küresel ısınma

KÜRESEL ISINMA VE
ORMAN İLİŞKİLERİ
Sera Gazlarına Ait Sera Etkisinin
Şematik Açıklaması
Atmosfer
Sera Gazları
Yansıma
Güneş Işığı
Dalga Boyları
300 – 1.500 mµ
Yeryüzü
Küresel ısınmaya karşı
Niçin ağaçlandırma ve orman
Karbondioksit, küresel ısınmaya neden olan sera gazları içinde
% 50 etki payına sahiptir. Ormanlar bu gazı fotosentez ile
önemli miktarda tüketir. Böylece küresel ısınma hızını frenler.
Ormanlar fotosentez ile
ne kadar CO2 tüketir ?
Bir hektarlık bir orman 1 yılda 12-30 ton CO2 bağlar. Tüm
dünya ormanları için bu değer yılda 38-96 milyar tondur
(Klötzli 1980, Spurr and Barnes 1973).
Not: Ormanların fotosentezle CO2 tüketimi çok çeşitli biyolojik ve ekolojik özelliklere
göre değiştiğinden verilen sayısal değerler arasında çok fark bulunmaktadır.
Ormanların CO2 tüketimine
bir örnek
Tabakalı (ot, çalı, ağaç) bir kayın ormanı, en iyi gelişim
çağında bir hektarlık bir alanda, 12 saat içinde 900 kg CO2
tüketmektedir (Bernatzky 1978).
100 yaşında bir kayın ağacının
CO2 tüketimi
100 yaşında 25 metre boyunda iyi gelişmiş bir kayın ağacı
1 saatte 2,3 kg CO2 tüketmektedir.
100 yıllık ömrü boyunca da 40 milyon m3 havayı yapraklarından
süzerek, içindeki 12 bin m3 CO2 fotosentezde kullanılır, bunu 6
ton karbon olarak odun hammaddesine bağlar (Bernatzky 1978).
Foto: N.ÇEPEL - Bolu-Elmalı Ormanları
Karada yaşayan bitkilerin yıllık
CO2 tüketimi
Karada yaşayan tüm bitkilerin yılda 41 - 69 milyar ton CO2
tükettiği tahmin edilmektedir (Osche 1979).
Artvin-Şavşat Yaylası
Denizlerdeki bitkisel
planktonların yıllık CO2 tüketimi
Denizlerdeki bitkisel planktonların yılda 38 - 60 milyar ton CO2
tükettiği tahmin edilmektedir (Osche 1979).
Su ve kara bitkileri
yılda ne kadar CO2 tüketir ?
Su ve karalarda yaşayan bütün yeşil bitkilerin toplam olarak
yılda 79 - 179 milyar ton CO2 tükettiği bildirilmektedir
(Bernatzky 1978). Bu miktar, Kormondy (1969) tarafından 120 460 milyar ton olarak tahmin edilmektedir.
Bolu-Gölcük
Dünyada artan ormansızlaşma
sonucu artan CO2 emisyonu
Dünyada her yıl 16 - 17 milyon hektar orman yok edilerek, bu
ormanların fotosentezle tutabileceği 204 - 510 milyon ton
CO2, atmosferde depolanmaktadır.
Özellikle tropik ormanların tahribi sonucu yılda tahminen
1,6 milyar ton karbonun atmosfere sızdığı belirtilmektedir.
Orman yangınlarının CO2
emisyonuna etkileri
Orman yangınları, biyolojik kitleye bağlı karbonu CO2 halinde
atmosfere pompaladıkları gibi, fotosentezle bağlayabilecekleri
CO2’nin de atmosferde depolanmasına neden olur.
100 yaşındaki bir kayın ağacının yanması ile 6 ton karbon
12 bin m3 CO2’ye dönüştüğü gibi, 1 saatte tükettiği CO2 de
yıllar boyu atmosfere karışır.
Ülkemizdeki orman tahribinin
neden olduğu CO2 emisyonu
Ülkemizde 1950 – 1997 yılları arasında 2,6 milyon hektar
orman yok edilmiştir (Çağlar 1998). Böylece fotosentez yolu ile
bağlanamayan 47 yıllık CO2 miktarı 1.4 – 3.7 milyar ton olarak
hesaplanabilir.
