denetleyici ve düzenleyici sistemler

FARKLI GÖREVLERLE YÜKÜMLÜ SİSTEMLERİMİZİN
BÜTÜNLÜK İÇİNDE ÇALIŞMASINI YÖNETEN- DÜZENLEYEN
YAPIMIZ: DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER
ACABA BURAYA KADAR İŞLEDİĞİMİZ BÜTÜN BU
SİSTEMLER BİRBİRLERİNDEN BAĞIMSIZ MI
ÇALIŞIRLAR?
1)
2)
HAYIR MI? EVET ONLARIN ÇALIŞMALARINI
DÜZENLEYEN VE BİR BÜTÜN HALİNDE
ÇALIŞMALARINI SAĞLAYAN İKİ KONTROL SİSTEMİ
VARDIR.
BUNLAR;
SİNİR SİSTEMİ,
ENDOKRİN(İÇ SALGI-HORMON) SİSTEMİDİR
SİZE BİR SORU. BU İKİ SİSTEMDEN HANGİSİ
BİTKİLERDE YOKTUR?
DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ
SİSTEMLER
Vücut sistemleri arasındaki ilişkileri düzenleyen ve bu
organların birbirleriyle uyumlu çalışmasını sağlayan
yönetici organlara denetleyici ve düzenleyici sistemler
denir.
Vücudumuzun denetleyici ve düzenleyici sistemleri
sinir sistemi ve iç salgı bezleridir.
SİNİR SİSTEMİ
• Vücudumuzdaki organların ve
sistemlerin düzenli ve uyum
içerisinde çalışmasını sağlayan ve
yöneten sisteme sinir sistemi denir.
• Sinir sistemi vücudumuzu bir ağ
gibi sarmıştır.
• Bağlı olduğu organlara uyarıların
iletimini sağlar.Böylece organlar
daha hızlı ve güçlü bir şekilde
yönetilirler.
SİNİR SİSTEMİ
İnsanlar, yaşadıkları çevrede meydana gelen
değişiklikleri algılamak ve buna tepki vermek
zorundadır. Sinir sistemi, çevre şartlarındaki
değişmeleri algılayıp, vücudun düzenli bir şekilde
çalışmasını sağlar. Çevre şartlarında meydana gelen
değişmelere uyarı denir. Uyarıların etkisiyle, sinir
hücresinde meydana gelen elektriksel değişmeye
uyartı denir.
Sinir sistemi nöron adı verilen sinir hücrelerinden
oluşur. Sinir hücreleri, uyarıları alma ve iletme özelliğine
sahip hücrelerdir. Özelleşmiş hücreler olduğundan
bölünme özellikleri yoktur.
SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ
• Sinir sistemi yapısal birim olan sinir
hücrelerinden oluşur.
• Sinir hücrelerinin bir adı da nörondur.
• Sinir sisteminde milyonlarca nöron
bulunur.
• Nöronlar genel olarak Hücre gövdesi,
Dentrit ve Akson olmak üzere 3 kısımdan
oluşur.
SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ
1. HÜCRE GÖVDESİ :
• Çekirdek, sitoplazma ve organelleri taşır.
Sinir hücresinin yönetilmesini ve
yaşatılmasını sağlar.
SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ
2. DENTRİT:
*Nöronun hücre gövdesinden çıkan kısa
uzantılardır.
*Tek ya da çok sayıda olabilirler.
*Dendritler, çevreden veya bir başka
nörondan gelen uyarıları (uyartıları) alarak
hücre gövdesine iletirler.
* Sinir hücrelerinin birbirlerine bağlanmalarını
sağlarlar.
SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ
3. AKSON:
*Nöronun hücre gövdesinden çıkan tek
ve uzun kısımdır.
*Dendritler tarafından alınarak hücre
gövdesine iletilen uyartıları alarak bir
başka nöronun dendiritine taşırlar.
SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ
*Aksonların dış yüzeyinde bulunan ve yağ
dokudan yapılan koruyucu kılıfa miyelin kılıf
denir.
