık ayında Çin’in dünya ekonomileri ile entegrasyonu merkezi otoritenin kontrolünde idi. Reform kararlarının ana eksenini, bu entegrasyon ve dış ticaretin liberalizasyonu oluşturmuştur. Açılma Politikaları (opening-up policy) olarak adlandırılan bu reform kararları 3 farklı kategoride formüle edilmiştir: 11 1. Dış ticaret ve döviz kuru sistemleri 2. Yabancı sermaye yatırım politikaları 3. “Özel Ekonomik Bölge”lerin kurulması Çin tarafından Dış Ticaret ve Döviz Kuru Rejimleri kapsamında temel olarak uygulanan politikalar; İhracat üzerindeki kontrolün kaldırılması, Devalüasyonun, ihracatı teşvik etmek için kullanılmasının kaldırılması, İthalat üzerindeki kontrollerin kaldırılması, Döviz kurunun belirlenmesinde sistemin daha esnek hale getirilmesi. Yabancı Sermaye Yatırım Politakaları çerçevesinde; 30 yıllık yasaktan sonra yabancı sermaye yatırımlarını da kapsayan özel girişimciliğe izin verilmesi, Kapitalist işletmelerin kurulması için gerekli yasalar ve düzenlermelerin hayata geçirilmesi, Piyasa güçlerinin etkileşiminin kalaylaştırılması, Piyasa ekonomisi kurumlarının hayata geçirilmesi, Rekabetçi güçlerin yaygınlaştırılması. Özel Ekonomik Bölgelerin Kurulması Politikası çerçevesinde; Özel Ekonomik Bölgelerde, kısıtlanmış coğrafi bölge temelli piyasa ekonomisinin uygulanmasına izin verilmesi, Bu tür bölgelerdeki işletmelerin faaliyetlerinin özendirilmesini sağlayan teşvikler. 1984’de sanayi reformunu başaran Çin, 1986’da yüksek teknolojiye ağırlık veren kalkınma planını uygulamaya koymuştur. Öte yandan, Çin’in ancak 1992 yılından itibaren istikrarlı bir ekonomik büyümeyi sağladığı görülmektedir. 1990’ların ikinci yarısından sonra ise Çin hızlı bir dışa açılma sürecine girmiştir. Çin nihayet Aralık 2001’de DTÖ’ ye üye olarak serbest ticaret ve dış pazarlara açılım konusunda önemli mesafeler kaydetmiştir. 1980 yılında Çin’in ihracatı 18,1 milyar dolar olarak gerçekleşerek GSYH’nin % 7’sini oluşturmuştur. Toplam dış ticareti ise GSYH’nin % 15’i düzeyinde gerçekleşmiştir. 1997 yılında ise ihracat 182,7 milyar dolara, toplam dış ticaret ise 325,1 milyar dolara ulaşmıştır. 2006 yılında ise Çin’in ihracatı 969 milyar dolar, toplam dış ticareti de 1 trilyon 761 milyar dolara ulaşmıştır. Japonya ve Güney Kore’den sonra en uzun süreli yüksek hızda büyüyen ekonomi olma özelliğine sahip Çin ekonomisi, özellikle demir – çelik, aluminyum, inşaat ve enerji sektörlerinde görülen aşırı yatırımların etkisiyle 2003 Haziran’ından itibaren “sürdürülebilir büyüme” tartışmalarına maruz kalmış, 2004 yılı boyunca temel hammade fiyatlarında görülen fiyat artışları sonrasında aldığı idari tedbirler ile küresel ekonomik avantajdan da yararlanarak ekonomide beklenen “yumuşak inişi” 2005 ve 2006 yıllarında sağlamaya çalışmıştır. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) katılım taahhütleri çerçevesinde her geçen yıl koruma duvarının aşağı çekilmesinin ithalatı da ucuzlatması, iç piyasada otomobil fiyatları üzerinde aşağıya doğru ilave baskı oluşturmuştur. DTÖ üyeliği nedeniyle ekonomisinin dış rekabete giderek daha fazla maruz kalacak olmasının Çin’in tarımdan geçinen kırsal kesimine zarar vereceği bilinmektedir. Bu yüzden, Çin hükümeti, zirai vergileri 2007’yi beklemeden tamamen kaldırmış, çiftçilerin maruz 12 kaldığı idari maliyetleri asgariye indirmek amacıyla bir takım reformları uygulamaya koymuştur. Bunlardan en önemlisi arazi kullanımı karşılığında ödenen ve bedeline yerel yönetimlerce karar verilen harçların merkezi hükümet tarafından kararlaştırılan vergi ile değiştirilmesi uygulamasıdır. Kişi başı yıllık gelir Kırsal Ailelerin Yıllık Kişi Başına Net Gelirleri 1978 = 100 Yil Değer (yuan) 2001 2,366.4 2002 2,475.6 2003 2,622.2 2004 2,936.4 2005 3,254.9 2006 3,587.0 Kaynak : Ç.H.C. Ulusal İstatistik Bürosu, 2007 İstatistik Yıllığı Endeks 503.8 527.9 550.6 588.0 624.5 670.7 Yıllık Kent Ailelerin Kişi Başına Elde Hazır Bulunan Gelirleri 1978 =100 Değer (yuan) Endeks 6,859.6 416.3 7,702.8 472.1 8,472.2 514.6 9,421.6 554.2 10,493.0 607.4 11,759.5 670.7 Yıllar İtibariyle Çin Halk Cumhuriyetinde Kişi Başına Düşen Milli Gelir 2001 / 2,366 Yuan 2006 / 3,587 Yuan 2002 / 2,475 Yuan 2005 / 3,254 Yuan 2003 / 2,622 Yuan 2004 / 2,936 Yuan Gelirler ve Harcamalar Yıl Gelirler (100 milyon RMB) Harcamalar (100 milyon RMB) Denge (100 milyon RMB) Gelirler Harcamalar Gelirlerin GDP içindeki oran 2001 2002 2003 2004 2005 2006 16,386.04 18,903.64 21,715.25 26,396.47 31,649.29 38,760.20 18,902.58 22,053.15 24,649.95 28,486.89 33,930.28 40,422.73 (2,516.54) (3,149.51) (2,934.70) (2,090.42) (2,280.99) (1,662.53) 22.Mar 15.Nis 14.Eyl 21.Haz 19.90 22.50 19.0 16.Tem 11.Ağu 15.Haz 19.Eki 19.Eki 14.Eyl 15.Tem 16.0 16.May 17.30 / Artış Oranı (%) 13 Çin’de vergi gelirleri son yıllarda geleneksel olarak toplam gelirlerin % 90’ı civarındaki bölümünü oluşturmaktadır. Vergi Yıl 2002 2003 2004 2005 2006 Toplam 17636.45 20017.31 24165.68 28778.54 34809.72 Katma Değer Vergi 6178.39 7236.54 9017.94 10792.11 12784.81 Faaliyet Vergisi 2450.33 2844.45 3581.97 4232.46 5128.71 (100 milyon RMB) Tüketim Vergisi 1046.32 1182.26 1501.90 1633.81 1885.69 Tarifeler 704.27 923.13 1043.77 1066.17 1141.78 Tarım ve Diğer İlgili Vergi 717.85 871.77 902.19 936.40 1084.04 Şirket Gelir Vergisi 3082.79 2919.51 3957.33 5343.92 7039.60 Çin gelir vergisi kanunu 2005 yılında değiştirilerek 2006 yılından itibaren vergiden istisna bırakılan gelirin üst sınırı Çin vatandaşları için yaklaşık iki katına çıkartılmıştır. 2006 yılı sonunda, Çin Vergi İdaresi 2008 yılından itibaren yerli ve yabancı şirketler arasındaki kurumlar vergisi farkını ortadan kaldıracak tek bir kurumlar vergisi uygulayacağını açıklamıştır. Mevcut durumda Çin’de faaliyet gösteren bir kurumlar vergisi mükellefi yerli ise % 24 (efektif) yabancı ise % 14 (efektif) kurumlar vergisi ödemektedir. 