Ormanların evrensel olarak
yok edilme nedenleri
Bu hususta hatalı devlet ve hükümet politikaları ile orman
ürünleri ticareti en önemli nedenlerdir (Abromovitz 1998).
• Hükümetler genellikle ormanları finansal sorunlarını çözmek için
bozdurulabilecek hisse senetleri olarak görmektedirler.
• Devletler genelde kendi orman yasalarını ve politikalarını
uygulayacak kapasiteden yoksundur.
• Devlet politikaları ve uygulamaları, güçlü çıkar grupları tarafından
kolayca etkilenmekte veya saptırılmaktadır.
• Çıkara dayanan politik düşünce ve tercihler, ormanlara tahmin
edilenden çok daha büyük ölçüde zarar vermektedir.
• Yasal ve yasa dışı orman ürünleri ticareti önemli bir ekonomik güç
haline gelmiştir. Bu ticaretin sadece yasal olarak kayıtlı miktarı
yıllık 114 milyar dolardır.
Ormanları koruyarak
küresel ısınmayı önleme çareleri
• Ekonomik sistemin bankalarından biri olan ormanların, kapital olarak
kendisinden yararlanma yerine, faizi olarak niteleyebileceğimiz ekolojik
işlevlerine ait üretiminden (küresel ısınmayı frenleme, sel ve taşkınlar
ile erozyona engel olma, oksijen üretme, lokal iklim yaratma, hava
kirliliğini önleme vb.) yararlanmalıyız. Çünkü ormanların ekolojik
üretim değerleri , odun hammaddesi üretim değerinin 2000 katı gibi
çok yüksek bir değer taşımaktadır.
• İnsanların doğal kaynaklardan uzak durarak, onlardan yararlanmaksızın
yaşaması düşünülemez. Ancak, yararlanma hiçbir zaman ekolojik dengeyi
bozacak derecede aşırı olmamalıdır.
• Sınırlı miktardaki doğal kaynakları bilinçsizce tüketen bir ekonomik sistemin
kuklaları olacağımız yerde, geleceğimizi düşünebilen bir ekolojik görüşe
sahip koruyucu insanlar olmak zorundayız. Çünkü ekolojik süreçler,
yaşamın sürekliliğini sağlayan olaylar dizisidir. Eğer doğanın bir bütün
olduğunun ve dünyanın insanlara değil, insanların dünyaya ait olduğunun
bilincine varılırsa “Koruyuculuk” eylemi başlamış olur.
Küresel ısınma – CO2 ilişkisi
bir yanılgı mı?
Aşağıda verilen 3 sayısal değer karşılaştırıldığında yukarıdaki
soru akla gelmektedir.
1. İnsan aktivitesinden kaynaklanan karbondioksit salınımı yılda
21 milyar tondur (2006 durumu)
2. Dünyadaki bütün ormanlar fotosentezle yılda 38 - 96 milyar ton
CO2 tüketmektedir.
3. Şu andaki atmosferde bulunan CO2 miktarı (382 ppm) son 420 bin
yılın en yüksek düzeyine ulaşmıştır (Dunn 2001).
Bu üç süreçte söz konusu olan sayısal değerler karşılaştırılırsa
aralarındaki ilişkiler ve küresel ısınma ile olan ilişkileri
bakımından çelişkili bir durum olduğu düşünülebilir. Bu
durumun anlaşılabilmesi için bundan sonraki iki görüntüde
verilen bilgilerin incelenmesi gerekir.
Dünyada CO2 dolaşımının
şematik görünümü
Kaynak: Çepel 1998
Küresel karbon çevrimine
ilişkin sayısal örnekler (Milyar ton Karbon olarak)
Atmosfer
775
Bitki Örtüsü
550
Fosil Yakıtlar ve
Çimento Üretimi
92.4
92.4
Soluma 50
Çökelti ve Toprak 1.500
Okyanus Yüzeyi
1.020
92.1
100
8
50
0.2
2
Çözülmüş Organik
Karbon <700
Okyanus Çökeltileri
150
0.8
Deniz Biyotası
3
2
Orta ve Derin
Okyanus 38,100
40
Erozyon
150
Hava Hareketleri
150
Kaynak: Dünyanın Durumu 2001 S. 123
Doğal CO2 dolaşımına
ilişkin 2 örnek
• Denizlerle atmosfer arasında bir yılda toplam 200
milyar ton CO2 dolaşımı cereyan etmektedir
(Osche 1979).