*Miyelin kılıf, uyartıların akson boyunca
daha hızlı iletilmesini sağlar.
SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ
• Sinir sistemini oluşturan milyonlarca nöron
arasındaki bağlantı yerine sinaps denir.
• Sinapslarda uyartılar kimyasal olarak
taşınır. Sinapslar sayesinde tüm sinirler
doğrudan yada dolaylı olarak birbirleriyle
bağlantı kurar.
SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ
Sinir sisteminde görevlerine göre 3 çeşit sinir
hücresi bulunur.
• Duyu Sinirleri: Çevreden yada iç organlardan
gelen uyarıları merkezî sinir sistemi organlarına
ileten sinirlere denir.
• Motor Sinirleri: Merkezî sinir sisteminden gelen
emirleri kaslara ve salgı bezlerine ileten
sinirlerdir. Motor sinirlerine ayrıca harekete
yöneltici sinirler de denir.
• Ara Sinirleri: Merkezî sinir sisteminde bulunan
ve duyu sinirleriyle motor sinirleri arasındaki
bağlantıyı kuran sinirlerdir.
SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ
• Sinirsel bilgiler (uyartılar); nöronların
dentrit ve aksonları üzerinde elektriksel
değişmelerle iletilirken, nöronlar arasında
da kimyasal değişmelerle iletilir.
SİNİR SİSTEMİ
Sinir Sistemi iki bölümden
oluşur:
SİNİR SİSTEMİ
Merkezi sinir sistemi
Çevresel sinir sistemi
Merkezi Sinir Sistemi
• Sinir sisteminin yönetim ve
değerlendirme ile ilgili kısmıdır.
• Vücudun idare merkezi olup
organ ve sistemlerin çalışma
düzenlerini ayarlar.
• Merkezi sinir sistemi özel
sinirsel organlardan oluşur.
• Kafatası ve omurga kemikleri
arasında korunan bu sinirsel
organlar beyin, beyincik,
omurilik soğanı ve omuriliktir.
Merkezi Sinir Sistemi
BEYİN
•
Merkezi sinir sisteminin en
önemli organı olan beyin,
kafatası içerisinde bulunur.
• Süngersi ve çok hassas yapıda
olan beyni, kafatası kemikleri
çarpma, vurma, darbe,
mikroplar… gibi dış etkilere
karşı korur.
• Milyonlarca sinir hücresinin
örümcek ağı şeklinde
birleşmesiyle oluşan beyin,
simetrik yapılı olup sağ ve sol
iki yarım küreden oluşur.
• Dış yüzü girintili çıkıntılıdır.
BEYİN
• Beynin dış yüzeyinde
koruyucu zarlar
vardır. Zarlar
arasındaki koruyucu
sıvı, beyni çarpma ve
darbelere karşı korur.
• Beyin, vücudun
komuta merkezidir
BEYNİN GÖREVLERİ
1)
Duyu organlarından gelen uyarıları alır ve cevaplandırır.
2)
Düşünülerek yapılan istemli hareketleri yönetir. Sağ yarım küre sol
yanımızdaki, sol yarım küre sağ yanımızdaki organları yönetir.
3)
Öğrenme, düşünme, bilgi üretme ve bilgileri saklama yani zeka
merkezidir.
4)
Vücudu yönetir ve kontrol eder.
5)
Vücut sıcaklığı, su dengesi, kan basıncı, ve iştah merkezidir.
6)
Acıkma ,susama,uyku ve uyanıklık gibi olayları düzenler.
BEYİNİN GÖREVLERİ
BEYİNCİK
• Beynin alt arka tarafında yer
alır.
• Yüzeyi beyin gibi girintili
çıkıntılıdır.
• Yüzeyi, koruyucu zarla
örtülüdür
• Küçük Beyin olarak da
adlandırılır.
BEYİNCİĞİN GÖREVLERİ
• Kulaktaki Yarım Daire Kanalları ile birlikte
dengeyi sağlar.
