Afet Sonrasında Görülen Ruhsal Sorunlar

Afetlerden sonra
görülen ruhsal sorunlar
Prof. Dr. Cengiz Kılıç
Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim dalı
Ruhsal travmanın tanımı
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
2
Ruhsal travmanın tanımı



Stres, yaşam olayı, travma
Kayıp-travma farkı
DSM-IV: 1. ölüm/ağır yaralanma
tehdidi
2. dehşet, çaresizlik
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
3
Ruhsal Travma: yaygınlık

Toplumda travma yaygın
(ABD de >%50, Türkiye’de %16)

Travma dağılımı rastgele değil:
– Erkek > Kadın
– Saldırı, tecavüz ~ düşük eğitim/SED
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
4
Ruhsal travmadan sonra...




Travma sonrası ruhsal hastalık artışı evrenseldir.
Travmadan sonra en çok görülen hastalıklar Akut
stres bozukluğu (ASB), Travma sonrası stres
bozukluğu (TSSB) ve depresyondur.
Diğer bunaltı bozuklukları (panik ve yaygın bunaltı)
da sık görülüyor.
İlk haftalarda çoğu kişide ruhsal belirtiler var, bunlar
haftalar içinde düzeliyor.
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
5
Depresyon





isteksizlik,
halsizlik,
moral bozukluğu,
uyku ve iştah bozukluğu
hayattan zevk alamama

22.7.2017
Yeni vaka veya yineleme
Ruhsal travma ve etkileri
6
Travma Sonrası Stres
Bozukluğu









uykusuzluk,
kabuslar,
anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlanması,
olayın tekrarlanacağı korkusu/ diken üstünde
hissetme,
kolay irkilme,
çabuk sinirlenme,
gelecekle ilgili plan yapamama,
yabancılaşma (başkaları beni veya yaşadıklarımı
anlamıyor hissi),
hatırlatan durumlarda huzursuz olma ve kaçınma
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
7
Travma Sonrası Stres
Bozukluğu



Belirtiler travmayı izleyen günlerde
başlar
Birkaç hafta içinde kendiliğinden
düzelir, ancak aylarca, hatta yıllarca
sürebilir.
Belirtiler bazen olay olup bittikten
aylarca sonra başlayabilir.
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
8
Ek tanı oranları (%)
100
80
53
68
60
40
20
0
TSSB'de depresyon
22.7.2017
Depresyonda TSSB
Ruhsal travma ve etkileri
9
TSSB’de ek tanının önemi
• Saf TSSB nadirdir (15%).
• Depresyon (%35-65) ve diğer anksiyete
hastalıkları (%10-30) eşlik eder.*
• Ek tanı hem tedavi için başvuru oranlarını,
hem de tedavi biçimini etkiler
* Kessler R, Sonnega A, Bromet E, Nelson CB (1995) Posttraumatic stress
disorder in national comorbidity survey. Archives of General Psychiatry;
52,1048-1060.
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
10
TSSB-ek tanı ilişkisi
• Depresyon ve alkol-madde sorunları
çoğu kez TSSB’dan sonra, anksiyete
hastalıkları ise önce başlıyor.
• TSSB olmayanlarda depresyon oranları
genel nüfustan farklı değil.*
* Breslau N (1998) Epidemiology of trauma and PTSD. In “Psychological Trauma”. R. Yehuda
(Ed). American Psychiatric Press.
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
11
TSSB belirti grupları




