3 Çağdaş MS tedavisi ­hakkında genel bilgiler Multipl Skleroz ­Referans Serisi 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 1 27.08.14 13:26 Çağdaş MS tedavisi tüm dünyada binlerce hastanın yaşamını iyileştirmiştir. Ani olarak ortaya çıkan belirtileri (atakları) tedavi etmek için kortikosteroidler kullanılırken, örneğin beta-interferonlar gibi bağışıklık sistemini düzenleyici etkin maddeler hastalığın doğal seyrini olumlu etkileyebilir. Bu broşürde, beta-interferonların etki mekanizmaları ve sinir hücreleri üzerindeki koruyucu etkileri açıklanarak alternatif tedavi konseptleri ­tanıtılacaktır. Bu broşür, multipl skleroz hastalığı ile ilgili temel bilgileri ve bununla birlikte hastalığın tanı ve tedavisini çeşitli bölümlerde işleyen Multipl Skleroz Referans Serisi’ne aittir. Broşürün bu sayısının basıldığı tarihte (bkz. arka sayfa) klinik araştırma safhasını henüz aşmamış olan tedavilere ilişkin bilgiler için ilgili üreticilerin bilgi kaynaklarına ­başvurmanızı rica ediyoruz. Yayımlayan: BETAPLUS® Serviceteam Groner Landstraße 3 · D-37073 Göttingen Telefon: 0800 – 2 38 23 37 (ücretsiz) E-posta: serviceteam@betaplus.net İnternet: www.ms-gateway.de Diese Broschüre gibt es in den Sprachen Deutsch, Englisch, Polnisch, Russisch und Türkisch. ©2014 2 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 2 27.08.14 13:26 İçindekiler Çağdaş MS tedavisi Ataklarda kortikosteroid kullanımı Temel tedavi yöntemi olarak bağışıklık sistemini düzenleyici ilaçlar Beta-interferonlar 4 5 6 7 Beta-interferonların yapısı 7 Beta-interferonların etki mekanizmaları8 Miyelin ve aksonların korunması10 Kontrol altında tutulabilir yan etkiler13 Beta-interferon tedavisine alternatif tedavi yöntemleri 14 Glatiramer asetat14 İmmünglobulinler16 Azatioprin 17 MS tedavisi için onaylanmış temel tedavi yöntemlerinden bazıları18 Eskalasyon tedavisi 20 Fingolimod20 Natalizumab21 Mitoksantron23 Siklofosfamit23 Diğer tedavi yöntemleri 24 Alemtuzumab 24 Teriflunomid26 Dimetil fumarat 27 DGN/KKNMS Kılavuzu’nda açıklanan kademeli multipl skleroz tedavisi Sözlükçe 28 30 3 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 3 27.08.14 13:26 Çağdaş MS tedavisi MS hastalığına karşı halen kesin bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak, hastalık seyrinin hafifletilmesi için yüksek etkiye sahip bir dizi ilaç mevcuttur. Temel tedavi yöntemi olarak bağışıklık sistemini düzenleyici ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar MS ataklarının sayısını ve şiddetini azaltabilir ve geriye kalan engellilik durumunun boyutlarını azaltabilir. Ani olarak ortaya çıkan belirtiler (ataklar) ise kortikosteroidlerle tedavi edilir. MS hastalığı kişinin özel durumuna göre tedavi edilir: •Ataklar kortikosteroidlerle tedavi edilir. •Hastalığın doğal seyrini olumlu yönde etkilemek için bağışıklık sistemini düzenleyici ilaçlar kullanılır. •Özellikle aktif bir şekilde seyreden ve ilerlemiş olan hastalık aşamalarının bağışıklık sistemini baskılayan (immünsüpresif) ilaçlarla tedavi ­edilmesi mümkündür. En son araştırmalarda, hastalığın bir sonraki atağını beklemek yerine bağışıklık sistemini düzenleyici bir ilaç ile erkenden tedaviye başlanmasının daha avantajlı olabileceği görülmüştür. Erken uygulanan tedavi sayesinde yıllık atak oranı düşürülebilir ve eskalasyon tedavisine geçmek zorunda kalma tehlikesi azaltılabilir. Ayrıca, hastanın bilişsel yetenekleri daha uzun bir süre korunabilir. Tedavi, MS hastalığına yönelik ilk klinik belirti tespit ­edildikten hemen sonra başlatılmalıdır. 