Slayt Başlığı Yok

İŞ,OLUŞ,HAREKT İSİMLERİ
(-ış,-uş,-üş) ekleriyle
fiil köklerinden türetilen adlardır.
Bir işin ,eylemin ya da oluşun adı olurlar
-me(-ma),-mek(-mak),-iş
•kesme, kaplama, boyama, büyüme, uzama,
sararma...
•yüzmek, okumak, çoğalmak, azalmak,
kırılmak...
•Giyiniş, düşünüş, dağılış, okuyuş, kurtuluş
,ağlayış...
Adların yerini işaret yoluyla tutan sözcüklere “işaret
zamirleri”denir.
İşaret zamirleri:bu,şu,o,bunlar ,şunlar,onlar sözcükleridir:
Bu : Yakında olan adın yerini tutar.
Şu : Biraz uzakta olan adın yerini tutar.
O : Çok uzakta olan adın yerini tutar.
Bunlar : Yakında olan adların yerini tutar.
Şunlar : Biraz uzakta olan adların yerini tutar.
Onlar : Çok uzakta olan adların yerini tutar.

Bu, sınıfın en çalışkan öğrencisidir.
Şu, köyün en akıllı adamıdır.
O, bahar gelince çiçek açar.
Bunlar, akşam sefasıdır.
Şunlar, çürümüş meyveler.
Onları, rafa kaldırmayı unutma.
Öteki daha güzelmiş.
Berikini alıyorum.
Şöylesi daha güzel değil mi?
Öylesi adam olmaz.

Uyarı: 3.tekil kişi zamiri”o” ile işaret zamiri “o”yu
karıştırmamak gerekir.
İnsanlar için kullanılırsa kişi zamiri, insan dışında varlıklar için
kullanılırsa işaret zamiridir.
O, okulunu pekiyi derece ile bitirdi.(3.tekil kişi zamiri)
O, bize atalarımızın emanetidir.(işaret zamiri)
Uyarı: 3.çoğul kişi zamiri”onlar” ile işaret zamiri “onlar”ı
karıştırmamak gerekir.
Onlar, vatan için öldüler.( 3.çoğul kişi zamiri)
Onlar, susuzluktan kurumuşlar.(işaret zamiri)
Adları işaret yoluyla belirten sıfatlara”işaret sıfatı”
denir.
Bu çocuk çok akıllıdır.
Şu ev bizimkidir.
O köy ne güzel.
Beriki masa daha büyük.
Öteki sıra kırılmış.
Tamlayan durumundaki adlarla zamirlerin sonuna ulanarak,
onlarla ilgili bir adın yerini tutan”-ki” ekine ilgi zamiri denir.
•Evin bahçesinden okulunki
okulun bahçesi
daha geniştir.
daha geniştir.
•Sizin evinizden bizimki daha büyüktür.
•Erik ağacının yapraklarından çınar ağacınınki daha büyüktür.
•Sizin köy bizimkinden daha güzeldir.
•El yazısından bilgisayarınki daha okunaklıdır.
•Deniz suyu gölünkinden daha tuzludur.
•Odanın havası salonunkinden daha kirlidir.
Aynı türden olan varlıkların birden fazlasını gösteren
adlar “çoğul ad” denir.
Bir adın,birden fazla olduğunu göstermek için”-ler”eki
kullanılır.
Evler,gazeteler,radyolar,okullar,insanlar,ağaçlar...
Uyarı:özel adlar,tek ve benzersiz olduğu için”ler”eki alarak çoğullanamazlar.
Ancak”aile,çevre,benzerlik”belirtmek için çoğul eki
alabilirler:
Mustafa Kemaller (benzerleri)
Selçuklular (sülale )
Aliler
(aile)
Ali’ler (adı Ali olanlar)
Araplar
(çevre)
1.Özne olurlar:
Okuma zihni açar.
Annem okula geldi.
İstanbul Boğazı gemilere açıktır.
2.Nesne olurlar:
Kuş yemi beğenmedi.
Ablam odanın camını siliyor.
Konuklara ayran içirdik.
3.Dolaylı tümleç olurlar:
Kuş pencereye kondu.
Kitabı tahta dolaba koydum.
Sevim evin balkonunda oturuyor.
4.Yüklem olurlar:
En iyi arkadaş kitaptır.
Gelecek olan ağabeyimin arkadaşıdır.
En kolay spor yürüyüştür.
İSİM( AD )
Varlıklara
Verilişlerine
Göre
Varlıkların
Oluşlarına
Göre
Varlıkların
Sayılarına
Göre
Yapılarına
Göre
Adların sonuna ulanarak;onların kime,neye ya da kaçıncı kişiye
ait olduğunu gösteren eklere”iyelik zamirleri” denir.
İyelik zamirlerinin tekil ve çoğul kişilere göre ekleri
şunlardır:
1.tekil kişi: -(i)m
evim
2.tekil kişi: -(i)n
evin
3.tekil kişi: -i
evi
1.çoğul kişi: -(i)miz
evimiz
2.çoğul kişi: -(i)niz
eviniz
3.çoğul kişi: -leri
evleri
Yalın hâli
-i hâli
-e hâli
-de hâli
-den hâli
Ali
Ali’yi
Ali’ye
Ali’de
Ali’den
kitap
kitabı
kitaba
kitapta
kitaptan
Gönül
Gönül’ü
Gönül’ e
Gönül’de
Gönülden
yurt
yurdu
yurda
yurtta
yurttan
Köy havası çok güzel geldi.