A. Travma yaşantısı
B. Yeniden yaşama
C. Kaçınma-küntleşme
D. Uyarılmışlıkta artma
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
12
A. Travmanın varlığı
DSM-IV A ölçütü:
1. ölüm/ağır yaralanma tehdidi
2. dehşet, çaresizlik
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
13
B. Yeniden yaşama
1. İstemediği halde olayı hatırlama
2. Olayla ilgili kabuslar/rüyalar görme
3. Olayı yeniden yaşıyormuş gibi
hissetme/davranma
4. Olayı hatırlatan durumlarda sıkıntı ve
fizyolojik belirtiler
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
14
C. Kaçınma -küntleşme
1. Düşünce, duygu ve konuşmalardan kaçınma
2. Etkinlikler ve kişilerden kaçınma.
3. Olayın önemli bir bölümüne ilişkin amnezi
4.
5.
6.
7.
İlgi kaybı
Uzaklaşma/yabancılaşma
Duygusal küntleşme
Ömrünün kısaldığı hissi
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
15
D. Aşırı uyarılmışlık
1.
2.
3.
4.
5.
Uykuya dalma/sürdürme güçlüğü
Sürekli tetikte olma hali
Kolay irkilme
Kolay sinirlenme/ öfke patlamaları
Dikkat toplama güçlüğü
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
16
Eşlik eden belirtiler
1.
2.
3.
4.
5.
22.7.2017
Suçluluk, utanç
Kişilerarası ilişkilerde bozulma
Kendine zarar verme
Disosiyatif belirtiler
İnançlarda değişme
Ruhsal travma ve etkileri
17
B. YENİDEN YAŞAMA
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
18
1. Hatırlama
1. TSSB’ye özgü belirtilerdir
2. İstenmeyen, tekrar edici
düşünceler/hayaller
3. Beklenmedik, rahatsız edici
4. Bastırmaya çalışmaya rağmen gelirler
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
19
2. Kabus/rüyalar
1.
2.
3.
4.
22.7.2017
İlk günlerde/haftalarda sık
Travmanın tekrarı veya ilişkili
Uyku bölünmesi, tekrar dalamama
Uykuya dalmaktan korkma
Ruhsal travma ve etkileri
20
3. Olayı yeniden yaşama
1.
2.
3.
4.
22.7.2017
Ağır durumlarda “flashback”
Disosiyatif bir belirtidir
Dış dünyadan değişen oranda kopma
Travma oluyormuş gibi davranır
Ruhsal travma ve etkileri
21
4. Sıkıntı ve fizyolojik
belirtiler
1. Kişiler, durumlar, yerler (gece, saat 3,
evin belirli odası, saldırgana
benzeyenler, sesler)
2. Sıkıntı, korku, huzursuzluk
3. Otonomik anksiyete belirtileri (çarpıntı,
göğüste sıkışma, titreme, terleme..)
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
22
C. KAÇINMA - KÜNTLEŞME
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
23
1. Düşünce, duygu ve
konuşmadan kaçınma
1. Olayı düşünmek, hatırlamak istemez
2. Konuşulmasını istemez
3. Çevre kaçınmayı destekleyebilir
(üzüntüye gelemiyor)
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
24
2. Etkinlik, durum ve
kişilerden kaçınma
1. Olayı hatırlatan yerler/durumlar
(gece, evin odası, binalar, belirli tipte
kişiler, isimler)
2. Tüm aile salonda uyuyabilir (yatak
odasından kaçınma)
3. Depremzedenin saat 3’ten önce
uyuyamaması
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
25
3. Amnezi
1. Olağan unutkanlıktan farklıdır
2. Genellikle en stresli anlar unutulur
3. Hatırlama çabasına rağmen
hatırlamaz
4. Hatırlayamama sıkıntı yaratır
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
26
4. İlgi kaybı
1. Önceden ilgi duyduğu etkinliklerden
uzaklaşma
2. Eskiden ne tür ilgileri olduğu önemli
3. İmkanlar olmadığı içinse veya korkudan
dolayı ise ilgi kaybı sayılmaz
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
27
5. Uzaklaşma/ yabancılık
1. Toplumdan kopma, yeni arkadaşlık
kuramama
2. “benim yaşadıklarımı yaşamadılar, beni
anlayamazlar”,
3. “herkes boş işlerle uğraşıyor”
4. Sadece benzer şeyler yaşamışlara yakınlık
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
28
6. Olağan duyguları
hissedememe
1. Sadece üzüntü duymama veya tüm
duyguların azalması/kaybı
2. “ Duygularımı kaybettim, içim
kurudu”
3. “ Şefkat hissini kaybettim ”
4. “ Acımasız oldum ”
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
29
7. Geleceğim kalmadı hissi
1. Fazla yaşamayacağı hissi
2. Evlenme, meslek, çocuk sahibi olma,
yaşlanmayı hayal edemez
3. Gelecekle ilgili plan yapamaz
4. Bazen kesin bir ölüm yaşı verir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
30
D. AŞIRI UYARILMIŞLIK
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
31
1. Uykuya dalma/sürdürme
güçlüğü
1. Sık görülen belirtidir
2. Uykuya dalma güçlüğü, sık uyanma
ve tekrar uykuya dalamama
3. Kabuslardan korkma nedeniyle
uyuyamamayı katmayın
4. Saat 3’e kadar uyuyamamayı
katmayın
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
32
2. Sürekli tetikte olma hali
1. Her an tehlike beklentisi
2. Travmanın öncül belirtilerine karşı
aşırı uyanıklık (sesler, hava durumu..)
3. Aşırı tedbirlilik ve kontroller (kapıya
yakın oturma, çatlak kontrolü,
haberleri kaçırmama..)
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
33
3. Kolay irkilme
1. Sesler ve hareketler başlatır (kapı
çarpması, telefonun çalması, kapıdan
birinin girmesi...)
2. İrkilmeyi fizyolojik tepkiler izler
(çarpıntı, titreme, nefes darlığı..)
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
34
4. Kolay sinirlenme/öfke
patlamaları
1. Kolay öfkelenme, parlama
2. Kişiyi rahatsız eder ve sosyal uyumu
bozar
3. Sabırsızlık, tahamülsüzlükten fiziksel
saldırganlığa kadar değişebilir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
35
5. Dikkat toplama güçlüğü
1. Kitap okumak, konuşmayı dinlemek
güç
2. Dikkat bozukluğu unutkanlığa yol açar
3. Travma ile her an meşgul olmaya
bağlı olabilir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
36
D. EŞLİK EDEN BELİRTİLER
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
37
Suçluluk duyguları
1. “Onlar öldüler, ben hayatta kaldım”
2. ‘Keşke şunu
yapmasaydım/yapsaydım’
3. ‘Gelmesi için ısrar etmeseydim’
4. Kendine eğlenmeyi, bakmayı hak
görmeme
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
38
Kişilerarası ilişkilerde
bozulma
1. TSSB belirtilerinin dolaylı sonuçlarıdır
2. Evlilikle ilgili çatışmalar, boşanma, işini
kaybetme sıktır
3. Öfke, yabancılaşma, ilgi kaybı ile
ilişkilidir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
39
Kendine zarar verme
1. Riskli davranışlara girme
2. Kendini yaralama
3. Dürtüsel davranışlar
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
40
Disosiyatif belirtiler
1. Çevrenin farkındalığında azalma
(dalgınlık, seslenenleri duymaz, gelen
arabayı farketmez..)
2. Depersonalizasyon
3. Derealizasyon
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
41
İnançlarda/dünyaya bakışta
değişme
1. Travma kişinin hayata bakışını
değiştirir
2. Kendine, insanlara güvensizlik, daha
bireyci-bencil olma
3. Bazen de olumlu değişiklikler olur:
olgunlaşma, yardımseverlikte artış
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
42
TSSB’nun Seyri
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1. hafta
22.7.2017
1. ay
6. ay
1. yıl
2. yıl
Ruhsal travma ve etkileri
3. yıl
4. yıl
5. yıl
43
TSSB yaygınlığı: toplumda

