Programlama sunusu için tıklayınız

mimari programlama
Mimari Proje 7
2004-2005 Güz Yarıyılı
programlama
“Yapılacak işlerin bölümlerini ve her
bölümün zamanını gösteren
modellerin tümü”
TDK Türkçe Sözlük
“Herhangi bir formel usul veya
ilerlemenin, önceden hazırlanmış ve
tanımlamaya dayalı anlatımı”
The Oxford Universal
bina oluşum sürecinde
mimari programlama
Programlama
Tasarım
Yapım
Kullanım
Değerlendirme
Planlama
mimari programlama
“Binaların ihtiyaç programlarının
hazırlanmasına ilişkin süreçleri kapsar”
Mimari tasarlama çalışmaları öncesi ele
alınan bu sürecin çıktıları, tasarlama
çalışmalarında veri olarak kullanılır.
Yazılı formatta bir yönergeler dizisi elde edilir.
programlama
“İhtiyaçları belirten bu program, bu
ihtiyaçların ne zaman karşılanacağını
belirtmediği gibi, ihtiyaçların
karşılanmasına ilişkin olarak
kaynakları da belirtmez.”
programlama
“Mimarlıkta programlama kavramı,
belirli bir süreç sonunda amaç olarak
süreçlerin üretildiği durumlar için de
kullanılır.”
Şantiye, büro iş programları, yapım
üretim programları
programlama
Binaların ihtiyaç programlarının
hazırlanması etkinliği genellikle
projelendirme çalışması içinde
tasarlamanın bir parçası olarak ele
alınagelmiştir.
Özellikle proje ihale ve
yarışmalarında daha önceden
hazırlanmış programlar tasarımcılara
verilmektedir.
programlama
Bu nedenle mimarlık etkinliklerinin
gelişmiş olduğu ülkelerde
programlama uzmanlaşma gerektiren
bir uğraşı alanıdır.
Bu durumda programlama tamamen
ayrı bir süreç olarak tanımlanabilir.
programlama
“Özellikle arazi geliştirme işlemi
içinde programlama daha çok
planlama süreci içinde veya tasarlama
süreci içinde yer alır”
Bina programlama sürecinin en
önemli özelliği
Geleceğe karar verilmesidir
Bu nedenle programlama planlamanın bir alt
aşaması ve stratejik planlama kararlarının taktik
uygulama adımları niteliğindedir.
programlama
Fonksiyonel programlama
“neye ihtiyaç olduğu”
Mimari programlama
“neyin inşa edileceği”
•Ön program
•Ayrıntılı program
•Spesifik program
programlama
“amaçların ve isteklerin anlaşılabilir
ve anlatılabilir bir biçimde ifade
edilmesidir”.
Sanoff ,1970
“ihtiyaçların belirlenmesi analizi, ve
organizasyonu”.
Rubinger ,1977
programlama
“öznel kullanıcı isteklerinin, nesnel
program ihtiyaçları haline
dönüştürülmesi”.
İnceoğlu ,1979
“Programlama sonucu elde edilen
veriler bir sonraki adımda
kullanılacak yönergelerdir”.
İnceoğlu ,1977
programlama-tipoloji
“Tipolojik kategoriler mimari
olgunun analitik yorumu için bir
yöntemsel araçtır”.
“ihtiyaçlardan hareketle başlatılan
programlama işlemi aynı zamanda
işlevsel tipoloji çalışmasının da
başlangıcıdır”.
Yücel, 1976
programlama
Tanılama 2 doğrultuda gelişir:
1. Eylem dizilerinin ve eylem
sistemlerinin oluşturduğu mekana
bağlı davranışlar
2. Bu davranış sistemlerini saran
fiziksel ortamın nitelikleri
programlama
Temel güçlük
Mekana bağlı olan davranışların
henüz var olmayan mekanda
incelenmesi gereğidir. Bina tipolojisi
bu durumda önem kazanmaktadır.
“özellikle üretim sürecinin çok
önemli olduğu binalarda kullanıcı
yanında üretim teknolojisi de
programlamaya etki etmektedir”.
planlama-programlama
Planlama önceden saptanmış olan
amaçlara erişmek için araçların
düzenlenmesi ve eylemlerin
yönlendirilmesine ilişkin kararlar
bütünüdür.