(yalın hâli)
Kardeşim sınıfını geçti
(i hâli)
Öğretmen ödevlere bakıyor.
(e hâli)
Babam, bahçede çalışıyor.
(de hâli)
Ankara’dan ağabeyim geldi.
(den hâli,)
Uyarı:İsmin “-i”hâli ile iyelik 3.tekil kişi eki olan “-i”yi
karıştırmamalıyız.
İyelik eki daima hâl eklerinden önce gelir.
Arkadaşım ödevini henüz yapmamış. (i iyelik, i hâl eki)
Onun güzel bir evi var.
(iyelik 3.tekil kişi eki)
O güzel evi kiraya verdi. (i hâli)
Sıfat tamlamalarında,”tamlanan” durumundaki
ad düştüğü zaman,sıfat adlaşır.
Yaşlı adama yer verin.
(sıfat tamlaması)
Yaşlıya yer verin.
(adlaşmış sıfat)
Hasta çocuğu doktora götürün.
Hastayı doktora götürün.
Çalışkan öğrenciye ödül verildi.
Çalışkana ödül verildi.
1.Adın anlamını kısmak ya da küçültmek için,sonuna”-cik” ve
“-ceğiz” ekleri getirilir.
Evcik kitapçık damlacık tepecik gölcük
Küçültme eki ,kimi adların anlamına ”sevgi,şefkat,acıma”anlamı
katar:
Mehmetçik, annecik,babacık, yavrucuk(sevgi)
ihtiyarcık,ninecik(şefkat)
adamcağız,kediceğiz (acıma)
2.Sıfat türeten “-(i)msi” eki dee adlara eklendiği zaman küçültme
anlamı verir:
ağacımsı
bahçemsi
gülümsü
kirazımsı
ADLARDA PEKİŞTİRME
Adın anlam gücünü artırmak ya da pekiştirmek için ikileme ve
yineleme yoluna gidilir:
•Dün alış veriş yapıldı.
•Dağ bayır arandı.
•Babam bağ bahçe işlerine bakar.
•Bahçeye çoluk çocuk dolmuş.
•Burası yılan çıyandan geçilmez oldu.
İki ya da daha fazla adın bir anlam ilişkisi içinde bir araya gelerek
oluşturdukları tamlamaya “ad tamlaması” denir.
Ad tamlamalarında tamlayan ad ve tamlanan ad bulunur.
Bilgisayar
masası ( bilgisayar tamlayan,masa tamlanandır.)
Ad tamlamaları dört grupta incelenir.
1.Takısız ad tamlaması:Tamlayan ad da ,tamlanan ad da ek almaz.
Yün kazak
demir kapı
naylon çorap
toprak ev
2.Belirtisiz ad tamlaması:Tamlayan ad ek almaz,tamlanan ad ek
alır.
Kitaplık kol-u
öğrenci dosya-s-ı
Not defter-i
deniz su-y-u
3.Belirtili ad tamlaması:Tamlayan ad da ,tamlanan ad da ek alır.
Ev-in kapı-s-ı
Okul-un yol-u
kapı-nın kol-u
duvar-ın reng-i
Uyarı:Belirtili ad tamlamalarında araya başka sözcükler girebilir.
Evin (asmalı )balkonu
Teyzemin (en küçük )oğlu
4.Zincirleme ad tamlaması:Tamlayanı, tamlananı ya da her ikisi de
ad tamlaması olan ad tamlamalarına denir.
Deniz suyunun sıcaklığı
Öğretmen not defteri
Okul müdürünün makam odası
1.Olumlu cümle:İşin,hareketin yapıldığını,
yapılacağını veya yapılması gerektiğini anlatan
cümlelerdir.
Dayım dün bize gelmiş.
Annem evi temizliyor.
Kardeşim derslerine çalışmadı değil.
Ağabeyim İstanbul’dan dün geldi.
Her sabah kahvaltımı yaparım.
Bugün hava çok güzel.
Bahçemizde değişik renkte güller var.
2.Olumsuz cümle: İşin,hareketin yapılmadığını ,
yapılmayacağını anlatan cümlelerdir.
Buradan kimse geçmedi.
Evde şeker yok.
O çok güçsüzdü.
Ne yağmur yağdı ne güneş açtı.
Bu konuya çalışmış değilim.
3.Soru cümlesi: İşin, hareketin yapılıp
yapılmadığını soran cümlelerdir.
Onu tanıyor musun?
Hangi kalemi beğendin?
Pazardan ne aldın?
O kitabı nasıl buldun?
4.Ünlem cümlesi:Korku,sevgi,heyecan gibi
duygularımız ı anlatan cümlelerdir.
A!Bunu da mı sen aldın?
Ne kadar güzelsiniz!
Eyvah! Kitabım evde kalmış.
İki ya da daha çok sözcüğün birleşiminden oluşan
adlardır.
Birleşen sözcüklerden en az birisi anlamını kaybeder.
Birleşen sözcükler ses ve anlam bakımından kaynaşır.
Birleşik adlar çeşitli yollarla yapılır.
1.İki yalın adın birleşmesiyle oluşur:
Kumkapı, Göztepe, Çanakkale,Çengelköy...