2006 Yılında Toplanan Vergi Kalemleri ve Miktarları (100 Milyon RMB) Katma Değer Vergisi Şirket Gelir Vergisi Tarım ve Diğer İlgili Vergiler Tarifeler Faaliyet Vergisi Tüketim Vergisi Borçlar (100 milyon yuan) Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Toplam 4180.10 4604.00 5679.00 6153.53 6879.34 6922.87 Yurtiçi Borçlar 4153.59 4483.53 5660.00 6029.24 6726.28 6922.87 Yurtdışı Borçlar 23.Eki 120.47 120.68 145.07 14 Diğer Yurtiçi Borçlar Mar.41 19.00 Mar.61 Tem.99 Çin’de 2003 yılının ortalarından itibaren kendini göstermeye başlayan enflasyon, 2004 yılının neredeyse tamamında yüksek seyretmiş, 2004 yılında gerek sanayi hammaddesi, gerek zirai ürün fiyatlarının aşırı yükselmesi, tüketici fiyatlarında yılsonunda % 3,9 oranında enflasyona neden olmuştur. 2005 yılının başlangıcından itibaren enflasyon oranı tedricen azalmış ve 2005 yılı sonunda % 1,6’ya gerilemiştir. 2006 yılında tüketici fiyatlarına göre enflasyon %1,5’e düşmüştür. 2007 yılında enflasyon oranında artış beklenmemektedir. Ekonomik Büyüme: 1. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın yıllık ortalama % 7,5 artarak 2005’teki 2,22 trilyon dolar seviyesinden 2010 yılında 3,2 trilyon dolara ulaşması, 2. Kişi başına düşen GSYİH’nin yıllık ortalama % 6,6 artarak 2005’teki 1.700 dolar seviyesinden 2010 yılında 2.400 dolara ulaşması. Ekonomik Yapı: 1. Hizmetler Sektörü’nün GSYİH’ye katma değer oranının 2005 yılındaki % 40,3’lük seviyesinden 2010 yılında % 43,3’e çıkması, 2. Hizmetler sektörü’nün istihdamdaki payının 2005 yılındaki % 31,3’lük seviyesinden 2010 yılında % 35,3’e çıkması, 3. Ar – Ge harcamalarının GSYİH içindeki payının 2005 yılındaki % 1,3’lük seviyesinden 2010 yılında % 2’ye çıkarılması, 4. Kentleşme oranının % 43’ten % 47’ye çıkarılması. Nüfus, Kaynaklar, Çevre: Nüfusun 1,31 milyardan (2005) 1,36 milyara (2010) ulaşması, Önümüzdeki 5 yıl içinde birim başı enerji tüketiminin % 20 azaltılması, Su tüketimi sanayi katma değer biriminin önümüzdeki 5 yıl içinde % 30 oranında düşmesi, Katı sanayi atıklarının kullanım oranının 2005’te % 55,8 olan oranından 2010’da % 60’a çıkarılması, 5. Önümüzdeki 5 yıl içinde kirlilik yaratan maddelerin tahliyesinin % 10 oranında azaltılması, 6. Ekili arazilerin alanının 2005 yılındaki mevcut 122 milyon hektardan 2010 yılında 120 milyon hektara düşmesi, 1. 2. 3. 4. 4.2. Ekonomik ve Ticari İlişkiler 2006 yılında Çin ekonomisi % 10,7 oranında büyüme kaydederek, 2 trilyon 796 milyar dolara ulaşmıştır. GSYİH’da Tarım sektörünün aldığı pay % 11,7, Sanayi Sektörünün aldığı pay % 47,1 ve hizmetler sektörünün aldığı pay ise % 41,2 olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılının ilk çeyreğinde Çin ekonomisi büyüme trendini devam ettirmiş ve bir önceki yılın aynı dönemine göre % 10,2 oranında büyüme kaydetmiştir. Çin’de 2006 yılında tüketici fiyatlarına göre enflasyon oranı % 1,2 oranında gerçekleşmiştir. 2006 yılında dış ticaret hacmi yıllık 1.761 milyar dolar olan Çin’de ihracat yıl sonunda 969 milyar dolara ulaşmış, ithalat ise yıllık 792 milyar dolar olmuştur. Bu sonuçlara göre Çin’in 2005 yılı dış ticaret fazlası önceki yıla göre % 75 oranında artarak 101,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 15 Dört yıl önce Dünya Ticaret Örgütü’ne uye olan Çin, 7 yıl sürecek olan geçis süreci içerisinde bulunmaktadır. Çin`in DTÖ`ye üyeligi, dunya ekonomisi ile entegrasyonunun bir simgesi haline gelmistir. Merkezi planlamadan, piyasa koşullarına