Bölüm 22 Para ve Banka

Bölüm 22
Para ve Banka
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,
8th Edition, McGraw-Hill, 2005
PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
Birtakım önemli sorular
• Toplum paraya neden ihtiyaç duyar?
• Hükümetler para arzını neden
değiştirirler?
• Finans piyasalarının reel sektörle
etkileşimi nasıldır?
• Parayla faiz oranı arasındaki ilişki
nedir?
2
Para
• Ekonomide herkes tarafından kabul
görmüş bir alışveriş ve borç ödeme
aracıdır.
• Paranın Çeşitleri:
– MAL PARA: Tütün, ipek, altın
– KANUNİ PARA: Banknotlar ve bozuk
paralar
– KAYDİ PARA: Banka parası
3
Paranın fonksiyonları
• Değişim (mübadele) Aracı (Medium of exchange)
– Alışveriş ve borçların ödenmesinde para takastan (barter)
daha etkili bir araçtır.
• Hesap Birimi Aracı (Unit of Account)
– Fiyatların ve hesapların büyüklüğünü ölçen bir birimdir.
• Değer Saklama Aracı (Store of value)
– Para gelecekte alışverişte kullanılmak üzere elde tutulabilir.
• Borç ödeme aracı: Borçların (gelecekte geri ödemelerin)
para birimi cinsinden belirlenmesi
4
…
•
Likidite: Herhangi bir servetin paraya
dönüştürülebilme kabiliyeti
Bir diğer deyişle: paraya yakınlık derecesi
•
PARA: tam likit servet şekli…
•
Hisse senedi, bono, emlak,
Likidite yüksek
Likidite az
5
Modern Bankacılık
• Finansal Aracı
– Borç verenle alanı biraraya getirme
konusunda uzmanlaşmış bir kurumdur.
• Örneğin ticari bankalar hükümetin izni
altında kredi verebilir ve mevduat kabul
edebilir,
• Çek hesapları açabilir.
6
Finansal Piyasalar hakkında
genel bilgiler
• Finansal Varlık (Financial asset)
– Belirli bir dönem boyunca sahip olduğu kişiye belirli
bir faiz geliri getiren değerli kağıda verilen isimdir.
• Nakit (Cash)
– Banknot ve bozuk para, faiz geliri getirmez.
– Tüm varlıklar içinde en likit olanı nakit paradır.
• Bonolar (Bills)
– Bir seneden az vadeli, bilinen bir tarihte piyasaya
çıkartan kurum tarafından satın alınması garanti
edilmiş finansal varlık
– Likiditesi yüksektir
7
Finansal Piyasalar hakkında
genel bilgiler (devam)
• Tahviller (Bonds)
– Uzun vadeli finansal varlıklardır, daha uzun zaman
dilimleri belirsizliği de arttırdığından daha az
likittirler.
• Hisse Senetleri (Industrial shares,equities)
– Sahibine temettü geliri (kâr payı) sağlar
– Likiditesi yüksek değildir.
8
Modern bankacılık
Modern bankacılık sisteminde iki tip bankacılık
vardır:
1. az sayıda banka vardır ve bunların her birinin
çok sayıda şubesi mevcuttur. (İngiltere ve
Kanada)
2. birçok bağısız bankalar vardır. (Amerika)
Ticari bankalar: özel kişi veya kurumlara ait kar amacı
güden kurumlar
•
–
Bütün ticari bankaların bir çok ortak yönleri vardır: müşterilerinin
mevduatlarını tutarlar, belli mevduatların çekle hesaplar arasında
transferlerine izin verirler, hane halklarına ve firmalara borç verirler ve
devletin değerli kağıtlarına yatırımlar yaparlar.
9
Modern Bankacılık
Rezerv: Mevduat sahiplerinin taleplerini hemen
karşılayabilmek için gerekli para
Rezerv Gereği: tedbir gereği mevduat sahiplerinin günlük
nakit ihtiyacını karşılamak üzere elde bir miktar nakit
bulundurulması
Rezerv Oranı: Bankaların tuttuğu rezervlerin mevduatına
oranı…
Banka bu miktarın üzerinde rezerv bulundurursa buna rezerv
fazlası denir.
10
Bankaların Kredi Yaratma
Mekanizması
• Kağıt para hem nakdi hem de vadesiz mevduatı
kapsar.
• Bankalardaki mevduat değişince dolaşımdaki para
miktarı veya kısaca para arzı da değişir.
• Öte yandan bankalar vadesiz mevduat hesapları
karşılığında yeni vadesiz mevduat yaratırlar.
• Ticari bankalar varlıklarının sadece belirli bir oranını nakit
rezerv olarak tutarlar…
• böylece kredi yaratma imkanına kavuşurlar
• Bankaların yarattıkları vadesiz mevduata “kaydi
para” ya da banka parası denir.
11
Bankalar nasıl kredi
yaratırlar?
• Ticari bankalar sahip oldukları varlıkların ancak
küçük bir oranını ellerinde nakit olarak tutarlar.
– Bu orana Mevduat Munzam Karşılığı (Reserve
Requirement Ratio) denir.
– Böylelikle varlıklarının önemli bir kısmını krediye
dönüştürebilirler.
• Örnek:
– Sonsuz sayıda banka olduğunu, bankaların
mevduatlarının %10’ununu yasal karşılık olarak
tutmaları gerektiğini varsayalım.
– A kişisi 100 TL’sini 1. Banka’ya yatırsın
– 1. Banka kasasında 10 TL karşılık ayırır, kalan 90
lirayı kredi olarak B kişisine verir.
– B kişisi 90 TL’yi 2.Banka’ya yatırır. 2.Banka 9 TL
karşılık ayırıp 81 TL’sini 3. kişiye kredi olarak verir.
12
Bankalar nasıl kredi
yaratırlar? (2)
• Bankacılık sistemi olmadığında para arzı
100 TL olarak kalacaktı.
• Ancak bankacılık sistemi, kredi
mekanizmasıyla piyasadaki para arzını
genişletir
• 3. kişi ile beraber para arzı=100+90+81
olarak genişlemiştir.
• Kişi sayısı sonsuza giderken, para arzı da
azalarak artmaya devam eder ve 1000
TL’ye ulaşır.
13