YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU

advertisement
YUNANİSTAN
ÜLKE RAPORU
2
Yunanistan’ın Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeleri:
Ulusal Adı
Başkenti
Yönetim Biçimi
Dili
Dini
Yüzölçümü
Toplam
Kara
Deniz
Komşu ülkelerle sınırları:
Arnavutluk
Bulgaristan:
Türkiye:
Makedonya
Kıyıları
Nüfus
Nüfus dağılımı
Atina
Selanik
GSYİH
GSYİH büyüme
Enflasyon
İhracat
İthalat
Dış borç
:Helenik Cumhuriyeti
:Atina
:Demokrasi
:Yunanca
:Hıristiyan Ortodoks
:131940 km²
:130800 km²
:1140 km²
:282 km
:494 km
:206 km
:246 km
:13676 km
:10.722.816 (Temmuz 2008 tahmini)
:3.757.000
:1.047.000
: 326,4 milyar Dolar
:%3,7 (2007)
:%2,7 (2007)
:25,76 milyar dolar (2007)
:79,92 milyar dolar (2007)
:86,7 milyar dolar (2007)
3
YUNANİSTAN EKONOMİSİ
Yunanistan’daki Ekonomik Mucize
Yunanistan’daki ekonomik mucize terimi, 1950’lerden 1970’lerin ortalarına kadar etkili olan
sosyal ve ekonomik gelişmeyi belirtmek için kullanılmaktadır. 1950 ve 1973 yılları arasında
ülkenin ortalama ekonomik büyümesi %7 ile aynı dönemde Japonya’dan sonra ikinci
olmuştur. Büyüme oranları, 1950’ler boyunca, çoğu zaman %10’ları aşıp modern ‘kaplan
ekonomi’ ye (sanayi üretimi de özellikle 1960’lı yıllarda %10 oranında artmıştır) yaklaşarak
en yüksek konuma gelmiştir. Buna rağmen ‘mucize’ terimi, Yunanistan’da pek yaygın
değildir. Bunun nedeni, Yunan toplumunun kendisiyle alakalıdır: 1970’lerdeki savaş sonrası
dönem 1967-1974 yılları arasında askeri diktatörlükle sonuçlanan, ağır anlaşmazlıkların
olduğu bir dönemdir. Yunanlılar için bu çeyrek yüzyılı olumlu görmek mümkün değildir.
Bunun ötesinde, büyüme (en azından en başlarda) yoksul ve zengin arasındaki ekonomik
uçurumu genişletip siyasi ayrımları arttırmıştır.
1941-1944 arasında Yunanistan’ın işgali ve direnişçilerle yapılan ateşli mücadelelerin alt yapı
ve ekonomi üzerinde beklenmedik, yıkıcı etkileri olmuştur. Ayrıca, savaştan sonra
Yunanistan, 1949 yılına kadar “İç Savaş”la uğraşmış ve 1950 yılında Yunan ekonomisi daha
da kötüleşmiştir.
Ekonomik büyüme açısından Yunanistan, 1950’den sonra (1980’lerdeki ekonomik durgunluk
dışında) yıllık büyüme açısından birçok Avrupa ülkesinden daha iyi bir performans
sergilemiştir. Bu performans Yunanistan’ı, gelişmiş bir ekonomi haline getirmiştir. Yunanlılar
bugün, AB ülkelerinden Fransa ve Almanya’dakine yakın seviyedeki kişi başına düşen gelir
seviyelerinin zevkini çıkarmaktadır.
Yunanistan, 1981’de başlayan AB üyeliğinin ardından uygulamaya başladığı istikrar
politikalarıyla ekonomisini yeniden düzenlemiştir. AB pazarında rekabet edebilmek için
ekonomik-ticari düzenlemelerini ve uygulamalarını serbestleştirmek zorunda kalmıştır.
Geçmişe bakıldığında Yunanistan, AB bütçesinden faydalanır konumdadır. GSYİH’sinin
%4.2 sine tekabül edecek şekilde, 1998’de AB’den Yunanistan’a yapılan toplam net ödeme
3.15 milyar eurodur. 1998’deki net girişin ise, 3.22 milyar euro olduğu tahmin edilmektedir.
Yunanistan Delors II paketi çerçevesinde AB’den, Temmuz 1994’te 16.6 milyar ECU
(Avrupa Para Birimi) değerinde destek almıştır. Bunun 14 milyar ECU’su Toplum Destek
Çerçevesinden (CSF) ve 2.6 milyar ECU’su Uyum Fonu’ndandır (Cohesion Fund). Bu
yardım düzeyi, 1999’da düzenlenen temel kamu işleri ve ekonomik gelişim projeleriyle,
rekabet, insan kaynakları programları, yaşam koşullarını iyileştirme, yoksul ve gelişmiş
bölgeler arasındaki farkı indirgemeye hizmet etmek amacıyla devam etmiştir. Yunanistan’ın ,
2007-2013 AB bütçesi fonundan, GSYİH’sinin %1.8’ine denk düşen 20.1 milyar Euro alması
kararlaştırılmıştır.
Daha sabit makro ekonomik çerçeve ve düşük faiz oranları sayesinde büyüme önemli ölçüde
artmıştır. Yunan ekonomisi 1994’ten beri sürekli büyümektedir ve 1996’dan itibaren AB 25
ortalamasının üzerindedir. 2004’te Yunan ekonomisinde büyüme oranı 4.7% olmakla birlikte,
AB15teki en belirgin yükselmeyi göstermiştir. Bunun bir bölümü, 2004’te Atina’da
gerçekleştirilen Yaz Olimpiyat Oyunları alt yapısına yapılmış olan yatırımlara dayanmaktadır.
Bunun sonucunda net gelir, 1997’de AB27 ortalamasının 85%’ne denk düşerken, 2007’de
100%’üne tekabül etmektedir.
