Hazırlayan - Özel Antakya Ata Koleji
advertisement
Hazırlayan: 4-B SINIFI DOĞAL ORTAM Yeryüzünde insan elinin değmediği alan. İNSAN DÜNYA’YI BİÇİMLEDİRİYOR… İnsanlar tarafından evler ,iş yerleri,fabrikalar,köprüler,yol lar,barajlar yapılır.Bu yapılan faaliyetler bölgedeki doğal ortamı değiştirir. Yeryüzündeki en önemli değişim kentlerin ve büyük sanayi kuruluşlarının bulunduğu yerlerde görülüyor. Ocaklardan çıkarılan maden Dünya’nın kabuğunda büyük delikler oluşmasına yol açıyor, sanayi toplumu, kentlerin yakınlarında büyük çöp dağlarının yükselmesine neden oluyor. Yeni yerleşim ve yolların yapılmasıyla her yıl değerli tarım toprakları ortadan kalkıyor Her gün yaklaşık aşağı yukarı 170 futbol alanı büyüklüğünde bir yerin evler, otoparklar, yollar ve havaalanları yapmak için Doğal Afet Nedir? Doğal afet, en geniş anlamı ile insanlara zarar veren olaylara denir. Başka bir ifade ile can ve mal kaybına yol açan doğal olaylardır. Afetin ilk özelliği doğal olması, ikincisi can ve mal kaybına neden olması, bir diğeri çok kısa zamanda meydana gelmesi ve son olarak da başladıktan sonra insanlar tarafından engellenememesidir. DEPREM Deprem, zelzele ya da yer sarsıntısı şeklinde de ifade edilebilir. Deprem, insanın hareketsiz kabul ettiği ve güvenle ayağını bastığı toprağın da oynayacağını ve üzerinde bulunan tüm yapılarında hasar görüp, can kaybına uğrayacak şekilde yıkılabileceklerini gösteren bir doğa olayıdır. Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yeryuvarı içinde ne şekilde yayıldıklarını inceleyen bilim dalına "SİSMOLOJİ" denir. Depremin şiddetini ve süresini ölçen alete sismoğraf denir. Depremden korunma yolları 1)Binalar sağlam zeminlere yapılmalıdır. 2)İnşaatlarda kaliteli malzeme kullanılmalıdır. 3)Önceden tatbikat yapılmalı. 4)Deprem çantası hazırlanmalı 5)Evdeki belirli eşyaları yere veya duvara sabitlenmelidir Depremden korunma yolları 6)Açık bir alan belirlenmeli( bir deprem olayından az hasar görmek için) 7)Deprem gibi doğal afetler için ilk yardım eğitimi alınmalı Depremden Korunma Yolları Binalar sağlam zeminlere yapılmalıdır. Depremden Korunma Yolları İnşaatlarda kaliteli malzeme kullanılmalıdır. Deprem öncesi alınması gereken önlemler; -Deprem kuşağına yerleşim yeri kurulmamalıdır. -Zemini sağlam olmayan yerlere yerleşilmemelidir. -Binalar yüksek katlı olmamalı ve inşaat tekniklerine uygun yapılmalıdır. -Halka deprem konusunda eğitim verilmelidir. Deprem sırasında yapılması gerekenler; 1)Soğukkanlı davranılmalıdır. 2)Balkon ve pencereden atlanmamalıdır. 3)Elektrik sigortası ve hava gazı vanası kapatılmalıdır. 4)Bina içinde sağlam eşyaların yanında çömelmiş durumda bulunulmalıdır. 5)Sarsıntı biter bitmez binadan çıkılmalıdır. 6)Ülkemizin büyük bir kısmı deprem tehlikesi altında olduğu için depreme karşı her zaman hazırlıklı olmalıyız. Kısacası depremle yaşamayı öğrenmeliyiz. DEPREM SONRASI Türkiye’nin Deprem Haritası YANGIN Yangın, kısa sürede büyük zarar veren, can ve mal kaybına yol açan bir afettir. Ufacık bir kıvılcımla başlayan bir yangın, kısa sürede evleri, iş yerlerini, tarlalardaki ekinleri ya da bir ormanı yok edebilir. Orman yangınlarına karşı alınacak önlemleri 1)Orman yangınları büyük doğal afetler arasında gösterilebilir. 