tc atina büyükelçiliği ticaret müşavirliği
advertisement
T.C. ATİNA BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ YUNANİSTAN’IN GENEL EKONOMİK DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK-TİCARİ İLİŞKİLERİ (2008) HAZİRAN 2009 ATİNA İÇİNDEKİLER BÖLÜM I ............................................................................................................................ 6 1. GİRİŞ .......................................................................................................................................... 7 2. SOSYAL ve EKONOMİK GÖSTERGELER ............................................................................... 8 2.1 ÜLKE KİMLİĞİ........................................................................................................................... 8 2.2 SOSYAL GÖSTERGELER - 2008 ............................................................................................ 9 2.3 EKONOMİK GÖSTERGELER-2008 ......................................................................................... 9 3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER ..................................................................................... 11 3.1 TARİHÇE ................................................................................................................................ 11 3.2 SİYASİ ve İDARİ DURUM ....................................................................................................... 15 3.2.1 Yasama ................................................................................................................................ 15 3.2.2 Yürütme................................................................................................................................ 16 3.2.3 Yargı..................................................................................................................................... 21 3.2.4 Yunanistan’ın Üye Olduğu Başlıca Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar .................................. 22 3.2.5 Siyasi Gelişmeler ................................................................................................................. 23 3.3 COĞRAFİ BİLGİLER ve DEMOGRAFİ ................................................................................... 25 3.3.1 Coğrafi Konumu ................................................................................................................... 25 3.3.2 Demografi............................................................................................................................. 28 3.3.3 İşgücü................................................................................................................................... 30 3.3.4 Eğitim ................................................................................................................................... 33 3.3.5 Sağlık ................................................................................................................................... 34 3.3.6 İnsani Gelişme Endeksi........................................................................................................ 35 4. GENEL EKONOMİK DURUM................................................................................................... 36 4.1 GENEL DURUM...................................................................................................................... 36 4.2 TARIM ..................................................................................................................................... 44 4.3 SANAYİ ................................................................................................................................... 45 4.4 ULAŞTIRMA ve TELEKOMÜNİKASYON ............................................................................... 46 4.4.1 Karayolları ............................................................................................................................ 46 4.4.2 Demiryolları .......................................................................................................................... 46 4.4.3 Gemicilik............................................................................................................................... 48 4.4.4 Havayolları ........................................................................................................................... 49 4.4.5 Telekomünikasyon ............................................................................................................... 50 4.5 TİCARET ve PERAKENDE PİYASASI ................................................................................... 50 4.6 HİZMETLER ............................................................................................................................ 51 4.6.1 Turizm .................................................................................................................................. 51 4.6.2 İnşaat ................................................................................................................................... 52 Atina Ticaret Müşavirliği 1 4.6.3 Bankacılık............................................................................................................................. 52 4.6.4 Sigortacılık ........................................................................................................................... 53 4.7 ENERJİ ................................................................................................................................... 53 4.8 DOĞAL KAYNAKLAR ve MADENCİLİK ................................................................................. 55 4.9 PARA ve SERMAYE PİYASALARI ......................................................................................... 55 4.10 ÖZELLEŞTİRME ................................................................................................................... 56 4.11 EKONOMİYİ ETKİLEYEN veya KAMUOYUNDA TARTIŞILAN OLAYLAR ......................... 59 5. EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLER .......................................................................................... 63 5.1 GENEL DURUM...................................................................................................................... 63 5.2 ÖDEMELER DENGESİ ve SERMAYE HAREKETLERİ ......................................................... 64 5.2.1 Cari İşlemler Dengesi ........................................................................................................... 64 5.2.2 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları .............................................................................. 66 5.3 YIL İÇİNDE ALINAN EKONOMİK ÖNLEMLER ...................................................................... 67 5.4 DIŞ TİCARET .......................................................................................................................... 68 5.4.1 Genel Durum ........................................................................................................................ 68 5.4.2 Dış Ticaret Mevzuatı ............................................................................................................ 69 5.4.3 Tarife Dışı Engeller .............................................................................................................. 70 5.4.4 Anti-Damping Uygulamaları ................................................................................................. 70 5.5 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ .............................................................................................. 70 5.5.1 Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri ........................................................................................ 71 5.5.2 Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret (Milyon $)-2008 .............................................................. 73 5.5.3 Ülke Grupları ve Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticaret .................................................. 76 5.5.4 Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı ............................................................................................ 78 5.5.5 Başlıca Maddelere Göre İthalat-2008 (İlk 20 Madde) .......................................................... 79 5.5.6 Başlıca Maddelere Göre İhracat 2008 (ilk 20 Madde) .......................................................... 79 5.5.7 Mal ve Hizmet İhracat ve İthalatı (Milyar Euro) .................................................................... 80 BÖLÜM II ......................................................................................................................... 82 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ .............................................. 83 1.1 EKONOMİK İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU ve GELİŞMELER ............................................. 83 1.2 TİCARİ İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU ................................................................................. 84 1.2.1 Ticari İlişkilerin Gelişimi ........................................................................................................ 84 1.2.2 İkili Anlaşma ve Protokoller, KEK Toplantıları ...................................................................... 88 1.2.3 Diğer Temas ve Görüşmeler ................................................................................................ 90 1.2.4 2004-2008 Arasında Fuarlara Milli Düzeyde Katılım ............................................................ 95 1.3 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ .............................................................................................. 96 1.3.1 Yunanistan’a Başlıca Sektörel İhracat.................................................................................. 96 1.3.2 Yunanistan’dan Başlıca Sektörel İthalat ............................................................................... 96 Atina Ticaret Müşavirliği 2 1.3.3 Başlıca Maddelere Göre Yunanistan’dan İthalat .................................................................. 97 1.3.4 Başlıca Maddelere Göre Yunanistan’a İhracat ..................................................................... 98 1.3.5 Maddelere Göre İhracat Değerleri ........................................................................................ 99 1.3.6 Maddelere Göre İthalat Değerleri ....................................................................................... 101 1.4 TİCARİ İLİŞKİLERDE BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR .................................................... 105 1.4.1 Ticari Engeller (Sektörel) .................................................................................................... 105 1.4.2 İthalat Mevzuatı .................................................................................................................. 105 1.4.2.1 Genel Olarak Dış Ticaret Mevzuatı ................................................................................. 105 1.4.2.2 Genel Olarak Gümrük Vergileri ....................................................................................... 106 1.4.2.3 KDV ve Diğer Vergiler ..................................................................................................... 106 1.4.2.4 Tarife Dışı Engeller.......................................................................................................... 107 1.4.3 Yunanistan’da Marka Tescili .............................................................................................. 107 1.4.4 Ege Adalarına Gıda Maddesi İhracatı ................................................................................ 107 1.4.5 Etiketleme ve Standartlar ................................................................................................... 108 1.4.6 İşyeri Açma ve Şirket Kuruluşu .......................................................................................... 108 1.4.7 Ticarette Uygulanan Standartlar......................................................................................... 112 1.4.8 Reach (Avrupa Kimyasallar Düzenlemesi) ......................................................................... 112 1.4.9 Serbest Bölgeler ve Mevzuatı ............................................................................................ 113 1.4.10 Yatırım Teşvikleri.............................................................................................................. 114 1.5 YIL İÇİNDE AÇILAN FUARLAR ............................................................................................ 116 1.6 BAŞLICA EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR ............................................................... 117 2. SORUNLAR, GÖRÜŞLER ve FAYDALI BİLGİLER .............................................................. 118 2.1 Tespitler ve Görüşler ............................................................................................................. 118 2.2 İş Görüşmesi Yaparken () ...................................................................................................... 120 2.3 Faydalı Bilgiler....................................................................................................................... 121 2.3.1 Hava Durumu ..................................................................................................................... 121 2.3.2 Tatil Günleri ve Çalışma Saatleri........................................................................................ 121 2.3.3 Vize ve Seyahat ................................................................................................................. 122 2.3.4 Başlıca Gazete ve Dergiler ................................................................................................ 124 2.3.5 Kambiyo Denetimi .............................................................................................................. 126 2.3.6 Avukatlar ve Hukuk Büroları............................................................................................... 126 2.3.7 Tercümanlar () .................................................................................................................... 127 2.3.8 Adresler ve Haberleşme..................................................................................................... 128 2.3.9 Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler ........................................................... 129 2.3.10 Bakanlıklar ve Adresleri ................................................................................................... 130 2.3.11 Yararlı Olabilecek Diğer Telefonlar .................................................................................. 130 2.3.12 Çeşitli Bağlantılar ............................................................................................................. 130 Atina Ticaret Müşavirliği 3 TABLO-ŞEKİL ve HARİTALAR 11. Yüzyılda Bizans İmparatorluğu .......................................................................................... 1. ve 2. Balkan Savaşlarında Sınırlar ...................................................................................... 1993-2007 Arasındaki Seçimlerin Sonuçları ............................................................................ Parlamentodaki Partiler ve Liderleri ......................................................................................... Cumhurbaşkanı, Maclis Başkanı ve Kabine Üyeleri ................................................................ Bazı Bakanlıklarda Bakan Yardımcıları ................................................................................... Yunanistanda Bölgeler ve Başkentler ...................................................................................... Cumhurbaşkanı Karolos Papoulias ......................................................................................... Başbakan Kostas Karamanlis .................................................................................................. Dışişleri Dora Bakoyanni ......................................................................................................... Ekonomi ve Maliye Bakanı Yannis Papathanasiou ................................................................. Kalkınma Bakanı Kostis Hatzidakis ......................................................................................... Pasok Lideri Giorgos Papandreu ............................................................................................. Syriza Lideri Aleksis Tsipras .................................................................................................... Yunanistan’ın Üye Olduğu Başlıca Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar ...................................... Yunanistan’ın Sınırları ve Türk-Yunan Sınır Kapıları ............................................................... Başlıca Adalar .......................................................................................................................... Bazı Şehirlerde Hava Sıcaklıkları Ortalaması .......................................................................... Yunanistan Haritası ................................................................................................................. Yunanistan Nüfus Verileri ve Nüfus Kompozisyonu ................................................................ Başlıca Şehirlerde Nüfus ......................................................................................................... Türkiye ve Yunanistan’a Ait Çeşitli Demografik Göstergeler ................................................... Yurtdışındaki Yunanlı Nüfusun Başlıca Ülkelere Dağılımı ....................................................... Toplam İşgücü ve İşsiz Sayısı ................................................................................................. Çalışanların Yaş Gruplarına Göre Başlıca Sektörlere Dağılımı ............................................... Cinsiyet ve Eğitime Göre İşgücü ve İşsizlik Oranları ............................................................... Yaş Gruplarına Göre İşsizlik Oranları ...................................................................................... Türkiye ve Yunanistan’da İşsizlik Oranları ............................................................................... Bölgelere Göre İşsizlik Oranları ............................................................................................... Bazı Ülkelerde Aylık Asgari Ücret ............................................................................................ Eğitim ve Sağlık İstatistikleri .................................................................................................... İnsani Gelişme Endeksi ........................................................................................................... Ekonomik Büyüme ................................................................................................................... Cari Fiyatlarla GSYİH .............................................................................................................. GSYİH Bileşenler ve Sektörler ................................................................................................. AB Üyesi Bazı Ülkeler ve Türkiye’nin 2008 GSYİH’sı .............................................................. Kişibaşı GSYİH ........................................................................................................................ Enflasyon ................................................................................................................................. Cari Açık .................................................................................................................................. Cari Açık ve Kamu Borç Stoku ................................................................................................ Bütçe Rakamları ...................................................................................................................... Yaş Gruplarına Göre Tarım Sektöründe Çalışanlar ................................................................ Hayvan Sayısı ve Başlıca Tarımsal Üretim ............................................................................ Sanayi Üretim Endeksleri ........................................................................................................ Karayolları Haritası .................................................................................................................. Yunanistan’da Demiryolları Hatları .......................................................................................... Başlıca Limanlar ...................................................................................................................... Atina Ticaret Müşavirliği 11 12 15 15 16 16 17 18 18 19 20 20 20 21 22 25 26 26 27 28 28 29 29 30 30 31 31 32 32 33 34 35 37 38 39 40 41 42 42 43 43 44 45 45 46 47 48 4 Telekomünikasyona İlişkin Çeşitli Veriler ................................................................................. Perakende Ticaret Endekslerinde Değişim .............................................................................. Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri ............................................................................................... Konaklama İstatistikleri ............................................................................................................ İnşaat İzinleri ............................................................................................................................ Enerji Tüketimi ......................................................................................................................... Enerji İstatistikleri ..................................................................................................................... Para ve Sermaye Piyasalarına İlişkin Tablolar......................................................................... 2004-2008 Arasında Yunanistan’da Gerçekleştirilen Başlıca Özelleştirmeler ......................... Ödemeler Dengesi ................................................................................................................... Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları .................................................................................. Dış Ticaret İstatistikleri ............................................................................................................. Dış Ticaretin AB ve 3. Ülkelere Göre Dağılımı ........................................................................ Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret ........................................................................................... Yunanistan’ın İthalatında İlk 20 Ülke ....................................................................................... Yunanistan’ın İhracatında İlk 20 Ülke ...................................................................................... Ülke ve Ekonomik Topluluklara Göre İthalat ............................................................................ Ülke ve Ekonomik Topluluklara Göre İhracat .......................................................................... Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı ................................................................................................ Başlıca Maddelere Göre İthalat ve İhracat .............................................................................. 500 Milyon Dolardan Büyük İthalat Kalemleri .......................................................................... Mal ve Hizmet Ticareti ............................................................................................................. Yunanistan’daki Türk Yatırımları .............................................................................................. Türkiye ile Yunanistan Arasındaki Dış Ticaret ......................................................................... Genel İhracat ve Yunanistan’a Yapılan İhracattaki Değişim .................................................... Geniş Ekonomik Grupların Sınıflandırmasına Göre Dış Ticaretimiz ........................................ Kara Ulaştırması İstatistikleri ................................................................................................... Türkiye’yi Ziyaret Eden Yunalı Turist Sayıları .......................................................................... Yunanistan’da Düzenlenen Fuarlara Katılım ........................................................................... Başlıca Sektörel İhracat ve İthalat ........................................................................................... Başlıca Maddelere Göre İthalat ............................................................................................... Başlıca Maddelere Göre İhracat .............................................................................................. SITC Sınıflandırmasına Göre Yunanistan’a İhracat ................................................................. SITC Sınıflandırmasına Göre Yunanistan’dan İthalat .............................................................. Başlıca İhracatçı Firmalarımız ................................................................................................. Başlıca İthalatçı Firmalarımız .................................................................................................. İş Yapma Kolaylıkları ............................................................................................................... Yatırım Teşvikleri İçin Bölgeler ................................................................................................ Yıl İçinde Açılan Fuarlar ........................................................................................................... Başlıca Ekonomik ve Ticari Kuruluşlar .................................................................................... Havayolu Seferleri ................................................................................................................... Başlıca Şehirler Arasındaki Mesafe ......................................................................................... Başlıca Gazete ve Dergiler ...................................................................................................... İş Dünyası Dergi ve Gazeteleri ................................................................................................ Avukatlar ve Hukuk Büroları .................................................................................................... Tercümanlar ............................................................................................................................. Çeşitli Adresler ......................................................................................................................... Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler ................................................................. Bakanlıklar ve Adresleri ........................................................................................................... Yararlı Olabilecek Telefon Numaraları...................................................................................... Çeşitli Internet Bağlantıları ....................................................................................................... 50 50 51 51 52 53 54 55 58 65 66 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 84 86 87 88 89 92 95 96 97 98 100 102 103 104 108 115 116 117 122 123 124 125 126 127 128 129 130 130 130 Atina Ticaret Müşavirliği 5 BÖLÜM I Atina Ticaret Müşavirliği 6 1. GİRİŞ 1980’lerin başı Türkiye ve Yunanistan’ın siyaset ve ekonomisi için bir anlamda milat olarak kabul edilmektedir. Türkiye 24 Ocak 1980’de ithal ikamesine dayalı kalkınma modelinden vazgeçerek ihracata dayalı büyüme stratejisini uygulamaya koymuştur. Yunanistan’da ise askeri cuntanın izleri henüz silinmeden 1981 yılında AB’ye tam üye olmuş ve gerek siyasi gerekse ekonomik anlamda yeni bir dönem başlamıştır. İki ülke arasında devam eden anlaşmazlıkların çözümü için Davos görüşmeleri de dahil olmak üzere yapılan çeşitli girişimler uzunca süre sonuçsuz kalmış, olumlu ilişkiler ancak 1999’dan sonra başlamıştır. Yaklaşık 10 yıl sonra gelinen noktada mevcut sorunların çözüldüğü gibi bir iddia ne kadar gerçekçi olmayacaksa sorunların bir anlamda buzdolabına kaldırıldığı da o kadar kabul gören bir görüştür. 2008 sonunda iki ülke arasındaki ticaretin 3.5 Milyar $’ı aşması, her yıl yarım milyon Yunanlının başka bir ifade ile nüfusun % 5’inin Türkiye’yi ziyaret etmesi, Türkiye’deki Yunan yatırımlarının 5 Milyar $’ı aşması, Yunan Milli Bankası’nın Finansbank’ı satın almak için gerçekleştirdiği sermaye ihracının Yunanistan tarihinin en büyük rakamı olması ve çoğaltılabilecek benzeri örnekler hem ilişkilerin geldiği yer açısından hem de sorunların uzun bir müddet daha buz kalıplarında tutulacağına ilişkin beklentilerin önemli göstergeleridir. İhracatçılarımızın başta kalite ve standartlar olmak üzere uluslararası pazarlamanın sürekli değişim içindeki dinamiklerine gösterdikleri uyum Yunanistan’a yönelik ihracatımızda da 1999 sonrasında hızlı bir büyüme yaşanmasını sağlamıştır. Diğer taraftan bu büyümenin kalıcı olması için ilgili tüm kesimlere büyük görevler düşmektedir. ABD’de özellikle konut kredilerinin geri dönüşlerinde yaşanan sorunlarla başlayan, bir anlamda güvensizlik boyutuna dönüşerek 1929 ekonomik buhranı ile dahi mukayese edilmeye başlanan ve sonunu henüz kimsenin öngöremediği finansal kriz, uluslararası piyasalarda olduğu gibi Yunanistan’da da dalgalanmalara ve yeni risklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Petrol ve emtia fiyatlarında yaşanan volatililere likidite sıkıntısının eklendiği ve durgunluğun bir çok ülke tarafından resmen kabul edildiği bu dönemde rekabet, amansız olarak nitelendirilebilecek bir yapıya dönüşmüştür.Bu nedenle riskin minimize edilmesine ve belirsizliğin ortadan kaldırılmasına yönelik bilgilendirmenin, zamanında ve doğru olarak sunulması kaydıyla, olağandışı bu dönemde ayrı bir önemi bulunmaktadır. Bu raporda Yunanistan’ın sosyal, ekonomik ve ticari konumunu ve Türkiye ile olan ekonomik ve ticari ilişkilerini başta ihracatçılarımız olmak üzere ilgili kesimlere aktararak karar alma sürecine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. AB üyesi olmakla beraber istatistiki veri temini konusunda yaşanan güçlükler ve elektronik ortamda sunulan verilerin birçoğunun da Yunanca olması nedeniyle sunulan bilgilerin okuyucular için önemli bir rehber olduğu düşünülmektedir. Son olarak raporda yer almayan hususlar için www.musavirlikler.gov.tr bağlantısında yer alan bilgiler incelenmeli ve ihtiyaç duyulması halinde e-posta yoluyla (dtati@otenet.gr) Müşavirliğimize başvurulmalıdır. Atina Ticaret Müşavirliği 7 2. SOSYAL ve EKONOMİK GÖSTERGELER 2.1 ÜLKE KİMLİĞİ Devletin Adı Başkent Yunanistan Atina Yönetim Biçimi Parlamenter Cumhuriyet Resmi Dil Yunanca Dini Ortodoks Hıristiyanlık Para Birimi € / $ Paritesi Euro (€) EU,UN,NATO,OECD, BSEC, EBRD, FAO, IFC, ILO, IMF, IEA,UNESCO,HO, WTO, INTERPOL, IBRD, OSCE 1,39 (Mayıs 2009) Yüzölçümü 131,957 km2 Coğrafi Konum 19° -29° doğu boylamı ve 34° - 41° kuzey enlemi Komşuları Türkiye, Bulgaristan, Makedonya ve Arnavutluk Sınır Uzunluğu 1,180 Km ( Türkiye - 203 Km) Kıyı Uzunluğu 13,676 Km (Adalar Dahil ) Üyesi Olduğu Başlıca Uluslararası Kuruluşlar Nüfus (2008) Toplam 11.2 milyon Kadın 5.67 milyon Erkek 5,53 milyon Nüfus Dağılımı (2008) Nüfus Yapısı (2008) % 75 Kent, % 25 Kır 0-14 Yaş % 14.3 15-64 Yaş % 67.1 65 ve Üzeri % 18.6 Yıllık Nüfus Artışı (2008) % 0.3 Nüfus Yoğunluğu (2008) 84 kişi / km2 Mesai Saatleri ve Günleri 07:30 – 15:00 ; Pazartesi - Cuma Büyük Kentler Atina,Selanik, Patra, Irakliyon,Volos ve Larissa Büyük Limanlar Pire, Selanik, Patra, Lavrio, Volos, Korfu, Dedeağaç, Elefsina, Zaman Dilimi GMT+ 2 (Türkiye ile aynı) Haftalık Çalışma Saati Telefon Kodu 40 1 Ocak,6 Ocak, 2 Mart (değişiyor), 25 Mart, 17-20 Nisan (Paskalya),1 Mayıs,8 Haziran, 15 Ağustos, 28 Ekim,24-26,31 Aralık + 30 Ölçü Birimi Metrik HDI (İnsani Gelişme Endeksi ) 0.926-24.Sıra Resmi Tatil Günleri (2009) Atina Ticaret Müşavirliği 8 2.2 SOSYAL GÖSTERGELER - 2008 Ortalama Ömür Ortalama 79.4 Kadın 82.0 Erkek 77.0 % 98 Yüksek Öğretim Okul Sayısı 21 Yüksek Öğretim Öğrenci Sayısı 172,000 Hastane ve Klinik Sayısı 317 (141 Devlet, 170 Özel) Doktor Başına Nüfus 40,000 Bin Kişide / Bin Kişiye Düşen Okuma Yazma Oranı Otomobil 388 Sabit Telefon Hattı 560 Mobil Telefon Hattı 1070 Televizyon 1000 Bilgisayar 90 Internet Kullanan Geniş Internet Bağlantısı 230 90 Gelen Turist Sayısı 18.9 Milyon Eğitim Harcamaları/GSYİH % 4.4 Sağlık Harcamaları / GSYİH % 10.1 Karayolu Uzunluğu 117,533 Km Demiryolu Uzunluğu 2,576 Km Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi 5,363 kwh Aylık Asgari Ücret 1,214 Euro ( Brüt) / 800 Euro (Net) 2.3 EKONOMİK GÖSTERGELER-2008 243 Milyar € 340 Milyar $ GSYİH Artış Oranı % 2.9 GSYİH Sektörel Paylar GSYİH Bileşenleri GSYİH (€) GSYİH ($) (SAGP) Nihai Tüketim 213.9 Milyar Euro Sabit Sermaye 50.5 Milyar Euro İhracat 56.1 Milyar Euro İthalat 77.6 Milyar Euro Tarım % 3.3 Sanayi % 13.6 Hizmetler % 83.1 Atina Ticaret Müşavirliği 9 24,400 Enflasyon Oranı (TÜFE) % 4.2 İşgücü 4,947,000 İşsizlik Oranı % 7.6 İşsiz Sayısı 393,000 Dış Ticaret (2008) Kişi Başına Gelir (SAGP-€) İhracat 17.3 Milyar Euro İthalat 60.7 Milyar Euro Denge -43.3 Milyar Euro Toplam 78.0 Milyar Euro % 28.5 İhracat / GSMH % 7.1 İthalat / GSMH % 24.9 Dış Ticarette İlk Beş Ülke Almanya, İtalya, Rusya, Fransa ve Çin İhracatta İlk Beş Ülke İtalya, Almanya, Bulgaristan, GKRY ve ABD İthalatta İlk Beş Ülke Almanya, İtalya, Rusya, Çin ve Fransa Türkiye İle Ticareti (2008) İhracat / İthalat İhracat 1,148 Milyon $ İthalat 2,431 Milyon $ Denge - 1,282 Milyon $ Toplam 3,579 Milyon $ 51.4 Milyar Euro Mal ve Hizmet İthalatı 77.6 Milyar Euro Cari İşlemler Dengesi 35 Milyar € ( 51.4 Milyar $ ) Cari İşlemler / GSMH % 14.4 Kamu Borç Stoku 232 Milyar Euro Kamu Borç Stoku/GSYİH % 94.6 D. Yabancı Sermaye Girişi 2.4 Milyar $ D.Yabancı Sermaye Stoku 55.6 Milyar $ Bütçe (2008) Mal ve Hizmet İhracatı Giderler 74.2 Milyar Euro Gelirler 60.3 Milyar Euro Denge - 13.9 Milyar Euro Açık / GSYİH % 4.4 Turizm Gelirleri 11.5 Milyar Euro Petrol Üretimi Yok Petrol İthalatı 17.7 Milyar $ Petrol İhracatı 2.8 Milyar $ Doğalgaz Üretimi Yok Atina Ticaret Müşavirliği 10 3. ÜLK KE HAKKINDA GENEL BİLG GİLER 3.1 TARİHÇE Antik Yun nan tarihinin n başlangıccı ile ilgili olarak değiş şik kaynakla ar farklı bilg giler vermek kle beraberr tarihçilerin n çoğunluğ ğu ilk olim mpiyatların M.Ö. 776 6’da Atina’da yapıldığı üzerinde mutabıkk kalmışlard dır. M.Ö. 323 3 yılında Büyük İske ender’in ölü ümüyle berraber Antik Yunan dön neminin de e sona erdiği yine ge enel kabul gören bir olgudur. o M.Ö. 187 yıllında başla ayan Roma hakimiyetii imparatorrluğun ikiye e ayrıldığı M.S. M 395 yıllına kadar devam d etmiş olup bu dönem ayn nı zamanda a Helenistikk Dönem ola arak adland dırılır. Bizans İmparatorlu İ ğu’nun ilk hükümda arı Konstan ntin, 330 yılında Biizans’ı ala arak isminii “Constanttinople” yan ni “Konstantin’in Şehri”” şeklinde değiştirmişti d ir. Son 3 yü üzyılı gerileme dönemii olarak nittelendirilen yaklaşık 11 1 yüzyıllık imparatorluk tarihi; ayn nı zamanda a dünya tarrihinde yenii bir çağın başlangıcı olan 1453’tte, Fatih Su ultan Mehmet’in İstanb bul’u fethiyle e sona ermiiştir. Rodoss 1522’de, Sakız 1566 6’da, Kıbrıs 1571’de ve Girit 1669 yılında Osm manlı toprakklarına katılmıştır. a Helenikk Cumhuriiyeti Resmi adı olan modern Yunanistan’ın başlangıç tarihii, 400 yıla a yakın sü üren Osmanlı İmparatorluğu hakim miyetinden bağımsızlığı b nı elde ettiği e 1829 yılıdır. Ancak bundan önce ö 1815’te, İngiliz koru uması altınd daki İyonya Adaları A Ossmanlı Yön netiminden ayrılan a ilk Yunan Y Bölg gesi olmuştur. Yunanista an’ın bağım msızlığının dönemin d b büyük devvletlerince, İn ngiltere, Fra ansa ve Ru usya tarafından n tanınma asının be edeli olarak ülkkenin yeni kralı k da yine e bu ülkeler ta arafından attanmış (Bavvyera Prensi Otto) ve ülkenin babadan oğula geçme g bir monarşşiyle yönetilme esi kararlaşttırılmıştır. 11. Yüzyılda Y Bizan ns İmparatorrluğu Balkan savaşları s ünya ve I. Dü savaşı so onunda sınırlarını yaklaşık 3 kat genişleten n Yunanista an’ın bugün nkü sınırlarıı 12 adalarr hariç olmak üzere 19 923 Lozan Barış Antla aşması ile çizilmiş ç bulu unmaktadır.. II. Dünya Savaşı’nda a Alman, İta alyan ve Bu ulgarlardan oluşan kuvvvetlerin işg gali ile ülke sıkıntılı birr dönemden n geçmekle e beraber savaşın so onunda, 19 912’de İtalyyanların yö önetimine geçmiş g olan n 12 adala ar İngilizlerr tarafından n Yunanista an’a devredilmiştir. Yunanista an 1829-19 974 arasınd da cumhuriyyetçiler ile krallık yanlıları arasın ndaki çekişm meler ve içç savaşlar, Balkan Sa avaşları, I ve II.Dünyya Savaşla arı ve askkeri darbele erle 150 çalkantılı yıll e ordunun siyasete el e koyma geleneği Yunanistan Y geçirmiştiir. Özellikle tarihinde en çarpıcı dönemlerrin yaşanmasına nede en olmuştu ur. 1843 ilk k askeri da arbenin gerçekleştiği yıldır. y 1862 2 yılındaki ikinci darb be; daha önce ö anılan n üç ülke tarafından atanan Kral Otto’nun yönetimii bırakmasına neden olmuştur. 1864’de Ottto’nun ardıından kral olan I.George 1913 yılında, birr meczup ta arafından öldürülene ö k kadar iktidarrda kalmıştıır. 1877-78 tarihlerinde e Osmanlı’nın yenilg gisi ile so onuçlanan Osmanlı-R Rus Savaşı sonunda a Rusya’nın n başta Bullgaristan olmak üzere Balkanlara a yönelik stratejileri İng giltere ile birlikte diğerr devletleri rahatsız etmiş ve e Rusya’nın boğazla ara yönelikk emelleri nedeniyle e Osmanlıı İmparatorrluğu ile batılı b devletller arasında a imzalana an Antlaşma a ile Kıbrıs’ın yönetim mi İngilizlere e devredilm miştir. Atina Tica aret Müşaviirliği 11 1897 Nisanında Teselya’da Osmanlı İmparatorluğu ile Yunanistan arasında yaşanan savaştaki büyük bozguna rağmen diğer devletlerin araya girmesiyle Yunanistan büyük bir toprak kaybı yaşamamış ancak ülkede ekonomik durum daha da kötüye gitmiştir. 1890-1914 arasında yaklaşık 350 Bin Yunanlı başka bir ifade ile nüfusun yaklaşık altıda biri başta ABD olmak üzere ekonomik saiklerle diğer ülkelere göç etmiştir. 1909 yılında Albay Nikolas Zorbas önderliğindeki askeri cunta nedeni ile ülke içindeki dengeler yeniden alt üst olmuş ancak 1910 yılında yapılan seçimler sonunda ülke tarihinin en önemli siyaset adamlarından birisi olan Eleftherios Venizelos ezici bir çoğunlukla yönetime gelmiştir. 20. Yüzyılın başlarında Bulgaristan ve Sırbistan’ın Balkanlardaki genişleme çabalarına kayıtsız kalmayan Yunanistan, sınırların ve dengelerin değişmesine karşı çıkan İngiltere ve Fransa’ya rağmen sayılan ülkelerle birlikte artık dağılma sürecine giren Osmanlı İmparatorluğu’na savaş açmış ve her üç ülke de çok kısa sürede büyük topraklar kazanmışlardır. Yunan ordusu öncelikle Selanik’i ele geçirmiş ardından Yunan donanması Sakız, Midilli ve Sisam adalarına girmiştir. 