2.Belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşur:
Eminönü, Samanyolu, pazartesi, hanımeli
3.Sıfat tamlaması biçimine oluşur:
Yeşilköy,Kırıkkale,akarsu, Eskişehir,kırkayak
4.Bir isim ,bir fiilden oluşur:
Ateşkes,gecekondu,imambayıldı,külbastı...
5.İki fiilin birleşmesiyle oluşur:
Biçerdöver,uyurgezer,vurdumduymaz,kaptıkaçtı,
BAĞLAÇ
Kendi başlarına anlam taşımayan,eş görevli
kelimeleri,anlamca ilgili cümleleri bir birine
bağlayan kelimelerdir.
Ve ile,ama,fakat,lakin,oysa,hem...hem,
derken,çünkü,de,dahi,ki,ile,hele,yoksa,
yine,mi en çok kullandığımız bağlaçlardır.
Kelimeler
Örnek :
Mine,Murat ve Ezgi birlikte tatile gittiler.
Cemile ile Sibel ders çalışıyorlar.
Sana uğrayacaktım ama çok geç olmuştu.
Çok çalıştığını biliyorum fakat ezberlemişsin.
Ezgi hem çok konuşuyor hem de çok tembel.
“İle” hem bağlaç hem de edat olabilir.
Bunu ayırmak için ile’yi kaldırıp yerine “ve”
koyarız. Eğer cümlenin anlamı bozulmuyorsa
“ile”nin bağlaç olduğun; anlam bozuluyorsa
edat olduğunu anlarız.
Örnek:
Merve’yle Mert kardeştirler.
İle’yi kaldırdığımızda “Merve ve Mert
kardeştirler.”Olabiliyor.
Yani cümlenin anlamı bozulmuyor.
O halde “ile” bu cümlede bağlaçtır.
Yapım eki almamış,başka bir adla birleşmemiş
adlara “basit ad”denir.
Çam, ses, ulus ,yol, bez, av, kalem, ağaç...
Uyarı: Ad çekim eklerini alan adlar basit
sayılır.
Çama,sesi,uluslar,yola,bezde,avdan,kelemim,
ağaca
BELİRTME S IFATLARI
İşaret sıfatları
Asıl sayı
sıfatları
Sayı sıfatları
Belgisiz sıfatlar
Soru sıfatları
Sıra sayı
sıfatları
Kesir sayı
sıfatları
Üleştirme
sıfatları
Adları belli belirsiz belirten sıfatlara”belgisiz
sıfat” denir.
Bütün insanlar kardeştir.
Bazı kişiler geleceklerini önceden hazırlar.
Her sabah süt içelim.
Kimi gün yalnızlık duyarım.
Bir gün öğretmen olacağım.
Birtakım kuşlar geçer buradan
Adların yerini belli belirsiz tutan sözcüklere “belgisiz
zamirler” denir.
Başkası dese inanmam.
Bazıları sabahları süt içmeyi sevmez.
Biri,öğretmenimizi sordu.
Herkes kendi işine baksın.
Kimi ağlar ,kimi güler
Birçoğu sınavda başarılı olamadı.
Hiçbiri gelmedi gecemize.
Filan şöyle dedi.
Yüklem
Özne
Nesne
Dolaylı tümleç
Zarf tümleci
Edat tümleci
1.Kurallı cümle:Öğe dizilişinde yüklemi sonda bulunan
cümleye denir.
Ali dün okula gelmedi.
Okul bahçesinin duvarı yıkıldı.
Zeynep dayımın kızıdır.
İnsan olan hemcinslerine yardım etmelidir.
2.Devrik cümle:Öğe dizilişinde yüklemi başta ,ortada bulunan
cümleye denir.
Gidiyorum gündüz gece.
Sesimi duyar mısınız mısralarımda?
ADLAR
Canlı ya da cansız varlıkları kavramları karşılayan sözcüklere ad denir.
Anlamlarına
göre adlar
Soyut-somut
adlar
Sayılarına
göre adlar
Yapılarına
göre adlar
Tekil adlar
Basit adlar
Özel-cins
adlar
Çoğul adlar
İş ve eylem
adları
Topluluk adları
Yansıma
adları
Adların cümledeki
görevleri
Türemiş adlar
Birleşik adlar
Adlarda küçültme
Adın durumları
Ad tamlamaları
İSMİN HALLERİ
İsimlerin cümledeki görevleri gereği değişik
biçimlere girmesine ismin halleri denir.
İsimlere cümledeki görevlerine göre bu
değişimleri sağlayan eklere de “ hal ekleri” denir.
İsimler beş halde bulunur.
İSMİN HALLERİ
Yalın -İ Hali
Hali
ev-i
Ev
-e Hali
ev-e
-de Hali -den Hali
ev-de
ev-den
Yalın Hali:İsimlerin hiçbir kal eki almadan
kullanıldıkları biçimleridir.
Bu masa çok güzel..
Kedi miyavladı.
Tren hızla istasyona yanaştı.
- İ Hali : isimlerin sonlarına -i eki alarak
kullanıldıkları biçimlerine ismin -i hali denir.
Bu ek -ı, -u, -ü biçimine de girer.
Örnek : Evi temizledim.
Oya kapıyı çalmadan sınıfa girdi.
Köyü çok sevdi.
- e Hali : İsimlere -e eki getirilerek
kullanıldıkları biçimleridir.Yönelme ifade eder.
Bu ek -a biçiminde de olabilir.
Örnek : Sabah derse geç kaldım.
Kapıya doğru ilerledi.