Planlama ülke bölge şehir bina
grupları gibi azalan ölçeklerde yer
almaktadır. Planlamada verilen
kararların uygulama araçları ise
programlardır.
programlama
Ön programlama
•Temel eylemler, davranışlar, kararlar
•Kullanıcı ile ilgili sayısal kararlar
•Araçlarla ilgili nitelik ve niceliğe
ilişkin kararları
içermelidir
Programlama-organizasyon
Çevresi ile sürekli ilişki içinde olan
bir sosyal sistem olarak
tanımlanabilir.
Organizasyonlar kendilerini saran
bina ile etkileşim içinde olacaktır.
Organizasyonlar belirli eylem, eylem
dizileri veya süreçler yoluyla bilgi,
enerji, hammadde gibi girdileri
ürünlere veya hizmetler
dönüştürürler.
programlama
Mevcut olan organizasyonların
ihtiyaç programı oluşturulması
sırasında:
•STRATEJİK
•Büyüme, geliştirme,teknolojik
yenilikler
•İŞLEYİŞ
•Evrak akışı, dış kullanıcıya açık
bölümler, işlemler, yardımcı araçların
belirlenmesi
programlama
Organizasyon içinde yer alan
•İşlemler, işlemlerin sırası, ilişkileri,
süreleri ve önceliklerinin saptanması
Bina ihtiyaç programlarının
oluşturulmasında yararlı olmaktadır.
programlama
Davranış seti
Davranışsal ve fiziksel özelliklerin
oluştuğu ünitelerdir.
•Bir davranış seti bir veya daha fazla davranış
örüntüsünden oluşur.
•Bir davranış seti, sürekli davranış örüntüleri ile
bir ortamda oluşur. Örüntüler bu ortama bağlıdır.
•Ortam davranışı sarar ve çevreler
•Ortam ve davranış bir bütünlük ve yapısal
benzerlik içindedir.
programlama
dönüşüm
Ortam ve davranışın bir bütünlük
göstermediği durumlarda, kullanıcı
davranışlarına uyacak biçimde
çevresini değiştirmeye veya yeniden
biçimlemeye çalışacaktır.
programlama
Kullanma Birimi
Kullanma birimi bir binanın
mekanlarının ve bunlara bağlı
eylemlerin kategorik
sınıflandırılmasındaki en küçük
birimdir.
Örneğin bir kitaplıktaki bir okuma
yeri (araçlarla birlikte) bir kullanım
birimidir.
programlama
KAPASİTE
Bir organizasyonun içerdiği kapsadığı
büyüklüğü anlatır.
Kapasite kararları genellikle planlama
kararlarının bir parçası olarak
programlama çalışmalarının
başlangıcında programcı ve
programlama ekibine verilmiştir.
programlama
Temel kapasite
Binaların temel büyüklük değerleri
temel kapasite olarak belirlenir.
•Örneğin bir hastanenin temel kapasite ölçütü
hasta yatak sayısı/temel işlevi (250 yataklı genel
hastane), bir okulun ise öğrenci (3 şubeli
ilköğretim okulu – 720 (30x3x8) öğrenci), bir spor
tesisinin ise spor alanı ve seyirci/spor alanı (1000
seyircili olimpik yüzme havuzu) sayısı ve
özellikleridir.
programlama
Alt kapasite
Ünite, mekan ve eleman düzeyindeki
içerik/kapsama alt büyüklük veya alt
kapasite denilmektedir.
•Örneğin hastanede 30 adet 30 yataklı bakım
ünitesi ünite düzeyinde alt kapasitedir.
•1 ünitede 2 adet tek yataklı oda 2 adet çitf yataklı
oda 6 adet dört yataklı oda ise mekan düzeyinde
alt kapasitedir.
•2 yataklı bir odada iki hasta yatağı, 1 wc+ duş, 2
etajer, iki dolap, iki sandalye eleman düzeyinde alt
kapasite olarak tanımlanır
programlama
Kapasite belirleme
•Mali kaynaklar
•Arazi verileri
•Yerleşme olanakları
•Çevrenin taşıma kapasitesi
•(Doğal, toplumsal, yapay) Çevreye
sunulması gereken ve beklenen
hizmetin boyutlarına bağlıdır
programlama
Kullanıcı gereksinmeleri
Fizyolojik gereksinmeler: İnsan yaşamı ile
ilgili temel gereklikler beslenme, barınma,
vb. gereksinmeler.
