v. nükleik asitler - Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

advertisement
Nükleik
Asitler
Prof. Dr. Arif ALTINTAŞ
altintas@veterinary.ankara.edu.tr
Ankara Üniversitesi
Veteriner Fakültesi-Biyokimya Anabilim Dalı
Tanım-Yapı Fonksiyon
• Nükleik asitler her hücrede bulunan genler ve
kalıtsal faktörlerle ilgili protein sentezinin anahtar
maddeleridir.
• İlk kez hücre çekirdeğinden izole edildiği için
adına “nüklein” yada “nüklein maddesi”
denmiştir.
• Ancak, çekirdek dışında da nükleik asitlere
rastlandığı bilinmektedir.
• Nükleik asitler kalıtsal bilgileri depolar ve
aktarırlar
Nükleik Asitler
• Proteinlerde polipeptid zincirleri gibi nükleik asitler
de nükleotidlerden kurulur.
• Nükleotidler ise molar oranları 1:1:1 olan 3 çeşit
maddeden oluşur:
• Pentoz
• Fosfat grup
• Azotlu baz (purin ya da pirimidin)
Nükleik asitler şekerin çeşidine göre iki tiptir:
• Ribonükleik asit (RNA)
• Deoksiribonükleik asit (DNA)
• DNA replikasyon ile doğrudan kendini
oluşturabilir.
• DNA doğrudan RNA da sentezleyebilir ve,
RNA üzerinden de protein sentezlenebilir.
Nükleik Asit yapısı
• DNA çift ipliksi molekül halindedir.
– Çift sarmal yapı
– Tamamlayıcı baz çifti
• Hidrojen bağı
• RNA tek iplikcik halindedir.
– Deoksiriboz yerine riboz içerir
– Timin yerine Urasil içerir
Nükleik asit yapısı
Küçük
oluk
Büyük
oluk
anahtar
DNA ve RNA da mevcut ana bazlar
DNA
Adenine
Cytosine
Guanine
Thymine
timin-adenin baz çifti
RNA
Adenine
Cytosine
Guanine
Uracil (U)
urasil-adenin baz çifti
Birincil Yapı
RNA polinükleotid zinciri
DNA polinükleotid zinciri
İkincil yapı
Üçüncül yapı
• Organizmalar ebeveynlerinden DNA
kalıtırlar.
– Her DNA molekülü uzundur ve genellikle
100’lerce ya da 1000’lerce Gen içerirler.
– Bir hücre bölünerek kendi başına çoğaldığında,
DNA’sı kopyalanır ve gelecek nesil hücrelere
aktarılır.
• DNA tüm hücrelerin aktivitesi için gerekli bilgiye
sahiptir.
(1) Proteinler DNA’daki bilgilerin uygulamaya
konmasından sorumludur.
(2) DNA (genler) hücrelere polipeptidler/proteinler aktarır
• Her gen bir DNA molekülü boyunca doğrudan
spesifik haberci RNA molekülü (mRNA) sentezler
• mRNA protein sentezleyen aygıt ile doğrudan
ilişkiye girer ve bir polipeptiddeki amino asitlerin
sırasını belirler.
• Genetik bilginin
DNA’dan akışı
DNA -> RNA -> protein.
– Protein sentezi hücrelerde
ribozom
denen hücresel yapılarda
gerçekleşir.
– Ökaryotlarda, DNA
nükleustadır,
mitokondrilerde de vardır
fakat ribozomlar
sitoplazmadadır
Bir nükleik asit ipliği nükleotidlerin polimeridir
• Nükleik asitler nükleotid denen
monomerlerin bir polimeridirler.
• Her nükleotid üç kısımdan oluşur:
– bir azotlu baz (A,T,[U],G,C)
– bir pentoz şeker
– ve bir fosfat grup.
Pirimidinler
Nükleotid
Polinükleotid
Nükleotid kurucuları
• Azotlu bazlar, karbon ve azot halkaları, iki
tiptedirler: purinler ve pirimidinler.