1. ve 2. Balkan Savaşlarında Sınırlar I. Balkan Savaşı sonunda beklentilerinin karşılanmadığını düşünen Bulgaristan; Yunanistan ve Sırbistan’a açtığı savaş sonunda beklemediği bir yenilgiye uğramış ve Yunanistan’ın sınırları Dedeağaç’a kadar genişlemiştir. Bu savaş sonunda ülkenin yüzölçümü yaklaşık % 75; nüfusu ise iki kat oranında büyümüştür. I. Dünya Savaşı başladığında Yunanistan yönetimi fikir ayrılığına düşmüştür. Kral Konstantin akrabalık bağlarının da etkisiyle Almanların tarafında yer alırken Venizelos İngiltere ve Fransa’nın bu savaştan galip çıkacağını düşünmüştür. Savaşın ilk yıllarını bu çalkantılarla ve tereddütlerle geçiren Yunanistan’da savaşın sonuna doğru yönetimi ele alan Venizelos ülkesini bu savaşa sokmuş ve savaşın galipleri arasında yerini almıştır. Venizelos; Barış Konferansında başta İstanbul olmak üzere İzmir ve Aydın gibi şehirlerin Yunanistan’a verilmesi gerektiğini ileri sürerken Yunan orduları İzmir’e asker çıkararak Anadolu’nun içlerine kadar ilerlemiş ancak Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğindeki Türk ordusu Yunanlıları yenilgiye uğratmıştır. Lozan barış görüşmeleri ile Yunanistan’ın bugünkü sınırları büyük oranda belirlenmiştir. Kaynak : www.tr.vikipedia.org Atina Ticaret Müşavirliği 1922 ile 1941 arasında ordunun siyaset üzerindeki etkisinin yoğun 12 olarak yaşandığı bir dönemin ardından başlayan II.Dünya Savaşı’nda Rusya’ya saldırmadan önce cephelerini sağlamlaştırmak isteyen Almanya, 1941’de Yunanistan’a girmiştir. 1944’e kadar sürdürdüğü işgal sırasında Almanya’nın ekonomik ve askeri politikaları neticesinde sadece 1942 yılında 100 Bin Yunan vatandaşı kıtlık nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Savaşın ardından 1946-1949 arası dönem; Yunanistan tarihinin en karanlık dönemlerinden bir tanesi olmuş toplumsal bölünmenin boyutları iç savaşa kadar uzanmıştır. Venizelos yandaşları ile Venizelos karşıtlarının kavgası daha ileri giderek komünistlerle komünist olmayanların ideoloji kavgasına dönüşmüştür. Komünistlerin yenilgisi ile sonuçlanan iç savaşta yaklaşık 100 bin kişi ölmüş, 700 bin kişi evsiz kalmış, ülke uzunca bir süre refah ve huzura kavuşamamıştır. Arnavutluk, Yugoslavya ve Bulgaristan gibi komünist komşuları olan Yunanistan 1952 yılında Türkiye ile birlikte NATO’ya dahil olmuştur. 1967’de Albay George Papadopoulos liderliğindeki albaylar cuntası tarafından seçimlerin hemen arifesinde gerçekleştirilen darbeyle ülke bir kez daha sıkıntılı bir döneme girmiş, Yunanistan NATO üyeliğinden de ayrılmıştır. Cunta binlerce muhalifi hapse atarken bir o kadarını da üzerinde yerleşim olmayan ıssız adalara sürmüştür. 1974’de yapılan referandum sonucunda monarşik yönetim terk edilerek parlamenter sisteme geçilmiştir. Yurt dışında yaşayan Konstantin Karamanlis Yunanistan’a gelmiş ve yönetimin başına geçmiştir. Karamanlis iç politikanın yanı sıra dış politikaya özel bir önem vermiştir. Yunanistan 1980’de tekrar NATO ardından da 1981 yılında siyasi ve özellikle ekonomik kriterler açısından hazır olmamasına rağmen AB üyesi olmuş ve bu üyelik sayesinde siyasi istikrarla birlikte ve ekonomik büyüme başlamıştır. Yunanistan; 2001’de Avrupa Para Birliği’ne dahil olmuştur. 2004 yılında yapılan seçimleri Yeni Demokrasi Partisi kazanarak PASOK’un yaklaşık 20 yıllık iktidarına son vermiş, 2007 Eylülünde yapılan seçimlerde de seçimlerden YDP iktidarının devamı sonucu çıkmıştır. Yunanistan Tarihine İlişkin Kronoloji M.Ö. 10 - 8. yy M.Ö. 546 M.Ö. 490-479 M.Ö. 459-446 M.Ö. 431-404 M.Ö. 403 M.Ö. 360 M.Ö. 336 M.Ö. 323 M.Ö. 222 M.Ö. 146 M.S. 395 1018 1204 1453 1685-1699 Atina'nın önderliğinde birleşme Anadolu’daki Yunan kolonilerinin Persler tarafından işgali Perslerle Atina ve çevresinde yapılan savaşlar ve Perslerin Avrupa'dan çıkarılması Atina ve Sparta arasındaki savaşlar ve 30 yıllık barış dönemi Barış döneminin sona ermesi, Atina ile Mora yarımadası arasında savaşlar ve Atina'nın Sparta'yı işgali Atina'da demokrasinin kurulması. Makedonya Kralı II. Philip önderliğinde Yunan Birliğinin kuruluşu II. Philip'in ölümü ve yerine Büyük İskender'in geçmesi. (Yunan kaynakları, Makedon asıllı olan II. Philip ve oğlu Büyük İskender'i Yunan olarak tanıtmaktadır.) Büyük İskender'in ölümü ve Helenistik dönemin başlangıcı Yunanistan'ın Makedonya tarafından işgali Romalıların Korint'i işgali ve Yunanistan'ın Roma'ya tabi olması Gotların işgali Bulgar işgali Yunanistan'ın Franklar tarafından işgale uğraması Türklerin İstanbul'u alarak Bizans İmparatorluğu’na son vermesi ve Mora'da Türk yönetiminin başlangıcı Mora’nın Venedik işgaline uğraması Atina Ticaret Müşavirliği 13 1715 1770 1821 1827 1830 1833 1897 1912-1913 1913 1915 1917 1920-22 1924 1935 1936 1940 1941 1942-1945 1947-1949 1947 1967-1974 1974 1981 Mora'da Türk yönetiminin tekrar başlaması Türk ve Arnavut kontrolündeki yönetime karşı isyan Yunan bağımsızlık hareketlerinin başlangıcı Yunan Milli Hükümeti’nin kurulması II. Londra Konferansında Yunan Devleti’nin oluşumu Bavyera Prensi Otto'nun Yunanistan'a gelişi ve Atina'nın başkent oluşu Türk-Yunan Harbi ve Girit’e otonom yönetim hakkının verilmesi I. Balkan Harbi, Selanik’in Yunanistan tarafından ele geçirilmesi II. Balkan Savaşı, Girit ve bazı Ege adalarının Yunanistan tarafından ele geçirilmesi İttifak güçlerinin Selanik’te üs kurması Yunanistan’ın I. Dünya savaşına girmesi Yunanistan’ın Türkiye’yi istila girişimi ve Türkiye’den çıkarılması Halk oylaması ve Cumhuriyetin kuruluşu Monarşiye dönüş ve II. George’un kral olması General Metaksas’ın kral II. George tarafından başbakan olarak atanması Yunanistan’ın Arnavutluk’ta İtalya'ya karşı II. Dünya savaşına girmesi Almanların Yunanistan'ı işgali ve Girit savaşı Yunan kuvvetlerinin müttefikler safında yer alması İç savaş dönemi Oniki adaların Yunanistan’a devri Askeri diktatörlük dönemi Cumhuriyetin yeniden kurulması Yunanistan’ın AB’ye üyeliği 2000 SONRASI 2001 2002 2002 2004 2004 2004 2005 2005 2006 2007 2007 2007 2008 2008 2009 Avrupa Para Birliğine girmesi Türk ve Yunan Hükümetlerinin doğalgaz boru hattı inşasına karar vermesi 17 Kasım Örgütü’nün lider ve üyelerinin yakalanarak ömür boyu hapse mahkum edilmesi YDP’nin seçimleri kazanarak 20 yıllık PASOK iktidarına son vermesi Olimpiyat Oyunlarının Atina’da düzenlenmesi Avrupa para birliğine girişi sırasında milli gelir hesapların manipüle edildiğinin tespiti üzere AB tarafından uyarılması Yüksek enflasyon ve işsizlik nedeniyle tüm ülke genelinde yoğun olarak yaşanan grevler AB Anayasasının onaylanması Rusya, Bulgaristan ve Yunanistan arasında Rus petrollerinin Dedeağaç üzerinden Avrupa’ya taşınması için boru hattı kurulmasına ilişkin anlaşma Atina’daki ABD büyükelçiliğine roketle saldırı Erken Seçim kararı Yeni Demokrasinin seçimleri tekrar kazanması Makedonya’nın NATO’ya üyeliğinin vetosu Atina’da onbeş yaşındaki bir gencin polis tarafından öldürülmesi ile başlayan olaylar Kabine Değişikliği Atina Ticaret Müşavirliği 14 3.2 SİYASİ ve İDARİ DURUM Yunanistan’da tıpkı Türkiye gibi güçler ayrılığı ilkesine bağlı olarak yasama, yürütme ve yargı organlarının görev ve yetkileri anayasada düzenlenmiştir. 3.2.1 Yasama Parlamenter bir cumhuriyet olan Yunanistan’da anayasa 1975 yılında kabul edilmiş, 1986 ve 2001’de iki değişiklik yapılmıştır (http://www.hri.org/docs/syntagma/). Devletin en üst temsilcisi konumundaki cumhurbaşkanı parlamento üyeleri arasından 5 yıllığına seçilmekte ve aynı görevi en fazla iki dönem yapabilmektedir. 1986 yılındaki anayasa değişikliği ile cumhurbaşkanının yetkileri daraltılmış bulunmaktadır. Bir başka ifade ile cumhurbaşkanlığı sembolik bir makam olmuştur. Karolos Papoulias 2005 yılında yapılan seçimlerin ardından ilk kez bu görevi yürütmekte olup, cumhurbaşkanlığı seçimleri 2010 yılında yapılacaktır. Parlamentoda 300 sandalye bulunmaktadır. 4 yılda bir yapılan Yunanistan’da Avrupa’daki seçimlerde Avrupa’daki en karmaşık sistemlerden bir tanesi en karmaşık seçim uygulanmaktadır. 2004 yılında seçim kanunlarında yapılan bir sistemlerinden bir tanesi değişiklikle 260 sandalye % 3 ülke barajını aşan partilerin oy uygulanmaktadır. oranlarına göre dağılmakta, kalan 40 sandalye ise seçimden birinci çıkan parti için ayrılmaktadır. Bu durumda seçim sonuçlarındaki % 5’lik bir fark parlamentoda % 40’ları aşan bir temsil farkı sonuçlanabilmektedir. ile 16 Eylül 2007’de yapılan genel seçimler sonucunda çoğunluğu % 41.8 oy oranı ile merkez sağ kanattaki Yeni Demokrasi Partisi (YDP) kazanmıştır. Bu oy YDP’ye 152 milletvekilliği kazandırmıştır. Bir önceki döneme nazaran YDP’nin 13 milletvekili kaybı bulunmaktadır. Ana muhalefet görevi ise seçimlerde % 38.1 oy oranı ile 102 milletvekili çıkaran PASOK (Merkez Sol) tarafından yapılmaktadır. Rakamlardan da görüleceği üzere ülke genelinde alınan oylarda yaklaşık 4 puanlık fark milletvekili sayısına % 50 fark olarak yansımıştır. 1993-2007 Arasındaki Seçimlerin Sonuçları Partiler 2007 2004 2000 1996 1993 Oy(%) Mv Oy(%) Mv Oy(%) Mv Oy(%) Mv Oy(%) Mv YDP 41.8 152 45.4 165 42.7 125 38.2 108 39.3 111 PASOK 38.1 102 40.5 117 43.8 158 41.5 162 46.9 170 KKE 8.2 22 5.9 12 5.5 11 5.6 11 4.5 9 SYRİZA 5.0 14 3.3 6 3.2 6 5.1 10 2.9 0 LAOS 3.8 10 2.2 - - - - - - - Yunanistan’da yerel seçimler 4 yılda bir yapılmakta ve hem valiler hem de belediye başkanları bu seçimlerle belirlenmektedir. Yerinden yönetim ilkesine önem verilen ülkede, yerel seçimler; en son 2006 yılında yapılmıştır. Parlamentodaki Partiler ve Liderleri YDP - Yeni Demokrasi Partisi (Merkez Sağ) Kostas Karamanlis PASOK – Pan-Helenik Sosyalist Hareket (Merkez Sol) Yorgos Papandreu KKE – Yunanistan Komünist Partisi (Sol) Aleka Papariga SYRIZA- Radikal Sol İttifakı (Sol) Aleksis Tsipras LAOS – Halkçı Ortodoks Teyakkuz (Sağ) Yorgos Karatzaferis Atina Ticaret Müşavirliği 15 3.2.2 Yürütme Yunanistan’da yürütme yetkisi Hükümet tarafından kullanılmaktadır. Parlamentodan güvenoyu almak zorunda olan hükümet anayasa ve kanunlar çerçevesinde politika belirlemekte ve yürütmeyi sağlamaktadır. Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı ve Kabine Üyeleri Cumhurbaşkanı Karolos Papoulias Meclis Başkanı Dimitris Sioufas Başbakan Kostas Karamanlis İçişleri Bakanı Prokopis Pavlopoulos Ekonomi ve Maliye Bakanı İoannis Papathanasiou Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni Milli Savunma Bakanı Evangelos Meimarakis Kalkınma Bakanı Kostis Hatjidakis Çevre ve İskan Bakanı Giorgos Souflias Milli Eğitim ve Diyanet İşleri Bakanı Aris Spiliotopoulos Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Fani Palli-Petralia Sağlık ve Sosyal Dayanışma Bakanı Dimitrios Avramopoulos Tarımsal Kalkınma ve Gıda Bakanı Sotiris Hatzigakis Adalet Bakanı Nikolaos Dendias Kültür Bakanı Antonis Samaras Ulaştırma ve İletişim Bakanı Evripidis Stilianidis Deniz Ticareti, Ege ve Adalar Politikası Bakanı Anastasis Papaligouras Turizm Kalkınma Bakanı Konstantinos Markopoulos Makedonya – Trakya Bakanı Stavros Kalafatis Devlet Bakanı- Hükümet sözcüsü Evangelos Antonaros Bazı Bakanlıklarda Bakan Yardımcıları Ekonomi ve Maliye Bakanlığı Antonis Mpezas, Athanasios Mpouras, Nikos Legkas Kalkınma Bakanlığı Georgios Vlachos, Ioannis Mpougas Dışişleri Bakanlığı Ioannis Valinakis, Theodoros Kassimis, Miltiadis Varvitsiotis (Ticaretten Sorumlu) Tarımsal Kalkınma ve Gıda Bakanlığı Konstantinos Kiltidis , Michalis Papadopoulos İçişleri Bakanlığı Christos Markogiannakis (Alternatif Bakan), Athanasios Nakos, Christos Zois, Konstantinos Gkioulekas Milli Savunma Bakanlığı Kostas Tasoulas, İoannis Plakiotakis Atina Ticaret Müşavirliği 16 Yunanistan’da Bölgeler ve Başkentler Bölge Başkent 1- Attika Atina 3,808 km² 3,761,810 2- Merkez Yunanistan Lamia 15,549 km² 605,329 3- Merkez Makedonya Selanik 18,811 km² 1,871,952 4-Girit (Crete) Iraklio 8,259 km² 601,131 5-D. Makedonya ve Trakya Kavala 14,157 km² 611,067 6-Epir Yanya 9,203 km² 353,820 7-İyonya Adaları Korfu 2,307 km² 212,984 8-Kuzey Ege Midilli 3,836 km² 206,121 9-Mora (Peloponnese) Kalamata 15,490 km² 638,942 10-Güney Ege Ermoupoli 5,286 km² 302,686 11-Tesalya Larisa 14.037 km² 753,888 12-Batı Yunanistan Patras 11,350 km² 740,506 13-Batı Makedonya Kozani 9,451 km² 301,522 * Aynaroz (Özerk) Karyes 390 km² 2,250 13 Aynaroz 11 8 2 7 Nüfus 5 3 6 Yüzölçümü 12 1 9 10 4 Atina Ticaret Müşavirliği 17 BAZI LİDER VE BAKANLARIN ÖZGEÇMİŞLERİ Cumhurbaşkanı: Karolos PAPOULIAS 4 Haziran 1929’da Yanya’da doğmuştur. Atina ve Münih Üniversitelerinde Hukuk Fakültesi’nde okumuştur. Ortaokul son sınıfta Alman işgaline karşı direnişçilere katılmıştır. 1967'de darbeyle işbaşına gelen Cunta’ya karşı vermiş olduğu mücadeleden dolayı, aynı yıl, sürgünde bulunduğu Almanya’da “Yurtdışı Demokratik Sosyalist Birliği”nin kuruluşunda belirleyici rol oynamış ve Birliğin Genel Sekreterlik görevini üstlenmiştir. Yunanistan'da demokrasiye geçilmesi üzerine, 1974'de PASOK’a katılmış ve Merkez Komitesi üyeliğine seçilmiştir. 1975-1985 döneminde partinin Uluslararası İlişkiler Komitesi Sekreterliği görevini yürütmüştür. 1976-1980 döneminde PASOK Koordinasyon Komitesi üyeliği görevini de üstlenmiştir. İlk kez 1977 yılında Yanya’dan milletvekili seçilmiştir. PASOK’un kurucusu Andreas Papandreu’nun çok yakın çalışma arkadaşı olan Papoulias, 1981 yılında Dışişleri Bakan Yardımcılığı görevini üstlendiği tarihten itibaren PASOK Hükümetlerinin dış politikasının oluşturulmasında önemli rol oynamıştır. 19841985 döneminde Dışişleri Bakan Yardımcılığı, 1985-1989 ile 1993-1996 dönemlerinde Dışişleri Bakanlığı görevini üstlenmiştir. 1989'da Ksenofon Zolotas’ın geniş tabanlı koalisyon hükümetinde Milli Savunma Bakan Yardımcılığı’na getirilmiştir. 24 Eylül 1990 tarihinde yapılan PASOK İkinci Kongresi'nde Merkez Komitesi üyeliğini sürdürmüştür. 1995’de PASOK Yönetim Kurulu’na ve ardından Siyasi Sekreterlik üyeliğine seçilmiştir. 1996 'da Meclis Dış Politika ve Savunma Komisyonu Başkanlığı’na getirilmiş ve bu görevini Mart 2004 genel seçimlerine kadar sürdürmüştür. Karolos Papoulias 2005 yılında cumhurbaşkanı seçilmiştir. Maria Panu ile evlidir ve üç kız çocuğu babasıdır. Başbakan: Kostas KARAMANLİS 14 Eylül 1956 tarihinde Atina’da doğmuştur. Atina Üniversitesi’nde hukuk eğitimi almış, Boston Tufts Üniversitesi’nde Fletcher School of Law and Diplomacy’de master yapmıştır. Diplomasi tarihi konusunda doktora diploması bulunmaktadır. Yunanistan eski Başbakan ve Cumhurbaşkanı Konstantin Karamanlis’in yeğenidir. 1984-1989 yılları arasında avukatlık yapan Karamanlis, 1983-1985 yılları arasında Deree College’da (Atina) siyaset bilimi, diplomasi tarihi ve şirketler hukuku konularında ders vermiştir. 1974 – 1979 yılları arasında Yeni Demokrasi Partisinin gençlik kolu başkanlığını yapmış, 1986 yılında Avrupa silahsızlanma, barış ve güvenlik hareketinin başkanı olmuştur. 1987 – 1989 yılları arasında “Oikonomikos Tachydromos (Ekonomi Postası)” dergisinde çalışmıştır. 1989 yılında Selanik birinci bölgesinden Yeni Demokrasi Partisi milletvekili seçilmiştir. Milletvekili olarak, Parlamento Başkanlığı Sekreterliği ve Yeni Demokrasi Partisi Politik Planlama Sekreterliği görevlerini yürütmüştür. Atina Ticaret Müşavirliği 18 1994 yılın nda Yeni Demokrasi D P Partisi Merkkez Komite üyeliğine seçilmiş s ve 21 Mart 1997 yılında a partinin dördüncü ku urultayında % 69.16 oy oranıyla pa arti başkanı olmuştur. Başkan Yarrdımcılığına a 1999 Şubatında Avvrupa Halkkları Partisii (European People’ss Party) B v Ekim 200 02’deki seçiimlerde ayn nı göreve de evam etmişttir. seçilmiş ve Karamanlis 2002 Temmuzunda Uluslararası Demokra atlar Birliği Başkan B Yardımcılığına seçilmiştir. 1989 yılın ndan beri yapılan y tüm m genel seççimlerde YD DP milletvekkili olarak p parlamentod da yer alan n Karamanlis’in yayımlanmış çeşiitli kitapları bulunmakta adır. 7 Mart 2004 2 tarihin nde yapılan n genel seçimlerde başkanlığını yaptığı Ye eni Demok krasi Partisii % 45.4 oyy alarak seççimlerden birinci b parti olarak çıkm mış ve yeni hükümeti h ku urma görev vini almıştır.. 16 Eylül 2007’deki 2 se eçimlerde partisi p % 41.8 oy oranı ile yine birin nci parti olm muştur. İyi derece ede İngilizcce, Fransızca ve Alma anca bilen Karamanliss, Natasa Karamanlis s ile evlidir.. 2003 yılın nda kız ve erkek e ikiz ço ocukları dün nyaya gelmiiştir. Dışişleri Bakanı: Do ora BAKOY YANNİS Dora Bako oyanni Atina a 1954 doğ ğumlu olup, 1990-1993 arasında Başbakan nlık yapan n Konstantino os Mitsotakkis’in kızıdır. Paris Alman Okulunda illköğretiminii tamamladıkktan sonra a, Münih Üniversitesi Ü i Siyaset Bölümünden B n mezun olmuştur. Ayrıca, Atina Ü Üniversitesii Hukukk de Kamu Yö önetimi okumuştur. Fakültesind 1977 yılında Koordinasyon Ba akanlığında a aya başlamıştır. memur olarrak çalışma İlk eşi gazeteci Pavlos Bakoyannis B s milletvekili olarak görrev yapmak ktayken 26 6 Eylül 1989 9 tarihinde ““17 Kasım”” adlı örgütt tarafından öldürülmüşt ö tür. 1989 yılında ilk kez k katıldığ ğı milletvekkili seçimle erinde Yen ni Demokrrasi Partisi Evrytania a den tek mille etvekili olara ak Meclise girmiştir. bölgesind 1990 yılın nda Mitsota akis hüküme etinde önce e Başbakanlık Bakan Yardımcılığı Y ına getirilmiş ardından n aynı kabin nede Kültürr Bakanlığı görevini g yürrütmüştür. 1992 ile 2002 2 yılları arasında ka atıldığı bütü ün seçimlerd de Atina 1 inci i Bölgesi Milletvekili seçilmiştir. YDP’nin muhalefette e olduğu dö önemde Ko ostas Karam manlis taraffından dışişşleri ve milli savunma a bakanlıkla arını izleme ekle bir başka söyleyyişle gölge bakanlıkla görevlendirilmiştir. Bu u dönemde e ikinci evlilliğini işadam mı Isidoros Kouvelos ile e yapmıştır. 2002 yılın nda şehrin tarihinde t se eçilen ilk kad dın Belediye e Başkanı sıfatını s alara ak, % 60.6 oy ile Atina a Büyükşeh hir Belediye esi Başkanı olmuştur. AB kurum mları nezdinde, diğer AB A üyeleri ülkelerden gerek bakanlık, gerekse e belediye seviyesinde s e birçok orttak proje yürütmüş olup p, Aralık 2005’te ‘World d Mayor’ öd dülünü kaza anmıştır. 15 Şubat 2006 tarrihinde Yen ni Demokra asi Partisi Hükümetin nde Dışişleri Bakanlığ ğı görevine e mlerden son nraki yeni ka abinede ayn nı görevi sürdürmekted dir. getirilmiş olup, seçim en Aleksia ve v Kostas adında a iki ço ocuğu olan Bakoyannis iyi derece ede Almanc ca, İngilizce e İlk eşinde ve Fransızca bilmekttedir. Atina Tica aret Müşaviirliği 19 Ekonomi ve Maliye Bakanı: Yannis PAPATHANASIOU 1954’de Atina’da doğmuştur. Metsovio Teknik Üniversitesi’nden Elektrik Mühendisi olarak mezun olmuştur. 1988-1993 arasında Atina Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreterliği görevini yürütmüştür. 1991-1992 arasında Sanayi Bakanlığı’na enerji danışmanlığı yapmıştır. 1993’te Devlet Doğalgaz Şirketi’nde Başkan yardımcısı olmuştur. 1993 – 2000 arasında Atina Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı yapmıştır. Parlamentoya ilk kez 2000 yılında Yeni Demokrasi Partisinden milletvekili seçilerek girmiş, 2002 sonuna kadar ticaretle uğraşmaya devam etmiştir. 2004 ve 2005 yıllarında Kalkınma Bakan yardımcılığı görevlerini yürütmüştür. 2007 yılında yapılan seçimlerde Atina 2. Bölgeden yeniden milletvekili seçilmiş ve Ekonomi ve Maliye Bakan yardımcısı olarak görev yapmış, Ocak 2009’daki değişiklikle Bakan olmuştur. İngilizce, Fransızca ve Almanca bilmektedir. Evli ve iki kız çocuk babasıdır. Kalkınma Bakanı: Kostis HATZİDAKİS 1965’te Girit’te doğmuştur. Atina Üniversitesi’nde Hukuk eğitimi almış, İngiltere’de Üniversitesinde siyaset iletişimi alanında master yapmıştır. Kent Avrupa Parlamentosu üyeliğinden önce Yeni Demokrasi Partisi Gençlik Kollarında sekreterlik ve başkanlık yapmıştır. 1994-2007 arasında Yeni Demokrasi Partisi AB Parlamentosu milletvekilliği görevini yürütmüştür. AB Parlamentosundaki görevi esnasında yaklaşık 2.5 yıl Ulaştırma ve Bölgesel Politika Komisyonu Başkanlığı ve aynı konulara ilişkin Avrupa Halk Partisi Parlamento Temsilciliği görevlerini yürütmüştür. 2007 yılındaki seçimlerin ardından Ulaştırma ve İletişim Bakanlığı görevine atanmış, son kabine değişikliğinin ardından Kalkınma Bakanlığı’na kaydırılmıştır. Siyasete girmeden önce avukatlık yapan Hatzidakis İngilizce ve Fransızca bilmektedir. PASOK Lideri : Yorgos PAPANDREU 16 Haziran 1952’de Yunanlı baba ve Amerikalı annenin oğlu olarak ABD’de doğmuştur. Yunanistan’a ilk kez 7 yaşında gelmiş 15 yaşında ayrılmıştır. Kanada, İsveç, İngiltere ve ABD’de eğitim görmüş, son olarak Amherst’de (ABD) hukuk doktorasını tamamlamıştır. 1981 yılında babasının başbakan olduğu dönemde milletvekili seçilmiş, 1984’de partinin merkez yönetim kurulu üyesi olmuş, 1988’de ise Kültür Bakanlığı görevini yürütmüştür. İngilizce, Fransızca ve İsveççe bilen Papandreu 1993 yılında Bakan yardımcısı olarak görev yaptığı Dışişleri Bakanlığı koltuğuna 19992004 arasında oturmuştur. Papandreu’nun Dışişleri bakanlığı döneminde Türk-Yunan ilişkilerinde dönemin dışişleri bakanı merhum İsmail Cem ile kurduğu dostluğunda etkisiyle belirgin bir yumuşama olmuştur. Atina Ticaret Müşavirliği 20 2004 yılında yapılan seçimlerde PASOK’un iktidarı kaybetmesi üzerine Kostas Simitis’in istifasının ardından parti başkanlığına seçilmiştir. 2005 yılında Sosyalist Enternasyonal’e başkan yardımcısı, 2006 yılında ise başkan olmuştur. Papandreu bu görevini 2009 Nisan itibariyle devam ettirmektedir. Siyaset öncesinde çeşitli uluslararası kuruluşlarda çalışmalarda bulunmuş ve özellikle insan hakları alanı başta olmak üzere 20’den fazla ödüle layık görülmüştür. İlk evliliğinden bir oğlu bulunan Papandreu’nun ikinci eşi Ada’dan bir kız çocuğu bulunmaktadır. SYRIZA Lideri : Aleksis TSİPRAS 1974’de Atina’da doğmuştur. Metsovio Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği’nden mezun olmuş şehir planlama konusunda master yapmıştır. Siyasete öğrenciliği sırasında dönemin Komünist Partisi Gençlik Kollarında başlamış, üniversite yıllarının sonlarında yenilikçi sol hareketlerine katılmıştır. 1999 yılında Synaspismos Partisi Gençlik Kolu Sekreterliğine, 2004 yılında Merkezi Siyaset Komisyonuna ve devamla partinin Siyasi Sekreterliğine seçilmiş, gençlik ve eğitim konularını üstlenmiştir. Ekim 2006’da ‘Açık Şehir’ harekatına önderlik ederek, %10.51 oranla Atina Belediyesi Meclis üyeliğine seçilmiş, Şubat 2008’de ise yapılan kurultayda % 70 oranında oy alarak Syriza Partisinin Başkanlığına seçilmiştir. Milletvekili olmayan Tsipras, özel sektörde inşaat mühendisi olarak çalışmaktadır. 3.2.3 Yargı Yunanistan’da yargı yetkisi bağımsız mahkemeler ve yüksek yargı organları tarafından kullanılmaktadır. Mahkeme ve yargıçların bağımsızlığı anayasada hüküm altına alınmıştır. Yargı sistemi sadece idari işlemler açısından Adalet Bakanlığı’na bağlıdır. Adalet Bakanlığı mahkemelerin görevlerini sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmesi için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Yunanistan’da Türkiye’dekine benzer bir şekilde üçlü yargı sistemi benimsenmiştir. Buna göre Mahkemeler; adli mahkemeler, idari mahkemeler ve özel mahkemeler şeklinde yapılanmıştır. İdari yargıda en üst mahkeme Yüksek İdare Mahkemesi, adli yargıda en üst mahkeme ise Yüksek Hukuk ve Ceza Mahkemesidir. Hesap yargılaması yapan Sayıştay ise üçüncü üst mahkemedir. Bu üç üst mahkemenin üzerinde merkezi bir yüksek yargı organı olan Özel Yüksek Mahkeme (Areus Pagus) bulunmaktadır. Yunanistan’da bir kanunun anayasaya aykırılığını üst mahkemeler değerlendirmekte ve eğer iki üst mahkeme aynı kanun hakkında farklı kararlar verirse konu Özel Yüksek Mahkemede sonuca bağlanmaktadır. Bir başka ifade ile kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi karma bir sistemle sağlanmaktadır. Yunanistan’da ayrıca askeri mahkemeler bulunmaktadır. Türkiye’dekine benzer şekilde bu mahkemelerin görevidir. Askerlerin yargılanması yine Hükümet üyelerinin ve milletvekillerinin yargılanması için görevli özel mahkemeler bulunmaktadır. Türkiye’de Yüksek Seçim Kurulu’nun görevlerini de Yunanistan’da bu özel mahkemeler yürütmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 21 3.2.4 Yunanistan’ın Üye Olduğu Başlıca Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar Kuruluşun Adı Türkçe Karşılığı EU European Union AB Avrupa Birliği UN United Nations BM Birleşmiş Milletler NATO Kuzey Atlantik İttifakı NATO North Atlantic Treaty Organization Organisation for Economic Cooperation and Development BSEC EBRD Avrupa Kalkınma ve Yatırım Bankası FAO Black Sea Economic Cooperation European Bank for Reconstruction and Development Food and Agriculture Organization Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü FAO Gıda ve Tarım Teşkilatı IFC International Finance Corporation IFC Uluslararası Finans Kuruluşu ILO International Labour Organization ILO Uluslararası Çalışma Örgütü IMF International Monetary Fund IMF Uluslararası Para Fonu IEA International Energy Agency United Nations Educational Scientific and Cultural Organizaton World Health Organization IEA Uluslararası Enerji Ajansı Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü Dünya Sağlık Teşkilatı DTÖ BIS World Trade Organization International Bank for Reconstruction and Development Organization for Security and Cooperation in Europe International Criminal Police Organization Bank for International Settlements WCO IMO OECD BSEC EBRD UNESCO WHO WTO IBRD OSCE INTERPOL ISO WToO ICC ITU IFAD UNCTAD IAEA CERN WIPO OECD UNESCO WHO IBRD Dünya Ticaret Örgütü Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası AGİT Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı INTERPOL Uluslararası Polis Teşkilatı BIS Uluslararası İmar Bankası World Customs Organization WCO Dünya Gümrük Organizasyonu International Maritime Organization International Organization for Standardization World Tourism Organization International Chamber Of Commerce International Telecommunication Union International Fund For Agricultural Development United Nations Conference On trade and Development International Atomic Energy Agency European Organization for Nuclear Research World Intellectual Property Organization IMO Uluslararası Denizcilik Örgütü ISO Uluslararası Standartlar Örgütü WToO Dünya Turizm Örgütü ICC Milletlararası Ticaret Odası ITU Uluslararası Haberleşme Birliği IFAD Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu Atina Ticaret Müşavirliği IAEA Birleşmiş Milletler Tarım ve Kalkınma Konferansı Uluslararası Atom Enerji Kurumu CERN Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi WIPO Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü UNCTAD 22 3.2.5 Siyasi Gelişmeler 16 Eylül 2007’de yapılan erken genel seçimlerde YDP bir önceki döneme nazaran 13 milletvekilliği kaybetmiş ve 300 sandalyeli parlamentoda 152 milletvekili ile hassas bir çoğunluk elde etmiştir. Bir önceki dönemde ertelemek zorunda kaldığı reformları ikinci döneme bırakmayı tercih eden YDP Hükümeti’nin 1.5 yıllık süreçte meclisten geçirdiği en önemli maddelerden bir tanesi kamuoyunda yoğun tartışmalara sebep olan Sosyal Güvenlik Sisteminde yapılan değişiklik olmuştur. 2008 yılında Yunanistan siyaset ve dış politika gündemini en çok meşgul eden konulardan bir tanesi Makedonya olmuştur. Özellikle isim konusunda anlaşmazlık devam etmektedir. Nisan ayında Yunanistan; ABD ve AB’yi karşısına almak pahasına Makedonya’nın NATO üyeliğini veto etmiştir. Yıl boyunca gündemi en çok meşgul eden konulardan bir tanesi ülkede çok güçlü olan sendikaların önderliğindeki grevler olmuştur. Sağlık, eğitim, ulaştırma ve finans kesimlerinin de katıldığı genel grevler nedeniyle bir çok kamu hizmetinde büyük aksamalar olmuştur. Bu dönemlerde ülkenin zaman zaman felç olduğu üzerinde yerli ve yabancı basının önemli bir bölümü hem fikir olmuştur. Başbakan Kostas Karamanlis 23 Ocak 2008’de Türkiye’yi ziyaret etmiştir. Bu ziyaret 50 yıldan sonra Ankara’ya bu düzeyde yapılan ilk ziyaret olmuştur. İki ülkenin başbakanları bu ziyaretten yaklaşık iki ay kadar önce Dedeağaç’ta doğalgaz boru hattının açılışını gerçekleştirmek için de biraraya gelmişlerdir. 2008 ortalarında ortaya çıkan Siemens skandalı gündemi uzun bir süre meşgul etmiştir. Siemens’in geçmişte ihalelerden pay alabilmek için hem PASOK hem de YDP hükümetlerine rüşvet verdiği anlaşılmıştır. Adı Avrupa’da da bir çok ülkede rüşvet skandalına karışan Siemens’e bazı ülkelerin aksine Yunanistan tarafından herhangi bir yaptırım uygulanmamıştır. 2007 seçimlerinden yenilgiyle ayrılan PASOK’ta parti içi hesaplaşmalar yılın ilk yarısında gündemi meşgul eden konulardan bir tanesi olmuştur. Parti Genel Kurulunda kendisine rakip olan Evangelos Venizelos’la girdiği liderlik yarışından galibiyetle ayrılan Papandreu, haziranda ülkenin aydın kesiminin büyük sempati duyduğu ve Türkiye-Yunanistan ilişkilerinin gelişmesine önemli katkı sağlamış olan eski başbakan Simitis’i PASOK parti meclis grubundan ihraç etmiş ve parti içi disiplini yeniden tesis etmiştir. Papandreu’nun bu tasarrufunun liderliğini tehlikeye soktuğu ve kısa bir süre içinde olağanüstü genel kurulla koltuğunu kaybedeceği ileri sürülmüş olsa da beklenen olmamıştır. 2008 Eylülünde Aynoroz’daki Vatopedi Manastırınca kamu arazileri üzerinden yapılan ve haksız kazanç sağlayan ticaretin ortaya çıkması ( Devlete ait 250’den fazla gayrimenkul anılan Manastır’a verilmiştir) neticesinde olaya noter olan eşi ile birlikte adı karışan Deniz Ticaret Bakanı Yorgos Voulgarakis istifa etmiştır. Kamuoyunda Vatopedi Skandalı olarak adlandırılan olaya bir çok siyaset adamının, üst düzey yöneticinin, rahip ve avukatın ismi karışmıştır. Skandala adı karışan Devlet Bakanı Theodoros Rousopoulos’da yoğun baskılara dayanamayarak istifa eden ikinci bakan olmuştur. Kasım ayında Fener Rum Patrikhanesi’nin Vatopedi başkeşişi Efrem’in istifasını istemesini başkeşiş emir kabul ederek görevinden ayrılmıştır. Skandala ilişkin soruşturmalar için kurulan inceleme komisyonuna birçok bakan ve bakan yardımcısı ifade vermiş olup, incelemeler devam etmektedir. Vatopedi Skandalı nedeniyle yaklaşık 1 yıl önce yapılan seçimleri PASOK’un 5 puan önünde tamamlayan YDP’nin ekim ayındaki kamuoyu yoklamalarında oyu % 30’lara düşmüş ve ana muhalefet partisinin beş puan gerisinde kalmıştır. Seçimde % 5 oy toplayan SYRIZA’nın oy oranı 2008 ekiminde % 12’leri geçmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 23 Muhalafet partileri özellikle global krizin etkilerinin yoğun olarak hissedilmesiyle birlikte erken genel seçim taleplerini 2008’in son çeyreğinde daha açık bir şekilde dile getirmeye başlamışlardır. 10 Kasım 2008’de Başbakan Karamanlis’in parti içi muhalefeti yüksek sesle dile getiren Arkadya milletvekili Petros Tatoulis’i partiden ihraç etmesinden sonra Yeni Demokrasi Partisi’nin parlamentodaki milletvekili sayısı 151’e düşmüş bulunmaktadır. Bu durumda iktidar partisi sayısal çoğunluğu yalnızca bir milletvekili ile sağlamaya devam etmektedir. 6 Aralıkta 15 yaşında bir gencin Eksarhia semtinde bir polis tarafından öldürülmesi ile başkent Atina’da başlayan ve ülkedeki bir çok kente yayılan gösteriler ve şiddet hareketleri yaklaşık 15 gün boyunca devam etmiştir. Özellikle ABD ve diğer ülkelere ait kuruluşları hedef alan öğrencilerin başını çektiği göstericiler bir çok banka şubesi ve mağazayı tahrip etmişlerdir. Ülkede devam eden sosyal ve ekonomik huzursuzluk nedeniyle toplumun önemli bir bölümü ise olaylarda eylemci gençlere sempati ile yaklaşmıştır. Başta Fransa olmak üzere bazı Avrupa ülkeleri ise olayları, kendi ülkelerine veya tüm kıtaya sıçraması kaygısıyla, endişeyle takip etmişlerdir. Ardı ardına ortaya çıkan skandallar ve ülkede yaşanan huzursuzluklar ve partisinin kan kaybettiğinin yayınlanan anketlerle teyit edimesi nedeniyle Başbakan Kostas Karamanlis 9 Ocak 2009’da kapsamlı bir kabine değişikliğine gitmiştir.Karamanlis kabinedeki 4 bakanın yerine yenilerini atamış, 5 bakanı ise farklı bakanlıklara kaydırmıştır. Kabine değişikliği daha çok ekonomi ve Vatopedi skandalları ile ilgili bakanlıklarda olmuştur. Yapılan değişiklikte Ekonomi Bakanı Aloguskifis ve dış ekonomik ilişkilerden sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Petros Dukas koltuklarını kaybeden siyasilerden ikisi olmuştur. Petros Dukas’ın yerine daha önce Meclis Dışişleri ve Savunma Komisyonu Başkanı olan Miltiadis Varvitsiotis atanmıştır. Kalkınma Bakanlığı’na ise siyasete girmeden önce avukatlık yapan ve daha sonra AB Parlamentosu milletvekili olan Kostis Hatjidakis gelmiştir. Kabine değişikliğin etkileri kamuoyu yoklamalarında kendisini geçici olarak göstermiş ve Yeni Demokrasi Partisi PASOK’la olan oy farkını biraz kapatmıştır. Ancak son olarak 12 Nisan 2009 tarihinde yayımlanan bir ankete göre PASOK’un % 41.5 oy oranı ile YDP’nin 7.5 puan önünde olduğu görülmektedir. 2007 Eylülünde yapılan seçimlerde % 5 oy toplayan SYRIZA’nın anılan anketteki oy oranı yaşanan son olaylarda rol oynadığı ve gençleri kışkırttığının düşünülmesi nedeniyle bir önceki ankette % 12’den fazla olan oy oranı % 8.5’e düşmüştür. Anketlerde ilgi çekici olan en önemli husus ise halkın PASOK’a güveninin artmasına rağmen PASOK lideri Papandreu’nun başbakanlık için hazır olmadığı ve popülaritesinin hala Karamanlis’in gerisinde olduğunu düşünmeleridir. İki lider arasındaki mukayesede Karamanlis yaklaşık beş puan önde görülmektedir. YDP milletvekili eski Deniz Ticaret Bakanı Aristoteli Pavlidis’in adının bir rüşvet skandalına karışması nedeniyle 2009 Nisanında bir meclis araştırma komisyonu kurulmuştur. Yunanistan’da bir milletvekilinin kendi iradesi ile milletvekilliğinden istifa etmesi durumunda yerine mensubu olduğu partinin yedek adayı milletvekili olmaktadır. Bu nedenle Başbakan Karamanlis, Pavlidis’in kendi isteği ile milletvekilliğinden çekilmesini istemiş ancak bu talebi kabul görmemiştir. Parlamentoda çoğunluğu bir milletvekili farkla elinde tutan YDP bir anlamda bıçak sırtında iktidarını devam ettirmektedir. Araştırma komisyonunun Pavlidis’i suçlu bulması veya Pavlidis’in bundan sonra Meclis’te YDP aleyhine oy kullanması durumunda ülkede erken seçimin yapılmasının kuvvetle muhtemel olduğu görülmektedir. Siyasi çevreler ise 2011’de yapılması gereken seçimlerin 2010’da yapılacağını ve radikal solun ülkedeki popülaritesinin artması nedeniyle bir sonraki dönemde koalisyon hükümetinin işbaşında olabileceğini öngörmektedir. Önemli bir kesim ise YDP’nin erken seçim baskılarına daha fazla dayanamayacağını ve 2009 haziranında yapılacak Avrupa Parlamentosu seçimlerinden sonra seçim kararı alacağını iddia etmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 24 3.3 COĞRAFİ BİLGİLER ve DEMOGRAFİ 3.3.1 Coğrafi Konumu 19°22’-29°38’ doğu boylamı ve 34°48’-41°45’ kuzey enleminde yer alan Yunanistan’ın yüzölçümü 131,957 km2 ‘dir. Bu alanın yaklaşık 25,000 km2’si, bir başka ifade ile % 20’si; sayıları 2000’i bulan adalardan oluşmakta ve 200’e yakınında yerleşim bulunmaktadır. Sahil şeridi yaklaşık 15,000 km, toplam sınır uzunluğu 937 km’si kara, 217 km’si nehir ve 26 km’si göl olmak üzere 1,181 km’dir. Pazarkule, Uzunköprü ve İpsala Türkiye ile Yunanistan arasındaki üç sınır kapısıdır. Yunanistan’ın Sınırları (Km) Ülkeler Toplam Kara Nehir Göl Türkiye 203.0 10.7 192.3 - Bulgaristan 474.7 458.7 16.0 - Makedonya 256.3 236.7 0.2 19.4 Arnavutluk 246.7 231.3 8.5 6.9 1,180.7 937.4 217.0 26.3 Toplam Yunanistan'ın yaklaşık % 80'i dağlık arazidir, 2000 m yüksekliği aşan 30 dolayında dağ bulunmaktadır. En yüksek noktası 2904 m ile Olympus Dağı'dır. Smolikas, Grammos, Voras, Ghiona ve Tymfi yüksekliği 2500 metreden fazla olan diğer dağlardır. Az sayıdaki ovalar ülkenin kuzeyinde toplanmıştır. Thesalya, Makedonya, Trakya, Viotia ve Kuzeydoğu Mora başlıca ovalardır. TÜRK-YUNAN SINIR KAPILARI Tarıma elverişli arazinin toplam içindeki payı % 30’lar civarında olup, yarısına yakın bölümünde düzenli ekim yapılmaktadır. En uzun nehirleri Aliakmon (297 km), Achelos (220 km), Pinios (205 km) ve Meriç’tir (204 km). Toplam uzunluğu 490 km olan Meriç nehri aynı zamanda Türkiye ile Yunanistan arasındaki sınırı ayırmakta olup 204 km’lik kısım Yunanistan topraklarındaki uzunluktur. Yunanistan’da nehirlerden sulama ve kısmen enerji üretimi için istifade edilmekte olup nehirler taşımacılık için uygun özelliklere sahip değildir. Ülkenin elektrik ihtiyacının büyük bölümü termik santrallerle karşılanmaktadır. Yüzölçümü 10,000 km2’den büyük 16 adet göl bulunmaktadır. Trichonida (96,228 km2), Volvi (70,443 km2), Vegoritida ( 54,473 km2), Vistonida ( 44,860 km2) ve Koronia (46,539 km2) ilk beş büyük göldür. Bitki örtüsü, ülkenin güney ve orta bölümünde tipik Akdeniz bitki örtüsü şeklinde iken, kuzey ve dağlık bölgelerde Avrupa türüne dönüşmektedir. Ancak, Atina Ticaret Müşavirliği 25 son yıllarda sıkça karşılaşılan orman yangınları bu yapıyı büyük ölçüde bozmaya başlamıştır. Son dönemlerde yılda ortalama 700 orman yangını neticesinde 200.000 hektarlık bir orman alanı yok olmuştur. % 22 olan orman oranının bu nedenle % 17’ye düştüğü tahmin edilmektedir. Yunanistan Avrupa kıtasında sismik hareketlerin en yoğun yaşandığı ülkedir. 856 yılında Korint’te yaşanan büyük depremde 45,000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. Atina’da 1999 yılında yaşanan depremde yaklaşık 150 kişi hayatını kaybetmiştir. Girit, Eğriboz, Midilli ve Rodos sırasıyla 1,000 km2den büyük dört adadır. Bu dört adanın toplam yüzölçümü 14,955 km2 dir. Türkiye’ye en yakın başlıca büyük adalar Ayvalık karşısında Midilli, Çeşme karşısında Sakız, Kuşadası karşısında Sisam, Bodrum karşısında Kos ve Marmaris karşısındaki Rodos adalarıdır. Adaların, ileride daha detaylı olarak aktarılacaktır, Yunanistan’ın turizm gelirlerinde çok önemli bir yeri bulunmaktadır. BAŞLICA ADALAR 1. Girit 2. Eğriboz 3. Midilli 4. Rodos Yunanistan genelinde Akdeniz iklimi hakim olmakla beraber ülkenin 5. Korfu coğrafi yapısı nedeniyle değişik bölgelerde farklı özellikler arz 6. Zakintos etmektedir. Kuzeyde iklim biraz daha Akdeniz dağ iklimine ve karasal özelliklere yakın olup kışın yoğun kar yağışları 7. Samos görülmektedir. Yunanistan’ın kuzeydoğusunda iklim Türkiye’de 8. Kefalonia Trakya bölgesi ile benzerlikler göstermektedir. Başkent Atina’da 9. Kos kışın sıcaklık ortalaması 5-6° iken yazın bu değer 30°‘yi aşmaktadır. Atina’dan güneye inildikçe özellikle yazın hava sıcaklığı 35°‘leri 10. Lefkada aşmaktadır. Özellikle yazın öğle saatlerinde güneş ışınlarından kaçınılması gerekmektedir. Yağış miktarının genel olarak düşük olduğu Yunanistan’da batı sahilleri ve kuzey bölgeleri daha çok yağış almaktadır. Bazı Şehirlerde Hava Sıcaklıkları Ortalaması Ocak Nisan Temmuz Ekim Max. Min. Ort. Max. Min. Ort. Max. Min. Ort. Max. Min. Ort. Atina 18.4 4.0 11 8.6 30.2 6.0 16.5 15.3 39.4 15.2 31.0 28.8 31.4 9.8 21.0 18.9 Selanik 17.4 2.0 8.1 5.6 28.0 4.0 14.7 14.4 36.8 11.4 28.7 27.2 30.0 4.6 18.8 17.0 Patra 18.4 3.0 11.5 32.2 7.0 15.2 13.6 38.2 16.8 27.4 21.9 32.6 7.4 21.1 17.1 Iraklion 21.5 7.8 13.5 11.8 29.2 9.4 16.6 16.6 33.8 23.3 27.6 26.4 27.8 13.0 21.2 20.6 Kaynak: Yunanistan Ulusal Meteoroloji Servisi Kıt doğal kaynaklara sahip olan Yunanistan’da öne çıkanlar demir cevheri ve boksit madenleridir. Ege denizinde Tasos adası civarında zengin petrol yatakları olduğu iddia edilmektedir. Linyit, kurşun, magnezit ve tuz diğer doğal kaynaklardır. Özellikle linyit elektrik üretiminde yoğun olarak kullanılmaktadır. Az sayıdaki kok kömürü yataklarındaki kalite düşüktür. Krom, bakır ve uranyum rezervlerinin ekonomik olmadığı ifade edilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 26 Atina Ticaret Müşavirliği 27 3.3.2 Demografi % 98’i Ortodoks olan Yunanistan’da 2008 yıl ortası nüfus tahminine göre 11.2 milyon insan yaşamaktadır. Batı Trakya’da ise önemli bir Müslüman azınlık bulunmaktadır. Son dönemlerde yaklaşık 800,000’i Arnavutlardan olmak üzere sayıları bir milyona yaklaşan göçmen ve mülteci (bazı kaynaklara göre yaklaşık yarım milyon kaçak göçmenin ilavesiye bu sayının 1.5 milyonu aştığı iddia edilmektedir) Yunanistan’a yerleşmiş bulunmaktadır. Diğer taraftan 6 milyondan daha fazla olduğu tahmin edilen Yunan kökenli nüfus, başta ABD olmak üzere çeşitli ülkelerde yaşamakta ve Yunan ekonomisine ve dış politikasına önemli katkı sağlamaktadır. Yunanistan ve Türkiye’nin Nüfus Verileri Toplam Nüfus (1,000 Kişi) Dünya Sıralaması 1970 1980 2008 2020 2030 2008 Yunanistan 8,792 9,642 11,214 11,866 12,340 70 Türkiye 35,321 44,736 71,517 82,250 90,000 16 1980 yılında AB üyesi olan Yunanistan; 500 Milyon nüfusa yaklaşan 27 üyeli birliğin nüfus sıralamasında dokuzuncu sırada yer almaktadır. AB-27 içerisinde 2007 yılı verilerine göre 13 ülkenin nüfusu 10 Milyondan daha fazladır. Nüfus Kompozisyonu Yaş Aralığı 0-14 15-64 65+ Yıllar 1980 2008 1980 2008 1980 2008 Yunanistan 22.8 14.3 64.0 67.1 13.1 18.6 Türkiye 40.4 26.3 55.0 66.9 5.0 6.8 Yunanistan 2,198 1,600 6,171 7,523 1,263 2,090 Türkiye 18,073 18,788 24,605 47,836 2,237 4,893 Şehirler Nüfus Yunanistan’ın genç nüfus oranı % 16 olan AB ortalamasının altındadır. Buna mukabil 65 ve üzeri yaş grubunda yer alanların oranı gelişmiş ülkeler ortalamasının üzerindedir. Atina Selanik Patras Iraklion Volos Larissa Khania Akharnai Ioannina Chalkida 3,187,734 800,764 185,668 144,642 124,639 124,394 80,909 75,329 75,179 67,091 (%) Toplam (1,000) 13 coğrafi bölge ve 51 il şeklindeki idari yapılanmanın başkenti Atina’dır. Toplam nüfusun yaklaşık % 30’u başkent Atina’da yaşamaktadır. Selanik nüfus açısından ikinci büyük şehirdir. 