PowerPoint Sunusu

Endokrin Sistem Farmakolojisi
Yrd. Doç. Dr. M. Kürşat DERİCİ
Genel Kavramlar
Endokrin Sistem: Organizmada sinir sistemi
dışında ikinci haberleşme sistemi
Endokrin Bez: Kan dolaşımına salgıladığı endojen
aktif madde (hormon) ile (genellikle) uzaktaki
belli hücrelerin çalışmasını düzenleyen yapı
Hormon: Coşturucu (Yun. “hormaein”). Endokrin
bezlerden salgılanıp, kan dolaşımıyla hücreler
arası haberleşmeyi sağlayan, metabolik ve
biyokimyasal olayları düzenleyen maddeler
2
Hormonların fizyolojik
“düzenleyici” fonksiyonları
HOMEOSTAZ
İç ortamın
dış koşullara
uygun şekilde
düzenlenmesi
ENERJİ
üretimi,
kullanımı,
depolanması
Genellikle >1 hormon
tarafından kontrol
ÜREME
BÜYÜMEGELİŞME
3
HORMON
hedef hücrede ilgili reseptör ile bağlanma
reseptör sonrası olaylar
ETKİ
4
Hormonların kimyasal yapılarına
göre sınıflandırılması
I. Peptid hormonlar; insülin
II. Steroid hormonlar; Östrojen, progesteron
III. Amino asit hormonlar; adrenalin, tiroksin
5
Peptid hormanlar; hücre zarını
geçemez. Hücre yüzeyindeki resp. İle
etki gösterir. Ör. insülin
Steroid hormanlar; Kollesterolden elde
edilir. Lipofilik yapıda olduklarından
hücre zarını geçebilirler. Hücre
içerisindeki resp. ile etki gösterir. Ör:
testesteron
Aminoasit yapısındaki hormanlar; her
ikisi gibi de davranabilen tipleri vardır.
Endokrin Sistem Hastalıkları; 1. Diabetes
Mellitus
Hepatositler….. Glukoz-glikojen----Glukoz
 Hipoglisemi X Hiperglisemi
 Beyin hipoglisemiye çok duyarlıdır.
 AKŞ, idrarda glukoz
 Pankreas
alfa adacıkları; glukagon
beta adacıkları; insülin
(Langerhans Adacıkları)

Vücudun Kan şekeri regülasyon
mekanizmaları
Kan şekeri arttığında;
 İnsülin salınımı
kas ve yağ hücrelerine glukoz girişi
artar.
 Glukoz taşıyıcılarının sayısı artar
 Kan şekeri düşer.
Kan Şekeri Düştüğünde;
Pankreas alfa hücrelerinden Glukagon salınımı
glikojen
depolarından kana glikoz salınımı (hepatositlerde)
Vücudun Kan şekeri regülasyon
mekanizmaları
Diabetes Mellitus
Tip 1, Tip 2 (%90)
 Tip1; beta hücrelerinin
otoimm. Hasar vardır.

◦ İnsülin üretimi bozuk.
◦ Gençlerde görülür.
◦ İnsülin enjeksiyonları ile
ted. Edilir.
◦ Ketozis riski fazladır. Yağ
yakımına bağlı olarak
ketoasidoz
◦ Nefropati, retinopati vb

Tip2; orta ve ileri yaş
◦ İnsulin direnci, üretimde
azalma
◦ Diyet, egzersiz, oral veya
paranteral ted.
DM tedavisinde kullanılan ilaçlar
Tip 1; insülin ted.
 Kısa etkili; 8 sa etki,
2-4 sa. Pik etki.
 Orta etkili; 16-35 sa
etki, 4-12 sa. Pik etki.
 Bifazik insulinler;
yukarıdaki tiplerin
karışımları
Tip 2; Antidiyabetik
ilaçlar
1. Sülfonilüreler
2. Biguanitler
3. Akarboz
4. Eksenatid
5. Sitagliptin
6. Meglitinitler
7. Tiyazolidindionlar
OAD İlaçlar
2. Biguanidler;
Glikazid, tolbutamit.. Kısa etkili Metformin
Klorpropamid, glibenklamid,
Hücreler tarafından
glipizid.. Uzun etkili
glukozun alınmasını
Beta hücrelerinde hücre
artırır.
1.
Sülfonilüreler;
zarında Ca kanallarını açıp
insülin salmalarına neden olur.
OAD İlaçlar
3. Akarboz;
Nişastaların sindiriminde
rol alan alfa-glukozidaz
enzimini inh. Eder.
Nişastaların parçalanması
azalır. Glukoz emilimi hızı
azalır.
Y.e: Aşırı gaz oluşumu
nedeniyle kullanımı
zordur.
4. Eksenatid;
Pankreasın alfa hücreleri
tarafından glukagon
salınımını azaltır, mide
boşalımını yavaşlatır,
insulin salınımını artırır.
(Byetta)
OAD İlaçlar
5. Sitagliptin;
Dipeptidil peptidaz-4
enzimini inh. Eder.
(januvia)
6. Meglitinitler;
Nateglinit(starlix) ve
repaglinit(novonorm)
İnsulin salınımını uyarır.
7. Tiyazolidindionlar
Pioglitazon, rosiglitazon
(glifix, rosenda, avandia)
YE: iskemik kalp hast ve
periferik arter hast.da
kontraendike
Hipoglisemi
Glikoz verilmesi
 Glukagon enjeksiyonu

