Bilgisayar Görsel Sendromu
advertisement
2014 47 medikent Op.Dr. Filiz AKYOL Kent Hastanesi & Alsancak Tıp Merkezi Göz Hastalıkları Uzmanı Teknolojinin yan etkisi: “Bilgisayar Görsel Sendromu” “Görme rahatsızlığı hissi, astenopik yakınmalar ve göz yorgunluğu, günde 6-9 saat bilgisayarla çalışanlarda %75, diğer çalışanlarda ise %50 oranında görülüyor. Bilgisayar kullanıcılarının yaklaşık %90’ında görülen bu göz rahatsızlığına “Bilgisayar Görsel Sendromu (Computer Vision Syndrome)” diyoruz. Bilgisayar, tablet ve akıllı telefon kullanıyorsanız, 20-20-20 kuralını uygulayın; 20 dakikada bir, 20 adım ötedeki bir objeye 20 saniye bakın.” Bilgisayar, masa üstü, laptop, tablet hatta akıllı telefonların kullanımı, çalışma ortamımızı ve alışkanlıklarımızı değiştiriyor. Günümüzde hem bilgisayarla geçirilen süre arttı, hem de çocuk, genç, yetişkin her yaş aralığında bilgisayar kullanımı yaygınlaştı. Bunun için de özel bir duruş pozisyonu ve görme eylemine ihtiyacımız var. Başlangıçta araştırmacılar, bilgisayar kullanımının radyasyon yayımı üzerinde durmuştur. X-radyasyon, optik radyasyon, radyofrekans radyasyon, çok düşük frekanslı radyasyon ve ileri derecedek düşük frekans radyasyonlar incelenmiştir. 1980 sonları ve 1990 başlarına doğru hamilelerin bilgisayar kullanımı üzerinde yapılan çalışmalarda gebelik ve çocuklar üzerinde sorun oluşmadığı görülmüştür. Wang, 1998 yılında somatik hastalıklar, depresyon ve obsesyonun 1 haftada 30 saatten fazla bilgisayarla çalışanlarda ve 10 yıldan uzun çalışanlarda sık rastlandığını bildirmiştir. 1998 yılına gelindiğinde ise, Thomson; göz yorgunluğu, yanma, kızarıklık, bulanık görme, çift görme gibi göz bulguların en sık rastlanan bulgular olduğunu yayınlamış ve bu rahatsızlıkları “Computer Vision Sendrom (CVS) (Bilgisayar Görsel Sendromu)” olarak adlandırmıştır. 2014 48 Sendrom, iş verimliliğini düşürüyor. Uzun süreli bilgisayar kullanımına bağlı olarak gelişen CVS belirtileri; bulanık görme hissi, gözlerde ağrı, yorgunluk, kızarıklık ve yanma hissi, göz kuruluğu, ışığa duyarlılık, gözlerin kısılarak bakması, ışıkta saçılmalar şeklinde görmedir. Bununla birlikte baş ve boyun ağrıları da görülen diğer belirtilerdir. Özellikle beyaz yakalı ofis çalışanlarının göz sağlığı için risk oluşturan bu sendrom, iş verimliliğini de düşürmektedir. Astenopik yakınmalar, göz yorgunluğu ve görme rahatsızlığı hissi, 6-9 saat bilgisayarla çalışanlarda %75, diğer çalışanlarda ise %50 görülmektedir. Akomodasyon (uyum) gücünde zayıflama, konverjansın (yakına bakarken gözün içe hareketi) yakın noktasında kayıp ve yakına bakışta forya (geçici kayma) oluşması gibi değişiklikler, bir süre bilgisayar kullanıldığında ortaya çıkabilmektedir. Akomodasyon yetmezliği, düşük füzyonel konverjans ve ekzoforya 4 gün yakın odaklı çalışanlar ile bilgisayar karşısında çalışanlar karşılaştırıldığında; bilgisayar kullananlarda bozulmanın daha belirgin olduğu bulunmuştur. Renkli zeminde renkli harflerle çalışanlarda