• Kol ve bacaklarımızdaki kaslarımızın birbirleriyle
uyumlu çalışmasını sağlayarak hareketlerimizin
daha dengeli olmasını sağlar.
• İnsanların ritimsel yürümesi, koşması,
Kuşların havada ahenkli uçması,
Balıkların suda düzenli yüzmesi beyincik
sayesinde gerçekleştirilir.
OMURİLİK SOĞANI
• Beynin arka ve alt kısmında,
beyin ile omurilik arasında
bulunur ve soğana benzer.
• Dış yüzeyi düz ve koruyucu
bir zarla örtülüdür.
• Beyne giren bütün sinirler
omurilik soğanından geçer.
OMURİLİK SOĞANININ GÖREVLERİ
• KALP ATIŞI, ÖKSÜRME, EMME, ÇİĞNEME, SOLUNUM
İDRAR ÇIKARMA, YUTMA, HAPŞIRMA, KUSMA ,
YUTKUNMA gibi olayları denetler ve düzenler.
• Kalp, akciğer, bağırsak, mide, damar…
gibi isteğimiz dışında çalışan iç organların
çalışmasını sağlar
• Beyinle omurilik arasında sinirsel bilgi
iletimini sağlar.
OMURİLİK
1)
2)
3)
4)
Omurilik soğanından başlayıp,
kuyruk sokumuna kadar devam
eden omurga içerisinde bulunan
sinir dokusudur..
Vücuttan gelen sinirlerin toplandığı
yerdir.
Omurilik vücutta ağaç kökü
şeklinde tüm vücuda, sinirsel dallar
verir. Vücut ile merkezi sinir sitemi
arasındaki bağlantıyı sağlar.
Sinirler omurilikte çaprazlanır.
Vücudun sağ tarafından gelen
sinirler beynin sol yarım küresine,
vücudun sol tarafından gelen
sinirler de beynin sağ yarım
küresine gider.
OMURİLİĞİN GÖREVLERİ
Beyinle diğer organların
arasındaki bilgi iletimini
sağlar.
Düşünülmeden ani olarak
yapılan hareketlerin yani
reflekslerin gerçekleşmesini
ve reflekslere tepki verilmesini
sağlar.
REFLEKS
• Duyu organlarına yapılan ani, hızlı ve güçlü
uyarılara karşı kaslar, bezler… yardımıyla
aynı şekilde tepki gösterilmesine refleks
denir.
• Refleks davranışları bilinçsiz olarak yapılır
ve omurilik tarafından yönetilir. Refleks olayı
vücudu koruyan bir mekanizmadır.
REFLEKS
Refleksler kazanılma şekline
göre 2’ye ayrılır.
1. Doğuştan kazanılan (şartsız) refleksler
(Kalıtsal Refleks)
2. Öğrenme sonucu sonradan
kazanılan(şartlı) refleksler
REFLEKS
1. Doğuştan kazanılan (şartsız)refleksler
(Kalıtsal Refleks):
* Sonradan kazanılmayan, doğuştan var
olan reflekslerdir.
* Kişinin kalıtsal yapısında bulunur.
Doğumdan itibaren hayat boyu yaşamı
etkiler. Nesilden nesile aktarılır.
KALITSAL REFLEKS
•
•
•
•
•
•
•
Diken batan parmağın çekilmesi
Diz kapağına vurulduğunda ayağın uzatılması
Yüksek ışıkta göz bebeğinin küçülmesi
Gürültülü seste yere kapanma
Yeni doğan çocukların emme davranışı
Üşüyünce kılların dikleşmesi
Öksürme, aksırma;
v.b refleksler ,doğuştan kazanılan ve hayat boyu
devam eden reflekslerdir.
REFLEKS
2. Öğrenme sonucu sonradan
kazanılan(şartlı) refleksler:
* Kişinin kalıtsal yapısından olmayıp
öğrenilme sonucu sonradan kazanılır.