100 Binden fazla nüfusu olan şehir sayısı sadece 6’dır. 11.2 Milyonun % 75’ini kentsel, % 25’ini ise kırsal nüfus oluşturmaktadır. Müslüman nüfusun toplam içindeki payı % 1.3’e yakındır. Yunanistan’da km2 başına düşen nüfus 86.2’dir. Bebek ve çocuk ölüm oranlarında gelişmiş ülkeler ortalaması yakalanmıştır. Yunanistan’da nüfus artış hızı % 0.1’den biraz az olup, projeksiyonlar önümüzdeki 10 yılın sonunda Yunanistan’ın nüfusunun göç almadığı takdirde azalmaya başlayacağını göstermektedir. Kırsal kesim nüfusunda 2007 yılındaki % 0.3 oranındaki gerileme, Yunanistan’da kentlere doğru bir göç olduğunu teyit etmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 28 Türkiye ve Yunanistan’a Ait Çeşitli Demografik Göstergeler Doğum Oranı (1,000 Kişi) Ölüm Oranı (1,000 Kişi) Kadın Başına Doğurganlık Oranı Net Göç Stoku (1,000) Doğuştan Beklenen Yaşam Süresi (Kadın) Doğuştan Beklenen Yaşam Süresi (Erkek) Doğuştan Beklenen Yaşam Süresi (Toplam) Bebek Ölüm Oranı ( 1,000 Doğum Başına) 5 Yaş Altı Çocuk Ölüm Oranı (1,000 Çocuk) Nüfus Yoğunluğu (1000 km2) Yıllık Nüfus Büyüme Oranı (%) Kırsal Nüfus Oranı (%) Kırsal Nüfus Büyüme Oranı (%) Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye 2006-2007 9.7 18.6 9.4 6.2 1.4 2.2 ... ... 82.0 74.0 77.0 69.1 79.4 71.5 3.6 23.7 4.4 26.0 86.5 94.8 0.4 1.2 40.9 32.2 - 0.1 - 0.2 2000 11.7 22.2 10.5 7.1 1.3 2.6 300.3 99.6 80.6 72.8 75.5 68.1 78.0 70.4 5.9 37.5 6.7 44.0 84.7 87.6 0.3 1.7 41.2 35.3 0.4 0.2 1990 10.1 24.8 9.3 7.4 1.4 3.0 154.6 174.9 79.5 68.3 74.5 63.8 76.9 66.0 9.5 67.0 10.7 82.0 78.8 73.0 0.7 2.3 41.2 40.8 0.5 - 1.0 1980 15.4 31.5 9.1 9.7 2.2 4.3 277.8 129.5 76.5 63.8 72.3 59.2 74.4 61.4 20.2 103.0 22.8 133.0 74.8 57.8 1.0 2.2 42.3 56.2 -0.1 1.5 Kaynak : World Development Indicators Online Yurt Dışındaki Yunanlı Nüfus- Başlıca Ülkeler ABD GKRY Avustralya Almanya Kanada Ukrayna İngiltere Rusya G.Afrika Gürcistan 3,000,000 700,000 700,000 355,000 350,000 250,000 220,000 150,000 120,000 120,000 Kazakistan Fransa Brezilya Bulgaristan Belçika İtalya Arjantin İsveç Ermenistan Romanya 50,000 35,000 25,000 25,000 25,000 21,000 20,000 20,000 15,000 15,000 Yunanistan’da doğuştan beklenen yaşam süresi Dünya Bankası’na göre 79.4 olup, gelişmiş ülkeler ortalamasının biraz üzerindedir. Bu süre kadınlarda 82; erkeklerde ise 77’dir. 1995 yılında 550 bin civarında olan göçmen sayısı 2000 yılından sonra artmaya başlamış, özellikle Balkan coğrafyasındaki gelişmelerin etkisiyle 2007’ye geldiğinde 1 milyonu yakalamıştır. Bir başka ifade ile son 10 yılda göçmen nüfusu ikiye katlanmıştır. Göçmen nüfusun yarısından fazlası Arnavutlardır. Daha önce de ifade edildiği gibi sayıları 6 Milyon’dan az olmayan bir Yunan vatandaşı veya Yunan kökenli nüfus yurt dışında yaşamaktadır. Bunların yarısına yakını ABD’de, % 20’ye yakın bir kısmı da Avrupa’da ve Avustralya’da yaşamaktadır. Almanya ve İngiltere’de yaşayan Yunanlı nüfusun toplamı 500,000’den daha fazladır. Atina Ticaret Müşavirliği 29 3.3.3 İşgücü Çalışabilecek nüfus olarak nitelendirilen 15-64 arası yaş grubunda Yunanistan’da 7.5 Milyon kişi bulunmaktadır. 2008 sonunda itibariyle toplam işgücü yaklaşık 4.95 Milyon kişiden oluşmaktadır. Aynı dönem sonunda Yunanistan’da çalışan sayısı 4.5 Milyon’dan biraz fazladır. İşgücünün yaklaşık % 40’ı ilköğretim, % 35’i lise ve % 20’si üniversite mezunlarından oluşmaktadır. Toplam İşgücü ve İşsiz Sayısı 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Toplam İşgücü (1000) 4,748 4,832 4,854 4,891 4,916 4,947 Çalışan Sayısı (1000) 4,278 4,331 4,383 4,462 4,519 4,554 İşsiz Sayısı (1000) 470 501 471 429 397 393 İşsizlik Oranı (%) 9.7 10.5 9.9 8.9 8.3 7.6 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu İşgücünün sektörlere dağılımına bakıldığında yarısından fazlasının hizmetler sektöründe çalıştığı görülmektedir. Tarım ve imalat sektörlerinde çalışanların sayısı 500,000’den biraz fazla olup, toplama oranı % 12’ler seviyesindedir. Aşağıdaki tabloda çalışanların yaş gruplarına göre başlıca sektörlere dağılımı sunulmaktadır. Çalışanların Yaş Gruplarına Göre Başlıca Sektörlere Dağılımı-2008 (1,000 Kişi) Sektörler Toplam 15-19 20-24 25-29 30-44 45-64 65 + Toplam 4,553.6 34.4 233.0 567.9 1,990.8 1,643.4 84.1 Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 516.9 5.3 16.5 31.4 165.0 261.4 37.3 Madencilik ve Taşocakçılığı 15.6 0.1 0.7 2.4 4.6 7.8 – İmalat Sanayi 533.7 3.5 29.4 70.5 239.3 185.3 5.6 Elektrik,Gaz ve Su 63.4 0.0 1.2 3.9 27.8 30.3 0.1 İnşaat ve Bayındırlık İşleri 386.8 4.5 30.1 56.7 168.0 124.8 2.7 Toptan ve Perakende Ticaret 834.0 7.8 48.3 124.5 381.5 259.6 12.2 Ulaştırma ve Depolama 214.9 0.7 7.9 22.6 88.8 91.2 3.6 Lokanta ve Oteller 307.1 7.3 34.6 44.0 124.0 91.2 6.0 Bilişim ve İletişim 78.0 0.2 4.9 15.3 37.1 19.9 0.6 Bankacılık, Sigortacılık 113.4 – 5.1 15.1 54.0 38.7 0.5 Bilim ve Teknik 244.5 1.1 9.0 37.9 122.2 70.4 3.8 Kamu Yönetimi ve Savunma 450.1 0.5 14.5 56.7 210.2 165.7 2.5 Eğitim 322.3 0.1 6.7 30.1 158.4 124.8 2.2 Sağlık 231.0 0.1 6.9 23.6 110.6 87.7 2.1 Diğer 241.9 3.2 17.2 33.2 99.3 84.6 4.9 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 30 Cinsiyet ve Eğitime Göre İşgücü –( 2008 ) (1,000 Kişi) Toplam İşgücü Eğitim Durumu Erkek Çalışan Sayısı Kadın Toplam Erkek İşsiz Sayısı Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Doktora ve Yüksek Lisans 59 45 104 57 42 99 2.3 2.9 5.2 Üniversite 422 419 841 405 389 794 17 30 47 İki Yıllık Teknik Okul 441 408 849 412 352 764 29 56 85 Lise 998 632 1,630 939 546 1,485 59 86 145 Orta Okul 390 167 557 368 139 507 22 27.5 49.5 İlkokul 587 339 926 561 307 868 26 32 58 İlkokul Terk 15 10 25.6 14 10 24 1.2 0.4 1.6 Okula Gitmeyenler 7.6 6.8 14.4 7 6 13 0.6 0.8 1.4 2,920 2,027 4,947 2,763 1,791 4,554 157 236 393 TOPLAM Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Cinsiyet ve Eğitime Göre İşsizlik Oranları(%) Eğitim Durumu 2008 2007 Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Doktora ve Yüksek Lisans Tamamlamış Olan 3.8 6.6 5.0 4.5 7.9 5.9 Üniversite Mezunu 4.0 7.2 5.6 4.2 8.3 6.2 İki Yıllık Teknik Yüksek Okul Mezunu 6.6 13.6 10.0 6.3 14.6 10.3 Lise Mezunu 5.9 13.6 8.9 5.9 13.7 8.9 Orta Okul Mezunu 5.6 16.9 9.0 4.3 15.5 7.7 İlkokul Mezunu 4.4 9.4 6.2 4.6 10.2 6.6 İlkokul Terk 6.4 3.1 5.1 5.6 12.1 8.1 Okula Gitmeyenler 7.5 12.7 9.9 10.3 20.3 14.5 TOPLAM 5.1 11.5 7.6 5.3 12.7 8.3 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Yaş Gruplarına Göre İşszilik Oranları (%) 2004 2005 2006 2007 2008 15 – 24 26.0 25.5 22.6 21.9 25.3 25 – 34 12.9 13.6 10.7 11.7 11.2 35 – 44 6.8 6.5 5.6 6.0 6.3 45 – 54 6.0 5.8 4.3 3.7 5.3 55 – 64 3.5 3.1 3.0 3.4 4.1 65 - 74 1.5 0.0 1.3 2.7 0.1 TOPLAM 9.8 9.5 7.7 7.9 7.6 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 31 Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre işsizlik oranlarında 2004 yılındaki % 10.5’lik değer son beş yılın en yüksek değeridir. Rakamlar işsizliğin beş yıldan beri azalmaya devam ettiğini göstermektedir. İstatistik Kurumu’nun geçici verilerine göre 2008 sonunda işsizlik oranı % 7.6’ya, işsiz sayısı ise bir önceki seneye göre yaklaşık 4 bin kişi azalarak 393 bine düşmüştür. Yunanistan’daki bölgeler itibariyle yapılan değerlendirmede Batı Makedonya ve Epir işsizlik oranının % 10’ları aştığı bölgelerdir. Ege ve Attika (Atina) işsizlik probleminin daha az yaşandığı alanlardır. Bölgelere Göre İşsizlik Oranları (%) Türkiye ve Yunanistan'da İşsizlik Oranları 12% 10% 8% Türkiye Yunanistan 6% 20 03 2008 2007 D. Makedonya ve Trakya 7.9 8.1 Merkez Makedonya 8.1 8.9 Batı Makedonya 12.6 11.9 Epir (Ipeiros) 10.5 9.8 Tesalya 9.3 8.7 İyonya Adaları 9.3 9.3 Batı Yunanistan 9.8 10.1 Merkez Yunanistan 8.7 9.5 Attika 6.8 6.9 Mora 7.0 7.7 Güney Ege 4.6 6.2 Kuzey Ege 7.2 8.8 Girit 8.2 5.3 TOPLAM 7.6 8.1 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 Özellikle Güney Ege % 4.6’lık oranla işsizliğin en az olduğu bölgedir. 2008’in sonunda Trakya bölgesinde işsizlik geçen seneye göre 0.2 puan azalarak % 7.9 olmuştur. Yunanistan nüfusunun yaklaşık üçte birini barındıran Attika bölgesinde, yani Atina ve çevresinde işsizlik oranı 2007’ye göre 0.1 puan gerileyerek % 6.8’e düşmüştür. Nüfusun 2. büyük diliminin yer aldığı, bir başka ifade ile yaklaşık 1.9 Milyon kişinin yaşadığı Merkez Makedonya’da işsizlik oranı 0.8 puan gerileyerek % 8.1’e düşmüştür. Yunanistan’da işsizlik oranlarının cinsiyete göre dağılımına bakıldığında işsiz kadınların oranının erkeklerin yaklaşık iki katından biraz fazla olduğu görülmektedir. 2008 sonunda erkeklerde işsizlik oranı % 5.1; kadınlarda % 11.5 olmuştur. Eğitim istatistiklerine göre yapılan incelemede ise okula gitmeyenler ile iki yıllık teknik lise mezunları sınıfında işsizlik oranı daha yüksektir. Bu iki grupta yer alanların yaklaşık % 10’u işsiz durumdadır. Üniversite mezunları ile doktora veya yüksek lisansını tamamlamış olanlar grubunda işsizlik oranı % 5’lere düşmektedir. İşsizlik oranının en yüksek olduğu yaş grubu 15-24 yaş grubudur. Bu grup için işsizlik oranı % 25’i aşmaktadır. İşsizlik oranının en fazla olduğu ikinci yaş grubu ise % 11.6 ile 25-34 yaş grubudur. Bu değerler genç nüfus grubunun işsizlik problemini daha fazla yaşadığını göstermektedir. Global krizin etkilerinin daha yoğun olarak hissedildiği ve beklentilerin sürekli olarak menfi yönde revize edildiği konjonktürde işsizlik rakamlarının yükselmesi beklenmektedir. 2009 ve 2010 yıllarında işsizlik oranının % 9 civarında seyredeceği öngörülmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 32 Yunanistan’da net asgari ücret 700 € civarında olup, asgari ücretlinin işveren üzerindeki vergi yükü % 44’dür. Öte yandan burada belirtilmesi gereken önemli bir nokta çalışanlara bir yıl içinde 14 maaş ödemesinin yapıldığının bilinmesi gerektiğidir. Bu durum asgari ücret tutar ortalamasını 800 €’lara çekmektedir. Yunanistan Merkez Bankası verilerine göre 2008’de mavi yakalı olarak adlandırılanların asgari günlük ücreti 31 €; beyaz yakalıların asgari aylık maaşı ise 701 € olmuştur. Hükümetle sendikalar arasında yürütülen müzakereler neticesinde 2009’un ilk dört ayında asgari ücret net 701 € (14 maaş esasına göre 818 €) ; beşinci aydan itibaren ise 740 € (14 maaş esasına göre 863 €) olarak uygulanacaktır. Her iki dönem dikkate alındığında 2009 yılı ortalaması 727 € (14 maaşa göre 848 €) şeklinde gerçekleşecektir. Haftalık çalışma saatinin 40 olduğu Yunanistan’da Sosyal Güvenlik Kurumu İKA’ya 2 sene prim ödeyenler işsizlik sigortasına hak kazanmakta olup, İKA 12 ayla sınırlı olmak kaydıyla ayda asgari 300 € işsizlik primi ödemektedir. Genişleme öncesinde; AB-15 üyesi ülkeler arasında bir değerlendirme yapıldığında işçilik maliyetleri artışının en fazla olduğu ülkenin Yunanistan olduğu görülmektedir. Birliğe sonrada katılan ülkelerde işçilik maliyetleri Yunanistan’dan daha hızlı artış göstermektedir. 2000 yılı baz alındığında en yüksek artış% 400’lere varan oranlarla Romanya’da görülmektedir. Ancak bu ülkelerdeki işçilik maliyetleri AB-15 ülkelerinin oldukça altında seyretmeye devam etmektedir. BAZI ÜLKELERDE AYLIK ASGARİ ÜCRET-2008 (EURO) 1.600 1.200 800 400 0 3.3.4 Eğitim İlkokula başlama yaşının altı olduğu Yunanistan’da zorunlu eğitim 6 yılı ilkokul ve 3 yılı ortaokul olmak üzere 9 yıldır. Yeni Demokrasi Partisi seçim bildirgesinde zorunlu eğitim süresinin 12 yıla çıkartılacağını beyan etmiştir. Orta öğretimi bitiren öğrencilere düz lise ve teknik/meslek lisesi olmak üzere iki seçenek sunulmaktadır. Liseyi bitiren öğrenciler merkezi sınav sistemi ile yapılan sınavdaki başarılarına göre üniversitelere yerleştirilmektedir. 2007 verilerine göre toplam 5668 ilkokulda okuyan öğrenci sayısı 640 bine yakındır. Bu okullardaki öğretmen sayısı 60 bin civarındadır. Ülkedeki lise sayısı 1350, liselerde okuyanların sayısı 239 bin ve liselerdeki öğretmen sayısı 30 bine yakındır. Atina Ticaret Müşavirliği 33 İlk ve orta dereceli eğitim AB standartlarında iken üniversitelerde (Yunanistan’da 21 üniversite bulunmaktadır) eğitimin kalitesi konusunda ciddi eleştiriler bulunmaktadır. Üniversitelerdeki toplam eğitim görevilisi sayısı 12,500, öğrenci sayısı ise 172,000’dir. Maddi imkanları iyi olan ailelerin, çocuklarını üniversite eğitimi için yurt dışına ve özellikle ABD’ye gönderdikleri görülmektedir. Her 4 üniversite mezunundan 1 tanesi yabancı üniversitelerden mezun olmuştur. Yunanistan’da sayıları az olmakla birlikte var olan özel üniversitelerden mezun olanların diplomaları kamu sektöründe istihdam esnasında tanınmamaktadır. Hükümetin 2007 yılında özel üniversiteleri de tanıyan reform paketine başta öğrencilerin ve öğretim elemanlarının şiddetle karşı çıkmaları üzerine hazırlık rafa kaldırılmıştır. İlköğretimde öğrenci başına düşen öğretmen sayısı 11.1 olup, AB ortalamasının biraz altındadır. Öğrenci başına bir yılda yapılan harcama kişi başı milli gelirin % 20.5’i civarındadır. Oran % 24.6 olan AB-27 ortalamasının altında olmakla beraber Türkiye’de bu oranın % 12’ler civarında seyrettiği ve iki ülke arasındaki kişi başı milli gelir farkı dikkate alındığında Yunanistan’da eğitime verilen önem daha fazla dikkat çekmektedir. Ortaokullarda yabancı dil eğitimine büyük önem verilmekte ve öğrencilerin % 94.3’ü yabancı dil olarak ingilizce eğitimi tercih etmektedir. Eğitim İstatistikleri 2000 2003 2004 2005 2006 2007(*) İlkokullarda Öğrenci Başına Harcama ( Kişibaşı GSYİH’nın Yüzdesi) 16 17 18 20.5 20.5 ... Üniversitelerde Öğrenci Başına Harcama ( Kişibaşı GSYİH Yüzdesi) 23 24 28 ... ... ... Okuma Yazma Oranı (%) 96 96 96 96 96 96 İlkokullardaki Öğrenci Sayısı 645,313 652,052 657,492 650,242 643,200 639,083 İlkokullardaki Öğretmen Sayısı 48,104 54,599 58,395 58,777 64,416 58,981 4 4 4 4 ... ... İlkokullarda Öğretmen / Öğrenci Oranı 13 12 11 11 11 10.8 Ortaokullarda ve Liselerdeki Öğrenci Sayısı ... ... .... ... 693,323 680,489 Ortaokullarda ve Liselerdeki Öğretmen Sayısı ... ... ... ... Kamunun Eğitim Harcamaları (GSYİH’nın Yüzdesi) 78,215 80,250 Kaynaklar : World Development Indicators Online (*) Yunanistan İstatistik Kurumu 3.3.5 Sağlık Sağlık İstatistikleri2006 Toplam Kamu Özel Hastane 317 141 6 170 Yatak Sayısı 53,701 37,053 1,566 15,082 Doktor Sayısı 24,495 ... ... ... Hemşire Sayısı 36,434 ... ... ... Hastane ve Klinik Sayısı Özel Klinik Yunanistan’ın Ulusal Sağlık Hizmetleri bünyesindeki toplam 141 hastanede 37,053 yatak bulunmaktadır. 141 hastane içerisindeki 32 hastane diğerlerinden daha gelişmiş teşhis ve tedavi imkanlarına sahiptir. Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre bin kişiye düşen yatak sayısı 3 civarındadır. Yunanistan’da 6 tanesi hastane olmak üzere 170 civarında özel sağlık kurumu faaliyet göstermektedir. Sigorta şirketleri basit tedavi gerektiren hastalıklarda kendi kliniklerini kullanmaktadır. Yüksek gelir grubunda yer alanlar ise hızla büyümekte olan özel sağlık kurumlarını tercih etmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 34 Yunanistan’da toplam sağlık harcamaları (kamu-özel) GSMH’nın % 10’u civarındadır. Bu oran AB ortalamasının biraz altındadır. Öte yandan her 1000 kişiye düşen 4.2 doktor sayısı ile AB üyesi ülkeler arasında ilk sıradadır. Kişi başına bir yıl içerisinde yapılan sağlık harcaması Dünya Bankası’nın 2006 verilerine göre yaklaşık 2500 $’dır. Bazı AB Üyesi Ülkelerde Kişibaşına Düşen Yatak ve Doktor Sayısı 1000 800 600 400 200 0 Yunanistan İspanya Bulgaristan Her 100 Bin Kişiye Düşen Pratisyen Hekim Sayısı Almanya Macaristan İngiltere Polonya Hastanelerde Her 100 Bin Kişiye Düşen Yatak Sayısı 3.3.6 İnsani Gelişme Endeksi Birleşmiş Milletler Teşkilatı Kalkınma Programı (UNDP); ülkelerin gelişmişliğinin sadece kişi başına düşen milli gelirle değerlendirilmemesi gerekçesi ile okuma yazma oranı, okullaşma ve beklenen yaşam süresi gibi eğitim ve sağlık standartlarını da dikkate alarak bir model oluşturmuş ve İnsani Gelişme Endeksi’ni (İGE) geliştirmiştir. 1975 ile 2005 arasında Yunanistan’ın bu endeksteki yeri yıllara göre 20 ila 25 arasında değişmiştir. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere Yunanistan’ın son yıl verisine göre dünya sıralamasındaki yeri 24.cülük olmuştur. Öte yandan Yunanistan AB-27 içerisinde 14.durumdadır. İGE bileşenleri incelendiğinde ise Yunanistan’ın eğitim ve sağlık göstergelerinin kişi başı milli gelir endeksinin önünde olduğu görülmektedir. İGE Değerleri (Türkiye ve Yunanistan) Endeks Değeri Dünya Sıralamasındaki Yeri 1975 1990 1995 2000 2003 2004 2005 Yunanistan 0.835 0.872 0.876 0.895 0.912 0.921 0.926 Türkiye 0.594 0.678 0.709 0.725 0.750 0.757 0.775 Yunanistan 22 22 23 24 24 24 24 Türkiye 47 67 75 96 94 92 84 İGE Bileşenleri Bileşenler Dünya Sıralamasındaki Yer Değer Yunanistan Türkiye Yunanistan Türkiye Doğuştan Beklenen Yaşam Süresi 22 85 78,9 71,4 Yetişkin Okuma Yazma Oranı 35 69 96,0 87,4 Okullaşma Oranı 8 108 99,0 68,7 Kişi Başı GSMH (SAGP-$) 29 66 23,381 8,407 Kaynak : Human Development Report Atina Ticaret Müşavirliği 35 4. GENEL EKONOMİK DURUM 4.1 GENEL DURUM Yunanistan’da 1950’li yıllara kadar tarıma dayalı bir ekonomi hüküm sürmüştür. Tütünün en önemli ihraç maddesi olduğu 20. yüzyılın ilk yarısında gemi inşa ve taşımacılığından elde edilen gelirler ve yurt dışında yaşayan Yunanlıların ülkeye gönderdikleri döviz uzun bir süre ödemeler dengesindeki en önemli kalemler olarak yer almıştır. II.Dünya Savaşı sonrasında başlayan sanayileşme çalışmaları, 1949’da sona eren iç savaştan sonra yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye sınırlı olmakla birlikte ilgisinin artması ile hız kazanmış ve ekonominin bileşenlerinde değişim yaşanmıştır. Yaklaşık 15 yıl süren sanayileşme hareketleri, 1967-1974 arasındaki askeri cunta yönetimi esnasında kesintiye uğramış ve siyasi istikrarsızlığın doğal sonucu olarak ekonomi sıkıntılı bir dönemden geçmiştir. Cuntanın yüksek gümrük duvarları ile korumacı bir politika benimsemesi iç pazara yönelik üretim yapan sanayiyi göreceli olarak dış etkilerden uzak tutmuş buna mukabil rekabetçi yapının oluşmasını da engellemiştir. 1970’li yılların sonlarına doğru AB üyeliği öncesinde Yunanistan’da korumacı politikalar terk edilmeye başlamış ve dışa açık bir model benimsenmiştir. 1 Ocak 1981 tarihinde AB üyeliği ile birlikte hem siyaset hem de ekonomi alanında yeni bir dönem başlamıştır. Bütçe açığı, kamu borç stoku, kamuya ait şirketlerin bütçeye getirdiği yük, yabancı yatırımların ülkeye istenen düzeyde çekilememesi ki bu sorunların bir bölümü 25 yıl sonra hala konuşulmaktadır; dönemin en önemli sorunları olarak görülmektedir. 80’li yıllarda kırılgan ekonomik yapının devam etmesi nedeniyle 1985 yılında iki yıllık bir istikrar paketi için AB’den 1.7 Milyar ECU kaynak sağlanmış; ancak bu iki yıl sonunda da istenen düzeyde başarı sağlanamamıştır. 1981-1991 arasında büyüme yıllık bazda % 1.7 civarında seyretmiştir. 1970 – 1996 arasında enflasyon AB-15 ortalamasının üzerinde seyretmiştir. 1989-1996 arasında fiyatlar ortalama % 14 civarında artmış, 1990 yılında ise en yüksek seviyeye; % 20.5’e ulaşmıştır. Dış borçlar 1990 sonrasında da artan kamu açıklarının finansmanında yoğun olarak kullanılmaya devam etmiştir. 1992’ye gelindiğinde dış borçların GSYİH’ya oranı % 100’lere ulaşmıştır. 1981 yılındaki AB üyeliği Yunanistan‘ın ekonomi ve siyasi tarihinde milat olmuştur. 1991-1995 arasında ekonomik büyüme yine AB ortalamasının gerisinde; % 1.2’lerde kalmıştır. 1993 yılında AB’de yaşanan ekonomik durgunluk Yunanistan’ı diğer üye ülkelerden daha fazla etkilemiştir. 90’lı yıllarda başta enerji, ulaştırma ve telekomünikasyon olmak üzere bir çok sektörde tekel konumundaki kamu iktisadi teşekküllerinin GSMH içindeki payı % 75’ler civarında seyretmiştir. Kamu sektörü bu yıllarda mal ve hizmet sağlamanın dışında politik amaçlara hizmet için hükümetler tarafından yoğun bir şekilde araç olarak kullanılmıştır. Bankacılık sektörünü elinde tutan kamu, bu yıllarda ülkedeki bir çok endüstriyi kontrol etmeye devam etmiştir. 1996 yılına kadar kamu sektörünün tekel gücünü azaltmak için çok küçük çapta değişiklikler yapılmış fakat teknolojik gelişmeler, küreselleşmenin hızlanması ve Avrupa Birliği’ne verilen taahhütler nedeniyle kamu sektörü reformları öncelikli bir politika durumuna gelmiştir. 1998 yılında hükümet Avrupa Para Birliği’ne (EMU) katılım kararıyla kapsamlı bir özelleştirme programını başlatmıştır. İstatistikler; Yunanistan ekonomisinin ancak 1995 yılından sonra diğer AB üyesi ülkelerden daha hızlı büyüdüğünü göstermektedir. 1996-2000 arasında büyümede % 3.5 ortalaması yakalanmıştır. Yukarıda da ifade edildiği gibi AB üyeliği sonrasında Yunanistan’da ciddi değişimler yaşanmıştır. AB’den sağlanan fonlar ekonomiye büyük katkı sağlamış ve sağlamaya da devam etmektedir. 1994 – 1999 arasında AB Topluluk Destek Çerçeve Programı 2. Paketi ile her yıl Yunanistan’a GSYİH’sının % 3.5 ila % 4.0’ü aralığında fon aktarılmıştır. 2000-2006 arasında 3. Pakette bu oran % 3 olmuştur. Atina Ticaret Müşavirliği 36 Yunanista an 1 Ocak 2001’de 2 Avrupa Para Birliği’ne B da ahil olmuş ve v bu tarihte en itibaren para p ve faizz politikalarrı Avrupa Merkez Ba ankası’nca tespit edilm meye başla amıştır. En nflasyonun 1996-2000 0 ortalamassı % 4.9 ike en; 2001’de e % 2’ye dü üşmüş anca ak kamu bo orç stokunun GSYİH’y ya oranı % 100’ün üzzerinde seyyretmeye de evam etmişştir. Ülkenin n EMU’ya dahil olmasından sonra a ekonomikk büyüme hızlanarak h d devam etmiştir. 2001--2005 aras sında Euro o Bölgesind de ortalam ma büyüme e % 1.4 iken Yunanista an ekonomiisi aynı dön nemde ortala ama % 4.4 büyüme gö östermiştir. nda işbaşına gelen Yeni Demokra asi Partisi (Y YDP) öncekki hükümet (PASOK) döneminde e 2004 yılın bütçe hessaplarında hata yapıld dığını ileri sürerek s düz zeltme çalışmaları başşlatmıştır. Bu B çalışma a daha öncce EMU’ya geçiş için gerekli g krite erlerin sağla anıp sağlanmadığını izzlemekle yükümlü olan n AB İstatisstik Kurumu EuroStatt’ı harekete e geçirmiştiir. EuroStatt 1997 yılı verilerine kadar gerii giderek bir b incelem me başlatmış ve yeniden yapıla an hesaplam malar neticcesinde Yu unanistan’ın n Euro’ya geçiş g için gerekli g eko onomik krite erlerden bir kısmına sahip olma adığını tesp pit etmiştir.. EuroStat 1997’de bü ütçe açıklarrının GSYİH H’ya oranın nı daha öncce açıklana an % 3.9’dan % 6.4’e e çıkarmıştır. Aynı şekkilde 1998 rakamı % 2.5 yerine % 4.1; 199 99 rakamı ise % 1.6 ye erine % 3.4 4 olarak değiştirilmiştirr. Değişen rakamların n Euro’ya geçiş için gerekli ra asyolar olm madığı anla aşılmış, ancak geriye e dönüşün; yani Yuna anistan’ın Euro E Bölgesinden çıka artılmasının n yaratacağ ğı tahribat göz önüne e alınarak, AB Komissyonunda bu b yönde bir karar alınmamıştır. Komisyo on bundan n böyle bu u göstergelerin dikkatlle izleneceğ ğini ve artan bütçe e açığının disipline e edilerek 20 006 sonuna a kadar % 3’ün 3 altına düşürülmes d sini ve 2012 2’ye gelindiğ ğinde sıfırlan nması gerektiğini bildirrmiştir. Yunanista an ile AB’ni ekonomik göstergele er konusund da karşı karşıya getire en ikinci gelişme 2007 7 yılında ya aşanmıştır. Milli gelire e ilişkin he esaplamalarrda özellikle kayıt dışşı ekonomii ve askerii harcamaların hesapllara aktarılm masında hata yapıldığını iddia ede en YPD hükkümeti yapıllan çalışma a sonunda % 25 ciivarında bir artış ön ngörmüştürr. EuroStatt ile koord dineli olara ak yapılan n değerlend dirmeler netticesinde va arılan mutab bakatla 200 00 yılından başlamak ü üzere GSY YİH yaklaşıkk % 10 ora anında artış yönünde revize r edilm miştir. Bu rev vize; ilgili hesapların h vve oranların n tamamına a yansıtılmııştır. Yunanista an ekonomiisi 2006’da % 4.5 oran nında büyüm me gösterm miştir. Yatırım m harcamalarındaki % 10 civarın ndaki artış bu b büyümed de önemli rol r oynamış ştır. 2006 yılında doğru udan yabancı sermaye e girişi 4 4.3 milya ar € o olmuştur. Harcanab bilecek gellirdeki % 5 civaEkonomik Büyüm me (%) rındaki re eel artış büyyümeye % 6.7 6 katkı 5 sağlamışttır. Diğer ta araftan öze el sektörün kredi kullanımın ndaki % 20 0’lik artış 4 yatırımlarra kaynak aktarımını sağlamıştır. 3 2001-200 07 arasında a % 4 civvarındaki 2 ortalama büyüme Euro E bölgesinde yer 1 alan ülkeler içindeki en yüksek büyüme oranıdır. Ancak kam munun topla am borç 0 stoku eko onomi için önemli bir problem 80‐90 91‐95 96‐00 01‐05 2006 6 2007 20 008 2009(T) olmaya devam d etm mektedir. Konsolide K oranı borç sto okunun GSYİH’ya 1981’de % 27.1 iken 1996’’da % 111 1.3 olmuş ve v geçen 10 1 yıl süressince kayda a değer birr iyileşme olmamıştır. o 2006 sonundaki % 96’lık oran (da aha önce % 104.6 olan n oran milli hesaplarda a yapılan re evizeden so onra değişm miştir) % 61.7 olan AB ortalamasın o nın çok üstü ündedir. 2007 yılın ndaki büyüm me oranı % 4.0 olmuştu ur. GSYİH’n nın büyük bölümünü b olluşturan harcamalarda a büyüme % 4.5 olara ak gerçekle eşmiştir. İlk üç çeyrekte yatırımlarrda % 5’ten n fazla büyüme olmuşş ancak yılın son üç aylık a dönem minde ivme tersine dönmüştür. 2007’nin son n çeyreğind den itibaren n yatırımlarr 2008’in sonuna kadarr beş çeyrekktir daralma a göstermekktedir. Atina Tica aret Müşaviirliği 37 2007 yılındaki % 4’lük büyümede yatırımlar ve mal-hizmet ihracatındaki artışın (% 10) önemli payı bulunmaktadır. İthalattaki büyüme ise % 6.7 olmuştur. Yunanistan Ekonomi ve Maliye Bakanlığı 2008 yılı başında petrol fiyatlarının 90 $ civarında seyredeceğini öngörerek büyümenin % 3.8 olacağını tahmin etmiştir. Bu beklentide 2008 yılı sonuna kadar devam edecek olan AB Yapısal Fonları 3 üncü Paketinin etkin olarak kullanımına devam edilmesi en önemli etken olarak gösterilmiştir (Yunanistan bu paketin kullanımı ile ilgili olarak AB’den süre uzatımı almıştır). Yunanistan’ın 2008 içinde 6.7 Milyar €’su AB Komisyonu tarafından onaylanan 8 Milyar € kaynağı çeşitli projelerin finansmanında kullanması öngörülmüştür. Son iki yıldır mal ve hizmet ihracatındaki artışın devam edeceği ve bunlara turizm ve deniz taşımacılığından elde edilen gelirlerdeki artış beklentisi bir diğer etken olarak görülmektedir. Ekonomi ve Maliye Bakanlığınca yatırım teşvik mevzuatı da dahil olmak üzere devam eden yapısal reformların ekonomik büyümeye pozitif katkısı beklenmektedir. 2008 başında yapılan projeksiyonlarda özel tüketimde % 3.5, kamu harcamalarında % 0.7, yatırım harcamalarında % 10.5; ihracat ve ithalatta % 7.5 büyüme öngörülmüştür. Burada bir dipnot olarak AB Yapısal Fonları 4 üncü Paketinde Yunanistan’a 2007-2013 arasında yaklaşık 21 Milyar € ayrıldığının da belirtilmesi gerekmektedir. Ancak Yunanistan gerek hükümet gerekse özel sektörden AB normlarına uygun proje geliştiremediği için bu fonların tamamını kullanamamaktadır. Ancak 2009 Nisanına gelindiğinde açıklanan rakamlar daha önce öngörülenlerden farklılıklar arz etmektedir. ABD’de başlayan ve AB dahil tüm ekonomilere sirayet eden finansal krizin etkileri kaçınılmaz olarak Yunanistan’da da kendini hissettirmektedir. 2008’in ilk yarısında finansal krize ilaveten petrol ve gıda fiyatlarındaki rekor sayılabilecek yükseliş ve dalgalanmaların ardından yılın ikinci yarısında tüm dünya ekonomilerini saran durgunluk korkusu ile ekonomi menfi yönde etkilenmeye devam etmektedir. 2008’in 2. yarısından itibaren global krizin boyutları değişmiş ve birçok ülke ekonomisinin resmen resesyona girdiği kabul edilmiştir. Emtia talepleri tüm dünyada büyük bir gerileme göstermiş ve fiyatlar hızla inişe geçmiştir. Temmuzda 150 doları test eden petrol fiyatı aralık başında 50 dolarında altına düşmüştür. Çeşitli ülkelerde banka ve şirket iflasları (sadece ABD’de 30’dan fazla batmıştır), finansal piyasalarda yaşanan büyük dalgalanmalar önümüzdeki döneme ilişkin sağlıklı öngörü yapılması engellemeye devam etmektedir. Özellikle bankacılık sisteminin içine düştüğü kriz nedeniyle kredi arzının kapanması reel sektörü menfi yönde etkilemektedir. Daralan iç ve dış talep, artan işsizlik rakamları, kredi temininde yaşanan güçlükler içinde bulunduğumuz dönemin en belirgin özellikleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Son dönemlerde tüm dünya ekonomilerinde peşpeşe alınan ekonomik destek, önlem ve istikrar paketleri gündemden düşmemektedir. Tüm bu gelişmeler Yunanistan ekonomisininde kendini belirgin şekilde hissettirmeye başlamıştır. Daha önce 2008 için % 3.8 civarında olması beklenen ekonomik büyüme Ekonomi Bakanlığı tarafından % 3.2 olarak revize edilmiştir. 2008’in son çeyreğinde büyüme rakamı % 2.4’de kalmış, yıllık bazda ise büyüme bir önceki seneye göre 1.1 puan azalarak % 2.9 olmuştur. Ancak Euro bölgesindeki % 0.7 lik büyüme ile mukayese edildiğinde Yunanistan’daki büyümenin beklenenden iyi olduğu görülmektedir. Cari Fiyatlarla GSYİH 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 GSYİH (Milyar €) 136.2 146.4 156.6 171.4 185.9 197.6 213.2 228.2 242.9 252.5 272.4 GSYİH (Milyar $) ... ... ... 222.3 231.1 246.2 267.7 312.3 357.1 329.0 355.8 Büyüme (%) 4.5 4.2 3.4 5.6 4.9 2.9 4.5 4.0 2.9 0.5 (1) 2.5(1) Kaynaklar : Yunanistan İstatistik Kurumu, Economist Intelligence Unit & EuroStat (1) Değişik kaynaklar çok farklı tahminlerde bulunmakta olup rakam Ticaret Müşavirliği tahminidir. Atina Ticaret Müşavirliği 38 Yatırım harcamalarındaki % 5 civarındaki gerileme en çok dikkat çeken değer olarak karşımıza çıkmaktadır. 2007’de % 3.9 olan tüketim harcamaları artışı 2008’de 1.5 puan azalmış ve % 2.4’de kalmıştır. 2007 yılında % 6.7 artış gösteren mal ve hizmet ithalatı 2008’de % 4.4 daralmıştır. Aynı dönemde mal ve hizmet ihracatındaki artış oranı % 2.2’dir. GSYİH 2008 yılında 250 Milyar Euro barajını aşamamıştır. Açıklanan geçici verilere göre cari fiyatlarla GSYİH 243 Milyar seviyesinde gerçekleşmiştir. Avrupa Birliği’nin projeksiyonlarına göre 2009 ve 2010 yıllarında Yunanistan’da büyüme % 2.5’ler seviyesinde gerçekleşecektir. Ancak Ticaret Müşavirliğimizce bu oranın fazla iyimser olduğu düşünülmekte olup 2009’de büyümenin % 1 seviyesini aşamayacağı tahmin edilmektedir. GSYİH Bileşenleri - Cari Fiyatlar (Milyar €) Nihai Tüketim Sabit Sermaye (Yatırım) Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı 2001 131.7 34.0 35.2 54.5 2002 142.9 34.9 33.0 54.2 2003 151.3 41.7 34.9 56.5 2004 162.2 42.1 40.9 59.4 2005 173.9 41.4 43.5 61.1 2006 187.0 46.0 49.8 69.6 2007 200.5 51.6 52.5 76.4 2008 213.9 50.5 56.1 77.6 GSYİH 146.4 156.6 171.4 185.9 197.6 213.2 228.2 242.9 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu GSYİH Bileşenlerinde Değişim Oranları (%) Nihai Tüketim Sabit Sermaye (Yatırım) Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı 2001 4.1 3.9 0.0 1.2 2002 5.2 1.3 -8.4 -1.3 2003 2.4 17.0 3.5 3.4 2004 3.5 0.1 13.9 3.3 2005 1.4 -3.6 4.2 1.4 2006 3.9 8.1 10.9 9.7 2007 3.9 9.6 3.1 6.7 2008 2.4 -5.3 2.2 -4.4 GSYİH 4.2 3.4 5.6 4.9 2.9 4.5 4.0 2.9 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Yunanistan’da tarım, ormancılık ve balıkçılığın GSYİH’ye katkısı son yıllarda azalmaya devam etmekle beraber, bu sektörlerin GSYİH’ye katkısı 2006 ve 2007 yıllarında sırasıyla AB ortalamasının (% 2.5) üzerinde % 4.1 ve % 3.8 şeklinde olmuştur. Sanayinin diğer AB üyesi ülkelerine oranla ekonomideki payı daha sınırlıdır. Bu pay son 5 yıl içinde % 13’ler seviyesinde seyretmeye devam etmektedir. 2006 yılında sanayinin (enerji dahilinşaat hariç) GSMH içindeki payı AB Resmi İstatistiklerine göre % 13.7 olmuştur. Aynı oran 2007 yılında % 13.3 şeklinde gerçekleşmiştir. GSYİH –Sektörler (%) Tablo X.X 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tarım 5.7 5.1 5.1 4.1 3.8 3.3 Sanayi 12.7 13.1 13.4 13.7 13.3 13.6 Hizmetler Kaynak : EuroStat 81.6 81.8 81.5 82.2 82.9 83.1 Hizmetler sektörünün GSYİH’ye katkısı çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi önemli yer tutmaktadır. Sektörün düşük katma değerli yapısı finansal sistemin 1990’lı yıllarda modernizasyonu ile değişmiştir. Turizmin toplam milli gelirde önemli bir payı bulunmakta ve sektör ülkenin döviz kaynakları için hayati önem taşımaktadır. Finans sektörünün büyümesi ve telekom pazarının serbestleştirilmesi ile ulaştırma ve iletişim sektörlerinin önemi artmıştır. GSYİH içindeki pay 2002 – 2008 arasındaki son 6 yılda 80’ler seviyesinde seyretmektedir. Hizmetler sektörünün payı 2008’de 0.2 puanlık bir artışla % 83.1 olarak gerçekleşmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 39 GSYİH bileşenleri b in ncelendiğinde tarımın payının dü üşmeye de evam ettiği görülmekte edir. Son 5 yılda tarım mın payında a 2 puana yakın y bir azzalış mevcu uttur. Tarım m sektörünün n GSYİH iç çindeki payı 2008’de yaklaşık y 0.4 4 puanlık bir gerileme ile % 3.3’e düşmüştür.. Buna karşşılık sanayin nin payında a 2008’de % 13.6’ya doğru hafif bir b artış oldu uğu görülme ektedir. GSYİH Seektörel Dağılıım (Milyar Euro) 20003 8.7 19.4 1255.0 11.1 49.1 300.9 33.9 18.1 22004 8.6 2 21.8 1336.8 1 11.8 5 54.7 3 32.1 3 38.2 1 18.7 2005 9.0 23.8 144.7 12.5 56.6 33.8 41.8 20.1 2006 7.6 25.8 155.2 13.7 60.0 36.4 45.1 24.4 2007 7.6 26.9 167.2 14.1 65.7 39.2 48.2 26.4 2008 7.1 29.4 179.4 13.2 71.6 42.9 51.7 27.0 Toplam 1711.4 Kaynak : Yunan Y İstatistiik Kurumu 185.9 197.6 213.2 228.2 242.9 Tarım Sanayi (E Enerji Dahil) Hizmetlerr İnşaat Perakeende Finnans D Diğer Vergiler Ekonomikk büyüklük açısından AB üyele eri arasında a inceleme yapıldığın nda Yunanistan’ın 11.. sırada ye er aldığı görülmekted g dir. Birliğe sonradan üye olan ülkeler için nde sadece e Polonya; Yunanista an’ın önünde yer almıştır. Öte e yandan Türkiye’nin AB üyessi olması durumunda d a sıralamad da Birliğin 7. büyük ekonomisi olarak Hollanda’nın H n hemen a ardından yer y alacağıı görülmekktedir. Almanya, Fransa, İngiltere,, İtalya ve İspanya’nın n ilk beşi oluşturduğu sıralamada a yer alan ilk 11 ülkeyle Türkiye’nin GSYİH değerleri d aşa ağıdaki graffikte gösterilmiştir. AB ÜYES Sİ BAZI ÜL LKELER ve e TÜRKİYE’’NİN 2008 GSYİH’SI G (M MİLYAR €) 2500 Türkiye 11.Yunanistan 10 Avusturya 10.Avusturya 9.Polonya 8.İsveç 7.Belçika 5.İspanya 4.İtalya 3.İngiltere 500 2.Fransa 2 Fransa 1000 1.Almanya 1500 6.Hollanda 2000 0 Kaynak : http://epp.eur h rostat.ec.eurropa.eu/ Yunanista an kişi başşı gelir sıralaması açıssından AB içinde 14. sırada yer almaktadır. İstatistikk Kurumu verilerine v g göre kişi ba aşı gelir Yu unanistan’d da 21,500 € civarında adır. Satın alma gücü ü paritesine e göre değ ğerlendirme yapıldığınd da 2008 yıılında kişi başı GSYİH H 30,000 $’dan $ birazz fazladır. Atina Tica aret Müşaviirliği 40 Cari Fiyatlarla Kişi Başı Gelir - Euro 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 GSYİH 12,483 13,372 14,254 15,550 16,801 17,800 19,124 20,386 21,665 GSMH 11,093 11,910 12,658 13,730 14,848 15,574 16,656 17,603 18,540 Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu AB içi sıralamada Lüksemburg ilk sırada yer almaktadır. Yunanistan’ın birliğe sonradan üye olan ülkelerin tamamının önünde yer aldığı sıralamada sadece Portekiz 19. sıraya gerilemiştir. Sıralamanın sonunda yer alan iki ülke de birliğe en son katılan Romanya ve Bulgaristan’dır. AB Ülkelerinde Kişibaşı GSYİH – (SAGP-Euro) 2007 2008 2009(t) 1.Lüksemburg 66.300 67.600 67.600 2.İrlanda 37.400 36.300 35.500 3.Hollanda 32.600 33.400 33.300 4.Avusturya 30.800 31.400 31.400 5.İsveç 30.400 30.600 30.200 6.Danimarka 29.900 30.100 30.000 7.İngiltere 29.700 29.900 29.400 8.Belçika 29.400 29.700 29.400 9.Finlandiya 28.900 29.500 29.700 10.Almanya 28.600 29.100 29.000 11.Fransa 27.200 27.400 27.100 12.İspanya 26.200 26.300 25.900 13.İtalya 25.200 25.300 25.100 14.YUNANİSTAN 23.600 24.400 24.800 15.GKRY 22.600 23.100 23.300 16.Slovenya 22.200 23.100 23.600 17.Çek Cum. 20.000 20.900 21.500 18. Malta 19.300 19.800 20.000 19.Portekiz 19.000 19.100 19.000 20.Slovakya 16.700 17.900 18.700 21.Estonya 16.900 16.800 16.500 22.Macaristan 15.600 15.900 16.000 23.Letonya 14.800 15.500 15.500 24.Polonya 13.300 14.000 14.500 25.Litvanya 13.600 13.600 13.300 26.Romanya 10.500 11.500 12.000 27.Bulgaristan 9.300 10.000 10.400 Kaynak : EuroStat Selanik ve Atina altyapı yatırımlarının tamamlanmış olması nedeniyle endüstrinin yoğunlaştığı bölgelerdir. Adalar ile Makedonya ve Trakya gibi kuzeyde yer alan bölgelerdeki yetersiz altyapı ise hükümetin yerel yönetimleri güçlendirme çabalarını engellemektedir. Bölgenin AB Topluluk Destek Çerçeve Programı kapsamında sağlanan finansmanla kalkındırılması hedeflenmektedir. Öte yandan AB fonlarının bir kısmı ile Balkanlardaki diğer ülkelerdeki alt yapı yatırımlarının da finanse edilecek olması bu beklentiyi güçlendirmektedir. Dışa açık bir ekonomi olan Yunanistan’da, kamu sektörü; devam etmekte olan özelleştirme programına rağmen hala ekonomide en önemli aktör olma pozisyonunu sürdürmektedir. 20042007 arasında yaklaşık 6.2 Milyar Euro tutarındaki özelleştirmeye (% 75’i yabancı sermaye tarafından satın alınmıştır) rağmen devlet hala çok büyük bir işveren konumundadır. Geçmişte yabancı sermayenin ilgisini çekmede başarısız olan Yunanistan’a 2006’da daha önceki dönemlerin aksine ciddi yabancı sermaye girişi olmuştur. İstatistik Kurumu verilerine göre 2006 yılındaki 6.2 Milyar $ doğrudan yabancı sermaye yatırımı Yunanistan tarihinde en yüksek sermaye girişinin olduğu yıldır. 2008 sonu itibariyle Yunanistan’daki doğrudan yabancı sermaye stoğu 50 Milyar $’ı aşmış bulunmaktadır. (Yabancı sermayeye ilişkin ayrıntılı bilgi ayrı bir bölüm olarak sunulmuştur). 2004 yılında 12.4 Milyar Euro civarında olan ihracat 2007 sonunda 17.2 Milyar Euro olmuştur. Aynı dönem sonunda ithalat ise yaklaşık % 30 artarak 42.4 Milyar Euro’dan 55.7 Milyar Euro’ya çıkmıştır. Mal ve hizmet ihracatı birlikte ele alındığında % 30 civarındaki ihracatın ithalatı karşılama oranı % 60’ları aşmaktadır. 2008 yılı verileri henüz kesinleşmemiş olmakla birlikte ihracat 25 Milyar $ barajını aşmış ithalat ise 90 Milyar $’a yaklaşmıştır. (Yunanistan’ın dış ticaretiyle ilgili ayrıntılar bir sonraki bölümde ele alınacağından burada detaylara yer verilmeyecektir.) Yukarıda da ifade edildiği gibi AB ile Yunanistan’ı daha önce karşı kaşıya getiren bütçe açığının GSYİH’ya oranı Yunanistan ekonomisinin önemli problemlerinden birisi olmaya devam etmektedir. 2005 yılında bütçe açığının GSYİH’ya oranı % 5.7 iken 2006 ve 2007 yıllarında değerler sırasıyla % 3.9 ve % 4.6’ya düşmüştür. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı 2007 sonunda Atina Ticaret Müşavirliği 41 2008 için n bu oranın n % 1.6 olm masını öng görmüş, 20 010’da ise denk bütçe e yapılacağ ğını tahmin n etmiştir. Ancak A bu iyyimser bekle entiler ABD D’de başlaya an ve tüm dünyayı d etkkisi altına alan finansall kriz ve re esesyon ihtimali neden niyle gerçekkleşmemiş ve v açık 200 06 yılında yakalanan % 3.9’un da a üzerinde seyretmiştir. Nitekim kesinleşme eyen verile ere göre 20 008’de bütççe açığının GSYİH’ya a oranı % 5.7 5 olarak gerçekleşm g iştir. Yunan nistan Ekon nomi Bakan nlığı 2009 iççin iyimser bir beklentii ile oranın n % 3.5 civvarında gerrçekleşeceğ ğini öngörm müştür. Euro oStat’ın be eklentisi % 5 ; Ticarett Müşavirliğ ğimiz tahmini ise % 7.5 5 yönünded dir. çalışanlarra ödenen Kamu sektöründe s n enflasyon maaşlar nla mücad delede ve e 2 2004 20055 2006 2007 20008 2009(t) finansal istikrarın sağlanmasında EMU U TÜFE 2.9 3.5 3.2 2.9 4.2 1.8 öncesinde e olduğu g gibi sonrasında da en n rden biri önemli problemle si olarak k Kaynak : Yunanistan Y İstatiistik Kurumu görülmeyye devam ettmektedir. Ancak A Yenii Demokrassi iktidarı sendikaların s n taleplerinii biraz da baskılardan b n çekinerekk dikkate allarak kamu u çalışanlarrına 2006-2 2007 yılların nda sırasıyla a enflasyon nun yaklaşıkk 2 katı kad dar olmak üzere ü % 6.2 2 ve % 5.4 oranlarında a zam yapm mıştır. Enflasyon n (%) Gıda ve petrol fiyatllarındaki arrtışın da ettkisiyle 2007 Kasım ve e Aralık ayylarındaki % 3.9 ve % 3.7’lik ora anlar nedeniyle 2007 sonunda enflasyon oranı % 3.0 olmuştur. Enflasyo ondaki artışş Nitekim 2008 ilk iki çeyreğinde eğilimi 20 008’in başla arında Yunanistan’da tedirginlik yaratmıştır. y e açıklanan n enflasyon rakamları da hüküme etin hedefle erinin çok üzerinde ü ge erçekleşmiş ş ancak bu u dönemde en sonra ressesyon end dişesi ile fiyyat artışları durulmuştu ur. Açıklana an geçici ve erilere göre e 2008 enflasyonu % 4.2 olmuşttur. 