devamlı işletme sermayesi
advertisement
İşletmenin bir faaliyet (hesap) dönemi içerisinde en az bir kere nakde çevrilebilir dönen varlıklardır. İşletme sermayesini oluşturan değerler sürekli olarak kendi içerisinde bir nitelik değişimi içerisinde bulunduğu için bu hesaplar dönen varlıklar ya da işletmenin faaliyetlerini yerine getirmesi için gerekli olan varlıklar olduğu için işletme sermayesi adını almaktadır. Çalışma Sermayesi Dönen Sermaye Dönen Varlıklar Dönen Değerler Cari Aktifler Mütedavil Kıymetler olarak ta isimlendirilir. Bir endüstri işletmesinde nakit olarak bulunan mevcut üretim için gerekli hammadde ve yardımcı maddelerin satın alınması ile ilk madde ve malzeme stoğuna dönüşür. Daha sonra üretim aşamasında çeşitli giderler yapılarak mamul hale gelir ve mamul stoğunu oluşturur. Mamul müşterilere peşin ve /veya vadeli satılarak nakit ya da alacağa dönüşür. Elde edilen nakit ile yapılan giderler ya da borçlanılan tutarlar ödenir. Tekrar nakit karşılığı ya da borçlanarak üretim için gerekli hammadde ve yardımcı maddelerin satın alınır üretim süreci ve satış süreci tekrarlanır. Alacaklar vadesinde tahsil edilerek nakde, menkul kıymetlere, stoklara dönüşür ya da borçların ödenmesinde kullanılır. Bir ticaret işletmesinde de nakit olarak bulunan mevcut satılmak üzere ticari malların satın alınması ile ticari mallar stoğuna dönüşür. Daha sonra bu mallar müşterilere peşin ve /veya vadeli satılarak nakit ya da alacağa dönüşür. Elde edilen nakit ile yapılan giderler ya da borçlanılan tutarlar ödenir. Tekrar nakit karşılığı ya da borçlanarak ticari mallar satın alınır ve satış süreci tekrarlanır. Alacaklar vadesinde tahsil edilerek nakde, menkul kıymetlere, stoklara dönüşür ya da borçların ödenmesinde kullanılır. Bir hizmet işletmesinde de işletme sermayesinin dönüşümü aynı akışı gösterir. KAPSAMI İşletmenin bilançosunun aktifinde yer alan dönen varlıkları oluşturan ; Hazır Değerler, Menkul Kıymetler, Alacaklar (Ticari ve Diğer) , Stoklar ve Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları hesap kalemlerinden oluşur. Muhasebe Sistemi Genel Tebliği’ne göre hazırlanan Tekdüzen Bilançolar’ da “1” hesap sınıfını oluşturan hesaplar dönen varlıkların toplamını verir. Bu toplam işletmenin “ Brüt İşletme Sermayesi” ni gösterir. Brüt işletme sermayesinden kısa vadeli yabancı kaynakların çıkarılmasından sonra kalan değer “ Net İşletme Sermayesi” ni belirtir. KAPSAMI Net İşletme Sermayesi işletmenin devamlı sermayesi (uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar) ile finanse ettiği dönen varlıklar tutarıdır. İşletmenin emniyet marjını gösterir bu tutarı değerlendirebilmek için cari oranın dikkate alınması gerekir. Kısa vadeli yabancı kaynaklar ile net işletme sermayesi artırılamaz ancak işletme faaliyetleri için gerekli fonlar sağlanmış olur. ÖNEMİ İşletme sermayesi, işletmenin tam kapasite ile çalışabilmesi, üretimini sürekli olarak yerine getirebilmesi, iş hacmini genişletebilmesi, yükümlülüklerini yerine getirememe riskini azaltabilmesi, kredi değerliliğini artırabilmesi, olağanüstü durumlarda mali yönden zorlanmaması, faaliyetlerini karlı ve verimli bir biçimde yerine getirebilmesi için son derece önemlidir. ÖNEMİ İzlenen hatalı her bir işletme sermayesi politikasının işletme üzerinde doğuracağı farklı sakıncalar ortaya çıkar. Yetersiz veya aşırı işletme sermayesi işletmenin karlılığı ve verimliliği üzerinde