* Bir uyarının tekrarlanmasıyla ya da
öğrenmeyle kazanılan reflekslerdir.
ŞARTLI REFLEKS
• Limon görünce ağzın sulanması
• Bisiklet ve araba sürme davranışları
• Zil sesini duyan köpeklerde ağızda salya
oluşumu.
• Dans etme, yüzme, örgü örme ;
v.b reflekslerde, öğrenme sonucu
sonradan kazanılan yani şartlı reflekslerdir.
Çevresel Sinir Sistemi
* Çevreden gelen uyarıları alan,
* Bu uyarıları merkezi sinir
sistemine (beyine ve omuriliğe)
ileten,
* Merkezi sinir sisteminin gelen
uyarılara verdiği cevabı kaslara
ya da organlara ileten,
* Vücuttaki organlar ve kaslar ile
merkezi sinir sistemi arasındaki
iletimi (bağlantıyı) sağlayan;
sisteme çevresel sinir sistemi
denir.
Sinir Sisteminin Çalışması:
• 1- Ses, ışık, koku, tat, basınç gibi çevremizde
meydana gelen etkilere uyarı denir. Bu uyarılar
duyu organlarımız sayesinde alınır.
• 2- Uyarılar sinirler ile merkezi sinir sistemine
taşınır. Uyarıların merkezi sinir sisteminde
oluşturduğu etkiye uyartı denir.
• 3- Uyartı beynimizdeki ilgili bölümde
değerlendirilir ve uyarıya karşı bir cevap
oluşturulur.
• 4- Beynimizde oluşan bu cevap yine sinirler
aracılığıyla ilgili organ yada kaslara iletilerek
uyarıya tepki verilir.
Sinir Sisteminin Sağlığı ve
Korunması:
• 1- Sinir sistemi organları çarpma ve vurmaya karşı
korunmalı, zarar görmemelidir. (Çünkü zedelenen
nöronlar veya sinirler belli bir yaştan sonra
yenilenemezler).
• 2- Alkol, sigara ve uyuşturucu kullanılmamalıdır.
• 3- Gürültülü ve gerilimli ortamlarda
bulunulmamalıdır.
• 4- Dengeli beslenilmeli ve düzenli uyunmalıdır.
• 5- Ağır yük kaldırılmamalıdır. (Omurilik için).
• 6- Düzenli olarak spor yapılmalıdır
Sinir Sisteminde görülen
Hastalıklar:
• 1-Felç :
Beyindeki kan akışının azalması sonucu
sinirlerin ve kasların çalışmasının engellenmesi,
hareket sinirlerinin zedelenmesidir.
• 2-Sara :
Beyindeki sinir hücrelerinin ani ve geçici olarak
görev yapamaması sonucu geçici bilinç kaybıyla
nöbetlerin ortaya çıkmasıdır.
Sinir Sisteminde görülen
Hastalıklar:
• 3-Parkinson :
Beyindeki uyarırlı alan sinir hücrelerinin
görevini yapamaması sonucu ellerin birinin istem
dışı hareket etmesi ve bilinç kaybının ortaya
çıkmasıdır.
• 4-Menenjit
:
Beyin veya omuriliği örten zarların (uzun süren
grip ve nezle sonucu) bakteri, virüs ya da mantar
bulaşması sonucu iltihaplanmasıdır. Ölüme yol
açabilir.
Sinir Sisteminde görülen
Hastalıklar:
• 5-Kuduz
:
Kuduz hastalığı hayvanlardan insanlara geçen ve
merkezi sinir sistemini etkileyen virüslere bağlı bir
hastalıktır. Hastalığa etken olan virüs insanlara genellikle
hayvanın ısırması sonucu gelişir.
