Development of Islamic Windows of Conventional Banks: Global

KONVANSİYONEL BANKALARIN
İSLAMİ PENCERELERİNİN
GELİŞİMİ:
KÜRESEL EĞİLİMLER
Dr. Sofiza Azmi
Uzman Araştırma Görevlisi
Asian Institute of Finance
Kuala Lumpur, Malezya
Giriş:



Konvansiyonel bankaların İslami Pencerelerinin sayısı
350’ye ulaştı. Bu neredeyse dünyadaki İslami
bankaların toplam sayısına eşittir.
Bazı ülkeler sadece İslami Pencerelere izin verip tamdonanımlı İslami bankalara izin vermemektedirler
(mesela, 1 Ekim 2011’de yürürlüğe giren Yönerge ile
Eyopya).
Diğer taraftan, Malezya, Lübnan ve Katar gibi
(perakende bankacılık için) İslami Pencerelere izin
vermeyen ülkeler de vardır.
İslami Pencere Nedir?


“İslami Pencere, konvansiyonel bir banka dahilinde ayrı
bir bölüm olup bu gibi ürünleri talep eden müşteriler için
İslami finansal ürünler geliştirmek ve arz etmek amacıyla
(maruf, mutemet ve toplumca muteber Müslüman
ulemadan müteşekkil) bağımsız bir İslami İstişare
Heyetinin
sıkı
rehberliği
tahtında
faaliyet
göstermektedir.”
Bir İslami Pencere ürünlerini ve hizmetlerini konvansiyonel
bankanın konvansiyonel şubeleri veya bu işe tahsis
edilmiş İslami şubeleri aracılığıyla arz edebilirler.
Tarihi Gelişmeler:


Batıdaki konvansiyonel yatırım bankaları 1960’lardan beri
Orta Doğulu Yüksek Öz Sermayeli (YÖS) müşterilerine
ısmarlama çözümler sunmaktadır.
 Bu esasen İslami Pencere modelinin başlangıcı idi.
Ancak, İslami Pencerede en önemli gelişme Suudi Arabistan
NCB’nin, bazı seçilmiş şubeleri dönüştürerek perakende
bankacılık işlemlerini tedricen İslamileştirme kararı idi.
 Sonunda, bu uygulama, NCB’nin bütün perakende bankacılık
işlemlerinin İslamileştirilmesine götürdü.
Tarihi Gelişmeler:

Malezya, ana konvansiyonel bankaların tam yetkili
İslami bankacılık iştiraklerinin oluşumuna götüren
başarılı İslami Pencere modelinin bir başka örneğini
teşkil etmektedir.
Katar, son zamanlarda islami Pencerelere izin vermeyerek
benzer bir yaklaşım benimsemiştir ve konvansiyonel
bankaların İslami finansal hizmet vermesine izin
verilmemektedir.
 İslami Pencerelere izin vermeyen diğer ülke de Lübnan’dır.


İslami bankacılığın mevcut olduğu bütün diğer ülkelerde
konvansiyonel
bankaların
İslami
Pencereler
oluşturmasına izin verilmektedir.
İslami Pencereler ile ilgili Hususlar:

İslami Pencerelerin
olmayan finansal
görülmektedir:




duyarlı
verdiği
Tawarruq-esaslı ürünler,
Kredi kartları
Zayıf İslami murakabe
İslami bankacılığın gelişimine adanmışlık olmaması,


İslami esaslara yeterince
ürünlerin gelişimine yol
Kendi cinsini yeme endişesi
Birçok muhafazakar Müslüman, İslami fonların konvansiyonel
bir banka bünyesinde ayrılmasının ancak bir hesap hilesi
olduğuna inanıyorlar.
İslami Pencereler ile ilgili Hususlar:
 Sızmaların
olması kaçınılmaz.
 Türevsellerin ve diğer bu gibi ürünlerin yardımıyla,
konvansiyonel bankaların daha ileri likidite yönetimi ve
hazine operasyonları kullanma imkanları olduğu göz
önüne alındığında, eğer müşterilerce banka seçimi
konusunda finansal performans ana kıstas ise, İslami
Pencereye sahip konvansiyonel bankalar, potansiyel
olarak İslami bankaları piyasadan sürebilirler.
 İslami
bankacılık endüstrisinin gelişimine katkısı yok.
Küresel Eğilimler:

