5. Yaşam Boyu Sosyalleşme

advertisement
Yaşam Boyu Sosyalleşme
Lütfi Sunar
Sosyolojiye Giriş / 5. Ders
Kültür, Toplum ve Çocuk Sosyalleşmesi
Sosyalleşme Nedir?
– Çocuklar başkalarıyla temasla giderek kendilerinin farkına varırlar
ve insanlar hakkında bilgileri ve verili kültürdeki becerileri gelişir
Sosyalleşme İşlevi Nedir?
– Değerleri, normları ve kültürün sosyal perspektiflerini sürdürülmesi
– Nesillerin birbirine bağlanması
– Grup içi etkileşim ve teamüllerin devamı
Kültür, Toplum ve Çocuk Sosyalleşmesi
“Sosyalleşmemiş Çocuklar”
• Hay bin Yakzan, Tarzan
• Her ikisi de “insani” olmayan tepkilere sahiptir
• İkisi de aşırılıklara sahiptir
• İkisi de insan yeterliliklerinin en alt seviyesindedir.
Çocuk Gelişim Teorileri
G. H. Mead
• Çocuklar çevrelerindeki kişilerin davranışlarını taklit ederek sosyal
varlık haline gelirler.
• Bireyler ötekileri onların kendilerini gördükleri gibi görmeyi
öğrendiklerinde öz-bilinçlerini kazanırlar
• Ardından, örgütlü oyunlarda oyunun kurallarını öğrenerek çocuklar
kültürün genel değer ve ahlaki kaidelerini öğrenirler
Çocuk Gelişim Teorileri
Jean Piaget
– Dünyayı anlamada çocuğun aktif yeteneğini vurguladı
– Gelişimin aşamaları:
• Duygusal Motor Gelişim
 0-2 yaş arası dönemi kapsar.
 Bebek fiziki çevreyi keşfeder; onun müstakil ve daimi özellikleri olduğunu anlar
 Bebek kendisini diğer nesnelerden ayırt eder. Onlardan farklı olduğunu hem özellik hem de görünüşü
itibari ile fark etmeye başlar.
 Dışarıdan gelecek uyarıcı arayışı içindedir. Sebep sonuç ilişkisi kurmaya başlar, zaman mekan anlayışı
gelişmeye başlamıştır.
Çocuk Gelişim Teorileri
Jean Piaget (dvm)
• İşlem Öncesi Dönem
 2-6 yaş arası dönemi kapsar.
 Sembolik fonksiyonların gelişimidir.Semboller oluşturulur ve çocuk semboller aracılığı ile düşünür.Dil artık
belirgin olarak kullanılır ve ifade yeteneği gelişmeye başlar.
 Benmerkezcidir— dünyayı başkalarının gözünden göremez
Çocuk Gelişim Teorileri
Jean Piaget (dvm)
• Somut İşlemsel Dönem
 6/7- 11/12 yaş arası olan dönemdir.
 Kütle uzunluk ağırlık ve hacim kavramı, ben merkezcilikten uzaklaşma, başkaları ile ilgili roller alabilme,
organize etme, sıraya koyma gibi işlemler gerçekleştirilir.
 Bir önceki gelişim dönemlerine oranla çocuk bencillikten ve ben merkeziyetçi düşünce yapısından
uzaklaşır.
Çocuk Gelişim Teorileri
Jean Piaget (cont)
• Soyut İşlemsel Dönem
 11-15 yaşı kapsar.
 Esneklik soyutlama hipotez geliştirme yapılır.
 Muhakeme yapma ve problem çözme özellikleri kendini gösterir.
Çocuk Gelişim Teorileri
Jean Piaget (cont)
Sosyalleşmede anadilinin yüklendiği temel rol
 Eylemsel öğrenmeden, kavramsal öğrenmeye geçiş
 Dil kavramların sembolik taşıyıcısıdır. Yani, kavramların adlandırılmasını ve dolayısıyla
sembolleştirilerek zihinde depolanmasını sağlar.
 Bu özelliği nedeniyle, bireyin etkileşimde bulunduğu toplumsal çevrenin kendi ürettiği
kültürel değerleri, düşünce, inanç ve duyuş özelliklerini kavramlaştırarak ona
sunmasında temel araçtır.
Yaşam Boyu Sosyalleşme
Sosyalleşmenin aracıları nelerdir?
– Sosyalleşmenin amilleri: Sosyalleşme süreci yapılandırılmış
gruplar içinde
yarı- yapılandırılmış bir biçimde gerçekleşir:
•
•
•
•
•
Aile
Okul
Akranlar
Kitle iletişim araçları
İş
Yaşam Boyu Sosyalleşme
Aile
– Bebeklikte temel sosyalleştiren amil
– Kültürler arasında aile sistemleri ciddi bir biçimde farklılaşır
– Modern toplumlarda sosyal konum kalıtsal değildir fakat ailenin
sosyal konumu sosyalleşme örüntülerini etkiler
Yaşam Boyu Sosyalleşme
Okul
– Çocuklar kurallara uymayı öğrenirler
– Öğretmenlerin otoritesini kabul ederler
– Öğretmenlerin tepkisi çocukların kendisine dair bakışını etkiler
– Akran grupları genellikle okulda oluşur
Yaşam Boyu Sosyalleşme
Akran İlişkileri
– Akran grupları gittikçe önem kazanır
– Özellikle toplumsal cinsiyet sosyalleşmesinde büyük önem arzeder
– Çocukluğu aşan önemi haizdir
Yaşam Boyu Sosyalleşme
Kitle İletişimi
– Hem olumlu hem de olumsuz olabilir
– Şiddet televizyondan yayılır
– Oyunlar çocuğu gerçek hayattaki sosyallikten alıkoyar
– Ama çağımızın gereği olan elektronik iletişim becerilerini
geliştirir.
