İklim (Nemlilik ve Yağışlar)

NEMLİLİK ve YAĞIŞ
Atmosfer içerisinde bulunan su buharına nem denir.
Higrometre ile ölçülür, gr/m3 olarak ifade edilir.
 Aslında her havada nem bulunur. Dünyanın nemlilik
ve yağışının en az olduğu yerler Kutuplar ve Çöllerdir.
Havada nem oluşabilmesi için buharlaşma gereklidir.
Yani güneş ışınları dik ve dike yakın gelmeli. Bundan
dolayı dünyanın en nemli yerleri Ekvator civarı, en
nemsiz yerleri ise Kutuplardır.

Kutuplarda buharlaşma çok az olduğu için yağış
oluşma olasılığı da o kadar azdır. Havadaki nemin yağışa
dönüşebilmesi için havanın soğuması gerekir. Kutuplar
soğuma şartını yerine getiriyor fakat buharlaşma çok az
olduğu için fazla nem olmadığından yağışta olmuyor.

Çöller ise çok sıcak olduğundan ve yıllık sıcaklığı
hep fazla olduğundan yağış oluşması için gerekli olan
soğuma şartını yerine getirmez.
Buharlaşmayı etkileyen 5 faktör vardır:

Sıcaklık: Sıcaklık arttıkça buharlaşma artar.

Hava Basıncı: Basıncın yükselmesi buharlaşma
oranını azaltır.

Havadaki Nemlilik Miktarı: Havanın bağıl nem
oranı düşükse buharlaşma fazla olurken, bağıl nem oranı
yüksek ise buharlaşma oranı azalır.

Rüzgar Etkisi: Rüzgarın şiddetli estiği yer ve
zamanlarda buharlaşma fazla olur.

Buharlaşma Yüzeyi: Buharlaşma yüzeyinin geniş
olması buharlaşma miktarını arttırır.
 Havadaki nemlilik ile ilgili çok iyi bilinmesi gereken üç
tanım var;
1. Mutlak (mevcut) Nem: Havada bulunan nem miktarıdır
ve havadaki nemi tam olarak bu ifade eder, gerisi hikaye.
“gr” cinsinden ifade edilir. Her havada mutlak nem
vardır. Genel olarak mutlak nemin artması buharlaşmaya
bağlıdır. Havadaki mutlak nemin azalması ise sadece
yağış ile olur.
2. Maksimum Nem (doyuran nem): Bir hava kütlesinin
belli bir sıcaklıkta en fazla taşıyabileceği nem miktarıdır.
“gr” cinsinden ifade edilir. Sıcaklık arttıkça Max nem
artar. Yani hava ısındıkça havanın nem taşıma kapasitesi
artar. Örnek: 15ºC sıcaklıktaki bir hava kütlesi 10.5 gr
nem taşıyabilir. Yani 10.6 gr mutlak nem olursa bu hava
kütlesi yağışa geçer. Bardağı taşıran son damla mutlak
nemin max nemi geçmesidir.
3. Bağıl (Nisbi, Oransal) Nem: Havadaki mutlak nemin
yine o havanın taşıyabileceği nem miktarına (max nem)
oranıdır. “%” olarak ifade edilir. Örneğin 20ºC lik bir
hava kütlesi en fazla 14.4 gr nem taşıyabiliyor ama
havada 7.2 gr nem var, bu durumda havanın Bağıl Nemi
%50 dir. Örnek: Bir hava kütlesinde 5 gr nem var ve o
hava kütlesi 20 gr nem taşıyabiliyor. Bu durumda bağıl
nem %25tir. Aynı havanın nem açığı ise %75tir. Eğer
hava soğur ise bağıl nem artar, çünkü havanın nem
taşıma kapasitesi (max nem) azalır ve aynı Mutlak Nem
% olarak daha fazla oranda bir nemmiş gibi ifade edilir.

Sıcaklık arttıkça mutlak nem artar.

Sıcaklık arttıkça bağıl nem azalır.

Sıcaklık arttıkça maksimum nem artar.

Mutlak nem arttıkça bağıl nem artar.