4 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 4 27.08.14 13:26 Ataklarda kortikosteroid kullanımı Kortikosteroidler, akut hastalık aktivitesi (ataklar) durumunda standart olarak verilen ilaçlardır. Atakların süresini ve yoğunluğunu azaltan kortikosteroidler (glukokortikosteroid veya sadece steroid adıyla da bilinmektedir), vücut içinde üretilen bir hormon olan kortizonun türevleridir. Verilen kortikosteroidler vücuttaki kortizondan çok ufak bir farkı olsa da aynı etkiye sahiptir. Bu ilaçlar, serum yoluyla veya ağızdan birkaç gün boyunca verilebilir. Bir atak durumunda kortikosteroidlerin çok sayıda pozitif etkisi vardır. Bağışıklık sisteminin baskılanması (iltihaplanmayı önleyici etki) bu etkilerin en önemlisidir. MSS (merkezi sinir sistemi) içindeki iltihaplanmalar ve su birikmeleri (ödem) azaltılır ve koruyucu kan beyin bariyerinin ­fonksiyonu eski haline getirilir. Akut ve kısa süreli tedaviler genelde iyi tolere edilir. Uzun süreli tedaviler içinse kortikosteroidler uygun değildir. Bunlar sadece akut bir ataktan iyileşmeyi destekler. Kortikosteroidlerle uygulanan uzun süreli bir tedavi örneğin osteoporoz gibi yan etkilere yol açabilir. Daha ayrıntılı bilgi edinmek için hekiminize veya eczaneye sorunuz. 5 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 5 27.08.14 13:26 Temel tedavi yöntemi olarak bağışıklık sistemini düzenleyici ilaçlar MS hastalığında bağışıklık sisteminin belli reaksiyonları yanlış yönlendirildiğinden, vücudun kendi dokusuna yönelik saldırılar meydana gelir (otoimmün reaksiyon). Hedef ise bu reaksiyonlara müdahale etmektir. Bunu yapan ilaçlar, bağışıklık sistemini düzenleyici ilaçlar olarak adlandırılır. Bu ilaçlar, yanlış yönlendirilmiş savunma hücrelerinin belli eylemlerini değiştirir (modüle eder, yani düzenler). Böylece bağışıklık sistemi, MS gibi bir hastalık nedeniyle değiştirilmeden önceki eski durumuna doğru yönlendirilir. Bağışıklık sistemini düzenleyici etkiye sahip iki tür ilaç vardır: Beta-interferonlar ve interferon olmayan ilaçlar. 6 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 6 27.08.14 13:26 Beta-interferonlar İnterferonlar, güncel durumda (örneğin enfeksiyon halinde) bağışıklık sisteminin uyumlu hale getirilmesi için vücut içinde belli savunma hücreleri tarafından üretilen bir protein ailesini kapsar. İnterferonlar alfa, beta ve gamma interferonlar olmak üzere üçe ayrılır. İnterferonlar, bağışıklık sisteminin doğal savunma fonksiyonu çerçevesinde farklı rollere sahiptir. Tip I interferonlar (alfa ve beta-interferonlar), iltihaplanma ve virüs enfeksiyonlarına karşı etkilidir. İltihaplanmayı arttırıcı bir etki gösteren Tip II interferonlar (gamma interferon) ise MS hastalığında daha fazla üretilir. Beta-interferonlar da gamma interferonun “rakibi” olup MS tedavisinde bağışıklık sistemi düzenleyicisi olarak kullanılır. Çağdaş biyoteknoloji sayesinde bu doğal proteinlerin yeterli miktarda üretilmesi ve ilaç olarak kullanılması mümkündür. Beta-interferonların yapısı Sentetik beta-interferonlar insan vücudundaki beta-interferonlara çok benzer (şekil 1). Bakteriler veya hamster hücreleri tarafından üretilen sentetik beta-interferonlar MS tedavisinde yıllardır başarıyla kullanılmaktadır. IFN beta-lb Şekil 1: İnterferonlar tanımlanmış bir molekül yapısına sahiptir. 