– Pirimidinler sadece 6 üyeli bir halkaya sahiptirler. Üç
farklı pirimidin, sitozin (C), timin (T), ve urasil (U)
halkaya bağlanan atomlarla farklılaşır.
– Purinler 6 üyeli halkaya bağlı 5 üyeli ikinci bir halkaya
sahiptirler. İki purin adenin (A) ve guanin (G).
Büyük purin ve pirimidinlerin
kimyasal yapıları
O
O
NH2
PİRİMİDİNLER
CH3
4
HN 3
HN
5
2
N
6
1
O
N
H
O
N
H
O
N
H
Sitozin
Timin
Urasil
(2,4-Dioxopyrimidine) (2,4-Dioxo-5-methylpyrimidine) (2-Oxo-4-aminopyrimidine)
NH2
N1
PURİNLER
O
N
6
5
7
N
HN
8
2
4
3
N
9
N
H
Adenin
(6-Aminopurine)
H2N
N
N
H
Guanin
(2-Amino-6-oxopurine)
• Bazı küçük purin ve pirimidin bazlara de
ender olarak rastlanır (5-metilsitozin,......)
• Bitkilerde purinlerin metil türevleri
farmakolojik etkilere sahiptirler.
– Kahvede kafein (1, 3, 7 -trimetil ksantin)
– Çayda teofilin (1, 3 -dimetil ksantin)
– Kakaoda teobromin (3, 7 dimetil ksantin)
Nükleozidlerin kimyasal yapıları
Ribonükleozidler
Deoksribonükleozidler
Deoksiadenozin
Nükleozid
Purin baz
adenin
[structure of deoxyadenosine]
Glikozidik bağ
Şeker
Deoksiriboz
Nükleotid
Deoksiadenozin-5’-fosfat
Adlandırma
Baz
Purinler
Adenin
Guanin
Hipoksantin
Pirimidinler
Timin
Sitozin
+riboz
Urasil
Nükleozid
+ deoksiriboz
Adenozin
Guanozin
Nükleotid
+ fosfat
İnozin
Adenilik asit
Guanilik asit
İnozinik asit
Timidin
Sitidin
Timidilik asit
Sitidilik asit
Uridin
Uridilik asit
• Azotlu baza RNA’da riboz ve DNA’da
deoksiriboz şeker bağlanır.
– Şekerler arasında tek fark deoksiribozda 2.
karbonda oksijen atomunun olmayaışıdır.
– Pentozun bir baz ile kombinasyonu nükleozid
olarak adlandırılır.
• Nükleozide bir
fosfat grubunun
bağlanması ile
de bir
nükleozidmonofosfat ya
da nükleotid
oluşur.
• Bir nükleotidin şekerine bir sonraki
nükleotidin fosfatı fosfodiester bağı ile
bağlanmak suretiyle Polinükleotidler
sentezlenir.
• Bu şekilde tekrarlanan şeker-fosfat birimleri
oluşur.
A
T
G
A
C
3’
p
3’
p
p
p
5’
pA-T-G-A-C
p
OH
Tetranükleotidin
(pdApdGpdTpdC)
kimyasal yapısı
Nükleotid rezidüleri 3’-5’
fosfodiester bağları ile bağlanır.
Nükleotidin serbest 5’-fosforil
grubu 5’ uç olarak bilinir, ve
nükleotidin serbest 3’-hidroksil
grubu ise 3’ uç diye adlandırılır.
(1) Bir DNA ya da mRNA polimerleri üzerinde
azotlu bazların dizisi her gen için tektir.
(2) Genler normal olarak 100-1000 nükleotid
dizisinden oluşur.
(3) Dört DNA bazının muhtemel kombinasyon
sayısı sınırlıdır. (ATTCGTCGAATTGTAC…..)
(4) Bir genin baz sırası amino asitlerin sırasını
belirler- bir proteinin primer (birincil) yapısı.
(5) Birincil yapı daha sonra üç boyutlu
konformasyonu ve fonksiyonu belirler.
Nükleotidler yüksek grup
transfer potansiyeline sahiptirler
• ATP, GTP, UTP....