2009’da a enflasyon n beklentisi son olarakk % 2.7 ola arak revize e edilmiştir.. Yunanista an İstatistik Kurumu’nu un verilerine e göre yılın n ilk üç ayın nda TÜFE oranları birr önceki yılın aynı ayın na göre mukayeseyle sırasıyla s % 1.8; % 1.6 ve v % 1.3 olmuştur. eşpeşe yap ptığı faiz ind dirimleri karrşısında AB B Merkez Bankası B sesssizliğini boz zarak önce e FED’in pe 2008’in son çeyreğin nde 0.75 baz puanlık indirime gitmiştir. 200 09 Mayısınd daki 0.25’lik k indirim ile e faizler % 1 seviyesiine çekilmişştir. Norma al şartlarda bu indirimiin enflasyon üzerinde menfi etkii yaratması gerekirken n resesyonlla birlikte en nflasyon rak kamlarında kısa dönem mde büyük bir sıçrama a beklenme emektedir. Ekonomi çevrelerince ç e 2009 sonunda enfllasyonun % 2’den daha düşükk seviyede olacağı tah hmin edilme ektedir. an’ın artan cari açığı ekonomi için Yunanista tehdit oluşturmaya devam d etme ektedir. 200 03’te 12.5 Milya ar $ olan ca ari açık sadece 4 yıl so onra 44 Milyar $’a çıkmışttır. an Merkez Bankası verilerine v g göre Yunanista 2008 son nunda cari açık bir önceki ö sen neye göre yakllaşık % 8 artış a gösterrerek 35 Miilyar Euro’ya ulaşmıştır. u B başka ifa Bir ade ile cari açık a 2008 son nunda 50 Milyar $’ı aşmıştır. a 2009 yılında ekkonomideki daralmaya a paralel ola arak cari açık rakamının r 4 Milyar $’lar seviyesinde 45 olması be eklenmekted dir. Yunanista an’ın hızla artan a kamu borç stoku ekonomi çe evrelerince kaygıyla ka arşılanmakttadır. Kamu u borç stoğ ğunun GSY YİH’ya oran nı son on yıldır y % 90 0 seviyelerin nin üzerind de seyretme eye devam m etmektedir. 2004 yılında 183 Milyar M Euro o olan stok k 5 yılın so onunda, 2004’e göre % 25 artışş gösterere ek 2008 son nunda 232 Milyar Eurro’ya ulaşmış bulunma aktadır. Diğer taraftan son olarakk uluslarara ası derece elendirme kuruluşların nın yaptığ ğı not ind dirimi Yuna anistan’ın borçlanma a maliyetinin artmasın na neden olmuştur. 20 009 sonund da kamu bo orç stokunu un 250 Mily yar Euro’ya a ulaşması beklenme ektedir. Özzel sektörü ün toplam dış borccu ise 90 Milyar $ civarında a seyretmektedir. Euro oStat 2009 yılı sonund da kamu bo orç stoğunu un GSYİH’yya oranının % 97.6’ya a ulaşacağını tahmin etmektedir. e Atina Tica aret Müşaviirliği 42 Cari Açık ve Kamu Borç Stoku Dönemler 2008 2007 2006 2005 2004 Cari Açık (Milyar €) -35.0 -32.4 -23.6 -12.7 -10.2 Cari Açık (Milyar $) -51.4 -44.4 -29.7 -17.9 -13.0 Cari Açık / GSYİH -14.4 -14.2 -11.1 -6.4 -5.6 Konsolide Kamu Borç Stoku (Milyar €) 237.2 216.4 204.4 195.3 183.2 Konsolide Kamu Borç Stoku / GSYİH 97.6 94.8 95.9 98.8 98.6 2008 yılı bütçesi açıklanan geçici verilere göre 13.9 Milyar Euro açık vermiştir. Merkez Bankası verilerine göre 2008 yılında gelirler toplamı 60.3 Milyar Euro iken giderler yaklaşık 11.5 Milyarı faiz ödemeleri olmak üzere 74.2 Milyar Euro olmuştur. Bütçe açığının hedeflenenin üzerinde olmasının en önemli nedeni vergi gelirlerinde istenen düzeye ulaşılamaması gelmektedir. Yunanistan parlamentosunda 2009 bütçesi; 69.3 Milyar Euro gelir , 78.1 Milyar Euro gider ve 8.8 Milyar Euro açık şeklinde onaylanmıştır. Bütçe Rakamları Milyar Euro 2006 2007 Giderler 60.7 67.2 Gelirler 52.5 56.7 Bütçe Açığı 8.2 10.5 2008 74.2 60.3 13.9 GSYİH’nın Yüzdesi 2009 2006 2007 78.1 28.5 29.4 69.3 24.6 24.8 8.8 3.8 4.6 2008 30.2 25.7 5.7 2009 30.4 26.9 3.5 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Yunanistan’ın ekonomi alanında önemli problemlerinden bir tanesi biraz da tarihsel temelleri olan kayıt dışı ekonominin hacmidir. Euro Bölgesinde kayıt dışı ekonominin toplam GSYİH içindeki oranı % 10’larda seyrederken Yunanistan’da bu oranın % 30’dan az olmadığı düşünülmektedir. Yunan ekonomisinin yapısal zaaflarından kaynaklanan sorunlarının devam etmesi, YDP Hükümeti’nin mali politikası, kamu harcamalarının ve ücret artışlarının kontrol altına alınmasına, bütçe açığının daraltılmasına, yolsuzlukların önlenmesine, vergi gelirlerinin artırılmasına ve vergi kaçağıyla mücadele edilmesine odaklanmıştır. Hükümet, ekonomi politikasında, rekabet gücünün artırılmasını teminen piyasanın daha da serbestleştirilmesine, bürokrasinin azaltılmasına ve özelleştirme sürecinin hızlandırılmasına ağırlık vermiştir. Bu politikada AB Komisyonu ile AB Ekonomi ve Maliye Bakanları Konseyi’nin uyarı ve direktifleri ile IMF’nin telkinleri de dikkate alınmaktadır. İktidardaki Yeni Demokrasi Partisi 2006 temmuzunda hükümette dahil olmak üzere tüm kamu kuruluşlarının harcamalarının takip edilmesi için müfettişlerden oluşan bir kurul oluşturulması ve bu kurulun 2007 yılından faaliyete geçmesi yönünde bir karar almıştır. Gerekli tedbirlerin alınması ile kamu harcamalarında yılda 10 Milyar € tasarruf sağlanabileceğini öne süren hükümet, kurulun görevinin sadece harcamaların usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığını kontrol etmek olmadığını aynı zamanda harcamaların efektif olup olmadığını da takip etmek görevini ifa edeceğini söylemiştir. Anılan kurul çalışmalarına devam etmekle birlikte hedeflenen tasarrufun sağlanamadığı yönünde eleştiriler artmaktadır. Yunanistan Merkez Bankası ise, geçmişte yakalanan yüksek orandaki büyümenin büyük ölçüde özel tüketime ve kredilere dayalı olduğunu, bu büyümenin sürdürülebilir olması için orta vadede ekonominin rekabet gücünün artırılması gerektiğini vurgulamaktadır. Son olarak içinde bulunduğumuz konjonktürde hemen hemen tüm ülkeler krizi aşabilmek için yeni tedbirler almakta, faiz oranlarında ciddi indirimlere gitmekte ve peşpeşe ekonomik destek Atina Ticaret Müşavirliği 43 paketleri açıklamaktadır. Faiz politikalarını Avrupa Merkez Bankasından bağımsız olarak tespit etme şansı olmayan Yunanistan hükümeti 20 Aralık 2008’de 28 Milyar Euroluk bir ekonomik destek paketi açıklamıştır. Bankaların riskli kredileri ve piyasanın canlandırılması için kullanıldırılacak paketle daralan iç talebin artırılması ve banka ve şirket iflaslarının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Yunan hükümetinin aldığı bir diğer tedbir ise Türkiye’de cansuyu kredisi olarak adlandırılan uygulamadır. Hükümet son üç yıl kar etmesi başta olmak üzere belirli şartlara haiz küçük ve orta boy işletmelerin faizsiz kredi kullanabilmeleri için gerekli düzenlemeleri yapmış bulunmaktadır. 4.2 TARIM Dünya Bankası istatistikleri toplam yüzölçümünün % 65’inin tarıma elverişli olduğunu göstermektedir. Ancak dağlık arazi yapısı nedeniyle toplam arazinin % 30’u, bir başka ifade ile yaklaşık 40,000 km2’lik bölümü, tarımsal faaliyetlere izin vermektedir. Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre ise bu alan 35,000 km2 civarında olup yaklaşık 10,000 km2’sini meyve ağaçları kaplamaktadır. Makedonya, Mora ve Merkez Yunanistan sırasıyla tarımsal üretimin en fazla olduğu bölgelerdir. Yunanistan’ın milli hesaplarla ilgili yaptığı düzeltme neticesinde GSYİH içinde sektörlerin payında da değişiklikler olmuştur. Son hesaplamalar neticesinde tarımın GSYİH içindeki payı 2005’te % 4.5 seviyesine inmiştir. 2006 ve 2007 yıllarında bu pay sırasıyla % 3.7 ve % 3.6 olmuştur. 2008 yılı verileri kesinleşmemiş olmakla birlikte değerin % 3.5 olması beklenmektedir. 2010 sonunda tarımın GSYİH içindeki payının % 3’ünde altına düşeceği öngörülmektedir. Tarımsal ürünlerin toplam ihracat içindeki payı % 25’ler civarındadır. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere tarımsal kesimde yaklaşık yarım milyon kişi çalışmaktadır. Bir başka ifade ile tarım kesiminde çalışanların toplam istihdam içindeki payı % 10’dan biraz daha fazladır. Yaş Gruplarına Göre Tarım Sektöründe Çalışanların Dağılımı-2008 Toplam Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık (1,000 Kişi) Toplam 15-19 20-24 25-29 30-44 45-64 65 + 4.553,6 34,4 233,0 567,9 1.990,8 1.643,4 84,1 516,9 5,3 16,5 31,4 165,0 261,4 37,3 Bir çok üründe kendi ihtiyacını karşılayacak kadar üretime sahip olmakla birlikte et ve mandıra ürünlerinde önemli bir ithalatçı konumundadır. Bazı tahıl çeşitleri yine ithal edilen tarımsal ürün grubunda yer almaktadır. Dünya genelinde endüstriyel şeftali üretiminde lider ülkedir. Domates üretiminde de dünya sıralamasının önemli bir yerindedir. Pamuk, tütün ve şekerpancarı önemli ihracat kalemleridir. Bu ürünlere olan talebin azalmasına rağmen alternatif ekim konusunda henüz bir karara varılmamıştır. Öte yandan yeni tarımsal reformlar kapsamında kalitenin miktara nazaran öne çıkartılmasını öngören politikalar çiftçilikle uğraşan kesimlerin şiddetli protestolarına neden olmuştur. Yunanistan balıkçılık filosunda, AB fonlarından faydalanma amacıyla 1990’ların ortalarında rehabilitasyona gidilmiş ve 8,000’i aşan tekne sayısı 2004 sonunda 6,900’lara düşmüştür. 2004 sonunda söz konusu tekneler tarafından 275 Milyon $ değerinde balık yakalandığı tahmin edilmektedir. Yunanistan balık çiftçiliği sektöründe Avrupa’nın lideri konumunda olup, üretimin yaklaşık % 50’sini yapmaktadır. Bu çiftliklerde daha çok çipura, levrek ve kabuklu üretimi yapılmaktadır. Sazan, alabalık ve yılanbalığı üretimi tatlı su balıkçılığında öne çıkanlardır. Öte yandan son dönemlerde sektörün Türkiye’de ciddi anlamda yatırım yaptığı görülmektedir. Son olarak Yunanistan’da 250,000 civarında traktör bulunmakta olup, her yıl yaklaşık 500,000 ton gübre tüketilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 44 Hayvan Sayısı (1,000 Adet) 1981 1991 Sığırlar 831 602 Domuz 1,017 986 Koyun 8,144 8,692 Keçi 4,526 5,336 Bal Arısı 1,167 1,196 2001 621 934 9,124 5,662 1,294 2002 626 940 9,058 5,669 1,288 2003 621 934 9,000 5,619 1,294 2004 601 940 8,827 5,509 1,302 2005 664 975 8,744 4,925 … 2006 684 1,055 9,031 5,075 … Başlıca Tarımsal Üretim (1,000 ton) ÜRÜNLER 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Buğday Mısır Pamuk Şeker Kamışı Domates Portakal Limon Mandarin Elma Şeftali Patates Karpuz ve Kavun Tütün Pirinç Arpa Zeytinyağı 1,725 2,314 976 2,204 1,700 968 111 104 119 249 805 847 127 158 225 308 1,712 2,451 1,173 2,208 1,932 772 84 86 277 791 836 870 127 171 234 334 1,698 2,547 1,241 2,603 1,705 936 84 127 250 864 892 872 124 165 227 417 1,779 2,351 1,040 1,917 1,568 896 88 109 287 768 896 797 37 179 250 396 1,651 2,396 1,053 851 1,461 778 92 112 260 784 930 789 31 184 282 331 2,084 2,035 1,210 2,882 1,820 1,022 174 107 243 927 937 810 137 150 274 358 2,076 2,163 1,138 2,713 1,574 1,164 151 119 269 740 882 784 127 169 273 414 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu 4.3 SANAYİ Yunanistan’da sanayi sektörünün GSYİH içindeki payı 2003-2007 yıllarında % 12.7 ila % 13.7 arasında seyretmiş, 2008 sonu itibariyle bu pay % 13.6 olmuştur. Toplam işgücünün % 15’ine yakını imalat sektöründe istihdam edilmektedir. Sanayi Üretim Endeksleri 2007 2008 2.2 - 3.7 İmalat Sanayi 1.8 - 4.2 Madencilik - 0.9 - 4.3 Sanayi Üretim Endeksi İmalatçı firmaların geneli küçük aile işletmeleridir. Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetlerinin (NSSG) en son yaptığı sanayi araştırmasında listelenen 144,717 kuruluşun % 92.5’i on kişiden az işçi ve yalnızca % 0.5’i 100’den fazla işçi çalıştırmaktadır. En geniş ve genel olarak en karlı sektörler özellikle hammaddelerini yerel kaynaklardan sağlayan yiyecek, içecek ve tütün gibi tüketim malları Elektrik / Gaz 4.7 - 1.4 sanayiidir. Giyecek ve ayakkabı endüstrisinde, düşük ücretli Asya ve Doğu Avrupa ülkeleriyle yapılan rekabet nedeniyle son yıllarda gerileme görülmüştür. Bazı Yunan şirketleri, özellikle tekstil-konfeksiyon sektöründe çalışanlar, iş yoğunluklarını Balkan ülkeleriyle sınırlandırmışlardır. 1980’lerde Avrupa ile artan ekonomik ilişkiler sonucu, 1950’li ve 1960’lı yıllarda kurulan düşük teknolojiyle çalışan ve daha çok ithalata dayanan Atina Ticaret Müşavirliği 45 sanayi şirketlerinin sayısı azalmıştır. Üreticiler, artan ücret maliyetleri sebebiyle, daha yüksek katma değer sağlayan malların araştırmasına girmişlerdir. Ekonomik kriz Yunanistan’da sanayi üretimini etkilemeye devam etmektedir. Tablodan da görüleceği üzere 2007 yılında üretim artışı % 2.2 iken 2008’in mayısından beri üretim azalarak devam etmektedir. Açıklanan verilere göre 2008’in sonunda sanayi üretimindeki kümülatif gerileme % 3.7 civarında olmuştur. İmalat sanayindeki büyüme 2007’de % 1.8 iken 2008 yılında % 4.2 daralma olmuştur. 4.4 ULAŞTIRMA ve TELEKOMÜNİKASYON 4.4.1 Karayolları Yunanistan’da uluslararası standartlara sahip iki otobanın inşaatı tamamlanma aşamasındadır. Her iki proje de Trans-Avrupa ulaşım ağına (TENs) programına dahil edilmiş olup maliyetin yaklaşık % 60’ı AB’den sağlanan fonlarla finanse edilmektedir. Bunlardan ilki Patra-Atina-Selanik istikametini takip eden projedir. İkincisi ise Egnatia projesi olarak da adlandırılan ve Igoumenitsa – Selanik – Türkiye sınırını takip eden 680 km’lik güzergahtır. Büyük bölümü tamamlanmış durumda olan Egnatia projesi ile Türkiye sınırından giriş yapan bir araç yaklaşık 6 saat sonra Adriyatik kıyılarına ulaşabilecektir. Daha önce bu yolun 11 saatten az olmadığı düşünüldüğünde Trans-Avrupa ulaşım ağındaki önemi ortaya çıkmaktadır. Atina’yı Elefsina’nın endüstri merkezine ve yeni havaalanına bağlayan BOT projesi kapsamındaki karayolu inşası Yunanistan- Fransa konsorsiyumuyla yapılmaktadır. Antik Olympia – Atina arasındaki kısmın büyük bir bölümü 2004’ deki olimpiyatlar öncesinde tamamlanmıştır. Dünya Bankası verilerine göre Yunanistan’da toplam karayolu uzunluğu 115,000 km’ye yaklaşmaktadır. 4.4.2 Demiryolları Yunan Demiryolu Kurumu (OSE) uzun zaman önce kurulmuş olmasına rağmen ülkenin zorlu arazisi nedeniyle demiryollarının gelişmesi diğer ülkelerle mukayese edildiğinde yetersiz kalmıştır. OSE’nin gerek coğrafi şartlar gerekse kaynak eksikliği nedeniyle sadece 2007’de yaklaşık 2 Milyar $ olmak üzere toplam zararı 7.5 Milyar $’ı aşmıştır. Başbakan Karamanlis Eylül 2008’de Atina Ticaret Müşavirliği 46 OSE’nin rehabilitasyonu için bir program hazırlandığını ve şirketin dörde ayrılacağını (TraiOSEEDISY-ErgOSE-GAİOSE) açıklamıştır. Yunan ekonomisinde önemli yeri olan güneydeki limanlardan kuzey Yunanistan ve güneydoğu Avrupa’ya uzanan demiryolu hattının yetersiz olması nedeniyle demiryolu ile taşımacılık tercih edilmemektedir. AB tarafından Trans-Avrupa ulaşım ağına (TENs) dahil edilmiş bulunan demiryolu sisteminde yenileme ve genişleme yatırımları başlatılmış bulunmaktadır. Bu çalışmalarla ana hatlarda elektrifikasyon ve çift raylı sisteme geçilerek saatte 200 km hıza ulaşım hedeflenmektedir. Proje kapsamında lokomotiflerin bir bölümü satın alınmış olup engebeli araziler ve dağlık alanlardaki hatların tamamlanması beklenmektedir. Demiryollarının rehabilitasyonunda bir diğer öncelik batıdaki Patra Limanı ile Atina arasında yük ve yolcu taşımaya elverişli hatta verilmiş bulunmakta ve 2010 itibariyle tamamlanması hedeflenmektedir. Ülkenin ikinci büyük şehri olan Selanik Balkanlar ve Avrupa’ya çıkış için önemli bir merkez konumundadır. Önemli demiryolu hatlarının bağlantısı Selanik üzerinden yapılmaktadır. Dünya Bankası verilerine göre Yunanistan’daki demiryollarının toplam uzunluğu 2,576 km’dir. 18 istasyonlu Atina metrosu 2000 yılında çalışmaya başlamıştır. Ancak metro hatlarının çeşitli banliyölere ulaşım sağlayacak şekilde genişletilmesine ilişkin çalışmalara ve 24 yeni istasyonun inşaatına devam edilmektedir. Şehir merkezi-havaalanı hattındaki istasyon çalışmaları nedeniyle 2009’un sonuna kadar bu hat çalışmayacaktır. Bir diğer metro çalışması ise Selanik’te (13 istasyon) devam etmektedir. Yunanistan’da Demiryolu Hatları Atina Ticaret Müşavirliği 47 4.4.3 Gemicilik Yunanistan coğrafi konumu itibari ile tarih boyunca denizle iç içe yaşamış bir ülkedir. 200’den fazlasında yerleşim olan 2000 civarındaki ada denizcilik sektörünün gelişmesindeki en temel tarihsel gerekçedir. Yunanlılar adalarla iletişimde kazandıkları tecrübelerini ticarete aktarmayı başararak bugün dünyanın en büyük gemicilik filosuna sahip olmuşlardır. Özellikle II.Dünya Savaşından sonra modernize edilmeye başlayan sektöre 60’lı yıllarda Onassis ve Niarchos tarafından yapılan yatırımlarla hacim ikiye katlanmıştır. Yunanistan’daki limanlardan yük ve yolcu taşımacılığı AB üyesi ülkelerle rekabete açık olmakla birlikte Adriyatik’te Yunanistan-İtalya arasındaki seferlerin çoğunluğu ve Ege’deki hatların hemen hemen tamamı Yunanlı şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir. AB mevzuatları gereğince kıyı taşımacılığı ve kruvaziyer seferleri 1 Ocak 1999’da AB üyesi ülkelere açılmış, feribot trafiği ise 1 Ocak 2004’de açılması gerekirken açılmamıştır. AB Komisyonunun konuyu Adalet Divanı’na götürmesi ve Adalet Divanı’nın Yunanistan’ı mahkum etme riski hükümetin feribot seferlerinde kısmen de olsa rekabete izin veren bir düzenleme yapmasına neden olmuştur. (Deniz Ticaret Bakanlığı, Mayıs 2006’da (iki şirket tarafından yılda 300 bin veya üstü sayıda yolcu veya tek şirket tarafından yılda 150 bin veya üstü sayıda yolcu taşınan hatlarda) feribot seferleri ve tarifelerinde serbestleştirmeye gitmiştir.) Gemi taşımacılığının Yunanistan ekonomisi için hayati bir yeri bulunmaktadır. Sektörün geliri ile ilgili net rakamlara ulaşmak kolay olmamakla birlikte 2007 yılında bu değerin 17 Milyar €’yu aştığı tahmin edilmektedir. Bir başka ifade ile sektörün GSYİH’ya katkısı % 7.5 civarındadır. Diğer taraftan bu rakam sadece Yunan bayraklı gemilerden ve limanlardan elde edilen gelirdir. Ancak filonun büyük bölümünün Yunan bandıralı olmadığı düşünüldüğünde ve cari açığın 44 Milyar $ olduğu dikkate alındığında sektörün ekonomideki yeri daha iyi anlaşılmaktadır. Gemi sahiplerinin Yunan ekonomisine bir diğer katkısının Yunan hükümetlerinin yeni mevzuat düzenlemelerinin ardından gemicilikten kazandıkları ile başka alanlarda yatırım yapmaları olarak beklenmektedir. Sektör yarattığı 200,000 civarındaki istihdam ile ekonomiye ayrı şekilde katkı sağlamaktadır. 2007 ve 2008 yıllarında sırasıyla % 25 ve % 8 büyüme gösteren sektör gelirlerinde 2008’in son çeyreğinde hızlı bir daralma olmuştur. 2009 sonunda sektördeki daralmanın % 30’lara varması beklenmektedir. İstatistikler incelendiğinde Yunanlılara ait gemilerin yaklaşık % 75’inin 40’ın üzerinde başka ülke bayrağı altında işletildiği görülmektedir. Bunun en önemli nedenleri; bir geminin Yunan bayrağı taşıması durumunda belirli sayıda Yunanlı mürettebatın istihdam edilmesi zorunluluğu (Yunanlılara ödenen ücretler maliyetleri artırmaktadır) ve tonaja bağlı olarak artan vergi oranlarıdır. Başlıca Limanlar 1. Pire 2. Selanik 3. Patra 4. Lavrio 5. Volos 6. Korfu 7. Dedeağaç 8. Elefsina 9. İgumenitsa 10. Kavala 2007 sonu itibariyle dünya üzerindeki gemilerin % 16.5’ine, kuru yük filosunun yaklaşık % 25’ine, petrol tanker filosunun % 20’sine ve kimyasal madde tanker filosunun % 10’una Yunanlı armatörler sahiptir. Yunanlı gemicilere ait tüm gemilerin % 95’i yük gemilerinden kalan kısım ise kruvaziyer, kıyı yolcu ve ticaret gemilerinden oluşmaktadır. 2008 yılında 30 yaş ve üzerindeki gemilerin sefere çıkarılmasının yasaklanacak olması nedeniyle ( yasak bazı muafiyetlerle birlikte hayata geçmiştir) geçtiğimiz yıllarda Yunanlı armatörler tarafından dünyadaki başlıca tersanelere (2006 sonu itibariyle bu rakamın 400’e ulaştığı tahmin edilmektedir) yoğun gemi siparişleri verilmiş ancak ekonomik kriz nedeniyle bu siparişlerin bir bölümü 2008’de iptal edilmiştir. Diğer taraftan filoların bakım-onarım, modernizasyon ve yenileme için her yıl 8 Milyar $’dan fazla harcama yapılmaktadır. Mevzuatın istisnasız uygulanması durumunda Yunan filosunun % 40’a yakın bölümünün kızağa çekilmesi veya 3.ülkelere satılması gerekmektedir. Gemicilik sektöründeki liderliği uzunca bir süre devam ettirmek isteyen Yunanistan buna bağlı olarak demiryolu taşımacılığı ve limanlar gibi yatırımlarına da devam etmektedir. Hükümet; 2006Atina Ticaret Müşavirliği 48 2015 arasında 10 yıl sürecek ve yaklaşık maliyeti 6 Milyar € olan limanlardaki altyapının iyileştirilmesine yönelik bir proje başlatmıştır. Limanlarda verilen bazı hizmetlerin özelleştirilmesi kararı ülkenin en büyük limanı Pire’de işçilerin muhalefeti ile karşılaşmıştır. Sendikalar 2006 Kasımından itibaren Ocak 2007 sonuna kadar iş yavaşlatma kararını uygulamıştır. Ancak İsrail, Çin ve BAE’den çeşitli şirketlerin ilgilendiği özelleştirme süreci hükümetin bu konudaki kararlı tavrı neticesinde 2008 sonlarında Çinlilerin ihaleyi almaları ile sonuçlanmıştır. Yunanistan’ın başlıca limanlarında zaman zaman yaşanan grevler yük ve yolcu taşımacılığını menfi etkilemeye devam etmektedir. Yunanistan’da yük ve yolcu taşımacılığına elverişli liman sayısı 123’dür. Pire Yunanistan’ın en büyük limanı olup konteyner, kuru yük, tanker ve Ro-Ro gemilerine hizmet vermektedir. Selanik’teki ülkenin ikinci büyük limanının coğrafi konumu itibariyle Yunan gemicilik sektörü için ayrı bir önemi vardır. Yunan Deniz Ticaret Odası verilerine göre, ülkeye kayıtlı 1.000 GT kapasite ve üzeri toplam 4.173 gemi bulunmaktadır. Bu sayı Yunan armatörlerine ait olan Yunan ve yabancı bandıralı gemi sayısı olup, bunların 1.100’ü Yunan bandıralıdır. Bu gemilerle her yıl yaklaşık 50 milyon yolcu ve 120 milyon ton yük taşınmaktadır. Ancak yukarıda kısaca açıklanan nedenlerle armatörlerin başka ülke bayrakları çalışmaları nedeniyle uluslararası kaynakların verilerine itibar etmek gerekmektedir. Buna göre; 2006 itibariyle yaklaşık 4,200 civarında geminin toplam kapasitesi 190 milyon DWT’yi aşmaktadır. Bu gemilerin sadece % 25’i Yunan bandıralı olarak çalışmakta kalan % 75’lik kısım ise 41 farklı ülkenin bayrağı ile sefer yapmaktadır. Yunanlı armatörlerin elinde 200 milyar Euro'nun üzerinde sıcak para bulunduğu tahmin edilmektedir. Geçtiğimiz dönemde bu meblağın bürokratik engeller ve yatırım teşviklerinin yetersizliği nedeniyle Yunanistan'a gelmediği, yabancı gemi sahiplerinin de yaşadıkları kötü tecrübeler nedeniyle Yunanistan'a sıcak bakmadıkları bilinmektedir. Sözkonusu engellerin aşılmasını ve gemi işletmeciliğinde Yunanistan'ın bir çekim merkezi haline getirilebilmesini teminen, Yunanlı armatörlerin Yunanistan'da büro açmalarını sağlamak üzere Pire'de denizcilik merkezi kurulması, uluslararası rekabete açık gemicilik hizmetleri bölgesi tesis edilmesi ve gemicilik sektörüne kalifiye personel sağlanması için eğitim verilmesi planlanmaktadır. Yunan deniz ticaret filosunun % 20'sine sahip, halen İngiltere'de kaim 100 Yunan armatörü, işletmelerini Londra ve Atina'dan yürütmekte, bu ailelerin İngiliz ekonomisine yıllık katkısı yaklaşık 12 milyar Sterlin'e ulaşmaktadır. Ancak İngiliz hükümetinin yeni vergi düzenlemeleri nedeniyle sayıları otuzu aşan şirket, merkezini Yunanistan’a taşımış bulunmaktadır. 4.4.4 Havayolları 2001 yılına kadar 50 yaşındaki, yetersiz donanımlı Atina Hellenikon Havaalanı Yunanistan’da hava trafiğinin en önemli bölümünü üstlenmiş durumdaydı. 28 Mart 2001 tarihinde, Atina’nın güney doğusunda bulunan Spata’da başlangıç kapasitesi her yıl 16 milyon yolcu olan ve 50 milyon yolcu kapasitesine genişletilmesi hedeflenen ikiz pistli yeni bir havaalanı (Eleftherios Venizelos) açılmıştır. Selanik havaalanı da son zamanda yenilenmiş olmasına rağmen halen büyük uçakları çekme kapasitesine sahip değildir. Sürdürülen havaalanı vergisini kullanarak bölgesel havaalanlarının yenilenmesi programı yürürlüğe konulmuştur. 1975’de kamuya geçen Olimpik Havayolları’nın özelleştirilmesi için yapılan tüm girişimler AB’nin bu konudaki yoğun baskısına rağmen bugüne kadar tamamlanamamıştır. Her yıl zarar eden şirketin borcu 2 Milyar €’yu geçmiştir. 2008 aralığında açılan ihaleye 7 şirket ilgi göstermiş olup süreç devam etmektedir. 2009 şubatında Olimpik havayollarına 3 şirket fiyat teklifi vermiş olup, hükümet bu teklifleri ekonomik bulmadığı için ihaleyi yenileme kararı almış, 2009 Martında ise şirket Arap sermayeli Marfin Investment Group’a devredilmiştir. Atina, Selanik, Iraklio, Rodos, Korfu, Kos, Chania, Zakintos, Samos, Mikonos ve Santorini ülkedeki başlıca havaalanlarıdır. Atina Ticaret Müşavirliği 49 4.4.5 Telekomünikasyon 1949 yılında kurulan ve 2000 yılı başlarına kadar Yunanistan’da monopol konumunda faaliyet gösteren OTE; Yunanistan’ın en büyük telekomünikasyon kuruluşudur. 2001’den sonra gerek sabit gerekse mobil telekomünikasyon hizmeti sağlayan şirketler Yunan pazarında faaliyet göstermeye başlamıştır. Pazarın rekabete açık hale getirilmesine rağmen bu sektörde Avrupa’nın da ilk 10 şirketi arasında yer alan OTE hala en büyük olma özelliğini sürdürmektedir. 2008 yılında % 20 hissesini Deutsche Telekom’un satın alarak ortak olduğu şirket gerek güneydoğu Avrupa gerekse Ortadoğu pazarında faaliyetlerini genişletmeye çalışmaktadır. Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Arnavutluk’ta olmak üzere yaklaşık 30 bin kişiye istihdam sağlayan şirket, Yunanistan’ın ilk 5 büyük şirketi arasında yer almakta ve hisseleri Londra ve New York borsalarında işlem görmektedir. TIM, Cosmote (OTE) ve Vodafone ülkede faaliyet gösteren GSM şebekeleridir. Yaklaşık 16 Milyon abonenin bulunduğu mobil iletişim pazarında ciddi rekabet yaşanmaktadır. Telekomünikasyona İlişkin Çeşitli Veriler 2004 2005 2006 2007 2008 Sabit Hat Abone Sayısı (1000 Kişi) 6,352 6,310 6,170 6,128 100 Kişiye Düşen Sabit Hat 57.9 57.5 56.2 55.8 Mobil Telefon Abone Sayısı (1000 Kişi) 11,038 12,456 14,085 16,223 100 Kişiye Düşen Mobil Telefon Aboneliği 100.6 113.5 128.3 147.7 Internet Kullanan Nüfus 1,955 1,995 2,252 2,540 50 161 490 1,017 6,200 56.2 17,729 161.3 2,750 1,250 Geniş Bant Internet Abosesi Sayısı (1000 Kişi) Kaynak : EIU & WB 4.5 TİCARET ve PERAKENDE PİYASASI Yunanistan’da perakende piyasası dağınık bir yapı arz etmektedir. Büyük perakende firmaları ve özellikle zincir süpermarketler pazardaki önemli aktörler olarak yer almaktadır. Tekstilkonfeksiyon, ev eşyası, mobilya gibi emek yoğun sektörler de dahil olmak üzere iç talep yoğun olarak ithalat yoluyla karşılanmaktadır.Gıda sektöründe yerli üretimle birlikte diğer AB ülkelerinden de ithalat yapılmaktadır. Perakende Ticaret Endekslerinde Değişim (%) -0.1 TekstilKonfeksiyon - 5.5 Mobilya ve Elektrikli Aletler - 4.3 2.3 0.9 1.1 6.7 6.7 2006 8.0 9.0 0.8 17.7 3.7 2005 3.0 5.6 1.3 0.6 -1.1 2004 4.5 7.1 1.4 3.9 4.7 Genel Endeks Gıda 2008 - 1.4 2007 Kitap, Kırtasiye - 1.3 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Yaklaşık 500 bin kişinin çalışıtığı bir başka ifade ile istihdamın % 10’unu sağlayan perakende sektörü 2002-2007 arasında yaklaşık 30 büyüme göstermiş ancak 2008’de finansal krizin etkisiyle sektörde % 1.4 civarında bir daralma gerçekleşmiştir. 2008 yılında satışların 35 Milyar Euro olacağı tahmin edilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 50 Carrefour-Marinopoulos SA, Alfa-Beta Vassilopoulos SA, Sklavenitis, Metro SA, Dia SA, Lidl & Schwarz Gruppe, Atlantic SA, Jumbo Hellas SA, Praktiker Hellas, Zara Hellas SA, Plaisio Computers, ve Notos Com Holdings SA perakende pazarının en önemli şirketleridir. 4.6 HİZMETLER 4.6.1 Turizm 3 tarafı denizlerle çevrili olan Yunanistan dünyada en fazla turist çeken ilk 20 ülke arasında yer almaktadır. Özellikle yaz döneminde rağbet gören ülke 2008 yılında; İstatistik Kurumuna göre 18 milyona, Merkez Bankasına göre ise 19 Milyona yakın turist ağırlamıştır. Turizm gelirlerinin GSMH’ya direk katkısının % 7.5 olduğu ancak yarattığı istihdam ve girdilerle bu katkının % 16.5’lere ulaştığı görülmektedir. Dünya Turizm ve Seyahat Konseyinin Yunanistan’la ilgili 10 yıllık tahmini sektörün yıllık büyüme oranının % 4’e yakın olacağı, turizmin 10 yıl sonunda GSMH’ya katkısının da % 17.5’lere yaklaşacağı yönündedir. Toplam işgücünün (direk ve dolaylı ) % 20’sinin turizm sektöründe istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Yunanistan’ı ziyaret edenlerin büyük çoğunluğu; % 95’den fazlası; Avrupa’dan gelmektedir. Sırasıyla ilk beşi oluşturan İngiltere, Almanya, İtalya, Fransa ve Hollanda’dan gelen turistlerin toplam içindeki payı % 60’lara yaklaşmaktadır. Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri 1995 2000 2004 2005 2006 2007 Gelen Turist (1,000) 10,130 13,096 14,267 15,938 17,284 18,755 18,880 Giden Turist (1,000) ... ... 2,939 3,061 3,194 3,311 3,544 4,2 9,3 14.4 17.1 18.8 19.4 20.0 ... 10.7 10.8 11.4 11.5 11.5 Turizm Geliri (Milyar $) Turizm Geliri (Milyar €) ... Kaynak : Yunanistan Merkez Bankası & EIU 2008(T) Konaklama İstatistikleri 2001 Konaklama (1,000 Gece) 55.105 Yerli 13.290 Yabancı 41.815 Otel Kullanım Oda 320.159 Yatak 607.614 Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu 2002 2003 2004 2005 2006 2007 53.478 13.128 40.350 53.476 13.716 39.760 51.590 13.280 38.310 54.017 13.942 40.075 56.747 14.249 42.498 65.420 17.339 48.081 319.689 606.330 339.540 644.898 351.891 668.271 358.721 682.050 364.179 693.252 367.992 790.956 Haziran – Eylül arası turizm sezonunun en yoğun olduğu dönemler olup, varışların % 75’e yakın bölümü havayolu ile yapılmaktadır. Öte yandan gelen turistlerin % 70’ine yakın bölümü adaları tercih etmektedir. Son yıllarda başta Türkiye olmak üzere komşu ve çevre ülkelerdeki turist sayısındaki artışın gerisinde kalan ve pazar payını artırmak isteyen Yunanistan turizm politikalarını gözden geçirmektedir. Özellikle Çin ve Asya’dan turist çekmek için çalışmalar yürütülmektedir. Öte yandan yatak sayısının artırılması ve iyileştirilmesi amacıyla turizm yatırımlarına ciddi manada teşvik politikaları uygulanmakta, özellikle adalarda yapılan yatırımlara ilave primler verilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 51 4.6.2 İnşaat Yapı endüstrisi geçmişte Yunan ekonomisinde önemli bir yere sahip olmakla beraber, performans yönünden iniş çıkışlar göstermektedir. Sektörün GSYİH’ye katkısının 2004’de %8,9; 2005’de ise % 7.5 oranında gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Ancak bu katkı resmi makamlar tarafından verilen inşaat izinleri dikkate alınarak hesaplanmaktadır. İzinlerin tamamının projelerde öngörülen sürelerde gerçekleşmediği dikkate alındığında çok da sağlıklı olmadığı anlaşılmaktadır. 2003 ve 2004’de oranların yüksek gerçekleşmesinde Atina Olimipiyatları için yapılan hazırlığın büyük payı bulunmaktadır. Önümüzdeki dönemde AB fonlarıyla finanse edilecek liman, karayolu ve demiryolları gibi altyapı projelerle sektörün GSYİH içindeki yerini koruması beklenmektedir. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere 2005’de sektörde güçlü bir gelişme olmuştur. Bunun en büyük nedeni 1.1.2006’daki yeni KDV düzenlemesi öncesinde projelerin tamamlanması için gösterilen çabadır. AB fonlarının (1999 Çerçeve Program çerçevesinde (CSF) 14 milyar Euro, 2006 CSF’de 25,5 milyar Euro) en büyük bölümü, kuzeygüney ve doğubatı karayolları, Atina metrosu, havaalanları ve limanların geliştirilmesi gibi büyük ölçüde kamu yatırımlarına ayrılmıştır. Bunlara ek olarak, yeni Atina havaalanı, Atina’daki ring yolu ve Korinth Körfezindeki asma köprü inşaatları Avrupa Yatırım Bankasından alınan kredilerle özel sektör işbirliğinde yapılmıştır. 1999’da hükümet, Üçüncü Çerçeve Program’daki yatırım planlarını yeniden gözden geçirmiş ve kamu özel sektör işbirliğine büyük önem vermiştir. Ülkenin büyük inşaat şirketlerinin birleşmesine ve kendini finanse eden altyapı çalışmaları için teklif vererek yabancı şirketlerle rekabet edebilmesine izin veren bir yasayı Mart 2001’de parlamentodan geçirmiştir. İnşaat İzinleri 2002 2003 2004 2005 2006 2007 18,969 520,059 18,359 494,962 17,291 654,410 25,877 1,003,974 18,486 738,226 16,908 658,711 3,167 87,370 3,116 81,231 3,241 113,046 3,479 128,005 3,837 146,100 3,672 137,334 Yeni Bina 1000 m2 1000 € Renovasyon 1000 m2 1000 € 2006 ve 2007 yıllarındaki değişim incelendiğinde inşaat sektöründe bir gerileme görülmektedir. İnşaat izinlerinde oran % 5.5 iken alan üzerinden yapılan değerlendirmede oran % 8’lere çıkmaktadır. Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre özellikle ülkenin kuzey bölgelerinde inşaat sektöründe % 10’lara varan bir gerileme söz konusudur. 2008 yılı kesinleşmeyen verilerine göre inşaat sektöründeki gerilemenin % 18’lere ulaşmıştır. 4.6.3 Bankacılık Yunanistan’da 1997 yılından itibaren ticari bankacılık sektöründe hızlı bir konsolidasyon süreci görülmektedir. Özelleştime programları dahilinde kamuya ait altı bankanın satışı tamamlanmış bulunmaktadır. Ticari bankalar arasındaki birleşmeler neticesinde beş büyük banka bugün pazarın yaklaşık % 80’ine hakim durumdadır. Devlet; Yunanistan Ulusal Bankasındaki (NBG) hisselerinin önemli bir bölümünü özel sektöre devretmiş büyük bankalar içinde yer alan Emporiki Bankasının tamamını (Çoğunluk hissesini Fransız Crédit Agricole almıştır) özelleştirmiştir. Alpha Bank, EFG Eurobank ve Piraeus Bankası Yunanistan’daki diğer 3 büyük bankadır. Ülke genelinde en fazla şubesi olan kamuya ait Yunanistan Ziraat Bankasının sektördeki pozisyonu önemini korumaktadır. Bankacılık sektörü son dönemlerde dışa açılmaya, özellikle Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa’daki faaliyetlerini genişletmeye başlamıştır. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı bu bölgelerde pazarın % 20’sinin Yunan Bankaları tarafından kontrol edildiğini ifade etmektedir. 2006 yılı Nisan ayında gerçekleşen Finansbank – NBG ortaklığı gerek rakamın büyüklüğü gerekse Yunanistan’ın yurt Atina Ticaret Müşavirliği 52 dışında yaptığı yatırımlar açısından rekor seviyedeki tutarı ile ilk sırada yer almaktadır. Finansbank – NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye’ye 2.9 Milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan’ın tarihinde yurt dışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Bankalar yatırım bankacılığı, ortak fonlar, leasing, sigorta, komisyonculuk ve kredi kartlarıyla iştigal eden iştirakleri ile faaliyetlerini gerek Yunanistan gerekse dış pazarda genişletmeye devam etmektedir. Yunan Bankalar Birliği verilerine göre (http://www.hba.gr/English/) NBG Türkiye ile birlikte 13 ülkede faaliyet göstermekte olup Sırbistan ve Bulgaristan’da sırasıyla 204 ve 173 şubeye sahiptir. Emporiki Bankası 6, Alpha Bank 7, Piraeus Bankası 9, Eurobank ise 7 ülkede faaliyettedir. 8 Yunan Bankasının 2007 sonunda Balkan coğrafyasında 2000’e yakın şubesi bulunmaktadır. Yakın gelecekte Balkanlardaki her üç banka şubesinden bir tanesinin Yunan Bankalarından birisinin olacağı öngörülmektedir. Euro’ya geçiş sonrasında faiz politikalarının AB Merkez Bankası tarafından tespit edilmesi neticesinde para birliğine dahil olan ülkelerdeki tüzel ve gerçek kişiler kendi ülkelerindeymiş gibi Yunan Bankalarından kredi kullanabilmektedir. Bu olanak bankaların karlılıklarını müspet yönde etkilemeye devam etmektedir. Buna mukabil aşırı istihdamdan kaynaklanan maliyetlerin karlılığa etkisi menfi yöndedir. Son dönemlerde bazı AB üyesi ülkelerdeki bankalar da Yunanistan pazarına ilgi duymaya başlamıştır. Deutsche Bank’ın, EFG Eurobank’da ve Credit Agricole Indo Suez’in de Ticaret Bankasında yaklaşık % 10’luk payları bulunmaktadır. 4.6.4 Sigortacılık Yunanistan sigorta piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. 2004 yılında toplam prim değeri GSYİH’nin % 2.2’sine tekabül eden 4.5 milyar € tutarına ulaşmıştır. Yunanistan sigortacılık sektörünün toplam prim değeri AB toplamının % 0.5’ini oluşturmaktadır. Kişi başına düşen prim miktarı 2003 yılında 294 €’dan 2004 yılında 328 €’ya yükselmiştir. Genel sigortacılık hizmetleri içinde hayat sigortası oranı 1998 yılından itibaren her yıl önemli artış göstermektedir. Sektördeki yeniden yapılanma sürecinde 2001 yılı sonunda endüstri derneğine kayıtlı sigorta şirketi sayısı 183’ten 107’ye düşmüştür. Sigorta şirketlerinin 73’ü yerel, 34’ü ise yabancı sermayelidir. Pazar araştırmacıları bu sayının on yılda yarıya düşeceğini beklemektedir. Sigorta Şirketleri Derneği verilerine göre ilk 5 şirket piyasanın % 60’ına ve ilk 10 şirket % 80’ine hakim durumdadır. 4.7 ENERJİ Yunanistan toplam enerji ihtiyacının yaklaşık % 70’i ithal etmekte olup, enerji alanında dışa bağımlı bir ülke konumundadır. Bu nedenle enerji sektörü dış ekonomik ve ticari ilişkilerinde zemin kazanma arzusunda olduğu bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Enerji ihtiyacı istikrarlı bir şekilde artmaya devam etmekle birlikte kişi başına tüketim açısından AB içinde son sıralarda yer almaktadır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Yunanistan’ın 1990-2000 yılları arasındaki ihtiyacının yılda ortalama % 2.6 oranında arttığını, 20022010 yılları arasındaki artış oranının ise % 4 civarında Enerji Tüketimi 1999 2015 olmasının beklendiğini ifade etmektedir. % 58 % 45 Yunanistan’ın enerji üretim kaynakları sınırlıdır.Tüm enerji Petrol Linyit % 32 % 30 ihtiyacının % 60.5’lik kısmı petrol, % 7.1’lik kısmı ise doğalgaz ile karşılanmakta, bunun da hemen tamamı ithal edilmektedir. Doğalgaz %5 % 19 Petrol ithalatı İran, S.Arabistan, Rusya, Libya ve Mısır’dan, Hidroelektrik %1 %1 doğalgaz ithalatı ise sırasıyla % 80 ve % 20 oranlarında Diğer %4 %5 olmak üzere Rusya ve Cezayir’den yapılmaktadır. Son dönemlerde özellikle doğalgaz konusunda yeni arz kaynakları arayışları devam etmekte olup bu çerçevede Azerbaycan ve İran’la anlaşma imzalanmıştır. Atina Ticaret Müşavirliği 53 Yunanistan’ın ciddi linyit rezervleri bulunmakta ve devlete ait elektrik şirketi (DEI) bunu elektrik üretimi için kullanmaktadır. Toplam elektrik üretiminin yarısından fazlası için linyit kullanılmaktadır. Petrol bağımlılığının azaltılması için linyit kullanımını artırma düşüncesi hem hava kirliliği kaygısı hem de KYOTO protokolü yükümlülükleri nedeniyle uygulamaya geçmemiştir. Ancak buna rağmen ülkedeki elektrik üretiminin yarısından fazlası hala bu yolla yapılmaktadır. Hükümet enerji ihtiyacının karşılanmasında doğalgaza öncelik verme yolunu seçmiştir. IEA 2010 sonunda doğalgaz kullanımının % 17.3 olacağını tahmin etmektedir. Öte yandan ülkenin deprem kuşağında yer alması ve yoğun sismik hareketler nedeniyle nükleer santral yapımı gündeme getirilmemektedir. Enerji sektöründe geç de olsa özel şirketlerin faaliyet göstermesine izin verilmiştir. Bu bağlamda Viotia ve Selanik yakınlarında özel sektöre ait iki yeni santral elektrik üretimine başlamıştır. Ancak DEI pazarın hala tartışmasız en büyüğü olma özelliğini korumakta, elektrik arzının % 97’sini tek başına sağlamaktadır. Özel şirketler aynı zamanda doğalgaz tedariği yapabilmektedir. Ancak hem elektrik hem de doğalgazın DEI ve DEPA’ya satılması gerekmektedir. Sadece üretim veya tedarikçilik yapan ve dağıtım yapması mümkün olmayan özel şirketlerin devlete ait bu şirketlerle rekabet etmesi mümkün değildir. AB’nin 2001 yılında yayınladığı direktife göre 2010 yılına kadar elektrik ihtiyacının % 20’sinin, 2020 yılına kadar da tüm enerji ihtiyacının % 20’sini yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmesi gerekmektedir. Bu alanda yatırım yapmakta geç kalan Yunanistan’da 2010 yılı sonu itibariyle elektrik üretiminin % 12’sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından yapılacağı tahmin edilmektedir. Kalkınma Bakanlığı petrol, doğalgaz ve elektrik sektörlerinde 2010 yılına kadar 2.5 Milyar €’luk kısmı yenilenebilir enerji projeleri olmak üzere enerji sektörüne 4,5 milyar € yatırım planlamaktadır. 2007 Kasımında her iki ülkenin Başbakanlarının katılımı ile açılan Türkiye-Yunanistan doğalgaz enterkonnektörü ve 26 Temmuz 2007’de imzalanan Türkiye-Yunanistan-İtalya arasındaki doğalgaz ulaştırmasına ilişkin anlaşma Yunanistan’ın üzerinde önemle durduğu projelerdir. Türkiye ile Yunanistan arasındaki doğalgaz boru hattı Karacabey ile Gümülcine’yi birbirine bağlamaktadır. 