• Kültür ve orman arazi topraklarının bir
hektarından yılda toprak organizmaları ve kök
solunumu ile atmosfere 8 ton CO2 verilmektedir
(Scheffer Schachtschabel 1982).
CO2 yoğunluğu – küresel ısınma
ilişkisi bir yanılgı değildir !
Son üç görüntü atmosfer ile karalar ve sular dünyası
arasında küresel bir çevrim olduğunu göstermektedir. Bu
ekolojik çevrimler, doğal zenginliklerin canlılar tarafından
tekrar kullanılmasını sağlamaktadır.
Bu “ebedi yenileyiciler” süreçlerine insanlar tarafından
yapılacak en ufak bir müdahale, doğal çevrimlerin “ekolojik
afetler”e dönüşmesine neden olur.
İşte insanlar tarafından doğal CO2 çevrimine yapılan
müdahaleler, “küresel ısınma” afetini oluşturmuştur.
O nedenle, karbondioksit yoğunluğu –
küresel ısınma ilişkileri bir yanılgı değildir.
KAYNAKLAR
Abromovitz, J.N., 1998. “Dünya Ormanlarını Korumak” Dünyanın Durumu 1998, TEMA Yayın No.23
İstanbul.
Bernatzky, A.,1978. Tree Ecology and Preservation-Elsevier Scientific Publishing Company.
Amsterdam, Oxford, New York.
Craighead, J.J., 1997. “Kaynaklara Yeni Bir Bilinçle Yaklaşım”. Cumhuriyet Gazetesi, 09 Eylül1997,
İstanbul.
Çağlar,Y., 1992. Türkiye Ormanları ve Ormancılık. İletişim Yayınları, Cep üniversitesi 69, İstanbul.
Çağlar,Y., 1998. Baltalar Kafamızda. Aksoy Matbaacılık Ltd., Ankara.
Çepel, N., 1995. Orman Ekolojisi. 4. Basım. İ.Ü. Orman Fak. Yayın no. 3618/414, İstanbul.
Dunn, S., “Enerji Ekonomisini Karbondan Arındırmak”. Dünyanın Durumu 2001, TEMA Yayın No.35,
İstanbul, 2001.
FAO., 1993. The Challenge of Sustainable Forest Management. The World’s Forests, FAO, Rome.
FAO., 1997. State of The World Forests 1997.
Flavin,C., 1997. “Rio’dan Miras. Dünyanın Durumu 1997. TEMA Yayın No.19, İstanbul.
Gardner, G., 1997. Dünya Genelinde Tarım Alanlarının Korunması. Dünyanın Durumu 1997. TEMA
Yayın No.19, İstanbul.
Klötzli, F., 1980. Unsere Umwelt und Wir. Eine Ein Führüng in die ökologie. Halweg Verlg, Bern end
Stuttgart.
Lyr, H., et al.1967. Gehölzphysiologie. Güstav Fischer Verl. Jena.
Osche, G. 1979. Ökologie. Grundlagen Erkenntnisse, Entwichlungen der Umweltforschung. Herder Freiburg.
Basel. Wien.
Sielmann, H.(Herausg. K.Blüchel), 1982. Schützt unsere schöne Natur. Neturalist Verlags –und
Vertriebsgeselschuft, G.m.b.h. Müchen.
SchefferSchachtschabel 1982. Bodenkunde. Güstar Fscher Verlag. Hamburg.
Hazırlayanlar :
Prof. Dr. Necmettin ÇEPEL
TEMA Vakfı Mütevelliler Heyeti Üyesi
Celâl ERGÜN
TEMA Vakfı Eğitim Bölümü Başkanı
Ahmet AYDEMİR
Eğitim Uzmanı
Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma
ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı
Çayır Çimen Sok. Emlak Kredi Blokları
A-2 Blok D.10 1. Levent / İSTANBUL
Tel : 0212 283 78 16 Faks : 0212 281 11 32
www.tema.org.tr
tema@tema.org.tr