2)Orman yangınları en fazla yaz ve sonbahar mevsimlerinde görülür. 3)Orman yangınları; erozyon, sel, heyelân ve kuraklığa neden olur. 4)Ormanlarda yapılan pikniklerde ateş yakılmamalı, sigara izmariti atılmamalıdır. 5)Orman içinde yollar açılmalıdır. 6)Orman içinde haberleşme ve yangın söndürme sistemi kurulmalıdır. Yangınlardan Korunmak İçin: YANGINLARDAN KORUNMAK İÇİN: 1)Rasgele yerlerde ateş yakmamalıyız. 2)Piknikte yanan ateşi iyice söndürmeliyiz. 3)Yanıcı parlayıcı maddelerle oynamamalıyız. 4)Doğal gaz ve tüp kaçaklarını önlemeliyiz 5)Yanan sobandan sıçrayabilecek kıvılcımlar yangın çıkarabilir Bu yüzden soba yanarken bir yere gitmemeliyiz 6)Yanıcı ve yakıcı maddeleri ocak ve soba gibi araçlardan uzak tutmalıyız Yangınla Karşılaşırsak: 1)Yangını itfaiyeye haber vermeliyiz. 2)Telaşa kapılmadan büyüklerimize haber vermeliyiz. 3)İtfaiyenin telefon numarası olan 110’nu unutmamalıyız. SEL Sel, bir bölgede toprağı belirli bir süre için, tamamen veya kısmen su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir. SEL BASKINLARI VE ÖNLEME ÇALIŞMALARI 1)Akarsu yataklarına yerleşilmemelidir. 2)Akarsu yataklarının kenarlarına taşkınları önlemek için setler yapılmalıdır. Sel Baskınlarını Önlemek İçin: 1)Sel baskını olabilecek yerlere ev ve işyerleri yapılmamalıdır. 2)Barajlar yapılmalıdır. 3)Ormanlar çoğaltılmalı ve ormanlık alanlar korunmalıdır. ÇIĞ Çığ, farklı nedenlerden dolayı dağdan aşağıya doğru kayan büyük kar kütleleridir. Bol kar yağışı olduğunda, taze kar tabakasının alttaki eski tabakayla iyi kaynaşmaması sonucu,rüzgarın kaldırdığı büyük bir kar kitlesinin aşağı inerek alttaki kar tabakası üzerinde kayması sonucu, ve bir hayvan veya kayakçının oynak kar tabakasını çiğneyerek harekete geçirmesi sonucu çığ oluşur. Çığdan korunma yolları; 1)Öncelikle çığdan kurtulmanın ilk yolu çığ oluşumuna sebebiyet verecek hareketlerden kaçınmak. Bağrınma ve kar kütlelerini yerinden oynatacak riskli hareketler gibi... 2- Baktınız çığ üzerinize doğru geliyor. Hemen sığınak olarak kullanabileceğiniz bir kaya bulun ve onun arkasına saklanın. Kar altında kalmaya başladığınız anda ise çığın akış yönü ile adeta yüzercesine hareket edin. 3- Eğer çığın altında kalırsanız yapılabilecek birkaç şey var. Öncelikle tepetaklak gelme ihtimaline karşı yüzeyin nerede olduğunu anlamanız gerek. Işığın geldiği yönün mantık olarak yüzey olduğunu unutmayın. Ayrıca bir pis yöntem daha var o da elinize tükürmek. Tükürüğün yerçekimine karşı hangi yöne hareket ettiğine bakın. Ve o yöne doğru ellerinizle kazmaya başlayın. HEYELAN (TOPRAK KAYMASI) Bir kayaç ya da toprak kütlesinin sarp bir yamaçtan ya da dağdan aşağı kaymasına toprak kayması ya da heyelan denir. Türkiye'de en fazla görülen yerler Karadeniz Bölgesi'nde özellikle Doğu Karadeniz şerididir. Bol Yağış Arazinin Eğimi Bitki Örtüsünün Azlığı Toprak Yapısı heyelanı etkiler. Toprak Kaymasını Nedenleri: TOPRAK KAYMASININ NEDENLERİ; 1)Yer şekillerinin fazla