ünlüler ve ses olayları

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
ÜNLÜLER
VE
SES OLAYLARI
1
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
Sesli Harfler (Ünlüler)
a, e, ı, i, o, ö, u, ü
2
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Kalınlık-İncelik Uyumu
Ünlü Daralması
Ünlü Türemesi
Ünlü Düşmesi
Ulama
Kaynaşma
3
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
Kalınlık - İncelik Uyumu
Kalınlık-incelik
uyumuna göre
Türkçe sözcüklerde
ünlülerin ya tamamı
kalın ya da tamamı
ince olmalıdır.
Kalın Ünlüler
İnce Ünlüler
a, ı, o, u
e, i, ö, ü
4
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
Ko r u m a s ı z : Tüm ünlüler kalındır.
Kalınlık-incelik uyumuna uyar.
Ö d e v i m i z : Tüm ünlüler incedir.
Kalınlık-incelik uyumuna uyar.
Ka l e m l i k :
İlk hecedeki ünlü kalın, diğerleri incedir.
Kalınlık-incelik uyumuna uymaz.
5
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
Kalınlık-İncelik Uyumu Aranmayan Sözcükler
• Tek heceli sözcükler: Boş, kaç, sev…
• Birleşik sözcükler: Hanımeli, pazartesi…
• Yabancı dilden dilimize geçmiş sözcükler:
Makine, sinema…
6
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
Kalınlık-İncelik Uyumuna Uymayan Sözcükler
• Zaman içinde değişen bazı Türkçe sözcükler:
Alma/elma, kardaş/kardeş…
• “-yor, -ken, -ki, -leyin, -imtrak, -imsi, -daş, -gil ”ekleri
alan bazı sözcükler: Geliyor, koşarken…
7
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
Ünlü Daralması
Dilimizde “a, e” ile biten
fiiller, “yor” eki aldığı zaman
“ı, i, u, ü” ye dönüşür.
8
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
Söyle
Oyna
Başla
Dinle
–
–
–
–
yor :
yor :
yor :
yor :
Söylüyor
Oynuyor
Başlıyor
Dinliyor
9
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
Kaynaştırma harfi olan “y” nin
“demek, yemek” fiillerinde
daraltıcı özelliği vardır.
10
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
de - y - en : “deyen” değil “diyen” yazılır.
ye - y - ecek : “yeyecek” değil “yiyecek” yazılır.
11
TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları
ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
• Kalınlık-İncelik Uyumu
• Ünlü Daralması
12