• Bazıları ikincil haberci olarak hücre içi
reaksiyonların kontrolunda görevlidirler.
– cAMP
– cGMP
ATP
• Riboz, adenin, ve 3 fosfat grubu vardır
Adenin
Adenozin
Fosfatlar
Riboz
ATP
• Dehidrasyon sentez ile yapılır.
• Hidroliz ile bırakılır, hücre için kullanılabilir
serbest enerji.
Adenozin
Su
Adenozin
trifosfat
Adenozin
Adenozin
diifosfat
Enerji
İnorganik
fosfat
Bilginin kalıtımla yeni nesillere geçişi
DNA’nın replikasyonu üzerine oturur
• Bir RNA molekülü tek
bir polinükleotid
zinciridir.
• DNA molekülü ise iki
polinükleotid zincire
sahiptir ki bir eksen
etrafına sarılmış bir çift
sarmal yapıdır.
– Çift sarmal yapı DNA’nın
yapısı olarak ilk kez 1953’de
James Watson ve Francis
Crick (Nobel 1962)
tarafından ortaya konmuştur.
DNA çift sarmalı
• Baz çiftinin özellikleri
• DNA sarmalının bütünlüğü
• B-DNA her döngüde 10 baz çifti içerir
“süpersarmal” DNA
• DNA sentezi sırasında baz eşleşmesi
Ana DNA sarmalı
Yavru DNA sarmalı
• RNA sentezi sırasında baz eşleşmesi
• Süpersarmal DNA
pozitif süpersarmal normal olarak
DNA replikasyonu sırasında gözlenir
• Negatif süpersarmal normal olarak
nükleozomlarda gözlenir ve Z-DNA
oluşumu ile sonuçlanır
• Z-DNA sola doğru oluşan sarmaldır
zigzag oluşturmuş fosfatlarla ilgilidir
(buradan hareketle Z ismini alır)
• Z-DNA pirimidinlere alternatif
purinler olduğunda (sarmal üzerinde)
görülür
• B-DNA’nın Z-DNA’ya geçişi
5-metilsitozin ile kolaylaştırılır,
negatif süpersarmal RNA sentezini
etkileyebilir
Çiftsarmal DNA’nın kimyasal yapısı
İki sarmal birbirine
zıt yönde seyreder.
Bir sarmalda Adenin
zıt sarmaldaki timin
ile eşleşir, ve guanin
sitozin ile eşleşir.
• İki polinükleotidin şeker-fosfat omurgası
sarmalın dışında kalır.
• Azotlu baz çiftleri,
karşılıklı hidrojen bağları
ile polinükleotid
zincirleri bağlar.
• DNA moleküllerinin
çoğu 1000-milyon
baz çiftine sahiptir.
3’
Hidrofobik
ana bölge
5’
Hidrofilik fosfatlar
Hidrofilik fosfatlar
5’
3’
• Aralıkları nedeniyle, yalnızca bazı bazlar bir
diğeri ile eşleşebilir.
– Adenin (A) daima timin ile (T) eşleşir
– Guanin (G) daima sitozin (C) ile eşleşir.
• Bu baz eşleşmeleriyle, bir iplikçik üzerinde
baz sırasını bildiğimizde karşıtı iplikçiğin baz
sırasını da bilebiliriz.
• İki iplikçik biribirinin tamamlayıcısı
durumundadır.
• Bazların hidrojen bağı
Deoksiriboz
A-T baz çifti
Deoksiriboz
Herhangi bir türde DNA çift sarmalında
A içeriği = T içeriği ve
G içeriği = C içeriği
Deoksiriboz
Deoksiriboz
G-C baz çifti
• DNA replikasyonu semi-konservatifdir
Ana DNA sarmalı
Ana sarmalın herbiri bir yavru sarmal
için tamamlayıcı vazifesi görür
Yavru DNA sarmalı
Evolüsyonun değerlendirilmesinde DNA
ve proteinler kullanılabilir
(1) Genler (DNA) ve ürünleri (proteinler) bir
organizmanın kalıtsal birikimi belgesidir.