4
Son zamanlardaki ekonomik performans tatmin edicidir. Bununla birlikte, yetkililer için iki
zorluk vardır:
1) Olimpiyat Oyunlarının coşkusunun ardından meydana gelen ekonomik durgunluk ve AB
tarafından çiftçilere 2006’da yapılan mali yardımın geri çekilmesi,
2) Özellikle sosyal güvenlik, kalkınma, işçi piyasası alanında gelecek yatırımları teşvik amaçlı
düzenlenen yapısal ekonomik reformlarda ilerleme kaydetmek ve ülkenin yüksek işsizlik
oranını azaltarak büyüme ve ekonomik istikrarı arttırmaktır.
2006 yılının 3. çeyreğinde Yunanistan’da, %4.4’lük bir büyüme gerçekleşmişken, geçmiş
yılda aynı zaman diliminde %3.8’lik bir büyüme gerçekleşmiştir. Bu, AB ve Avrupa
bölgesindeki en yüksek orandır. Şu anki zorluklar, %8.8 oranında olan işsizliği azaltma,
sosyal güvenlik sistemi reformu, kamu sektörünün özelleştirmesi, vergi sisteminin gözden
geçirilmesi ve belirli bürokratik yetersizliklerin indirgenmesidir. Avrupa Birliği kuralları
çerçevesinde Yunanistan, GSYİH’ sini Ekim 2007’de %9,6 oranında yükseltmiştir. (2006’da
planlanan değerden daha küçük bir oranda)
Yunanistan’da devlet, 1990’lı yılların başlarına kadar savunma sanayi, hava ve demiryolları,
rafineriler ve sanayi sektörünün %70’inde etkin rol oynamıştır. Yunanistan’da sürdürülmekte
olan özelleştirme faaliyetlerine rağmen devletin ekonomideki etkisi sıfırlanmamıştır.
Ekonomisi küçük ama açık olan Yunanistan’ın endüstriyel yapısı diğer AB ülkelerine kıyasla
daha sınırlıdır. Ülkedeki sanayinin çoğu Atina ve Selanik şehirlerinde yoğunlaşmıştır.
Yunanistan sanayi sektörü özellikle 2000 yılından itibaren Uzakdoğu’dan gelen yoğun
rekabet karşısında ciddi sıkıntılarla karşılaşıp küçülmeye başlamıştır.
Turizm, toplam milli gelirdeki payı ile, Yunanistan için çok önemli bir kalemdir. Aynı
zamanda turizm, ülkenin döviz kaynakları için de büyük önem taşımaktadır.
Yunanistan’ın ekonomisi için turizmden sonra en önemli sektörler gayrimenkul ve ticaret
sayılabilir. Son yıllarda finans sektörü de büyüme göstermektedir. Telekom pazarının
serbestleşmesi de iletişim sektörünün önemini arttırmıştır.
GSYİH’nin %74,4’ünü hizmetler (ulaşım, turizm, haberleşme, ticaret, bankacılık, kamu
yönetimi, savunma), %20,6’sını sanayi ve %5,1’sini tarım sektörü oluşturmaktadır. (2006)
GSYİH (2007)
Tarım
3,2%
Sanayi
20,6%
Tarım
Sanayi
Hizmetler
Hizmetler
76,3%
5
Sektörler:
Tarım
Yunanistan’ın yaklaşık %80’i dağlık arazidir. Bu nedenle topraklarının yaklaşık %20’si
işlenmekte, işlenmekte olan toprakların ise sadece %37’si sulanabilmektedir. Yunanistan
birçok tarımsal üründe kendine yetebilen bir ülke olmakla birlikte bazı tahılları, et ve mandıra
ürünlerinin çoğunluğunu ithal etmektedir.
Yunanistan, şeftali ve domates üretiminde dünyada başı çeken önemli ülkelerdendir. Ülkenin
diğer önemli tarım ürünleri arasında tütün, pamuk ve şeker pancarı yer almaktadır.
Aynı zamanda balık çiftliklerinde Avrupa’daki balık üretiminin yaklaşık yarısını
karşılamaktadır.
Yunanistan, dünyanın dördüncü büyük zeytinyağı ihracatçısı konumundadır.
Madencilik, Doğal Kaynaklar ve Enerji
Yunanistan hem yer üstü hem de yeraltı doğal kaynakları açısından çok zengin olmayan bir
ülkedir. Yunanistan, perlit (inci taşı), bentonit, puzolan ve sünger taşı üretiminde dünyada üst
sıralarda yer almakta olup, ülkede boksit rezervleri de bulunmaktadır.
Maden yatakları alüminyum yönünden zengindir; fakat bu madeni çıkartma bedeli diğer
ülkelere kıyasla çok yüksektir ve bu sebeple ülkenin enerji ihtiyacı gittikçe artmaktadır.
Yunanistan’ın enerji üretim kaynakları kısıtlıdır. Enerji ihtiyacının %60,5’lik kısmı petrol,
%7,1’lik kısmı ise doğalgazla karşılanmakta ve bu miktarın tamamı ithal edilmektedir.
Taşoz Adası yakınlarında ciddi miktarda petrol ve doğalgaz yatakları fark edilmiş ancak
henüz işletmeye başlanmamıştır.
İnşaat
Yunanistan’daki yapı endüstrisinin gelişimi Atina’da düzenlenen olimpiyat oyunları ve AB
fonlarından sağlanan desteklerle güçlenmiştir.
Fonlar ve Çerçeve Programlarından sağlanan desteğin yanı sıra Avrupa Yatırım Bankası’ndan
(AYB) alınan kredilerle özel sektörün de işbirliğinde büyük projelere imza atılmıştır.
Yunanistan yapı endüstrisinde 1999 yılından bu yana kamu ve özel sektörün işbirliğine büyük
önem vermektedir.
İmalat
Yunanistan’ın üretim sektörü birçok AB üyesi ülkeye kıyasla daha küçüktür. İmalat sanayinde
en geniş pazar payına sahip sektör, hammaddelerini yerel kaynaklardan sağlayan yiyecek
içecek ve tütün gibi tüketim malları sanayidir.