-de Hali: İsimlerin -de eki alarak kullanılmış
biçimleridir. Bulunma ifade eder. Büyük ünlü
uyumuna göre -de, -da, -te, -ta olur.
Örnek : Otobüste yer bulamadım.
Hasan arkadaşında kalıyor.
- den Hali :İsimlerin sonuna -den eki getirilerek
kullanılan biçimlerine isimin -den hali denir.
Çıkma, ayrılma ifade eder.
Bu ekler -dan, ten, -tan şeklinde de olabilir.
Örnek : Arabadan indik.
Evden çıktık.
Kişi adlarının yerini tutan sözcüklere “kişi
zamirleri “ denir.
Kişi zamirleri şunlardır:
1.tekil kişi: BEN
2. tekil kişi: SEN
3.tekil kişi: O
1.çoğul kişi: BİZ
2.çoğul kişi: SİZ
3.çoğul kişi: ONLAR
“KENDİ”Sözcüğü de kişi zamiri sayılır.

Zamirlerin ad durum eklerini alması:
Yalın
-i hali
-e hali
-de hali
-den hali
ben
beni
bana
bende
benden
sen
seni
sana
sende
senden
o
onu
ona
onda
ondan
biz
bizi
bize
bizde
bizden
siz
sizi
size
sizde
sizden
onlar
onları
onlara
onlarda
onlardan
Uyarı: 1.tekil kişi ve 2.tekil kişi zamirleri ismin -e
halini alırken sözcüklerin kökünde değişiklik olur:
Ben-e > bana
sen-e > sana
ZAMİR
FİİL
İSİM
EDAT
KELİMELER
ÜNLEM
ZARF
BAĞLAÇ
SIFAT
Adların biçimini,durumunu,rengini gösteren sıfatlara
“niteleme sıfatları” denir.
Düz tahta
(biçim)
Kırmızı gül
(renk)
Çalışkan öğrenci
(durum)
Yuvarlak masa
(biçim)
Yeşil
(renk)
İyi
elbise
insan
(durum)
Öznenin yaptığı işten ya da hareketten doğrudan
doğruya etkilenen öğeye”nesne “denir.
Ahmet, mektup yazıyor.
Öğrenciler karnelerini aldılar.
Sınıfı temizledi.
Öğretmen seni sordu.
Uyarı:Nesneyi bulmak için,özneyle yükleme birlikte
”ne,neyi,kimi?” sorularından birini sorarız.
“Ne?”belirtisiz neneyi verir:
Ali pazardan üzüm aldı. (Ali “ne” aldı?)
Neyi, kimi?”soruları belirtili nesneyi verir.
*Ali kitabı okudu.
(Ali neyi okudu?)
*Ayşe dayısını ziyaret etti.
(Ayşe kimi ziyaret etti?)
Nesne olan sözcükler:
1.Adlar nesne olur:
*Mete şarkı söylüyor.
*Sinem, okulu sevdi.
2.Ad tamlamaları nesne olur:
*Annem ütü masasını kaldırdı.
*Marangoz ,mutfak dolabını onardı.
NİTELEME SIFATLARI
NİTELEME SIFATLARI :Varlıkların
durumlarını, renklerini, biçimlerini bildirirler.
“Nasıl “ sorusuna cevap verirler.
ÖRNEKLER:
Nasıl araba ?
Kırmızı araba.
Nasıl ev ?
Büyük ev.
Nasıl yemek ?
Tatlı yemek.
Nasıl masa ?
Yuvarlak masa.
Nasıl öğrenci ?
Çalışkan öğrenci.
BELİRTME SIFATLARI
Varlıkların yerlerini, sayısını gösteren soru
yoluyla veya aşağı yukarı biçimde durumlarını
belirten kelimelere belirtme sıfatı denir.
Sayı
Sıfatları
İşaret
Sıfatları
Belgesiz
Sıfatlar
Soru
Sıfatları
SAYI SIFATLARI
Varlıkların sayılarını, sıralarını belirten
kelimelere sayı sıfatları denir.
Asıl
Sayı S.
Sıra
Sayı S.
Kesir
Sayı S.
Üleştirme
S.
Asıl Sayı Sıfatları : Varlıkların sayılarını
belirten sıfatlardır.
Örnekler:
Altı elma.
Beş simit.
On altı öğrenci.
7 arkadaş.
Yukarda olduğu gibi asıl sayı sıfatları
yazı veya rakamla yazılabilir.
Sıra Sayı Sıfatları : Varlıların benzerleri
arasındaki yerini belirten sıfatlardır.
Örnekler:
•
Ben okulda hep birinci sırada
oturuyordum.
•
Onuncu sokakta oturuyoruz.
•
Bu gün beşinci üniteyi bitirdik.
Yukarda olduğu gibi asıl sayı sıfatları
yazı veya rakamla yazılabilir.
Kesir Sayı Sıfatları : Varlıkların
parçalarını gösteren sıfatlardır.
Örnekler:
•
•
•
•
•
Yarım ders.
Çeyrek saat.
Beş buçuk santim.
% 15 kar.
2/4 ekmek.
Üleştirme Sıfatları : Varlıkların
bölüşümünü belirten sıfatlardır.
Örnekler:
•
•
•
•
Onar portakal, ikişer elma.
Dörder tatlı yedik.
Birer birer saydık.
Üçer sıra olduk.
Sayıların sonlarına -er eki getirilerek
yapılabilir.