olumsuz etkiler yapar. Dönen varlıklara yapılan harcamaların bir maliyeti bulunur. Bu maliyet finansman kaynakları açısından ele alındığında; aşırı işletme sermayesi yabancı kaynaklar ile finanse ediliyorsa ek finansman maliyeti , öz kaynaklar ile finanse ediliyorsa alternatif kullanımlardan elde edilecek gelir kaybına uğranılmasına neden olur. ÖNEMİ İşletme sermayesi yabancı kaynaklar ile finanse ediliyorsa özellikle enflasyonist ortamlarda izlenen sıkı para politikalarına bağlı olarak banka kredilerinin kısılması ve faiz oranlarının yükselmesi nedeniyle kısa vadeli banka kredileriyle finanse edilmesine neden olduğu için işletmeyi zor duruma sokar. Eksik ya da fazla işletme sermayesi ister yabancı kaynak ile isterse öz kaynak ile finanse edilsin işletmenin karlılığı üzerinde olumsuz etkisi olacaktır. Çalışma Sermayesinin Önemi Finansal yönetici zamanının büyük bir kısmını, işletmenin çalışma sermayesinin yönetimine ve günlük faaliyetlere ayırmak zorundadır. Toplam aktiflerin genel olarak yarıdan fazla cari aktifle ayrılmaktadır. Satışların büyümesi için cari aktiflerin artırılması gerekmektedir. Duran varlıklara yapılan yatırımlar bu aktifleri kiralamakla azaltabildiği gibi, stoklardaki ve alacaklardaki yatırım bu şekilde azaltılamaz. Hazır değerlerde; nakit yetersizliği, likidite riski artışı, nakit yetersizliği, yükümlülükleri yerine getirememe ve menkul kıymet satış zararı. • Alacaklarda; alacaklarda azalış, satış hacminde daralma, iskontolu tahsilatlarda artış, alacaklarda azalış ve alacak devir hızı artışı. • Stoklarda; yüksek stok devir hızı, düşük kaliteli stok alımı, yüksek tedarik maliyeti ve karşılanamayan talepler. • • Mamul ve hizmet satışlarında; satış hasılatında düşüş, mamul satış veya hizmet sunum fırsatlarının kaçırılması, düşük kaliteli hizmet ve mamul satışı, prestij kaybı, yetersiz satış hacmi, piyasa payı azalması, yüksek maliyet ve faaliyetlere son verme. • Firma değerinde; düşük cari oran, kazanç oranının düşmesi, işletme sermayesi devir hızının yükselmesi ve kısa vadeli yabancı kaynak kullanımında yetersizlik • Hazır değerlerde; menkul kıymetlerde artış, atıl fonlar ve aşırı nakit birikimi. • Alacaklarda; düşük alacak devir hızı, şüpheli alacaklarda artış, ortalama tahsilat süresinin uzanması, tahsilatlarda gecikme ve tahsil edilemeyen alacaklar. • Stoklarda ; düşük stok devir hızı, niteliği bozulmuş stoklar, talep azalışı,satış hacmi daralması, mamul (hizmet) maliyetlerinde artış, stok bulundurma maliyeti artışı ve düşük satış hacmi. • Kaynaklarda; aşırı borçlanma, finansman maliyeti artışı, finansman riski artışı, kaldıraç dengesinin bozulması, fırsat maliyetlerinin değerlendirilmemesi,kaynak etkinliğinin sağlanmaması ve aşırı finansman giderleri. • Firma değerinde; cari oranın yükselmesi, kazanç oranının düşmesi, işletme sermayesi devir hızının düşmesi, kar payı düşmesi ve yabancı kaynak kullanım oranının değişmesi 1. Optimum işletme sermayesi büyüklüğü ne olmalıdır? 2. Optimum işletme sermayesi finansmanı ne olmalıdır? 