göre kuralların belirlenmesine doğru gidilen ekonomik süreç birçok firsat sunsa da hala bircok bilinmeyen ve engeller mevcuttur. Çin, 11 Aralık 2004 tarihinden itibaren yabancı sermayeli şirketlere yerel şirketler gibi ticaret yapma hakkı (ithalat ve ihracat) tanımıştır. Ticaret yapma hakları yabancı firmaların Çin’den serbestçe ihracat ve ithalat yapmalarını sağlamıştır. Sadece tohum, pamuk, tütün için ÇHC ticaret yapma hakkını yabancı şirketlere kapalı tutmuştur. Çin ayrica kitap, gazete ve dergilerde yabancı şirketlere ticaret yapma hakkını da tam olarak vermemiş ve Çinli ortak gerektiren, yerine getirilmesi güç prosedürlerden oluşan karmaşık bir süreç öngörmüştür. Çin, 11 Aralık 2004 tarihinde ayrica % 100 yabancı sermayeli firmaları da içine alacak şekilde, yabancı firmalara, perakendecilik, toptancılık, komisyonculuk ve franchising alanlarında dağıtım ve direkt satış yapma haklarını sağlamayı taahhüt etmiştir. Dağıtım yapma hakları, yabancı firmaların Çin’de toptancılık, perakendecilik, franchising yapabilmeleri; direkt satis ise yabancı firmaların Çin’in içinde serbestçe mallarını satabilmeleri anlamına gelmektedir. DTÖ’den önce yabancı firmaların dağıtım ve direkt satış yapma hakları olmayıp, satışlarını Çin’de sadece Çin’li firmalar aracılığı ile yapabilmekteydiler. Ancak, Aralık 2004’te verlmesi gereken hakları, Çin yabanci firmalara ancak Eylul 2005’te sağlayabilmiştir. Çin’in DTÖ’ye taahhütlerinde en önemli sektörleri otomobil, inşaat malzemeleri ve tekstil oluşturmaktadır. Çin, DTÖ’ye üyeliğinden önce en yüksek tarifeleri otomobil ithalatına uygulamaktayken (% 80-100 arası), DTÖ üyeliğinden sonra bu tarifeleri kademeli olarak % 30 civarına indirmeye başlamıştır. 2006 yılında ise gümrük tarife seviyelerinin binek otomobiller için % 25, otomobil parçaları için ise % 10 seviyelerine inmesi gerekmektedir. Çin, otomotivde ithalat kotalarını ise DTÖ’ye taahhüt ettiği gibi kaldırmıştır. Bu, DTÖ ve yabancı otomobil ihracatçıları tarafından oldukça sevindirici bir gelişme olarak kabul edilmektedir, çünkü Çin büyük nüfusu ve artan geliriyle yabancı otomobil firmaları için çok büyük bir pazardır. Bununla birlikte, Çin hala yabancılar için otomotivde yatırım seviyesini minimum 90 milyon Dolar seviyesinde tutmaktadır. Bu da yabancı otomobil üreticilerinin Çin pazarına erişmesini zorlaştırmaktadır. Hükümet tarafından istenilen bu yüksek yatırım tutarına rağmen otomotivde gümrük tarifelerinin inmesi ve kotalarının kalkması ile önümüzdeki yıllarda ülkeye yolcu taşıtları ve motosikletler, motorlu taşıtlar ve motosiklet motorları, çeşitli otomotiv parçaları, elektronik yakıt enjeksiyon sistemleri, karbüratör, manyeto, marş motoru, petrol sanayi için özel amaçlı çöl araçları, motorlu taşıtlar ve motosikletler için trim parçaları ve enjeksiyon kalıplarında oldukça büyük ithalat beklenmektedir. Çin, 2004 yılında dünyanın en büyük üçüncü otomotiv ve yedek parçaları tüketicisi olan ülke olmuştur ve bu konumun sürmesi beklenmektedir. İnşaat malzemeleri, Çin’in DTÖ üyeliğinin oldukça fazlasıyla hissedildiği diğer bir sektördür. Çin, DTÖ’ye