eğimli olması 2)Yağışlar ve eriyen kar sularının toprağı kaygan hale getirmesi 3)Özellikle killi toprakların yağış sularını emerek kayganlaşması 4)İnsanların yol yapımı ve inşaat çalışması gibi faaliyetleri de toprak kaymasına neden olabilir. EROZYON (Toprağın Aşınması) Koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın su ve rüzgarın etkisiyle aşınması ve taşınması olayıdır. Erozyona neden olan en önemli iki etken, akarsu ve rüzgardır. Bol Yağış Arazinin Eğimi Bitki Örtüsünün Azlığı Toprak Yapısı Rüzgarın hızı Erozyondan Korunma Yolları; Erozyon genelde eğimli yerlerde meydana gelir. Ayrıca bitki örtüsünün az olduğu yerlerde de erozyon çok olur. Korunmak için; 1. Çevrenin ağaçlandırılması, ormanların korunması gerekir. Ağaç kökleri toprağı tutarak sürüklenmesini önler, ağaç yaprakları yağmurun hızını azaltır. 2. Baraj ve bentler yapılmalıdır. 3. Rüzgar perdelikleri yapılmalıdır. TSUNAMİ Japonca'da "Liman Dalgası" anlamına gelen "Tsunami" sözcüğü okyanus ya da denizlerin dibinde oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun salınımlı dev deniz dalgasına tsunami denir. Tsunami, Pasifik Okyanusunda çok sık diğer okyanus ve denizlerde seyrek görülür. Okyanus kabuğunun kırılması sonucu oluşan Tsunami, okyanus açıklarında bir insan boyu kadar yüksekliğe ve dalga boyu yüzlerce kilometredir. Tsunami diğer gel-git ya da dalgalarından farkı, su zerreciklerinin sürüklenmesi sonucu hareket kazanmasıdır. Tsunamiden farklı olarak kapalı havzalarda, körfezlerde, göllerde, rüzgar ya da depremlerde oluşan küçük periyotlu dalgalar "salınım" olarak adlandırılır. TSUNAMİ OLUŞUMU: Tsunamiler oluşum sırasında 3 evreden geçer; 1. Oluşum Evresi: Okyanus tabanındaki yer kabuğu kırılarak deprem oluşur. Bunun sonucunda okyanus ya da deniz suyunun dengesi bozulur ve su kütlesi karıştırılır. 2. Yayılma Evresi: Oluşan dalgalar açık denizlerden kıyılara doğru hızla yayılır. 3. Sel-Tufan Evresi: Karalar, kıyılardaki yerleşim alanları, tesisler, limanlar su altında kalır. TSUNAMİ Deniz kıyısında hissedilen depremden sonra Tsunami olma olasılığı her zaman vardır. Tsunaminin ilk etkisi deniz suyunun yavaş yavaş bir metre kadar yükselmesi ve çökmesi ile belli olur. Bu dalga sonrakilerin habercisidir. Yıkıcı dalgalardan önce okyanus ya da denizden gelen gök gürültüsü veya uçak sesini andıran bir uğultu duyulabilir. Bu durumda; 1)Kıyıdan hemen uzaklaşmak gerekir. 2)Teknede bulunanlar kıyıdan uzaklar, açık denizlere giderek dalganın etkisinden kurtulabilir. 3)Karadakiler denizden uzaklaşmalıdır. 4)Tsunami kıyıdaki meraklıları daha çok vurmaktadır. Meraklılar Tsunamiyi izlerken ansızın kendilerini sürüklenirken bulabilirler. HORTUM Doğadaki en şiddetli rüzgâr fırtınalarından birisine verilen özel addır. Küçük ve güçlü alçak basınç alanlarında, büyük bir hızla kendi etrafında dönen hava hareketiyle oluşur. Hareket, huni şeklini almış bir bulutun, şiddetli gök gürültüleri ile birlikte, kendi etrafında, genellikle saat ibresinin ters yönünde büyük bir hızla dönmesi ile başlar ve fil hortumuna benzeyen bu hava hareketi yere ulaştığında hortum