6
Ayrıca, tekstil ve giyim eşyasının hammaddesi olan pamuk üretiminde AB’den sağlanan
tarımsal destek kapsamındaki fonlarında yardımıyla AB’nin ve Avrupa’nın bir numaralı
pamuk üreticisi konumuna yükselmesi doğal olarak ilgili sektörlerin gelişmesinde önemli bir
etken olmuştur. 1980’li yıllarda AB fonlarından çok yoğun biçimde faydalanan Yunanistan
AB’nin korumacılık duvarlarının da etkisiyle oldukça kuvvetli bir tekstil ve hazır giyim
sektörü oluşturmuştur. Hatta 1980’li yılların sonuna doğru tekstil ve giyim sektörünün toplam
ihracattaki payı %25’lere kadar yükselmiştir; fakat Uzak Doğu ülkeleri ile yapılan rekabet
nedeniyle son yıllarda gerileme gerçekleşmiştir.
Hazır giyim yanında diğer sektörlerden mobilya, petrokimya ürünleri, kimyasallar, kağıt
ürünleri gibi imalat sanayi sektörlerinde yapılan yatırımlarda kendi kendine yeterli hale gelen
Yunanistan, beyaz eşya, otomotiv ve high-tech diye nitelendirilen elektronik ürünleri
üretiminde iç pazarın çok küçük olması ve AB’de yoğun bir rekabetin hüküm sürmesi
nedeniyle fazla bir aşama kaydedememiş ve iç talep tamamen ithalat ile karşılanmıştır.
Bankacılık, Sigortacılık
Yunanistan’da bankacılık sektörü oldukça gelişmiştir. Yunan bankalarının yaklaşık hepsinin
Balkanlarda şubeleri ve bayileri bulunmaktadır. Yerel bankaların yanı sıra belli başlı tüm
yabancı bankalar Yunan pazarına girmiş ve Yunan bankaları ile birçok yerel banka arasında
birleşme yaşanmıştır.
Ancak, sigortacılık sektörü için aynı başarı söz konusu değildir. Yunanistan’ın sigorta
piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. Genel sigortacılık hizmetlerinde
hayat sigortasının önemi 1998 yılından itibaren her yıl artış göstermektedir.
Turizm
Turizm, Yunan ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Turizm, GSYİH’nin %15’ini
oluşturmaktadır. Son yıllarda Yunanistan’a kendi nüfusundan fazla turist gelmiştir.
Sektörün GSYİH’deki büyük payının yanı sıra aynı zamanda istihdam sorununu azaltmaya
büyük katkısı bulunmaktadır.
Resmi politika, turizm ürünlerini çeşitlendirmeyi ve bu sektörün ülkenin ekonomisine
katkısını daha da artırmayı amaçlamaktadır.
Hükümet turizm sektörüne yabancı yatırımcıları ve özel sektör işletmelerini çekmeyi
amaçlamaktadır.
7
Yunanistan’da Yatırım Teşvikleri:
Yunanistan, Dış Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) yatırım ve teşviklere ilişkin düzenlemelerini kabul
etmiştir. Yerli ve yabancı yatırımcılar arasında yatırım teşvikleri uygulamasında eşitlik esası
söz konusudur. Az gelişmiş bölgelere verilen yatırım teşvikleri daha fazladır.
Yunanistan’daki yatırımlar hakkında detaylı bilgi Yunan Yatırım Merkezi ELKE’ den
alınabilmektedir. (www.elke.gr )
Yunanistan’daki yatırımcılara sağlanan teşvikler bölgelere göre belirlenmiş olup, bölgeler AB
ile mutabakat çerçevesinde gelişmişlik seviyesine göre belirlenmiştir. Yunanistan bu
doğrultuda 6 bölgeye ayrılmıştır. (A,B,C,D1,D2,D3) Sıralamada A en gelişmiş, D3 ise en
gelişmemiş bölgeyi ifade etmektedir.
Yatırım bölgesi haritasından söz konusu bölgeler görülebilmektedir.
8
Bölgelere göre;
-
Nakit veya leasing sübvansiyonu
Vergi muafiyeti
İşçi maliyeti sübvansiyonu gibi alanlarda sağlanan teşvikler farklılık
gösterebilmektedir.
Yerli ve yabancı yatırımcı arasında teşvik farkı bulunmamaktadır. Ancak yatırımın istihdam
yaratacak üretim ağırlıklı girişimlerden oluşması şarttır.
Yunanistan’da Ülke Bazında Yabancı Yatırımlar:
2005 yılı rakamları ile Yunanistan’daki toplam yabancı yatırım tutarı 24,7 milyar Euro’dur.
Yunanistan’a yatırım yapan ülkeler ağırlıklı olarak AB üyesi ülkelerden oluşmaktadır.
Ülke
Lüksemburg
Hollanda
Almanya
Fransa
İtalya
Belçika
Portekiz
İspanya
İrlanda
Avusturya
Finlandiya
Toplam Euro Bölgesi
İngiltere
İsveç
Danimarka
Toplam AB Euro Bölgesi hariç
Toplam AB
Diğer Avrupa ülkeleri
ABD
Diğer Amerika ülkeleri
Afrika ülkeleri
Asya ülkeleri
Avustralya
Toplam Euro Bölgesi hariç
Toplam
Miktar (milyon Euro)
Pay (%)
11,877.7
48,0
2,459.7
9,9
1,118.6
4,5
1,062.7
4,3
364.4
1,5
195.8
0,8
164.7
0,7
172.6
0,7
158.6
0,6
73.4
0,3
18.0
0,1
17,666.0
71,4
1,301.4
5,3
62.8
0,3
32.4
0,1
1,396.5
5,6
19,062.6
77,0
2,653.3
10,7
1,857.2
7,5
887.3
3,6
222.7
0,9
58.0
0,2
2.3
0,0
7,077.3
28,6
24,743.3
100,0
9
Ekonomik ve Ticari İlişkiler
Dış Ticareti:
Yunanistan 1981 yılından beri AB üyesi bir ülkedir ve ticareti de AB uygulamalarına göre
yürütülmektedir.