(2) DNA moleküllerinin ebveynlerden yavrularına
geçmesi nedeniyle,yavrular büyük benzerliğe
sahiptir.
(3) Bu bulgu türler arasında molekülergenolojinin
gelişmesine hizmet etmiştir.
• Fosil ve moleküler delillere dayanarak
yakın ilişkili iki türün DNA ve protein dizileri
uzak ilişkili türlere göre daha benzerdir.
– Gerçekten de, hemoglobin moleküllerinin
amino asit dizileri açısından insan ve goril
arasında sadece bir tek amino asit farklıdır.
– Aralık büyük olan türlerde daha çok farklıdır.
Evolüsyoner ilişkiyi açıklayıcı olarak polipeptid dizisi
Türler
İnsan ile karşılaştırıldığında, Hb’in
β–zincirinde farklı amino asit sayısı
(toplam zincir = 146 amino asit)
İnsan
Goril
Kuyruksuz şebek
Rhesus maymun
Fare
Kurbağa
DNAnın baz içeriği (% mol) ve bazların oranı
Source
A
G
C
T
A/Ta
G/Ca
Purine /
(G+C) pyrimidine
a
E. coli
26.0
24.9
25.2
23.9
1.09
0.99
50.1
1.04
Mikobakterium
tuberculosis
15.1
34.9
35.4
14.6
1.03
0.99
70.3
1.00
Maya
31.7
18.3
17.4
32.6
0.97
1.05
35.7
1.00
İnek
29.0
21.2
21.2
28.7
1.01
1.00
42.4
1.01
Domuz
29.8
20.7
20.7
29.1
1.02
1.00
41.4
1.01
İnsan
30.4
19.9
19.9
30.1
1.01
1.00
39.8
1.01
Görüldüğü gibi değişken
Nükleik Asitlerde bazların hidrojen bağlayıcı bölgeleri
H
H
H
N
H
N
N
7
1
N
3
N
2
N
N
N
(Deoksi) Adenozin
R
O
H
6
7
1
R
N
H3C
H
4
N
3
2
N
(Deoksi) Sitidin
R
O
N
O
2
H
N
N
(Deoksi) Guanozin
H
N
R
O
(Deoksi) Timidin
Tamamlayıcı baz eşleşmesi ve çift sarmal
DNA’da yığılım
Baz çiftleşmesi
iplikçikte düzenli
bir yapı oluşturur
Eş-baz ilişkileri
çift sarmal oluşumu
ile sonuçlanır
B-DNA’nın üç boyutlu yapısı
Bu model baz çiftleri ve şeker
fosfat iskelet düzeni gösterir ve
purin ve pirimidin bazların rölatif
ebadını gösterir.
Şeker-fosfat iskeleti sarmalın dış
tarafında yer alır ve bazlar içerde
yer tutar.
Baz çiftlerinin konumu aynı
genişlikte iki yiv oluşturur, küçük
ve büyük yiv. Sarmalın çapı 2.37nm
dir, ve baz çiftleri arası boşluk
0.33nm dir.
Bir tur tamamlandığında aralık 3.40
nm olarak hesaplanır.
Tek ve çift iplikçikli DNA’nın Absorbsiyon Spektrumu
pH 7.0’de, çift-iplikçikli
DNA 260 nm civarında bir
maksimum absorbansa
sahiptir.