Kuduz virüsü merkezi sinir sistemine vardığında hızla
yayılarak hastalığı oluşturur. Eğer iyi tedavi edilmezse
kısa süre sonra ölüme neden olabilir. İlk 2 – 10 gün
boğaz ağrısı, halsizlik, sinirlilik, depresyon, ateş ya da
kusma, kesin belirtiler ise ısırma yerinde kaşınma, ağrı
ya da karıncalanma hissedilmesi şeklinde ortaya çıkar.
Daha sonraki dönemlerde hastaların %80’inde
saldırganlık, %20’inde kasılmalar, garip davranışlar,
ense sertliği, boğaz ağrısı, ses kısıklığı (hidrofobi
denilen) su korkusu görülür.
Sinir Sisteminde görülen
Hastalıklar:
• 6-Çocuk Felci
:
Omurilikteki kasların kasılmasını
başlatan sinir hücrelerine, zarar veren bir
virüsün yol açtığı bulaşıcı hastalıktır.
Çocuk felcinde, 40°C’yi bulan yüksek ateş,
şiddetli baş ağrıları, bulantılar ve sırt
ağrıları görülür. Virüs, hastaların çıkardığı
dışkı yoluyla yayılır. Ağız yolundan verilen
aşı ile tedavi edilebilir.
ENDOKRİN(İÇ SALGI-HORMONAL)
SİSTEM
• Hormonlar ve hormon üreten salgı
bezlerinden oluşan sisteme endokrin
sistemi denir.
• Endokrin sisteminin çalışmasını sinir
sistemi sağlar.
• Sinir sistemi ;organlar üzerinde daha hızlı
ve kısa süreli bir etki yapar.
• İç salgı sistemi ise organlar üzerinde
yavaş ve uzun süre etki yapar.
SALGI BEZLERİ
Canlı vücudunda özel salgılar (ter, süt, yağ,
gözyaşı, kulak kiri, sümük, tükürük, enzim,
hormon) üretebilen hücrelerin oluşturduğu
hücre toplulukların salgı bezi denir.
Salgı bezleri içerdikleri çok sayıdaki golgi
organelleri yardımıyla özel maddeler
üretirler.
SALGI BEZLERİ
Vücudumuzda 3 çeşit salgı bezi vardır.
• 1. Dış salgı bezleri : Ürettikleri salgıları bir
kanal yardımıyla vücut içine veya vücut
dışına veren bezlerdir.
• Örnek : safra kesesi, tükürük bezleri,ter
bezleri,süt bezleri v.b
SALGI BEZLERİ
• 2. İç salgı bezleri : Salgılarını(hormon)
doğrudan kana verirler. Kan yoluyla tüm
hücrelere taşınır .
• Örnek : Pankreas,hipofiz,tiroit bezi, böbrek
üstü bezleri(adrenal bez) ,eşey bezleri
SALGI BEZLERİ
• 3.Karma Bez: Hem iç salgı bez ,hem de
dış salgı bezi özelliği gösteren bezlerdir.
• Örnek: Pankreas ve eşeysel bezler
(testisler ve yumurtalıklar)
HORMONLAR VE ÖZELLİKLERİ
• Ürettiği salgılarını doğrudan kana
verebilen bezlere iç salgı bezi, bu bezlerin
ürettiği salgılara da iç salgı veya hormon
denir.
• İç salgı bezlerinin ürettiği hormonlar,
vücuttaki ilgili organa kan yoluyla taşınırlar
HORMONLAR VE ÖZELLİKLERİ
• Hormonlar sadece ilgili hedef organları
etkileyebilirler.
• Hormonların organları etkilemesi yavaş ve
uzun sürelidir.
• Hormonlar ihtiyaç duyulduklarında üretilir.
• Belirli görevleri yerine getirdikten sonra
yok edilerek kandan uzaklaştırılırlar.
Tiroit
Hipofiz
Pankreas
Böbrek üstü Bezleri
Testisler
Yumurtalıklar
ERKEKLERDE HORMON ÜRETEN
SALGI BEZLERİ
BAYANLARDA HORMON ÜRETEN
SALGI BEZLERİ
1 – Hipofiz Bezi:
• Hipofiz bezi, beynin
taban kısmında
hipotalamusun altındaki
kemik boşluğundadır.
