b*rle*m** m*lletler örgütü unıted nat*ons

....
BMÖ nün Kuruluşu
İkinci dünya savaşı sırasında müttefik devletlerin
bir araya gelerek dünyanın yaşamış olduğu iki
büyük dünya savaşının bir kez daha yaşanmaması
için 26 Haziran 1945 tarihinde Birleşmiş Milletler
Andlaşmasını kabul edip Birleşmiş Milletler
Örgütünü kurmuşlardır. BM nin kuruluş amacı ve
taslağı müttefik devletlerin San Francisco
Konferansında (14 Ağustos 1941) varmış oldukları
mutabakat sonucunda ortaya çıkmıştır.
**** 24 Ekim 1945’de yürürlüğe giren BM
andlaşmasında
kurucu
devletler
arasında
Türkiye’de yer almaktadır.
Başlangıçta 51 üyesi olan BMÖ, özellikle 1960’lardan
itibaren çok sayıda üye kabul ederek, bugün 193
üye devlete sahip olarak evrensel bir örgüt
görünümündedir.
Milletler Cemiyeti ile BMÖ arasındaki ilişki:
 BM ile kıyasladığımızda Milletler Cemiyeti (1919
Versay Barış andlaşması) daha yerel bazda (Avrupa
odaklı) bir örgüttür. BM evrensel bir örgüt iken
Milletler Cemiyeti daha dar kapsamlı bir örgüttü. ABD
Milletler Cemiyetine hiçbir zaman üye olmayıp
1933’den sonra itibaren Almanya, İtalya ve Japonya
üyelikten çekilmişlerdir.
 Milletler Cemiyetinin hukuki varlığı 1946’da kendi
Genel Kurulunda aldığı kararla son bulmuştur. Aynı
kararla malvarlığı hakları, arşivleri ve siyasi olmayan
işlevleri BM örgütüne devredilmiştir. Dolayısıyla iki
örgüt arasında bir otomatik halefiyetten söz
edilemez.
BM ÖRGÜTÜNÜN AMAÇLARI
BM Andlaşmasının başlangıç (giriş) kısmında yer
alan aşağıdaki paragraf BM’nin temel amacını ve
felsefesini göstermektedir:
“ Bir insan yaşamında iki kez insanlığa tarif edilmez
acılar yaşatan savaş felaketinden gelecek
kuşakları korumaya kararlı olarak, biz, birleşmiş
milletler halkları”……. diye bir ibarenin yer alması
BMÖ’nün temel amacının yeryüzünde devletler
arasında barışı sağlamak ve savaşları önlemektir.
BM örgütünün amaçları BM andlaşmasının 1.
Maddesi Uyarınca;
 Uluslararası barış ve güvenliğin korunması
 İnsan haklarının korunması
 İktisadi ve sosyal kalkınma
 Çok
taraflı diplomasi
ilişkilerin geliştirilmesi
Şeklinde özetlenebilir.
yoluyla devletlerarası
BMÖ’nün Yapısı
Örgütün 6 tane asli organı ve bu organlar tarafından
kurulan çok sayıda yardımcı organı vardır.
Asli Organlar
 Genel Kurul
 Güvenlik Konseyi
 Uluslararası Adalet Divanı (UAD)
 Sekreterya
 Ekonomik ve Sosyal Konsey
 Vesayet Konseyi
Tali Organlar
Genel Kurul tarafından birçok önemli yardımcı organ
vardır.
 Uluslararası Hukuk Komisyonu
 Mülteciler Yüksek Komiserliği
 UNİCEF (BM Çocuk Fonu)
 BM Terörizme Karşı Mücadele Özel Komitesi
 Uluslararası Ceza Mahkemesi
 Uluslararası Mahkeme vs....
I. Genel Kurul
 Genel Kurul tüm üye devletlerin temsilcilerinden
oluşur ve her üye devlet eşit konumda olup, birer
oya sahiptir. Bağımsızlık hareketinden sonra 3.
dünya ülkeleri Genel Kurulda çoğunluktadır.