2. Güvenlik gereksinmeleri: Korku ve
kısıtlamalardan, tehlikeden bağımsızlık
3. Toplumsal gereksinimler:Beraberlik ve
toplumsal etkileşim.
4. Benlik gereksinmeleri: Özsaygı ve özbeğeni,
5. Gerçekleşme gereksinimleri: Kişisel
doygunluğa ulaşma isteği
1.
programlama
Kullanıcı gereksinmeleri
•İnsanın boyutsal/antropometrik özellikleri.
•Fiziksel çevreye ilişkin gereksinmeler
•Sağlık gereksinmeleri
•Sosyal çevreye ilişkin gereksinmeler
•Psikolojik gereksinmeler
•Mahremiyete ilişkin gereksinmeler
•Güvenlik gereksinmeleri
programlama
Program yapısı
İşlevsel davranışsal özellikler
•Binada yer alması beklenen işlevler ve davranışlarla ilgilidir.
Çok amaçlı salon; çocukların özel bakım ve eğitim dışında
birbirleri ile kaynaşma oyun ve grup etkinlikleri ve spor
yapabilecekleri salondur.
Fiziksel özellikler
•Kapasite, araçlar ve fiziksel diğer özelliklerle ilgilidir.
Basit ve küçük bir podyum, 50 öğrenci için oyun ve spor alanı,
soyunma odası, kız ve erkekler için birer wc ve lavabo
düşünülecektir.
programlama
Programlama süreci
•Organizasyonel verilerin analizi
•Kapasite etüdleri ve analizi
•Amaçların ve alt amaçların ölçütlerin
belirlenmesi
•Binada yer alacak servislerin, ve beklenen
hizmetin tanımı
•Temel işlev gruplarının belirlenmesi
•Eylemlerin, araçların ve eylemler sisteminin
belirlenmesi, eylemsel ilişkiler
programlama
Fiziksel özelliklerin tanımı
•Eylem koşullarının belirlenmesi
Eylem türleri, eylem yapılış biçimi, eylem organizasyonu,eylem
için fiziksel koşullar (boyut(eylem alanı) işitsel, görsel,iklimsel
koşullar),
•Eylemlerin gruplanması ölçütleri-mekan kategorileri
Organizasyondan kaynaklanan eylem grupları, boyutlardan
kaynaklanan eylem grupları, konfor koşullarından kaynaklanan
eylem grupları
•Ayrıntılı mimari ihtiyaç programının yazılması
Eylem, boyut (alan/hacim), kişi sayısı,alt eylem, davranış,araç,
konfor koşulları vb nin yazılı ve/veya grafikle anlatılması
Programlama süreci adımları
•Müşteri kullanıcı kaynaklarının analizipersonel ve ekipman
yönünden mevcut organizasyonun olanakları
•Organizasyondaki bölümler, dallar, bağımsız ünitelerin saptanması
•Organizasyonel etkileşim özellikleri ve süreçlerin belirlenmesi
•İşlevsel gereksinimlerin belirlenmesi, çevre koşullarının saptanması
•Eylemlere ilişkin faktörlerin saptanması
•Sağlık, güvenlik, diğer çevre şartlarına ve işletme ile ilgili kanun,
yönetmelik ve standartların saptanması ve analizi
•Trafik, dolaşım ve iletişim gereksinmelerinin saptanması
•Bireysel ve işlevsel etkinliklerle ilgili teknik ve elektronik
gereksinmelerin saptanması
•Alt eylemlerle ilgili gereksinmelerin saptanması (ilişkiler)
İŞLEVSEL GEREKSİNİM RAPORU
İşlevsel gereksinim raporu
•Raporun analizi
•Mevcut kanun, yönetmelik ve standartların gözden geçirilmesi
•Kullanılabilir mekan standartlarının araştırılması (kullanım birimi
vb)
•Eylemsel gereksinimlerin saptanması (eylem, alt eylem, kişi
davranış)
•Bireysel çalışma alanı gereksinimlerinin saptanması
•Eylemler için konfor şartlarının saptanması
•Mekan ölçülerinin saptanması
•Fiziksel ilişkilerin saptanması
MİMARİ GEREKSİNİM PROGRAMI
Programın esnekliği ve büyümesi
•Organizasyonlar ve onları barındıran mimari
ürünler değişim içindedir.
•Bu değişim çeşitli durumlara uyumu sağlayacak
ESNEKLİK veya ADAPTE EDİLEBİLİRLİK
Ve genişleyen organizasyon için BÜYÜYEBİLME
olanaklarını gündeme getirmektedir.