7 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 7 27.08.14 13:26 Beta-interferonların etki mekanizmaları Multipl Skleroz Referans Serisi’nin 1 numaralı modülünde, bağışıklık sisteminin vücudun dokusunu nasıl yanlışlıkla “düşman” olarak algıladığı ve savunma hücrelerinin normalde kapalı olan kan beyin bariyerini (KBB) nasıl aşarak miyeline ­saldırdığı (otoimmün reaksiyon) açıklanmıştır. Beta-interferon, kan beyin bariyerinin yanlış yönlendirilmiş bağışıklık hücrelerine yönelik geçirgenliğini azaltır. Beyin Omurilik Beta-interferon ile uygulanan tedavi KBB’nin fonksiyonunu normale dönüştürebilir ve böylece beynin iltihaplanmasına sebep olan önemli bir kaynağı engelleyebilir. Beta-interferon, bağışıklık sistemini düzenleyici özellikleri sayesinde iltihap proseslerini azaltabilir ve yanlış yönlendirilen bağışıklık sistemi reaksiyonunu tekrar kontrol altına almaya yardımcı olabilir (şekil 2 altta). 8 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 8 27.08.14 13:26 Kafa kubbesi* Kan damarı Şekil 2: İnterferon beta’nın varsayılan etki ­mekanizması. Sinir hücresi Savunma hücresi kan beyin bariyerinden geçiyor Aktifleşmiş yiyici hücreler (makrofajlar) İnterferon gamma, savunma hücrelerini aktifleştirir İnterferon beta tedavisi ­uygulandığında İnterferon beta, savunma hücrelerinin kan beyin b ­ ariyerinden geçiş akışını azaltır Aktifleştirilmemiş savunma hücresi İnterferon beta tedavisi ­uygulanmadığında Sinirlerde daha az iltihaplanma ve hasar İnterferon beta’nın bulunuyor olması interferon gamma’nın üretimini ve savunma hücrelerinin aktifleştirilmesini azaltır *Şekil orijinal ölçekte değildir 9 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 9 27.08.14 13:26 Miyelin ve aksonların korunması Beta-interferon, tahrip edici makrofajların engellenmesi sayesinde miyelin kılıfını ve aksonları daha fazla ­zarardan korur. Beynimiz, sinirlerdeki hasarları kapasite aktarımı ve remiyelinizasyon sayesinde belli bir ölçüde telafi etme yeteneğine sahiptir. Sinir liflerinin kaybı, MS hastalığının erken aşamalarında oluşur. Bu şekilde meydana gelen hasar sadece MR çekimlerinde görülebilir lezyonlarla sınırlı kalmayıp merkezi sinir sisteminin normal görünen beyaz cevherinde de ­mevcuttur. Eğer iltihaplanmalar sürekli (kronik) olarak miyeline ve aksonlara saldırırsa, vücudun dengeleme mekanizmaları işlevlerini yerine getiremez duruma gelir. Bunun sonucu olarak meydana gelmiş hasarlar ise artık tamir ­edilemez. 10 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 10 27.08.14 13:26 Şekil 3: Beta-interferon, aktif makrofajların sayısını azaltır. Beta-interferon Akson Miyelin kılıfı Tahrip edici makrofaj Devre dışı bırakılmış makrofaj Beta-interferon 11 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 11 27.08.14 13:26 İşte bu yüzden, iltihaplanmaları azaltan tedaviler sinir hücrelerindeki kalıcı hasarlara karşı etki gösterebilir. Beta-interferonlar, örneğin MSS’nin MS hastalığı nedeniyle sürekli olarak ve onarımı mümkün olmayacak şekilde hasar görmesini önlemek için kullanılır. Yapılan klinik araştırmalarda, MS hastalığının tedavisi için onaylanmış beta-interferonlarla erkenden uygulanan bir tedavi sayesinde sinirlere hasar verme sürecinin yavaşlatılabildiği görülmüştür. Ancak, MS değişken bir hastalıktır ve ­hekiminiz sizdeki MS tipine uygun olan bir ­tedavi seçeneği önerecektir (bu referans ­serisinin 1 no.lu modülüne bakınız). Erken uygulanan MS tedavisinin özellikle hastalığın erken safhasında önemli olduğunu yeni araştırmalar göstermiştir. Buna göre, MS hastalığındaki tipik iltihaplanma, hastalığın başlangıcında en aktif hâlinde olup sinir hücreleri kaybı oldukça hızlı bir şekilde ilerler. Klinik araştırmalarda, tedavi için kullanımı onaylanmış beta-interferonlardan üçünün, ilk MS atağı gerçekleştikten hemen sonra uygulandığı takdirde MS’in başlamasını (yani 2. atağı) belirgin ölçüde ­geciktirilebildiği görülmüştür. 