 Genel kurul her yıl bir kez toplanır. Olağan
toplantı genellikle Eylül-Aralık döneminde
gerçekleştirilir.
 Genel Kurulda kararlar oy çokluğuyla alınır. Ama
önemli meselelerde kararlar oyların üçte iki
çoğunluğuyla alınır.
***Önemli Sorunlar BM andlaşmasının 18.maddesine
göre; uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması,
Güvenlik Konseyine sürekli olmayan üyelerin seçimi,
üye kabulü, üye ihracı, bütçe konuları şeklinde
belirtilmiştir.
 Genel
Kurul, silahsızlanma, ekonomik, sosyal,
politik, kültürel işbirliği, insan hakları, vesayet
rejimleri gibi konuları görüşüp Güvenlik Konseyine
ve üyelere tavsiyelerde bulunabilir.
 BM andlaşmasının 11. Maddesine göre Uluslararası
barış ve güvenliği ilgilendirip eylem gerektiren
sorunlar Güvenlik Konseyine havale edilmelidir.
II.GÜVENLİK KONSEYİ
Güvenlik konseyi sadece bir kısım devletlerden
oluşmaktadır. 1965’teki değişiklikle beraber üye
sayısı 11’den 15’e çıkartılmıştır. Üye devletlerden 5’i
Sürekli Üye 10’u ise geçici üye statüsündedir.
Sürekli Üyeler:
 ABD
 Rusya
 Çin
 İngiltere
 Fransa’dır.
 Diğer on üye Genel Kurul tarafından iki yıl için
seçilir. Bu geçici üyelerin belirlenmesinde dünya
barışını korumaya ve Örgütün diğer amaçlarına
katkıları göz önünde bulundurulur. Ayrıca
adilane bir coğrafi dağılıma uylmak zorundadır.
Örnek: Güvenlik Konseyinde genellikle her bir
dönemde Afrika-Asya için 5, Doğu Avrupa için 1,
Latin Amerika için 2, Batı devletlerine 2 koltuk
ayrılmaktadır.
*** Türkiye 1951-1952; 1954-55 yıllarında ve son olarak
da 2009-2010 yılları arasında Güvenlik Konseyi
üyeliğine seçilmiştir.
 Güvenlik Konseyi, görevlerini sürekli olarak
yerine getirebilecek surette teşkilatlandırılmıştır.
Dolayısıyla New York’taki daimi temsilciler bu
işlevi yerine getirmek üzere her an başkanın
çağrısı üzerine toplanabilmektedir.
 Güvenlik Konseyinin almış olduğu kararlarda 15
üyeden 9’unun olumlu oyu aranır. Sürekli
üyelerden biri çekimser ya da olumsuz oy
verdiğinde karar veto edilmiş olur.
 Veto yetkisi büyük devletlerin biri razı
olmadıkça, bu devletlerin temel çıkarlarına ters
düşen herhangi bir eylemin gerçekleşmesini
uygulamada
zora
soktuğundan
BM’nin
tarafsızlığını şaibeli kılabilmektedir.
Güvenlik Konseyine Özgü Yetkiler
BM andlaşmasının VII. Bölümüne göre uluslararası
barışın
tehdidi,
bozulması
veya
saldırı
durumlarında, barışın korunması veya tesisi
hususunda eyleme karar verme yetkisi Güvenlik
Konseyinin tekelindedir.
Güvenlik Konseyi ilk önce uluslararası barışın
tehdit edildiğini, bozulduğunu veya saldırının
vuku bulduğunu tespit eder.
Daha sonra, alınacak önlemler (caydırma,
silahsızlandırma, ambargo vs) hakkında tavsiye
niteliğinde veya bağlayıcı kararlar alır.
III. SEKRETERYA
Sekreterya, uluslararası memurlardan oluşup
başında Genel Sekreter yer alır.