ise, -0.75 diyoptriye kadar daha fazla akomodasyon (uyum) yapıldığı görülmüştür. Bilgisayar kullanıcılarında -0.12 diyoptrilik geçici miyopi saptanmış ama kalıcı miyopi ve miyopik progresyon konusunda kesin kanıt yoktur. Kuru göz bulguları Kapak kenarına yerleşik meibomius bezleri, gözyaşı tabakasının üstünü örten ve buharlaşmayı engelleyen yağ tabakasını salgılamaktadır. Bilgisayar kullanımında göz kırpma, %60’a kadar azalmaktadır. Kırpma olmayınca bezlerden yağ salgılanması ile bu yağın ve gözyaşının yüzeye yayılımı engellenmektedir. Bunun sonucunda ise yanma, batma, “kum varmış” hissi, aniden sulanarak normale dönme çabası gibi kuru göz bulguları oluşmaktadır. Ayrıca bu rahatsızlığı gidermek için daha fazla göz kırpma isteği, kararma boşlukları yaratarak çalışmayı zorlaştırmaktadır. Yüzey düzgünlüğü bozulduğu için kırıcılık da değişmekte ve bulanıklık oluşmaktadır. medikent 2014 49 medikent Ekran ve görüntü özelliklerinin görme üzerine etkisi Kontrast ve parlaklığın fazla olması yazının bulanıklaşmasında en önemli faktördür. Etraftaki parlak ışık kaynakları ekranda yansıma yaparak görüntüyü bozar, ama bu kronik göz bulguları yaratmaz. Ekran özellikleri ve görüntü kalitesi görme yakınmalarını doğrudan etkilemektedir. Harflerin boyut, yapı, stil ve imaj kontrast ve stabilitesi gibi birçok faktör, görüntü kalitesi üzerinde etkilidir. Ekranda noktalar veya yatay çizgilerden oluşan ve bütünleşen bir görüntü vardır. Burada ufak değişiklikler görüntüyü bozduğunda daha keskin görüş için silier cisim uyarılır. Uzun süreçte bu aşırı göz yorgunluğuna neden olur. Çalışmalar, “dots per inch” değerleri yüksek ekranlarda yorgunluğun azaldığını göstermiştir. Büyük harfle yazılandansa, büyük-küçük harf kuralı kullanılarak yazım görme açısından daha iyidir. Kelimeler arasında yarım harf, satırlar arasında 1 harf aralığı olmalıdır. Işıklı zeminde koyu renk, koyu zeminde açık harfe göre daha az yorucudur. Bilgisayarda okumak, kitap okumak gibi değildir. Bilgisayar, tablet ve akıllı telefonda okumak, kitap okumak gibi değildir. Bu cihazlarda harflerin kontrastlığı ve keskinlikleri azalmıştır. Son çalışmalar, katod ray tüplü veya likid kristal ekranlar arasında CVS açısından fark olmadığını, ancak çevre aydınlatmasının astenopik yakınmaları azalttığını göstermiştir. Etraftan yansıyan ışıklardan kurtulmak için ekran filtreleri kullanılabilir. Ekran filtreleri, görüşü düzelterek yakınmaları azaltmaktadır. Ekrandaki bir noktanın yeniden renklenmesi, yenilenme hızıdır. Yenilenme hızı, ne kadar yüksek ise yakınmalar o kadar az olur. Ekranda elektrik, manyetik ve iyonize radyasyon oluşmamaktadır. Çok az X-ray oluşur, o da ekran camında kalır. Elektromanyetik radyasyon üzerinde ise daha fazla çalışma yapılması gereklidir, şüpheli veriler olsa da doğrulanamamıştır. Kitap okurken gözlerin açısı kitabın konumuna göre aşağı yönlüyken; ekrana çoğunlukla göz seviyesiyle paralel ve tam karşıdan bakılmaktadır. Dolayısıyla kitap