12 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 12 27.08.14 13:26 Gözlemlenen çeşitli hastalık seyirleri, beta-interferonların uzun süreli tedavide iyi tolerans ve güvenlikle beraber sürekli etkili olduğuna dair ipuçları vermiştir. Kontrol altında tutulabilir yan etkiler Beta-interferonların bilinen yan etkileri, örneğin enjeksiyon sonrasında grip benzeri belirtiler ve iğnenin batırıldığı bölgede görülen cilt reaksiyonlarıdır. Bunlar uygun önlemler alındığı takdirde genelde kontrol altına alınabilecek veya hafifletilebilecek yan etkilerdir. Bu yan etkiler genelde tedaviye başlandıktan sonraki ilk hafta veya aylarda ortaya çıkar, çünkü vücut alışık olmadığı yüksek miktardaki beta-interferona alışmak zorundadır. Eğer bu süre geçtikten sonra yan etkiler devam eder veya şiddetlenirse her halükarda tedaviyi düzenleyen hekimle görüşülmelidir. Hekiminizden veya eczaneden ayrıntılı bilgi alabileceğiniz gibi, ilgili preparatlarla ­birlikte teslim edilen kullanım bilgilerinde (­prospektüslerde) de detaylı bilgiler ­bulabilirsiniz. Tüm ilaç üreticileri, deneyimli MS hemşireleri aracılığıyla ve özel ihtiyaçlarınıza göre hazırlanmış bilgi ve yardım içeren tedaviye eşlik edici özel programlarla destek hizmeti sunmaktadır. 13 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 13 27.08.14 13:26 Beta-interferon tedavisine ­alternatif tedavi yöntemleri Glatiramer asetat Bu tedavi şekli de bağışıklık sistemini düzenleyici tedavi yöntemleri arasında yer almaktadır. Glatiramer asetat, polimerizasyon yoluyla dört farklı amino asitten üretilen kimyasal bir protein ürünüdür. Miyelinin protein parçasına benzer ve özellikle miyeline hasar veren bağışıklık hücrelerini bloke etmesi hedeflenmektedir. Glatiramer asetat, iltihaplanmayı engelleyici bağışıklık hücreleri üretmesi için bağışıklık sistemini tetikleyerek düzenleyici etkisini gösterir. Bu şekilde MSS’deki iltihaplanma faaliyeti azaltılır. Glatiramer asetat da aynı beta-interferonlar gibi atakların sıklığını azaltır. Ancak, hastalık seyrinin yavaşladığı şimdiye kadar kesin olarak kanıtlanamamıştır. Dolayısıyla bu preparat, bazı beta-interferonlardan farklı olarak, ikincil kronik ilerleyici MS seyri için onaylanmamıştır. 14 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 14 27.08.14 13:26 Klinik araştırmalarda, enjeksiyon yerlerindeki reaksiyonların ve enjeksiyondan hemen sonra meydana gelen reaksiyonların glatiramer asetat kullanımındaki en sık yan etkilerin olduğu ­gözlemlenmiştir. Glatiramer asetat’ın her gün deri altına enjekte edilmesi şarttır. 15 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 15 27.08.14 13:26 İmmünglobulinler İmmünglobulinler, insan vücudunda bulunan, farklı fonksiyonlara sahip proteinlerdir. Bazıları istilacıları (örneğin bakterileri) işaretler. Bu şekilde işaretlenmiş istilacılar ise yiyici hücreler tarafından yabancı olarak algılanarak yok edilir. Diğer yandan, diğer “zararlı” immünglobulinler bunu vücudun kendi dokusu ile de yapabilir ve dolayısıyla dokuya zarar verebilir. Hastaya “sağlıklı” immünglobulinlerin verilmesi ile, “zararlı” immünglobulinlerin bağlanarak yok edilmesinin mümkün olduğu düşünülmektedir. Kesin pozitif klinik araştırma sonuçları mevcut olmadığından, immünglobulinlerin Almanya’da MS tedavisinde kullanılması onaylanmamıştır. Buna rağmen, bazı hastaların immünglobulinlere çok olumlu cevap verebildiği bilinmektedir. Eğer diğer ilaçların verilmesi yasaklanmışsa, immünglobulinlerin güncel tavsiyelere göre hamilelik sırasında ve doğum sonrasında kullanılması yararlıdır. 