adını alır. Hortum Sırasında Yapılacak Şeyler: Hortum Sırasında Yapılacak Şeyler: Hortum uyarısı yapıldığında suyu, elektriği ve doğalgazı (veya LPG) kaynağından kesin, yanma oluşmuşsa gerekli şekilde müdahale edin. Şiddetli şimşekli fırtınalar bölgenizi tehdit etmeye başladığında, en son bilgi ve talimatları almak için radyo ve TV haber yayınlarını dinleyin. Bir hortum görüldüğünde, pencereden, kapılardan ve dış duvarlardan uzakta kalın. Başınızı düşen nesnelerden ya da uçuşan döküntüden koruyun. Aşağıdaki gibi durumlarda derhal bir koruyucu örtü altına sığının, Evde ya da küçük bir yapıda, bodruma zemin katına ya da fırtına hücresine gidin. Eğer bodrum yoksa alt kattaki tuvalet, koridor gibi bir iç bölüme gidin. Her iki durumda da (ağır bir masa gibi) dayanıklı bir şeyin altına girin ve tehlike geçinceye kadar orada kalın. Okulda, herhangi bir sağlık biriminde, fabrika ya da alışveriş merkezinde iseniz, önceden belirlenmiş sığınak yerlerine gidin. En alt kattaki iç koridorlar genellikle en güvenilir erlerdir. Pencerelerden ve açık yerlerden uzak durun. Görevli personel ve yetkililer ile işbirliği yapın, onlar olağanüstü durumlarda yapılacak şeyler hakkında eğitilmişlerdir. Gökdelende iseniz, mümkünse en alt kattaki küçük iç odalara ya da koridorlara ulaşın. Araçta, treylerde yada karavanda iseniz, derhal oradan çıkın ve daha dayanıklı bir yapıya gidin. Eğer yakınlarda bir sığınak yoksa en yakın hendeğe veya bir ark (dar ve derince su kanalı) içine ellerinizle başınızı siper yaparak yüzükoyun uzanın. Hortumdan Sonra Yapılacak Şeyler: Hortumdan Sonra Yapılacak Şeyler: Şiddetli rüzgârlardan hasar görmüş bir yapıya girerken çok dikkatli olun. Hortumdan zarar görmüş bir yapıya girerken, duvarların, tavanın ve çatının yerinde, yapının temelleri üzerinde sağlam durduğundan emin olun. Kırılmış camlara, yere düşmüş tahta parçalarına ve kopan elektrik tellerine dikkat edin. Eğer yaralılar varsa 112 Hızır Acil den yardım isteyin, tehlike altında değilseler hareket ettirmeyin, gerekli ilkyardım bilginiz varsa yerinde ilkyardım uygulayın. Kasırga Büyük çaplı ve çok şiddetli Beufort ölçeğine göre saatte 75 milden fazla hızla ve dönerek esen tropik rüzgâr. . DOĞAL AFETLER VE İNSAN Doğal olaylar insanlara zarar verdiği ve etkilediği sürece afet sayılırlar. İnsanların yaşam alanı olmayan yerlerde meydana gelen deprem, heyelan, çığ, volkanik patlama, fırtına, aşırı kuraklık ve aşırı soğuklar hiçbir zaman doğal afet olarak sayılmazlar. Doğal olayların afete dönüşmesinde insanoğlunun etkisi oldukça fazladır. Dolgulu zeminlerin yerleşim yeri olarak seçilmesi oluşan depremlerde can ve mal kayıplarını arttırmaktadır. Yine akarsu yataklarının yerleşime açılması, sağanak yağışlar ve taşkınlarda ev ve işyerlerinin sular altında kalmasına, Yanardağların eteklerinin ve çevresinin yerleşim yeri olarak kullanılması, yanardağın patlaması sonucu evlerin tüf ve lavların altında kalması insanların doğa olaylarının afete dönüşmesinde ne kadar etkili olduğunu gösterir. Doğal afetler insanların doğal dengeyi bozması oranında artarak devam edecektir.