Denatüre DNA ultraviolet
ışığı çift-iplikçikli DNA’dan
% 12 – 40 daha fazla
absorbe eder
A-, B-, ve Z-DNA’nın
karşılaştırılması
A-DNA
DNA dehidre edildiğinde
uygundur
B-DNA
normal olarak yoğun
bulunduğu hücrelerin
içindeki konformasyondur
Z-DNA
bazı G/C zengin dizilerde
uygundur
Çift DNA’nın B ve A formlarının karşılaştırılması
B-DNA, üst görünüm
A-DNA, üst görünüm
Küçük yiv geniş veyüzeysel
Büyük yiv dar ve derin
major groove
wide
deep
Büyük yiv
genişand
ve derin
B-DNA, geniş görünüm
A-DNA, geniş görünüm
Büyük yiv dar ve derin
B-DNA
C2’ uç
antibazlar ~ sarmalın eksenine
perpindikular
(6o)
B-DNA’nın Z-DNA’ya dönüşümü
yada
Superbüklüm DNA
Tam baz çifti
Lokal eşleşmemiş bölge
Lokal dönmezlik
Süper büklüm
Süper büklüm
Kapalı, oval süper
büklümsüz DNA
İki negatif
süper büklümlü
DNA ve sarmalın dönmesi
Kapalı, oval süper
büklümsüz DNA, sarmalın
n-2 dönmesi ve lokal eşleşmemiş bölge
Soldaki DNA molekülü, kapalı halkaya ve normal B konformasyona sahiptir.
Nükleaz koparma bölgesi
O
P
O
A şekilde kopma bir 5’-fosfat
ve bir
3’-hidroksil uç üretir.
O
5'
Base
CH2
O
H
H
H
3'
H
H
O
A
O
P
B
B şekilde kopma bir 3’-fosfat
ve bir
5’-hidroksil uç üretir.
O
Her iki DNA ve RNA nükleazların
substratıdır.
O
5'
Base
CH2
O
H
H
H
3'
O
H
H
• Nükleazlar fosfodiester bağları koparır (hidroliz)
Ekzonükleazlar terminal
nükleotidleri koparırlar
5’
3’
Örn: kanıtlama ekzonükleazları
Endonükleazlar internal olarak
koparırlar ve partiküler endonükleaza bağımlı 5’ fosfat ya da
3’ fosfat sonların herikisini de
koparabilir.
Örn: restriksiyon endonükleazları
3’
5’
Purin ve pirimidin bazların sterik olarak düzenlenmesi ve sırasıyla
riboz ünitelerine bağlanması
Syn-adenozin
anti-adenozin
anti-sitidin
Şeker büzülmesi
A-RNA
B-DNA
Z-DNA: R için C3’ uç, Y için C2’ uç
Büyük güç DNA’yı diğeri ile yakınlaştırır: hidrofobik interaksiyon (baz yığınlaşması)
RNA-DNA hibrid
Çift sarmal RNA ve RNA-DNA çiftleri
A DNA benzeri bir konformasyon yada
A ve B DNA arası bir konformasyon
sağlar.
RNA-DNA çifti:
Sarmal ekseni ~15o
Küçük yiv (~ 9.5Å)
A DNA (11Å)
ve B DNA (7.4 Å)
Bir DNA üçlü sarmal tipinde baz eşleşmesi
Çift sirküler DNA’nın durgunlaşma ve süperbüklümleşmesi
RNA
• Riboz var
• Tek iplikçik
• A ile U hidrojen
bağları
C ile G hidrojen
bağları
Tek iplikçik nükleik asitlerin konformasyonu
Yığınlaşmış baz yapı
Rasgele büklüm
Yığınlaşmış baz yapı
(tek iplikli sarmal)
Yarı-tamamlayıcı
Bölgede firkete
Oluşumu (çift sarmal)
RNA çeşitleri
•
Ökaryotik hücrelerin tümünde RNA’nın 4 ana
sınıfı mevcuttur:
1.
2.
3.
4.
•
rRNA
mRNA
tRNA
nRNA
İlk üçü protein sentezine katılırken, küçük
nüklear RNA (nRNA)’lar ise mRNA’nın
kaynaştırılarak birleştirilmesi işlevine katılırlar.