girmeden önce seramik karoda % 45, mermerde % 24, porselen ürünlerde % 30, mutfak gereçlerinde % 30, pencerelerde % 16, dekoratif laminant kaplamada % 8, ahşap ev mobilyasında % 22 ve paslanmaz çelik mobilyada % 18 gümrük tarifesi uygularken, DTÖ sonrası tarifeler seramik karoda % 35’e, mermerde % 19’a, porselen ürünlerde % 24’e, mutfak gereçlerinde yine % 24’e, pencerelerde % 12,4’e, dekoratif laminant kaplamada % 4’e, ahşap ev mobilyalarında % 14,7’ye, paslanmaz çelik mobilyada % 16’ya inmiştir. Görüleceği gibi çoğu inşaat malzemelerinde gümrük tarife indirimleri % 20 arasında olup bazılarında indirim % 50’ye ulaşmıştır. Tekstil ve konfeksiyon sektörü, Çin’in DTÖ üyeliğinin en çok etki yarattığı sektördür. 1 Ocak 2005 tarihi itibari ile Tekstil ve Giyim Antlaşmasının yürürlükten kalkmasının sonucu olarak DTÖ’ye üye bütün ülkelerdeki tekstil ürünlerine uygulanan kotalar kalkmış durumdadır. Bunun sonucunda ucuz Çin mallarının ithalatı bazı kategorilerde % 600'lere varan bir artış göstermiştir. Kotaların kaldırılmasından önce Çin, dünya tekstil ticaretinin beşte birini gerçekleştirmekteyken, kotaların 16 kalkması ile birlikte yakın gelecekte dünya tekstil ticaretinin % 40’ını gerçekleştirmesi beklenmektedir. Çin tekstildeki avantajını korumak için diğer ülkelerle yeni işbirliği metotları aramaktadır. Çin, özellikle pamuk üretimi ve ürün tasarımı konularında iddialı olan komşusu Hindistan ile stratejik ortaklıklar geliştirmeyi düşünmektedir. Bunu gerçekleştirmek için iki ülke devlet görevlileri ve tekstil birlikleri başkanları birbirlerine heyetler göndermekte ve AR-GE ile teknoloji transferi konularında ortaklık planlamaktadır. Bu şekilde AB ve ABD’ye karşı daha güçlü olmayı hedeflemektedir. 5.0. Türkiye ile Ekonomik İlişkilerin Genel durumu 5.1. Ekonomik İlişkilerin Gelişimi Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) arasındaki ekonomik ilişkiler 1974 tarihli Ticaret Anlaşması ile yasal bir değer ve anlam kazanmıştır. Bu tarihten itibaren Ekonomik ve sınai teknik işbirliği, standardizasyon, bilim, çifte vergilendirme ve kaçakçılığı önleme, sivil havacılık ve bir çok alanda Anlaşmalar imzalanmıştır. 5.1.1. Standardizasyon Alanında Sağlanan İşbirliği 1. Danışma ve İşbirliği Mekanizması Türkiye ile ÇHC arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi ve bu alanda ortaya çıkabilecek sorunların çözümlenmesi amacıyla kurulan “Türk-Çin Ticari ve Ekonomik İlişkileri Geliştirme Ortak Komisyonu” çalışmaları çerçevesinde, ÇHC ile karşılıklı ticarete konu ürünlerde güvenlik ve kalite şartlarının sağlanması gündeme gelmiştir. Konuyla ilgili olarak ÇHC tarafınca, Çin ürünlerinin ihracat aşamasından önce ÇHC Kalite Yönetimi, Denetim ve Karantina Genel İdaresi (AQSIQ) tarafından sevk öncesi incelemeye tabi tutulmasına ilişkin bir anlaşma taslağı önerilmiş, ancak sadece ÇHC tarafının ihracatını kolaylaştırmaya yönelik tek taraflı bir özellik taşıması nedeniyle uygun görülmemiştir. Müteakiben, Dış Ticarette Standardizasyon Genel Müdürlüğünce AB ile ÇHC arasında kurulan danışma mekanizmasına benzer yapı