BELGESİZ SIFATLAR
Varlıkları belli belirsiz şekilde
belirten sıfatlardır.
Örnekler:
Bazı veliler, çocuklarının çok
çalışmasını isterler.
( Velilerin hepsi değil bir kısmı.)
Örnekler :
Başka şeyler düşünün.
Birkaç hafta yeterli mi ?
Bütün çocuklar sevimlidir.
Biraz ekmek verir misin ?
Bir öğrenci seni arıyor.
İŞARET SIFATLARI
Varlıkların yerlerini işaret yoluyla
belirten sıfatlardır. (Gösterme sıfatları
da denir) İşaret sıfatları ( Bu, şu, o )
Örnekler:
Bu okul.
Bu masa.
Şu ev.
Şu öğrenci.
O Tepe
O mahalle.
(“ O “ isimlerin önünde kullanıldığı
zaman işaret sıfatıdır.Tek başına
kullanıldığı zaman zamirdir.
Örnek:
O kitabı bana getir. İşaret sıfatı
(İsim )
O çok eskimiş.
İşaret sıfatı
Bu, şu, o’nun yanı sıra “öteki, beriki”
kelimeleri de işaret sıfatıdır.
Örnek:
Murat öteki mahallede oturuyor.
Arkadaşım beriki sokakta oturuyor.
Öbür araba henüz gelmedi.
SORU SIFATLARI
Varlıkların yerlerini, durumlarını,
sayılarını soru yoluyla belirten
sıfatlardır.
Örnekler :
Hangi şehirlere gittiniz ?
Nasıl bir elbise alacaksınız ?
Kaç lira ödediniz ?
Gamze, kaçıncı dairede oturuyor ?
Özel adlar: Dünyada ya da evrende tek olan;benzeri
bulunmayan varlıkların adlarıdır.
Kişi adları:Atatürk, Fatih,Yavuz,Mete...
Ülke adları:Türkiye,Kırgızistan, Azerbaycan...
Kıta adları:Asya,Avrupa,Amerika...
Gezegen adları: Merkür,Mars,Jüpiter...
Yer adları:Adana, Seyhan,İstanbul....
Ulus adları:Türkler,Araplar,İngilizler...
Hayvan adları:Tekir,Karabaş,Pamuk ...
Dini,mezhep adları:İslamiyet, Hanefilik...

Kurum ve kuruluş adları: Çukurova Üniversitesi,
Sabancı Holding...
Kitap, gazete ve dergi adları : Kiralık Konak, Yaban, Çalıkuşu,
Hürriyet, Sabah, Türkiye, Türk Dili, Milliyet Çocuk
Yazı başlıkları:Türkçe’nin Gelişme Yolları, Sağlığın Önemi...
Cins adlar (Tür adları):Aynı türden olan varlık ve
kavramların adlarıdır:
Eşya ve araç adları:tabak,kalem,iğne...
Organ adları:burun,kulak,el...
Yiyecek adları:pirinç,ekmek,et...
Hayvan adları:kedi,tavşan,tavuk,dana,serçe...
Bitki adları:nane,erik,armut,çam,meşe...
Akrabalık adları:amaca,teyze,dayı,enişte,anne..
Renk adları:mavi,kırmızı,sarı,yeşil...
Yansıma adları:çıt,küt,pat,şak,tıs...
Kavram adları: duygu,sevgi,korku,düşünce,üzüntü...
Yüklemin bildirdiği işi,hareketi yapan ya da oluşun
içinde bulunan öğeye “özne” denir.
*Erol,şarkı söylüyor.
Özne
*Biraz önce Ali
Özne
geldi.
*Duvarlar yıkılıyor.
Özne
*Ben ödevimi yaptım
Özne
*Kendi düşen ağlamaz
Özne
Özne olan sözcükler:
1.Adlar,özne olur:
*Öğretmen geldi.
*Ağaçlar yapraklarını döktü.
2.Ad tamlamaları özne olur:
*Kitabın sayfası yırtılmış.
*Babamın arkadaşının oğlu askere gitti.
3.Sıfat tamlamaları özne olur:
*Bir ses böler uykumu.
*Yeşil yapraklar solmaya başladı.
4.Zamirler özne olur:
*Ben insanları seviyorum.
*Bazıları tembeldir.
5.Ad- fiil(mastar) özne olur:
*Okumak,çok yararlıdır.
*Kapanış çok başarılı oldu.
*Okuma ,tutkuların en asilidir.
6.sıfat-fiil (ortaç) özne olur:
*Ağlayan,bir gün güler.
*Gelen ,gideni aratır.
Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmeye ”pekiştirme” ,
anlamı güçlendirilmiş sıfata da “pekiştirme sıfatı”adı verilir.
Pekiştirme şu yollarla yapılır:
1.sıfatı birici hecesine “m”, ”p”, ”r” , “s”
sessizlerinden biri getirilerek yapılır:
Beyaz kağıt
bembeyaz kağıt
İnce tahta
ipince tahta
Temiz giysi
tertemiz giysi
Mor çiçek
mosmor çiçek
2.Sıfatlar yinelenir ya da ikilenir:
İri iri cevizler
Kırmızı kırmızı güller
Mor mor menekşeler
Sulu sulu meyveler
3.Yinelenen sıfatların arasına “mi” edatı getirilerek
yapılır:
Temiz mi temiz bahçe
Sıcak mı sıcak çay
Kötümü kötü yollar
Pahalı mı pahalı kumaş
4.Yinelenen adlar da pekiştirilmiş sıfat anlamı taşır:
Avuç avuç para
Sandık sandık eşya
Dolap dolap kitap
5.Yakın ve karşıt anlamlı ya da yakıştırmaca
sözcükler bir arada kullanılarak yapılır:
Abuk sabuk sözler
İrili ufaklı bardaklar
Derli toplu eşyalar
Ulu orta konuşmalar
Eski püskü elbiseler
Adların sayılarını gösteren sıfatlara “sayı
sıfatları”denir.