16 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 16 27.08.14 13:26 Azatioprin Azatioprin bağışıklık sistemini baskılayıcı (immünsüpresif) bir ilaç olup öncelikle kanser tedavisinde, organ nakillerinden sonra organların vücut tarafından reddedilmesini önlemek için ve çeşitli otoimmün hastalıkların tedavisinde kullanılır. Azatioprin, bağışıklık hücrelerinin çoğalmasını frenleyerek MS hastalığındaki otoimmün reaksiyonu azaltır. Azatioprin tablet olarak satılmaktadır. Sürekli olarak kan tahlillerinin yapılması ve özellikle karaciğer parametrelerinin de sıkça kontrol edilmesi her azatioprin tedavisinde standarttır. Uzun yıllar süren tedaviden sonra kansere yakalanma riski yüksek olduğundan, azatioprin günümüzde MS hastalığına karşı artık çok nadir olarak kullanılmaktadır. 17 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 17 27.08.14 13:26 MS tedavisi için onaylanmış temel tedavi yön Preparat adı Betaferon® Rebif® 22/44 Av Üretici Bayer Pharma AG Merck Serono Bi Etken madde İnterferon beta-1b İnterferon beta-1a İn Ticari takdim şekli Enjeksiyon solüsyonunun hazırlanması için toz ve çözücü madde Kullanıma hazır enjektör Ku en Uygulama yolu Subkutan (deri altına iğne) Subkutan (deri altına iğne) Ka Uygulama sıklığı 2 günde bir Haftada 3 kez Ha Tek doz 250 ug 22/44 ug 30 Haftalık doz 875 ug 66/132 ug 30 pH değeri 7,2 – 8,2 3,5 – 4,5 4, İnsan vücudundan serum albümini Evet Hayır Ha Mannitol Evet Evet Ha Diğer yardımcı gereçler Yok Benzil alkol, L-metionin, poloksamer 188, asetik asit, sodyum hidroksit, ­sodyum asetat Ar as so Çözücü madde %0,54 sodyum klorür, su Su Su Maks. 25°C’de maks. 24 ay Işıktan korunmuş şekilde, maks. 18 ay, buzdolabında (2 – 8 °C) Bu m m ışı Depolama 18 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 18 27.08.14 13:26 davi yöntemlerinden bazıları e) , Avonex® Copaxone® Biogen Idec Teva Pharma GmbH İnterferon beta-1a Glatiramer asetat Kullanıma hazır enjektör, enjeksiyon kalemi Kullanıma hazır enjektör Kas içi Subkutan Haftada 1 kez Her gün 30 ug 20 mg 30 ug 140 mg 4,8 5,5 – 7,0 Hayır Hayır Hayır Evet Arjinin hidro klorür, asetik asit, polisorbat 20, sodyum asetat trihidrat Yok Su Su Buzdolabında (2 – 8 °C) maks. 24 ay; maks. 30 °C’de maks. 1 hafta, ışıktan korunmuş şekilde Buzdolabında (2 – 8 °C) maks. 24 ay; 15 – 25 °C ­sıcaklıkta maks. 1 ay, ışıktan korunmuş şekilde 19 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 19 27.08.14 13:26 Eskalasyon tedavisi Buraya kadar tarif edilen ilaçlar, uzmanların görüşüne göre “temel tedavi ilaçları” olarak tanımlanıp MS hastalığında atakları ve engellilik derecesinin ilerlemesini önlemek için kullanılmaktadır. Yetişkin hastalarda bağışıklık sistemini düzenleyen bir temel tedavi yöntemi yetersiz kalıyor veya temel tedavinin uygulanmadığı tekrarlayan-düzelen ataklı MS hızla ilerliyorsa bir eskalasyon tedavisinin uygulanması düşünülebilir. Fingolimod Selektif bir immünsüpresan olan fingolimod, akyuvarların (lenfositlerin) belirli reseptörlerine etki eder ve böylece lenf düğümlerinden çıkarak kana karışmalarını engeller. Bunun sonucu olarak, MSS’ne daha az zararlı lenfosit girişi sağlanır ve sinir dokusunun tahrip edilmesi ve iltihaplanma oluşması önlenir. Fingolimod, tekrarlayan-düzelen ataklı yüksek derecede aktif MS’te hastalığı modifiye edici mono tedavi olarak onaylanmıştır. Bu ilacın sadece, interferon beta ile uygulanan tedaviye rağmen yüksek düzeyde hastalık aktivitesi olan yetişkinlerde veya hızla ilerleyen ağır şiddetli tekrarlayan-düzelen ataklı MS’li yetişkin ­hastalarda kullanılmasına izin verilmiştir. Böylece fingolimod bir eskalasyon tedavisidir. 