285 km uzunluğundaki hattan doğalgaz transferine 2008 kasımında yine her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile başlanmıştır. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğalgaz sevkedilmesi, 2012 sonunda tamamlanması beklenen ve denizaltından geçecek olan Yunanistan-İtalya boru hattından ise yılda 8.8 milyar m3 doğalgaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah Deniz Projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye’nin ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan’a aktarılmasıdır. Türkiye, Yunanistan, İtalya ve Azerbaycan arasında yapılması beklenen anlaşma ile Yunanistan doğalgazda en önemli tedarikçi durumundaki Rusya’ya olan bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. 2007 Martında Yunanistan, Rusya ve Bulgaristan arasında imzalanan Burgaz-Dedeağaç Petrol Projesi ülkenin enerji kaynaklarını çeşitlendirme politikası için önemli anlaşmalardan bir tanesidir. Enerji İstatistikleri 2004 2005 2006 2007 2008 Enerji Tüketimi ( Milyon Ton Petrol Eşiti) 34 34 34 35 36 Kişi Başı Enerji Tüketimi ( Kg Petrol Eşiti) 3,092 3,076 3,135 3,198 3,257 Elektrik Tüketimi ( Milyar kw) 53 54 56 57 59 Kişi Başı Elektrik Tüketimi (kw) 4,824 4,947 5,077 5,226 5,363 Doğal Gaz Tüketimi (Milyon m3) 2,684 2,840 3,310 3,710 4,076 Kaynak : Dünya Bankası Atina Ticaret Müşavirliği 54 4.8 DOĞAL KAYNAKLAR ve MADENCİLİK Dağlık coğrafi yapısı nedeniyle Yunanistan’da toprakların yaklaşık % 25’inde ekim yapıbilmektedir. Ekili arazinin yarısına yakın bölümü daha çok keçi ve koyunların otlamasına elverişli çayırlardır. Resmi kayıtlarda ülkenin % 22’lik bölümünün ormanlarla kaplı olduğu iddia edilmekte ancak yapılan çalışmalar son yıllarda sıkça rastlanan orman yangınları nedeniyle bu oranın % 17’lere düştüğünü göstermiştir. Madencilik sektörünün enerji ve imalat sektörü içinde değerlendirilmesi nedeniyle GSMH içindeki payı net olarak hesaplanamamaktadır. Ancak geçmişte bu oranın % 1’in altında olduğu dikkate alındığında ve sektörde önemli bir gelişme ve büyüme olmadığı için payın yine % 1’lerin altında olduğu genel olarak kabul görmektedir. Çeşitlilik sınırlı olmakla beraber Yunanistan bazı madenlerde öne çıkmaktadır. Perlit, bentonit, puzolan (lav) ve sünger taşında dünyanın en büyük tedarikçisi konumundadır. Demir cevheri ve boksit madenleri (500 Milyon ton rezerv) öne çıkan diğer madenlerdir. Almanya’dan sonra Avrupa’nın en büyük linyit üreticisi Yunanistan’dır. Başta alüminyum olmak üzere krom, bakır ve uranyum rezervlerinin maliyetler nedeniyle ekonomik olmadığı düşünülmektedir. Linyit, kurşun, magnezit ve tuz diğer maden kaynaklardır. Megapoli’de kömür, Siderokastro’da altın ve gümüş, Lavrion’da gümüş ve Thasos’da çinko madenleri çalışmakta olan madenlerdir. 4.9 PARA ve SERMAYE PİYASALARI Yunanistan Menkul Kıymetler Borsasında ( Athex) Gelişmeler (2008) Aylar Endeks Değeri Aralık 2007’ye Göre Değişim (%) Bir Önceki Aya Göre Değişim (%) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 4363 4133 3986 4214 4176 3440 3395 3293 2857 2060 1913 1786 -15.8 -20.2 -23.0 -18.6 -19.4 -33.6 -34.5 -36.4 -44.8 -60.2 -63.1 -65.5 -15.8 -5.3 -3.6 5.7 -0.9 -17.6 -1.3 -3.0 -13.2 -27.9 -7.1 - 6.6 Kaynak : Yunanistan Merkez Bankası Not : Yunanistan’ın Avrupa Para Birliğine dahil olması nedeniyle para piyasalarına ilişkin para arzı, kredi ve mevduat faizi gibi veriler Avrupa Merkez Bankasınca açıklanmaktadır. Euro Bölgesinde Parasal Büyüklükler (Milyar Euro) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Dolaşımdaki Para 397.9 468.4 532.8 592.2 638.5 657.1 Gecelik Faiz 2329.2 2480.5 2946.8 3164.3 3262.0 3,220.1 M1 2727.1 2948.9 3479.6 3756.5 3900.5 3,877.2 M2 5295.8 5632.2 6152.9 6728.4 7425.1 7,825.1 M3 6178.7 6568.2 7116.8 7789.7 8685.1 9,190.9 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Atina Ticaret Müşavirliği 55 Para Piyasalarında Faiz Oranları (%) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Gecelik Faiz 2.32 2.05 2.09 2.83 3.87 3.15 1 Aylık Vade 2.35 2.08 2.14 2.94 4.08 3.84 3 Aylık Vade 2.33 2.11 2.18 3.08 4.28 4.24 6 Aylık Vade 2.31 2.15 2.23 3.23 4.35 4.29 12 Aylık vade 2.34 2.27 2.33 3.44 4.45 4.35 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2.34 2.82 3.37 4.27 ... 2.27 2.87 3.37 4.25 ... 2.33 2.65 2.92 3.59 4.14 3.44 3.58 3.72 4.07 4.42 4.45 4.21 4.34 4.50 4.81 4.35 4.12 4.65 5.09 5.52 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Yunan Tahvillerinin Getirisi (%) 1 Yıllık 3 Yıllık 5 Yıllık 10 Yıllık 32 Yıllık Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası 4.10 ÖZELLEŞTİRME Dünyada 1990’lı yıllarda başlayan özelleştirme çalışmaları, kamu kurumları ve işletmelerinin yaşadığı rekabet sorunları ve genel olarak devletin rolünün sınırlandırılmasında bir çözüm olarak görülmüştür. Günümüzde bu tempo yavaşlayarak da olsa liberalleşen bütün ekonomilerde devam etmektedir. Yunanistan’daki Özelleştirme sürecini uluslararası gelişmeler ve Avrupa ile yürürlükte olan Ekonomik ve Parasal Birlik çerçevesinde uygulanan ortak politikalar zorunlu kılmıştır. Yapılan özelleştirmeler, genel olarak KİT’lerin özel sektöre satılması, ancak aynı zamanda kamunun kontrolünün azalmaması yönünde gerçekleştirilmiştir. Diğer bir ifadeyle, Yunanistan bir taraftan özelleştirmeye sıcak bakarken, diğer taraftan ekonominin kontrolünü de elden bırakmamaya gayret etmektedir. Dünyada kabul gören uygulamalara göre; özelleştirme sadece, rekabet ortamında faaliyet gösteren kamu işletmelerinin mülkiyetinin veya yönetiminin devletten özel sektöre transferi şeklinde (hisse devri, özel sektöre satış veya açık artırma şeklinde satış) gerçekleşiyor ise de, bu tür özelleştirmelerin başarılı olma şansı da oldukça düşüktür. Özelleştirme öncesi öncelikle kurumsal yapının teşekkül ettirilmesi ve serbest piyasa ekonomisinin tüm dinamiklerinin (maliye politikası, dış ticaret politikası, döviz politikası vs.) istikrarlı olarak çalışması önem arzetmektedir. Pazarın kurumsal açıdan serbest kılınması da bir anlamda özelleştirmeye yakın bir uygulamadır, çünkü bu uygulama ile daha önce sadece devlet tarafından gerçekleştirilen belirli faaliyetlerin özel sektör tarafından da yapılmasına imkan tanınmaktadır. Kısmi özelleştirmenin en modern şekli kamu faaliyetlerinin mutat (konvansiyonel) devridir. Yunanistan’da genel olarak borsa aracılığıyla hisse senetleri transferi (azınlık hisseleri paketi arzı) yolu ve ‘stratejik yatırımcı’ (mülkiyet devri olmaksızın, sadece yönetimin devri) yoluyla özelleştirmeye gidilmiştir. Yaşadığımız globalleşme çağında Yunanistan’ın da uluslararası gelişmelerden etkilenmesi kaçınılmaz olmuştur. Yunanistan’ın eurozone’a girişi, önceden elde etmiş olduğu kalkınma sürecini, AB yardımları sayesinde ikiye katlamasını ve dolayısıyla yapısal açıdan çehre değiştirmesini sağlamıştır. Zaten AB’nin Ekonomik ve Parasal Birlik hedefini belirleyen Maastricht Anlaşmasının ve Maastricht Kriterlerinin hedefi de bu olmuştur. Atina Ticaret Müşavirliği 56 Bu çerçevede, özelleştirme süreci Yunanistan’a Avrupa tarafından ‘dayatılmıştır’ ve çıkar çatışmalarının meydana geldiği başlıca alan olmuştur. Özelleştirme süreci uygulanırken, aynı zamanda rekabet ile üretimin artışı, kamu borçlarının azaltılması, işsizliğin önlenmesi ve sosyal eşitsizliklerin giderilmesinin yanısıra, en önemli hedef olan ülkenin kalkınması göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca teorik olarak özelleştirme, ekonomik hayatın ilgili sektörlerini düzenleyici bir rol oynamaktadır. Fakat Yunanistan’da şu ana kadar yapılan uygulamaların, pratikte ekonomik hayata canlılık vermek yerine, genelde hükümetin öncelikli ihtiyaçlarını sübvanse etmek amacına yönelik olarak, bütçenin günü birlik hedeflerini karşılamada kullanılmıştır. Yunanistan’da özelleştirme ile ilgili ilk ciddi girişimler 1991 yılında çıkarılan 2000/91 sayılı Özelleştirme Kanunu çerçevesinde gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 1991 – 1999 yılları arasında Kalkınma Bakanlığı’na bağlı Özelleştirme Sekreterliği adı altında hizmet veren idare, 1999 – 2002 yılları arasında Ekonomi Bakanlığına bağlanarak Özelleştirme Dairesi adı altında hizmet vermiş, 2002 yılından sonra ise, yine Ekonomi Bakanlığı bünyesinde yeniden örgütlenerek faaliyetine devam etmiştir. Ancak, 1991 – 1998 yılları arasında sistemli bir özelleştirme programı uygulamak mümkün olmamıştır. 1991 yılında yürürlüğe giren özelleştirme kanununun yeterli olmaması nedeniyle 2002 yılında revizyona gidilmeye karar verilmiş, ancak yapılan kapsamlı değişiklikler sonucunda ortaya, önceki kanunu fiilen iptal eden, yepyeni bir kanun çıkmıştır. Söz konusu kanun 2002 yılından sonraki özelleştirme çalışmalarına ivme kazandırmıştır. Yunanistan Özelleştirme Kurumundan temin edilen bilgilere göre 1994 – 2004 yılları arasında geçen 10 senelik süre içerisinde başta bankalar ve önemli tersaneler olmak üzere toplam 19 Milyar Euro tutarında özelleştirme gerçekleştirilmiştir. Sadece Mart 2004 – Mart 2006 döneminde gerçekleştirilen özelleştirme tutarı ise 4.2 Milyar Euro’dur. 2004 yılı Mart ayında iktidara gelen Karamanlis hükümeti ile hızlanan özelleştirme programından yılda ortalama olarak toplam GSMH’nın % 2.2’si oranında bir gelir öngörülmektedir. Halen hükümetin özelleştirme programında olan önemli kuruluşlar ise Emporiki Bank, Atina Havaalanı, DEPA (Doğal Gaz Kurumu), Liman Arazileri ve Turizm İşletmeleri bulunmaktadır. Yunan ekonomisine katkıda bulunmak ve Yunan vatandaşlarının refahını arttırmak için, son yıllarda başlatılan özelleştirme faaliyetleri belli bir ivme kazanarak devam etmektedir. Özelleştirme süreci boyunca, azami ekonomik faydanın sağlanması için, öncelikle özelleştirilecek olan kamu teşekkülünün değeri tespit edilmektedir. Böylece daha iyi ekonomik sonuç elde edilmekte ve baskı altında satış işlemlerinden kaçınılmaktadır. Bu yaklaşım çerçevesinde 2004-2005 döneminde bir dizi özelleştirilme gerçekleştirilmiş ve özelleştirme faliyetleri sonunda 2.9 Milyar Euro gelir elde edilmiştir. Özellikle: Ağustos 2004’de Hellenic Petroleum S.A. (ELPE)’nin devletin stratejik ortağı olan PANEUROPEAN şirketine 192 milyon euro karşılığında % 8.21 oranında hissesi satılmıştır. Kasım 2004’de Yunan Devleti National Bank’ın % 7.46’lık anasermaye payını Yunanistan’da ve yurt dışındaki kurumsal yatırımcılara arz etmiştir. Söz konusu işlem 2004 yılının Atina Borsasındaki en büyük işlemini ve teklif defteri aracılığıyla sunulan ikinci büyük arzı teşkil etmiştir. Bu işlem sonucunda devlet 562 milyon gelir elde etmiştir. Temmuz 2005’de OPAP (Futbol Oyunları Bahis Kurumu)’nun %16.44’lık devlet hissesi Yunanistan ve yurt dışına kombineli arz ile sunulmuştur. Yunan devleti söz konusu satıştan, özelleştirme programı dahilinde elde ettiği en yüksek gelir olan 1.266 milyon euro elde etmiştir. Eylül 2005 tarihinde Yunan Telekomünikasyon Kurumu (OTE)’nin Yunan devletine ait olan %10 oranındaki hissesi Yunanistan ve yurt dışındaki kurumsal yatırımcılara arz edilmiştir. Elde edilen gelir ise 835 milyon euro tutarında gerçekleşmiştir. Yukarıda detayları verilen özelleştirme projeleri haricinde önümüzdeki dönemde yapılması planlanan özelleştirme projeleri de aşağıdaki gibidir: Atina Ticaret Müşavirliği 57 Yunan Devletine ait olan ve Yunan Turizm Kalkınma şirketince idare edilen önemli mülklerin değerlendirilmesi. Özellikle, değerlendirme süreci başlatılan belli başlı turistik ve işletme birimleri şunlardır: İrinis ve Filias Stadyumu Marinası, Korfu Adası Gazinosu, Rodos Afantou bölgesindeki golf arazisi, Attika Anavissos bölgesindeki tuzla ve Mora’daki Vitina Ksenia, Taşoz Limanı, Skiathos Limanı ve Tsangarada Limanı tuzlaları. Yunan Posta Kurumu ELTA’nın yan şirketi olan Tahymetafores A.E. (Kurye Şirketi) için stratejik partner arayışı. Ayrıca, Pire ve Selanik Liman işletmeleri özel sektöre devredilmesi ihalesi başarı ile sonuçlanmıştır. Özelleştirme programının, kamu ile özel sektör işletmelerinin işbirliğini düzenleyen yeni kanunla daha büyük hız kazanacağı düşünülmektedir. 2004 – 2008 Arasında Yunanistan’da Gerçekleştirilen Başlıca Özelleştirmeler ŞİRKET ÖZELLEŞTİRME ORANI TARİH GELİR (Milyon Euro) Hellenic Petroleum Group % 8.21 Ağustos 2004 192 National Bank of Greece % 7.46 Kasım 2004 562 OPAP S.A. (Hellenic Organization of Football Prognostics % 16.44 Temmuz 2005 1,266 % 10 Eylül 2005 835 -- Şubat 2006 400 ATE Bank % 7.18 Mayıs 2006 328 TT Bank (Greek Postal Savings Bank) % 34.84 Mayıs 2006 612 % 11 Ağustos 2006 364 % 10.70 Haziran 2007 1,122 TT Bank (Greek Postal Savings Bank) % 20 Temmuz 2007 510 OTE ( Hellenic Telecommunication Group) % 20 Mayıs 2008 431 Olympic Havayolları (*) % 100 Mart 2009 175 OTE ( Hellenic Telecommunication Group) TT Bank (Greek Postal Savings Bank) Emporiki Bank OTE ( Hellenic Telecommunication Group) TOPLAM 6,658 (*) Özelleştirme parlamentoda onay sürecindedir. Yukarıdaki tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, Yunanistan’da özelleştirme faaliyetlerinin yoğunlaştığı 1998 - 2006 yılları arasındaki 8 yıllık sürede yıllık ortalama 2.5 Milyar Euro’luk özelleştirme gerçekleştirilmiştir. Mevcut uygulamalara göre özelleştirme uygulamaları genelde kurum toplam varlıklarının belirli oranlarını özelleştirmek suretiyle gerçekleşmekte, bir kaç kurum dışında %100 özelleştirilen kurum bulunmamaktadır. Tablodan da görüldüğü gibi, 2004-2008 yılları arasında 6.658 Milyar Euroluk özelleştirme geliri elde edilmiştir. DEPA, Selanik Su ve Kanalizasyon İşletmesi, Mont Parnes Kumarhanesi için yatırımcı arayan Yunanistan’da Ekonomi Bakanlığı yetkilileri 2009 yılında 1 Milyar Euro özelleştirme geliri hedeflemektedir. Özelleştirilen kurumların özelleştirilme oranının % 50’nin altında olduğu görülmektedir. Yunanistan pazar ekonomisi uygulayan 26 yıllık bir AB üyesi olmasına rağmen, ekonominin kontrölünü devlet elinde bulundurmak istemekte ve uluslararası çevrelerde açıkça söylenmemekle birlikte ekonomiyi tamamen serbest piyasa ekonomisinin kurallarına terk etmekten kaçınmaktadır . Atina Ticaret Müşavirliği 58 4.11 EKONOMİYİ ETKİLEYEN veya KAMUOYUNDA TARTIŞILAN OLAYLAR Ocak 2007 Ekonomi Bakanı Yorgos Alogoskufis özelleştirme kapsamında yeni kanunların çıkarılacağını açıkladı. Meclis’te Anayasa’nın özel üniversite kuruluşuna ilişkin 16. madde görüşüldü. Öğrenciler protesto yürüyüşleri ve derslere katılmama eylemleri gerçekleştirdi. 3 büyük sigorta kurumunun 2007 yılındaki toplam açığının 2 milyar Euro’yu aşacağı bildirildi. Ekonomi Bakanı Alogoskufis yeni ihracat stratejisini açıkladı. Yunanistan’daki yabancı yatırımlar 2006 Ocak – Kasım döneminde 4 milyar Euro’ya ulaştı. Yunanistan’da kayıt dışı ekonominin 52 milyar Euro tutarında olduğu tahmin edildi. Şubat 2007 Çevre ve İskan Bakanlığı Alternatif Enerji Kaynaklarına yönelik planı açıkladı. Türk azınlığını ziyaret eden Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni, Türk azınlık mensuplarının artık devlet memurluğuna tayin olabileceği açıkladı. Ekonomi Bakanlığı vergi kaçakçılığı ile mücadele başlatılacağını açıkladı. Yunan Ekonomi Bakanı büyük bir işadamları heyeti ile birlikte Hindistan’a ziyaret düzenledi. Hükümet ücretlilere %3.5, emeklilere %4 oranında zam yapacağını açıkladı. Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni Birleşik Arap Emirliklerini ziyaret etti. Ekonomik ilişkileri geliştirme amaçlı ziyarette önemli işbirliği anlaşmaları imzalandı. Üniversitelerde özelleştirmeye karşı tepkiler ve olaylar büyüdü. 2006 için yapılan açıklamaya göre, cari işlemler açığı GSYiH’nın %12.1 oranına yükselmiştir. Erten seçim tartışmaları gündeme geldi. Mart 2007 Sigorta Kurumlarının yüksek fiyattan tahvil satın aldığı haberi skandal yarattı ve hükümeti zor durumda bıraktı. Sandıkların borsada hisse alım – satımları, yabancı fon şirketleri ile ilişkileri, off-shore şirketlerinin işe karıştığı anlaşıldı. Tartışma meclise taşındı. Burgaz-Dedeağaç petrol boru hattının inşası için Rusya Başkanı Putin Atina’yı ziyaret etti ve iki ülke arasında anlaşma imzaladı. Aynı zamanda, Rusya’dan zırhlı tank alımı hakkında anlaşma imzalandı. Putin ile birlikte gelen Rus işadamları heyeti Yunanlı işadamları ile işbirliği imkanlarını araştırdı. Fener Patrikhanesi ile Yunanistan Başpiskoposluğu arasında gerilim yaşandı. Nisan 2007 Sandıkların tahvil skandalı gündemi meşgul etmeye devam etti. Morgan Stanley şirketinin skandala karıştığı ortaya çıktı. Mart ayında enflasyonun %2.6’ya gerilediği açıklandı. Rus şirketi Gazprom’un başkanının Atina ziyareti AB’yi endişelendirdi. Komisyon tekel oluşturulmaması konusunda Yunanistan’ı uyardı. Genelkurmay Başkanı Büyükanıt Selanik’i ziyaret etti. Balkan ülkeleri toplantısı için gelen Büyükanıt Ege’de silahsızlanma konusunda önerilerde bulundu. Ankara – Atina arasında büyük görüş ayrılıklarının olduğu anlaşıldı. Makedonya’nın isim konusu yine gündemi meşgul etti. ABD Yunanistan’a isim konusunda baskı uyguluyor. Mayıs 2007 Tahvil skandalından dolayı Çalışma Bakanı Savas Tsituridis istifa etmek zorunda kaldı. İlk 3 aylık büyüme oranının % 4 olduğu açıklandı. Maliyeden sorumlu AB Komisyon üyesi Almunia, Yunanistan’ın 2004’den beri süren mali denetimden çıktığını açıkladı. Atina Ticaret Müşavirliği 59 Haziran 2007 Tahvil skandalı ile ilgili soruşturmalar Haziran ayında da devam etti. Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni Ortadoğu’yu ziyaret etti. Alternatif turizmin geliştirilmesi için Yunanistan’ın Makedonya – Trakya bölgelerine 25 milyon Euro verileceği açıklandı. 2007-2013 döneminde ise bu bölgelere 4.17 milyar Euro verilmesi planlanıyor. Başpiskopoz Hristodulos’un ileri aşamada kanser hastası olduğu açıklandı. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Konseyi İstanbul’da toplandı. Karamanlis – Erdoğan görüşme gerçekleştirdiler. Haziran ayı sonunda Yunanistan’da aşırı sıcaklar ve büyük yangınlar yaşandı. Temmuz 2007 Yunan limanlarındaki projelere 2.5 milyar Euro tahsis edileceği açıklandı. Erken seçim hazırlıkları başladı. Yunanistan’ın değişik bölgelerindeki yangınlar can kaybına neden oldu. Ağustos 2007 Mora yarımadasında otoban çalışmaları başladı. Yunan Dışişleri Bakanlığı ‘ekonomi diplomasisi’ni geliştirmek amacıyla, 5 büyük meslek kuruluşu ile anlaşmalar imzaladı. Hükümet genel seçimlerin 16 Eylül’de gerçekleştirileceğini açıkladı. Atina ve Mora yarımadasında çok büyük yangınlar meydana geldi. Mora’da köyler yerle bir oldu, ölü sayısı 60’ın üzerine çıktı. Olimpiyat Oyunlarının başlatıldığı Antik Olimpia kenti büyük hasar gördü. Eylül 2007 AB yangınlardan hasar gören yerlere yardım gönderdi. Birçok önde gelen işadamı ve şirketler bağışlarda bulundu, hükümet çok büyük yardım paketleri duyurusunda bulundu. Türkiye’den Yunanistan’a doğalgaz akışının başladığı bildirildi. Selanik Uluslararası Fuarı her yıl olduğu gibi yine büyük ilgi gördü. 16 Eylül’de yapılan genel seçimlerden YDP kan kaybıyla da olsa yine birinci parti seçildi ve 152 milletvekili ile hükümeti kurdu. Pasok Partisinde seçimlerdeki hezimetten dolayı ‘iç savaş’ başladı. Yorgo Papandreu’nun başkanlığı tehlikeye girdi, Evangelos Venizelos parti başkanlığına aday olduğunu açıkladı. AB Komisyonu Olympic Havayollarının çok büyük zarar ettiğini ve bir an önce tasfiye edilmesi gerektiğini bildirdi. Ekim 2007 Hükümet limanları özelleştirme kararı aldı. Dışişleri Bakanı Dora Bakoyanni Bölgesel İşbirliği Forumuna katılmak üzere Ankara’ya gitti. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile kısa bir görüşme yaptı. Kasım 2007 Ortaokul ve liselere getirilmeye çalışan değişikliklere tepki gösteren öğrencilerin derslere katılmama eylemleri ve yürüyüşler gerçekleştirildi. Ekim ayı enflasyonu %3.1 olarak açıklandı. Girit adasının Zoniana köyünde uyuşturucu yetiştiricileri ile polis çatıştı, bir polis ağır yaralandı. Hükümetin bölgede hakimiyet kuramaması ve çok geniş çaplı uyuşturucu yetiştilmesine göz yumduğu meydana çıktı. Pasok partisinin başkanlık seçimlerinde Papandreu tekrar başkanlığa seçildi. Erdoğan ile Karamanlis Dedeağaç’ta doğalgaz boru hattının açılışını gerçekleştirdiler. Sigortalar Kanununda yapılması planlanan değişiklikler görüşülmeye başlandı. Atina Ticaret Müşavirliği 60 Aralık 2007 Yunanistan’ın en büyük firmalarından 3’ünün süt satışında kartel oluşturduğu meydana çıktı, 3 şirket çok büyük para cezalarına çarptırıldı. Türkiye Dışişleri Bakanı Ali Babacan Atina’yı ziyaret etti. Beraberinde büyük bir işadamları heyeti ile geldiği ziyarette, DEİK ile Yunan Sanayicileri Birliği SEV arasında bir Türk-Yunan İşbirliği Konseyi anlaşması imzalandı. Babacan’ın Gümülcine’ye yaptığı ziyaret ve orada yaşayan azınlığa ‘Türk azınlığı’ olarak hitap etmesi Yunan kamuoyunda tepkilere yol açtı. Çalışma Bakanı Manginas’ın kendi evinde sigortasız göçmen işçi çalıştırdığı ortaya çıktı, bakan yoğun baskılara dayanamayıp istifa etmek zorunda kaldı. Kültür Bakanlığı Genel Sekreteri ve Başbakan Karamanlis’in yakın arkadaşı olduğu bilinen Hristos Zahopulos intihar teşebbüsünde bulundu. Ocak 2008 Başpiskopoz Hristodoulos vefat etti. Kültür Bakanlığı Eski Genel Sekreteri Hristos Zahopoulos’un intihar teşebbüsü yeni bir skandalın patlak vermesine neden oldu. Skandala adı karışan Yeni Demokrasi Partisi Milletvekili Kostas Koukodimos istifa etti. Başbakan Karamanlis 50 yıldan sonra ilk kez Ankara’yı ziyaret eden başbakan oldu. Şubat 2008 Ilımlı görüşleri ile tanınan İeronimos Yunanistan Başpiskoposluğuna seçildi. Syriza (Sol İttifak) Partisi Başkanlığına Aleksis Tsipras %70.4 oranında oy alarak seçildi. Makedonya’nın yeni ismi hakkında BM özel arabulucusu Mathew Nimits yeni girişimlerde bulundu. Mart 2008 Sigorta Sandıkları yasasının oylaması esnasında sendikalar tarafından çok büyük yürüyüş ve protestolar, grevler yapıldı. Yunan Elektrik Kurumu çalışanlarının yaptığı grev sonucunda günlerce birçok bölge elektrik kesintisine uğradı. Nisan 2008 Yunanistan Makedonya’nın NATO üyeliğine veto koydu. Yunan Milli Halter Ekibinde doping skandalı meydana geldi. 11 milli atletin dopingli olduğu tespit edildi. Milli takım antrenörü istifa etti. BM Genel Sekreterliği kararıyla Yunanistan Hava Kirliliği Ticareti Sisteminden 3 ay boyunca men edildi. Ülke Kioto Protokolünde yer alan 141 ülke içinde ceza alarak men edilen tek ülke oldu. Atina’ya resmi ziyaret gerçekleştiren Rus Başkanı Putin ile Yunan Başbakan Karamanlis arasında South Stream doğalgaz boru hattı anlaşması imzalandı. Mayıs 2008 Yunan Milli Telefon Kurumu OTE’nin % 20’si Alman Deutsche Telekom tarafından satın alındı. Yüksek miktarda ayçiçek yağına madeni yağ bulaştığı tespit edilerek piyasadan toplatıldı. Haziran 2008 Eski Başbakan Simitis Pasok partisi meclis grubundan ihraç edildi. Yunanistan’a resmi ziyaret gerçekleştiren Fransa Başkanı Nikola Sarkozy Makedonya’nın ismi konusunda Yunanistan’ı desteklediğini açıkladı. Gerek hükümetin gerekse anamuhalefet partisi Pasok’un adının karıştığı Siemens skandalı patlak verdi. Siemens şirketinin zamanında Pasok hükümetine ve yakın zamanlarda Nea Dimokratia hükümetine rüşvet verdiği ortaya çıktı. Atina Ticaret Müşavirliği 61 Temmuz 2008 Rodos’ta beş gün boyunca süren yangın 50 bin dönümün üzerinde arazinin yanmasına ve muazzam ekolojik hasara yol açtı. Ağustos 2008 Pekin Olimpiyat Oyunlarında Milli Atlet Fani Halkia’nın dopingli olduğu tespit edildi. Yunanistan sadece iki gümüş ve iki bronz madalya aldı. Yunan Ekonomi Bakanı Yorgos Alogoskoufis uluslararası ekonomik kriz ve uluslararası enflasyon artışının bütçeyi etkileyeceğini açıkladı. Eylül 2008 Aynaroz’da bulunan Vatopedi Manastırı skandalı patlak verdi. Skandala birçok siyaset adamı, hükümet üst düzey yöneticileri, rahipler ve avukatların adı karıştı. Savcılık araştırma başlattı. Skandala kendisinin ve noter olan eşinin adı karışan Deniz Ticareti Bakanı Yorgos Voulgarakis istifa etti. Ekim 2008 Uluslararası ekonomik kriz patlak verdi. Atina Borsası her gün negatif sonuçla kapanmaya başladı. Vatopedi skandalına adı karışan Devlet bakanı Theodoros Rousopoulos yoğun baskılara dayanamayarak istifa etti. Vatopedi skandalını araştırmak üzere Mecliste İnceleme Komisyonu kuruldu. Yapılan kamuoyu yoklamalarında anamuhalefet partisi Pasok 8 yıldan sonra ilk kez Yeni Demokrasi Partisinin önüne geçti. Kasım 2008 Nea Dimokratia partisi milletvekili Petros Tatoulis partisine yaptığı yoğun eleştirilerden dolayı partiden ihraç edildi. Çin Cumhurbaşkanı Hu Çindao Yunanistan’a resmi ziyaret gerçekleştirdi. Yunanistan ile Çin arasında imzalanan anlaşma sonucunda Pire limanının işletmeciliği 50 yıllığına Çin devi Cosco’ya verildi. Ayrıca Yunan Radyo Televizyon Kurumu ERT’in işletmeciliği de CCTV’ye verildi. Fener Rum Patrikhanesi Vatopedi Başkeşişi Efrem’in istifasını istedi. Efrem bu talimat üzerine görevinden uzaklaştı. Yunan elektrik Kurumu DEİ 244.6 milyon Euro net zararı olduğunu açıkladı. Aralık 2008 Meclis İnceleme Komisyonuna birçok bakan ve bakan yardımcısı ifade vermek üzere çağırıldı. 6 Aralık akşamı Atina’nın Eksarhia semtinde 16 yaşındaki Aleksis Grigoropoulos polis tarafından öldürülünce Atina ve birçok Yunan şehrinde öğrencilerin başını çektiği birçok olay meydana geldi. 15 gün boyunca dinmeyen yürüyüş ve protestolar esnasında özellikle Atina merkezinde birçok mağaza, banka ve zincir mağaza yakılıp yağmalandı. Hükümet olayların önüne geçmekte zorlandı. 21 Aralık’ta 2009 yılı bütçesi mecliste onaylandı. Ancak bütçenin Ocak ayında AB Komisyonunun açıklayacağı tedbirlerden dolayı değişikliğe uğrayacağı açıklandı. Yapılan kamuoyu yoklamalarında Pasok partisi Nea Dimokratia partisinden %5’in üzerinde farkla ilk parti olarak yer aldı. Yunan Hükümetinin borç alma faizi %2.28’e yükselerek rekor kırdı. Atina Ticaret Müşavirliği 62 5. EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLER 5.1 GENEL DURUM 1981’de AB’ye katılan Yunanistan 1959 yılından (AB üyeliğine ilk başvuru tarihi) 2004 yılına kadar geçen 45 yıllık süre içinde nüfusuna göre AB fon ve finansal kaynaklarından en çok istifade eden ülke konumunda olmuş ve 150 Milyar Dolardan daha fazla yardım almıştır. 2007- 2013 yılları arasında da AB’nin bölgesel fonlarından 21 Milyar Euro daha verilmesi öngörülmüştür. Yunanistan’ın dış ticareti 100 Milyar $ ilk kez 2008 yılında geçmiş bulunmaktadır. Son beş yıl içerisinde AB ile yapılan ticaretin toplam içindeki payı % 54 ila % 59 arasında değişmiştir. 2008 için bu oran yaklaşık % 56 olmuş ve Almanya, İtalya, Rusya, Çin ve Hollanda sırasıyla Yunanistan’ın ticaretindeki ilk beş ülke olarak yer almıştır. Türkiye bu değerlendirmede 12.sırada yer almaktadır. Topluluk içi ticaret bu değerlendirmenin dışında tutulduğunda sıralama değişmekte, Türkiye toplamda Rusya, Çin ve ABD’nin ardından 4.lüğe yükselmektedir.Türkiye ihracatta ABD’nin hemen arkasından 2.durumda ithalatta ise 4.sırada yer almaktadır. Yabancı sermaye çekmede başarısız olan Yunanistan özellikle Balkanlar ve güneydoğu Avrupa’da ciddi yatırım yapmaya devam etmektedir. Yunan Bankalarından NBG’nin Türk Finansbank’ı almak için ihraç ettiği sermaye Yunanistan tarihinin en büyük yatırımıdır. Yunanistan Ekonomi Bakanlığı Balkanlardaki Yunan sermayesinin 15 Milyar Euro’ya ulaştığını ifade etmektedir. Yunanistan’ın diğer ülkelerle ekonomik ilişkileri geliştirme çabaları “ekonomik diplomasi” ve “enerji diplomasisi” stratejileri çerçevesinde devam etmektedir. 2006 yılında başlatılan bu girişimlerden nisbi bir başarı sağlandığı kabul edilmektedir. Sanayi üretiminin iç talebi karşılamaktan uzak olması, ithalatın ihracatın üç katına yakın olması nedeniyle hükümet arayışlarına devam etmektedir. Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Dışişleri Bakanlarının yaptığı bazı ülke ziyaretlerine işadamlarından oluşan yaklaşık 100 kişilik heyetler eşlik etmekte ve işbirliği olanaklarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. AB üyesi Yunanistan gerek Balkanlarda gerekse ekonomik çıkarlarının bulunduğu ülkelerle ilişkilerini geliştirmeye önem vermektedir. Bu bağlamda öncelikle Balkanlarda aktif olarak faaliyet göstermektedir.Yunanistan bütçesinden karşılanmak üzere Balkanların Yeniden Kalkındırılmasına Yönelik Yunan Ulusal Planı (ESOAB) bunun en önemli göstergelerinden bir tanesidir. Balkan coğrafyasında 3500’den fazla şirket faaliyet göstermektedir. Siyasi anlamda sorun yaşadığı ve isim konusundaki anlaşmazlık nedeniyle NATO üyeliğini veto ettiği Makedonya’yla bile ekonomik ve ticari ilişkilerini geliştirmeye özel önem vermektedir. Romanya ve Bulgaristan’la kurduğu ilişkilerde de AB içinde birlikte hareket etmeye özen göstermektedir. Yunanlı şirketler bu ülkelerde bankacılık ve iletişim sektörlerinde güçlü bir yer edinmiştir. Rusya ile turizm ve enerji alanında; Ortadoğu ülkeleri ile ticaret, enerji ve inşaat konularında işbirliğini geliştirme arzusundadır. Bir önceki bölümde de ifade edildiği ve bir sonraki sayfadaki ödemeler dengesi tablosundan da görüleceği gibi turizm ve gemicilik Yunanistan ekonomisi için hayati önem taşıyan iki sektör olarak karşımıza çıkmaktadır. 2008 sonunda; turizm gelirleri 11.5 Milyar; taşımacılık gelirleri 19.2 Milyar Euro olmak üzere toplam katkı 30 Milyar Euro’dan fazladır. İki sektörün ödemeler dengesine net katkısı ise 17 Milyar Euro civarındadır. 2008 yılında başlayan ve 2009’un tamamında etkilerini hissetirmesi beklenen finansal krizde bir çok ülkenin aksine Yunanistan’da banka iflası yaşanmamıştır. Hükümetin en son 28 Milyar’lık destek paketinde bankalara önemli kaynak aktarılmıştır. Ancak artan cari açık Yunanistan ekonomisi için tehdit oluşturmaya devam etmektedir. Son olarak uluslararası derecelendirme kuruluşlarınca yapılan not indirimi nedeniyle Yunanistan’ın borç alma maliyeti artmış bulunmaktadır. Enflasyon kaygısı ve iş dünyasına duyulan itimatsızlık 2009’da en çok konuşulacak hususların başında gelmektedir. Cari açığın finansmanında önemli kalemler olan turizm ve gemicilik gelirlerinde muhtemel düşüşler kaygıları artırmaktadır. 2009 yılında ihtiyaç Atina Ticaret Müşavirliği 63 duyulacak yaklaşık 50 Milyar Euro kaynak için Avrupa pazarlarında 15 yıl vadeli tahvil ihracı nispeten cazip sayılabilecek faiz oranına rağmen beklenen talebi görmemiştir. Dış pazarlarda yaşanan daralmanın etkisini minimize etmek isteyen Yunanistan yönetimi ihracat stratejisini gözden geçirme kararı almış bulunmaktadır. Buna göre dış ticaretin geliştirilmesinden sorumlu kuruluş olan HEPO etkinlikerini özellikle Çin ve BAE üzerinde yoğunlaştırma kararı almış ve ihracatın yoğun olarak yapıldığı Almanya, ABD, Romanya, Bulgaristan ve Rusya gibi ülkelerdeki faaliyetlerin de genişletilmesine çalışılacağını açıklamıştır. Ayrıca HEPO Yunanistan’ın avantajlı olduğu sektörlerde tanıtım ve reklam gibi tutundurma araçlarının kullanımına özel önem vermeyi düşünmektedir. Özellikle Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Dışişleri Bakanı’nın 2008 yılında yaptığı yurtdışı ziyaretlere amacına bağlı olarak kalabalık işadamları heyetleri eşlik etmişlerdir. Öte yandan daha önce de vurgulandığı gibi Yunanistan’da dış ekonomik ve ticari ilişkiler Dışişleri Bakanlığı’na bağlı olup bakan yardımcılarından bir tanesinin sorumluluğundadır. Ayrıca belirtilmesi gereken nokta Yunanistan’da bakan yardımcılarının da milletvekili olduğudur. Bu bağlamda geçmişte bu görevi yapan Petros Dukas ve son değişikle göreve gelen Miltiadis Varvityotis başkanlığındaki ziyaretlere de işadamları katılım sağlamaktadır. 5.2 ÖDEMELER DENGESİ ve SERMAYE HAREKETLERİ 5.2.1 Cari İşlemler Dengesi ÖDEMELER DENGESİ BİLANÇOSU-ÖZET (Milyon EURO - Geçici) 2005 I CARİ İŞLEMLER HESABI Ι.A DIŞ TİCARET HESABI 2006 2007 2008 -14,743.5 -23,668.1 -32,393.4 -34,980.7 -27,559 -35,286 -41,499 -44,049 I.A.1 İhracat 14,201 16,154 17,446 19,813 I.A.2 İthalat 41,760 51,441 58,945 63,862 15,391 15,337 16,592 17,199 I.B.1 Gelirler 27,254 28,364 31,337 34,093 I.B.2 Giderler 11,862 13,027 14,746 16,894 -5,676 -7,119 -9,077 -10,889 Ι.Β HİZMETLER HESABI I.C GELİR HESABI I.D CARİ TRANSFERLER 3,100 3,400 1,591 2,757 II SERMAYE HESABI 2,048.6 3,041.3 4,332.3 4,090.8 2,325 3,311 4,674 4,638 276 270 342 547 ΙΙ.1 Gelirler ΙΙ.2 Giderler III SERMAYE ve FİNANS HESAPLARI IV FİNANS HESABI 12,606.6 20,363.7 27,361.4 30,160.2 -679 9548 -2,499 1,667 IV.B PORTFÖY YATIRIMLARI 7,323 8,115 17,442 16,428 ΙV.C DİĞER YATIRIMLAR 5,914 11,519 12,741 12,095 49 -224 -322 -29 88,3 263,1 699,7 729,7 IV.A DOĞRUDAN YATIRIM ΙV.D RESMİ REZERVLERDEKİ DEĞİŞİM V -12,694.9 -20,626.8 -28,061.1 -30,889.9 NET HATA ve NOKSAN Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Atina Ticaret Müşavirliği 64 ÖDEMELER DENGESİ BİLANÇOSU (Milyon EURO - Geçici) 2005 I CARİ İŞLEMLER HESABI Ι.A DIŞ TİCARET HESABI I.A.1 İhracat Petrol Gemi Diğer Mallar I.A.2 İthalat Petrol Gemi Diğer Mallar Ι.Β HİZMETLER HESABI I.B.1 Gelirler Turizm Ulaştırma Diğer Servisler I.B.2 Giderler Turizm Ulaştırma Diğer Servisler 2006 2007 2008 -14,743.5 -23,668.1 -32,393.4 -34,980.7 -27,559 -35,286 -41,499 -44,049 14,201 2,258 1,602 10,341 41,760 8,887 2,325 30,548 16,154 2,940 1,632 11,583 51,441 11,701 5,022 34,717 17,446 3,037 2,275 12,133 58,945 12,257 7,796 38,892 19,813 4,255 1,582 13,977 63,862 16,409 6,295 41,158 15,391 15,337 16,592 17,199 27,254 10,729 13,871 2,653 11,862 2,446 6,238 3,179 28,364 11,357 14,325 2,683 13,027 2,383 6,991 3,653 31,337 11,319 16,939 3,079 14,746 2,486 7,771 4,489 34,093 11,662 19,188 3,242 16,894 2,643 9,316 4,936 -5,676 -7,119 -9,077 -10,889 I.C GELİR HESABI I.D CARİ TRANSFERLER 3,100 3,400 1,591 2,757 II SERMAYE HESABI 2,048.6 3,041.3 4,332.3 4,090.8 2,325 2,137 188 276 23 253 3,311 3,117 194 270 32 237 4,674 4,401 272 342 27 315 4,638 4,242 396 547 192 355 ΙΙ.1 Gelirler Genel Hükümet (Çoğunluk-AB) Diğer Sektörler ΙΙ.2 Giderler Genel Hükümet (Çoğunluk-AB) Diğer Sektörler III SERMAYE ve FİNANS HESAPLARI IV FİNANS HESABI IV.A DOĞRUDAN YATIRIM Yurt Dışında Yurt İçinde IV.B PORTFÖY YATIRIMLARI Varlıklar Yükümlülükler ΙV.C DİĞER YATIRIMLAR Varlıklar Yükümlülükler ( Genel Hükümet Kredileri ) ΙV.D RESMİ REZERVLERDEKİ DEĞİŞİM V NET HATA ve NOKSAN -12,694.9 -20,626.8 -28,061.1 -30,889.9 12,606.6 20,363.7 27,361.4 30,160.2 -679 -1,180 501 7,323 -18,460 25,782 5,914 -6,302 12,216 -447 49 9548 -3,322 4275 8,115 -6,961 15,077 11,519 -5,851 17,370 -448 -224 -2,499 -3,900 1401 17,442 -16,351 33,793 12,741 -16,266 29,007 -2,342 -322 1,667 -1,810 3,477 16,428 -269 16,697 12,095 -27,823 39,918 -573 -29 88,3 263,1 699,7 729,7 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Atina Ticaret Müşavirliği 65 5.2.2 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Yunanistan geçmişte yabancı sermayenin ilgisini çekmede başarısız olmuş bir ülkedir. Avrupa Birliği’ne sonradan üye olan ülkelerde dahi yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları Yunanistan’ın önünde yer almaktadır. Geçmişte yabancı sermayenin ilgisini çekmede başarısız olan Yunanistan’a 2006’da daha önceki dönemlerin aksine ciddi yabancı sermaye girişi olmuştur. İstatistik Kurumu verilerine göre 2006 yılındaki 5.4 Milyar $ yabancı sermaye yatırımı Yunanistan tarihinde en Yıllar Milyon $ yüksek sermaye girişinin olduğu yıldır. Ancak rakamın bu seviyelere 1993 1244 çıkmasında Emporiki ve Geniki Bankalarının hisselerinin alınmasının büyük 1994 1166 payı bulunmaktadır. 1995 1198 2007 yılında OECD ülkelerinde yapılan doğrudan yabancı sermaye 1996 1196 yatırımlarında yaklaşık % 30 artış olurken Yunanistan’a yapılan yatırımlarda 1997 1089 % 65 civarında bir gerileme olmuş ve 2 Milyar $ seviyesinde kalmıştır. 2008 1998 72 sonu itibariyle Yunanistan’daki doğrudan yabancı sermaye stoğu 55 Milyar $’a yaklaşmış bulunmaktadır. Aynı dönem itibariyle Yunan şirketleri 1999 561 tarafından yurtdışında yapılan yatırımların toplamı ise 20 Milyar $ 2000 1108 civarındadır. Yunan şirketlerinin yatırımları başta bankacılık sektörü olmak 2001 1589 üzere Balkanlar’da yoğunlaşmıştır. 2002 50 Yunanistan Merkez Bankası’nın geçici verilerine göre 2008 yılındaki 2003 1276 doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının toplamı 3.5 Milyar Euro olmuştur. 2004 2103 2008 Mayısında Deutsche Telekom yaklaşık 2.5 Milyar Euro ödeyerek 2005 606 Yunan Telekom Şirketi OTE’nin % 20 hissesini satın almıştır. Aynı şirket 2006 5366 sene sonunda Yunan Devleti’nin OTE’deki % 3’lük hissesi için de yaklaşık 2007 2000 430 Milyon Euro ödeme yapmıştır. Bu iki ödemenin toplamı 3 Milyar Euro’ya 2008 4600 yaklaşmıştır. Bir başka ifade ile doğrudan yabancı sermayenin % 85’ini OTE hisselerini satın alan Alman telekom devi getirmiştir. Yabancı sermaye yatırımlarının yarısına yakın bölümü Lüksemburg merkezli şirketler tarafından yapılırken, Hollanda yaklaşık % 10’la ikinci sırada yer almaktadır. İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD % 5 civarında paylarla takip eden ülkelerdir. Yunanistan’a yabancı sermaye ilgisinin az olmasına ; AB’nin büyük pazarlarına coğrafi uzaklığı, pazarın küçük olması, ulaşım ağının yetersizliği, bürokratik işlemlerin uzun sürmesi, işgücü maliyetleri, sendikaların gücü ve son olarak stratejik olarak adlandırdıkları sektörlerde korumacı yaklaşımları neden olarak gösterilebilir. 