oluşturulmasını teminen bir Anlaşma taslağı hazırlanmış, yapılan görüşmeler neticesinde "Sanayi Ürünlerinde Kalite ve Güvenliğe İlişkin Danışma ve İşbirliği Mekanizması Tesis Edilmesine Dair Protokol" Dış Ticaret Müsteşarlığı ile AQSIQ arasında 27 Haziran 2005 tarihinde Ankara'da imzalanmıştır. Anlaşmanın amacı tarafların teknik mevzuata ilişkin bilgilendirilmelerinin ve böylece ticarete konu ürünlerde güvenlik, kalite ve sağlık şartlarının tam karşılanmasının sağlanmasıdır. Anlaşma sadece teknik düzenlemeler ve standardizasyon konularında işbirliğini kapsamakta olup, söz konusu işbirliğinin oluşturulacak Komite ve alt çalışma grupları faaliyetleriyle sağlanması hedeflenmektedir. Oluşturulacak mekanizma, ikili ticarette teknik düzenlemeler ve uygunluk değerlendirmesi alanlarında yaşanan ticari sorunların görüşülmesine de imkan sağlamaktadır. Protokolün yürütülmesinden Türk tarafı adına Dış Ticarette Standardizasyon Genel Müdürlüğü, ÇHC tarafı adına AQSIQ Denetim Yönetimi Bölümü sorumlu kılınmıştır. 17 Söz konusu Protokolün onaylanması 6/4/2006 tarihli ve 5486 sayılı Kanunla uygun bulunmuş ve Bakanlar Kurulu’nca 9/6/2006 tarihinde kararlaştırılmış olup, 4 Eylül 2006 tarihi itibariyle Nota teatisi tamamlanmış ve bu tarihten geçerli olmak üzere Protokol yürürlüğe girmiştir. Devlet Bakanımız Sayın Kürşad Tüzmen’in 19-22 Eylül 2006 tarihlerinde ÇHC’ye yönelik resmi ziyareti vesilesiyle söz konusu Protokole ilişkin ilk danışma toplantısı 21 Eylül 2006 tarihinde Pekin’de gerçekleştirilmiştir. Anılan toplantıda, Protokol ile oluşturulan Üst Düzey Yönlendirme Komitesi’nin çalışma usul ve esasları belirlenmiş, ayrıca ihracatçıların karşılaştığı teknik engellerin kaldırılması ve tüketiciye kaliteli ve güvenli ürün sunulması amacıyla bahse konu Protokole ivedilikle işlerlik kazandırılması hedefi vurgulanmıştır. Ülkemiz ile ÇHC arasındaki teknik işbirliğinin TSE, UME ve TÜRKAK gibi kuruluşların da katılımıyla geliştirilmesine ve Danışma ve İşbirliği Mekanizmasına işlerlik kazandırılmasına yönelik çalışmalara devam edilmektedir. 2. Onaylanmış Kuruluşlar-Akreditasyon AB teknik mevzuatına uyum sürecinde kaydedilen gelişmeler neticesinde, TSE “Asansörler”, “Yapı malzemeleri”, “Basınçlı ekipmanlar” ve “Gaz yakan cihazlar”; Türk Loydu Vakfı “Basınçlı ekipmanlar” ve “Gaz yakan cihazlar”; Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği ise “Yapı malzemeleri” direktifinde Onaylanmış Kuruluş statüsünü almıştır. Diğer taraftan, AB pazarına ihracat yapmak isteyen ÇHC’li firmaların “yetkili temsilciliklerini” Türkiye’de açmaları halinde, bu AB’de açılmış sayılmakta ve AB ülkelerinde ayrıca bir yetkili temsilcilik açılmasına gerek bulunmamaktadır. 3. İthalat Denetimleri Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı kapsamında, ithalat denetimleri Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenlerince gerçekleştirilen ürünlerden, Kişisel Koruyucu Donanımlarda (16/5/2005-29/1/2007 tarihleri arasında), mevzuatına aykırı ve/veya güvensiz bulunup ithaline izin verilmeyen 200 parti üründen 56’sının (%28); Oyuncaklarda (12/12/200529/1/2007 tarihleri arasında), mevzuatına aykırı ve/veya güvensiz bulunup ithaline izin verilmeyen 148 parti üründen 53’ünün (%36); Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanlarında (1/5/2006-29/1/2007), mevzuatına aykırı ve/veya güvensiz bulunup ithaline izin verilmeyen 113 parti üründen 8’inin (%6) ÇHC menşeli olduğu bildirilmiştir. 