Ödemeler dengesi göstergelerine göre ithalatının 1/3 oranındaki ihracatıyla Yunanistan mal
ticaretinde büyük yapısal açığa sahiptir. 1980’li yıllarda AB, Yunanistan’ın ihracatında 3/5 ve
ithalatında 2/3 paya sahip iken son yıllarda bu durum özellikle ihracat alanında Balkan ve
Doğu Avrupa ülkeleri lehine değişmeye başlamıştır. AB’nin son genişlemesi ile Yunanistan
ihracatının %56’sını ve ithalatının ise %59’unu AB ülkeleri ile gerçekleştirir duruma
gelmiştir.
Yunanistan 1981 yılında Avrupa Birliğine girdikten sonra dış ticaretindeki açık giderek
artmıştır. AB’ye girmeden önce, Yunanistan’ın endüstriyel ürünlerinin %45’i gümrük
vergileri, kotalar ve diğer kısıtlayıcı önlemler yoluyla koruma altındaydı. 1990’ların başında
neredeyse tüm korumalar kaldırılmıştır.
Yunanistan ihracat piyasasının büyük bir bölümü 1960 ve 1970’lerde ücretlerin düşük olduğu
bir dönemde gelişmiştir. Bugün işgücü maliyeti düşük olan ülkelerin pazarlarıyla büyük bir
rekabet içindedir. Yunan şirketleri, ülkede ve bölgede yabancı ortaklarla stratejik birlik
kurmak için, daha kaliteli ve yüksek katma değerli mal üretmenin yollarını aramaktadır.
Yunan firmaları üretimlerini giderek artan bir şekilde katma değeri yüksek ve kaliteli ürünlere
yönlendirmeye ve bölgesel ya da ülke bazında pazarlama tecrübelerinden yararlanmak isteyen
yabancı ortaklarla stratejik birlik tesis etmeye çalışmaktadır. Üretimlerini yenilemeyen
firmalar ise eski Doğu Bloğu ülkelerinde pazar bulabilmektedir. 2004 yılında toplam ihracatın
%32,4’ü Balkanlara, Orta ve Doğu Avrupa’ya ve Kafkaslara gerçekleştirilmiştir. Yunanistan
Merkez Bankası tarafından yapılan bir araştırmaya göre sözü geçen ülke gruplarına yapılan
ihracat 1995-2001 döneminde yıllık ortalama %20 oranında artış göstermiştir. Yunanistan,
Arnavutluk, Makedonya, Bulgaristan gibi Balkan Ülkeleri ile olan ticaretinde fazla verirken,
Türkiye ve Romanya ile ticaretinde açık vermektedir. Rusya ile yapılan ticarette verilen
büyük açık bu ülkeden ithal edilen gaz ve rafine edilmiş petrol ürünlerinden
kaynaklanmaktadır. AB’ye 2004 yılında giren Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Polonya gibi
sanayileşmiş ülkelerle olan ticarette de önemli oranda açık verilmektedir. Yunanistan’ın
AB’nin son genişleme dalgasının yarattığı ihracat fırsatlarından yararlanabilmesi, ticaret
fazlası vermesi, Yunanlı üreticilerin performansına bağlıdır.
Yunanistan’ın Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliğine girişi öncesinde Yunanlı ihracatçılar
ticaret yaptıkları başlıca ortaklarının para birimlerine karşı drahminin değer kazanmasına yol
açan sıkı para politikası ile de başa çıkmak zorunda kalmışlardır. Bu durum ayrıca
Yunanistan’ın neredeyse tümüyle ithalatına bağımlı olduğu sermaye mallarının fiyatlarının
düşük tutulmasına da yardımcı olmuştur. Tek para birimine geçişten bu yana rekabet gücünde
düşüş yaşanmış, döviz kuru enflasyondaki artışın etkisiyle Merkez Bankası hesaplarına göre
%10 oranında değerlenmiştir.
Euro’nun güçlenmesinin ülkeye çeşitli etkileri olmuştur. Yunanistan’ın dış ticareti ağırlıklı
olarak Euro bölgesindeki ya da Euro kullanan ülkelerle gerçekleşmiştir. Euro’nun güç
kazanması ithal edilen petrolün fiyatının düşük tutulmasına yardımcı olmuştur. Bununla
10
beraber fiyatları daha çok ABD doları ile belirlenen tahıl, kimyasallar ve tütün gibi ihraç
ürünlerinin ihracatı zorlaşmıştır.
Ülkenin dış ticaret politikası büyük ölçüde üyesi bulunduğu Avrupa Birliği’ne bağlıdır. Gerek
ithalat, gerekse ihracat rejimi, Avrupa Birliğinin izlediği politikalara göre belirlenmektedir.
Yunanistan’ın İhracatı
Yunanistan’ın 2007 yılı toplam ihracatı yaklaşık 25,7 milyar dolardır. İhracatında en önemli
kalemleri, tarım ürünlerinden meyve ve sebzeler, tütün, pamuk, kısmen petrol ürünleri,
bitkisel yağlar, tekstil iplikleri ve mamulleri, demir dışı metallerden alüminyum, demir-çelik
ürünleri oluşturmaktadır. Bunların arasında önemli düzeyde artış gösterenlerden ilki
pamuktur. Son 5 yıllık dönemde Yunanistan’ın pamuk ihracatı önemli ölçüde artmıştır. Bunda
AB fonlarından pamuk üreticilerine sağlanan yardımların büyük etkisi olduğu
düşünülmektedir.
Ülke grupları itibariyle Yunanistan’ın AB’ye yönelik ihracatı %45-60 düzeyinde
değişmektedir. Bu grup içinde önemli sayılabilecek ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya ve
İngiltere’dir.
