İçindekiler 1 GENEL KAVRAM ve TANIMLAR 1.1 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Sürekli Ortam Yaklaşımı . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1 Bir Maddenin Moleküler ve Atomik Seviyeleri 1.2.2 Sürekli Ortam İçin Sınırlamalar . . . . . . . . 1.3 Laminar ve Türbülanslı Akışta Taşınım . . . . . . . 1.4 Newton Ağdalılık Bağıntısı . . . . . . . . . . . . . . 1.5 Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 TEMEL YASALAR ve KORUNUM DENKLEMLERİ 2.1 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Korunum Yasaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1 Kütle Korunumu Yasası . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2 Newton’nun İkinci Hareket Yasası: Momentum Denge Denklemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.3 Termodinamiğin Birinci Yasası: Enerji Denklemi . . 2.2.4 Termodinamiğin İkinci Yasası: Entropi Üretimi . . . 2.2.5 Termodinamiğin İkinci Yasasının Kısa Tarihçesi . . . 2.3 Reynolds Aktarım Denklemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Başlangıç ve Sınır Koşulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.1 Başlangıç Koşulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2 Sınır Koşulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Navier- Stokes ve Enerji Denklemlerinin Bazı Tam Çözümleri 2.5.1 Coutte Akışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.2 Hagen-Poiseuille Akışı . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.3 Kanalda Entropi Üretimi . . . . . . . . . . . . . . . 2.6 Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v vii 1 1 2 3 4 5 8 10 13 13 13 13 17 28 37 41 42 46 46 47 48 48 53 63 65 vi viii | İçindekiler İçindekiler 3 LAMİNER SINIR TABAKA 3.1 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Sınır Tabakanın Önemi ve Özellikleri . . . . . . . . . . . 3.3 Sınır Tabaka Denklemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Hız ve Isıl Sınır Tabaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.1 Hız Sınır Tabaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.2 Isıl Sınır Tabaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Benzerlik Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 İki Boyutlu Benzer Akış . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Bir Levha Üzerinde Sıkıştırılamaz Akış: Blasius Çözümü 3.7.1 Blasius ve Enerji Denklemlerinin Sayısal Çözümü 3.7.2 Hedef Yakalama Yöntemi . . . . . . . . . . . . . 3.8 Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 DOĞAL, ZORLAMALI ve BİRLEŞİK TAŞINIM 4.1 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Doğal Taşınımda Akışkanın Kaldırma Kuvveti . . . . . . . 4.3 Doğal Taşınımda Sınır Tabaka Denklemleri . . . . . . . . . 4.3.1 Doğal Taşınımda Sınır Tabaka Denklemleri için Ölçekleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.2 Düşey Bir Levhada Doğal Taşınım için Benzerlik Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Birleşik Taşınım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Kapalı Kaplarda Doğal Taşınım . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.1 Kapalı Kaplarda Doğal Taşınım Denklemleri . . . . 4.5.1.1 Isı Geçişi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.1.2 Korunum Denklemlerinin Boyutsuzlaştırılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.1.3 Sonuçlar: Hız, Sıcaklık ve Basınç alanı, Duvarlarda Isı Geçişi . . . . . . . . . . . . . . 4.5.2 Çevrinti ve Akım Fonksiyonu Formülasyonu . . . . . 4.5.3 İçinde Isı Üretimi Olan Kapalı Kapta Doğal Taşınım İçin Matematiksel Model . . . . . . . . . . . . . . . 4.6 Marangoni Taşınımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7 Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 KÜTLE GEÇİŞİ 5.1 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Moleküler Kütle Geçişi ve Fick Yasası . . . . . . . . . . . . 5.3 Taşınım ile Kütle Geçişi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 67 68 69 73 78 78 79 85 86 88 90 94 95 95 96 101 105 108 116 118 119 126 127 130 135 138 143 146 151 151 151 154 İçindekiler 5.4 5.5 İçindekiler | vii ix Kütle Geçişinde Temel Denklemler . . . . . . . . . . . . . . 154 Derişiklik Sınır Tabakası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 6 GÖZENEKLİ ORTAMLARDA TAŞINIM 6.1 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Temel Tanımlar: Gözenekli Ortamın Özellikleri . . . . . . . 6.3 Temel Denklemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.1 Darcy Yasası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.2 Forchheimer Denklemi . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.3 Ergün Denklemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.4 Brinkman Denklemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4 Geçirgenlik Hesabı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5 Korunum Denklemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.1 Kütle Süreklilik Denklemi . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.2 Momentum Denge Denklemi . . . . . . . . . . . . . 6.5.3 Hacim Ortalanmış Enerji Denklemi . . . . . . . . . . 6.6 Gözenekli Ortamda Makroskopik Denklemler . . . . . . . . 6.6.1 Yerel Hacim Ortalaması ve Öz Hacimsel Ortalama . 6.6.2 Yerel Hacimsel Ortalama Kuramı . . . . . . . . . . . 6.6.3 Zaman Ortalaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7 Yerel Hacimsel Ortalanmış Korunum Denklemleri . . . . . . 6.7.1 Kütlenin Korunumu Denklemi . . . . . . . . . . . . 6.7.2 Yerel Hacim Ortalanmış Navier-Stokes Denklemleri . 6.7.3 Yerel Hacim Ortalanmış Enerji Denklemi . . . . . . 6.7.4 Yerel Isıl Denge Yaklaşımı . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.5 Gözenekli Ortamda Termodinamiğin İkinci Yasası . 6.8 Gözenekli Ortamda Dış Akış . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8.1 Zorlamalı Taşınımda Sınır Tabaka . . . . . . . . . . 6.8.2 Doğal Taşınımda Sınır Tabaka . . . . . . . . . . . . 6.9 Gözenekli Ortamda İç Akış . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.9.1 Yandan Isıtılmış Gözenekli Kap İçerisinde Doğal Taşınım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.10 Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 159 160 163 165 169 170 171 171 179 179 179 180 185 187 188 189 190 190 191 193 195 196 198 198 203 212 7 UÇAKLARDA BUZLANMA 7.1 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2 Buzlanmanın Bir Boyutlu Isıl Analizi . . 7.2.1 Kırağı Oluşması Durumu: . . . . 7.2.2 Saydam Buz Oluşması Durumu: 7.3 Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . 227 227 231 234 235 238 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 224 viii x | İçindekiler İçindekiler 8 SAYISAL HESAPLAMA 8.1 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Genel Aktarım Denklemlerinin Diferansiyel Biçimi . . . . . 8.3 Ayrıklaştırma Yöntemlerinin Temel İlkeleri . . . . . . . . . 8.4 Diferansiyel Denklemlerin Ayrıklaştırılması . . . . . . . . . 8.4.1 Taylor Serisi Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.2 Denetim Hacmi veya Sonlu Hacimler Yöntemi . . . . 8.4.3 Açık ve Kapalı Yaklaşım . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.3.1 Açık Yaklaşım . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.3.2 Kapalı Yaklaşım . . . . . . . . . . . . . . . 8.5 Bazı Temel Sonlu Farklar Çözüm Yöntemleri . . . . . . . . 8.5.1 Jacobi Yinelemeli Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . 8.5.2 Nokta Gauss- Seidel Yineleme Yöntemi . . . . . . . 8.5.3 Nokta Ardışık Üst Rahatlama Yöntemi . . . . . . . 8.5.4 Satır Gauss Seidel Yineleme Yöntemi . . . . . . . . 8.5.5 Nokta Ardışık Üst Rahatlama Yöntemi . . . . . . . 8.5.6 Satır Ardışık Üst Yakınsama Yöntemi . . . . . . . . 8.5.7 Yön Değiştirmeli Kapalı Yöntem . . . . . . . . . . . 8.6 Yinelemeli Yöntemler İçin Yakınsama Kıstası . . . . . . . . 8.7 Sınır Koşulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.8 İki ve Üç Boyutlu Problemlerin Değişik Sayısal Çözüm Yöntemleri ile Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.9 Taşınım Yayılım: Sonlu Hacimler Yöntemi . . . . . . . . . . 8.10 Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 239 240 241 242 242 245 248 249 250 252 253 254 254 254 255 256 256 257 257 264 272 282 A Taşınım İle Isı Ve Kütle Geçişinde Kullanılan Bazı Boyutsuz Sayılar 285 B Gama Işını Zayıflatma Tekniği İle Gözenekliliğin Ölçülmesi289 C Örnek Bilgisayar Programları C.1 Sabit Duvar Sıcaklıklı Kanal Probleminde Enerji Denkleminin Seri Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C.2 Blasius Ve Enerji Denklemlerinin Çözümü İçin Fortran Programı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C.3 Thomas Algoritması İle Üç Bant Genişlikli Matris Çözümü C.4 Bir Boyutlu Isı İletim Denkleminin Dirchlet Sınır Koşulu İle Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C.5 Bir Boyutlu Isı İletim Denkleminin Neumann Ve Cauchy Sınır Koşulları İle Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 293 295 298 300 301 İçindekiler İçindekiler | ix xi C.6 İki Boyutlu Isı İletim Denkleminin Nokta Ardışık Üst Rahatlama Yöntemi İle Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . C.7 İki Boyutlu Isı İletim Denkleminin Yön Değiştirmeli Kapalı Yöntemi İle Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C.8 Üç Boyutlu Isı İletim Denkleminin Yön Değiştirmeli Kapalı Yöntem İle Çözümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C.9 Eşit Aralıklı Olmayan Ağ Üretimi . . . . . . . . . . . . . . D lsıl Fiziksel Özellik Çizelgeleri 303 306 309 315 319 Sözlük 327 Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 Dizin 341