5.2. Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti Arasındaki Ticari İlişkilerin Genel Durumu 5.2.1. Ticari İlişkilerin Gelişimi 2006 yılında, Çin’in resmi istatistiklerine göre ÇHC’nin Türkiye’ye yönelik ihracatı, bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla % 72 oranında artarak 7,3 milyar USD, Türkiye’den ithalatı ise % 23 oranında artışla 765 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu çerçecede, 8,1 milyar USD olan toplam dış ticaret hacmi içerisinde, 6,5 milyar USD ile ÇHC lehine bir ticaret fazlası oluşmuştur. 18 TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARET Yıl İhracat % Artış İthalat 1000 USD % Artış Ticaret Hacmi % Artış Denge 2002 1,089,040 62 288,790 25 1,377,830 52 (800,250) 2003 2,065,140 90 532,670 84 2,597,810 89 (1,532,470) 2004 2,821,290 37 591,380 11 3,412,670 31 (2,229,910) 2005 4,252,130 51 621,770 5 4,873,900 43 (3,630,360) 2006 7,304,019 72 765,473 23 8,069,492 66 (6,538,546) Kaynak : Çin Gümrük İdaresi, Çin Gümrük İstatistik Yıllığı, Çin Aylık İthalat-İhracat Aylık Göstergeleri 2002-2006 ÇHC' nin Türkiye İle Dış Ticaret Oranlarının Mukayesesi ( 1000 USD) 2002 Ticaret Hacmi 2006 Ticaret Hacmi 1,377 8,069 2,597 2003 Ticaret Hacmi 3,412 4,873 2004 Ticaret Hacmi 2005 Ticaret Hacmi Çin, Rusya Federasyonu’ndan sonra, en fazla dış ticaret açığı verdiğimiz ikinci ülke olmakla birlikte, ülkemizin Rusya’dan doğalgaz ithalatı dikkate alındığında, petrol ve doğal gaz dışı mal ticaretinde ÇHC’nin dış ticaret açığımız açısından ilk sırada yer aldığı görülmektedir. İhracatımızda dikkat çeken bir diğer husus ise, belirli ürün gruplarının (hammadde) ağırlıklı olduğu ve bu ürün gruplarına yönelik olarak ÇHC’de yaşanan talep ve politika değişimlerine bağlı olarak ihracatımızın dönemsel gelişmeler sergilediğidir. Çin’in Türkiye’den ithalatı madde grupları itibariyle incelendiğinde, 2006 yılında ilk sırayı 395 milyon dolar ile mineral maddeler almaktadır. Madde gruplarına göre Çin’in Türkiye’den yaptığı ithalata ilişkin veriler Ek 25’de verilmiştir. ÇHC’nin Türkiye’ye 2006 yılında madde grupları itibariyle ihracatı incelendiğinde, ilk sırayı 2,1 milyar Dolar ile makina ve aksam ve parçaları almaktadır. Çin’in Türkiye’den 2006 yılındaki ithalatı, önemli maddeler bazında incelendiğinde ilk sırayı 211 milyon Dolar ile tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, kireçler ve çimento, Türkiye’ye ihracatında ise ilk sırayı 1,1 milyar Dolar ile nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler almaktadır. Esasen Çin’in, ağırlıklı olarak ortak yatırımlara yatırım malı 19 ve ara girdi sağlanması esasına dayanan ithalat yapısı da dikkate alındığında, ara girdilerde ülkemiz ihraç ürünleri için ciddi boyutta fırsatlar bulunmaktadır. Esasen bu yapı, Çin’in Türkiye’den gerçekleştirdiği ithalatın kompozisyonunda da açıkça görünmektedir. Özellikle 2006 yılında Dış Ticaret Müsteşarlığınca Çin’e yönelik önemli programlar uygulamaya konmuştur. Nitekim, 2007 yılında ÇHC’de gerçekleştirilecek olan 8 Uluslararası Fuara “Milli Düzeyde Katılım” sağlanmıştır. 