Ülke Bazında İhracat (2006)
K.Afrika&Ortadoğu
9%
Diğer
7%
AB-15
43%
BDT
4%
AB-15
AB-10
Kuzey Amerika
OECD
Balkanlar
17%
OECD
6%
Balkanlar
BDT
K.Afrika&Ortadoğu
Diğer
Kuzey Amerika
5%
AB-10
9%
11
Yunanistan, özellikle tekstil ve giyim eşyası hammaddesi olan pamuk üretiminde AB’den
sağlanan tarımsal destek kapsamındaki fonlarının da yardımıyla AB’nin ve Avrupa’nın en
önemli pamuk üreticisi konumuna yükselmiştir.
Tarım ürünleri ihracatının %70’ini yaş meyve ve sebze, pamuk, tütün ve zeytinyağı
oluşturmaktadır. Zeytinyağında İspanya, İtalya ve Tunus’tan sonra dünyanın en büyük
dördüncü ihracatçısıdır.
Yunanistan’ın ithalatı
Yunanistan’ın 2007 yılında toplam ithalatı yaklaşık 79,9 milyar dolardır. Enerjisinin büyük
kısmını, bazı yiyecekler (çoğunlukla protein ürünleri), ulaşım teçhizatları, elektrikli eşyalar ve
makinelerin çoğunu ithal etmektedir. İthalat ve ihracat rakamlarının kabaca kıyaslanması
yapıldığında, ihracatın ithalatı karşılama oranının yaklaşık %34’ten, %38 düzeyine yükseldiği
görülmektedir. Yunanistan’da petrol ithalatı haricinde yapılan ithalatların büyük ölçüde
tüketim ürünleri ağırlıklı olduğu görülmektedir.
Yunanistan ithalatçısı olduğu et ve süt ürünleri gibi temel gıda ürünlerinin yanı sıra her tür
sanayi ürününü de ithal etmektedir. Yunanistan, coğrafi yapısının etkisiyle tarıma fazlaca
elverişli olmaması nedeniyle, birçok gıda ürününün, özellikle işlenmiş gıdaların, ithalatçısı
konumunda bulunmaktadır.
İthalatta da ülke grupları için en yüksek pay %50-70 ile AB ülkelerine ait olmuştur. Bunlar
içinde en yüksek pay İtalya ve Almanya’ya aittir.
Ülke Bazında İthalat (2006)
G.D. Asya
5%
Çin
4%
Diğer
5%
AB-15
51%
Kuzey
Afrika&Ortadoğu
10%
AB-15
AB-10
Kuzey Amerika
Diğer Gelişmiş Ülkeler
BDT
9%
Diğer OECD
Balkanlar
BDT
Balkanlar
4%
Kuzey Afrika&Ortadoğu
Diğer OECD
4%
Diğer Gelişmiş
Ülkeler
3%
AB-10
3%
G.D. Asya
Çin
Diğer
Kuzey Amerika
2%
12
TÜRKİYE – YUNANİSTAN EKONOMİK İLİŞKİLERİ
Türkiye ile Yunanistan arasındaki ticaret iki ülke arasında yaşanan siyasi sorunlar nedeniyle
yeterince gelişememiştir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 1990’lı yılların başına kadar düşük
seviyede seyretmiş ama 1990’lı yılların ortasından itibaren yükselmeye başlamıştır. 2007
yılında Yunanistan’a yapılan ihracat 2006 yılına oranla % 41 artmış ve 2,2 milyar doları
aşmıştır. Bu ülkeden yapılmakta olan ithalat aynı dönemde % 9 azalmış ve 950 milyon dolar
olmuştur. İki ülkenin 2007 yılı ticaret hacmi ise % 21 oranında artarak 3,2 milyon doları
geçmiştir.
Türkiye-Yunanistan Dış Ticareti (Milyon ABD Doları)
Yıllar
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
İhracat
168,7
209,9
236,5
298,2
370,0
406,8
437,7
476,1
590,4
920,4
1.171,2
1.126,7
1.602,6
2.262,6
İthalat
105,1
200,7
285,0
430,8
319,8
287,6
430,8
266,3
312,5
427,7
594,4
727,8
1.045,3
950,2
Denge
63,6
9,2
-48,5
-132,6
50,5
119,2
6,9
209,8
277,9
492,7
576,4
398,9
557,3
1.312,4
Hacim
273,8
410,6
521,5
729,0
689,9
694,4
868,5
742,4
902,9
1.348,1
1.765,2
1.854,5
2.647,9
3.212,8
Yunanistan’dan ithalatımızda başlıca ürünler:
 Pamuk
 Demir – çelik
 Tütün
 Balık ve deniz ürünleri
 Ham deri ve kürk
 Petrol ve petrol ürünleri
 Kimyasal ürünler
 Kâğıt karton mamulleri
Yunanistan’ın Türkiye’ye ihracatında pamuk ve tütün önem kazanmaya başlamış ürünlerdir.
Yunanistan’da pamuk üretiminin AB kaynaklarından destek görmesi, Türkiye’de ise pamuk
üretiminin iç piyasaya yetmemesi ve tekstil sektörünün ihtiyacının artması bu durumu ortaya
çıkaran faktörler olmuştur.
Yunanistan’ın Türkiye’ye ihracatında bir diğer önemli kalem de ham deridir. Hayvancılığa
elverişli kuzey bölgesinde, ham deri sektörü de AB’nin mali desteği ile gelişmiştir.
Yunanistan’a ihracatımız ağırlıklı olarak sanayi ürünlerinden oluşmaktadır. İhracatımızın
%40’lık bölümü demir-çelik, nükleer reaktörler, otomobil ve elektrikli cihazlar gibi
13
ürünlerden oluşmaktadır. Son yıllarda özellikle tekstil ve giyim eşyası, mobilya ve plastik
ürünleri ihracatımız artmıştır.