• Fasulye büyüklüğünde,
pembe renkli bir bezdir.
Ön ve arka lob olmak
üzere iki parçalı bir
yapıya sahiptir.
Hipofizin Görevleri:
• İç salgı bezlerinin patronu
olup, salgıladığı hormonlarla
diğer bezlerin çalışmasını
kontrol eder.
• Sinir sistemi ile hormonal
sistem arasında ilişki kurar.
• Kan basıncını ve vücudun su
dengesini kontrol eder
(Böbreklerden suyun geri
emilmesini sağlar).
Hipofizin Görevleri:
• Vücudun büyümesini sağlayan büyüme
hormonu üretir. Büyüme hormonunun az
salgılanması durumunda cücelik, fazla
salgılanması durumunda devlik oluşur.
• Ergenlik döneminin başlamasını ve cinsel
hormonların oluşmasını sağlar
• Erkeklerde sperm,kadınlarda yumurta
oluşumunda etkilidir.
2- Epifiz Bezi:
• Hipofiz bezinin arkasında, beyin yarım
kürelerinin arasında bulunan bezdir.
(Salgıladığı hormon ve görevi kesin olarak
bilinmemektedir.
• Salgıladığı hormonlarla erkeklerde
testislerin, dişilerde yumurtalıkların (yani
eşeysel bezlerin) küçük yaşlarda
gelişmesini önler.
3 – Tiroit Bezi:
• Boynun ön kısmında, gırtlağın altında,
soluk borusunun iki yanında yer alan iki
parçalı (loblu) bezdir.
• Tiroit bezi tiroksin ve kalsitonin
hormonlarını salgılar.
Tiroit Bezinin Hormonları:
•
•
•
•
•
• 1. Tiroksin Hormonu :
Büyüme sırasında kemikleşme sürecini
hızlandırır.
Vücuttaki büyüme ve gelişmeye yardım
eder.
Vücuttaki metabolizma (yapım ve yıkım
olayları) hızını düzenler.
Hücrelerde oksijen kullanımını düzenler.
İyot olmadan tiroksin hormonu
sentezlenemez.
NOT: Yeterince iyot alınmazsa tiroid bezi
fazla çalışır ve hacmi büyür.Buna Guatr
denir.Guatr hastalığının önlenmesi için
iyotlu yiyecekler yenmelidir.
Tiroit Bezinin Hormonları:
• 2.Kalsitonin Hormonu :
• Kandaki kalsiyum ve fosfat miktarını
düzenler.
• Kandaki fazla kalsiyum ve fosfatın
kemiklerin yapısında depolanmasını ve
kemiklerin sertleşmesini sağlar.
4 – Paratiroid Bezi:
• Tiroit bezinin arkasında (ve iki yanında)
bulunan dört parçalı bezdir.
• Paratiroit bezi parathormon üretir.
• Bu hormon kalsitonin hormonuna zıt olarak
çalışır. Yani kemiklerdeki fazla olan (kalsiyum
ve fosfor gibi) madensel tuzların kana
geçmesini sağlar.Böylelikle kandaki kalsiyum
ve fosfat miktarını düzenlenmesinde görev
yapar.
5 – Timüs Bezi:
• Tiroit bezinin altında bulunan ve
çocuklarda 3 yaşından sonra yavaş yavaş
kaybolan bezdir.
• Çocukluk döneminde vücudu mikroplara
karşı koruma görevi vardır.
6 - Böbrek Üstü (Adrenal) Bezleri :
böbrek üstü bezi
böbrek üstü bezi
6 - Böbrek Üstü (Adrenal) Bezleri :
• Karın boşluğunun bel bölgesinde bir çift olarak
bulunur.
• Böbreklerin üst kısmına yapışmış halde
(sarımtırak renkli) iki tane olan bezdir.