Sayı sıfatları ,asıl sayı sıfatları,sıra sayı sıfatları,kesir
sayı sıfatları ve üleştirme sıfatları olmak üzere dört
grupta incelenir.
1.Asıl Sayı Sıfatları: Adların sayılarını kesin olarak
gösteren sıfatlardır.
Üç kalem
Yüz yıl
Bir milyon insan
Sıra Sayı Sıfatları:Adların sıralarını gösteren sıfatlardır.
Altıncı sınıf
Yirminci yüzyıl
Dokuzuncu köy
Kesir Sayı Sıfatları: Adların sayılarını kesirli olarak
gösteren sıfatlardır.
Yarım ekmek
(dörtte iki ekmek)
Yüzde elli başarı
Çeyrek saat
Dörtte üç pay
(dörtte bir saat)
Üleştirme Sıfatları:Adların eşit bölümlere ayrıldığı
gösteren sıfatlardır.
İkişer elma
Yüzer lira
Onar sıra
Üç yüzer koyun
1.Eşitlik derecesi:İki varlığın taşıdığı niteliğin eşit
olduğunu gösterir.Sıfatın önüne gibi ve kadar sözcükleri
getirilerek yapılır.
Köşk gibi bakımlı ev
Köşk kadar bakımlı ev
2.Üstünlük derecesi:İki varlıktan birinin taşıdığı değerin
,ötekine göre üstün olduğunu gösterir. Sıfatın önüne ”-den”,
“-den daha “getirilerek yapılır.
Karanfilden güzel çiçek
Karanfilden daha güzel çiçek
3.En üstünlük derecesi:Yapılan karşılaştırmada nitelik
bakımından en üstün varlığı gösterir.Sıfatın önüne
“en”sözcüğü getirilerek yapılır.
En güzel ev
En temiz sokak
En çalışkan öğrenci
4.Aşırılık derecesi:Karşılaştırılan niteliğin aşırılığını
belirtir.Sıfatın önüne “çok”,”pek”,”fevkalâde”sözcükleri
getirilerek yapılır.
Çok yüksek dağ
Pek güzel yemek
Fevkalâde düzenli okul
Anlamı daraltılmış sıfatlara “küçültme sıfatları “denir.
Sıfatlarda küçültme şu eklerle yapılır:
1. ”-cik”ekiyle: küçücük, azıcık ...
2.”-ce” ekiyle: büyükçe, genişçe, darca ...
3. “-msi”ekiyle: kekremsi, acımsı,tatlımsı ...
4.”-si” ekiyle:çocuksu, erkeksi, otsu ...
5.”-(i)mtırak ekiyle:acımtırak,yeşilimtırak...
6.”-cak”ekiyle: büyücek, küçücek ...
Sıfatlar ,adlarla birlikte cümlede özne,nesne ,tümleç
ve yüklem olurlar.
1.Özne olurlar: Çalışkan öğrenci sınıfını geçer.
2.Nesne olurlar:Ali, kırılan camı değiştirdi.
3.Dolaylı tümleç olurlar:Güzel yazıya bayılırım.
4.Yüklem olurlar:Oya, iyi bir öğrencidir.
Sıfatların adlarla oluşturdukları tamlamalara
sıfat tamlaması “ denir.
Sıfat tamlamasında; tamlayan sıfat,tamlanan addır.
Güzel ev
(güzel, tamlayan;ev tamlanandır.
Geniş balkonlu ev
İyi yürekli insan
Suyu duru pınar
Kızarmış ekmek
SIFATLAR
Adların önüne gelerek,;onları niteleyen ya da
belirten sözcüklere sıfat denir.
Niteleme sıfatları
Belirtme sıfatları
Sıfatlarda pekiştirme
Yapılarına göre sıfatlar
Sıfatlarda küçültme
Sıfatların cümledeki
görevleri
Sıfat tamlamaları
Adlaşmış sıfatlar
Sıfatlarda derece
Somut adlar(madde isimleri):Varlığı beş duyu
organımızdan biri ya da birkaçıyla algılanan varlıklara
verilen adlardır:
Kitap, su, hava, deniz, taş, toprak, insan, ağaç, kuş...
Soyut adlar(mana isimleri):Varlığı duyularımızla
anlaşılamayan, ancak akıl yoluyla tasarlanan varlıklara
verilen adlardır:
İnsanlık,saygı,hak,tutuculuk,sevinç,korku,üzüntü...
Adları soru yoluyla gösteren sıfatlara” soru sıfatları”
denir.
Ne iş ?
Ne kadar zaman ?
Kaç gün?
Nasıl kumaş?
Kaçıncı sınıf?
Hangi ev?
Kaçta kaç pay?
Kaçar sıra?
Adların yerini soru yoluyla tutan sözcüklere ”soru
zamirleri” denir.
Hanginiz konuyu hazırladı?
Kaçınız şiiri ezberledi?