Kadın Üreme Siklusu Düzenlenmesi
ile ilgili ilaçlar


Ön hipofizden; FSH,
LH
Ovaryumdan;
Östrojen,
progesteron
Hormon replasman tedavisi




Postmenapozal
şikayetlerin tedavisi
Eksilen hormonları
yapay olarak yerine
koymak
Östradiol +
progesteron
kombinasyonları
oral, veya dermal
yama
Yan etkileri
Bulantı-kusma
Abdominal kramplar
Göğüslerde hassasiyet
Meme,endometriyum
ve over kanseri riski
Venöz tromboz,
strok(inme)

Osteoporoz
Postmenopozal- yaşlı
kadın hastalarda

 Kemik yoğunluğunda
hızlı kayıp

 Hiperparatiroidizm ve
tirotoksikoz
 Uzun süreli
kortikosteroid kullanımı

Süngerimsi durum alması
ve patolojik kırıklar
Osteosit, osteoblast ve
osteoklast…. Kemik
formasyonu
Osteoporoz tedavisi
Düzenli egzersiz
 Bol kalsiyum
 D vitamini
 Kalsitonin
 Paratiroid Hormon
(teriparatid)pulsatil
salınım



Bifosfonatlar; alendronik
asit, disodyum etidronat,
risedronat sodyum
Kemiğe absorbe olur.
Osteoklastlar tarafından
alındıklarında apoptoza
neden olur ve denge
osteoblastlar tarafına
kayar.
Oral Kontraseptifler



Kombine OKS; E + P
Sadece Progestogen; elektif
cerrahi öncesi veya
doğumdan hemen sonra
kull.
Emziren annede, protrombotik etkileri
nedeniyle bacak
cerrahilerinde östrogen
içerenler kontraendikedir.
OKS ler, hipofizden FSH ve
LH salınımını baskılayarak
etki gösterir.
 Ovulasyonu engeller.
 OKS de bulunan
progesteron servikal
mukusu koyulaştırır. Sperm
hareketine engel olur.
Y.E: ödem, kilo alma, bulantıkusma, baş ağrısı
 Endometriyum ve over
kanserine karşı koruyucu
etkili
 HRT, emboli ve meme
kanseri riskinde artış

OKS lerde İlaç etkileşimleri
Rifampisin
 Rifabutin
 Karbamazepin
 Griseofulvin
 Fenitoin


Hepatik enzim aktivitesini indükleyerek
OKS ilaç etkilerini bozabilir.
Tiroid Bezi; Hastalıkları ve tedavisi
• Larenksin en büyük
kartilajının altında
bulunur.
• «Adem elması»
• T4 (tiroksin) ve T3
(triiyodotironin)salgılar.
• T3 daha aktif
• T4 daha uzun ömürlü ve
dolaşımda bulunan tip
• Prohormon (T4
T3)





Yapılarında İyot bulunur.
Ön hipofizden salınan
TSH ile kontrol edilir.
(tiroid stimulan hormon)
KH. Ve lipitlerinin enerji
üretimi için kullanımını
artırırlar
Vücut ısısının devamı
Büyümenin devamı
Tiroid Bezi Hastalıkları
Hipertiroidi;
Anormal yüksek düzeyde
kana tiroid hormon salınması
(tirotoksikoz)
 Graves Hast. (otoimmun
tiroidit)
 Bening adenomlar
 Bezde büyüme (Guvatr)
 Ekzoftalmus
Hipotiroidi;
Tiroid hormon salınım azlığı
(Miksödem)
Azalmış metabolizma,
halsizlik, uykuya meyil
 Şiddetli iyot eksikliği
 Adenomlar,
 Hashimato tiroidit
Tiroid hastalıkları tedavisi
Hipertiroidi
 Karbimazol
 Propiltiyourasil
 Lugol solusyonu
 Tiroidektomi
(cerrahi ted)
Hipotiroidi
 Levotiroksin sodyum
(T4)
 Liyotironin
sodyum(triiyodotiron
in) (T3)(acil
durumlarda kull.)
 Kombine preparatlar;
(T3+T4)
Tekrar Soruları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Peptid hormonlar hücrelerle nasıl etkileşir?
Hormonların hangi sınıfı hücre içi reseptörlere
bağlanır?
Karaciğer glikozu nasıl depolar?
Glikozun kanda düzenlenmesinde glukagonun
rolü nedir?
Tip1 ve tip2 diyabet hastalıkları arasındaki farklar
nelerdir?
Ketoasidoz nedir? Hangi kastalıklarda meydana
gelir?
Tip1 diyabet tedavisinde OAD ilaçlar neden
kullanılamaz?
Tekrar Soruları-2
8. Kadın hormonal siklüsünde etken olan
hormanlar ve salındıkları yerleri yazınız?
9. Menapoz belirtileri nelerdir?
10. Menapozun hormonal nedenleri nelerdir?
11. Kemik formasyonunda görev alan hücreler
ve rolleri nelerdir?
12. Bifosfonatların osteoporoz tedavisindeki
etki mekanizması nedir?
13. Kombine OKS ilaçlar gebeliği nasıl önler?
14. Progesteron yapıda OKS ler gebeliği nasıl
önler?
Tekrar Soruları-3
15. Doğum yapmış anneye hangi OKS
verilmez, neden?
16. OKS ler ile etkileşen ilaç grupları
nelerdir?
17. Hipertiroidizm belirtileri nelerdir?
18. Hipotiroidizm teavisinde hangi ilaçlar
kullanılır?