20 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 20 27.08.14 13:26 İlaç ilk kez verildiğinde kalp frekansı azalabileceğinden, hastanın en az 6 saat boyunca gözlemlenmesi gerekmektedir. Bunun ötesinde, hastada bazı ön muayenelerin (örneğin kan tahlili, nörolojik muayene, gebelik testi gibi) yapılması zorunludur. Sert kapsül şeklindeki ilaç günde bir kez alınır. Natalizumab Selektif bir immünsüpresan olan Natalizumab, monoklonal antikorlar sınıfına aittir. Bu antikorlar, laboratuvar ortamında tek bir hücre klonundan sentez edilebilen ve vücut içinde çok spesifik protein yapılarını algılayan proteinlerdir. Natalizumab, bağışıklık hücrelerinin yüzeyinde bulunan ve bu hücrelerin kan damarlarından iltihaplı bölgelere geçişi için önemli olan belirli reseptörleri bloke eder. 21 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 21 27.08.14 13:26 İlaç ayda bir kez olmak üzere serum yoluyla verilir. Serum verme işlemi yakl. 1 saat sürer ve bunun ardından aşırı hassasiyet reaksiyonuna dair işaret ve belirtilerin olup olmadığını gözlemlemek için bir saatlik serum sonrası safha eklenir. Yapılan araştırmalarda, verilen serumların %4’ünde aşırı hassasiyet reaksiyonu meydana geldiği ve bu vakaların %1’inde reaksiyonun daha şiddetli olduğu tespit edilmiştir. ABD’de meydana gelen ağır komplikasyon olayı (MSS’de ender görülen ölümcül bir virüs enfeksiyonu olan progresif multifokal lökoensefalopati [PML]), Natalizumab’ın 2005 yılı Şubat ayında ABD piyasasından toplanmasına neden olmuştur. Avrupa İlaç Kurumu, 2006 yılı Haziran ayında Natalizumab’ı, belirli MS endikasyonlarında kullanılmasını sıkı şartlara bağlayarak onaylamıştır. Natalizumab’ın kullanımı, sadece interferon beta tedavisine rağmen hastalık aktivitesi yüksek düzeyde olan hastalarda veya tekrarlayan-düzelen ataklı MS seyri hızla ilerleyen hastalarda düşünülebilir. Natalizumab tedavisi sadece mono tedavi olarak ve yalnızca özel donanımlı muayenehanelerde veya hastane ortamında gerçekleştirilebilir. 22 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 22 27.08.14 13:26 Mitoksantron Mitoksantron, genelde üç ayda bir yatılı tedavi kapsamında olmak üzere serumla verilen kemoterapi ilacıdır. İlacın verileceği aralıklar ve dozu, hastalığın ağırlık derecesine göre değişebilir. Ancak, bu ilacın kalbe zarar vermesi ihtimal dışı olmadığından, her hastanın geriye kalan yaşam süresi için, kalbinin tolere edebileceği bir toplam maksimum doz hesaplanır ve verilen münferit dozlar buna göre ayarlanır. Siklofosfamit Yedek (kemo)terapi ilacı olarak siklofosfamit kullanılabilir. Normalde kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçlarının MS tedavisinde kullanılması büyük bir deneyim gerektirmekte olup mutlaka uzmanlar tarafından uygulanmalıdır. Hangi tedavinin size uygun olacağını öğrenmek için lütfen hekiminize başvurunuz. 23 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 23 27.08.14 13:26 Diğer tedavi yöntemleri MS hastalığının tedavisinde kısa bir süre önce kullanılmaya başlanan üç yeni tedavi yöntemi daha bulunmaktadır. Ancak söz konusu ilaçların tedavi aşamalarından herhangi birinde kullanımına, bu broşürün basıldığı tarihte henüz başlanmamıştır. Alemtuzumab Alemtuzumab, lenfositler üzerindeki belli yüzey proteinlerine yönlendirilmiş monoklonal bir antikordur. Böylece, aylar sonra tekrar erginleştikleri bilinen ergin lenfositler tahrip edilir. Alemtuzumab, tekrarlayan-düzelen ataklı aktif multipl sklerozlu (RRMS) yetişkin hastalarda kullanılmak üzere onaylanmıştır. Alemtuzumab iki tedavi aşamasında intravenöz serum olarak verilir. İlaç, tedavinin ilk yılında birbirini takip eden beş gün boyunca serumla verilir, tedavinin ikinci yılında ise birbirini takip eden üç gün boyunca uygulanır. Serum uygulaması yaklaşık dört saat sürer. ­Hasta, serum verilirken ve sonrasında iki saate kadar olmak üzere deneyimli bir nörolog tarafından gözlemlenmelidir. 