Size dün ne anlattım?
Ankara’dan kim geldi?
Hangisini beğendiniz?
Bu elbiseyi kaça aldın?
Kaçınız konuyu hazırladı?
Hangimiz daha çok ders çalışıyor?
Aynı türden olan varlıklardan birinin adına”tekil ad”
denir.
ev
radyo
gazete
okul
ağaç
insan
Biçimce tekil oldukları hâlde anlamca çoğul
olan adlara “topluluk adları” denir.
Ordu, kurultay, sınıf, takım, bölük, sürü,
meclis, demet, düzüne ,tabur,alay...
İsim ve fiil kök ve gövdelerinden yapım ekleriyle
türetilmiş adlara “türemiş ad”denir.
Türkçe,.Çamlıca,bilmece,dilekçe,örümcek,
kızılcık,dişçi,bencil,anaç,gündem,türdeş,adaş,
sevecen,yakacak,çizelge,basamak,özen,gelenek,
ödev,bilge,süzgeç,sürgü,dalgıç, dizi, kurucu,
kurul, ekin,bilinç,görüş,geçit,dilek,kural, işlek,
gözlem,Adanalı,kömürlük,çarpma,öğretmen,
dolmuş tutsak,kurultay,uğultu....
ÜNLEM
Ünlem:Yoğun duygularımızı eslenmelerimizi,
seslenmeleri,sevinçlerimizi,üzüntülerimizi,
öfkelerimizi anlatırken,kullandığımız sözcüklere,
seslere, seslenmelere ünlem denir.
Örnekler:
Öf! Çok sıkıldım.
Sana çok kızgınım!
Yaşasın! Bize gelecekmiş.
SESSİZ (ÜNSÜZ) HARFLER
SERT
YUMUŞAK
Sürekli
f, h, s, ş
ğ, j, l, m, n,
r, v, y, z
Süreksiz
ç, k, p, t
c, g, b, d
Doğadaki çeşitli seslerin kelime biçimine girerek
adlaşmasıdır. Bunlar yansıyan sözcüklerin adlarıdır:
çat, çıt, tak ,tık, şak,şıp,tıs, güm,vız ...
Yapım eki alarak türerler:
çatırtı, çıtırtı, tıkırtı, şakırtı, gürültü, homurtu,
horultu, zırıltı, gümbürtü, zımbırtı, vızıltı, şırıltı,
şakırtı...
Sıfatlar yapılarına göre üç grupta incelenir.
1.Basit sıfatlar: Yapım eki almamış ya da başka
sözcükle birleşmemiş sıfatlardır: az kazanç ,
bir kalem, dar yol, düz yüzey
2.Türemiş sıfatlar: Ad ya da fiillerden yapım
ekleriyle türemiş sıfatlardır.
Yiğitçe davranış, şakacı çocuk, bencil insan, gülen bebek,
silinecek cam ,ürkek kedi,içten sevgi,tanıdık kişi, iletken
madde,düşkün kişi,eğik duvar,öteki ağaç,kirli su,yazlık ev
takma diş,göçmen kuş,çıkmaz sokak,sönmüş kireç ...
3.Bileşik sıfatlar: İki ya da daha çok sözcüğün
birleşmesinden oluşan sıfatlardır.
Bileşik sıfatlar yapılışları yönünden ikiye ayrılır:
1.Kaynaşmış bileşik sıfatlar:Anlamca ve şekilce
birleşmiş sıfatlardır:
açıkgöz adam
birtakım elbise
birçok ev
kahverengi boya
yurtsever insan
birkaç kuruş
varyemez insan
vurdumduymaz çocuk
2.Kurallı bileşik sıfatlar
A)sıfat tamlamalarının sonuna ”-li”,lik”getirilerek
yapılır:
geniş bahçeli ev
bir haftalık gezi
uzun ömürlü ağaç
bir aylık maaş
B) İkilemelere “li”ve” siz”getirilerek yapılır:
Evli barklı
adam
tatsız tuzsuz yemek
C)Sıfat tamlamalarında
değiştirilerek yapılır:
Balkonu geniş ev
Boyu uzun çocuk
sıfatla ad yer
Basit zamirler:Hiçbir yapım eki almamış ve birleşmemiş
zamirlerdir.
Ben, sen, o, biz, siz, onlar, kim, kimler, ne, neler, bu, şu, bunlar,
şunlar, falan, filan, kaçı, hepsi, bazısı, kendim, kimisi...
Türemiş zamirler:Yapım eki almış zamirlerdir. Sayıları
oldukça azdır.
Öteki, beriki, aşağıdaki, öndeki, ilerideki...
Birleşik zamirler:İki ya da daha çok kelimenin birleşmesi
veya kaynaşmasıyla oluşmuş zamirlerdir.
Herkes, birtakımı, birkaçı, birçoğu, her biri, herhangi biri....
1.Basit cümle:Tek yargı,tek düşünce,tek duygu
bildiren cümledir.
Yazılarına dikkat etmelisin.
Bunlar çok güzel olmuş.
Bahçedeki çiçekler açtı.
Annem dün benimle okula geldi.
2.Birleşik cümle:İki ya da daha fazla duygu,
düşünce ve yargı anlatan cümlelerdir.
Sandalyeyi al,buraya gel.
Pençereyi açıp aşağıya baktım.
Hızla koşarak uzaklaştı.
Eve uğrayıp çantasını alarak okula gitti.
