Slayt 1
advertisement
CANLILAR DEYİNCE AKLA SADECE HAYVANLAR GELMEMELİDİR MİKROSKOBİK CANLILAR BİTKİLER, HAYVANLAR MANTARLAR Yeryüzündeki besin ve oksijenin hemen hemen tamamı bitkiler tarafından üretilir.Bitkiler yeryüzünün büyük bir bölümüne yayılmıştır.Bitki çeşitliliğinin çok fazla olması diğer canlı gruplarında olduğu gibi bitkilerinde sınıflandırılarak incelenmesini gerektirmiştir.Bitkiler yapısal özelliklerine göre;çiçekli ve çiçeksiz olmak üzere iki grupta incelenir. • Bitkilerin sınıflandırılmasında iki temel grup vardır.Bunlardan biri çiçeksiz bitkilerdir.Adından da anlaşılacağı gibi çiçeksiz bitkilerde çiçek bulunmaz.Çiçeksiz bitkiler genellikle nemli topraklarda ve ağaç gövdelerinde yaşar.Çiçeksiz bitkilere şu örnekleri verebiliriz. • Ağaç kabuklarının güneş görmeyen taraflarında,nemli duvar ya da kayaların üzerinde yetişir.Kara yosunlarında,kök yerine köke benzeyen yapılar bulunur.Bu yapılarla bulunduğu yüzeyden suyu alır.Kendi besinini üretir. • Çiçeksiz bitkilerin bir diğer türüdür.Yeşil renklidir.Yassı bir yapısı vardır.Nemli topraklarda ve ağaçların üzerinde yetişir. • Düzgün yapılı 40-50 cm boylarında çiçeksiz bir bitkidir.Gövdesi silindir bir biçimdedir.Otsu bir yapısı vardır.Atkuyruğu tarlalarda,dere kıyılarında ve eğimli arazilerde yetişir. • Yapı olarak çiçekli bitkilere benzerler.Eğrelti otlarında kök,gövde ve yapraklar bulunur.Ancak bunlar da gerçek kök ve yapraklar değildir.Eğrelti otları ormanlarda,ağaç diplerinde,nemli yerlerde ve dere kenarlarında yetişir.Boyları genelde 40100 cm arasında değişir.Toprak üzerinde geniş ve yeşil renkli yaprakları vardır. • Bitkilerin bazılarını biz de tanır ve isimlerini biliriz.Bitkileri özellikle çiçeklerine bakarak tanırız.Gül,papatya,karan fil gibi bitkiler ve diğer pek çok çiçek hem değişik renkleri hem de kokularıyla hayatımızı güzelleştirir. çiçek yaprak gövde kök • Kök,bitkinin toprak altında kalan kısımdır.Bitki kökleri farklı şekil ve görünüşte olabilir.Bazı kökler besin olarak tüketilir.Havuç ve turp,kökü besin olarak tüketilen bitkilerdendir.Kökün bazı görevleri vardır.Bunlardan bazıları şunlardır;bitkinin toprağa tutunmasını sağlar,topraktaki su ve çözünmüş maddeleri almayı sağlar,bitkideki besinleri depolar. • Gövde bitkinin toprak üzerinde bulunan kısımlarından biridir.Gövde yapısı bitkiden bitkiye değişebilir.Bazı bitkilerde otsu gövde denen gövde bulunur. • Bazı bitkilerde de odunsu gövde adı verilen gövde bulunur. • Yaprak bitkinin en önemli kısımlarından biridir.Yapraklar genellikle yeşil renklidir.Şekil bakımından birbirinden çok farklılık gösterebilir.Örneğin mısır,çınar ve elma yaprağı görünüm olarak farklıdır.yaprağın görevleri;fotosentez yapar,solunum yapar ve terleme yapar. damar Yaprak ayası Yaprak sapı • Bitkinin kısımlarından biride çiçektir.Çiçekler rengarenk görünümleri ve hoş kokularıyla tabiata güzellik katar.Ancak çiçeğin görevi sadece tabiata güzellik katmak değildir.Çiçek bitkinin üreme yapısıdır.Çiçekte üretilen tohumlar bitkinin çoğalmasını sağlar.Çiçeğin kısımları şunlardır; • Çiçeğin renkli kısmıdır.Çiçeğe ve etrafa güzel görüntü verir.Böcekleri çiçeğe çekerek çiçek tozlarının çevreye ve diğer çiçeklere dağılmasına yardımcı olur. Taç yaprağı • Çiçeğin yeşil renkli bölümüdür.Çiçeği dışardan çevreler.Çiçeğin özellikle tomurcuk durumundayken korunmasını sağlar. Çanak yaprak • Çiçek tozlarının üretildiği yapılardır.