RNA bir RNA-polimeraz tarafından bir DNA kalıbından sentezlenir
RNA sentezinin Mekanizması
RNA
RNA
A=T
A = T
RNA-polimeraz
U=A
Aktive olmuş
nükleotid
U=A
Pirofosfataz
Uç
• RNA sentezi genellikle ATP yada GTP (ilk nükleotid) ile başlatılır
• RNA zincirleri 5’ den 3’ yönüne doğru sentezlenir
• Bazı transkriptlerin sonlandırılması Rho protein kullanılarak yapılır,
ki bu RNA ayrılmasını katalizleyen bir sonlandırma faktörüdür
Ribozomal RNA (rRNA)
Büyük ribozomal RNA’nın
ikincil yapısı
Büyük ribozom altbirimin
üçüncül yapısı
Ban et al., Science 289 (905-920), 2000
Transfer RNA yapıları
t RNA’nın
ikincil yapısı
t RNA’nın
üçüncül yapısı
TyC kulp
Değişken
kulp
Antikodon
kök
D kulp
Antikodon
kulp
RNA bir katalizör gibi davranabilir
• mRNA oluşumunda nRNA’ların sağladığı
katalitik etkinliğe ek olarak RNA’ya daha bir çok
enzimatik işlevler de yüklenmiştir.
• Ribozimler, katalitik etkiye sahip RNA
molekülleridir.
• Bunlar genellikle transesterifikasyon
tepkimelerine katılırlar ve bunların çoğu RNA
metabolizması ile ilgilidir.
• Ancak, kısa bir süre önce bir rRNA bileşeninin
bir aminoakil esterini hidroliz ettiği ve dolayısıyla
peptid bağı işlevinde merkezi rol oynadığı
saptanmıştır.
• Hücre bölünmesi sırasında her bir sarmal
yeni tamamlayıcı sarmalda nükleotid sırasını
belirleyici olarak hizmet eder.
• Bu çift sarmal DNA molekülünün birbirinin
aynısı olan iki kopyası ile sonuçlanır.
– Kopyalar kız hücrelere dağılırlar.
• Bu mekanizma üreyen bir hücreye genetik
bilginin aktarılmasında görev alır.
Mutasyon
Mutasyon Tipleri ve hızları
Tip
Mekanizma
Genom
kromozom
mutasyonu hatalı ayrılması
(örnek, aneuploidi)
Sıklık________
Her hücre bölünmesinde 10-2
Kromozom kromozom
mutasyonu yenidendüzenlenmesi
(örnek, translokasyon)
Her hücre bölünmesinde 6X10-4
Gen
baz çifti mutasyonu
mutasyonu (nokta mutasyonu,
ya da küçük deletion
ya da insertion)
Her hücre bölünmesinde baz çifti
başına10-10 yada jenerasyonda
lokus başına 10-5 - 10-6
Baz çifti mutasyon Tipleri
Normal diziliş
CATTCACCTGTACCA
GTAAGTGGACATGGT
transition (T-A  C-G)
CATCCACCTGTACCA
GTAGGTGGACATGGT
transversion (T-A  G-C)
CATGCACCTGTACCA
GTACGTGGACATGGT
Baz çifti substitüsyonları
transition:
pirimidin  pirimidin
transversion: pirimidin  purin
deletion
CATCACCTGTACCA
GTAGTGGACATGGT
insertion
CATGTCACCTGTACCA
GTACAGTGGACATGGT
deletion ve insertionlar bir ya da
daha çok baz çiftini kapsayabilir
Spontan mutasyonlar tautomer’lerce oluşturulabilir
DNA bazlarının tautomerik formları
Adenin
Sitozin
AMINO
IMINO
DNA bazlarının tautomerik formları
Guanin
Timin
KETO
ENOL
Sitozin tautomer ile oluşmuş Mutasyon
Hidrojen
bağı
Sitozin
Normal tautomerik form
Guanin
Sitozin
Adenin
Ender imino tautomerik form
•Sitozin bir transition mutasyon sonucunda adenin ile fena eşleşir
Mutasyon Replikasyon ile sürdürülebilir
C G
C G
ve
C G
• C-G nin replikasyonu yavru sarmala her bir C-G ile verilebilir
C G
C A
ve
C G
• replikasyon sırasında tautomer oluşumu C fena eşleşme
ile sonlanabilir ve bir yavru sarmalın birinde A insertion
C A
T A
• Replikasyonun bir sonraki aşamasında C-G nin T-A ya transition
mutasyonu ile sonuçlanabilir ya da yeniden eşleşmesi ile sonlanır
Kimyasal mutagenler
Nitröz asit ile Deaminasyon
Araya sokulan yada eklenen etkenler çift sarmalı
bozarlar
Çeşitli hidrofobik
moleküller aromatik
düzlem içerirler ve
Heterosiklik halka
DNA’nın baz çiftleri
arasına girebilir.