3.Optimum işletme sermayesi yapısı ne olmalıdır? İşletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan en düşük dönen varlık tutarı “devamlı işletme sermayesi” ni mevsimlik değişimlere göre değişiklik gösteren ek dönen varlık tutarı da “dalgalı işletme sermayesi” ni belirtir. Bir işletmede optimum işletme sermayesi yapısı ve büyüklüğünü oluştururken etkili olan faktörleri “ işletme içi faktörler” ve“ işletme dışı faktörler” olmak üzere iki grup altında toplama olanağı bulunur. ETKİLEYEN İÇ FAKTÖRLER Üretilen malın ya da sunulan hizmetin niteliği, • • Üretim kapasitesi ve süresi, • Varlıkların birleşimi, • Teknolojik yeniliklere uyum, • Finansman maliyeti, • • • • Birim maliyet, Satış koşulları ve hacmi, Satış hasılatı, Kazanç tutarı • Kazanç oranı, Kaynakların yapısı, • İşletme sermayesinin finansmanı, • Net işletme sermayesi tutarı, • Toplam kalite yönetimi uygulaması, • İşletme sermayesi performansının denetimi. • ETKİLEYEN DIŞ FAKTÖRLER Rekabet koşulları, Teknolojik yenilikler ve donanımlar, Tüketici bilinci ve tüketiciyi koruma yasları, Fiyatlar genel düzeyindeki değişmeler, Konjoktürel hareketler, Para politikaları, Girdi tedarik koşulları, Sektördeki işletmelerin kalite anlayışları Diğer makro politikalar. * Dönen varlıklara yapılan harcamalar, işletmenin faaliyette bulunduğu sektörün özelliğine bağlı olarak duran varlıklara yapılan yatırım harcamalarından daha az tutarlarda olabilir. *Dönen varlıklar, daha çok bölümlenebilir olması (hazır değerler, menkul kıymetler,alacaklar, stoklar v.b.) esnek finansman politikalarının izlenmesine olanak sağlar *Dönen varlıklara yapılan harcamalar kısa vadeli olduğu için kısa süreli tahminlerin yapılmasını ve birkaç aylık sürelerde revize edilebilme olanağı bulunur. * Dönen varlıklara yapılan harcamalarda likidite büyük önem taşır. Yeterli işletme sermayesi bulunması durumunda kısa sürede değer ve nitelik kaybına uğramadan paraya çevrilme olasılığı yüksektir. * Dönen varlıklara yapılan harcamalara ait firma riski sınırlıdır. * Dönen varlıklara yapılan harcamalardan sağlanacak faydalar bir faaliyet dönemi içerisinde görülür. * Duran varlık yatırımlarından beklenen faydanın sağlanabilmesi, üretim birimlerinin tam kapasite ile çalışabilmesi için işletme sermayesi harcamalarının planlanması ve bu harcamaların yapılması gerekir. * İşletmenin borçlarının zamanında ödenmesi olanağını sağlayarak işletmenin kredibilitesini artırarak yeni kredi sağlama olanakları yaratır. * Yeterli işletme işletmenin sermaye piyasasında ki menkul kıymetlerine ( hisse senedi, tahvil v.b) yatırım yapacak potansiyel yatırımcılara güven unsuru olur. * Olağanüstü durumlarda ( doğal afetler ve izlenen siyasi politikalar) mali güçlüklere düşmesi önlenmiş olur. * Yeterli stok bulundurulması durumda müşteri talepleri zamanında karşılanabileceği gibi elverişli kredili satışlar ile satış hacmi genişletilir. ** İşletmenin cari faaliyetleri (dönem net karı+ ayrılan amortismanlar, itfa ve tükenme payları), ** Mali yatırımların ve maddi olan ve olmayan duran varlıkların satışı, ** İşletmeye yapılan vergi v.b iadeler, ** Uzun vadeli yabancı kaynak sağlanması, **Sermaye artırılması (dışarıdan değer getirilmesi). ** Normal faaliyet dönemi veya olağanüstü durumlar sonucunda elde edilen zararlar, ** Uzun vadeli yabancı kaynakların ödenmesi, ** Sermayenin itfası, ** İhraç edilen menkul kıymetlerin itfası, karşılıklar ve kardan ayrılan fonlar, ** Yeni mali yatırımların yapılması, maddi olmayan ve olan duran varlıkların satın alınması Dönen varlıkların finansmanında kısa ve uzun vadeli çok çeşitli finansman seçenekleri arasında bir seçim yapılması gerekir. İşletme sermayesi bölünebilir olduğu için, işletme sermayesine yapılacak olan harcamalar işletmenin gereksinimlerine göre esnek bir yapı değişikliği