Böbreklerle doğrudan ilişkisi yoktur.
• Böbrek üstü bezi, kabuk ve öz bölgesi olmak
üzere yapı ve görev bakımından farklı iki
kısımdan oluşur.
6 - Böbrek Üstü (Adrenal) Bezleri :
• 1. Kabuk Bölgesinden Salgılanan
Hormonlar :
Kabuk bölgesinden Aldesteron ve
Kortizol hormonları salgılanır.
• Aldesteron: Vücudun su ve mineral
oranını ayarlar.
• Kortizol: Protein ve yağların yakılarak
glikoza dönüştürülmesini sağlar.
6 - Böbrek Üstü (Adrenal) Bezleri :
• 2. Öz Bölgesinden Salgılanan Hormonlar :
Öz bölgeden Adrenalin hormonu salgılanır:
• Korku,öfke,heyecan,sevinç anında fazla
salgılanır.
• Kalp atışlarını hızlandırır,kan basıncını artırır.
• Göz bebeğinin büyüyüp , küçülmesini sağlar
• Metabolizmanın ve yaşamsal olayların
hızlanmasına neden olur.
7 – Pankreas Bezi:
Pankreas
7 – Pankreas Bezi:
• Karın boşluğunda midenin hemen alt kısmında
bulunan önemli bir organdır.
• Hem iç salgı hem de dış salgı yapan bir bezdir
(Karma Bez).
• Ürettiği iki çeşit hormon ile kandaki şeker (glikoz)
dengesini ayarlar.
• Pankreas İnsülin ve Glukagon hormonlarını
üretir.
Pankreas Bezinin Hormonları:
• 1- İnsülin Hormonu:
• Pankreasın beta hücreleri tarafından üretilir.
• Kandaki şeker (glikoz) miktarının azalmasını sağlayan
hormondur.
• Kandaki şekerin fazlasının karaciğerde glikojen şeklinde
depolanmasını sağlayarak kandaki şeker miktarını azaltır.
• İnsülin yetersiz salgılandığında ,kandaki şeker düzeyi
yükselir.İdrarda glikoz görülür.Buda şeker hastalığına yol
açar.
Pankreas Bezinin Hormonları:
• 2- Glukagon Hormonu:
• Pankreasın alfa hücreleri tarafından üretilir.
• Kandaki şeker (glikozun) miktarının artmasını
sağlar.
• Karaciğerde depolanmış glikojenden gereken
miktarını glikoza dönüştürerek kana
geçmesini sağlar ve kandaki şeker miktarını
arttırır.
8 – Eşeysel Bezler
(Testisler ve Yumurtalıklar):
• Erkekte testisler (erbezleri), kadında
yumurtalıklar(ovaryumlar) bu gruba girer.
• Eşeysel bezler, üreme hücrelerini (sperm ve
yumurta) ürettiği için dış salgı bezi olarak, hormon
(testesteron ve östrojen) üretip kana verdiği için de
iç salgı bezi olarak görev yaparlar.
• Bu özelliğiyle Karma Bez dir.
• Eşey bezlerinin çalışmaya başlamasıyla beraber
ergenlik çağı değişmeleri de başlar. (Sesin
değişmesi, kıl oluşumu…)
Erkekte Testisler (erbezleri):
Erkekte Testisler (erbezleri):
• Erkeklerde TESTESTERON hormonunu
salgılayarak erkeklik cinsiyet karakterlerinin
oluşmasını sağlar
• Sakal,bıyık oluşumunu sağlar
• Kasların daha fazla gelişimini sağlar
• Erkek üreme hücresi spermlerin oluşmasını,
sağlar.
Kadınlarda Yumurtalıklar
(Ovaryumlar):
Kadınlarda Yumurtalıklar
(Ovaryumlar):
• Dişilerde ÖSTROJEN hormonunu salgılayarak
dişilik cinsiyet karakterlerinin oluşmasını sağlar
• Sesin incelmesini, dişilerin kendine özgü vücut
özelliklerinin belirlenmesini, (sakal ve bıyık
çıkmamasını) sağlar.