Pencere modelinin sadece geçici bir mekanizma olarak işlev
gördüğü sonucunu çıkarmak oldukça tabiidir.
 İslami finansal hizmetler endüstrisinin büyüklüğündeki artışla,
tam donanımlı İslami bankalar, İslami Pencereler
oluşturmaktan daha mantıklı görünmektedir.
 Al Rajhi, ADIB, KFH ve DIB gibi İslami bankalar piyasada
büyük oyuncular haline gelmiş olup, dolayısıyla,
yapılaşmada ve operasyonlarda konvansiyonel
bankalarınkine ayak uyduran teknoloji ve imkanlara sahip
olmuşlardır.

Bu da, şüphesiz, İslami Pencereler işinde kapsam ve daha fazla
büyümeyi kısıtlamaktadır.
Küresel Eğilimler:

Malezya modeli ve NCB’ninki yegane istisnalardır.


Dönüşüm arkasındaki gerçek itici güç, piyasa vakıasının “Dene
ve Dönüş” türünden olmayıp, hükümetin yönlendirici rolüdür.
Dönüşümün sadece yedi önemli durumu vardır:







Middle East Bank’ın Emirates Islamic Bank’a dönüşümü (BAE)
Sharjah National Bank’ın Sharjah Islamic Bank’a dönüşümü (BAE)
Dubai Bank’in Dubai Islamic Bank’a dönüşümü (BAE)
NCB (Suudi Arabistan) – sadece perakende bankacılık
Khyber Bank (devam ediyor) (Pakistan)
Industrial Development Bank’ın Jordan Dubai Islamic Bank’a dönüşümü
(Ürdün)
National Bank of Development’ın ADIB tarafından İslami bankaya
(Mısır)
Küresel Eğilimler:


Bu yedi dönüşüm durumundan başka biz (İslami
Pencere işleten) tam donanımlı İslami bankaya
dönüşen başka büyük banka görmüyoruz.
Bazı oldukça başarılı İslami Pencere operatörleri bile
(HSBC Amanah ve Standard Chartered Saadiq gibi),
hükümetin
konvansiyonel
bankalara
İslami
(Perakende) Pencere açma izni vermeme kararı
üzerine Malezya’da tam donanımlı İslami bankalar
açmak zorunda kaldılar.
Küresel Eğilimler:
 Bütün
belli başlı yatırım bankaları (Deutsche, Citi, UBS
ve diğerleri gibi) İslami Pencerelerini önemli derecede
küçültmüşlerdir.
 “İslami
Pencereler, herhangi bir vakitte geri katlanabilen
seccadeler gibidir; tam donanımlı İslami bankalar ise,
insanların istekleri üzerine geri sarılıp dürülemeyen camiler
gibidir.” (İslami bankacılığın çağdaş bir savunucusu)
Siyasal Çıkarımlar:



OIC-Bloğundaki hükümetler ve finansal düzenleyiciler sadece
tam donanımlı İslami bankaların kurulmasına izin verilmesini
sağlamalıdır.
Konvansiyonel bankalara, ancak İslami bankacılığa ciddi
olarak bağlılıklarını gösterdiklerinde ve operasyonlarının İslami
esaslara tam uygun hale getirilmesi için açık bir yol haritaları
olduğunda İslami finansal hizmetler sunma izni verilmelidir.
Son zamanlarda liberalleşen Arap Baharı ülkelerinde, İslami
bankacılık için çok büyük bir talep olup, yukarıdaki siyasal
çıkarımlar bu kabil ülkeler için daha çok gündemdedir.
Sonuçlar:



İslami Pencereler İslami bankacılık ve finansın gelişiminde
kesinlikle mühim bir rol oynamışlardır; ancak onların
gelecekteki rolü oldukça kısıtlıdır.
İslami Pencereler genelde İslami esasların şartlarını yerine
getirmede daha az ihtimam göstermektedir ve dolayısıyla
muhafazakar Müslümanlarca bunlara şüpheli nazarla
bakılmaktadır.
Ancak, tam dönüşüm için İslami Pencere modeli ihtiyatla ve net
bir yol haritası ile beninsenmelidir.