Çoğunlukla Dişi organın etrafında yer alırlar. Erkek organ • Tohumun oluşturduğu kısımdır.Genellikle çiçeğin ortasında bulunur. Dişi organ • Çiçeği dala bağlayan kısımdır. Çiçek sapı • 1. 2. 3. 4. Hayvanlarda benzer ve farklı özellikler bulunur.Genellikle onlara ait şu özellikleri inceleriz; Beslenme şekli Yaşama alanı Üreme şekli omurgası • Günümüzde hayvanlar sınıflandırılırken öncelikle göz önünde bulundurulan özellikleri;vücutlarında omurga bulunup bulunmamasıdır.Buna göre hayvanlar; omurgalılar ve omurgasızlar olmak üzere ikiye ayrılır. • Omurga sırtımızın ortasında uzanan bir yapıdır.Omurga sadece insanlarda bulunmaz.Hayvanların bir kısmının da sırtında omurga vardır.Vücudunda omurga olan hayvanlara omurgalı hayvanlar adı verilir.Omurgalılar,hayvanların sınıflandırılmasında kullanılan iki temel gruptan biridir.Omurgalı hayvanlar beş gruba ayrılır. 1. Suda yaşayan canlılardır. 2. Çoğunlukla vücutları pullarla kaplıdır. 3. Yumurtayla çoğalırlar. 4. Solungaçlarla solunum yaparlar. 5. Yüzgeç ve kuyruğuyla hareket ederler. 1. Akciğer ve deri solunumu yaparlar. 2. Derileri kaygan ve nemlidir. 3. Böceklerle beslenirler. 4. Genellikle göl ve akarsu kenarlarında yaşarlar.Ağaçta ve çimende yaşayan türleri de vardır. 5. Yumurtayla çoğalırlar 1. Vücutları sert pullarla kaplıdır. 2. Yumurtayla çoğalırlar 3. Sürüngenlerin karada ve suda yaşayan türleri vardır. 4. Timsah,kertenkele,kaplum bağa ve yılan sürüngenler grubuna dahil hayvanlardır. 1. Dünya üzerinde çok geniş bir yaşama alanına yayılmış canlılardır. 2. Vücutları tüylerle kaplıdır. 3. Kuşların gaga yapıları beslenme şekillerine göre farklılık gösterir. 4. Akciğerleriyle solunum yaparlar. 5. Yumurtayla çoğalırlar. 1. Memeli hayvanlarda yeryüzünde geniş bir yayılım alanına sahiptir. 2. Balina,yunus ve foklar deniz ve okyanuslarda yaşayan memelilerdendir. 3. Doğurarak çoğalırlar 4. Yavrularını sütle beslerler 5. Memelilerin vücutları kıllarla kaplıdır. • Omurgasız hayvanların vücutlarında iskelet bulunmaz.Dolayısıyla iskeletin bir parçası olan omurgaya da sahip değildirler.Vücutlarında kemiklerden oluşan iskelet ve omurga bulunmayan hayvanlar omurgasız hayvanlar olarak adlandırılır.bunlardan bazıları şunlardır; • Nemli,ılık,az ışıklı ve yiyecek yönüyle engiz ortamlar mantarlar için iyi bir yaşama ve çoğalma alanıdır.Meyve,sebze,ekmek ve peynirlerin üstü bile mantarlar için yaşama alanı olabilir.Mantarların,görünüş ve özelliklerini birbirinden farklı çeşitleri vardır.bunlardan bazıları; • Mantarlar arasında yenilebilen çeşitli olan mantarlardır.Şapkalı mantarların yenilebilen çeşitlerinin besin değeri yüksektir.Yenilebilen bazı mantar türlerindeki vitamin değeri sebzelerden birkaç kat daha fazla olabilmektedirler.Ancak şapkalı mantarların zehirli çeşitleri de vardır. • Bazı besin maddelerinin bozulmasına sebep olan bir mantar çeşididir.Ekmek,peynir,portakal,limon,elma ve diğer bazı yiyeceklerin açıkta bekletilmesi sonucunda üzerlerinde yeşil ya da beyaz bir örtü oluşur.Bu örtü,küf olarak adlandırılır. • Zararlı mikropları öldüren maddelerdir.Bazı küf mantarları antibiyotik üretiminde kullanılır.Penisilin ilk kez peynir küfünden üretilen bir antibiyotiktir. • Gözle görülemeyecek kadar küçük mantarlardır.Maya mantarlarının,çeşitli peynirlerin oluşmasında ve hamurun kabarmasında rolü vardır.Maya mantarları uygun ortam şartları bulduğunda çoğalır.Bu mantarların çoğalması sırasında gaz kabarcıkları çıkar.Bu sebeple pastalara ve ekmeğe maya mantarları katılır.Ilık su,besin ve uygun sıcaklığı bulan maya mantarları çoğalmaya başlayarak ekmek ve pastanın içerisinde gaz kabarcıkları oluşturur.Böylece ekmek ve pasta kabarır ve gözenekli olur. 1. El ve ayak derisinde,parmak aralarında kaşıntıya ve derinin tahriş olmasına, 2. Saçların dökülmesine, 3. Bebeklerin ağızlarında görülen pamukçuk hastalığına sebep olur 1. 