Genel Sekreterin siyasi işlevleri dikkate alınarak,
seçiminde belirli bir denge gözetilmiştir.
Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi (veto yetkisi
vardır) üzerine Genel Kurulca seçilir. 5 Yıl olan
görev süresi yenilenebilir. Uygulamada genellikle
herhangi bir büyük gücün mensubu olmayan ve
belirli bir bloka açık biçimde angaje olmayan
devletlerin uyrukları tercih edilmektedir.
 Genel Sekreter, BMÖ idaresinin başı olarak
personelini tayin eder ve personelin hiyerarşik
üstüdür. Örgüt bütçesini uygular ve Genel Kurula
teşkilatın çalışması hakkında yıllık rapor sunar.
 Genel Sekreter, Örgüt adına hareket edip, hiçbir
hükümetten talimat alamadığı gibi, tarafsızlığına
gölge düşürecek herhangi bir davranışta
bulunmamalıdır. Bütün düzenlemeler Genel
Sekreterin bağımsız ve tarafsız bir kişi olmasına
yöneliktir.
 Genel Sekreter, seçtiği özel temsilciler yoluyla da
görüşmeler yürütebilmektedir.
Genel Sekretere uygulamada silahlı kuvvetlerin
yönetimi görevi de verilmektedir. Örnek:
“Kongo’da Belçika askerlerinin çekilmesi için
gerekli eylemi yapmak” şeklinde yapılan
görevlendirmede zamanın Genel Sekreteri Dag
Hammarskjöld askeri operasyon yönetmiş ve
Kongo’yu bir süre idare etmiştir.
Özetle; Genel Sekreter BMÖ temsilcisi ve en üst
düzey yöneticisi olarak uluslararası arenada en
etkili muhattap ve aracıdır.
Bugüne Kadarki BM Genel Sekreterleri
1946-1952 : Trgyve Lie (Norveç)
1953-1961 : Dag Hammarskjöld (İsveç)
1961-1971: U Thant (Myanmar)
1972-1981: Kurt Waldheim (Avusturya)
1982-1991: Javier Perez de Cuellar (Peru)
1992-1996 : Butros-Butros Ghali (Mısır)
1997-2006 : Kofi Annan (Gana)
2006- .... : Ban Ki-moon (Mevcut Sekreter) (Güney
Kore)
ULUSLARARASI ADALET DİVANI (UAD)
Uluslararası adalet divanı, devletlerarası hukuki
uyşmazlıkların çözümü bakımından genel yetkiye
sahip evrensel bir mahkemedir. Divanın yetkisi
geneldir; birçok diğer uluslararası mahkemeden,
örneğin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinden
farklı
olarak,
yetkisi
belirli
kuralların
uygulanmasıyla sınırlı değildir. Evrensel kapsamlı
bir mahkeme olan Divanın yetki alanı belirli bir
coğrafi bölgeyle sınırlı olmayıp, tüm devletleri de
kapsar.
UAD’nin Özellikleri:
 LA
Haye’de bulunan UAD, BMÖ’nün asli
organlarından biridir, ancak bağımsızdır.
 Divan 15 yargıçtan oluşur. 9 yıl için seçilen
yargıçlar yeniden seçilebilir.
 Devletlerin doğrudan nüfuzunun önüne geçmek
amacıyla, yargıçların aday gösterilmesi usulü özel
olarak düzenlenmiştir. Buna göre, seçilecek
adayları devletler değil, Sürekli Hakemlik
Divanındaki üyeler önermektedir.
 Aday yargıçlar, en yüksek ahlaki itibarı haiz;
kendi ülkelerinde en yüksek adli görevleri yerine
getirme koşullarını bulunduran veya uluslararası
hukuk dalında yetkileri tanınmış kişiler
olmalıdır.
 Yargıçlar Güvenlik Konseyi ve Genel Kurulda ayrı
ayrı, oyların salt çoğunluğuyla seçilir. Burada
Güvenlik
Konseyinin
veto
yetkisi
bulunmamaktadır.