Hayatboyu toplumda % 1.3 -12.3
*Kessler 1995 Ulusal (N=5877) %7.8
*Resnick 1993 Ulusal kadın (N=4008) %12.3
*Perkonigg 2000 Ulusal ergen (N=3021) % 1.3
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
44
TSSB yaygınlığı: risk grubu
Savaş
Kazalar
Tecavüz, saldırı, işkence
Doğal afet (deprem, sel, yangın)
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
45
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
46
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
47
Savaş travması
• Vietnam, 2. Dünya savaşı, Kore savaşı
ve Körfez savaşı gazileri
• Muharebeyi yaşamış olanlarda %30
civarında TSSB var
• Genç yaş, düşük eğitim ve düşük zeka
TSSB ile ilişkili
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
48
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
49
Kazalar
• Kazalardan sonra TSSB görülme oranı
%30 civarında (18-39% arası)
• Yaralanmanın derecesi TSSB oranlarını
etkilemiyor
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
50
Tecavüz, saldırı, işkence
• Cinsel saldırı/ tecavüzler kadınlarda sık
• TSSB’ya yol açma oranı en yüksek
grup
* Valentiner 1996 Kadın-saldırı (N0215) %35
* Resnick 1992 Kadın-saldırı (N=295) %21
* Başoğlu 1994 İşkence (N=55) %30
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
51
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
52
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
53
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
54
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
55
Doğal afetler
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
56
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
57
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
58
doğal afetler ne kadar
“doğal”?
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
59
Son yüzyılın büyük
depremleri
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
60
Eartquakes that killed > 1.000
22.7.2017
Hacettepe University
Psychiatry
Department of
61
SONUÇLAR
Ruhsal patolojinin
yaygınlığı ve seyri