2008 Yılındaki Başlıca Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Tarih Şubat 2008 Mayıs 2008 Temmuz 2008 Ağustos 2008 Eylül 2008 Eylül 2008 Kasım 2008 Kasım 2008 Aralık 2008 Yatırımcı Alapis- Kıbrıs Deutsche Telekom Xanatech (Kıbrıs) Emirates International Telecommunicat. Güneydoğu Avrupa Fonu (Kıbrıs) RTL (Alman) Deutsche Telekom Credit Agricole Dixons Yatırım Alapis-Yunanistan OTE’nin % 20 Hissesi Kanal 9 Forthnet Chrysi Efkairia Gazetesi Alpha TV OTE’nin % 3 Devlet Hissesi Emporiki Bankası Kotsovolos Tutar 50 Milyon Euro 2,548 Milyon Euro 22 Milyon Euro 103 Milyon Euro 30 Milyon Euro 26 Milyon Euro 431 Milyon Euro 46 Milyon Euro 28 Milyon Euro Kaynak: Yunanistan Yatırım Ajansı Yunan Ekonomi ve Maliye Bakanı Yorgos Alogoskufis’in Aralık 2008’de yaptığı açıklamaya göre, halen Yunan şirketlerinin Balkanlar’daki yatırımları 14 milyar Euro’nun üzerindedir. Öte yandan, Türkiye’deki yatırımlar Yunanistan kaynaklarına göre 4 milyar Euro’yu aşmaktadır. Yunan ekonomi çevreleri Türkiye’de temsilcilik, ortaklık, vs. şekillerde faaliyet gösteren Yunan girişimleri de dahil edildiğinde bu rakamın 7 milyar Euro’ya yaklaştığını tahmin etmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 66 5.3 YIL İÇİNDE ALINAN EKONOMİK ÖNLEMLER • Banka mevduat hesapları çıkarılan kanunla 100.000 Euro’ya kadar garanti altına alındı. Banka başına geçerli kanun maddesi ile örneğin 500,000 Eurosunu beş ayrı banka mevduatında eşit olarak tutan gerçek kişiler tasarruflarının tamamını garanti altına almış olmaktadır. • Ödenmeyen kredilerden dolayı ev ve araba hacizleri için daha önce 10.000 Euro olan sınır 20.000 Euro’ya yükseltidi • Hükümet bankaların daha önce verdikleri krediler için uyguladıkları faiz oranlarının değiştirilmemesi için gerekli yasal düzenlemeleri yapma kararı almıştır. • Piyasadaki nakit darlığını gidermeye yönelik olarak, bankalara 28 milyar Euro yardım paketi yasa ile onaylandı. • En son yapılan AB Ecofin toplantısında Yunanistan’da KDV’nin düşürülmesine gidilmemesi, bunun yerine kamu harcamalarında artışa gidilmesi tavsiye edildi. • Yunanlı tüccarlar kendi aralarında yaptıkları görüşmeler sonucunda fiyat indirimlerine başladılar. Kredi kartı kullanımında düşüş yaşanırken, nakit ödemelerde ciddi indirimler yapılıyor. Ayrıca, mağaza çalışma saatlerinde yeni düzenlemelere gidilecektir. • İhracat yapan şirketlere bir yıl süre ile 10 milyon Euro tutarında özel destek programı uygulanacaktır. Bu destek şirketlerin uluslararası pazarlarda ürün ve hizmetlerini tanıtmaya yönelik (fuarlara katılım, reklam vs.) oluşturulan olağan dışı bir programdır. • Yunan İhracatı Geliştirme Merkezi (HEPO) 2009 yılı süresince ihracatçıların birlikte katıldıkları veya düzenledikleri fuar, ticaret ve alım heyeti ve kongre-seminer gibi etkinliklere azami % 70 oranında olmak üzere katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda HEPO bütçesinin ilgili kalemindeki ödenek 9 Milyon Euro’dan 16 Milyon Euro’ya çıkarılmıştır. • Yurtdışında gerçekleşen etkinlikleri desteklemeye yönelik 3 milyon Euro tutarında ayrı bir bütçe onaylanmıştır. Bütçe üretim, turizm, kültür, yatırım ve yabancı sermaye alanlarında tanıtım amaçlı olarak kullanılacak ve yurtdışında önemli ticaret ve tüketim merkezlerinde gerçekleşecek olan etkinlikler Ekonomi, Kültür ve Turizm Bakanlıklarının koordinasyonunda yürütülecektir. • Dış ticaretin ve özellikle ihracatın seyrini takip etmeye yönelik özel bir komite kurulacak ve Komite kriz süresince Milli İhracat Kurulu çerçevesinde faaliyet gösterecek ve iki ayda bir toplanacaktır. • HEPO’nun ihracat stratejisi gözden geçirilecek ve konjonktürün gerektirdiği şekilde revize edilecektir. Bu kapsamda HEPO’nun etkinlikleri, krizden en az etkileneceği düşünülen Çin, Birleşik Arap Emirlikleri ile Yunan ürünlerinin mevcut durumda en çok satıldığı Almanya, ABD, Romanya, Bulgaristan, İngiltere ve Rusya gibi ülkelerde yoğunlaşacaktır. Ayrıca, sektör odaklı tanıtım ve reklamlara ağırlık verilecektir. • Dış rekabete en fazla açık olan ve krizden önemli derecede etkilenen sektörlere destek verilecektir. • Yunan İhracatı Geliştirme Merkezi HEPO ile Yatırım Ajansı Invest in Greece arasında geniş ve senkronize bir işbirliği başlatılacaktır. • Otomotiv sektöründe yaşanan durgunluğun önüne geçmek için ÖTV’de 4 ay süreyle otomobillerin özelliklerine göre % 20 ila % 50 oranında indirime gidilecek ve 4. ay sonunda yeniden gözden geçirilecektir. Atina Ticaret Müşavirliği 67 5.4 DIŞ TİCARET 5.4.1 Genel Durum Yunanistan’ın milli hesaplara ilişkin istatistiki verilerin derlenmesi ve hesaplanmasında AB’nin resmi istatistik kurumu ile geçmişte karşı karşıya kaldığı daha önce ifade edilmişti. Benzer problem; yayınlanan dış ticaret rakamlarında da kendisini göstermektedir. Yunanistan Merkez Bankası, İstatistik Kurumu, İhracatçılar Birliği, Ekonomi ve Maliye Bakanlıklarınca ayrı ayrı açıklanan rakamlar arasında kimi zaman % 10’lara varan farklar görülebilmektedir. Hatta İstatistik Kurumunun farklı iki yayımındaki rakamlar ile web sitesinde açıklanan rakamlar bile birbirinden farklılıklar gösterebilmektedir. Bu nedenle Yunanistan’ın genel dış ticaret rakamları aşağıda çeşitli kaynaklardan ayrı ayrı olarak sunulmakla birlikte bu noktadan sonraki değerlendirmelerde Yunanistan İstatistik Kurumu verileri baz alınacaktır. Yunanistan AB’ye üye olmadan önce tipik bir tarım ülkesi iken, 1981 yılında tam üyeliği takiben, gerek sanayileşmede gerek tarım sektöründe kaydettiği ciddi anlamdaki makineleşmenin etkisiyle kalkınma sürecini başarıyla devam ettirerek sanayi toplumu olma kimliğini yakalayan bir ülke konumuna yükselmiştir. Halen AB üyesi ülkeler arasında (ilk 15’ler) AB fonlarından en fazla istifade eden ülke konumunda olan Yunanistan, 1959 yılından (AB üyeliğine ilk başvuru tarihi) 2004 yılına kadarki geçen 45 yıllık süre içinde nüfusuna göre AB fon ve finansal kaynaklarından en çok istifade eden ülke konumunda olmuş ve yaklaşık 154 Milyar Dolarlık bir yardım almıştır. AB Komisyonu tarafından yapılan açıklamada, 2007- 2013 yılları arasında AB’nin bölgesel fonlarından 21 Milyar Euro daha verilmesi öngörülmüştür. Özellikle tekstil ve giyim eşyasının hammaddesi olan pamuk üretiminde AB’den sağlanan tarımsal destek kapsamındaki fonlarının da yardımıyla AB’nin ve Avrupa’nın bir numaralı pamuk üreticisi konumuna yükselmesi doğal olarak ilgili sektörlerin gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. 1980’li yıllarda AB fonlarından çok yoğun biçimde faydalanan Yunanistan AB’nin korumacılık duvarlarının da etkisiyle oldukça kuvvetli bir tekstil ve hazır giyim sektörü oluşturmuştur. Hatta 1980’li yılların sonuna doğru tekstil ve giyim sektörünün toplam ihracattaki payı % 25’lere kadar yükselmiştir. Hazır giyim yanında diğer sektörlerden mobilya, petro kimya ürünleri, kimyasallar, kağıt ürünleri gibi imalat sanayi sektörlerinde yapılan yatırımlarda kendine yeterli hale gelen Yunanistan, beyaz eşya, otomotiv ve high-tech diye nitelendirilen elektronik ürünleri üretiminde iç pazarın çok küçük olması ayrıca, AB’de yoğun bir rekabetin de hüküm sürmesi nedeniyle fazla bir aşama kaydedememiş ve iç talep tamamen ithalat ile karşılanmıştır. 1990’lı yıllarda Doğu Blokunun çökmesi sonucunda sanayileşmiş ülkelerin ucuz işgücünden faydalanmak amacıyla üretim birimlerini bu ülkelere taşıyarak düşük maliyetli üretime başlamaları, ayrıca Uzakdoğu ülkelerinden Çin, Kore, Hindistan ve Pakistan gibi ülkelerin çok düşük fiyatlarla Yunanistan’ın da içinde bulunduğu AB pazarlarını, açık bir ifadeyle, işgale başlamasıyla Yunan imalat sanayi sıkıntılı bir döneme girmiştir. 2000 yılını takiben ivme kazanan Uzakdoğu menşeli ürünlerin Yunan pazarındaki artan payı Yunanistan’da ağırlıklı olarak mobilya, tekstil, hazır giyim, seramik ve inşaat malzemeleri sektöründe ciddi rahatsızlıklara neden olmuş, üretici firmaların büyük bir kısmı üretim birimlerini kapatarak ithalata yönelmeye başlamışlardır. Bu çerçevede Yunanistan’ın sektör bazındaki ihracatına kabaca göz atıldığında görüleceği üzere, ihracatının ağırlıklı olarak hammadde, yarı mamuller ve tarım ürünlerinden oluştuğu görülmektedir. Genel ihracat içinde geleneksel olarak önemli bir yere sahip olan tarım ürünlerine madde bazında bakıldığında tarım ürünü ihracatının % 70’ini sırasıyla yaş meyve ve sebze, pamuk, tütün ve zeytinyağı gibi kalemlerden oluştuğu gözlenmiştir. 2008 yılı verilerine göre; toplam ihracatın yaklaşık % 20’lik bölümünü tarım menşeli ürünler oluştururken, sanayi ürünleri kapsamında değerlendirilen ürünler toplam ihracatın yaklaşık % 60’ını oluşturmuştur. Ağırlığını ham petrol ve ürünlerinin oluşturduğu yakıt ürünlerinin toplam ithalattan aldığı pay ise % 20 civarındadır. Atina Ticaret Müşavirliği 68 Yunanistan’ın ithalatına bakıldığında ise, mevcut sanayinin yapısal sorunları nedeniyle ithalatın çok büyük bir oranının sanayi ürünlerinden oluştuğu gözlemlenmiştir. 2008 yılı verilerine göre toplam ithalat içerisinde yaklaşık % 85 oranında pay alan sanayi ürünleri (madeni yağlar ve yakıt dahil) ithalatı yıldan yıla süregelen bir artış eğilimi takip etmektedir. Bu artışta hiç şüphesiz özellikle son yıllarda başta tekstil ve hazır giyim ile mobilya sektörü olmak üzere birçok imalat sektöründe Uzakdoğu ülkeleri ve Türkiye’den gelen daha ucuz ve kaliteli ürünlerle rekabet edemeyen Yunanlı sanayicinin üretimini durdurarak ithalata yönelmesinin önemli katkıları olmuştur. Zaten, otomotiv ve beyaz eşya, elektronik ürünleri gibi sektörlerde ciddi bir üretim kapasitesi (otomotiv üretimi hiç yok) olmayan sanayi sektörü yıllardan beri tekstil, hazır giyim plastik ürünleri vb odaklı üretim yaparken, bu sektörler de nispeten çok yüksek düzeyde seyreden üretim maliyetleri nedeniyle dışarıdan gelen rekabete ayak uyduramamışlardır. Mevcut sanayi yapısı itibariyle Yunanistan gıda ve belli birkaç sektör dışında tamamen ithalata bağımlı bir ülke konumundadır. Yunanistan’ın 1981 yılındaki AB üyeliğinden sonra dış ticaretindeki açık giderek büyümüştür. Üyelik öncesinde % 50’lere varan korunma oranları sayesinde dış ticaret göreceli olarak kontrol altında iken 1990’ların başında neredeyse tüm koruma oranları kaldırılmıştır. İhracatın yarısından fazlası AB üyesi ülkelere yapılırken, başta Rusya olmak üzere İran ve S.Arabistan’dan önemli miktarlarda petrol ve doğalgaz ithalatı yapılmaktadır. 2008 yılında Almanya, İtalya, Rusya, Fransa ve Çin ticarette ilk beş ülkedir. İlk beş ülke ile yapılan ticaretin toplama içindeki payı % 40’a yaklaşmaktadır. İhracatta ilk beş ülke sırasıyla İtalya, Almanya, Bulgaristan, GKRY ve ABD iken ithalat için sıralama Almanya, İtalya, Rusya, Çin ve Fransa şeklindedir. 5.4.2 Dış Ticaret Mevzuatı 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan'da dış ticaret, AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Yunanistan’nın AB’nin Ortak Dış Ticaret Politikası dışında ulusal bazda bir dış ticaret mevzuatı mevcut olmayıp, dış ticaret alanındaki ulusal mevzuat AB direktiflerinin ulusal mevzuata uygulanması ile yürütülmektedir. AB uygulamalarına paralel olarak, uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanan mallar dışında ithali yasak ürün bulunmamaktadır. Yunanistan’da ihracat işlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan’ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değişen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1 AKP ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menşe belgesi aranmaktadır. Eski ve kullanılmış mal ithalatında teknik özelliklerini yitirmemiş olmaları, çevre ve güvenlik açısından gerekli şartları sağlamaları koşulu ile bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda, AB Komisyonu tarafından belirlenen Ortak Gümrük Tarifesi tatbik edilmektedir. Tarım ürünleri ticaretinde AB’nin Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri uygulanmakta olup, sanayi ürünlerinde AB içerisinde ortak düzenlemeye tabi malların ithalatında sağlık çevre ve güvenlik koşullarına uygunluk şartı aranmaktadır. Bu çerçevede başta Sanayi Bakanlığı olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlıkları tarafından piyasa gözetimi ilkeleri çerçevesinde kontroller uygulanmaktadır. Avrupa Birliği’nin bir üyesi olarak Yunanistan, AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaşmaları üstlenmiş olup, Ortak Dış Ticaret politikası tatbik etmektedir. Bu çerçevede EFTA Ülkeleri, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri, Güney Afrika Cumhuriyeti, Akdeniz Ülkeleri, Meksika ve Şili gibi AB’nin STA imzaladığı ülkelerle serbest ticaret anlaşması hükümleri geçerli olup, AB’nin gelişme yolundaki ülkelere GSP mekanizması çerçevesinde uyguladığı tek taraflı taviz sistemi yürürlüktedir. Atina Ticaret Müşavirliği 69 AB ülkeleri ile Yunanistan arasında Gümrük Vergileri ve eş etkili vergilerle miktar kısıtlamaları ve benzeri önlemlerden muaf olarak, mallar serbest dolaşmakta, AB dışındaki ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaktadır. Tarım ürünleri itibariyle AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri ve telafi edici mekanizmalar uygulanmaktadır. İthalatta KDV, piyasa fiyatı ve gümrük vergisi üzerinden tahsil edilmekte ve gümrük vergisinin matrahı AB Komisyonu direktiflerince DTÖ Gümrük Kıymet Kodu hükümlerine paralel olarak belirlenmektedir. İthalatta haksız rekabetin önlenmesine ilişkin anti damping kuralları AB düzeyinde ve AB Komisyonu tarafından uygulanmaktadır. 5.4.3 Tarife Dışı Engeller Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. Yunanistan’da AB dışı ülkelerden yapılan ithalatta, AB’nin ortak gümrük tarifesi ile kural ve kısıtlamaları aynen uygulanmaktadır. Topluluğun Entegre Gümrük Tarifesi – TARIC – AB gümrük birliğine ithal edilen ve bazı durumlarda birlikten ihraç edilen belirli ürünlere uygulanan çeşitli kuralları göstermektedir. Yunanistan bir çok iş dalında çeşitli ulusal engeller uygulama eğilimindedir. AB üyesi ülkeler için genelde geçerli olmayan bu engelleri aşmak için yabancı şirketler Yunan veya AB orjinli şirketlerle işbirliğine gitme yolunu tercih edebilmektedir. Tüm AB üyesi ülkelerde olduğu gibi insan ve çevre sağlığı ile ürün güvenliği gerekçesiyle uyulması gereken CE işareti vb. gibi kurallar bulunmaktadır. Ürünlerin etiketlenmesi ve paketlenmesi ile ilgili olarak Yunanca yazılması, miktar ve üretim tarihinin belirtilmesi gibi çeşitli zorunluluklar bulunmaktadır. Bu konu ileride ayrı bir bölüm olarak ihracatçılarımızın dikkatine sunulmuştur. Fikri ve sınai mülkiyet hakları Yunanistan pazarında dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. 5.4.4 Anti-Damping Uygulamaları AB tarafından ülkemize yönelik uygulanan anti-damping önlem ve soruşturmaları Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın web sayfasından güncel olarak takip edilebilmektedir. 2009 Nisan itibariyle Türkiye’nin 7213 ve 7227 GTİP’li Filmaşin ve 730661 GTİP’li Demir Çelikten Tüp ve Boru ihracatı ile ilgili olarak açılan soruşturmalar devam etmektedir. 5.5 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ Yunanistan’ın 2003 yılında 50 milyar Euro sınırını aşan toplam dış ticaret hacmi son 5 senede yaklaşık % 50 artış göstererek 2008 sonunda 78 milyar Euroyu aşmış bulunmaktadır. Dolar bazında yapılan değerlendirmede ise toplam dış ticaret hacminin ilk kez 2008 yılında 100 Milyar Dolar barajını aştığı görülmektedir. 2008 yılında toplam dış ticaretin % 56’sına yakın bölümü AB üyesi ülkelerle yapılmıştır. AB üyesi ülkelere yapılan ihracatın toplama oranı % 63 civarındayken, ithalatın yaklaşık % 54’lük bölümü AB’den yapılmıştır. İhracatın ithalatı karşılama oranı son 5 yıllık süreçte % 30’lar civarında seyretmektedir. 2008 sonunda 50 milyar dolara ulaşan cari açığın en önemli sebebi anılan oranın bir türlü istenen seviyeye ulaşmamasıdır. Yunanistan’ın mevcut sanayi ve teknoloji alt yapısı itibariyle sanayi ürünleri ihracatında Avrupa Birliği içinde rekabet gücü en düşük ülkeler arasında yer alması, dış ticaretin ödemeler dengesindeki zayıf halka olmasına neden olmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 70 5.5.1 Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri Yunanistan’ın Euro bazında da toplam dış ticareti 2003 yılında 50 Milyar Euro’yu geçmiş ve 2008 sonunda 78 Milyar Euro seviyesinde kalmıştır. Dış ticaret 2003-2008 arasında dolar bazında % 100 artış gösterirken, Euro bazındaki artış ancak % 50 olmuştur. Dolar-Euro paritesinde euro lehine yükseliş bunun en önemli sebeplerinden bir tanesidir. Yunanistan’ın ihracatı 2004-2008 arasında ortalama % 10, ithalatı % 11 artış göstermiştir. 2008’de dünya ithalatından aldığı pay % 0.5 ; ihracatından aldığı pay ise % 0.2 seviyelerinde olmuştur. Dış Ticaret (Milyar $) 100 80 60 40 20 0 2003 2004 2005 2006 İhracat 2007 2008 İthalat Dış Ticaret İstatistikleri (Milyon Euro) 2008 Değişim (%) 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 İhracat 17,333 0.6 17,223 16,447 14,046 12,357 12,007 12,057 12,680 İthalat Toplam Dış Ticaret Dış Ticaret Açığı 60,679 8.9 55,720 50,722 43,942 42,391 40,299 38,304 35,740 78,012 6.9 72,943 67,169 57,988 54,748 52,306 50,361 48,420 43,346 12.6 38,497 34,275 29,896 30,033 28,292 26,247 23,060 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Dış Ticaret İstatistikleri (Milyar Dolar) 2008 Değişim (%) 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 İhracat 25.4 8.1 23.5 20.9 17.5 15.2 13.7 10.8 10.3 İthalat Toplam Dış Ticaret Dış Ticaret Açığı 88.5 16.3 76.1 63.7 54.9 52.8 44.9 32.5 28.2 113.9 14.4 99.6 84.6 72.4 68 58.6 43.3 38.5 63.1 19.9 52.6 42.8 37.4 37.6 31.2 21.7 17.9 Kaynak : OECD&Yunanistan İstatistik Kurumu 2008 yılında turizmden elde edilen yaklaşık 11 Milyar Euro ve taşımacılıktan gelen 20 Milyar Euro civarındaki gelire rağmen cari açık hala Yunan ekonomisi için büyüyen bir tehdit olarak görülmektedir. Yunanistan’ın 2007 yılında Euro bazında toplam dış ticareti bir önceki yıla göre % 8.5 büyüme göstermiştir. Bu artışdaki önemli pay ithalatta meydana gelen değişimden kaynaklanmaktadır. 2007 yılında ithalat % 9.8 artış gösterirken ihracattaki artış % 4.6’da kalmıştır. Dış ticaret açığındaki büyüme ise % 11.3 olmuştur. 2008 yılında dış ticarette Euro bazlı büyüme % 6.9 olmuştur. Dolar bazında ise büyüme % 14’ü aşmıştır. Euro bazında ihracattaki artış ihmal edilebilir düzeyede iken dolar bazında artış % 8 civarındadır. İthalat euro bazında % 8.9;dolar bazında ise % 16.3 şeklindedir. Mal ve hizmet ihracatı birlikte değerlen-dirildiğinde ihracatın ithalatı karşılama oranı 2006 yılında % 70’den biraz fazla iken takip eden iki yılda oran % 66’lara çekilmiştir. Ekonomistleri tedirgin eden cari işlemler açığındaki negatif trendi anılan oran doğrulamaktadır. Ancak burada belirtilmesi Atina Ticaret Müşavirliği 71 gereken bir nokta, mevzuatta yapılan değişiklikle d 2008 sonu unda 30 ya aşını aşmış ş gemilerin n limanlara girişine izzin verilmeyyecek olma ası nedeniy yle Yunan armatörlerin a n 300 civarında gemii siparişi ve ermiş bulun nmalarıdır. Gemi ithala atı için öde enen yüksekk rakamlar dengeyi ge eçici olarakk menfi yön nde etkilemektedir. İlerride de görü üleceği üzere Yunanisttan’ın dış ödemeler billançosunda a 2007 yılın ndaki toplam m mal ve hizmet h ihraccatı 45 Mily yar Euro’ya a yaklaşmış, buna muk kabil ithalatt 67.5 Milyar Euro olm muştur. 2008’de ise ma al ve hizme et ihracatı ilk kez 50 M Milyar Euro’y yu aşmıştır. İthalat ise e 77.5 Milya ar seviyesind de gerçekle eşmiştir. Dış Ticarretin AB ve 3..Ülkelere Görre Dağılımı (M Milyon €) İtthalat Yıllar İhraccat Tooplam Dış Ticcaret AB 3. Ülkeler Ü Toplam AB B 3. Ülkeler Toplam m AB 3. Ülkeler Toplam 2008 33.3 2 27.4 6 60.7 11.00 6.3 17.3 44.3 33.7 78.0 2007 32.3 2 23.4 5 55.7 11.22 6.0 17.2 43.5 29.4 72.9 2006 27.8 2 22.9 5 50.7 8.88 7.6 16.4 36.6 30.5 67.1 2005 24.6 19.3 4 43.9 7.44 6.6 14.0 32.0 25.9 57.9 2004 24.2 18.2 4 42.4 6.55 5.9 12.4 30.7 24.1 54.8 2003 22.1 18.2 4 40.3 5.99 6.1 12.0 28.0 24.3 52.3 2002 22.3 16.0 3 38.3 6.44 6.3 12.7 28.7 22.3 51.0 Not : Veriller Yunanistann İstatistik Kurrumu’ndan derrlenmiştir. an’ın son be eş yıl içinde e AB üyesi ülkelerle yaptığı ticare etin toplama a oranı % 54 5 ila % 59 9 Yunanista arasında değişmiştir. 2007 yılınd daki % 59’lu uk oran bu beş yıl içeriisindeki en büyük oran ndır. nda toplam dış ticaretin yaklaşık % 56’sı AB B üyesi ülke elerle yapılm mıştır. Diğerr 26 ülkeye e 2008 yılın yapılan ih hracatın top plam ihraca ata oranı % 63.5 seviy yesinde ike en bu ülkele erden yapıla an ithalatın n toplam içiindeki payı % 56’dır. Toplam İthalat İhracat AB B 3.Ülkeler 2008 yılın nda dış tica arette euro bazındaki b b büyüme yak klaşık % 7’d dir. Birlik üyyesi ülkelerd den yapılan n ithalat % 3 artarken 3. 3 Ülkelerde en yapılan ithalatta büy yüme % 17 olmuştur. Yunanista an’ın 2008 yılında AB’ye yaptığı ihracatta i % 2 daralma a olmuş bun na mukabil 3. Ülkelere e yapılan ih hracat % 5 artış a gösterm miştir. İthalatın Dağılımı İ İthalat (Milyar Euro) Değişim (%) 2006 2007 2008 2006/2007 200 07/2008 AB 27.8 32.3 33.3 16.2 3.1 3.Ülke eler 22.9 23.4 27.4 2.2 17.1 TOPLA AM 50.7 55.7 60.7 9.9 9.0 Atina Tica aret Müşaviirliği 72 5.5.2 Baş şlıca Ülkele ere Göre Dıış Ticaret (Milyon $)-2 2008 Euro Ülkeler Top plam Almanya a İtalya Rusya Fransa Çin Hollanda a İngiltere İspanya ABD Bulgaristtan Belçika TÜRKİYE E İran GKRY Libya G.Kore S.Arabisttan Romanya a İsviçre Japonya İtha alat Dolar İhrac cat Topla am İthalatt İhracat 9,059.4 8,920.4 4,872.9 3,766.4 3,451.6 3,209.0 2,777.0 2,638.5 2,536.1 2,399.6 2,362.6 7,2 238.1 6,9 918.5 4,4 454.0 3,0 098.0 3,3 347.1 2,8 806.9 1,9 956.9 2,1 133.7 1,6 650.7 1,1 162.6 2,1 139.9 1,82 21.3 13,227 7.9 10,555..8 2,00 01.9 13,026 6.7 10,089..7 41 18.9 7,110 0.2 6,495..6 66 68.4 5,498 8.6 4,518..0 10 04.5 5,034 4.6 4,881..4 40 02.1 4,683 3.4 4,093..5 82 20.1 4,057 7.0 2,853..9 50 04.8 3,852 2.3 3,111..7 88 85.4 3,706 6.4 2,407..4 1,23 37.0 3,510 0.4 1,695..5 22 22.7 3,447 7.5 3,120..7 2,672.1 1 2,937.0 0 614.5 5 980.6 6 153.3 3 589.9 9 1,203.1 1 740.6 6 1,299.0 0 1,814.8 8 326.7 7 2,3 314.9 1,693.3 62 21.7 3,381 1.5 2,469.4 912.1 2,035.4 1,772.7 1,699.7 1,463.7 1,388.0 1,297.7 1,105.8 952.8 2,0 027.2 669.7 6 1,6 652.6 1,4 435.3 1,3 326.8 525.3 5 833.8 8 920.1 9 8.1 1,10 03.0 4 47.2 2 28.4 6 61.2 77 72.4 27 72.0 3 32.7 2,968 8.4 2,594 4.9 2,479 9.3 2,134 4.8 2,024 4.7 1,899 9.2 1,615 5.0 1,389 9.8 2,956..4 976..7 2,410..0 2,093..2 1,934..9 766..0 1,215..9 1,341..8 12.0 0 1,618.2 2 69.2 2 41.6 6 89.8 8 1,133.2 2 399.0 0 48.0 0 Y Yunanistan n’ın Dış Ticaretinde Başlıca Ülke eler (Milyarr €) 10.000 0 8.000 0 Toplam İthalat 6.000 0 İhracat 4.000 0 2.000 0 0 Atina Tica aret Müşaviirliği 73 Yunanis stan’ın İthallatında İlk 20 2 Ülke-200 08 (Milyon $) 20088 2 2007 2006 20005 2004 ALMANYA A İTALYA RUSYA ÇİN FRANSA HOLLANDA BELÇİKA İSPANYA İRAN İNGİLTERE E 10,5555.8 10,0899.7 6,495..6 4,881..4 4,518..1 4,093..5 3,120..7 3,111..7 2,956..4 2,853..9 9,708.6 8,825.4 4,271.7 3,813.5 4,203.8 3,779.9 2,899.2 2,730.4 2,714.8 2,727.9 7,953.3 7,401.4 4,487.7 2,281.7 3,771.8 3,280.6 2,222.1 2,253.8 2,276.7 2,379.4 7,2002.7 6,6667.9 4,211.9 2,115.8 3,115.3 2,9994.2 1,9550.2 2,1228.6 1,8449.8 2,0224.2 7,010.6 6,764.2 2,852.5 1,757.6 3,358.3 2,911.8 1,960.2 2,017.7 1,430.3 2,191.3 TÜRKİYE 2,469.4 2,,277.8 1,663.5 1,1888.8 1,218.5 LİBYA ABD GÜNEY KO ORE S. ARABİS STAN BULGARİS STAN JAPONYA KAZAKİST TAN İSVİÇRE AVUSTUR RYA TOPLAM İTHALAT 2,410..0 2,407..4 2,093..2 1,934..9 1,695..5 1,341..8 1,306..4 1,215..9 1,141..3 88,4933.0 1,364.9 1,720.4 2,573.2 1,282.9 1,175.3 1,702.5 1,008.9 1,449.5 9 970.9 755,766.0 1,034.1 1,118.1 2,665.0 2,432.9 974.3 1,615.0 … 751.2 723.6 63,643.0 7644.2 1,8559.6 1,4664.8 2,2443.9 7311.9 1,1551.7 … 7400.6 5688.8 56,8558.0 643.8 2,337.1 2,135.5 1,590.7 572.3 1,531.2 … 743.5 558.7 52,684.0 Kaynak : Yunanistan Y İs İstatistik Kuruumu Not: Yunanistan’ın ithaalatındaki ilk 50 5 ülke ekler bbölümündedir. 12.000 0 10.000 0 2008 2007 8.000 0 6.000 0 4.000 0 2.000 0 0 Atina Tica aret Müşaviirliği 74 Yunan nistan’ın İhrracatında İlk İ 20 Ülke--2007-2008 (Milyon $ ve €) 2007 2008 Euro Dolar Euro Dolar 2,001.9 2 1,821.3 1,237.0 1,102.9 885.4 820.1 772.4 668.4 22,937.0 2 2,672.1 1 1,814.8 1 1,618.2 1 1,299.0 1 1,203.1 1 1,133.2 980.6 11,841.1 11,980.3 11,109.9 11,111.9 692.6 923.3 774.7 716.2 2,527.6 2,718.7 1,523.8 1,526.5 950.9 1,279.9 1,063.5 983.2 TÜRKİY YE 621.7 912.1 620.2 851.5 İSPANY YA MAKEDONYA RUSYA HOLLAN NDA ARNAVU UTLUK İSVİÇRE E SLOVEN NYA SIRBİST TAN BELÇİKA A BAE POLONY YA İSVEÇ 504.8 442.1 418.9 402.1 378.3 271.9 248.5 234.2 222.7 217.8 217.3 156.1 740.1 648.7 614.5 589.9 555.1 399.0 364.5 343.6 326.7 319.7 318.7 229.1 580.4 389.9 356.5 344.1 452.9 124.3 202.3 218.9 276.8 199.9 234.1 178.7 796.8 535.3 489.4 472.5 621.8 170.7 285.9 300.5 380.1 274.4 321.4 245.3 TOPLAM M İHRACAT 17,333 2 25,430 117,223 23.644 İTALYA ALMANY YA BULGAR RİSTAN GKRY ABD İNGİLTE ERE ROMAN NYA FRANSA A Kaynak : Yunanistan İstatistik İs Kurum mu Yunanista an’ın İhrac catında Baş şlıca Ülkele er (Milyar $) 3.000 2.500 2008 2007 2.000 1.500 1.000 500 0 Atina Tica aret Müşaviirliği 75 5.5.3 Ülke Grupları ve Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticaret 2007-2008 Yıllarına İlişkin Mukayese ve Değerlendirme İTHALAT - Bölgeler/Topluluklar İthalat (Milyon €) % Değişim % Dağılım 2008 2007 08/07 2008 2007 Dünya 60,679 55,522 9.29 100,0% 100,0% OECD (29 Ülke ) 36,776 37,502 -1.94 60.6% 67.5% 31,640 30,669 3.17 52.1% 55.2% 28,842 28,739 0.36 47.5% 51.8% 2,000 1,458 37.17 3.3% 2.6% 944 1,355 -30.33 1.6% 2.4% 2,930 2,867 2.20 4.8% 5.2% Balkan Ülkeleri 2,039 1,976 3.19 3.4% 3.6% BDT Ülkeleri 6,086 4,372 39.20 10.0% 7.9% Kuzey Afrika ve O.Doğu 6,072 4,869 24.71 10.0% 8.8% 231 153 50.98 0.4% 0.3% 2,262 2,705 -16.38 3.7% 4.9% Latin Amerika 647 778 -16.84 1.1% 1.4% Diğer Ülkeler 5,794 4,320 34.12 9.5% 7.8% AB (27) AB (15) Kuzey Amerika Diğer Gelişmiş Ülkeler Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) Güneydoğu Asya 2006-2007 Yıllarına İlişkin Mukayese ve Değerlendirme İTHALAT - Bölgeler/Topluluklar İthalat (Milyon €) % Değişim % Dağılım 2007 2006 07/06 2007 2006 Dünya 55,522 50,729 9.45 100,0% 100,0% OECD (29 Ülke ) 37,502 33,822 10.88 67.5% 66.7% 30,669 27,793 10.35 55.2% 54.8% 28,739 26,371 8.98 51.8% 52.0% Kuzey Amerika 1,458 1,016 43.50 2.6% 2.0% Diğer Gelişmiş Ülkeler 1,355 1,350 0.37 2.4% 2.7% Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) 2,867 2,056 39.45 5.2% 4.1% Balkan Ülkeleri 1,976 1,768 11.76 3.6% 3.5% BDT Ülkeleri 4,372 4,512 -3.10 7.9% 8.9% Kuzey Afrika ve O.Doğu 4,869 5,314 -8.37 8.8% 10.5% 153 111 37.84 0.3% 0.2% 2,705 2,727 -0.81 4.9% 5.4% Latin Amerika 778 472 64.83 1.4% 0.9% Diğer Ülkeler 4,320 3,609 19.70 7.8% 7.1% AB (25) AB (15) Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) Güneydoğu Asya Atina Ticaret Müşavirliği 76 2007-2008 Yıllarına İlişkin Mukayese ve Değerlendirme İHRACAT - Bölgeler/Topluluklar İhracat (Milyon €) % Değişim % Dağılım 2008 2007 08/07 2008 2007 Dünya 17,333 17,148 1.08 100,0% 100,0% OECD (29 Ülke ) 9,683 9,694 -0.11 55.9% 56.5% 11,101 9,254 19.96 64.0% 54.0% 7,161 7,404 -3.28 41.3% 43.2% Kuzey Amerika 994 810 22.72 5.7% 4.7% Diğer Gelişmiş Ülkeler 115 206 -44.17 0.7% 1.2% Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) 934 780 19.74 5.4% 4.5% AB (25) AB (15) Balkan Ülkeleri 2,844 3,203 -11.21 16.4% 18.7% BDT Ülkeleri 581 555 4.68 3.4% 3.2% Kuzey Afrika ve O.Doğu 950 963 -1.35 5.5% 5.6% Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) 157 149 5.37 0.9% 0.9% Güneydoğu Asya 137 181 -24.31 0.8% 1.1% Latin Amerika 108 109 -0.92 0.6% 0.6% Diğer Ülkeler 1,421 938 51.49 8.2% 5.5% 2006-2007 Yıllarına İlişkin Mukayese ve Değerlendirme İHRACAT - Bölgeler/Topluluklar İhracat (Milyon €) % Değişim % Dağılım 2007 07/06 07/06 07/06 2006 Dünya 17,148 16,485 4.02 100,0% 100,0% OECD (29 Ülke ) 9,694 9,788 -0.96 56.5% 59.4% 9,254 8,944 3.47 54.0% 54.3% 7,404 7,420 -0.22 43.2% 45.0% Kuzey Amerika 810 831 -2.53 4.7% 5.0% Diğer Gelişmiş Ülkeler 206 142 45.07 1.2% 0.9% Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) 780 992 -21.37 4.5% 6.0% 3,203 2,761 16.01 18.7% 16.7% BDT Ülkeleri 555 464 19.61 3.2% 2.8% Kuzey Afrika ve O.Doğu 963 1,372 -29.81 5.6% 8.3% Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) 149 97 53.61 0.9% 0.6% Güneydoğu Asya 181 221 -18.10 1.1% 1.3% Latin Amerika 109 124 -12.10 0.6% 0.8% Diğer Ülkeler 938 536 75.00 5.5% 3.3% AB (25) AB (15) Balkan Ülkeleri Kaynak: Tablolar Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinden derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 77 5.5.4 Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı İHRACAT (Milyon $) 2008 2007 2006 2005 2004 TARIM ÜRÜNLERİ 5,307.2 4,610.8 4,168.3 3,767.8 2,412.9 Gıda ve Canlı Hayvan 3,976.1 3,445.3 2,928.0 2,577.5 1,756.9 Tütün ve İçecekler 848.5 685.5 637.6 695.1 494.9 Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar 482.6 480.0 602.7 495.2 161.1 HAMMADDELER 1,137.6 1,054.3 1,332.0 859.6 688.8 Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler 1,137.6 1,054.3 1,332.0 859.6 688.8 YAKITLAR 2,971.7 2,852.2 2,723.0 1,643.8 865.7 Madeni yakıtlar, yağlar vs. 2,971.7 2,852.2 2,723.0 1,643.8 865.7 SINAİ ÜRÜNLER 15,523.7 14,166.1 12,100.1 10,738.2 8,062.7 Kimyasal Ürünler 3,384.8 3,234.2 2,731.8 2,547.0 1,640.6 Hammadde bazında sınıf. mamüller 5,760.9 5,106.2 4,281.0 3,571.6 2,719.9 Makina ve Nakliye Ekipmanları 3,567.9 3,168.3 2,625.2 2,219.9 1,674.2 Muhtelif mamüller 2,810.2 2,657.3 2,462.1 2,399.8 2,028.8 DİĞER 669.8 785.6 567.3 449.9 318 Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 669.8 785.6 567.3 449.9 318 TOPLAM İHRACAT 25,430.1 23,469.0 20,890.7 17,459,4 12,348.1 İTHALAT (Milyon $) 2008 2007 2006 2005 2004 TARIM ÜRÜNLERİ 9,190.1 8,124.7 6,641.2 5,978.1 4,691.9 Gıda ve Canlı Hayvan 7,643.1 6,822.0 5,531.5 4,970.6 30903.7 Tütün ve İçecekler 1,123.5 1,010.6 902.0 847.2 652.4 423.5 292.1 207.7 160.3 135.7 HAMMADDELER 2,431.7 2,165.1 1,537.3 1,370.9 1,062.3 Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler 2,431.7 2,165.1 1,537.3 1,370.9 1,062.3 YAKITLAR 17,672.6 11,491.7 12,188.0 9,798.6 5,383.9 Madeni yakıtlar, yağlar vs. 17,672.6 11,491.1 12,188.0 9,798.6 5383.9 SINAİ ÜRÜNLER 59,037.3 53,605.4 43,080.4 37,520.1 31,184.1 Kimyasal Ürünler 12,116.1 10,572.6 8,690.4 7,907.4 5,669.0 Hammadde bazında sınıf. mamüller 11,684.3 11,033.1 8,986.8 7,352.5 5,975.5 Makina ve Nakliye Ekipmanları 23,994.5 22,521.1 18,160.7 15,841.7 14,635.6 Muhtelif mamüller 11,242.4 9,478.6 7,242.5 6,418.5 4,904.0 DİĞER 160.9 601.1 203.3 97.0 89.2 Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 160.9 601.1 203.3 97.0 89.2 88,492.8 75,987.9 63,650.2 54,764.7 42,411.3 Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar TOPLAM İTHALAT Atina Ticaret Müşavirliği 78 5.5.5 Başlıca Maddelere Göre İthalat-2008 (İlk 20 Madde) (27) MİNERAL YAKITLAR (84) NÜKLEER REAKTÖRLER, KAZAN; MAKİNA VE CİHAZLAR, ALETLER, PARÇALARI (87) MOTORLU KARA TAŞITLARI, TRAKTÖR, BİSİKLET,MOTOSİKLET VE PARÇALARI (85) ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, AKSAM VE PARÇALARI , TELEVİZYON, VB (30) ECZACILIK ÜRÜNLERİ (89) GEMİLER, SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR (72) DEMİR VE ÇELİK (39) PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA (90) OPTİK, FOTOĞRAF, SİNEMA, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR CİHAZLARI, TIBBİ ALETLER (48) KAĞIT VE KARTON; KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA (62) ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI (61) ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI (02) ETLER VE YENİLEN SAKATAT (29) ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR (94) MOBİLYALAR, AYDINLATMA, REKLAM LAMBALARI, PREFABRİK YAPILAR (74) BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA (04) SÜT VE SÜT MAMULLERİ, KUŞ VE KÜMES HAY. YUMURTALARI, BAL VB. (73) DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA (76) ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA (33) UÇUCU YAĞLAR ve REZİNOİTLER; PARFÜMERİ-KOZMETİK 5.5.6 Başlıca Maddelere Göre İhracat 2008 (ilk 20 Madde) (27) MİNERAL YAKITLAR, MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI, MUMLAR (84) NÜKLEER REAKTÖRLER, KAZAN; MAKİNA VE CİHAZLAR, ALETLER, PARÇALARI (85) ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, AKSAM VE PARÇALARI , TELEVİZYON,VB (76) ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA (30) ECZACILIK ÜRÜNLERİ (39) PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA (20) SEBZE-MEYVE-SERT KABUKLU MEYVE VE BİTKİLERDEN ELDE EDİLEN MÜSTAH. (72) DEMİR VE ÇELİK (61) ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI (73) DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA (08) YENİLEN MEYVALAR, KABUKLU YEMİŞLER, TURUNÇGİL VE KAVUN KABUĞU (74) BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA (24) TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER (03)BALIKLAR, KABUKLU HAYVANLAR, YUMUŞAKÇALAR, DİĞER OMURGASIZLAR (99) LİSTELENMEYEN ÜRÜNLER (52) PAMUK (15) HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI (25) TUZ, KÜKÜRT, TOPRAK VE TAŞLAR, ALÇILAR VE ÇİMENTO (43) POSTLAR, KÜRKLER, TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ (04) SÜT VE SÜT MAMULLERİ, KUŞ VE KÜMES HAY. YUMURTALARI, BAL VB. Atina Ticaret Müşavirliği Milyon Euro Milyon $ 12,118 5,227 4,974 3,775 3,515 2,314 2,274 1,753 1,391 1,056 1,052 1,051 1,027 970 907 844 786 750 699 642 17,673 7,622 6,992 5,505 5,125 3,375 3,316 2,556 2,029 1,539 1,535 1,534 1,498 1,415 1,322 1,231 1,146 1,094 1,020 935 Milyon Euro Milyon $ 1,903 938 937 895 859 852 680 621 587 581 547 544 415 413 403 376 339 320 278 264 2,792 1,376 1,374 1,313 1,261 1,250 997 911 861 852 802 799 609 605 592 551 496 469 407 387 79 500 Milyon Dolardan Büyük İthalat Kalemleri (2008) GTİP Maddeler Milyon $ 2709 3004 8703 2710 8901 2711 8517 8471 7208 7403 8704 8708 9403 7204 8802 9018 3901 8528 0406 8415 7601 0203 0201 6403 9021 Petrol yağları Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık ve karışık olmayan ürünlerden ilaçlar Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar Petrol yağları, benzin, motorin vs Yolcu gemileri, gezinti gemileri, feribotlar, yük gemileri, ve insan veya yük taşımaya mahsus il gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar Petrol 11,538 4,351 4,320 3,755 2,986 1,814 1,583 931 913 845 824 767 718 698 682 652 617 603 593 589 563 553 545 527 522 Telefon ve telekomünikasyon cihazları Bilgi İşlem Makinaları Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri Rafine edilmiş bakır ve bakır alaşımları – Ham Eşya taşımaya mahsus motorIu taşıtIar Motorlu taşıtların aksam, parça ve aksesuarları Mobilya ve Yataklar Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları Diğer Hava Taşıtları Tıpta, cerrahide, dişçilikte ve veterinerlikte kullanılan alet ve cihazlar Etilen polimerleri Televiyon Alıcıları Peynir Klima Cihazları İşlenmemiş Alüminyum Domuz Eti Sığır Eti Ayakkabı Ortopedik cihazlar 5.5.7 Mal ve Hizmet İhracat ve İthalatı (Milyar Euro) 2008 2007 2006 2005 34,093 27,254 28,364 31,337 Turizm 11,662 10,730 11,357 11,319 Ulaştırma 19,188 13,871 14,325 16,939 16,894 11,862 13,027 14,746 Turizm 2,643 2,446 2,383 2,486 Ulaştırma 9,316 6,238 6,991 7,771 Hizmet Ticaret Dengesi 17,199 15,391 15,337 16,591 Mal İhracatı 17,333 17,223 16,447 14,046 Mal İthalatı 60,679 55,720 50,722 43,942 Mal ve Hizmet İhracatı 51,426 44,477 44,811 45,383 Mal ve Hizmet İthalatı 77,573 67,582 63,749 58,688 - 26,147 - 23,105 -18,938 -13,305 Hizmet İhracatı Hizmet İthalatı Mal ve Hizmet Dengesi Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Atina Ticaret Müşavirliği 80 Yunanistan’ın Mal ve Hizm met İhracatı 80 M Mal İthalatı M Mal Ve Hizmet İhracatı 60 Mal ve Hizmet İthalatı Hizmet İhracatı 40 Hizmet Dengesi 20 0 Hizmet İth halatı Mal İhracatı ‐20 Mal vve Hizmet Dengesi ‐40 Mal D Dengesi ‐60 na Ticaret Müşa avirliği Atin 81 BÖLÜM II Atina Ticaret Müşavirliği 82 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ 1.1 EKONOMİK İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU ve GELİŞMELER Türkiye ile Yunanistan arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler AB ile Türkiye arasındaki gümrük birliği anlaşması çerçevesinde yürütülmektedir. İki ülke arasındaki tarihsel temeller ve siyasi problemler ilişkilerin uzun yıllar sınırlı kalmasına neden olmuş; 1999 yılında her iki ülkede yaşanan deprem felaketinden sonra başlayan yakınlaşma süreciyle; ilişkilerde tahminlerin de ötesinde olumlu gelişmeler yaşanmış, her iki ülke dışişleri bakanlarının başlattığı diyalog süreci ikili ilişkilerimizin gelişmesine atılan önemli bir adım olmuştur. Son dönemlerde Türkiye’de yatırım yapan Yunan şirketlerinin sayısında ve yapılan yatırımlarda önemli artışlar kaydedilmektedir. Hazine Müsteşarlığı kayıtlarına göre, Mayıs 2009 itibariyle Türkiye’de 360 adet Yunanistan kaynaklı firma faaliyet göstermekte olup, toplam yatırım tutarı, 5 milyar Euro’dan fazladır. Yine Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünden teşvik belgesi alarak yatırım yapan şirket sayısı 42’dir. Bu 42 şirketin toplam yatırım tutarı 200 Milyon dolardan biraz fazladır. Türkiye’de 18 ilde faaliyet gösteren Yunan firmalarının 237 tanesi bir başka ifade ile % 65’i İstanbul’da bulunmaktadır. İzmir’de 39, Bursa’da 27, Muğla’da ve Ankara’da 10 tane Yunan sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. 360 şirket 15 sektörde faaliyet göstermektedir. Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe 128, imalat sanayinde 81 ve gayrimenkul sektöründe 37 şirket bulunmaktadır. Yunan Ulusal Bankası (NBG) Finansbank’ın çoğunluk hisselerini satın alarak Türkiye’de finans sektörüne girmiştir. Finansbank – NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye’ye yaklaşık 2.9 Milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan’ın tarihinde yurt dışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Yunanistan’ın 3. büyük bankası olan EFG Eurobank, 142 milyon Euro karşılığında ülkemizin en büyük 23. bankası olan Tekfenbank’ın % 70’ini satın almıştır. Intralot şirketi Türkiye’de faaliyet gösteren 3. Büyük grup olup Şans Oyunları alanında faaliyet göstermektedir. Aynı grup Milli Piyango özelleştirmesi ile de ilgilenmektedir. 2009 başında aynı zamanda Yunan Milli Havayolunu da satın alan Marfin Grup Türkiye’de Şafak hastanelerinin hisselerini alarak Türkiye’de yatırım yapmıştır. Yunanistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu verilerine göre İstanbul’da faaliyet gösteren Yunan sermayeli şirket sayısı 206’dır. Öte yandan Yunanistan’da faaliyet gösteren 10 adet Türk şirketi bulunmaktadır. Coğrafyadan çok uzaklaşmadan AB üyesi Romanya ve Bulgaristan örneklerine baktığımızda sırasıyla bu iki ülkede 15,000 ve 5,000 civarında işadamımızın bulunduğu ve Romanya’daki Türk sermayeli şirket sayısının 10,000’e yaklaştığı görülmektedir. Türk vatandaşlarının Yunanistan’da yatırım yapmalarının önündeki en büyük engel oturum izinlerinin verilmesi sırasında karşılaşılan sorunlardır. Atina ve Gümülcine’de şube açmak için çalışmalarını başlatan Ziraat Bankası’nın Türk personeline dahi oturum izni uzun zaman sonra verilmiştir. Yunanistan’da yapılan yatırımın minimum 300,000 € olması durumunda ülkede oturum izninin alınması biraz daha kolaylaşmaktadır. Ancak AB üyesi diğer ülkelerde yatırım limitleri ile ilgi benzer bir uygulama bulunmamaktadır. Diğer taraftan bir üçüncü ülke vatandaşının şirket kurması teoride mümkün olmakla beraber şirket kuruluşunda gereken evraklardan bir tanesi vergi numarasının tevsikidir. Ancak vergi dairelerince numara verilmesi esnasında da oturum izninin tevsiki gerekmektedir. En basit anlamda kısır döngü olarak tanımlanabilecek bu süreç işadamlarının yatırım konusundaki fikirlerini daha en başından menfi yönde etkilemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 83 Öte yandan Türkiye Yunan vatandaşlarına herhangi bir vize uygulamamaktadır. Bu ayrıcalık AB üyesi sadece 8 ülkeye tanınmış durumdadır. Türkiye’deki Yunan yatırımcılar, genellikle bilişim teknolojisi (IT) alanına ilgi duymakta olup; tarım uygulamaları, ambalaj, plastik, eczacılık, kozmetik, balıkçılık, turizm ve inşaat sektörlerinde de faaliyet göstermektedirler. Son olarak, ülkemizin hazır giyim ve ayakkabı sektörlerindeki önemli firmalarından olan İpekyol, Machka,Koton ve İnci “The Mall” Alışveriş Merkezi’nde, Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen’in de katılımları ile 5 Nisan 2006 tarihinde Atina’da birer mağaza açmışlardır. Mavi Jeans ise, bir Yunan şirketi ile ortak olarak temsilcilik açmıştır. (İnci ve Mavi Jeans kapanmış, Koton ve İpekyol mağaza sayısını artmıştır.) Yunanistan’daki Türk Yatırımları FİRMA ÜNVANI (TÜRKİYE) FİRMA ÜNVANI (YUNANİSTAN) YATIRIMIN NİTELİĞİ YATIRIM YILI TUTAR (EURO) Ziraat Bankası Zairaat Bankası Banka 2008 18,000,000 % 100 Koton Koton Textile Monoprosopi Mağaza 2005 60.000 % 100 Gizia Gizia Mağaza 2005 180.000 % 100 İpekyol İpekyol Hellas Mon. EPE Mağaza 2005 405.000 % 100 Multimedia Multiflash Ofis-Depo 2008 21.000 % 100 Macka Machka Mağaza 2005 200.000 % 100 KRT Kuyumculuk KRT Ltd. Ofis-Depo 2008 30.000 % 90 HSH Limited Home Sweet Home Mağaza 2007 100.000 % 95 Inform Electronics UPS Inform Hellas Ltd. Teknoloji 2007 27.000 % 70 Murat Metal Ferrosteel Inter. Trade S.A. Metal 2004 1.800.000 % 40 İstikbal İstikbal Hellas Mağaza 2003 Franchise ... Güllüoğlu Baklava Güllüoğlu Baklava Pastane 2004 Franchise ... Sirkeci Restoran Sirkeci Restoran Restoran 2007 Franchise ... Çilek Mobilya Çilek Mobilya Mağaza 2007 Franchise ... PAY (%) 1.2 TİCARİ İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU 1.2.1 Ticari İlişkilerin Gelişimi DIŞ TİCARET Üzücü bir doğal afet sonunda başlayan yakınlaşmanın dış ticaretten sorumlu Devlet Bakanı olan Sayın Kürşad Tüzmen’in dönemin Dış Ticaret Müsteşarı olarak ortaya koyduğu Komşu ve Çevre Ülkelere Yönelik İhracat Stratejisi ile aynı döneme rastlaması, iki ülke arasındaki dış ticarette yeni bir dönemin açılmasını sağlamıştır. Bu strateji kapsamında Yunanistan’da düzenlenen fuar ve sergilere milli düzeyde katılım sağlanmış, Yunanistan’dan alım heyetleri getirilmiş ve Yunanistan’a ticaret heyetleri organize edilmeye başlamıştır. İki ülke ticari ve ekonomik ilişkilerinin bir bütün olarak ele alındığı Karma Ekonomik Komisyon (KEK) Toplantıları düzenli olarak yapılmaya başlamış, son KEK Toplantısı, 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, ticari ilişkilerin geliştirilmesine yönelik kalıcı işbirliği imkanlarının özel sektör temsilcileri tarafından görüşüldüğü ve geleceğe yönelik işbirliği imkanlarının belirlendiği TürkAtina Ticaret Müşavirliği 84 Yunan İş Konseyi toplantıları gerçekleştirilmeye devam etmektedir. DEİK ile SEV arasında 2007 sonunda yeni bir iş konseyi kurulmuş olup Yunanistan’ın TUSİAD’ı benzetmesinin yapılabileceği kuruluş ile yeni işbirliği imkanlarının yaratılabileceği düşünülmektedir. Tüm bu gelişmeler neticesinde 1999 yılında 694 Milyon $ olan toplam hacim 2008 sonunda yaklaşık 5 kat artarak 2008 sonu itibariyle 3.6 Milyar $ olmuştur. Diğer taraftan aynı dönemde Yunanistan’a yapılan ihracatta artış % 600 olmuş ve 2008 sonunda ihracatımız 2.4 Milyar $’ı biraz aşmıştır. 