gösterir. İşletme sermayesine özgü bu esnekliğe paralel olarak finansmanında kullanılabilecek finansman kaynakları da çeşitlilik gösterir. Brüt işletme sermayesi ve net işletme sermayesi dikkate alınarak işletmenin yaralanabileceği kaynaklar “ kısa vadeli yabancı kaynaklar” ve “devamlı sermaye” olmak üzere iki grup altında toplanabilir. Kısa vadeli yabancı kaynaklar; banka kredileri, ticari ve diğer borçlar, alınan avanslar, ödenecek vergi ve fonlar, borç ve gider karşılıkları, diğer karşılıklar, gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkuklarından oluşur. Devamlı sermaye ise; uzun vadeli yabancı kaynaklar (banka kredileri, ticari ve diğer borçlar, alınan avanslar, ödenecek vergi ve fonlar, borç ve gider karşılıkları, diğer karşılıklar, gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları) ile öz kaynaklardan ( ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, dağıtılmamış karlar, dönem net karı -geçmiş yılar zararları ve dönem net zararı hariç) oluşur. İşletme dönen varlıklarının finansmanında kullandığı finansman kaynağı seçeneklerine göre işletmenin; likidite ve faaliyet rasyoları, finansal riski ve karlılığı üzerinde farklı etkileri olur. Bu etkiler kısa vadeli yabancı kaynak ve devamlı sermaye ile farklı finansman seçeneklerine göre analiz yapılabilir. Çalışma Sermayesi-Risk ve Karlılık İlişkisi Oran Orandaki Değişme Karlılık Üzerinde Risk Üzerinde Etkisi Etkisi Cari Aktif Toplam Aktif Artarsa Karlılık Azalır Risk Azalır Azalırsa Karlılık Artar Risk Artar Cari Borçlar Toplam Borçlar Artarsa Karlılık Artar Risk Artar Azalırsa Karlılık Azalır Risk Azalır Örnek 1 Örnek A.Ş. İhtiyatlı Politika: Hiç cari pasif bulundurmamakta bunun yerine uzun vadeli borç aldığı cari aktiflerini de yüksek tuttuğu farz edilmektedir. Normal Politika: Cari pasif, uzun vadeli borç ve cari aktif dengeli seviyede tutulmaktadır Riskli Politika: Cari pasiflerini yüksek seviyeye çıkarmasına karşılık, uzun vadeli borcun hiç olmadığı cari aktiflerin azaltılmış bulunduğu farzedilmektedir Örnek A.Ş. Bilançosu Karlılık ve Risk Arasındaki İlişkiler İhtiyatlı Normal Riskli Dönen Varlıklar 61.000 50.000 38.000 Duran Aktifler 50.000 50.000 50.000 111.000 100.000 88.000 25.000 44.000 Aktif Toplamı Cari Borçlar %6 Uzun Vadeli Borçlar %8 Toplam Borçlar Öz Sermaye Toplam Pasif 55.500 25.000 55.500 50.000 44.000 55.500 50.000 44.000 111.000 100.000 88.000 Örnek AŞ. Gelir Tablosu ve Oranları Satışlar 100.000 100.000 100.000 15.000 15.000 15.000 4.440 3.500 2.640 10.560 11.500 12.360 Vergi (%50) 5.280 5.750 6.180 Net Kar 5.280 5.750 6.180 0 2 0,86364 0,095135 0,115 0,14046 0,5 0,5 0,5 Faiz ve Vergi Öncesi Kar Faiz Vergi Öncesi Kar Cari Oran Öz Sermayenin Karlılığı Yabacı Kaynaklar/Toplam Aktif SEÇENEK 1: Devamlı işletme sermayesi ve duran varlıkların finansmanı devamlı sermaye ile dalgalı işletme sermayesi ise kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edilmektedir. SEÇENEK 2: Duran varlıklar ile dalgalı işletme sermayesinin devamlı sermaye ile devamlı işletme sermayesi ise kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edilmektedir. SEÇENEK 3: Duran varlıkların tümü devamlı sermaye ile dönen varlıkların tümü kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edilmektedir. SEÇENEK 4: Duran varlıkların tamamı dönen varlıkların yarısı devamlı sermaye ile dönen varlıkların geri kalan kısmı kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilmektedir. SEÇENEK 