üreme sağlığı
advertisement
ÜREME SAĞLIĞI Dr. Necla TUGAY AYTEKİN Sunum akışı • • • • • Üreme sağlığı tanımı ve temel öğeleri Cinsel sağlığı olumsuz etkileyen durumlar Güvenli cinsellik Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar Dünyada üreme sağlığı sorunları Üreme sağlığı ve cinsel sağlık Üreme sağlığı ve cinsel sağlık; cinsel açıdan bedensel, duygusal ve toplumsal tam iyilik hali olup, kadın – erkek, genç – yaşlı bütün insanlar için temel bir haktır. Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Cinsellikle ilgili temel insan hakları • Bilgilenme eğitim, • Evlenme ve aile kurma konularında seçim yapma, • Çocuk sahibi olup olmamaya karar verme, • Sağlık hizmeti alma ve sağlığın korunması, • Bilimsel gelişmelerden yararlanma, • Gizlilik ve onurun korunması, • Sürekli hizmet alabilme. Üreme sağlığının temel öğeleri • Üreme organlarının normal işlev görmesi, • Sağlıklı ve mutlu bir cinsel yaşam, • Cinsellik ve doğurganlığı zorlamalar olmadan yaşayabilme, • Çocuk sahibi olup olmama ve ne zaman ve kaç çocuk sahibi olacağına karar verebilme, • Bu kararı istediği gibi uygulayarak planlanmış gebelikler sonucu sağlıklı çocuklara sahip olabilme, • Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunabilme, gerektiğinde tedavi olabilme. Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Cinsel sağlığı olumsuz yönde etkileyen durumlar • Cinsiyet ayrımcılığı, • Gençlik ve yetişkinlikte doğru ve yeterli bilgilenmeme ve bu nedenle cinselliği doyurucu ve güvenli biçimde yaşayamama, • Hazır olduğundan, sorumluluğunu alabileceğinden ve kararından emin olmadan cinsel ilişkiye girme, • Çok genç veya çok geç yaşta ya da hazır olmadan anne – baba olma, Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Cinsel sağlığı olumsuz yönde etkileyen durumlar • Korunmasız cinsel ilişkiler sonunda HIV/AİDS, hepatit B ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara ( CYBE ) yakalanma, bulaşmanın farkında olmama ve / veya diğer nedenlerle tedavi olamama, • CYBE, gebelikten korunma, gebelik sonlandırma, gebelik, doğum, doğum sonrası gibi durumlarda nitelikli sağlık hizmetinden yararlanamama. Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Cinsiyet ve cinsellik • Cinsiyetin biyolojik yönü: Kromozomlar, cinsel salgı bezleri, hormonlar, iç ve dış cinsel organlar, ikincil cinsiyet özellikleri. • Cinsiyetin sosyal yönü: Kendi kadınlığı ya da erkekliği hakkındaki duyumsama. • Cinsel yönelim: Karşı cinse ( heteroseksüel ), aynı cinse ( homoseksüel ), her iki cinse ( biseksüel ) olabilir. Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Güvenli cinsellik • Cinsel yakınlık; sevgi, aşk, düşünme, tutku dolu bir dokunuş sarılma, öpüşme, sevişme olabilir. • Cinsel organların birleşmesi cinsel davranışların sadece birisidir. • Vajinal ilişki gebelik, tüm cinsel birleşmeler CYBE riski taşır. • Her yetişkin davranışı gibi, cinsel davranışlar da sorumluluk gerektirir. Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Güvenli cinsellik • Cinsel ilişkinin en önemli riskleri: İstenmeyen gebelikler ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardır. • Bu iki tehlikeden koruyan tek yöntem, doğru kullanılan, kondomdur. Kondom kullanımı • • • • • • Önceden elde edilmeli Şüpheli ilişkide mutlaka kullanılmalı Kayganlaştırıcı sürülmemeli Penis sertleştikten olduktan sonra takılmalı Ucunda hava kalması önlenmeli Sertleşme kaybolmadan elle tutularak ilişki bitirilmeli • Yalnız bir kez kullanılmalıdır. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar KADINDA: • • • • Normalden farklı akıntı ( renk, koku ) Karın alt kısmında ağrı Vajinada yanma ya da kaşıntı Cinsel ilişki sırasında ağrı ERKEKTE : Penisten akıntı Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar KADIN ve ERKEKTE: • Cinsel bölge ya da ağız kenarında yara, beze veya kabarcıklar • İdrar yapma ya da dışkılama sırasında yanma / ağrı, • Boğazda şişkinlik ya da kızarıklık, • Ateş, titreme, ağrı, • Cinsel organlar etrafında şişlik. Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Bulaşma yolları • Her türlü cinsel birleşme, • Kan ve kan ürünleri • Anneden bebeğe gebelik, doğum ve emzirme yoluyla. Erkekten kadına bulaşma daha kolay olur. Korunma • Tek eşli olmak, • Cinsel eşin başkalarıyla ilişkisi olmadığından emin olmak, • Her türlü cinsel ilişkide kondom kullanmak, • Cilt bütünlüğünü bozan işlemlerde steril alet kullanımı, • Kan ve / veya kan ürünlerinin güvenirliği, • Ortak iğne, enjektör kullanımından kaçınmak. Bilkent Üniversitesi sağlık merkezi Dünyada üreme sağlığı sorunları • Aile planlaması karşılanamayan çift 120 milyon • İnfertil çift 60 – 80 milyon • Anne ölümleri ( yılda ) 585 bin • Ciddi maternal hastalık ( yılda ) 20 milyon • Perinatal bebek ölümü ( yılda ) 7,2 milyon • HIV / AİDS’li yetişkin 40 milyon Toplumsal cinsiyet, sağlık ve kadın 2003 HÜKSAM Dünyada üreme sağlığı sorunları • Yeni HIV olgusu ( yılda ) 2,75 milyon • Sağlıksız koşullarda düşük ( yılda ) 20 milyon • Tedavi edilebilir CYBE ( yılda ) 333 milyon • İnvaziv serviks kanserli kadın 2 milyon • Yeni serviks kanseri olgusu ( yılda ) 450 bin • Genital mutilasyonlu kadın 85 – 110 milyon Toplumsal cinsiyet, sağlık ve kadın 2003 HÜKSAM Karşılıklı sevgi, saygı ve güvene dayanan bir ilişkide cinsellik daha mutlu olarak yaşanacaktır.