• Dişi üreme hücresi yumurtanın oluşmasını
sağlar.
• Süt bezlerinin gelişmesini sağlar.
NELER ÖĞRENDİK?
1) Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri sinir sisteminin
görevlerindendir?
I- Çeşitli organların bir bütün halinde düzenli çalışmasını sağlar.
II- Vücuda enerji sağlar.
III- İç ve dış uyarılara tepki gösterir.
IV- Vücudun dengesini sağlar.
A) I-II
B) I-III
C) I-III-IV
D) I-II-III-IV
2) Aşağıdakilerden hangisi yada hangileri merkezi sinir sistemi
organıdır?
I- omurilik
II- sinirler
III- beyin
A) I-II
B) I-III
C) II- III
D) I-II-III
3)
Beyin yarım küreleri hasar gören bir kişide aşağıdakilerden
hangisi gözlenir?
A)
B)
C)
D)
Kalp hemen durur.
Soluk alıp veremez.
Sindirim yapamaz.
Duyu organları körelir.
4) Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri ön beyindeki yarım
küreler tarafından yönetilir?
I- görme olayı
II- dengeyi sağlama
III- öğrenme
IV- kan dolaşımını düzenleme
A) I- III
B) I- IV
C) II- III- IV
D) I- II- III- IV
5) Sağlıklı bir insanın davranış ve hareketlerinin düzenli ve uyumlu
olmasında, en önemli rolü hangi sistem oynar?
A)
B)
C)
D)
Kas
İskelet
Sinir
Dolaşım
6)
Aşağıdakilerden hangisi, omurilik soğanı tarafından kontrol
edilen refleks olaylarından birisi değildir?
A)
C)
uçma- yüzme
çiğneme- yutma
B) dolaşım
D) solunum
7)
Aşağıdakilerden hangisi insanda doğuştan gelen bir
reflekstir?
A)
Daha önceden eli yanan bir çocuğun sıcak sobadan
uzaklaşması
Günde üç öğün yiyen bir insanın, öğün vakti geldiğinde açlık
hissetmesi
Karanlık ortamdan aydınlık ortama aniden geçildiğinde
gözlerin kısılması
Keman çalmayı unutmuş olan birinin bir süre sonra tekrar
çalabilmesi
B)
C)
D)
8)
Beyinciği zedelenen bir kuş için, aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A)
B)
C)
D)
Uçamaz
Hareket edemez
Yalpalayarak uçar
Hareketlerinde değişiklik olmaz
9) Beyincik hareket ve denge merkezidir. Farklı canlılarda
beyinciğin büyüklüğü ile canlının hareketliliği arasında doğru
orantı vardır.
Buna göre, aşağıdaki canlıların hangisinin beyinciğinin
diğerlerine göre daha büyük olması beklenir?
A)
B)
C)
D)
Alabalık
Serçe
Yılan
Kurbağa
10) Aşağıda bir sinir hücresinin bölümleri verilmiştir. Uyartıların
iletiminin yönü için doğru sıralanış hangisi gibi olmalıdır?
I- dendritler
A) I-II-III
II- akson
B) I-III-II
III- hücre gövdesi(nöron)
C) II-III-I
D) III-I-II
11) Sinir hücreleri için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A)
B)
C)
D)
Vücudun en fazla farklılaşma geçirmiş hücreleridir.
Bölünerek çoğalırlar.
Çekirdeklidirler.
Uzun ve kısa uzantıları vardır.
12) Aşağıdaki refleks olayını gerçekleştiren yapılar verilmiştir.
Refleksin meydana gelmesinde etkileşim sırası
aşağıdakilerden hangisidir?
I- hareket sinirleri(motor sinirler)
II- duyu sinirleri
III- omurilik
A) I-II-III
B) I-III-II
C) II-III-I
D) III-II-I