Afetlerin diğer travma türlerine oranla ruh
sağlığını daha az bozduğu doğru değil
Zaman her şeyin ilacı değil: yıllar geçse de
afetin acısı dinmiyor
Afet bölgesinden uzakta yaşamak belirtileri
azaltmıyor
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
64
Ruh sağlığı politikaları




TSSB ve depresyon travmalardan sonra en yaygın
olarak görülen ve en fazla yetiyitimine yol açan
hastalıklardır
Riskli bireylerin tanınması, önleme ve erken tedavi
büyük önem taşır
Afetler sonrası ruh sağlığı hizmeti verecek kurum
önemli (1999 depremleri sonrası sağlık hizmetleri
varolan sağlık sistemi tarafından sağlanmıştır).
Travmanın ruhsal etkileri konusunda toplum,
pratisyen ve uzman hekimler ve diğer sağlık
personeli eğitilmelidir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
65
Belirleyicilerin evrenselliği



Psikiyatrik hastalıklar için risk faktörleri
TSSB’nin kronikleşmesini de belirliyor
Travma şiddeti kronikleşmeyi belirliyor
Depresyonun travma ile ilişkisi TSSB’ye
oranla çok daha az
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
66
Önleme ve başaçıkma



Afetten olumsuz etkilenmiş birçok insan aynı
anda olumlu kişilik değişikleri de yaşamıştır
Ruh sağlığı çalışanlarının kişilerdeki olumlu
değişikliklere duyarlı olması, ruhsal
sorunların tedavi başarısını arttırabilir
Afetlerin sonuçlarıyla etkili başaçıkma
yöntemleri öğretilebilir, özellikle kaçınma
davranışının azaltılması yararlı olabilir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
67
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
68
Ruhsal Travma Sonrası
Olumlu Değişiklikler
Prof. Dr. Cengiz Kılıç
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı
Neden bir kısmı düzelmiyor?