Yükseklere çıkıldıkça, denizden uzaklaştıkça,
gündüzden geceye gidildiğinde, yazdan kışa geçildiğinde,
ormanlık bir alandan açık bir alana geçildiğinde Mutlak Nem
azalır.
YOĞUNLAŞMA
Yoğunlaşama; yer ve sıcaklık özelliklerine göre ikiye ayrılır:
1. Yer Durumuna Göre:
a. Yükseklerde yoğunlaşanlar: Yağmur, kar, dolu.
b. Yeryüzünde yoğunlaşanlar: Çiğ, kırağı, kırç.
2. Sıcaklık Durumuna Göre:
a. 0ºC altında yoğunlaşanlar: Kar, kırağı, kırç, dolu.
b. 0ºC nin üstünde yoğunlaşanlar: Yağmur, bulut, çiğ ve
sis’tir.
Not: Herhangi bir hava kütlesi sıcak bir yerden soğuk ve
serin bir yere giderse yoğunlaşır ve ilk etapta sis oluşur. Bu
sis yağmura da dönüşebilir.
YAĞIŞLAR
Oluşum nedenlerine göre üç çeşittir.
1. Konveksiyonel (Yükselim, siklonik) Yağış: Isınan
havanın yükselmesi ve soğumaya uğramsı ile oluşur. Çünkü
yükseklere çıkıldıkça hava sıcaklığı 200m de 1ºC düşer.
Soğuyan havanın bağıl nemi artar ve yoğunlaşarak yağış
oluşturur.

Dünya üzerinde buharlaşmanın en fazla olduğu
yerlerden biri olan EKVATOR bölgesinde bu yağış çeşidi
görülür. Güneş ışınları her zaman dik ve dike yakın açılar ile
geldiği için sürekli yükselen hava kütleleri yağış yapar.
Bundan dolayı dört mevsim düzenli yağış olur. SAVAN,
STEP, KARASAL ve TUNDRA ikliminde de bu yağış çeşidi
görülür. Türkiye’de ise İç Anadolu’daki Kırkikindi
yağmurları (ilkbaharda) konveksiyoneldir. Doğu Anadolu’da
oluşan yaz yağmurları da konveksiyoneldir.
2. Orografik (Yamaç) Yağış: Denizden gelen nemli hava
kütleleri kara üzerinde bir dağ yamacı boyunca yükselir ve
soğur ise yağışa sebep olur. Muson Asyası (G.D.Asya)nda
görülen MUSON iklimi bu yağışa en iyi örnektir. Ayrıca
Ilıman Okyanus ikliminde de yer yer görülür. Türkiye’de
Karadeniz İkliminde görülür. Çünkü kuzeyden gelen
rüzgarlar, denize paralel uzanan dağlar boyunca yükselerek
soğur ve yağış bırakır.
3. Cephe (Frontal) Yağış: Farklı özellik ve sıcaklıktaki hava
kütlelerinin karşılaşma alanlarına cephe denir. İki farklı
basınç özelliği gösteren hava kütlesi karşılaştığında yüksek
basınç alçalır, alçak basınç ise yükselip yüksek basıncın
üzerine çıkar ve soğuyarak yağış getirir. Dünyada, 60º DAB
alanlarında Kutup rüzgarları ile Batı rüzgarlarının karşılaşma
alanlarında cephe olur ve yağış görülür. Burada görülen iklim
ILIMAN OKYANUS (OKYANUSAL) iklimdir. Türkiye’de
Kışın Akdeniz ikliminde görülür.
Türkiye’de Bölgelerin en fazla yağış aldığı mevsimler:
KARADENİZ bölgesi: Sonbahar
AKDENİZ ve EGE bölgesi: Kış
DOĞU ANADOLU: Yaz
İÇ ANADOLU: İlkbahar
Dünyanın En Fazla Yağış Alan Yerleri:
1. Ekvatoral Bölge
2. Muson Asya’sı
3. Orta Kuşak Karalarının Batı kıyıları (Okyanusal
iklim), 60ºEnlemleri ve çevresi.
Dünyanın En Az Yağış Alan Yerleri:
1. Dinamik Yüksek Basınç alanlarındaki çöller (30º
enlemleri).
2. Karaların iç kesimleri ve kutuplar.
NOT: Her mevsim yağışlı olan bir yerde yağış rejimi
düzenlidir. Akarsu akış rejimi düzenlidir. Tarımda sulamaya
gereksinim duyulmaz ve sulamanın yetersiz olduğu kurak
bölgelerde uygulanan NADAS (toprağı bir yıl dinlendirme)
yöntemi bu bölgelerde uygulanmaz. NADAS, yağışın yeterli
olmadığı yerlerde uygulanan bir yöntemdir.