•Mimari programlar belirli sabit bir dönem için
yapılabileceği gibi bulunulan zamandan daha ileri
bir tarih teki gelişmeleri içerecek biçimde de
yapılabilir.
Kapasite belirleme teknikleri
•
Mimari programın en önemli adımı kapasite kararlarının
verilmesidir.Bu karar binayı kullanacağı düşünülen insan
sayısına veya üretilen hizmet veya ürüne bağımlıdır.
1. Üretilen hizmetin kapasitesinin belirlenmesi yöntemi: Bu
yöntemde çeşitli istatistik verilerle bir organizasyonun üretmesi
gereken hizmet miktarı ve miktarın boyutsal ve sayısal
sonucunun saptanması
2. Yaklaşık alan hesabı: Kullanıcı birimi büyüklüğü ile kullanıcı
birimi gereksinimi biliniyorsa yaklaşık alan bulunur.
3. Kullanıcı sayısı hesabı: Sürekli, geçici kullanıcıların birisi
biliniyorsa veya benzerlerinden saptanabiliyorsa veya
planlamada belirtilmişse diğeri saptanabilir.
Organizasyon sistemi işleyiş belirleme teknikleri
1.
2.
3.
Organizasyon şeması: Organizasyonu anlatan şemalardır.
Hiyerarşi ve ilişkiler şemada gösterilir.
Bölüm ilişkileri Şeması: Organizasyondaki ilişkilerin mekansal
kurgusunu da anlatan şemalardır.
İlişki matrisleri: Bölümlerin alt bölümlerin, mekan gruplarının
ve mekanların birbirleri ile ilişkilerini gösteren matrislerdir.
İlişkinin varlığı/yokluğu, sıklığı ve düzeyi belirtilebilir.
Kullanıcı isteklerinin saptanması teknikleri
Eylem inceleme: Her eylemin; koşullar, boyutlar, ilişkiler, yönetmelik ve
standartlar ile incelenmesi sonucu eylem kartlarının düzenlenmesi ve
ekipmanların araçların da bu yolla elde edilmesini içerir.
2.
Gözlem/soru formu: Kullanıcı isteklerinin soru formları ve gözlemlerle
saptanması
3.
Eylem etüdleri: Eylemlerin görsel olarak saptanması ile eylemlerin süre,
davranış şekli açısından etüdünün yapılmasıdır.
4.
İp diyagramları:Aralarında ilişki olan eylemlerin yapılması sırasında
kullanıcıların hareketlerini ifade eder.
5.
Akış diyagramları: Geniş bir alanda çok sayıda hareketin incelenmesinde
kullanılır. Eylem, davranış sıralarının saptanması önem kazanmaktadır.
6.
Konstrüktif diyagramlar: Eylem ilişklerinin karmaşık olması durumunda
tüm eylemlerin mekansal kurgu üzerinde ele alınmasını kapsar.
7.
Mekan ölçütleri listesi: Mekanların tüm özelliklerinin listelenmesidir
8.
Ekipman ve donatım kontrol listesi: Ekipmanın ilgili tesisat sistemleri ile
ilişkisinin saptanması için kullanılmaktadır.
1.
Kullanıcı isteklerinin saptanması teknikleri
Eylem kartı:Kullanıcıların mekanı nasıl kullandıklarının saptanması için
zaman içinde eylem, amaç, kullanıcı, yer ve ekipman ilişkisini belirleyen
teknikleridir.
10. Eylem korelasyon kartı: Eyleme katılan kişilerin zaman ve alt eylemler
açısından değerlendirilmesini sağlamaktadır.
11. Çok yönlü (amaçlı) mekan ölçütleri: Farklı eylemlerin aynı mekan içinde
yapılma sayısı farklı olsa da eylemin niteliği değişmemektedir. Bu nedenle
mekan içinde etylemlerin gruplandırılması çalışmaları yapılmaktadır.
12. Mevcut binaların yeni programlara veri olması için değerlendirilmesi
Benzer organizasyonlara işlevlere hizmet eden binaların tesislerin
değerlendirilmesi ile elde edilen verilerin yeni programlarda kullanılmasıdır.
Örneğin kullanma sıklığı, kullanma sayısı ve diğre tüm teknikler bu amaçla
kullanılabilir.
9.