Yatkınlık?
Geçmiş ruhsal hastalık?
Tekrarlayan travmalar?
Daha şiddetli travma?
Sosyal destek azlığı?
Düşük eğitim, düşük gelir?
Tedavi alamama?
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
70
Başka??
(Soruyu tersinden sorsak)



Başa çıkma becerileri?
Dayanıklılık?
Güçlenerek çıkma?
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
71
Deprem bölgesinde bir
yöneticinin anlattıkları





“Bunu söylemeye de utanıyorum ama birçok
insanın aksine depremden sonra kendimi
çok daha fazla beğeniyorum”
“Kendimi çok daha işe yarar hissediyorum”
“İnsanlara eskiden olmadığı kadar yardım
edebiliyorum”
“Sanki yukarıdakiyle de daha iyi
anlaşıyorum”
“Acaba benim durumum anormal mi?”
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
72
Depremzedelerde gözlemler


Eşinin ölümü sonrasında tersanede
çalışmaya başlayan kadın işçilerde
görülen kendine güven artışı
Depremde babanın kaybı sonrasında
“evin erkeği” haline gelen erkek
çocuklar
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
73
Diğer gözlemler



Ailede can kaybı sonrasında kalanlar
arasındaki bağların güçlenmesi
Ebeveyn kaybından sonra çocukların daha
fazla sorumluluk alması, kendine yeten ve
güvenen insanlar haline gelmesi
Büyük kazalar veya kayıplar yaşayanlarda
görülen dramatik yaşam tarzı değişiklikleri
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
74
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
75
Travma Sonrası Büyüme
(TSB)



Dinlerin çoğunda acı ve eziyet
çekmenin yüceltici olduğu vurgulanır
Psikolog ve psikiyatrlar yakın
zamanlara kadar sağlıklı insanı veya
pozitif özellikleri incelemeyi ihmal
etmişlerdir
Yaşamın güçlüklerine direnebilen,
hatta güçlenerek çıkan kişileri
incelemek öğretici olabilir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
76
TSB tanımı


Zorlayıcı yaşam olayları ile mücadele
sonucu gelişen pozitif yönde ruhsal
değişiklikler
Zorlayıcı olay kişinin dünya ile ilgili
temel yargılarını sarsacak niteliktedir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
77
TSB: süreç



Travmatik olay ~ deprem sarsıntısı
Bilişsel şemalar sarsılır, zayıflar, dağılır
Deprem sonrası binaların yeniden ve
daha dayanıklı yapılması ~ bilişsel
şemalarda revizyon (gelecekteki
şoklara daha dayanıklı olunur)
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
78
TSB: boyutlar





Hayatın değerini anlama
Kendine güven artışı
İnsanlarla ilişkilerde gelişme
Kendine yeni bir yol çizme
Maneviyatın güçlenmesi
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
79
Travmaya dayanıklılığı anlatan
genel kavramlar




resilience (Rutter)
hardiness (Kobasa)
optimism (Scheier& Carver)
sense of coherence (Antonovsky)
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
80
Dayanıklılık (resilience)




Birçok çalışma dayanıklılığı “hastalığın
olmaması” olarak tanımlar
Travmadan sonra eski işlev düzeyine
kolayca dönme (“kolay atlattı” “çabuk
toparlandı”)
Geçmiş tecrübelerden yararlanarak olayın
etkilerinden kurtulma
Başarılı başa çıkma yöntemlerinin öğrenilmiş
olmasına dayanır
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
81
TSB-dayanıklılık ilişkisi
14
12
TSB
Dayanıklılık
10
8
6
4
2
0
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
82
TSB Bileşenleri



Sosyal destek kaynaklarında artış
Kişisel kaynaklarda artış
Yeni başa çıkma becerilerinin
gelişmesi
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
83
TSB ve Sosyal Destek

Sosyal destek gelişmeyi hızlandırır, ancak
her tür sosyal destek aynı etkiyi yapmaz
– güvenli ilişkiler kurma,
– aile ve arkadaşlarla ilişkinin düzelmesi,
– yeni destek ağlarının kurulması

Kişinin yaşadıklarını büyümeye yol
açabilecek olay olarak görmesini teşvik
eden bir sosyal destek çevresi gelişmeyi
arttırır.
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
84
TSB ve Kişilik Özellikleri

İyimserlik, umut, bağlanma, dindarlık
ve dışadönüklük ~ olumlu
değişikliklerin daha kolay fark
edilmesine yol açıyor.
– bilişsel ve entelektüel farklılaşma,
– kendine güven ve kendini anlama,
– empati,
– altruism
– olgunlaşma,
– temel değerler ve önceliklerde değişme
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
85
TSB ve Başa Çıkma