2. 3. 4. Şapkalı mantarların besleyici değeri yüksektir. Bazı peynirlerin üretilmesinde kullanılır. Hamurun mayalanmasını sağlar. Penisilin gibi antibiyotiklerin üretilmesinde kullanılır. 1. Zehirli türlerinin yenilmesi önemli rahatsızlıklara hatta ölümlere yol açar. 2. Besinlerin küflenip bozulmasına sebep olur. 3. Saçkıran hastalığına dolayısıyla kelliğe sebep olur.El ve ayaklarda kaşıntıya sebep olur. 4. Bazı tarım ürünlerinde hastalığı sebepolur. • Bitki,hayvan ve mantarların dışında bir diğer canlı grubu da mikroskobik canlılardır.Mikroskobik canlılar çok küçük olduğu iççin bir araç olmadan gözle görmek mümkün değildir.Mikroskobik canlılar,mikroskobik gözlemlenebilmektedir.Bu canlıların toprakta,havada,suda yaşayan pek çok türleri vardır.Mikroskobik Canlıların bazıları çok zor koşullarda da hayatını devam ettirebilir.Mikroskobik canlıların da mantarlar gibi yararlı ve zararlı türleri vardır. • Yararlı mikroskobik canlılar sütten,yoğurt ve peynir oluşmasını,üzüm suyundan sirke oluşmasını sağlar.Ayrıca topraktaki atık maddelerin çürüyerek toprağa karışmasını sağlar.Atık maddelerin toprağa geri dönüşümü toprağı zenginleştirir ve verimini artırır.Toprağa düşen ağaç yaprakları ve ölmüş hayvanlar gibi atıklar çürümeseydi;zamanla birikir dünya yaşanmaz bir hale gelirdi.Bu bakımdan mikroskobik canlıların,yeryüzünde hayatın devamı için çok önemli olduğunu söyleyebiliriz. • Zararlı mikroplar tifo,kolera,dizanteri,verem, tetanos ve boğaz hastalıklarına sebep olur.Mikroplar insan vücuduna besin,su,hava,deri ve kan yoluyla girebilir.Mikroskobik canlılar yiyecek ve içeceklerin bozulmasına sebep olur.Buzdolabına konmayıp açıkta bırakılmış besinler uygun ortam şartlarında kolayca bozulur.Buzdolabında günlerce bozulmadan kalan süt,yoğurt,et gibi besinler açıkta kısa sürede bozulur ve kokar. • • 1. 2. 3. 4. Canlılar,hayatlarını sürdürebilmek için uygun ortamlara ihtiyaç duyar. Uygun ortam şartları; Beslenmek Korunmak Üreme barınma • Canlılar,hayatını sürdürürken enerjiye ihtiyaç duyarlar.Avını yakalamak ya da düşmanından kaçmak enerji gerektirir.canlılar ihtiyaç duydukları enerjiyi tükettikleri besinlerden karşılar.Ayrıca büyüme ve gelişme için de besin gereklidir.Canlıların ihtiyaç duydukları besini karşılama yöntemleri birbirlerinden farklıdır.Bitkiler fotosentez yapar.Bu sebeple bitkiler besinlerini kendileri üretir.Hayvanların bir kısmı bitkilerle beslenir.Bitkilerle beslenen hayvanlar otçul olarak adlandırılır. • Hayvanların bir kısmı etçildir.Etçil hayvanlar,diğer hayvanlarla beslenir.Çoğunlukla da otçulları tüketir. Aslan,kurt,tilki,çakal,sırtlan,kartal ve timsah etçil hayvanlardır.Bazı hayvanlar ise hem et hem de otla beslenir.Besin zincirinin ilk basamağında bitkiler bulunur.İkinci basamakta ise otla beslenen canlılar yer alır.Otla beslenen canlılardan sonra etle beslenen canlılar gelir.Her canlının tabiatta bir görevi vardır.