Yunanistan’a ihracatımızda başlıca ürünler:
 Demir çelik
 Mineral yakıtlar, yağlar
 Motorlu kara taşıtları
 Elektrikli makine, cihazlar, aksamları
 Nükleer reaktörler, makine ve cihazlar
 Demir ve çelikten eşya
 Giyim eşyası ve aksesuarları
 Mobilya ve aydınlatma
 Pamuk
 Dokumaya elverişli sentetik ürünler
 Gemiler
 Seramik ürünleri
 Balık ve deniz ürünleri
 Yenilen meyvalar, kabuklu yemişler, turunçgiller
Türkiye’deki Yunan Yatırımları
Türkiye’de 229 Yunan menşeli firma faaliyette bulunmaktadır. Toplam yatırım tutarının 2,8
milyar Euro’ya yaklaştığı belirtilmektedir. (Hazine Müsteşarlığı)
3 Nisan 2006 tarihinde National Bank of Greece tarafından Finansbank hisselerinin % 46’sı
ve kurucu hisselerin tamamı 2,291 milyar Euro’ya satın alınmıştır.
Yunanistan’ın üçüncü büyük bankası olan EFG Eurobank, 142 milyon Euro karşılığında
Tekfenbank’ın % 70’ini satın almıştır.
Türkiye’deki Yunan yatırımları genellikle bilişim teknolojileri, tarım uygulamaları, ambalaj,
plastik, eczacılık, kozmetik, balıkçılık, turizm, inşaat ve çeşitli hizmet sektörlerinde faaliyet
göstermektedir.
Yunanistan’daki Türk Yatırımları
Yunanistan’da faaliyet gösteren yaklaşık 10 Türk firması bulunmaktadır (DTM). Söz konusu
firmaların turizm, nakliye, gıda ve mobilya mağazaları, dış ticaret ve bilişim sektörlerinde
faaliyet gösterdiği belirtilmiştir.
Hazine Müsteşarlığı’nın verilerine göre toplam yatırım tutarı 487 bin ABD Doları
civarındadır.
5 Nisan 2006 tarihinde “The Mall Athens” alışveriş merkezinde İpekyol, İnci, Koton ve
Maçka mağazalarının açılışı gerçekleştirilmiştir. Aynı merkezde “franchising” suretiyle
açılmış “Mavi Jeans” mağazası da bulunmaktadır.
14
Yunanistan’da yatırım yapan bazı Türk firmaları:






Tike – Atina
Güllüoğlu Baklava – Atina
İnci Ayakkabı – Atina
Koton – Atina
İpekyol, Maçka – Atina
İstikbal Mobilya - Atina
Anlaşma ve Protokoller:
İki ülke arasında bugüne kadar imzalanan anlaşmalar aşağıda yer almaktadır.
Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947)
Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953)
Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970)
Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (10 Mayıs 2000)
Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (16 Mayıs 2000)
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (1 Ağustos 2001)
Terörizm, Örgütlü Suçlar, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göç İle
Mücadele İşbirliği Anlaşması (14 Temmuz 2001)
Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (10 Mayıs 2000)
Gümrük İdarelerinin İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması (10 Mayıs 2000)
Kültürel İşbirliği Anlaşması (10 Mayıs 2000)
Ekonomik İşbirliği Anlaşması (25 Temmuz 2001)
Deniz Taşımacılığı Anlaşması (18 Temmuz 2001)
Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolü (2 Kasım 2000)
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması (2 Aralık 2003 tarihinde imzalandı ve
01.01.2005 itibarı ile yürürlüğe girdi.)
15
Yunanistan Pazarı ile İlgili Bilgiler

T.C. vatandaşları için vize zorunludur. İş gezileri için davet mektubu talep
edilmektedir.

10.000 Euro’yu veya 9770 doları aşan tutarlar ülkeye girişte beyan edilmelidir.
Seyahat çeklerinin beyanı zorunlu değildir.

Yunanistan’da ihracat ve fiyatlandırmada, ilaç sanayi ve tarım ürünleri dışında,
fiyatlar tamamen serbest piyasa koşullarına tabiidir. Bir ürünün fiyatlandırılmasında,
ihracatçı firma, ödeme ve vadeyi değerlendirmek durumundadır. Siparişler ve piyasa
genelde küçüktür.

Yunanistan, standartlar konusunda AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu
uygulamaları takip etmektedir. Yerel firmalarca ve hükümet ihalelerince ISO 9000
istenmektedir. Yunanistan’da standart ve düzenlemeler Yunan Standartlar Kurumu
(ELOT) tarafından yürütülmektedir.

Yunanistan, AB’nin ortak dış gümrük vergisi uygulamasını, ortak tarım, ulaşım
politikasını ve eşya, emek ve sermayenin serbest dolaşımı konusundaki direktifleri
kabul etmiştir. AB üyeleri ile ticaret vergiye tabii değildir.
İhracatta Gerekli Belgeler
AB ile Türkiye arasındaki ticarette ATR1 ve ATR3 olarak kullanılan dolaşım belgeleri,
Gümrük Birliği Anlaşması imzalandıktan sonra sadece ATR olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Avrupa Birliği yönelen ihracatta, Katma Protokol gereğince malların gümrük muafiyetinden
yararlanabilmesi için “ATR Dolaşım Belgesi” ihracatçı ülke yetkilileri tarafından
düzenlenerek gümrük irdelerince vize edilmesi gerekmektedir. İhracatçı bağlı bulunduğu
odadan aldığı ATR Belgesini eksiksiz ve tam olarak doldurmalı ve odaya onaylatmalıdır. Beş
nüsha olarak doldurulan Dolaşım Belgesine, bir Adet Fatura Sureti ve dilekçe eklenmektedir.
Dolaşım Belgesinin yeşil renkte olan ilk nüshaları ihracatçıya verilmektedir. Beyaz renkli
olan nüshalardan biri ise Gümrük İdaresinde kalmaktadır. Diğer iki nüsha da fiili ihracatı
takip eden ilk işgünü içinde Gümrük İdaresince ilgili odaya gönderilmektedir.
