Mıknatıslanma, Manyetik Alan, Yerin Manyetik Alanı Ve Pusula
advertisement
Mıknatıslanma, Manyetik Alan, Yerin Manyetik Alanı Ve Pusula Mıknatıs: Magnetik adı verilen demir oksit bileşiği (Fe3O4) )tabii bir mıknatıs olarak bilinir. Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çekme özelliği gösteren cisimlere mıknatıs denir. Mıknatıslama ise mıknatısın çekme özelliğini kullanma, mıknatıslama işidir. Manyetik Alan: Bir mıknatısın mıknatıssal özelliklerini gösterebildiği alandır. Mıknatı çevresinde oluşan çizgilere de mıknatısın o bölgede oluşturduğu manyetik alan çizgileri denir. Manyetik alan çizgilerinin yönü kuzeyden güneye doğrudur. Bir cam levha üzerine demir tozları serpildikten sonra levhanın altına çubuk mıknatıs yerleştirilip levhaya yavaş yavaş vurulduğunda, demir tozları mıknatısın magnetik alan çizgilerine paralel hale gelirler. Demir tozlarının oluşturduğu çizgilere bakılarak normalde görülmeyen çizgilerin nasıl olduğu anlaşılır. Şekilde çubuk mıknatısın etrafındaki manyetik alan çizgileri gösterilmiştir. Yerin Manyetik Alanı: Yerin manyetik alanı dünyanın sıvı dış çekirdeğindeki konveksiyon akımları ile oluşur. Dış çekirdekteki konveksiyon hareketleri zaman içinde manyetik alanı oluşturur. Bu koneksiyon hareketlerinin dünyanın oluşumundan beri meydana geldiği düşünülmektedir. Yeryüzü çekirdeğinin içi katı , dışı sıvı demir termal hareketlerle kendi manyetik alanlarını oluşturur. Atomların yeterli bir güçle ve düzenli bir şekilde yer değiştirmesi ve yönlendirmesi kalıcı mıknatıslanmaya neden olduğundan dünyanın kabuğunda kalıcı mıknatıslanma yaratır. Dünyayı, etrafı manyetik alanla çevrelenmiş büyük küresel bir mıknatıs gibi düşünebiliriz. Yerin magnetik alanının olduğu deneylerle tespit edilmiştir. Dünya, sanki kuzey yarı kürede S, güney yarı kürede N kutbu bulunan bir çubuk mıknatıs varmış gibi davranır. Magnetik kuzey ve güney kutup ile coğrafi kuzey ve güney kutup tam çakışmıyor. Belli küçük bir açı kadar sapma gösteriyor. Ağırlık merkezinden asılmış bir çubuk mıknatıs, bulunduğu yerden geçen dünyanın çevresindeki magnetik alan kuvvet çizgilerine teğet olmak zorundadır. Bu nedenle ağırlık merkezinden asılmış bir çubuk mıknatısın N kutbu magnetik kuzeyi, S kutbu ise magnetik güneyi gösterir. Pusula: yön gösteren, kertiz alıp mevki bulmaya yardım eden mıknatıslı veya cayro ile çalışan seyir aletidir. İtalyanca bussola kelimesinden gelmektedir. Kırmızı kolu kuzeyi gösterir. Özellikleri 1. Dönebilen mıknatıssal iğne, kuzeyi gösteren ucu kolay görülmesi için diğerlerinde farklı renkte olur. 2. İçi sıvı ile dolu olan döner kapsül ve pusula iğnesi bulunur. Kapsülün görevi pusula iğnesindeki titreşimleri azaltarak daha doğru sonuç elde etmeyi sağlamaktadır. 3. Kapsül çevresindeki bilezik 0 – 360 arasında dereceler işaretlenir. 4. Pusula iğnesinin altında yön oku ve yön okuna paralel olan bulunur ve bunlar kapsül ile birlikte döner. meridyen çizgileri 5. Referans çizgisi ve açı değerleri yön oku ve meridyen çizgilerinin bulunduğu düzlemden okunur. 6. Tabanın şeklinin dikdörtgen ve şeffaf olması, döner kapsül altında gidilecek yeri gösteren okun bulunması ve pusulanın kenarının uzun olması kullanım açısından kolaylık sağlar. 7. Çevrersindeki hesaplama cetvelinde metrik ve inç olarak işaretlenmiş sınırlı cetvel ile birim çevirmelerine kolaylık sağlayarak kısa mesafe ölçümlerini de kolaylaştırır. 8. Pusula kullanılarak sadece kuzey yönlü değil diğer anayönler ve arayönler de bulunabilir. Pusulanın en önemli parçası olan ve bir manyetik alan içerisinde bulunan pusula iğnesi serbestçe hareket edebilecek şekilde pusula gövdesine monte edilmiştir. Pusula iğnesi serbest kaldığında her zaman aynı yönü gösterir. İğnenin sabit olarak aynı yönü göstermesi yeryüzünde iğneyi çeken bir gücün olmasından kaynaklanmaktadır. Yeryüzü bir ucu kuzeye diğer ucu güneye uzanan devasa bir mıknatıs gibidir. Dünyanın manyetikliği pusula iğnesinin manyetik kuzeye doğru dönmesine neden olur. Böylece pusula yönleri her zaman doğru gösterir.