5: Duran varlıkların ile dönen varlıkların tümü devamlı sermaye ile finanse edilmektedir. S1 200 Dönen Varlıklar Devamlı İşletme Sermayesi 160 160 Dalgalı İşletme Sermayesi 40 40 Duran Varlıklar 100 AKTİF TOPLAMI 300 Kısa Vadeli Yab.Kay. 40 Uzun Vadeli Yab.Kay. 185 Öz Kaynaklar 75 PASİF TOPLAMI 300 S2 200 S3 200 160 40 100 300 160 65 75 300 S4 200 160 40 100 300 200 25 75 300 S5 200 160 40 100 300 100 125 75 300 100 300 225 75 300 Net Satışlar Faaliyet Giderleri FVÖK Finansman Giderleri KVYK Faiz oranı UVYK Faiz oranı VÖK Vergi Vergi oranı Net Kar S1 S1 500 60 440 86 0,3 0,4 S2 S2 500 60 440 74 0,3 0,4 354 106 0,3 0,3 0,4 366 110 0,3 248 S3 S3 500 60 440 70 0,3 0,4 370 111 0,3 256 S4 S4 500 60 440 80 0,3 0,4 360 108 0,3 259 S5 S5 500 60 440 90 350 105 0,3 252 245 S1 Cari Oran Net Kar / Özkaynaklar Net Satışlar / NİS Yabancı Kaynaklar / Aktif Toplamı S2 S3 S4 S5 5 1,25 1 2 3,30 3,42 3,45 3,36 3,27 3,125 12,5 5 2,5 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75 NAKİT TUTMANIN EN ÖNEMLİ NEDENİ NAKİDİN LİKİDİTE SAĞLAMASIDIR. NAKDİN İYİ YÖNETİLMESİ İŞLETMEYE ; FAİZ GELİRİ - EK FONLAR – KARLILIK ARTIŞI SAĞLAR. ESKİDEN YÖNETİCİLER FAZLA NAKİT BULUNDURMA AMAÇLARINI; • YATIRIM FIRSATLARINDAN YARARLANMAK, • BEKLENMEYEN OLAYLARA KARŞI TEDBİRLİ OLMAK, • PRESTİJ SAĞLAMAK OLARAK BELİRTİRKEN GÜNÜMÜZDE NAKİT BULUNDURMA AMAÇLARI ; • NAKİT VE BENZERLERİNİ ETKİN KULLANMAK, • SATIŞLARI ARTIRMAK İÇİN EK FONLAR YARATMAK, • FAİZ V.B. GELİRLER SAĞLAMAK OLARAK BELİRTİLMEKTEDİR. NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRESİ BELİRLENMELİDİR. NDS = (SGS +ATS) – BÖS ORTALAMA STOKLAR STOKTA GEÇEN SÜRE (SGS) = (YILLIK SATIŞ MALİYETİ/365) ORTALAMA TİCARİ ALACAKLAR ALACAKLARIN TAHSİL SÜRE (ATS) = (YILLIK NET SATIŞLAR /365) ORTALAMA TİCARİ BORÇLAR BORÇLARI ÖDEME SÜRESİ (BÖS) = (YILLIK SATIŞ MALİYETİ/365) NAKİT BULUNDURMANIN FAYDALARI Günlük ödemelerin eksiksiz NAKİT BULUNDURMAMANIN SAKINCALARI Kredi sağlama olanağının ortadan yapmak, kalkması nedeniyle ödemelerde peşin ödeme durumunda kalmak, Vergi,karpayı v.b. ödemelerin zamanında yapmak, Riskin yüksek olmasından dolayı kredi maliyetlerinin artması, Beklenmeyen durumlarda tedbirli bulunmak, Satıcıların kredili satış yapmaktan kaçınmaları, Alımlarda nakit iskontosundan yararlanmak, Alımlardan nakit iskontosundan Yatırım fırsatlarını değerlendirmek, yararlanamamak, Finans kurumlarına fon sağlamak, Para ve sermaye piyasasından daha uygun koşullarda fon sağlayamamak, Borçların zamanında ödenememesi nedeniyle ek maliyetlerin yüklenilmesi, Borçların ödenmesi için işletmenin varlığının tehlikeye girmesi NAKİT BULUNDURMANIN NEDENLERİ İşlem nedeniyle Tedbir nedeniyle Spekülatif nedeniyle EN AZ NAKİT GEREKSİNİMİNİN BELİRLENMESİNDEKİ FAKTÖRLER İşletmenin Nakit Giriş ve Çıkışları Arasındaki Zaman Uyumu Zaman uyumu yoksa ve mevsimlik değişmeler varsa daha fazla nakit bulundurulmalıdır. İşletmenin Alış ve Satış Koşulları Alışlar vadeli,satışlar peşin ,alacak ve stok devir hızı yüksekse nakit gereksinimi azalır. İşletmenin Kredi Sağlama Kapasitesi Nakit gereksinimi olduğunda kullanılabilecek kredilerin mevcut olması maliyeti de düşük olacaktır. İşletmenin Nakit Giriş ve Çıkışlarında Gerçekleşme Olasılığı Nakit girişlerin gerçekleşme olasılığı düşük,nakit çıkışların gerçekleşme olasılığı yüksek ve mevsimsel dalgalanmalar v.b. Mevcutsa daha fazla nakit gereksinimi olur.