Türkiye ile AB arasında malların “Serbest Dolaşım” ilkesi çerçevesinde tercihli ticarete konu
olması malların menşeinin belirlenmesi bakımından yeni bir düzenlemeye gidilmesi ihtiyacını
doğurmuştur. Tercihli ticarette mallar Türkiye veya AB Menşeli olabildikleri gibi, üçüncü
ülke menşeli de olabilmektedir; bundan dolayı menşe kümülâsyonuna hangi ürünlerin
girebileceğinin ayrıca tespit edilmesi belgelendirilmesi gerekmektedir.
Bu ihtiyaç nedeniyle Türkiye ile AB arasındaki ticarette, kullanılmakta olan ATR belgesinin
yanı sıra bir de Tedarikçi belgesi kullanılmaktadır.
“Tedarikçi Beyanı” belgesi taraflar arasında ticarete konu olan malların menşeini belirleyecek
ve ithal edilen ürünlerin sisteme taraf ülkelere yeniden ihracının söz konusu olması halinde
ithalatçının talebi üzerine düzenlenir.
16
Serbest Bölgeler
Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret
bölgesine sahiptir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diğer vergileri
ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer
vergilerden muafiyeti devam eder.
Benzer şekilde alıcı adına, depolamaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede
düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır.
Yükleme boşatma işlemleri AB’nin 2504/88 e 2562/90 sayılı yönetmeliklerine göre
yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkânı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler
paketleme, tasnif etme ve etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat
işlemleri azda olsa Selanik bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda
ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır.
Yunanistan ile Türkiye’de bulunan serbest bölgeler arasında gerçekleşen ticaret hacmi 2004
yılında 76,7 milyon dolar, 2005 yılında 37,8 milyon dolar, 2006 yılında ise 59,6 milyon dolar
olarak gerçekleşmiştir. (DTM)
Ambalaj ve Etiketleme
Etiketleme ve markalama koşullarında AB normları uygulanmaktadır. Yunanca etiketleme
ürünün gümrükten çıkarılması ile satışa sunulması arasında yapılmak durumundadır. Bu
hususta bir problem yaşanması durumunda Yunan ithalatçı ile görüşülerek çözülmesi
mümkündür.
Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları
Yunan kanunları patent ve markalar için yerli ve yabancı firmalara eşit koruma sağlamaktadır.
Yunanistan, Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının Korunması için Paris Konvansiyonu, Dünya
Endüstriyel Haklar Organizasyonu ve Bern Konvansiyonu üyesidir. Yunan mevzuatı bu
konudaki Avrupa Birliği düzenlemeleri ile de uyum içindedir.
Patent ve Marka
Patent ve Marka, fikri ve sınai mülkiyet hakları kapsamında çok büyük önem arz etmektedir.
Birçok sektörde fiyat ve işçilik avantajını kaybeden Yunan sanayicisi ve ihracatçısı, marka ve
patente önem vermeye başlamıştır. Devlet, küçük sanayicilerin moda yaratma ve moda
tahmini, dış pazar bulma ve yurt dışı tanıtım faaliyetlerinde yardımcı olmak amacıyla maddi
katkı sağlamaktadır.
Avrupa Birliği Ülkelerinde geçerli marka tescili için, marka tescilini müteakip İspanya’da
kurulu Avrupa Tek Pazar Marka Armonize Kurumuna Yunanistan’dan alınacak marka tescil
izninin kaydettirilmesi gerekmektedir.
17
Yunanistan’da marka tesciline ilişkin yetki Yunan Kalkınma Bakanlığı’nın ticaret ve sanayi
birimlerinde bulunmaktadır. Marka tescili, 20 Aralık 1983 tarihli uve 40/94 sayılı mevzuat
çerçevesinde ilgili kurul tarafından yapılmaktadır.
Avrupa Birliğine üye ülkelerin herhangi birisinden alınmış bir marka tescilinin Yunanistan’da
uygulanması 353/98 sayılı mevzuat çerçevesinde Yunan Kalkınma Bakanlığı’na müracaat ile
mümkün bulunmaktadır. Yunanistan’da Marka Tescili için www.obi.gr internet sitesinden
bilgi alınabilir.
Çalışma Saatleri:
Bir Akdeniz Ülkesi olan Yunanistan 1970’li yıllardan beri haftada beş gün ve günde sekiz
saat çalışma sistemini uygulamaktadır. Yunanistan’da çalışma saatleri farklılık göstermektedir
ve başlıca kent alanlarında uygulanan çalışma saatleri şu şekildedir:
Devlet Daireleri:
Pazartesi – Cuma : 7.30 – 15.00 (Ekimden Mayıs’a kadar)
Cumartesi – Pazar Tatil
Pazartesi – Cuma : 7.00 - 14.30 (Mayıstan Ekime kadar)
Cumartesi – Pazar Tatil
Ticarethaneler:
Pazartesi-Cuma : 8.00 - 17.00
Cumartesi – Pazar Tatil
İmalathaneler:
Pazartesi – Cuma : 7.00 – 15.00
Cumartesi – Pazar Tatil
Bankalar:
Pazartesi – Cuma: 8.30-14.00
Cumartesi – Pazar: Tatil
Zaman:
Türkiye ile aynıdır. Greenwich saat diliminin iki saat ilerisindedir.
Resmi Tatiller:
1,6 Ocak
13 Mart
28 Nisan
1 Mayıs
15 Ağustos
28 Ekim
25,26 Aralık
18
Yunan iş dünyası Haziran sonundan başlayarak Temmuz ve Ağustos ayları boyunca devam
eden dönemde tatil yapmayı tercih etmektedir. Eylül ortasında düzenlenen Selanik Uluslar
arası Fuarına kadar iş hayatı adeta kesintiye uğramaktadır. Bu dönemde Yunanistan’da iş
görüşmesi ayarlanması hatta en basit ticari bilgiyi toplamak bile neredeyse imkânsızdır. Bu
dönemde ticari tekliflere cevap verilmesi beklenmemelidir. Bu yüzden anılan zaman dilimi
içerisinde Yunanistan’a iş amaçlı seyahat yapılmaması tavsiye edilmemektedir.