Bu moleküller
“intercalating etkenler”
olarak bilinir.
Araya sokulan etkenler
Güçlü kanser yapıcı
ayıraçlardır.
İntercalationdan
önce B-DNA
İntercalation
Yapıcı etkenler
İntercalationdan
sonra B-DNA
Hidroksilamin ile Derivasyon
Dimetil-sülfat ile alkilasyon depurinasyona neden olur
Quarterner bir azot oluşumu deoksiribozid bağı
destabilize eder ve baz deoksiribozdan ayrılır
Oksijen radikallerinin saldırısı
Şeker yıkımlanması
Baz
(oksijen radikali)
Baz
UV ışık ile timin dimer oluşumu
Siklobütan halka
Kesip-çıkararak tamir (baz yada nükleotid)
deaminasyon
ATGCUGCATTGA
TACGGCGTAACT
urasil DNA glikozilaz
ATGC GCATTGA
TACGGCGTAACT
tamirci nükleazlar
AT
GCATTGA
TACGGCGTAACT
DNA polimeraz b
ATGCCGCATTGA
TACGGCGTAACT
DNA ligaz
timin dimer
ATGCUGCATTGATAG
TACGGCGTAACTATC
nükleaz
AT (~30 nucleotides) AG
TACGGCGTAACTATC
DNA polimeraz b
ATGCCGCATTGATAG
TACGGCGTAACTATC
DNA ligaz
ATGCCGCATTGA
TACGGCGTAACT
ATGCCGCATTGATAG
TACGGCGTAACTATC
Baz ayırarak tamir
Nükleotid ayırarak tamir
Sitozinin Deaminasyonu yeniden eşleşebilir
5-metilsitozinin Deaminasyonu yeniden eşleşmez
Genetik hastalıkların bir nedeni olarak tesbit edilen tek başına baz
değişikliklerinin % 30dan fazlası 5’-mCG-3’ bölgelerinde görülebilir
Yaşam süresi
DNA replikasyon ya da tamirinde Defektler
• Xeroderma pigmentosum
• Ataxia telangiectasia
• Fanconi anemia
• Bloom syndrome
100
insan
• Cockayne syndrome
deve
sığır
10
Çeşitli memeli türlerinden
fibroblast hücrelerinde DNA
tamir etkinliği ile organizmanın
yaşam süresi arasındaki ilişki
hamster
rat
fare
shrew
1
DNA tamir etkinliği
DNA replikasyonu ya da tamirinde defektler
tümü kromozom ve gen (baz çifti) mutasyonlarının yüksek frekansı ile
birliktedir; çoğu da kansere bilhassa lösemiye yatkınlıla birliktedir
• Xeroderma pigmentosum
• nükleotid ayırma şeklinde tamiri kapsayan mutasyonlarla
oluşur
• güneş ışığının etkinliğinde 2000 kat artışla birliktedir
deri kanser ve melanoma gibi kanser tipleriyle birlikte
• Ataxia telangiectasia
•DNA yıkımı ctesbit edilen genlerle oluşur
• X-ışınlarıyla risk artar
• beyin kanserlerinde artışla birlikte
• Fanconi anemia
• X-ışınlarıyla risk artar
• güneş ışığına duyarlılık
• Bloom syndrome
• DNA helikaz gende mutasyonlarla oluşur
• X-ışınlarıyla risk artar
• güneş ışığına duyarlılık
• Cockayne syndrome
• transkripsiyon-bağlı DNA tamiri cnde bir defekt ile oluşur
•güneş ışığına duyarlılık
• Werner’s syndrome
• DNA helikaz gende mutasyonlarla oluşur
• erken yaşlanma
Sabrınız için……
Teşekkürler
Download