24 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 24 27.08.14 13:26 Alemtuzumab ile tedavi edilen hastalarda ağır enfeksiyon meydana gelebildiğinden ve otoimmün hastalıkların gelişme riski arttığından, tedavi öncesinde ve ayrıca tedavi bittikten sonra da dört yıl boyunca her ay kan ve idrar tahlillerinin yapılması şarttır. 25 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 25 27.08.14 13:26 Teriflunomid Teriflunomid selektif bir immünsüpresandır. Teriflunomidin etki mekanizmasının nasıl gerçekleştiği tam olarak tespit edilmemiştir. Ancak, etki mekanizmasının MSS’nde aktifleştirilmiş lenfositlerin sayısında azalması oluşmasına dayalı olduğu düşünülmektedir. Terifunomid, tekrarlayan-düzelen ataklı multipl sklerozlu (MS) yetişkin hastalarda kullanılmak üzere onaylanmış olup günde bir kez tablet ­şeklinde alınır. Tedavi öncesi ve sırasında tansiyon, kan değerleri ve karaciğer fonksiyonunun kontrol edilmesi şarttır. Bunun dışında, tedaviye başlanmadan önce kadın hastanın hamile olmadığından emin olunmalı ve tedavinin tüm süresi boyunca uygulanacak güvenli bir korunma yöntemi seçilmelidir. Teriflunomid, tedavi bittikten sonra iki yıla kadar bir süre kanda kalabilir. Hamilelik isteği durumunda ise ilacın zamanında kesilmesi zorunludur. Aksi takdirde ilaç nedeniyle embriyonun sağlığı ve vücudu ciddi derecede zarar görebilir. 26 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 26 27.08.14 13:26 Dimetil fumarat Tecfidera, tekrarlayan-düzelen ataklı multipl sklerozlu (MS) yetişkin hastalarda kullanılmak üzere onaylanmıştır. Etki mekanizmasının nasıl gerçekleştiği tam olarak tespit edilmemiştir. Dimetil fumarat, klinik öncesi ve klinik araştırmalarda iItihaplanmayı önleyici ve bağışıklık sistemini düzenleyici özellikler göstermiştir. Klinik öncesi modeller, bu etken maddenin bağışıklık sistemi hücrelerinin aktifleştirilmesini ve iltihaplanmayı teşvik edici sitokinlerin ardından serbest bırakılmasını belirgin düzeyde azalttığını ­göstermektedir. Sert kapsül şeklindeki ilaç günde iki kez alınır. Dimetil fumarat ile tedaviye başlanmadan önce ve tedavi sırasında kan değerlerinin kontrol ­edilmesi şarttır. Hamilelik döneminde ve eğer güvensiz bir korunma yöntemi kullanılıyorsa dimetil fumarat kullanılmamalıdır. İlacın kullanımında görülen en sık yan etkiler sıcaklık hissi ve gastrointestinal (sindirim ­sisteminde) düzensizliklerdir. 27 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 27 27.08.14 13:26 DGN/KKNMS Kılavuzu’nda açıklanan kademeli multipl skleroz tedavisi CISa Atak tedavisi RRM 1. seçim - Fingolimod d - Natalizumab d - alemtuzumab son derece aktif çalışan formu hafif/orta ilerici formu modifiye tedavisi uzanan Endikasyon - Glatiramer asetat - İnterferon-p 1a (kas dokusuna enjeksiyon) - Interferon-p 1a (deri altına enjeksiyon) - Interferon-p 1b (deri altına enjeksiyon) - dimetil fumarat - Glatiramer asetat - İnterferon-p 1a (kas dokusuna enjeksiyon) - Interferon-p 1a (deri altına enjeksiyon) - İnterferon-p 1b (deri altına enjeksiyon) - teriflunomid - (Azatioprin) b - (IVIg)c 2. seçim - Plazma separasyonu 1. seçim - Metil prednisolon pals tedavisi a = Maddeler alfabetik olarak sıralanmıştır. Burada tercih edilen gösterim şekli, endikasyon grubunda bulunan herhangi bir maddenin gruptaki diğer bir maddeye göre üstünlük gösterdiği ANLAMINA GELMEZ (bir kutu içerisinde gösterilir). b = Eğer INF-beta mümkün değilse veya azatioprin tedavisinde stabil bir seyir elde edilebiliyorsa kullanımına izin verilmiştir. 