Bölgesel Tatiller:
İoannian’ın Kurtuluşu: 20 Şubat
Oniki Adalar Accession Günü : 7 Mart
İskeçe’nin Kurtuluşu : 4 Ekim
St.Demetrios Günü (Sadece Selanik’te): 26 Ekim
St.Andreas Günü (Sadece Patra’da): 30 Kasım
Çalışma Gelenekleri:
Yunanlılar iş kültürleri açısından Türklere büyük benzerlik gösterirler. Yunanlılar için şahsi
ilişkiler çok önemlidir. Eğlence iş ilişkilerini pekiştiren bir unsur olabilmektedir. İş
görüşmeleri genellikle sosyal konularla ilgili sohbet ile başlar. Toplantı başlangıcında ve
bitiminde el sıkışmak bir gelenektir. Herhangi bir ilişki kurulana kadar soyadı kullanılır.
Yunanlılar yaz aylarında bile şık giyinme eğilimindedir. Kartvizit kullanımı çok yaygındır ve
kartvizitler Yunanca, İngilizce veya çift dilli olabilmektedir. Yunanca bilmeyen katılımcıların
bulunduğu toplantılar genellikle İngilizce düzenlenmektedir. Yazışmalar için de İngilizce
sıklıkla kullanılmaktadır. Şirket broşürleri Yunancı olduğu kadar İngilizce de basılmaktadır.
Yunanca halkın %96’sı tarafından kullanılan resmi dildir. Fakat iş görüşmelerinde bu bir
engel değildir. Çünkü Yunanistan’da hükümet görevlileri ve işadamlarının çoğu İngilizcenin
yanı sıra Fransızca ve Almanca da bilmektedir.
Ülkede mübadele döneminde ya da daha sonra Türkiye’den göç etmiş, Türkçe anlayan ya da
konuşabilen pek çok kişi bulunmaktadır. Ayrıca çoğunluğu Batı Trakya’da yaşayan Türk
azanlığı da mevcuttur. Yunanca-İngilizcenin yanı sıra Yunanca-Türkçe tercüman kolaylıkla
bulunabilmektedir.
İletişim:
Yunanistan’da saat 22.00’dan sonra ve hafta sonraları ucuz tarife ile görüşme
yapılabilmektedir.
Yunanistan’a bazı ithalatçılar telefon numaralarını aynı zamanda faks için
kullanabilmektedirler. Cep telefonu şebekesi tüm Yunanistan’da çok gelişmiş durumdadır.
Cep telefonu hizmeti veren yaklaşık 25 firma bulunmaktadır.
İnternet Yunanistan’da diğer AB ülkelerinde olduğu kadar yaygın değildir. Küçük ölçekli
firmalarda e-mail kullanımı oldukça azdır. Özellikle elektronik ve otomotiv sektörü bu dalda
öncü sektörlerdir. Yunanistan’da e-mail kullanımı ülkemiz dış ticaret firmalarına göre daha az
olmakla beraber her geçen gün yoğunlaşmaktadır. Büyük şehirlerde internet kafeler yaygındır.
19
Posta hizmetleri OTE adlı devlet kurumu tarafından yürütülmekle birlikte özel kargo ve posta
hizmeti veren kuruluşlar da bulunmaktadır. Yunanistan’da kargo hizmetleri gerek yurtiçi ve
gerekse yurtdışı ve ülkemiz arasında yoğun olarak kullanılmaktadır. Ülkemiz ile Yunanistan
arasında her gün iki milli havayolunun sefer düzenlemesi kargo hizmetlerini kolaylaştırmakta
ve hızlandırmaktadır. Genelde kargolar alıcının adresine teslim şeklinde olmaktadır.
Yararlı Adresler:
T.C. Büyükelçiliği:
Vasileos Yorgiu B No.8 10674 Athens
Tel.00 30 10 72 63 000
Faks.72 29 597
E-Mail; turkembgr@hol.gr
T.C. Ticaret Müşavirliği
26, Righilis Str.
Athens 10674
Tel: +30/10 722 21 96 - 729 13 52
Faks: 724 29 48
E- mail: dtati@otenet.gr
Yunanistan Cumhuriyeti Büyükelcilıği
Adres: Zia Ür-Rahman Cad. No:9-11 G.O.P. - ANKARA
Tel: ( +90 312 ) 436 88 60 - 436 88 62
Faks: ( +90 312 ) 446 31 91
Yunanistan Türkiye Ticaret Ataşeliği
Tel: 212 2452231, 2927118
Faks: 212 2927119
E-mail:turkey@dos.gr
Konsolosluklarımız
- Atina -Pire Başkonsoloslugu
Vasıleos Pavlou 22 154 52 P. Psychıco Greece
Tel : 010 671 48 28- 010 672 11 53 Faks : 010 677 64 30
E-Maıl : grxs0987@attglobal.net
- Gümülcine Başkonsolosluğu
Odos Ionon 14 691 00 Komotını Greece
Tel : 05310 22 713 -05310 31 823 Faks : 05310 32 761
E-Maıl : turkbaskon@kom.forthnet.gr
- Rodos Başkonsolosluğu
Odos Iroon Polıtechnıou 10-12 851 00 Rhodes Greece
Tel : 02410 23 362 ,!5fyj Faks : 02410 27 472
- Selanik Başkonsoloslugu
Odos Aghıou Dımıtrıou 151,546 34 Thessalonıkı Greece
Tel : 0310 24 84 52 FAKS : 0310 24 84 50E-Maıl : turcosel@hol.gr
20
Download