Atatürk:””Ne mutlu Türk’üm diyene!”demiştir.
3.Sıralı cümle:Anlamca ilgili cümlelerin virül,
noktalı virgülle birbirine bağlanmasıdır.
Kitabımı açtım,okumaya başladım.
Ayakkabılarını çıkardı,içeri girdi.
Haber gazetenin temelidir; habersiz gazete olmaz
4.Bağlı cümle:Aralarında sebep-sonuç ilişkisi
kurabildiğimiz cümlelerdir. Bağlaçlarla
birbirine bağlanırlar.
Sabah erken gidecektim, ancak uyanamdım.
Çok çalış ki başarılı olasın.
Yeni bir ev alamadık ,bari eskisini onaralım.
Yağmur yağdı mı seller akardı sokaklardan
ÜNLÜ HARFLER
DÜZ
GENİŞ
KALIN
İNCE
a
e
YUVARLAK
DAR
ı
i
GENİŞ DAR
o
ö
u
ü
KALIN ÜNLÜ HARFLER
KALIN
a
ı
o
u
İNCE ÜNLÜ HARFLER
İNCE
e
i
ö
ü
DÜZ SESLİ HARFLER
DÜZ
a
e
ı
i
YUVARLAK ÜNLÜLER
YUVARLAK
o
ö
u
ü
GENİŞ ÜNLÜLER
GENİŞ
GENİŞ
a
e
o
ö
DAR ÜNLÜLER
DAR
DAR
ı
i
u
ü
Zeki BİKİR
Cümlede iş,hareket,oluş bildiren öğeye “yüklem”
denir.
Oktay ders çalışıyor.
Yüklem
Havalar ısınmaya başladı.
Yüklem
Çiçekler dalında güzeldir.
Yüklem
Kitap okuyorum boş zamanlarımda.
Yüklem
Gidiyorum gönlümde gurbeti duya duya.
Yüklem
Yüklem olan sözcükler:
1.Çekimli fiiller yüklem olur:
*Otobüs okulun önünde durdu.
*Bu şiiri okuyunuz.
2.Adlar yüklem olur:
*En güvenilir taşıt trendir.
*İnsanı insan yapan, düşüncesidir.
3.Ad tamlamaları yüklem olur:
*Kırılan yer, evin kapısıdır.
*Kitaplar dolabın üstündedir.
4.Sıfatlar,yüklem olur:
*Bu roman çok güzelmiş.
*Deniz,bugün masmavidir.
5.Sıfat tamlamaları yüklem olur:
*Güneş başımızda kırmızı bir taçtır.
*Köyde dikkatimi çeken,sakat insanlardı.
6.Zamirler yüklem olur:
*Bu kitap senindir.
*Oturduğumuz ev şurasıdır.
1.Fiil cümlesi:Yüklemi fiil olan cümlelerdir.
İki günden beri kitap okuyorum.
Annem odamızı temizledi.
2.İsim cümlesi:Yüklemi isim ya da isim
soylu bir sözcük olan cümlelerdir.
Kardeşimin adı Hüseyindir.
Özlem , başarılı bir öğrencidir.
Resimlerin çok güzel.
Biz Adanalıyız.
Zamirler, zamirlerin oluşturduğu tamlamalar,cümlede her
türlü öğe görevinde bulunurlar.
•Özne olurlar:
• Herkes evin önüne toplandı.
•Benim kalemim kayboldu.
Nesne olurlar:
•Bugün kimseyi görmedim.
•Öğretmen senin ödevini beğendi
Dolaylı tümleç olurlar:
•Elmaların iyisini kendisine ayırdı.
•Şunun söylediğine bak.

Yüklem olurlar:
Bu kitap, kendisinindir.
Satılan, onların evidir.
Bu, benim öğretmenimdir.
Zamirler, isimlerle birlikte tamlama kurarak
belirtili,belirtisiz ve zincirleme ad tamlamaları kurarlar.
Ad tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan
görevinde bulunurlar.
Belirtili ad tamlaması kurar:
Onun kitabı
Kitabın birkaçı
Benim evim
Öğrencilerin hangisi?
Senin köyün
Köyün neyi?
Belirtisiz ad tamlaması kurar:
Kendi evim
Kendi okulu

Zincirleme ad tamlaması kurar:
Senin kitabının sayfası
Öğrencilerin ödevlerinin hiçbiri
Benim okulumun bahçesi
zamir
Kelime Halindeki Zamirler
Şahıs Zamirleri
Ek Halindeki Zamirler
İlgi Zamirleri
İşaret Zamirleri
İyelik Zamirleri
Soru Zamirleri
Belgesiz Zamir
Kelime
ZAMİR (ADIL)
İsimlerin yerlerine kullanılan kelimelere
zamir (adıl ) denir.
Örnekler :
Sen ödevini zamanında yapıyorsun .
O çalışkan bir çocuktur.
Bu güzel kalemi sana aldım.
Zamirler kelime halinde olabilecekleri gibi
ek halinde de olabilirler.
ZAMİRLER(ADILLAR)
Adların yerini temsil ya da işaret yoluyla tutan sözcüklere “zamir”denir
Soru zamirleri
Kişi zamirleri
İşaret zamirleri
Belgisiz zamirler
Zamir tamlamaları
EK HALİNDEKİ ZAMİRLER
1.ilgi zamiri
2.İyelik zamiri
Yapılarına göre zamirler
Zamirleri cümledeki görevleri