2006 ve 2007 yılında, ÇHC’den ülkemize yönelik “Alım Heyeti Organizasyonları”na devam edilmiştir. Diğer taraftan, “Türk-Çin Ticari ve Ekonomik İlişkileri Geliştirme Ortak Grubu”nun 2004 yılında Türkiye’de gerçekleştirilen ilk toplantısıyla eş zamanlı olarak bir Çin Alım Heyeti de ülkemize ziyarette bulunmuştur. Bu kapsamda, Türk ve ÇHC’li firmalar arasında toplam değeri 205 milyon dolara varan 10 adet sözleşme imzalanmıştır. Toplantı sırasında, ÇHC makamları tarafından bahsekonu miktarın 92 milyon ABD Doları’nın kesinleşmiş miktar olduğu belirtilmiştir. Diğer taraftan, 21-23 Kasım 2005 tarihlerinde ÇHC’den ülkemize yönelik bir “Alım Heyeti Organizasyonu” gerçekleştirilmiş olup, sözkonusu alım heyeti sonucunda 30 milyon ABD Doları tutarında sözleşme imzalanmıştır. ÇHC pazarına dönük ihracatımızın arttırılması, ürün yapısı çeşitlendirilerek daha sağlıklı bir yapıya kavuşturulması amacıyla “ÇHC Pazara Giriş Projesi” çalışması başlatılmış ve Çin pazarı açısından potansiyel arz eden aşağıdaki ürün grupları belirlenmiştir. Yenilebilir Yağlar: Zeytinyağı ve Ayçiçek Yağı Kimyasallar: Organik ve İnorganik Kimyasallar, Tekstil Kimyasalları, Boyalar (Boya Yardımcı Maddeleri; Oto Boyaları; Vernikler) ve Plastikler (Mühendislik Plastikleri; Plastik Oto Parçaları; Plastikten Levhalar,Yapraklar, Pelikül ve Lamlar; Plastik Ambalaj Ürünleri; Plastik Boru ve Bağlantı Parçaları) İnşaat Malzemeleri: Mermer, Seramik Kaplama ve Sağlık Gereçleri, Plastik Yapı Malzemeleri, İnşaat Boyaları, Metal Yapı Malzemeleri (Demir-çelik ve Alüminyum Yapı Malzemeleri), Enerji Tasarrufu Sağlayan Yapı Malzemeleri 20 Faydalı Adresler: Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Gölgeli Sokak No.34, 06700 Gaziosmanpaşa, ANKARA 06700 Tel:312-4360328 Faks:312-4464248 E-mail: sbgbs@superonline.com İstanbul Başkonsolosluğu Memduhpaşa Yalısı Kireçburnu Mah. Mısırlı Cad. Sarıyer, İSTANBUL Tel :212-2992634 / 212-2992188 Faks:212-2992633 / 2992187 KAYNAKÇA - Çin İstatistik Yıllığı-2002, Çin Ulusal İstatistik Bürosu, 2003, Pekin -“China Economic Review”, Vol:16, No:3, March 2006, Beijing -“China Economic Review”, Vol:16, No:4, April 2006, Beijing -“China Economic Review”, Vol:16, No:5, May 2006, Beijing -“China Economic Review”, Vol:16, No:6, June 2006, Beijing - “The China Business Handbook”, 9th Edition, Alain Charles Publishing Ltd., 2006, London -“China Automotive Review”, Vol:1, No:3, March 2006, Beijing -“China International Business”, 2006 Business Guide, Second Edition, 2006, Beijing -“Intercontinental’s Best of China, China International Press, Eugene Law, 2006, Beijing - T.C Pekin Büyükelçiliği Ticaret Ateşeliği Ülke Raporları - T.C Başbakanlık DTM İhracatı Geliştirme Etüd İdaresi “Hedef Pazar Araştırması” II.Cilt Ağustos 2006 21