okunurken gözler kısılıp, göz kapakları ile göz koruma altına alınırken; bilgisayar ekranına bakış açısı nedeniyle gözler doğrudan bakmakta, göz kapakları da daha açık tutulmaktadır. Bu durum, gözlerin daha az kırpılmasına ve daha fazla göz kuruluğuna yol açmaktadır. Bilgisayarda okumanın, kitap okumaya göre göz açısından daha yorucu olduğu ve bilgisayar, tablet, akıllı telefon kullanımında sık sık ara verilip, gözlerin dinlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Göz sağlığı için “20-20-20 Kuralı” Bilgisayar yoğun kullanımı ile oluşan göz rahatsızlıklarının tedavisi aslında oluşmadan önlenmesi için çalışmalar yapılmasıdır; • İyi bir göz muayenesi ile meibomius bezi iltihabı ve kuru göz ile savaşılmalıdır. • Ekran 16-30 inch uzakta olmalıdır. Uzak mesafede yakınmaların azaldığı bilinmektedir. • Ekran göz hizasından 10-20 derece aşağıda veya merkezi 5-6 cm gözden aşağıda olmalıdır. Baş-boyun yakınmaları böyle daha da azalacaktır. Ayrıca göz açıklığı azalarak, kuruluk azalıp görme rahatlayacaktır. • Amerika’da ulusal iş güvenliği sabah ve öğleden sonra 15 dakika ara verilmesini öneriyor. Ancak her saat en az 2 kez uzaklara bakmak gibi molalar verilmelidir. Ara verildiğinde yerinden kalkmak, hızlı adımlarla yürümak, omuz-boyun esnetmeleri yapmak doğru olur. • Bilgisayar, tablet ve akıllı telefon kullanılıyorsa, 20-20-20 kuralını uygulayabilirsiniz; 20 dakikada bir, 20 adım ötedeki bir objeye 20 saniye bakılmalıdır. Belirli aralıklarla da bilgisayardan uzaklaşılıp, hareket edilmelidir. • Çocuklarda gün içerisinde bilgisayar ve tablet kullanım süresi ve televizyon izleme süresi kontrol altında tutulmalı, 1 saatlik bilgisayar kullanımı için 20 dakikada bir 5-10 dakika ara vermeleri ve bu sürede de uzaklara bakmaları , hareket etmeleri sağlanmalıdır. • Ofiste ya da evde homojen aydınlatma yapılmış olmasına dikkat edilmeli, bulunulan ortamın eşit seviyede aydınlatılmış olmasının, göz için daha az yorucu olacağı unutulmamalıdır. Ortam ne çok aydınlık, ne de fazla karanlık olmalıdır. Yansıma yapıyorsa, perdeler kapatılmalı ya da parlama önleyici ekran filtresi kullanılmalıdır. • Ekran ayarlarının uygun olmasına özen gösterilmeli, yüksek çözünürlüklü ve yüksek tarama hızlı monitörler kullanılmalıdır. • İri puntolu ve gözü yormayan karakterler, koyu renk zeminler üzerinde açık renk karakterler göz için daha az yorucudur. • Ekranla çalışırken sık sık göz kırpmak yararlı olacaktır. Ayrıca doktor önerisine bağlı olarak, göz kuruluğuna karşı suni gözyaşı damlaları kullanılabilir. • Özellikle çocuklarda gözlerin yılda en az bir kez uzman hekimce kontrol edilmesi yararlıdır. Gözlerde rahatsızlık hissedilmesi halinde en kısa sürede uzman hekime başvurulması gerekir. • Ekranla çalışırken ufak numaralı da olsa gözlük kullanımı gerekliyse, gözlük takılmalıdır. • Ofiste ya da evde klima kullanılıyorsa, ortamın sık sık havalandırılması, nem miktarının optimum seviyede olması göz sağlığı için de yararlıdır.