Büyüme: kriz sonrasında +başarılı
başa çıkma yöntemleri sonucu
Büyük travmalar =>Başa çıkma imkanı
kalmaz => büyüme olmaz
Hem aktif hem pasif başa çıkma
yöntemleri büyümeye yol açabilir
– bilişsel başa çıkma becerileri,
– problem çözme ve yardım arama
becerileri,
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
86
TSB ile İlgili Bilinenler-1




Herkeste görülmez
Her stresli olaydan sonra görülmez (kanser,
yakın kaybı, HIV, ..)
Stres ~ TSB eğriseldir (düşük şiddet sarsıntı
yaratmaz, aşırı şiddet takat bırakmaz)
TSB için sıkıntı (intrusion) sürmeli, sıkıntının
çabuk geçmesi varsayımların
sorgulanmadığını (travmayla başa
çıkılabildiğini) gösterir
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
87
TSB ile İlgili Bilinenler-2





Çocuk < Genç > Yaşlı
Dışadönük/yeni deneyime açık
olanlarda 
Psikolojik açıdan sağlıklı olanlarda 
TSB gelişimi travmanın iyi bir şey
olduğu anlamına gelmez
Kişiler hem acıyı hem de olumlu
değişmeyi yaşarlar
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
88
TSB ile İlgili Bilinenler-3




TSB gelişimi zaman alabilir (aylar)
Yakınların ve aynı olayı yaşamışların
desteği 
Kendini açma (disclosure) 
Sosyal destek 
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
89
TSB ~ TSSB

Pozitif ilişki var: (Maercker ve Langner
2001)

İlişki yok: (Powell ve ark. 2003, Maercker
ve Herrle 2003, Lehman ve ark. 1993)

Negatif ilişki var: (Frazier ve ark. 2001,
Falsetti ve ark. 2003).
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
90
Travma sonrası büyüme:
gerçekten var mı?
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
91
Travma sonrası büyüme:
gerçekten var mı?




Kendini kandırma (Polyanna’cılık mı)?
Bir başa çıkma yöntemi mi?
Rasyonalizasyon mu?
Geçici bir adaptasyon çabası mı?
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
92
Şüpheleri giderecek adımlar



Uzunlamasına çalışmalar (öncesonra)
Değişimi objektif biçimde ölçme
(farklı bilgi kaynakları)
Değişimin sonuçlarını, gündelik
işlevlerdeki değişimi ölçecek
yöntemler
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
93
Büyümeyi çalışmanın önemi


Bazı kişiler nasıl oluyor da travmaya
daha dayanıklı, daha hızlı atlatıyor,
hatta güçlenerek çıkıyor? Bunu
öğrenirsek risk altındaki kişilere
öğretebiliriz.
Travmanın olumlu sonuçlarını
konuşmak travma yaşamış kişilerin
psikoterapisinde yararlı olabilir.
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
94
22.7.2017
Ruhsal travma ve etkileri
95
Ek tanı oranları (%)
100
80
53
68
60
40
20
0
TSSB'de depresyon
22.7.2017
Depresyonda TSSB
Ruhsal travma ve etkileri
96
Şimdiki TSSB
belirleyicileri (başaçıkma ve
gelişme hariç)
12
10
11.8
8
8.8
8.2
7.6
6
7.4
4
2
0
Kontrol
kaybı
22.7.2017
Düşük
eğitim
Akraba
kaybı
Travma
öyküsü
Ruhsal travma ve etkileri
Kadın
olma
97
Şimdiki depresyon
belirleyicileri (başaçıkma ve
8
gelişme hariç)
8
7
7.4
6
5.7
5
4
3
2
1
0
Kadın olma
22.7.2017
Enkaz altında kalmama
Ruhsal travma ve etkileri
Aile üyesi kaybı
98