Yaşam Boyu Sosyalleşme
İş
– Tüm kültürlerde önemlidir
– Endüstri toplumunda iş ve ev hayatı birbirinden azami
ölçüde ayrılmıştır
– Dış görünüş ve davranışlarda değişimler ister
– Bireyin belirli konuları elde etmek için takınması gereken
özel davranışlar beklenir.
Yaşam Boyu Sosyalleşme
Sosyal Roller
– Sosyalleşmeyle bireyler sosyal rolleri öğrenirler.
– Sosyal roller bir sosyal konumda bireyin sosyal olarak
şekillenen beklentileri ifade eder.
Yaşam Boyu Sosyalleşme
Sosyal Kimlikler
• Bu süreç bir sosyal kimliğin gelişimine yol açar
• Sosyal kimlik, başka insanların bireye atfettiği karakterlerdir.
Sosyal kimlik diğerleriyle aynı oldukları kanalları ortaya koyar
• Öz-kimlik dünyayla ilişkimizi kurduğumuz süreci anlatır
Öz-kimlik bizi müstakil bir birey olarak meydana çıkarır
Toplumsal Cinsiyet Sosyalleşmesi
• Toplumsal Cinsiyet Sosyalleşmesi bebek dünyaya gelir
gelmez başlar gittikçe yavaşlasa da ömür boyu sürer
• Ebeveynler erkek ve kız çocuklarını farklı davranış kalıplarına
sahip olacak biçimde yetiştirirler
• Farklılıklar pek çok kültürel etki ile dayatılır
Toplumsal Cinsiyet Sosyalleşmesi Hakkındaki Tartışma
Freud:
• Çocuklar toplumsal cinsiyet farklılıklarını penise sahip olma veya
olmama ekseninde öğrenirler
– Bir erkek çocuk babası tarafından tehdit edildiğini düşünür ve
babasını annesinin şefkati konusunda rakip olarak görür
– Bir kız çocuğu penis eksikliğinin ızdırabını duyar.
– Anneler penisleri olmadığı için değersiz görülür.
• Freud’un görüşlerine karşı büyük bir muhalefet vardır.
Toplumsal Cinsiyet Sosyalleşmesi Hakkındaki Tartışma
Chodorow:
• Erkek ya da kadın olarak hissetmek bebeklerin erken yaşlarında ailelerinin
onlara yüklediği anlamlardan ortaya çıkar
– Bunda babadan ziyade annenin rolü baskındır
• Kızlar anneye yakınlığı sürdürürler ve dışarıyla iletişime açık olurlar
• Erkekler anneden keskin bir kopuş yaşarlar ve dışarıyla iletişime daha
kapalı olurlar.
– Temelde Freud’un vurgusunu tersine çevirir
• Chodorow’un çalışması önemini korumakla birlikte çeşitli eleştirilere uğradı
Toplumsal Cinsiyet Sosyalleşmesi Hakkındaki Tartışma
Gilligan
• Yetişkin erkek ve kadınların kendileri hakkındaki yargılarına dayanarak
Chodorow’un analizini ilerletti
– Kadınlar kendilerini kişisel ilişkileri ve diğerlerine özen gösterme
temelinde tanımlamaktadır
– Kadınların nitelikleri odaklarında bireysel başarı olan erkekler tarafından
değersizleştirilmektedir.
Sosyalleşme ve Yaşamın Seyri
• Sosyalleşme yaşam boyu devam eder
• Yaşamın her aşamasında sorunların üstesinden gelmek üzere
geçişler vardır
• Yaşamın seyrinde beş aşama vardır:
• Çocukluk
• Ergenlik
• Gençlik
• Yetişkinlik
• Yaşlılık
Sosyalleşme ve Yaşamın Seyri
• Yaşamın seyrinin aşamaları hem biyolojik hem de sosyaldir; kültürel
farklılıklar ve maddi şartlar tarafından etkilenir.
• Yaşamın aşamaları zaman içinde değişmiştir
• Çocukluğun icadı
• Ergenlik yaşının değişimi
• Orta yaşa verilen anlamın değişimi
• Değişen yaşlılık
Değişen Şartlara Uyum
Sosyalleşme değişen şartlara uyumu da içerir:
• Grup davranışlarının değişimi-grup dinamikleri ve toplumsal eylem
• Toplumsal ortama uyum
• Farklı bağlamlarda farklı rollere uyum
Download