28 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 28 27.08.14 13:26 2. seçi - Mito - (Siklo fosfa ka- t at (kas ksiyon) (deri n) (deri n) e RRMSa SPMSa 2. seçim 3. seçim - Mitoksantron - d eney - (Siklo­ prosedürü fosfamit) d ilave ataklarla birlikte ilave ataklar olmaksızın - İnterferon-p 1a (deri altına enjeksiyon) - İnterferon-p 1b (deri altına enjeksiyon) - Mitoksantron - (Siklofosfamit) d - Mitoksantron - (Siklofosfamit) d c = Özellikle başka bir tedavi alternatifinin bulunmadığı durumlarda sadece münferit hallerde doğum sonrası kullanılabilir. d = Ciddi seyreden otoimmün hastalıklarda kullanılmasına izin verilmiştir. Dolayısıyla, sadece şiddetli durumlarda ve mümkünse sırf belirli MS merkezlerinde alternatif tedavi olarak öngörülmelidir. 29 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 29 27.08.14 13:26 Sözlükçe Akson: Bir sinir hücresinin sinyalleri taşıyan uzantısı. Atak: MS’te yeni belirtilerin aniden ortaya çıkması veya eski belirtilerin tekrar alevlenmesi ve ardından tekrar düzelme göstermesi. Bağışıklık sistemini düzenleyici ilaç: MS’in temel tedavisi için kullanılan ilaç (örneğin beta-interferon). Beyin içindeki iltihaplanma aktivitesini azaltır ve hastalığın doğal seyrini yavaşlatır. Demiyelinizasyon: Miyelin kılıfının tahrip edilmesi. İmmünmodülasyon: Bağışıklık sisteminin düzenlenmesi. Bağışıklık sistemi bozukluklarında yanlış yönlendirilmiş bağışıklık fonksiyonlarının normalleştirilmesini hedefleyen ilaç müdahalesi. İmmünsüpresan: Bağışıklık sistemi ile ilgili reaksiyonları baskılayıcı veya önleyici ilaçlar. İnterferon: İltihaplanmalarda önemli rol oynayan ­vücuda ait bir madde. Kan beyin bariyeri (KBB): Beynin dokusunu kan damar sisteminden (veya kan dolaşımından) ayıran bariyer. Kortikosteroidler (kortikoidler; glukokortiko­ steroidler): Vücudun içindeki kortizonun türevi olan ve iltihaplanmayı önleyici etkiye sahip ilaçlar. MS’te atakların tedavisi için kullanılır. Uzun ­süreli tedavi için uygun değildir. 30 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 30 27.08.14 13:26 Lezyon: Beyin içinde iltihaplanma veya demiyelinizasyonların meydana geldiği bölge. Makrofaj: Vücudun dokusu içinden geçebilen ve hastalık mikroplarını ve ölü hücreleri yok eden yiyici hücre. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Vücut içinin güçlü bir manyetik alan yardımıyla görüntülenmesi. Doku ekranda dilimlere ayrılabilir (bunlar kesit olarak adlandırılmaktadır) ve böylece değişikliklerin boyutu, konumu ve şekli tam olarak tespit edilebilir. Miyelin: Sinirlerin yalıtım maddesi. Oligodendrositler tarafından üretilir. Miyelin kılıfı: Aksonların miyelinden oluşan yalıtım tabakası. Aksonlar sinir sinyallerinin doğru ve hızlı şekilde aktarılmasını sağlar. MSS (Merkezi Sinir Sistemi): Vücudun kontrol ­merkezidir. Beyin ve omurilikten oluşur. Nöron: Sinir hücresi Otoimmün hastalık: Vücudun bağışıklık sisteminin vücuda ait dokuyu yanlışlıkla yabancı olarak algıladığı ve bu dokuya saldırdığı hastalıklar. Örneğin: Otoimmün diyabet, romatoid artrit, MS. Remisyon: Hastalık belirtilerinin önemli derecede iyileşmesi. Bu iyileşme tam veya kısmen olabilir (aksi: kötüleşme). 31 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 31 27.08.14 13:26 BETAPLUS® – MS hastaları için kişiye özel ­hizmet programı Uzmanca destek­ ­BETAPLUS® Hemşireleri Kişiye özel ­hizmet nca Uzma sel Birey l Kişise siz t e r c Ü Telefon desteği ­BETAPLUS® Servis Ekibi Son güncelleme 08/2014 Yazılı şekilde verilen uzun süreli destek hizmetleri BETAPLUS® Serviceteam Telefon: 0800 – 2 38 23 37 (ücretsiz) E-posta: serviceteam@betaplus.net İnternet: www.ms-gateway.de 10114-10-46_Betaplus_Adaption_Modul3_RZ_S1 tr 140821.indd 32 27.08.14 13:26