1999 yılında 26.5 Milyar $ olan Türkiye’nin ihracatının 2008 sonunda 5 kata yakın artış göstererek 132 Milyar $ olduğu dikkate alındığında Yunanistan’a yapılan ihracattaki artışın genel artış oranını takip ettiği görülmektedir. Yunanistan ile ikili ticaret yıllardır ülkemiz lehine bir süreç izlemeye devam etmektedir. Kronik olarak Yunanistan aleyhine dış ticaret açığı ile devam eden ikili ticarette bu açık zaman zaman biraz daha daralarak, zaman zaman artarak devam etmektedir. Bir sonraki sayfadaki tabloların incelenmesinden de görüleceği üzere 2008 yılı; toplam hacmin, ihracat ve ithalatın en yüksek olduğu yıl olmuştur.2007 ve 2008 yıllarında Türkiye’nin dış ticaret fazlası 1 Milyar $’ı fazlasıyla aşmıştır. Yunanistan 2005 ve 2006’da yıllarında Türkiye’nin ihracatında sırasıyla 15. ve 12. sırada yer almıştır. 2007 sonunda da Yunanistan Türkiye’nin ihracatında Irak’ın hemen arkasından 12. sıradaki yerini korumuştur. 2008 yılı verilerine göre Yunanistan’ın sıralamadaki yeri 13.lük olmuştur. İthalat sıralaması incelendiğinde durum 2005 ve 2006’da Yunanistan Türkiye’nin tüm dünyadan yaptığı ithalatta 33. ve 29. sırada yer almıştır. 2007 ithalat verilerine göre Yunanistan’ın yeri 35.lik; 2008’de ise 37.lik olmuştur. Yunanistan ve Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi 2008 sonunda 3.6 Milyar $’a yaklaşmıştır. Türkiye’nin 2008 ‘de ihracatı 2.4 Milyar $ olmuştur. Konuyu Yunanistan açısından incelediğimizde Türkiye’nin Yunanistan için önemli bir dış ticaret partneri olduğu görülmektedir. 2008 yılında Türkiye; Yunanistan’ın 12. Büyük partneri olmuştur. 2008 yılı verilerine göre ülkenin tüm dünyadan yaptığı ithalatta Türkiye bir basamak yükselerek 11. sırada, tüm dünyaya yaptığı ihracatta ise 9.sırada yer almıştır. Topluluk içi ticaret değerlendirme dışı bırakıldığında Türkiye’nin Yunanistan’ın ithalatındaki yer 4.cülük, ihracatındaki yeri ise ABD’nin hemen arkasından 2.cilik olmuştur. Türkiye’nin ihracatının 2000 yılından itibaren 2005 hariç olmak üzere sürekli bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 1 Milyar $ barajı 2004 yılında geçilmiş, bundan sadece 3 yıl sonra ise 2 Milyar $ aşılmıştır. 2003 yılında yakalanan % 55.90’lık artış en yüksek orandır. 2006 ve 2007 yıllarında % 40’dan fazla artış sağlanmıştır. 2008 yılında ise gerek Yunan pazarındaki gelişmeler gerekse sürmekte olan ekonomik kriz nedeniyle artış % 7.4’de kalmıştır. 2000 yılı ve sonrası için yapılan değerlendirmede 2000’deki % 50’ye yakın oran ithalat artışındaki en yüksek orandır. Yunanistan’dan yapılan ithalat ise ilk kez 2006’da 1 Milyar $’ı aşmıştır. 2008 yılında bir önceki yıla göre artış % 21’e yakındır. 2007 yılında fuel oil, demir-çelik mamulleri, binek otomobilleri, tekstil- konfeksiyon ürünleri ve sun’i plastik maddeler başlıca ihracat kalemleridir. Örme eşya ve mensucattan giyim eşyasında 227.2 Milyon $; fuel oil 220 Milyon $; demir-çelik mamulleri 164.5 Milyon $, binek otomobilleri ise 146.2 Milyon $ ihracat gerçekleşmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 85 Alüminyum ve alüminyumdan eşya ihracatı 2007 yılında en fazla ihracat artışının ( % 929) sağlandığı kalem olmuştur. Kağıt ve karton, balıkçılık, tekstil-konfeksiyon ve mineral yakıtlar artış oranlarının en fazla olduğu diğer kalemlerdir. 2008 sıralamasında demir ve çelik ilk sıraya yerleşmiş ancak genel anlamda önemli bir değişiklik olmamıştır. 2008 yılında ihracat artışının en fazla olduğu sektör gemicilik sektörüdür. İthalat sıralamasında ilk beş kalem; mineral yakıtlar, ham pamuk, sun’i plastik maddeler, kimyasallar ve demir dışı metaller şeklinde sıralanmıştır. Bunlardan ilk 3’ü 100 Milyon $’dan fazla ithalat yapılan kalemlerdir. Yunanistan’ın Türkiye’ye yönelik ihracatında pamuğun ön planda yer almasının başlıca iki nedeni; pamuk üretiminin AB kaynaklarından önemli ölçüde destek görmesi ve Türkiye’nin üretiminin ihtiyacı karşılayamamasıdır. Ancak yukarıda kısaca değinilen dış ticaret atmosferi karşılıklı yatırım boyutunda her iki ülkede eşit şartlarda bir gelişmeye yol açmamış, Yunanlı ve Türk işadamlarının yatırım yapmak için oldukça heyecanlı ve istekli girişimleri tek taraflı kalmıştır. 2008 sonu itibari ile Ferrosteel International Trade S.A., Tike, Koton Tekstil, İpekyol Hellas, Machka, Gizia, Home Sweet Home, UPS Inform Yunanistan’da yatırım yapan başlıca Türk sermayeli şirketlerdir. Son dönemlerdeki gelişmeler neticesinde Yunanistan pazarında Türk ürünlerine yönelik ön yargının da ilişkilere paralel olarak azaldığı görülmektedir. Fiyat, kalite ve standartların uygun olması durumunda Yunan tüketicisinin Türk ürünlerini tercih ettiği gözlemlenmektedir. Bu durum tanıtım ve pazarlamanın önemini de ortaya çıkarmaktadır. TÜRKİYE İLE YUNANİSTAN ARASINDAKİ TİCARET (Milyon $ ve %) Yıllar İhracat İthalat Toplam Değişim Toplam Değişim 1990 139.4 ... 128.6 ... 1995 209.9 24.50 200.6 1996 236.5 12.7 1997 298.2 1998 Fark Dış Ticaret Toplam Değişim 10.8 268.0 … 90.9 9.3 410.5 50.2 285.0 42.1 -48.5 521.4 27.0 26.1 430.8 51.2 -132.5 729.0 39.8 370.0 24.1 319.8 -25.8 50.3 689.8 -5.4 1999 406.8 9.9 287.6 -10.1 119.2 694.3 0.7 2000 437.7 7.6 430.8 49.8 6.9 868.5 25.1 2001 476.1 8.8 266.3 -38.2 209.8 742.3 -14.5 2002 590.4 24.0 312.5 17.4 277.9 902.8 21.6 2003 920.4 55.9 427.7 36.9 492.7 1,348.1 49.3 2004 1,171.2 27.2 594.4 39.0 576.9 1,765.6 31.0 2005 1,126.7 -3.8 727.8 22.5 398.8 1,854.5 5.0 2006 1,602.6 42.2 1,045.3 43.6 557.3 2,647.9 42.8 2007 2,262.7 41.2 950.2 -9.1 1,312.5 3,212.8 21.3 2008 2,430.5 7.4 1,148.6 20.9 1,281.9 3,579.2 11.4 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 86 TÜRKİYE ile YUNANİSTAN ARASINDAKİ DIŞ TİCARETİN GELİŞİMİ 4,000 3,000 2,000 1,000 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 İhracat 236 298 370 407 438 476 590 920 1,171 1,127 1,603 2,263 2,431 İthalat 285 431 320 288 431 266 312 428 Toplam 521 729 690 694 869 742 903 594 2005 728 2006 1,045 2007 950 2008 1,149 1,348 1,766 1,855 2,648 3,213 3,579 Halen birkaç sektörün dışında (petro kimya ürünleri, plastik ürünleri ve tarım ürünleri) hemen hemen her sektörde dış fiyatlarla rekabet edemeyen Yunan sanayisi sıkıntılı bir dönemden geçmektedir. Özellikle Uzak Doğudan gelen ucuz mallara karşı başta işçilikten kaynaklanan maliyet dezavantajı nedeniyle rekabet güçlüğü içinde olan üretime yönelik firmaların büyük bir çoğunluğu üretimlerini durdurarak ithalata yönelmektedirler. Müşavirliğimizce yapılan tespitlere göre Yunanlı alıcı çok ciddi bir fiyat avantajı olmaması halinde coğrafi yakınlık nedeniyle Türkiye’yi tercih etmektedir. GENEL İHRACAT VE YUNANİSTAN’A YAPILAN İHRACATTA DEĞİŞİM (%) 60 50 40 30 20 10 0 ‐10 2000 2001 2002 2003 2004 Yunanistan 2005 2006 2007 2008 Genel 2000-2008 arasında Türkiye’nin ihracatındaki artış oranının genel ihracat artışı ile paralellik göstermektedir. 2003, 2006 ve 2007 yılları ihracat artışının en fazla olduğu yıllardır. 2003 yılında ihracat artışı % 50’den daha fazla olmuştur. 1995-2008 arasındaki 14 yıllık süreçte ihracat sadece 2005 yılında azalmıştır. 2005’de ihracat bir önceki seneye göre % 3.8 gerileme göstermiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 87 GENİŞ EKONOMİK GRUPLARIN SINIFLANDIRMASINA GÖRE İHRACAT ve İTHALATIMIZ İHRACAT 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Yatırım Malları 57,3 28,3 52,9 123,8 137,1 101,9 160,0 202,1 217,7 Ara Mallar 287,5 323,1 323,7 426,7 563,1 564,8 869,0 1.220,8 1,341,6 Tüketim Malları 93,0 124,7 213,2 368,1 468,9 457,2 571,4 837,6 869,0 İTHALAT 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Yatırım Malları 15,2 5,5 8,9 18,3 28,9 14,1 22,4 30,5 29,6 Ara Mallar 294,6 199,2 262,6 346,4 477,8 609,6 835,4 737,3 992,0 Tüketim Malları 121,0 61,5 41,0 63,1 87,7 103,8 187,3 182,1 126,8 Kaynak : DTM SNA sınıflandırmasına göre Türkiye’nin ihracatının ara mallar ve tüketim malları sınıfında yoğunlaştığı, ithalatın ise daha çok ara malı olduğu anlaşılmaktadır. Yunan sanayisi yukarıda da belirtildiği üzere başta işçilik olmak üzere artan maliyetler nedeniyle rekabetçi yapısını yitirmiş bulunmaktadır. Bu nedenle Türkiye’ye yönelik ihracatta da ara mallarının payı toplam içinde % 80’lere yaklaşmaktadır. 1.2.2 İkili Anlaşma ve Protokoller, KEK Toplantıları ANLAŞMA VE PROTOKOLLER Türkiye ile Yunanistan arasında 4 Şubat 2000 tarihinde Atina’da imzalanan “Ekonomik İşbirliği Anlaşması” 25 Kasım 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, bu çerçevede oluşturulan Karma Ekonomik Komisyonun I. Dönem Toplantısı 12-13 Şubat 2002 tarihleri arasında Atina’da, II. Dönem Toplantısı ise 12-13 Mart 2003 tarihleri arasında Ankara’da gerçekleşmiştir. Karma Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Yunan tarafınca, önümüzdeki dönem KEK Toplantısının, 20 Aralık 2006 tarihine kadar ülkemizde gerçekleştirilmesi önerilmiş olup; gerek her iki ülkedeki genel seçimler gerekse Müsteşarlığımız faaliyet programı çerçevesinde anılan Toplantının sözkonusu tarihe kadar gerçekleştirilmesinin mümkün bulunmadığı Dışişleri Bakanlığı kanalıyla Yunan tarafına bildirilmiştir. IV. Dönem KEK Toplantısının 2009 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. İki ülke arasında imzalanan başlıca anlaşma ve protokoller aşağıda listelenmiştir. • • • • • • • Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947) Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953) Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970) Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (20 Ocak 2000) (1 Ağustos 2001 tarih ve 24480 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 24 Kasım 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.) Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000) (16 Mayıs 2000 tarih ve 24051 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Terörizm, Örgütlü Suçlar, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göç ile Mücadelede İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (14 Temmuz 2001 tarih ve 24462 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Atina Ticaret Müşavirliği 88 • • • • • • • • • • Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Gümrük Suçlarının Men’i, Takibi ve Gümrük Suçlarıyla Mücadele Hakkında Karşılıklı İdari Yardım ve İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Kültürel İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (22 Haziran 2000) (2 Kasım 2000 tarih ve 24218 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Ekonomik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (25 Temmuz 2001 tarih ve 24473 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Deniz Taşımacılığı Anlaşması (4 Şubat 2000) (18 Temmuz 2001 tarih ve 24466 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması ( 2 Aralık 2003) Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirmesi ve Test alanında İşbirliği Anlaşması (30.06.2005) Sağlık İşbirliği Anlaşması ( 28.09.2005) Türk-Yunan KEK III.Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( 19/02/2007) KARA ULAŞTIRMASI İki ülke arasında 14-15 Mart 2001 tarihlerinde Ankara’da yapılan Kara Ulaştırması Karma Komisyonu (KUKK) toplantısında, taraflar geçiş belgesi kotalarının 2002 yılından başlayarak “sınırsız” sayıda olması ve geçiş ücretinden “muaf” tutulması hususunda anlaşmışlar ancak uygulamaya konamamıştır. Türkiye - Yunanistan arasındaki en son Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı 2009 Şubatında Atina’da yapılmıştır. Toplantı sonunda imzalanan mutabakat zaptı ile taraflar 2008 yılı için 30,000’i ücretli transit izin belgesi 20,000 adedi ikili izin belgesi (10,000 –ücretsiz; 9,000 ücretli) olmak üzere toplam 49,000 kota üzerinde anlaşmaya varmışlardır. Geçiş Belgesi Sayısı Yunanistan’a Taşıma Yapan Türk Araçları Türkiye’ye Taşıma Yapan Yunan Araçları 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 49,000 42,000 42,000 40,000 35,000 35,000 30,000 12,500 ... 28,500 24,956 22,780 20,796 16,289 14,359 11,581 ... 1900 852 1257 2454 2808 2665 1966 İki ülke arasında 3 adet sınır kapısı bulunmaktadır. En güneyde İpsala, ortada Uzunköprü ve kuzeyde Pazarkule sınır kapıları Türkiye-Yunanistan arasında karayolu geçişine izin vermektedir. İpsala sınır kapısı iki ülke karayolu taşımacılığında en yoğun kullanılan gümrük kapısıdır. Anılan kapının 24 saat esasına göre çalışmasında yaşanan aksaklıklar karayolu geçişlerinde zaman zaman sorun teşkil edebilmektedir. Özellikle sağlık kontrollerinin günde (10:00-14:00) sadece belirli saatlerde yapılabilmesinden dolayı araçların 24 saat beklemek zorunda kaldıkları, bu durumun özellikle frigorifik araçlarda sorun yarattığı nakliyecilerimiz tarafından belirtilmektedir. Diğer taraftan, 2-3 Kasım 2006 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen “Türkiye-Yunanistan Gümrük İdareleri Toplantısı”nda, Yunan tarafınca, Meis adası gümrüğünün altyapısının geliştirilerek girişçıkış gümrüğü haline getirildiği ve 2007 yazı itibariyle bu kapıdan Türk vatandaşlarının da faydalanabileceği bildirilmiştir. Yunan tarafınca, altyapı olarak daha gelişmiş olması nedeniyle, aynı şekilde Kaş gümrüğünün de giriş-çıkış gümrüğü olarak kullanılması talep edilmiştir. Ancak, Atina Ticaret Müşavirliği 89 Türk tarafınca, Türk Mevzuatına göre sözkonusu kapının yolcu işlemi yapmaya yetkili olarak hizmet verdiği vurgulanmıştır. 1.2.3 • • • • Diğer Temas ve Görüşmeler Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen, 8-10 Aralık 2006 tarihlerinde Rodos’a gerçekleştirdiği resmi ziyarette “Rodos Türk İhraç Ürünleri Fuarı”’nın açılışını gerçekleştirmiş ve ikili temaslarda bulunmuştur. Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen 5-6 Nisan 2006 tarihlerinde Yunanistan’a bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Sayın Tüzmen anılan ziyaret vesilesiyle, Yunanistan Kalkınma Bakanı, Yunanistan Milli Ekonomi ve Maliye Bakanı ile Yunanistan Ege ve Ada Politikaları Bakanı ile birer görüşme gerçekleştirmiş, “The Economist” tarafından düzenlenen Ekonomi Konferansı’na katılmış, ayrıca, Türk hazır giyim ve ayakkabı sektörlerinde faaliyet gösteren İpekyol, Machka, Koton ve İnci mağazalarının açılışına katılmışlardır. Dış Ticaret Müsteşarı Tuncer Kayalar başkanlığında bir heyet, KEK III. Dönem Toplantısı vesilesiyle, 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’ya bir ziyaret gerçekleştirmiş, Sayın Müsteşarımız Yunanlı muhatapları ile resmi temaslarda bulunmuştur. Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen 22-24 Nisan 2004 tarihleri arasında Yunanistan’a yönelik olarak düzenlenen Ticaret Heyetine başkanlık etmiş ve Yunanlı muhataplarıyla ikili görüşmeler gerçekleştirmiştir. Türk-Yunan İş Konseyi: İki ülke arasında ticari ve ekonomik işbirliği imkanlarının geliştirilmesi amacıyla kurulan Türk-Yunan İş Konseyi’nin 8. Ortak Toplantısı, 30 Haziran- 1 Temmuz 2005, Atina’da, 9. Ortak Toplantı, Dış Ticaret Müsteşarı Sayın Tuncer Kayalar’ın da katılımları ile 13 Nisan 2006 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Son Ortak Toplantı ise, 23-24 Kasım 2006 tarihlerinde iki ülke Dışişleri Bakanlarının katılımı ile Atina’da gerçekleştirilmiştir. Öte yandan dönemin Dışişleri Bakanı Sn. Ali Babacan’ın 4-5 Aralık 2007’deki Atina ziyareti esnasında DEİK ile SEV (Yunan Sanayiciler Federasyonu) yeni bir iş konseyi kurulmuştur. SEV’in Türkiye’deki TUSİAD benzeri bir yapılanmaya sahip olması ve Yunan iş dünyasında önemli bir yer edinmiş olması dikkate alındığında iki ülkenin iş konseylerinin bu tarihten itibaren daha aktif olacağı düşünülmektedir. Nitekim gerek Başbakan Karamanlis’in Türkiye ziyareti gerekse Devlet Bakanı Sn. Nazım Ekren’in Atina ziyareti sırasında SEV ve DEİK işbirliği yapmışlardır. Türkiye Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirveleri: Yunan-Türk Ticaret Odası ile İzmir Ticaret Odasının organizasyonunda ilki 1998 yılında Yunanistan’ın Midilli Adasında, daha sonra sırasıyla İzmir’de, Samos Adası, Bodrum – Kos, Girit Adası ve Atina’da gerçekleştirilen sözkonusu zirveler her yıl düzenli olarak yapılmakta ve bu zirvelere iki ülkeden başta Dışişleri Bakanları olmak üzere çok sayıda üst düzey yetkili katılım sağlamaktadır. VII.’si 16-19 Kasım 2006 tarihlerinde Marmaris ve Rodos’ta gerçekleştirilen Türkiye Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirvesinde her iki taraftan 400’ü aşkın katılımcı yer almıştır. Sözkonusu Zirvenin Marmaris’te yapılan bölümünde, turizm, ulaşım ve denizcilik, finans ve bankacılık ile ortak yürütülebilecek AB projeleri başlıklarında, Türkiye ve Yunanistan’ın işbirliği yapabileceği alanlar tartışılmıştır. Diğer taraftan, anılan zirve öncesi atılan en önemli adımlardan birisi, Kıbrıs’taki Türk ve Rum işadamlarını temsil eden ticaret odalarının da bu yılki zirveye davet edilmesidir. Programlarındaki uyuşmazlık nedeniyle katılımları gerçekleşmemiş olsa da, sözkonusu davet, iki tarafın işadamlarının bir araya gelmesinin zirve gündemine alınması açısından önem arz etmektedir. Son zirve için son olarak orman yangınlarının büyük zarar vermesi nedeniyle Yunanistan’ın Güneyindeki Kalamata seçilmiş ve Türkiye’den 200’den fazla işadamının katılım sağladığı iki günlük zirvede işbirliği olanakları tartışılmıştır. 2008 yılında zirve gerçekleştirilememiş, 2009 Nisanında yapılması öngörülen zirve 2009 sonuna ertelenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 90 Serbest Bölgeler: 2004 yılı verilerine göre, serbest bölgelerden Yunanistan’a 28,8 milyon dolarlık ve Yunanistan’dan serbest bölgelere 47,9 milyon dolarlık ticaret olmak üzere toplam 76,7 milyon dolar tutarında ticaret hacmi gerçekleşmiştir. 2005 yılında, serbest bölgelerimizden Yunanistan’a 21,1 milyon dolarlık, Yunanistan’dan serbest bölgelerimize ise 16,7 milyon dolarlık satış yapılmış, bu dönemde Yunanistan ile serbest bölgelerimiz arasındaki ticaret hacmi 37.8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılında ise, Yunanistan’dan serbest bölgelerimize 31 milyon dolarlık ithalat, serbest bölgelerimizden Yunanistan’a ise 27,9 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiş olup, toplam ticaret hacmi 59,6 milyon dolar olarak gerçekleştirilmiştir. Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu: İki ülke arasındaki yakınlaşma süreci çerçevesinde Dışişleri Bakanlıkları öncülüğünde oluşturulan Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu’nun 11. Toplantısı 31 Mart – 1 Nisan 2008 tarihlerinde Atina’da gerçekleştirilmiştir. Üçüncü Ülkelerde İşbirliği : Türk firması ENKA ile Yunan firması AKTOR ATE 2005 yılında bir konsorsiyum oluşturarak, Umman’da “Blue City Projesi” olarak adlandırılan ve Oman Sultanlığı’nın toplam 15 milyar dolar değerindeki, tarihindeki en büyük yapı projesinin yaklaşık 2 milyar dolarlık kısmını üstlenmişlerdir. Eximbank Kredileri: Yunanistan’a yapılan ihracat işlemleri Eximbank’ın kısa vadeli kredi ve sigorta programları ile desteklenmekte olup, Sigorta Programı kapsamında Yunanistan’a yönelik olarak 2003 yılında 91.273.326 dolar, 2004 yılında 113.040.388 dolar ve 2005 yılında ise 137.448.026 dolar tutarında sevkıyat sigorta teminatı altına alınmıştır. Yunanistan’a yapılacak ihracatın kısa vadeli kredi ve sigorta programları ile desteklenmesine devam edilmektedir. Yönlendirme Komitesi Toplantıları: İki ülke Dışişleri Bakanlarının, 30 Haziran 1999 günü New York’da yaptığı görüşmede varılan mutabakat çerçevesinde kurulan “Turizm”, “Çevre”, “Ticaret ve Ekonomik İşbirliği”, “Kültür”, “Bölgesel İşbirliği” ve “Organize Suç, Yasadışı Göç, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Terörizmle Mücadele” Çalışma Gruplarının toplantıları düzenli olarak yapılmaktadır. Türk-Yunan diyalog süreci çerçevesindeki Yönlendirme Komitesinin 13. Toplantısı 25 Temmuz 2008’de Ankara’da, son toplantısı ise Mayıs ayı içerisinde Atina’da gerçekleştirilmiştir. Elektrik Hattı Enterkonneksiyonu: Ülkemiz elektrik sisteminin Yunanistan, Balkan ülkeleri ve buradan Avrupa Elektrik Birliği (UCTE) Sistemi ile enterkonneksiyonuna yönelik olarak Türkiye ile Yunanistan arasındaki bağlantı için 400 kV’luk Filipi-Babaeski iletim hattının sınır geçiş noktalarının kesinleştirilmesi ve inşasına başlanarak tercihen 2006 yılında devreye alınması hususunda TEİAŞ Genel Müdürlüğü ile PPC (Yunanistan) arasında 28 Mart 2002 tarihinde bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Sözkonusu Mutabakat Zaptının onay işlemleri her iki tarafta da tamamlanmış olup, 2003 yılı Mayıs ayında hattın tesisine ilişkin anlaşma imzalanmıştır. Konuya ilişkin çalışmalar iki ülkenin ilgili kuruluşları tarafından sürdürülmektedir. Anılan hattın tamamlanmasını takiben, ülkemiz ile Bulgaristan arasında mevcut olan iki hatta ilave olarak yeni bir elektrik hattı da tesis edilmiş olacaktır. Doğal Gaz Şebekelerinin Enterkonneksiyonu: Türkiye ve Yunanistan arasında doğal gaz hattı tesisine ilişkin Anlaşma, 23 Şubat 2003 tarihinde, Doğal Gaz Alım-Satım Anlaşması ise BOTAŞ ve DEPA arasında 23 Aralık 2003 tarihinde imzalanmıştır. Sözkonusu anlaşmanın, doğalgaz teslimatının kesin başlangıç tarihinin tespitine ilişkin hükmü doğrultusunda halihazırda kesin başlangıç tarihi 31.12.2006’dır. 285 km uzunluğundaki boru hattının Türkiye’deki 209 kilometrelik bölümünün 80 milyon Euro’ya, Yunanistan’daki 76 kilometrelik bölümünün ise 115 milyon Euro’ya mal olacağı hesaplanmıştır. Boru hattının ilk aşamada Yunanistan’a yılda 750 milyon metreküp doğal gaz taşıması, taşınacak doğal gaz miktarının uzun vadede 11 milyar metreküpe çıkarılması öngörülmüştür. Sözkonusu 11 milyar metreküp doğal gazın 3 milyar metreküpünün Yunanistan’a 8 milyar metreküpünün ise İtalya üzerinden Batı Avrupa pazarına yönlendirilmesi planlanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 91 Enterkonnektör açılışı her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile Kasım 2007’de yapılmış bulunmaktadır. Yunanistan’ın üzerinde önemle durduğu bir diğer önemli proje, temeli 2005 temmuzunda atılan Türkiye-Yunanistan doğalgaz boru hattı ve bu hattın devamı niteliğindeki Yunanistan-İtalya doğalgaz boru hattıdır. Karacabey-Gümülcine arasındaki yaklaşık 285 km’lik hat 2008 Kasımında her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile açılmış bulunmaktadır. Hattın diğer bağlantısının ise 2012 yılında tamamlanması beklenmektedir. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğalgaz sevkedilmesi, denizaltından geçecek Yunanistan-İtalya boru hattının tamamlanmasını takiben ise bu hattan yılda 8.8 milyar m3 doğalgaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah Deniz Projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye’nin ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan’a aktarılmasıdır. Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı Projesi kapsamında hattın Yunanistan’dan sonra İtalya bağlantısının gerçekleştirilmesi ile ilgili olarak DEPA ve İtalyan Edison Gas tarafından yaptırılan Fizibilite çalışması Aralık 2004’de sonuçlandırılmış olup, mevcut durumda DEPA ile EDISON şirketleri arasında imzalanan Adriyatik deniz geçişi yatırımı konusunu da içeren anlaşmaya BOTAŞ’ın katılımı ile 2010-2012 yılları arasında BOTAŞ’ın “Köprü Tedarikçi” olması konuları üzerinde görüşmeler devam etmektedir. Türkiye’nin taleplerinin karşılanması durumunda DEPA ile EDISON ve BOTAŞ arasında bir mutabakat zaptı (MoU) imzalanması planlanmaktadır. Meriç Nehri Üzerinde İkinci Köprü İnşaatı: İpsala/Kipi sınırında mevcut eski köprünün iki ülke arasında gelişen ticari ilişkileri karşılamakta yetersiz kaldığının tespiti üzerine, anılan kapıda zaman zaman (özellikle yaz aylarında) yaşanan yığılmaların önlenebilmesi amacıyla, mevcut köprünün yanına modern, ikinci bir köprü inşa edilmesi hususunda, son dönem KEK Toplantısında karar alınmıştır. Bu çerçevede, Meriç Nehri üzerinde ikinci bir karayolu sınır geçiş köprüsü inşa edilmesine ilişkin Anlaşma, 10 Haziran 2006 tarihinde iki ülke Dışişleri Bakanları tarafından İstanbul’da imzalanmıştır. Sözkonusu Anlaşmanın 2. maddesi çerçevesinde, bir “Ortak Planlama ve İzleme Proje Komitesi” kurulmasına ve sözkonusu komitenin her iki ülkeden katılacak 6 uzman tarafından toplanmasına karar verilmiştir. Diğer taraftan, Anlaşmanın 6. maddesi çerçevesinde, ikinci köprü ihalesinin, uluslararası ihale şartları ve Avrupa Topluluğu Mevzuatı çerçevesinde yapılması ve görevin Yunan devlet şirketi “Egnatia Odos S.A.”ya verilmesi hususunda mutabık kalınmıştır. Geçmişte özellikle Yunanistan’da müteahhitlerimizin AB mevzuatı gerekçe gösterilerek ihalelere girmelerinin engellenmiş olması nedeniyle, sözkonusu maddeye, “Türk şirketleri yukarıda bahsekonu uluslararası ihalelere katılma hakkına sahip olacaklardır.” ibaresi de eklenmiştir. Turizm: İki ülke arasında, bu alandaki işbirliğini geliştirmek amacıyla Turizm İşbirliği Anlaşması imzalanmış olup, bugüne kadar gerek Turizm Çalışma Grubu, gerekse, Turizm Forumlarında işbirliği konuları ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. YILLAR 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 TURİST SAYISI 280,033 393,517 458,417 584,952 460,656 447,900 572,212 Atina Ticaret Müşavirliği 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Sisam Adası ve Kuşadası’nda 6. Türk-Yunan Turizm Forumu gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, 7. Türk-Yunan Turizm Forumu ile 2. Dönem Turizm Karma Komisyon (TKK) Toplantısı 11-12 Kasım 2006 tarihinde Antalya’da gerçekleştirilmiştir. 16-19 Kasım 2006 gerçekleştirilen Türkiye Ekonomi Zirvesi’nde, geliştirilmesi, turizmde tarihlerinde Marmaris ve Rodos’ta Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları VII. iki ülke arasındaki turizm ilişkilerinin ortak politikalar izlenmesi ve kararların 92 alınabilmesi amacıyla, İzmir, Muğla, Fethiye, Marmaris, Bodrum ve Adana’nın ticaret odaları ile Yunan Ege Adaları’nın organizasyonu ve katılımı ile geniş kapsamlı, özel gündemli bir Turizm Zirvesi yapılmasına karar verilmiştir. Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere Yunanistan’dan Türkiye’ye gelen turist sayısı son dönemlerde artmaya devam etmekte, her yıl yaklaşık yarım milyon kişi ziyaret etmektedir. Bu sayı Yunanistan nüfusunun yaklaşık % 5’idir. Interreg III/A Yunanistan-Türkiye Sınır Ötesi İşbirliği Programı: Interreg III, 2000-2006 programlama dönemi için, Avrupa Birliği’nde, bölgelerarası işbirliğini teşvik etmeyi amaçlayan bir Topluluk girişimidir. Interreg III’ün genel hedefi, ulusal sınırların, dengeli gelişme ve Avrupa kıtasının birleşimine engel olmamasının sağlanması ve bölgelerarası işbirliğinin geliştirilmesidir. Interreg III kapsamında, Türkiye ile Yunanistan’ın sınır illeri arasındaki mevcut işbirliğini Avrupa Birliği kaynaklarıyla desteklemek ve geliştirmek üzere, “Interreg III/A Yunanistan-Türkiye Programı” başlatılmıştır. Sözkonusu programın, 2004-2006 dönemi için strateji, öncelik ve tedbirleri içeren bir “Ortak Programlama Belgesi” (Joint Programming Document) ve Program Tamamlayıcı (Programme Complement) Belgesi çerçevesinde uygulanmasına karar verilmiştir. Yunanistan ile Türkiye arasındaki sınır bölgesindeki illerin sınırları içinde yerleşik kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve tüzel kişilikler, sözkonusu hibeden faydalanabilecek taraflar olarak belirlenmiştir. Sözkonusu program, Türkiye tarafında Yunanistan ile kara ve deniz sınırı bulunan Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Edirne, İzmir, ve Muğla illerini kapsamaktadır. Programın Türkiye tarafı bütçesi; 15 Milyon Euro’su Türkiye-AB Katılım Öncesi Mali İşbirliği Fonundan ve 4.355 Bin Euro’su öz kaynaklardan (T.C. katkısı) olmak üzere, toplam 19,355 bin Euro’dur. 2005 yılında programın koordinatörlüğünü yapan iki ülke kurumları arasında yapılan toplantılarda “Cross Border” tanımında meydana gelen anlaşmazlık nedeniyle programın hayata geçmesi mümkün olmamış ve program kapsamındaki 6 ilimizde kurulmuş bulunan teknik sekreteryalarca hazırlanan 13’ü aşkın proje bu kaynaklardan faydalanamamıştır. Türk tarafınca “sınır” olarak “İki ülke arasındaki bilinmiş ve tanınmış kara sınırları arasında” Meriç’ten Enes’e kadar uzanan bölge tanımlanmış, Yunan tarafınca da sözkonusu sınıra Ege sınırının da dahil olması talep edilmiştir. Hayata geçirilebilmesi halinde sözkonusu kaynaktan faydalanması öngörülen en önemli proje, İpsala-Kipi sınırında Meriç nehri üzerinde inşa edilmesi planlanan ikinci köprüdür. Diğer taraftan, 2-3 Kasım 2006 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen “Türkiye-Yunanistan Gümrük İdareleri Toplantısı”nda, Yunan Gümrük İdaresi yetkililerince, konuya ilişkin olarak Türkiye’ye bir yazı gönderileceği ve Türk gümrüklerini programdan yararlandırmak istedikleri belirtilmiştir. Ayrıca, Yunan tarafınca, önümüzdeki dönemlerde sadece sözkonusu programın tartışılacağı bir toplantının yapılmasının yararlı olacağı da belirtilmiştir. Yunanistan’a Yönelik Canlı Yavru Balık İhracatı: İki ülke arasında 2002 yılında başlayan ithalat ve ihracat işlemlerinde 2005 yılına kadar belirgin bir sıkıntı yaşanmamış olup, Ege’deki Rodos, Sakız, Simi gibi adalardan yavru balık ihracatı yapılmıştır. Esas itibariyle Yunanistan tarafı, Avrupa Birliğine, kendi ülkesinden giriş yapılacak Veteriner Sınır Kontrol Noktalarını (Kara, Hava, Deniz) 2001 yılında, AB’ nin 2001/881/EC sayılı Kararı ile ilan etmesine rağmen, bu kararda yer alan hususları 2005 yılına kadar tam olarak uygulamamış ve Ege’ deki Rodos, Sakız, Simi gibi adalardan ürün girişi yapılmıştır. Ancak, Yunan tarafınca, 2005 yılından itibaren, ilan edilen yerler dışından ürün kabul edilmeyeceği deklere edilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Ege adalarından yavru balık kabul edilmemesi, yavru balık ihracatı yapan firmalarımızı zora sokmuştur. Bu süreçte yapılan akaryakıt harcaması ve canlı yavru balık ölümleri maddi kayıpları meydana getirmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 93 Tarım ve Köyişleri Bakanlığımızdan son olarak alınan bilgiler çerçevesinde, sorunun gayrı-resmi olarak çözüme kavuşturulduğu öğrenilmiştir. (Yunan makamlarınca Ada Valilerine verilen talimat çerçevesinde Ege’deki Rodos, Sakız, Simi adalarından yavru balık ihracatı sorunsuz olarak sürdürülmektedir.) İkili Komite: 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilen Karma Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı’nda, Yunan tarafınca, Türk-Yunan ticari ilişkilerinde karşılaşılan çeşitli bürokratik engellerin tespit edilmesi, sözkonusu engellerin ortadan kaldırılmasını teminen Hükümetler nezdinde önceden telkinde bulunulması ve ikili ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik yeni öneriler getirilmesi amaçlarıyla bir “İkili Komite” kurulması önerisinde bulunulmuştur. İki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin, tek elden ve tek merkezden, belirlenen bir strateji çerçevesinde yürütülmesinin arzu edilen hedeflere ulaşılması açısından büyük önem arzettiği dikkate alındığında, Yunan tarafınca kurulması teklif edilen “İkili Komite”nin, halihazırda faal olan “Türk-Yunan Karma Ekonomik Komisyon”u ve “Türk-Yunan İş Konseyi”nin fonksiyonlarını içermektedir. Bu çerçevede, Yunan tarafınca kurulması önerilen “İkili Komite”nin oluşturulması yerine, iki ülke ilişkilerinde gündemde olan konuların, KEK mekanizması çerçevesinde oluşturulacak “Geçici Çalışma Grupları” ile, kamu ve özel sektör temsilcilerinin de katılımıyla ele alınmasının daha uygun olacağı değerlendirilmektedir. Konuya ilişkin hususlar Müsteşarımız Sayın Kayalar’ın 11 Nisan 2006 tarihli mektubu ile Sayın Stylianidis’e iletilmiştir. Damping Soruşturmaları: Avrupa Birliği tarafından ülkemiz menşeli "Filmaşin" ve "Kesiti Dikdörtgen veya Kare Şeklinde olan Demir/Çelikten Tüp ve Borular” isimli ürün grupları ithalatına karşı sırasıyla 08/05/2008 ve 13/11/2008 tarihlerinde soruşturma başlatmış ancak sonuçlanmamıştır. Öte yandan, “İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat” kapsamında Yunanistan’a açılmış bir damping soruşturması veya uygulanan önlem bulunmamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 94 1.2.4 2004-2008 Arasında Fuarlara Milli Düzeyde Katılım Fuar Adı Tarih YIL Konu Şehir Organizatör FINEX 28 Şubat-1 Mart 2004 MODA Atina EXPOTİM FINEX 18-20 Eylül 2004 MODA Atina EXPOTİM XENIA 2004 23-26 Şubat 2004 TURİZM EKİPMANLARI Atina SENEXPO INFACOMA 12-15 Şubat 2004 YALITIM, VİTRİFİYE Selanik SENEXPO FURNIDEC 2004 10-14 Mart 2004 MOBİLYA Selanik SENEXPO TIF 11-19 Eylül 2004 GENEL Selanik SENEXPO FINEX FASHION FAIR 12-14 Şubat 2005 MODA Atina EXPOTİM INFACOMA'2005 17-20 Şubat 2005 ISITMA& SOĞUTMA, KAPI & PENCERE, YALITIM, Selanik SENEXPO SHOETIME 18-20 Şubat 2005 DETROP, 4-7 Mart 2005 FURNIDEC 2005 16-20 Mart AUTOMOTIVE & SPARE PART Atina EXPOTİM Selanik SENEXPO 2005 AYAKKABI VE YAN SANAYI GIDA- AMBALAJGIDA MAKİNALARI EV-OFİS-BAHÇE MOBİLYASI, Selanik SENEXPO 14-16 Mayıs 2005 OTOMOTİV-YEDEK PARÇA Atina EXPOTİM FINEX FASHION FAIR 3-5 Eylül 2005 MODA Atina EXPOTİM TIF 10-18 Eylül 2005 TİCARET Selanik SENEXPO HOME TEXTILE 8-10 Ekim 2005 EV TEKSTİLİ Atina EXPOTİM SHOETIME 26-28 Kasım 2005 AYAKKABI VE YAN SANAYİİ Atina EXPOTİM AGROTICA 1-5 Şubat 2006 TARIM ve GIDA İŞLEME MAKİNELERİ, AMBALAJ Selanik SENEXPO INFACOMA 23-26 Şubat 2006 İNŞAAT Selanik SENEXPO FINEX 25-27 Şubat 2006 MODA Atina EXPOTİM FURNIDEC 29 Mart-2Nisan 2006 MOBİLYA Selanik MERİDYEN FINEX 2-4 Eylül 2006 MODA Atina EXPOTİM TIF TÜRK İHRAÇ ÜRÜNLERİ FUARI INFACOMA 8-17 Eylül 2006 GENEL Selanik MERİDYEN 9-11 Aralık 2006 GENEL Rodos CNR 22-25 Şubat 2007 İNŞAAT Selanik SENEXPO DETROP 9-12 Mart 2007 GIDA Selanik SENEXPO FURNİDEC 12-20 Mayıs 2007 MOBİLYA -YAN SANAYİ EV TEKSTİLİ-DEKORASYON Selanik MERİDYEN TIF 8-16 Eylül 2007 GENEL TİCARET Selanik MERİDYEN FETEC 12-15 Ekim 2007 FABRİKA EKİPMANLARI Atina LADİN FURNIDEC 25-28 Ocak 2008 MOBİLYA VE YAN SANAYİİ, EV TEKSTİLİ, DEKORASYON Selanik MERİDYEN AGROTICA 21. ULUSLARARASI YİYECEK & İÇECEK VE GIDA TEKNOLOJİLERİ INFACOMA 6-10 Şubat 2008 TARIM Selanik SENEXPO 14-18 Şubat 2008 YİYECEK, İÇECEK, GIDA Atina LADİN 21-24 Şubat 2008 İNŞAAT Selanik SENEXPO TIF 6-14 Eylül 2008 GENEL Selanik MERİDYEN Atina Ticaret Müşavirliği 95 1.3 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ 1.3.1 Yunanistan’a Başlıca Sektörel İhracat 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1- TARIMSAL ÜRÜNLER 101,474 124,628 124,853 135,159 163,387 184,251 i-Gıda Maddeleri ii-Tarımsal Ham maddeler 92,474 9,000 117,072 7,556 119,287 5,566 126,611 8,548 153,352 10,035 175,415 8,836 62,122 62,198 43,732 200,476 404,499 333,055 18,061 38,932 5,129 15,146 38,874 8,178 18,715 15,876 9,141 27,717 160,935 11,825 38,021 300,072 66,406 30,807 242,159 60,088 754,731 981,846 954,935 143,553 22,434 101,805 247,125 112,437 52,901 74,476 218,354 31,755 121,900 275,537 145,912 81,896 106,492 172,978 41,166 117,990 229,962 158,544 114,641 119,655 219,725 70,450 139,153 376,132 199,252 125,065 134,795 281,003 89,048 213,315 492,931 244,066 193,361 178,216 343,998 119,437 233,090 570,482 248,942 202,584 191,028 4- DİĞER ÜRÜNLER 2,073 2,531 3,158 2,384 2,828 3,684 TOPLAM 920,4 1.171,2 1.126,7 1.602,6 2.262,6 2,430.5 2- MADENCİLİK ÜRÜNLERİ i- Maden cevherleri ve döküntüleri ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar iii- Demir dışı metaller 3- SANAYİ i-Demir ve çelik ii-Kimyasallar iii-Diğer yarı mamuller iv- Makinalar ve ulaşım araçları v- Dokumacılık ürünleri vi- Hazır giyim vii - Diğer tüketim malları 1.3.2 1,264,571 1,691,941 1,909,560 Yunanistan’dan Başlıca Sektörel İthalat 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1- TARIMSAL ÜRÜNLER 155.629 207.896 221.111 272.288 188.730 244,090 i-Gıda Maddeleri ii-Tarımsal Ham maddeler 4.948 150.680 19.927 187.969 30.956 190.155 32.415 239.873 38.391 150.339 69,732 174,357 87.927 137.517 205.259 446.849 396.116 444,603 2.887 70.694 14.347 3.836 116.808 16.874 4.076 179.439 21.745 6.502 378.912 61.435 8.480 307.606 80.029 16,853 355,345 72,404 184.166 248.817 301.075 326.106 365.140 459,884 2.287 87.343 26.753 29.140 20.861 7.376 10.406 3.942 123.779 39.543 43.824 19.374 6.431 11.924 22.815 152.353 49.811 37.658 16.560 8.192 13.686 17.870 167.254 41.587 54.771 19.641 9.522 15.462 25.418 175.019 49.237 64.530 22.086 12.277 16.573 52,065 238,313 48,776 67,073 22,824 11,668 19,166 21 120 385 85 172 54 427,7 594,4 727,8 1.045,3 950,2 1,148.6 2- MADENCİLİK ÜRÜNLERİ i-Maden cevherleri ve döküntüleri ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar iii- Demir dışı metaller 3- SANAYİ i-Demir ve çelik ii-Kimyasallar iii-Diğer yarı mamuller iv- Makinalar ve ulaşım araçları v- Dokumacılık ürünleri vi- Hazır giyim vii - Diğer tüketim malları 4- DİĞER ÜRÜNLER TOPLAM Atina Ticaret Müşavirliği 96 1.3.3 Başlıca Maddelere Göre Yunanistan’dan İthalat YUNANİSTAN’DAN BAŞLICA İTHAL KALEMLERİMİZ-CN (Milyon $ ve € ) MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR ve MUMLAR PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA PAMUK DEMİR VE ÇELİK BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR, ALETLER, ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA HUBUBAT HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER GÜBRELER GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO KAĞIT VE KARTON - KARTONDAN EŞYA GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR ECZACILIK ÜRÜNLERİ DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA, MACUN, ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI ODUN HAMURU; SELÜLOZİK MADDELERİN HAMURLARI, URDALAR SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ –KONSER. TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI MUHTELİF KİMYASAL MADDELER YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ, HAYVAN YEMİ AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ METAL CEVHERLERİ,CÜRUF VE KÜL ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM,EL YAZMALARI ÖRME EŞYA UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA İNORGANİK KİMYASALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM SABUNLAR, AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA MADDELERİ MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR,DİĞER DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN TOPLAM Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 2008 Dolar Euro 355.3 246.7 177.2 119.0 153.2 104.1 52.0 33.8 40.8 26.9 40.6 27.8 36.8 24.7 21.0 15.1 17.5 11.6 17.0 12.1 16.0 10.7 14.9 10.1 14.0 9.6 12.7 8.6 11.5 7.7 11.4 7.8 10.9 7.4 8.3 5.7 8.1 5.3 8.0 5.4 7.8 5.3 7.8 5.3 6.2 4.2 6.1 4.1 5.8 4.2 5.6 3.8 5.6 3.8 5.6 3.8 5.5 3.8 5.0 3.4 4.6 3.1 4.3 2.9 4.3 2.9 4.2 2.9 4.1 2.8 3.8 2.6 3.6 2.4 3.4 2.3 3.3 2.3 3.0 2.0 2.2 1.5 1.9 1.3 1.148 782 2007 Dolar Euro 307.6 221.6 139.1 102.2 129.2 94.7 25.3 18.4 49.0 35.8 35.3 25.6 34.0 24.8 0.7 0.5 22.0 16.3 3.5 2.5 11.8 8.6 21.6 15.6 9.8 7.1 13.3 9.7 6.7 4.9 7.8 5.7 8.9 6.4 7.7 5.6 2.7 2.0 2.8 2.0 8.3 5.9 3.4 2.5 6.9 5.0 3.5 2.6 1.8 1.3 6.5 4.7 4.6 3.4 6.0 4.4 2.5 1.8 5.1 3.7 4.6 3.4 4.0 3.0 2.7 2.0 4.4 3.3 5.3 3.8 1.4 1.0 1.7 1.2 3.7 2.7 2.9 2.1 8.1 6.0 2.3 1.7 2.3 1.7 950 692 Değişim (%) 15.5 27.4 18.6 105.4 -16.6 15.3 8.1 2855.3 -20.5 389.6 35.5 -30.9 42.1 -4.4 71.7 46.8 23.3 7.8 198.5 187.0 -5.5 130.3 -10.0 72.8 226.3 -13.2 21.2 -6.9 118.8 -2.2 -0.5 6.1 58.5 -4.2 -21.7 166.3 113.3 -6.4 12.9 -62.6 -2.9 -16.0 20.1 97 1.3.4 Başlıca Maddelere Göre Yunanistan’a İhracat YUNANİSTAN’A BAŞLICA İHRAÇ KALEMLERİMİZ-CN (Milyon $ ve € ) DEMİR VE ÇELİK MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR ve MUMLAR MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VS. NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR, ALETLER ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI KAĞIT VE KARTON - KARTONDAN EŞYA MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBA,PREFABRİK YAPILAR ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA ÖRME EŞYA BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER PAMUK MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA PAÇAV. SERAMİK MAMULLERİ TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ YER KAPLAMALARI TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER CAM VE CAM EŞYA YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSER. ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORG. BİLEŞİK AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAK. EŞYA ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB TOPLAM Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 2008 Dolar Euro 288,9 193,5 242,2 168,3 237,4 159,2 154,3 103,8 136,1 92,0 123,4 82,8 105,0 70,7 103,5 70,2 92,6 63,0 71,1 48,3 70,4 48,0 63,1 42,4 53,0 35,9 50,7 34,1 49,1 31,8 47,8 32,5 41,0 27,9 37,1 24,9 35,6 24,0 31,8 21,7 31,8 22,7 30,8 21,4 24,8 17,1 24,1 16,3 22,2 14,9 21,3 14,6 20,2 13,7 17,4 11,6 16,6 11,3 16,3 11,0 16,1 11,1 13,8 9,4 11,9 8,2 10,3 7,2 10,2 7,0 8,6 5,8 7,1 4,8 7,0 4,8 5,9 4,1 5,8 4,0 2,430 1,646 2007 Dolar Euro Değişim (%) 228,8 300,1 228,6 134,6 124,2 118,5 82,3 80,1 105,6 49,8 62,2 68,6 37,1 46,8 14,6 55,5 44,1 32,8 37,9 30,5 28,7 29,9 9,0 22,2 17,9 20,7 23,0 12,7 15,5 17,0 18,0 15,6 11,1 8,4 6,8 18,4 7,9 6,2 7,5 4,2 167,2 218,4 165,3 98,1 90,8 86,1 60,0 58,3 77,1 36,3 45,2 49,7 27,2 34,1 10,7 40,6 32,1 24,0 27,8 22,3 20,6 21,5 6,4 16,1 13,2 15,1 16,8 9,3 11,3 12,4 13,1 11,4 8,2 6,1 5,0 13,6 5,7 4,5 5,5 3,0 2,263 1,648 26,3 -19,3 3,9 14,6 9,6 4,1 27,6 29,3 -12,4 42,8 13,2 -8,0 42,7 8,3 237,0 -13,8 -7,0 13,2 -6,1 4,1 10,9 3,0 174,0 8,9 23,4 3,2 -12,0 37,1 7,4 -4,3 -10,4 -12,0 6,7 22,1 50,1 -53,6 -9,9 13,3 -21,4 39,9 7.4 98 1.3.5 Maddelere Göre İhracat Değerleri YUNANİSTAN’A BAŞLICA İHRAÇ KALEMLERİMİZ- SEKTÖR (MİLYON $ / €) SEKTÖR ADI DİĞER DEMİR ÇELİK MAMULLERİ ÖRME EŞYA BİNEK OTOMOBİLLERİ SUN'İ PLASTİK MADDELER MENSUCATTAN GİYİM EŞYASI FUEL OİL DİĞER MAKİNALAR AKSAM VE PARÇALAR DİĞER SANAYİ MAMULLERİ DİĞER KAĞIT MAMULLERİ BLUM,KÜTÜK,LEVHA BLOKLARI PETROL GAZLARI JET YAKITI VE BENZERİ DEMİR- ÇELİK BORULAR GEMİLER HAM ALÜMİNYUM DENİZ BALIKLARI SENTETİK VE SUN'İ DOKUMA DİĞER CAM,SERAMİK TUĞLA,KİREMİT ELEKTRİK KABLOLARI HALİTALI ÇELİKLER OTOBÜSLER DİĞER ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK CİHAZLAR MENSUCATTAN DİĞER HAZIR EŞYA RADYO TV.CİHAZLARI HALI-KİLİM DİĞER DOKUMACILIK MAMULLERİ KAMYONLAR MOTORİN DİĞER KİMYASAL MAMULLER SERAMİKTEN DÖŞEMELİK KAROLAR BUZDOLAPLARI TÜTÜN DİĞER DEMİR DIŞI METALLER VE MAMULLERİ SENTETİK VE SUN'İ LİFLERDEN İPLİKLER PAMUK İPLİKLERİ DEMİR,ÇELİK ÇUBUKLAR YIKAMA MAKİNALARI DİĞER YENİLEBİLİR BİTKİSEL ÜRÜNLER HAM BEZ FINDIK MOTÖRLÜ K.NAKİL VASITALARININ AKSAMLARI POLİASİTLER VE TÜREVLERİ AYAKKABI OTO DIŞ LASTİKLERİ MERMER DİĞER DERİ VE KÖSELE MAMULLERİ TOPLAM Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 2008 Dolar 241.4 160.6 156.1 98.6 92.6 85.9 78.1 72.5 66.9 63.4 60.9 60.4 53.0 48.9 43.3 41.3 40.8 39.5 38.7 37.4 35.5 33.6 31.5 31.3 30.8 28.8 28.7 27.8 27.2 26.9 26.2 24.8 24.5 21.2 20.5 20.1 18.2 15.1 14.9 13.9 13.8 13.7 12.9 12.7 12.4 12.2 2.430,5 2007 Euro 161.3 108.9 104.1 66.4 63.0 56.8 52.3 49.4 45.4 43.5 42.4 43.1 35.2 31.7 29.1 27.8 27.7 26.8 26.1 25.0 24.3 22.9 21.1 21.2 21.4 19.7 19.2 21.1 18.5 18.2 17.6 17.1 16.6 14.4 14.0 13.4 12.5 10.4 10.1 9.6 9.3 9.1 8.7 8.7 8.3 8.3 1.646,3 Dolar 164.5 121.6 146.2 77.5 105.6 220.3 56.0 64.8 51.6 51.0 3.0 21.9 50.8 14.5 55.2 39.2 47.9 36.3 30.0 22.1 52.3 30.3 28.0 34.2 29.9 31.3 15.3 3.2 22.8 30.1 32.0 9.0 20.1 25.5 22.4 65.0 16.2 14.5 14.0 13.3 11.5 10.4 13.8 12.0 14.5 10.5 2,262,6 Euro 120.0 88.7 105.3 56.5 77.1 160.2 40.7 47.1 37.7 37.3 2.1 15.3 36.8 10.6 40.0 28.6 35.0 26.4 21.9 16.1 37.9 22.1 20.5 25.1 21.5 22.7 11.2 2.3 16.7 22.1 23.4 6.4 14.6 18.8 16.5 47.4 11.8 10.6 10.1 9.5 8.4 7.6 10.1 8.8 10.6 7.7 1.648,0 99 SITC SINIFLANDIRMASINA GÖRE YUNANİSTAN’A İHRACAT ( MİLYON-$) SITC ADI 2008 2007 PETROL YAĞLARI VE BİTÜMENLİ MİNERALLERDEN ELDE EDİLEN YAĞLAR 179.3 295.3 İÇTEN YANMALI MOTORLU OTOMOBİLLER VD.,ELEKTRİK MOTORLU TAŞITLAR VD. 156.1 146.2 DEMIR,CELIK YASSI HADDE MAMULLERI DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK-KESİTİ DİKDÖRTGEN,BLUM,KÜTÜK-KARBON <%0,25 84.8 32.4 63.4 49.2 DOĞAL GAZ-GAZ HALİNDE 60.4 1.8 DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK PROFİLLER-YÜKSEKLİK => 80 MM 48.9 29.8 ALAŞIMSIZ ALUMİNYUM 42.9 48.0 MOTORBOTLAR,KÜREKLİ KAYIKLAR,KANOLAR,SANDALLAR 41.5 12.5 HADDOCK-MEZGİT,KÖMÜR BALIĞI VE DİĞERLERİ (TAZE,SOĞUTULMUŞ) 36.7 35.0 DİZEL,YARI DİZEL MOTORLU TOPLU YOLCU TAŞITLARI 36.3 52.8 RENKLİ TELEVİZYON ALICILARI 35.7 39.5 DEMİR-ÇELİK RADYATÖRLER,AKSAM VE PARÇALARI 34.7 37.7 BAĞLANTI PARÇALI ELEKTRİK İLETKENLERİ-80V<GERİLİM<1000V 34.7 26.0 ÖRME TİŞÖRT,FANİLA,ATLET,KAŞKORSE VE DİĞER İÇ GİYİM EŞYASI 31.6 22.6 DİZEL,YARI DİZEL MOTORLU TAŞITLAR DİĞER ÇİNKO KAPLAMA DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK YASSI MAMULLER;EN=>600MM 28.7 15.3 27.0 10.6 CİLALI SIRLI SERAMİK KAROLAR,KÜPLER,MOZAİKLER 26.7 29.8 DEMİR VEYA ÇELİKTEN DİKİŞLİ,KESİTİ YUVARLAK OLMAYAN BORULAR 25.2 20.1 TÜTÜN (SAPLARI KOPARILMAMIŞ,DAMARI ÇIKARILMAMIŞ) 24.6 9.0 SENTETİK,SUNİ LİFTEN DOKUMALAR-HAZIR EŞYA HALİNDE DEĞİL 23.1 5.3 DİĞER ÖRME MENSUCAT 22.6 14.7 HİJYENİK HAVLULAR,TAMPONLAR,BEBEK BEZLERİ VB.-KAĞITTAN 22.6 18.3 PAMUKTAN ERKEK GÖMLEKLERİ 21.4 23.9 ÖRME MENSUCAT-ELASTOMERİK VEYA KAUÇUK İPLİK=>%5,EN>30CM. 21.3 17.3 EV TİPİ BUZDOLAPLARI,KOMBİNE VE SOĞUTUCU,DONDURUCULAR 21.1 25.3 POLİETİLEN (ÖZGÜL AĞIRLIĞI 0,94 TEN AZ OLAN)-İLK ŞEKİLLERDE 19.7 10.4 PAMUK İPLİĞİ-PAMUK AĞIRLIKÇA => %85 (PD) 19.5 21.7 ÇAMAŞIR YIKAMA MAKİNALARI 18.1 15.9 KADIN İÇİN PANTOLON,TULUM,ŞORTLAR 17.4 16.9 GAZ,PETROL BORU HATTI BORULARI-UZUNLAMASINA,SPİRAL DİKİŞLİ MİKRO DALGALI FIRIN,DİĞER ELEKTRİKLİ FIRIN,OCAK,SAC,IZGARA VB.CİHAZLAR 16.8 16.0 16.4 16.1 DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK PROFİLLER-YÜKSEKLİK < 80 MM 15.1 10.7 DİĞER SENTETİK MENSUCAT-TEKSTÜRE EDİLMEMİŞ FİLAMET => % 85 15.1 14.7 TUVALET VE MUTFAK BEZLERİ 14.7 12.8 MERMER,TRAVERTEN-KABACA YONTULMUŞ BLOK,DİLİMLER 14.2 17.0 SOĞUTUCU VE DONDURUCU CİHAZLARA MAHSUS AKSAM VE PARÇALAR 14.2 12.7 FINDIK-KABUKLU,KABUKSUZ 13.9 13.3 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 100 1.3.6 Maddelere Göre İthalat Değerleri YUNANİSTAN’DAN BAŞLICA İTHAL KALEMLERİMİZ SEKTÖR MİLYON $/€ SEKTÖR ADI MOTORİN SUN'İ PLASTİK MADDELER PAMUK-HAM DİĞER DEMİR DIŞI METALLER VE MAMULLERİ MAKİNA YAĞLARI GAZYAĞI BLUM,KÜTÜK,LEVHA BLOKLARI DİĞER KİMYASAL MAMULLER DİĞER MAKİNALAR AKSAM VE PARÇALAR BUĞDAY SAİR GÜBRELER GIDA SANAYİİNİN DİĞER KALINTI VE DÖKÜN. KOYUN-KEÇİ DERİLERİ HAM İLAÇLAR DİĞER METALİK OLMAYAN OCAKÇILIK ÜRÜN. DİĞER KAĞIT MAMULLERİ ÖRME EŞYA DİĞER TAŞIT ARAÇLARI MALZEME-PARÇALA. DİĞER CAM,SERAMİK TUĞLA,KİREMİT HAYVANSAL VE BİTKİSEL DİĞER YAĞLAR HURDA KAĞIT VE MUKAVVA DİĞER DEMİR ÇELİK MAMULLERİ DİĞER DOKUMACILIK MAMULLERİ MENSUCATTAN GİYİM EŞYASI HAM BEZ DİĞER ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK CİHAZLAR BUZDOLAPLARI DİĞER YAĞLI TOHUMLAR DİĞER DERİ VE KÖSELE MAMULLERİ CÜRUF VE KÜLLER DİĞER İŞLENMİŞ ORMAN ÜRÜNLERİ ADİ MADENLERDEN DİĞER EŞYA ELEKTRİK DEVRE BÖLÜCÜ VE İRTİBAT CİHAZ. BENZİN MEYVE SULARI MEYVE KONSERVELERİ KLİNKER DİĞER ALKOLLÜ İÇKİLER GAZETE VE MECMUALAR DİĞER KAUÇUK MAMULLERİ MUSLUKÇU EŞYASI HALİTALI ÇELİKLER MATBAA MAKİNALARI KUŞE KAĞITLARI DENİZ BALIKLARI TOPLAM Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 2008 Dolar Euro 243.3 171.1 176.1 118.2 145.2 98.7 73.7 48.9 54.1 36.9 50.7 33.9 43.0 27.8 38.6 26.3 26.0 17.6 20.9 15.0 16.9 12.1 15.4 10.3 14.9 9.9 11.2 7.7 9.7 6.8 9.6 6.5 9.6 6.4 8.9 6.0 8.3 5.6 8.1 5.3 8.0 5.4 7.5 5.1 6.2 4.2 6.2 4.2 6.0 4.0 6.0 4.1 5.9 4.0 5.7 4.2 5.7 3.8 5.6 3.8 5.5 3.7 5.1 3.5 4.7 3.2 4.6 3.1 4.0 2.6 3.8 2.7 3.7 2.5 3.6 2.4 3.5 2.4 3.4 2.3 3.3 2.2 3.2 2.1 3.1 2.5 3.1 2.1 2.8 1.9 1.148.6 782.3 2007 Dolar Euro 141.9 100.9 138.7 101.9 123.2 90.3 82.1 60.0 46.6 33.9 62.4 45.3 9.8 7.1 32.2 23.4 19.2 13.9 0.7 0.5 3.5 2.5 11.8 8.6 15.5 11.6 7.6 5.5 3.6 2.6 6.8 4.9 9.8 7.2 5.7 4.1 3.7 2.7 1.4 1.0 2.7 2.0 12.7 9.2 6.8 4.9 6.9 5.0 3.4 2.5 5.5 4.0 3.0 2.2 1.8 1.3 4.4 3.2 4.6 3.4 6.2 4.5 5.8 4.3 4.0 3.0 53.6 39.2 1.3 1.0 6.1 4.3 5.5 3.9 1.7 1.1 0.7 0.5 3.5 2.6 4.5 3.3 5.2 4.0 0.0 0.0 6.4 4.7 7.9 5.8 950.1 691.5 101 SITC SINIFLANDIRMASINA GÖRE YUNANİSTAN’DAN İTHALAT ( MİLYON-$) SITC ADI 2008 2007 PETROL YAĞLARI VE BİTÜMENLİ MİNERALLERDEN ELDE EDİLEN YAĞLAR 352.7 305.5 PAMUK (KARDE EDİLMEMİŞ,PENYELENMEMİŞ) 145.4 123.2 POLİPROPİLEN-İLK ŞEKİLLERDE 130.0 78.7 DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK-KESİTİ DİKDÖRTGEN,BLUM,KÜTÜK-KARBON <%0,25 37.5 8.5 BAKIRDAN İNCE VE KALIN BORULAR 33.5 36.3 MAKARNALIK BUĞDAY (DURUM BUĞDAYI) 20.9 0.7 ALUMİNYUM SACLAR,LEVHA VE ŞERİTLER 20.6 21.1 AZOT VE FOSFOR İÇEREN MİNERAL VE KİMYASAL GÜBRELER 16.5 3.3 DİĞER HAZIR HAYVAN YEMLERİ (PERAKENDE SATIŞA HAZIR) 15.1 11.8 KOYUN,KUZU HAM DERİLERİ-YÜNÜ ALINMAMIŞ 13.2 13.6 POLİSTİREN-GENLEŞEMEYENLER-İLK ŞEKİLLERDE 11.3 8.1 ASANSÖR,SKİPLİ ASANSÖR,YÜRÜYEN MERDİVEN AKSAM VE PARÇALARI 10.4 7.3 DOYMUŞ ASİKLİK HİDROKARBONLAR 8.1 7.0 HER NEVİ KÜKÜRT (SÜBLİME, PRESİPİTE VE KOLLOİDAL KÜKÜRT HARİÇ) 8.1 2.1 DOZLANDIRILMIŞ,PERAKENDE SATIŞA HAZIR DİĞER İLAÇLAR 6.8 0.6 ARITILMIŞ BAKIRDAN TELLER 6.8 11.2 FENER GEMİLERİ,YANGIN SÖNDÜRME,VİNÇ,YÜZER HAVUZ VB GEMİLERİ 6.4 0.0 SOYA YAĞI (HAM) 6.2 1.3 ALUMİNYUMDAN ÇUBUK VE PROFİLLER 5.9 6.2 PAMUK TOHUMU (ÇİĞİT) 5.7 1.7 DEMİR DIŞI METALLERİN KÜL,KALINTILARI 5.6 4.6 KALAY KAPLAMA DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK YASSI MAMUL-EN=> 600 MM. 5.4 5.5 DİĞER BOYAYICI MADDELER VE MÜSTAHZARLARI 5.1 4.6 POLİSTİREN-GENLEŞEBİLENLER-İLK ŞEKİLLERDE 5.1 16.1 BORULAR,HORTUMLAR(SERT)-ETİLEN POLİMERLERİNDEN 4.8 3.2 AĞAÇTAN YONGA LEVHALAR-AGLOMERE OLSUN,OLMASIN 4.7 5.4 EV TİPİ BUZDOLAPLARI,KOMBİNE VE SOĞUTUCU,DONDURUCULAR 4.6 1.7 DIGER KAGIT VE KARTONLAR 4.2 0.0 DİĞER ÖRME MENSUCAT 4.0 4.5 DENİM DOKUMA-M2>200GR,PAMUK=>%85,RENKLİ İPLİKTEN 3.9 2.4 KLİNKER 3.7 5.5 DEMİR,ALAŞIMSIZ ÇELİK-KESİTİ DİKDÖRTGEN,KARBON < % 0,25 LEVHA BLOKLAR 3.7 0.0 SULAR,MADEN SULARI,GAZOZLAR (LEZZET,TAD VERİCİ KATILMIŞ) 3.5 1.6 ALUMİNYUMDAN DİĞER EŞYA 3.4 1.0 MEKANİK HAMURDAN KAĞIT,KARTON,GAZETE VE DÖKÜNTÜLERİ 3.1 1.5 MİKRO DALGALI FIRIN,DİĞER ELEKTRİKLİ FIRIN,OCAK,SAC,IZGARA 3.1 2.5 KAYISI,KİRAZ,ŞEFTALİ KONSERVELERİ 3.1 3.3 ALUMİNYUM HİDROKSİT 3.1 2.1 ETİLEN POLİMERLERDEN LEVHA,PELİKÜL,LAMLAR-TAKVİYESİZ 3.0 2.6 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 102 BAŞLICA İHRACATÇI FİRMALAR – Milyon $ ÜNVAN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 TÜPRAŞ TÜRKİYE PETROL RAFİNERİLERİ A TOYOTA OTOMOTİV SANAYİ TÜRKİYE A.Ş. VESTEL DIŞ TİCARET A.Ş. ETİ ALÜMİNYUM ANONİM ŞTİ. ÇOLAKOĞLU DIŞ TİCARET A.Ş. HYUNDAI-ASSAN OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET A.Ş. MAN TÜRKİYE ANONİM ŞİRKETİ ARÇELİK ANONİM ŞİRKETİ HABAŞ SINAİ VE TIBBİGAZLAR İSTİHSAL END. A.Ş. ASTEL KAĞITÇILIK SANAYİ VE TİC.A.Ş. PETKİM PETROKİMYA HOLDİNG A.Ş.GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KAPTAN METAL DIŞ TİCARET VE NAKLİYATANONİM ŞİRKETİ FORD OTOMOTİV SANAYİA.Ş. GİSAD DIŞ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ DİLER DIŞ TİCARET A.Ş. GÜVENER ITRİYAT MEDİKAL İNŞ.AKAR.PAZİTH.İHR.SAN.TİC. MERCEDES-BENZ TÜRK ANONİM ŞİRKETİ VİLMEKS İÇ VE DIŞ TİC.VE METAL SAN.AŞ. UFUK BORU SANAYİ VE TİCARET A.Ş. PERGAMON-STATUS DIŞ TİC.A.Ş. TÜRK DEMİR DÖKÜM FABRİKALARI A.Ş. TOSYALI DIŞ TİCARET A.Ş. YOLBULAN METAL SANAYİ VE TİCARET A.Ş MURAT METAL DEMİR ÇELİK ÜRÜNLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. KILIÇ DENİZ ÜRÜN.ÜRETİMİ İHR.İTH.VE TİC.A.Ş. ÖZŞAH ÖRME SAN A.Ş. ŞİŞECAM DIŞ TİCARET A.Ş. GRUNDİG ELEKTRONİK ANONİM ŞİRKETİ GEDİZ İÇ VE DIŞ TİCARET LTD.ŞTİ. TEVER DIŞ TİCARET VEPAZARLAMA A.Ş. EREĞLİ DEMİR VE ÇELİK FAB.T.A.Ş. PETROL OFİSİ A.Ş.GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TBS DENİZCİLİK VE PETROL ÜR.DIŞ TİC.A.Ş. ASAŞ ALÜMİNYUM SAN. VE TİC.A.Ş. ARSLANTÜRK TARIM ÜRÜN.SAN.NAKL.İHRACVE İTHALAT A.Ş. OYAK RENAULT OTOMOBİL FABRİKALARI A.Ş. AĞIR HADDECİLİK MAK İNA SAN.TİC.LTD.ŞTİ. EVİMTEKS DIŞ TİCARETVE PAZARLAMA LTDŞTİ. BSH EV ALETLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. DEMİRSAN HADDECİLİK SAN.VE TİC.A.Ş. ÇEBİTAŞ DEMİR ÇELİK ENDÜSTRİSİ A.Ş. KENT GIDA MADDELERİ SAN.VE TİC.A.Ş. POLİBAK PLASTİK FİLMSAN.VE TİC.A.Ş. BOYDAK DIŞ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ 2008 2007 155,905,145 112,114,700 59,781,099 43,136,429 53,788,629 26,499,321 22,655,624 25,468,476 5,897,068 22,446,846 33,199,310 0 22,929,007 17,156,621 6,858,364 0 0 36,033,550 11,251,553 12,016,336 9,639,319 0 15,141,272 10,290,801 0 9,303,940 15,562,010 0 0 0 33,372,516 10,006,357 0 0 0 8,602,976 0 7,760,491 8,470,899 10,482,044 0 5,957,283 0 5,880,156 272,959,243 89,283,004 63,908,781 47,998,910 47,969,928 47,149,878 32,955,989 23,776,189 19,502,112 17,901,754 17,649,511 16,977,869 15,546,945 14,831,792 12,630,712 12,557,308 12,212,749 12,033,637 11,935,151 11,488,092 10,714,621 10,437,025 10,402,256 10,217,545 10,082,881 9,031,870 8,793,897 8,637,244 8,026,039 7,976,973 7,861,344 7,069,970 7,045,835 6,998,406 6,754,607 6,587,380 6,349,265 6,258,247 6,215,968 6,204,747 6,164,487 5,857,660 5,724,576 5,662,328 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 103 BAŞLICA İTHALATÇI FİRMALAR – Milyon $ ÜNVAN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 2008 2007 177,602,481 86,419,675 NURSAN ÇELİK SANAYİ VE HADDECİLİK A.Ş. 26,674,858 0 SHELL&TURCAS PETROL ANONİM ŞİRKETİ 21,900,754 7,010,453 TÜPRAŞ TÜRKİYE PETROL RAFİNERİLERİ A 21,013,527 0 BOSSA TİCARET VE SANAYİ İŞLETMELERİ T.A.Ş. 18,000,558 0 BP.PETROLLERİ ANONİM ŞİRKETİ 17,395,224 98,433,505 GÜLSAN SENTETİK DOKUMA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 15,681,414 4,481,389 BİLKONT DIŞ TİC.VE TEKSTİL SAN.A.Ş. 13,794,611 3,740,981 OPET PETROLCÜLÜK ANONİM ŞİRKETİ 12,120,585 0 DOW TÜRKİYE KİMYA SANAYİ VE TİCARET.LİMİTED ŞİRKETİ 12,117,962 8,693,781 ALTINBAŞ PETROL VE TİC.A.Ş. 11,905,570 12,028,857 BSH EV ALETLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 10,003,804 6,780,141 KLEEMANN ASANSÖR SANVE TİC.A.Ş. 9,629,025 6,400,208 BEYTEKS TEKSTİL SAN VE TİC AŞ 8,227,832 0 KARYER ISI TRANSFER EVAPARATÖR KOND.SAN.VE TİC.LTD.Ş 8,158,947 7,984,747 EREN TEKSTİL TİC.VE SAN.A.Ş. 7,965,778 6,541,859 BANDIRMA GÜBRE FABRİKALARI A.Ş. 7,949,757 0 ARÇELİK LG KLİMA SANVE TİC A.Ş 7,917,189 9,203,779 SUNJÜT SUNİ JÜT SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 7,850,972 0 AKTEKS AKRİLİK İPLİKSAN.VE TİC.A.Ş. 7,679,015 0 TOPKAPI İPLİK SANAYİİ VE TİC.A.Ş. 7,665,472 4,974,020 ALP ATEŞ GÜBRE İNŞAATAAH.NAK.GIDA İTİHR.SAN.VE LTD.Ş 7,645,976 0 PETROL KİMYA İMALAT SANAYİ VE TİC.LTD.ŞTİ. 7,124,311 7,662,088 FRİTERM TERMİK CİHAZLAR SAN.VE TİC.AŞ. 7,040,926 4,879,130 ROYAL HALI İPLİK TEKSTİL MOBİLYA SANVE TİC.A.Ş. 6,965,158 0 MERİNOS HALI SANAYİ VE TİC.A.Ş. 6,718,420 4,324,838 SÜPER FİLM AMBALAJ SANAYİ VE TİCARETA.Ş. 6,649,038 0 SİLTEKS TEKSTİL SAN.TİC.A.Ş. 6,627,770 0 POLİNAS PLASTİK SAN.VE TİC.A.Ş. 6,579,158 0 KARDEMİR HADDECİLİK SAN VE TİC LTD ŞTİ 6,577,343 0 BAYTEKS TEKSTİL SANAYİ VE TİC.A.Ş. 6,506,430 0 FJORD MARİN DENİZ ÜRÜR.SAN.VE TİC.A.Ş. 6,455,164 0 SAYKON DENİZ. VE ENDYAPILAR.SAN.TİC.A.Ş. 6,373,791 0 PETROL OFİSİ A.Ş.GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TOPRAK MAHSÜLLERİ OFİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 6,257,594 0 ADA SU ÜRÜNLERİ LTD.ŞTİ. 5,757,786 0 BAĞ YAĞLARI SANAYİ VE TİCARET TÜRK ANONİM ŞİRKETİ 5,605,794 0 GÜLLE ENTEGRE TEKSTİL İŞLETMELERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 5,570,381 0 METALUM TÜP SAN VE TİC.A.Ş. 5,533,722 5,313,622 EURODRİP DAMLA SULAMA SAN.TİC.A.Ş. 5,528,521 4,229,398 GİSAŞ GEMİ İNŞA SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ 5,472,110 4,061,847 Kaynak : DTM Atina Ticaret Müşavirliği 104 1.4 TİCARİ İLİŞKİLERDE BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR 1.4.1 Ticari Engeller (Sektörel) Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. 1.4.2 İthalat Mevzuatı 1.4.2.1 Genel Olarak Dış Ticaret Mevzuatı 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan'da dış ticaret, AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Yunanistan’nın AB’nin Ortak Dış Ticaret Politikası dışında ulusal bazda bir dış ticaret mevzuatı mevcut olmayıp, dış ticaret alanındaki ulusal mevzuat AB direktiflerinin ulusal mevzuata uygulanması ile yürütülmektedir. AB uygulamalarına paralel olarak, uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanan mallar dışında ithali yasak ürün bulunmamaktadır. Yunanistan’da ihracat işlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan’ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değişen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1 AKP ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menşe belgesi aranmaktadır. Eski ve kullanılmış mal ithalatında teknik özelliklerini yitirmemiş olmaları, çevre ve güvenlik açısından gerekli şartları sağlamaları koşulu ile bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda, AB Komisyonu tarafından belirlenen Ortak Gümrük Tarifesi tatbik edilmektedir. Tarım ürünleri ticaretinde AB’nin Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri uygulanmakta olup, sanayi ürünlerinde AB içerisinde ortak düzenlemeye tabi malların ithalatında sağlık çevre ve güvenlik koşullarına uygunluk şartı aranmaktadır. Bu çerçevede başta Sanayi Bakanlığı olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlıkları tarafından piyasa gözetimi ilkeleri çerçevesinde kontroller uygulanmaktadır. Avrupa Birliği’nin bir üyesi olarak Yunanistan, AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaşmaları üstlenmiş olup, Ortak Dış Ticaret politikası tatbik etmektedir. Bu çerçevede EFTA Ülkeleri, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri, Güney Afrika Cumhuriyeti, Akdeniz Ülkeleri, Meksika ve Şili gibi AB’nin STA imzaladığı ülkelerle serbest ticaret anlaşması hükümleri geçerli olup, AB’nin gelişme yolundaki ülkelere GSP mekanizması çerçevesinde uyguladığı tek taraflı taviz sistemi yürürlüktedir. AB ülkeleri ile Yunanistan arasında Gümrük Vergileri ve eş etkili vergilerle miktar kısıtlamaları ve benzeri önlemlerden muaf olarak, mallar serbest dolaşmakta, AB dışındaki ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaktadır. Tarım ürünleri itibariyle AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri ve telafi edici mekanizmalar uygulanmaktadır. İthalatta KDV, piyasa fiyatı ve gümrük vergisi üzerinden tahsil edilmekte ve gümrük vergisinin matrahı AB Komisyonu direktiflerince DTÖ Gümrük Kıymet Kodu hükümlerine paralel olarak belirlenmektedir. İthalatta haksız rekabetin önlenmesine ilişkin anti damping kuralları AB düzeyinde ve AB Komisyonu tarafından uygulanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 105 1.4.2.2 Genel Olarak Gümrük Vergileri AB ile Ortak Dış Ticaret Politikası uygulayan Yunanistan AB üyesi ülkelerle olan ticaretinde her tür gümrük vergisi, eş etkili vergi, miktar kısıtlamaları ve benzeri sınırlamalar kaldırmış olup, üçüncü ülkelerden olan ithalatında Ortak Gümrük Tarifesi uygulamaktadır. Türkiye ile Yunanistan arasında ise AB ile Türkiye arasında 01 Ocak 1996 tarihinden beri uygulanmakta olan 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı uyarınca sanayi ürünlerinde herhangi bir gümrük vergisi olmayıp, sadece tarım ürünleri ihracat ve ithalatında gümrük vergisi uygulaması bulunmaktadır. Tarım ürünlerinde, AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ürüne göre % 6,4 ile % 40 arasında değişen oranlarda ad valorem ve spesifik vergi uygulaması ile (ürün bazında ton ya da kg başına) referans fiyat uygulaması bulunmaktadır. Yunanistan Gümrük Müdürlüğü gümrük vergileri ve diğer uygulamalardan sorumlu otorite olup Ekonomi ve Maliye Bakanlığı’na (http://www.mof-glk.gr/en/home.htm) bağlıdır. 1.4.2.3 KDV ve Diğer Vergiler Yunanistan’da mal ve hizmet alımları için KDV oranları 01 Ocak 2005 tarihi itibariyle 1 puan arttırılarak %18’den %19’a yükseltilmiştir. Bu oranlar Midilli, Sakız, Sisam, Menteşe Adaları (Oniki adalar), Kiklades, Taşoz, Semadirek, Kuzey Sporades ve Skiros (İskiri) adaları için %13 olarak uygulanmaktadır. Yunanistan’daki mevcut uygulamaya göre gıda maddeleri ağırlıklı olmak üzere temel tüketim maddeleri için (alkollü içki hariç, alkollü içkiler için %19) KDV oranı %9, basın yayın (kitap, dergi vs.) için % 4 olarak belirlenmiştir. 2005 yılı itibariyle % 35 olan kurumlar vergisi, 2007 sonunda %25’e düşürülmüştür. Ancak ekonomik kriz ve bütçe açığı nedeniyle hükümet vergi artışı konusunu tartışmaya açmıştır. Yunanistan’da Katma Değer Vergisi, tüketim malları üzerinden alınan genel, dolaylı bir vergidir (1642/86 ve 2093/92 sayılı Kanunlar). İlgili yasa 91/680 sayılı AB Direktifine uygun olması açısından tekrar düzenlenmiştir. Vergi, malı en son tüketen kişi ve hizmet alan kişi tarafından ödenir. Vergiye Tabi Tutulan İşlemler: • Ürün teslimatı ve hizmet sağlanmasından (bu işlemlerin Yunanistan’da bir vergi mükellefi tarafından değer karşılığı yapılması koşuluyla), • Ülkeye yapılan ithalattan, • Satıcının, diğer bir Birlik Üyesi ülkede vergi mükellefi olması durumunda, Yunanistan’da, vergi mükellefi ya da vergi mükellefi olmayan yasal kişi tarafından Birlik üyeleri arasında yapılan değer karşılığı mal alımlarından, • Birlik üyeleri arasında, vergi mükellefi olan ya da vergi mükellefi olmayan, 1642/86 sayılı Kanunun “10.a.” maddesi, 2. paragrafındaki öngörülerine uyan yasal kişi tarafından gerçekleştirilen, özel bir tüketim vergisine tabi tutulan mal alımlarından, Yunanlı veya yabancının, bağımsız olarak ekonomik faaliyet içerisinde olan kuruluş yeri, faaliyet alanı ve sonuçları gözetilmeksizin bütün gerçek ve tüzel kişilerden veya derneklerden KDV alınır. AB’ne üye olmayan ülkelerde oturan kişilere yapılan ihracat ve KDV’ye tabi tutulan AB üyesi ülkelerde oturan kişilere yapılan mal teslimatları Yunanistan’da alınan KDV’den muaf tutulmaktadır. Aşağıda yer alan ürünlerin dışındaki bütün ürünler için uygulanan KDV oranı %19’dur; • Gazeteler, dergiler, kitaplar ve tiyatro biletleri (%4 oranında), • Temel maddeler olarak görülen taze ürünler, eczacılık malzemeleri, ulaşım, elektrik ve çeşitli profesyonel faaliyetler (otel hizmetleri, restoranlar, yazarlar, sanatçılar vs.) (%8 oranında). Atina Ticaret Müşavirliği 106 Bu vergi oranı, Menteşe Adaları (Onikiadalar)’nda ve Ege adalarında yerleşik vergi mükellefleri tarafından tedarik edilen mallar ve hizmetler veya bu kişilere verilen mal ve hizmetler için %30 daha azdır. 1.4.2.4 Tarife Dışı Engeller Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. İhracat veya ithalat yapan şirketlerin gerekli belge ve prosedürler için sürekli güncellenen TARIC (http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/dds/tarhome_en.htm) web sayfasını takip etmeleri gerekmektedir. 1.4.3 Yunanistan’da Marka Tescili Avrupa Birliği Ülkelerinde geçerli marka tescili için, marka tescilini müteakip İspanya’da kurulu Avrupa Tek Pazar Marka Armonize Kurumuna Yunanistan’dan alınacak marka tescil izninin kaydettirilmesi gerekmektedir. Yunanistan’da marka tesciline ilişkin yetki Yunan Kalkınma Bakanlığının ticaret ve sanayi birimlerinde (www.obi.gr) bulunmaktadır. Marka tescili, 20 Aralık 1993 tarihli ve 40/94 sayılı mevzuat çerçevesinde ilgili kurul tarafından yapılmaktadır. Avrupa Birliğine üye ülkelerin herhangi birisinden alınmış bir marka tescilinin Yunanistan’da uygulanması 353/98 sayılı mevzuat çerçevesinde Yunan Kalkınma Bakanlığına müracaat ile uygulamasının yaptırılması mümkün bulunmaktadır. Yunanistan’daki marka tescili uygulamasında istenen bilgiler aşağıda sıralanmıştır: 9 60 euro’dan başlamak üzere vergi ve harç gideri, 9 Başvuru formunun Yunanca bir örneği, 9 İlgili şirketin Yunanistan’daki yetkili bir avukata kendisini temsil etmek üzere vermesi gereken vekalet örneği, 9 Başvuru formu örneğinin 10 tane kopyası 1.4.4 Ege Adalarına Gıda Maddesi İhracatı AB‘ye sağlık ve hijyen yönünden yeterliliği kabul edilmiş ve Türkiye’den ihracat yapabilir firmalar listesine kayıtlı şirketlerce adaların ihtiyacı için deniz ürünlerimiz doğrudan adalara ihraç edilebilmektedir. Gıda maddelerinden diğer hayvansal ürünlere ilişkin çalışmaların Tarım Bakanlığımızca sürdürüldüğü bilinmektedir. Bu noktada yoğurt, süt, et, canlı hayvan, dondurma (% 50’ye kadar süt içeriğine izin verilebilmektedir) gibi ürünlerin adalarla beraber bütün AB ülkelerine ihracatı mümkün bulunmamaktadır. Taze sebze ve meyvelerde Atina ve Selanik merkezli kontrol sertifikası istendiğinden ve kontrollerin adalarda yapılamamasından dolayı bu konuda sıkıntılar giderilememiştir. Ancak, konserve, fındık-fıstık, kuru meyve gibi ürünlerin kontrolleri Girit ve Rodos adalarında yaptırılması mümkündür. Rodos adasında laboratuvar açılması konusunda Yunan tarafı ikna edilmiş ancak, açılış işlemleri halen tamamlanamamıştır. Ege Adalarının yerel ihtiyacı için AB’nin ilgili direktifleri kapsamında sağlanan muafiyetle deniz ürünleri ve bazı gıda maddeleri ihracatı yapılabilmektedir. Ancak adaların tüketimi ile sınırlı olan muafiyet dahilinde Yunanistan’a giriş yapan anılan maddelerin ana karaya gönderildiğinin tespiti halinde Yunan yetkililer tedbir almak zorunda kalacaklardır. Atina Ticaret Müşavirliği 107 1.4.5 Etiketleme ve Standartlar Standartlar konusunda Yunanistan AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu uygulamaları takip etmektedir. ISO 9000 yerel firmalardan aranırken ayrıca hükümet ihalelerinde de istenmektedir. Tarım ürünlerinde bölgesel yüklemeler yerine her bir yükleme için test yapmada ısrar etmektedir.Yapılan testlerde de yüksek oranda hatalar yapıldığı şeklinde iddialar mevcuttur. Tohumlarda, Yunanistan’a tohum ithal etmek için öncelikle o tohum, ‘European Variety Catologue’ listesinde yer almalıdır. Eğer yer almıyorsa, Yunan Milli Katoloğuna (National Catologue of Greece) kaydettirilmeli ve ayrıca türüne ve özelliklerine bağlı olarak 2-3 yıl sürebilecek bir testin de yapılmasının gerekli olduğu bilinmelidir. Kırmızı ve beyaz et ve onların yan ürünlerinin ithalinde, yalnızca AB’ce onaylanmış üçüncü ülke tesislerinden gönderilmiş ürünlerin girişine izin verilmektedir. Bu arada, ülkemizden bu ülkeye söz konusu ürünlerin ithalinde ise, ülkemizde hayvan hastalıklarının bulunması ve bunun ıslah edilmeye çalışıldığı iddiasıyla hayvansal ürünlerin girişine izin verilmemesi nedeniyle bu konuda AB ülkeleri ile ticaretimiz adeta donmuştur. Kurutulmuş gıda ithalatı, Yunan The Supreme Chemical Laboratory’nin aflatoxin testi ile limitlerinin altında olması ile yapılabilmektedir. Süt ve süt ürünleri, dondurma ve dondurulmuş yoğurt dahil, Avrupa Birliğince onaylanmış tesislerden olduğunun kanıtlanması ile ithaline izin verilebilmekte idi. Ancak Tarım Bakanlığımız söz konusu tesislerdeki ve yerel mevzuattaki eksikleri görerek AB kontrollerinde onay alınamama ve genel yasaklama gibi bir uygulamaya maruz kalmamayı düşünerek ihraç lisansı vermeyeceğini AB’na bildirmişse de 2002 yılı başına gelindiği dönemde yerel mevzuatın belirli bir noktaya getirildiğini ve daha önce AB’den onay almış firmaların müracaat etmeleri halinde ihraç lisansı verebilecekleri ifade edilmiştir. Deniz ürünlerine ilişkin uygulama da ilgili AB direktifleri çerçevesinde ülkemizde kurulu tesisler AB standartlarında üretim yaptıklarına dair kontrollerde yeterli bulunarak AB listelerine alınmaları halinde AB ülkelerine bu ürünleri ihraç etmeye hak kazanmaktadırlar. Yunanistan için bir istisna olarak eğer Ege adalarının ihtiyaçları için bu adalara ithalat yapılıyorsa kontrol belgesi aranmayacagına ilişkin bir AB mevzuatının varlığıdır. 1.4.6 İşyeri Açma ve Şirket Kuruluşu Yerli ve yabancılar şirket veya kendi işyerlerini kurma hakkına sahiptirler. Milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır bölgelerinde arazi alımında ve AB vatandaşları dışındakilere madencilik, bankacılık, denizcilik ve hava taşıma, basın-yayın konusunda kısıtlamalar devam etmektedir.(www.elke.gr) Türk yatırımcı için Yunanistan’da belirli prosedürleri takip etmek suretiyle, Şirket kurmak veya Şube açmak mümkündür. Ayrıca Yunan mevzuatı, %100 Türk sermayeli şirket kuruluşuna izin vermektedir. Dünya Bankası ve IFC tarafından her yıl düzenli olarak yayınlanan ve ülkelerdeki iş ortamını mukayese eden Doing Business raporunda bir işletmenin kuruluşu ve kapanışı, vergi uygulamaları, maliyetler gibi 10 temel gösterge yer almakta ve iş yapmadaki kolaylıkları açısından ülkelerin sıralaması bu parametrelere göre yapılmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği İŞ YAPMA ORTAMI İş Yapma Kolaylığı İşyeri Açma İnşaat İzinleri (Ruhsat Alma) İşçi İstihdamı Mülkiyet Devri (Gayri Menkul Tescili) Kredi Temini Yatırımcıların Korunması Vergi Ödeme Sınır Ötesi Ticaret Yapma Sözleşme Uygulama İşyeri Kapatma Yunanistan Türkiye 96 133 45 133 101 109 150 62 70 85 41 59 43 131 138 34 68 53 68 59 27 118 108 Anılan raporun 2009 verilerine göre Yunanistan 2008 yılında ulusal mevzuatında iş ortamını kolaylaştırmak için yaptığı bazı değişiklerle 181 ülke arasında bir önceki yıla göre 10 basamak yükselerek 96. sırada yer almıştır. Türkiye’nin 59.sırada yer aldığı listenin ilk başında son üç yıldır Singapur bulunmaktadır. 3190/55 sayılı Yunan Şirketler Kanunu kapsamında, yabancı yatırımcının en çok rağbet ettiği şirket türleri; 1. Anonim Şirket 2. Limited Şirket’lerdir. Bunun yanısıra Türkiye’de kurulu ana şirketin, Yunanistan’da bir şubesini açması da mümkündür. 1. ANONİM ŞİRKETLER 3190/55 sayılı Şirketler Kanunu uyarınca bir A.Ş. - En az 2 kurucu ortak (kuruluştan sonra herhangi bir sınırlama olmaksızın ortak sayısı artırılabilir ya da 1’e düşürülebilir.) - 60.000-Euro kuruluş sermayesi ile kurulabilmektedir. Şirket kurucu ortaklarının tamamen gerçek ya da tamamen tüzel kişi (yani Türk Hukuku uyarınca kurulmuş bir şirket) olması mümkündür. Anonim Şirketlerin Kuruluşu: Anonim Şirketlerin kurulusu, ortaklar arasında şirket ana sözleşmenin hazırlanması ile başlar. Ana sözleşmede şirket ünvanının, sermayesinin, hisse türünün, hisse nominal değerinin ve adedinin, Yönetim Kurulu üyelerinin, Denetçilerin ve mali yılın belirtilmesi zorunludur. Hazırlanmış olan sözleşmenin imzalanması ve noter tasdiki akabinde NOMARHIA (Valilik) denilen idari kuruma müracaat ile kuruluş prosedürü başlar ve şirket hukuken, Valilik tarafından kuruluşa izin kararının verilmesi ve bir kayıt numarası alınması ile kurulmuş olur. Valilik makamı ayrıca, gerek kararını gerekse ana sözleşmenin özetini içerir metni Resmi Gazetenin şirketlere ilişkin kısmında yayımlatır. Faaliyete başlayabilmek için, vergi numarası alınması ve Ticaret Odasına kayıt gerekmektedir. Kural olarak, Anonim Şirketlerde şirket hissedarlarının vergi numarası alması gerekmemektedır. Ancak şirket hisselerinin devri halinde, devir prosedürünğn tamamlanabilmesi için bir vergi numarasına ihtiyaç bulunmaktadır. 2. LİMİTED ŞİRKETLER Mevcut yasal düzenlemeye göre Yunanistan’da bir Limited Şirketin kurulabilmesi için ; - En az 2 kurucu ortak ve - 18.000 Euro minimum kuruluş sermayesi gerekmektedir. Anılan şirket türünde, en az 2 ortaklı kuruluş kuralının istisnası (ya da tanınmış olan bir hak ) tek hissedarlı kuruluşun mümkün olmasıdır. Limited Şirketlerin Kuruluşu: Limited şirketlerin kurulabilmesi için bir idari izin önkoşulu sözkonusu değildir. Şirket, ana sözleşmesinin noter huzurunda hazırlanması akabinde, yetkili mahkeme tarafından tutulan şirketler defterine kayıtla ve bu kaydın Resmi Gazetede ilanı ile kurulmuş olmaktadır. Limited Şirketlerin kuruluşu sırasında gerekli belli başlı bazı belgeler: Gerçek kişi hissedarlar için: o o o Pasaport, Türkiye’deki Vergi kaydı, Hakkında bir iflas kararı bulunmadığına dair kayıttır. Atina Ticaret Müşavirliği 109 Tüzel kişi hissedarlar için: o o o o o Tüzel kişi ortağın Anasözleşmesi, Ticaret sicil kaydı, Vergi levhası, İflas, konkordato ya da tasfıye halinde olmadığına dair mahkeme ve sicil kayıtları ve İmza sirküleridir. a. Ana Sözleşmenin Hazırlanması: Ana sözleşmede şirket ünvanının, faaliyet konusunun, sermayesinin, hisse oranlarının, süresinin, merkez adresinin, müdürlerin ve yetkililerinin ve duruma göre varsa denetçilerin belirtilmesi zorunludur. (Limited şirketlerde çalışan sayısının 50’yi aşması, yıllık cironun 3 Milyon Euro’dan fazla olması veya bilanço aktif büyüklüğünün 1.5 Milyon Euro’yu aşması şartlarından birisinin gerçekleşmesi halinde denetçilerin bulunması zorunludur) b. Noter Huzurunda Ana Sözleşmenin İmzalanması: Bu imza sırasında ilgili mevzuat gereği, 29,347-Euro’nun üzerinde bir sermaye sözkonusu ise avukat bulundurulması zorunludur. c. Yetkili Mahkemede Kuruluşun Kaydı d. İlgili Vergi Dairesine Kayıt ve Şirket İçin Vergi Numarası Alınması e. İlgili Ticaret Odasına Kayıt Yunanistan’da Limited şirket kuruluşu için doğacak masraflar ortalama olarak aşağıdaki belirtildiği şekildedir. 1. Kuruluş sermayesinin %1’i oranında sermaye birikim vergisi (Kuruluş sermayesi 18.000Euro olan bir şirket için 180 Euro) 2. Ortalama 750 Euro; noter masrafı, 3. Yaklaşık 280 Euro; Ana Sözleşme’nin Resmi Gazete’de yayınlanma ücreti, 4. Yaklaşık 180 Euro; işe başlamak için Vergi Dairesine kayıtta ödenen ücret, 5. Yaklaşık 30 Euro; Ticaret Odasına ünvanın on kaydı için ödenen ücret, 6. Yaklaşık 180 Euro; Ticaret Odasına kayıt için ödenen ücret, 7. Ortalama 30 Euro diğer masraflar (pul vs..) 8. Döküman sayısına bağlı olarak ortalama 1000-Euro Tercüme masrafları 3. ŞUBELER Şubelerin kuruluşu 2 temel aşamada gerçekleştirilmektedir. a. İdari birimlerde kayıt: İlgili Valilik makamının Şirketlere ilişkin siciline kayıt- ki bu şubenin hukuken varlığını kanıtlayan bir işlem olmaktadır, Resmi Gazetede yayınlanmaktadır. b. İlgili Ticaret Odasında kayıt c. İlgili Vergi dairesine kayıt Şube böylece sadece kendisine tahsis edilmiş olan vergi numarasını almaya ve ticari defterleri kullanmaya hak kazanmaktadır. Şube kuruluşunda gerekli temel bazı belgeler: - Şube kurmaya niyetli ana şirketin yetkili organının bu konudaki kararı , Ana Şirketin Anasözleşmesi ve ticaret sicil kaydı, Ana şirketin Sermayesini gösterir belge, İflas veya tasfiye hali olmadığına dair belge, Ana şirketi temsile yetkili kişilerin isim adres pasaport bilgileri. Belirtilen dökümanların tamamı, Lahey Konvansiyonu uyarınca apostillenmeli ya da ilgili Yunan Konsolosluğu tarafından onaylanmalıdır. Atina Ticaret Müşavirliği 110 4. ÖNEMLİ NOKTALAR ¾ Limited Şirketlerde hissedarlar vergi numarası almak zorundadır. ¾ AB vatandaşı olmayan ya da Yunanistan’da ikamet ve çalışma izni olmayan hissedarlar için üçüncü bir kişinin irtibat kurulacak kişi olarak bildirilmesi (bu kişi Antikletos olarak adlandırılmaktadır.) gerekmektedir. ¾ Limited Şirketlerde kuruluş aşamasında şirket müdür/müdürlerinin Yunan vatandaşı ya da herhangi bir Avrupa Birliği’ne üye ülkenin vatandaşı yahut da Yunanistan’da yerleşik oturma ve çalışma izni olan ve vergi numarası almış bir kişi olması gerekmektedir. Daha açık bir ifade ile, Yunanistan’da ikameti olmayan bir Türk vatandaşı şirketin kuruluş aşamasında doğrudan şirket müdürü /yönetici olamamaktadır. Dolayısıyla, şirketin kuruluşunda öncelikle Yunan vatandaşı ya da herhangi bir AB’ye üye ülke vatandaşı yahut da Yunanistan’da yerleşik oturma ve çalışma izni olan ve vergi numarası almış bir kişinin şirket müdürü olarak tayini gerekmektedir. Ancak şirketin kuruluşunu takiben Türk yöneticinin çalışma ve ikamet izinleri için müracaat edilmesi mümkündür. 01.01.2006 itibariyle uygulanmaya başlayan 3386/2005 sayılı Kanun, çalışma ve ikamet izinleri konusunda önemli düzenlemeler getirmiştir. Öncelikle, çalışma ve ikamet izinleri tek bir belgede toplanmıştır. Ancak sözkonusu yasa ile bir takım kotalar da getirilmiştir. Bu kotalar nedeniyle kalifiye olmayan bir işçi için Yunanistan’da ikamet ve çalışma izni almak zorlaşmaktadır. Bununla birlikte, aynı yasayla, üst düzey çalışan için ikamet ve buna paralel olarak çalışma izni almak mümkündur. İlgili düzenleme uyarınca Yunanistan’da çalışacak olan bir Türk vatandaşının öncelikle bulunduğu ülkenin Yunanistan Konsolosluğu’ndan giriş vizesi alması gerekmektedir. Bir üst düzey yönetici Milli vize diye adlandırılan vize türü ile, 90 günlük giriş alıp, ikamet ve çalışma izni için müracaatta bulunabilmektedir. Burada, üst düzey yönetici ya da firma için olmazsa olmaz pozisyonda bir çalışan için 3 ay gibi kısa bir sürede ikamet ve çalışma izni alınmasını öngören bir düzenlemeden bahsedilmektedir. Yunanistan’da Gayrimenkul Satın Alımı (Berin’in çevirisi) Yunanistan’da yabancılar gayrimenkul alabilmektedirler. AB üyesi olmayanlar için Doğu Ege (Ege kıyılarına yakın olan adalar), Onikiadalar, Kuzey Yunanistan’ın belirli kesimlerinde kısıtlama mevcuttur. AB üyesi olmayan ülke vatandaşları, sınır bölgelerinde gayrimenkul satın almak veya altı yılın üzerinde bir süre ile kiralamak istedikleri taktirde, ilgili makama başvurarak gerekli izni almak zorundadırlar. Yunanistan’da gayrimenkul satın alma prosedürü hızlı ve basittir. Yasaya göre her gayrımenkul alış ve satışında bir avukat, bir noter ve yerel Tapu Dairesine tescil işlemi için bir Sicil Memuru olması zorunludur. Yunanistan’daki bütün gayrimenkuller her belediyenin tapu dairesine kayıtlı olmak zorundadır. 2008 yılında ise Kadastro kayıt işlemleri başlatılmıştır. Gayrimenkul alımı esnasında ödenmesi gereken ücretler aşağıdaki gibidir: Avukat: Anlaşılan fiyat üzerinden %1-2 oranında ücret. Noter: Sözleşme fiyatı üzerinden %1.5 oranında ücret artı diğer işlem ve belge ücretleri için küçük bir tutar. Tapu Dairesi: Sözleşme fiyatı üzerinden %0.5 oranında ücret artı diğer işlem ve belge ücretleri için küçük bir tutar. Kadastro Tescil Ücreti: Vergi matrahı üzerinden %1 + 35 Euro Emlakçı ücreti: Genelde gayrimenkulün rayiç bedeli üzerinden %1-2 oranındadır. Gayrimenkulün devri esnasında ödenen vergi % 9-11 arasındadır. Ancak bu oran giderek düşmektedir. Ayrıca, yeni inşa edilen binalara %19 oranında KDV yükü getirilmiştir, ancak bu tutar da inşaat şirketlerince alt yüklenicilere devredilebilmektedir. Yıllık olarak ödenen emlak vergisine bakıldığında, tek gayrimenkule sahip olanlar hiçbir vergi ödememektedir. İkinci ve daha fazla gayrimenkul vergilendirmesinde ise gayrimenkulün büyüklüğüne göre ücret değişmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 111 Son olarak, satış esnasında ödenen vergilere bakıldığında; gayrimenkul ilk 5 yıl içinde satıldığında % 20 oranında vergi ödenmektedir, 5-15 yıl arasında bu oran %10’a, 15-25 yıl arasında ise % 5’e düşmektedir. 1.4.7 Ticarette Uygulanan Standartlar AB kuralları gereğince bazı sanayi ürünlerinin Yunanistan’a ihraç edilebilmesi için, üzerinde CE İşareti bulunması zorunludur. Bu işareti taşıması gerektiği halde taşımayan bir ürünün AB üyesi ülkelere ihracatı mümkün değildir. CE İşareti, Avrupa Birliği’nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri içerisinde yer alan ürünlerle ilgili olup, ürünlerin AB’nin ilgili direktiflerine uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. CE işareti, tüketiciye bir kalite güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün, asgari güvenlik koşullarına sahip olduğunu gösterir. Ürünlerin, CE işaretli olarak piyasaya sunulmasından üretici sorumludur. Ancak, eğer üretici ya da üreticinin yetkili temsilcisi Avrupa Birliği içinde değilse, bu sorumluluğu ithalatçı yerine getirmek zorundadır. Bir başka deyişle, ithalatçı ithal ettiği ürünlerin AB normlarına uygun olduğunu garanti etmek zorundadır. 1.4.8 Reach (Avrupa Kimyasallar Düzenlemesi) AB`de üretilen ve AB pazarına ithal edilen kimyasallar için, kayıt (Registration), değerlendirme (Evaluation), izin (Authorization) ve kısıtlama (Restriction of Chemicals) sürecinin kapsayan 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğü 1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözkonusu düzenleme ile, daha önce 40 civarında direktif ve yönetmelikden oluşan AB Kimyasalları mevzuatı tek çatı altında toplanrıken, aynı zamanda anılan Tüzükle AB ülkelerindeki kimyasallara ilişkin yasaların yapılması ve uygulanması konusunda merkezi bir işleve sahip olan, düzenleyici otorite konumundaki Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) da kurulmuştur. ECHA’nın görev ve yetkileri arasında; -REACH Tüzüğünde öngörülen hedeflere ulaşarak, yüksek derecede sağlığın ve çevrenin korunmasını sağlamak ve aynı zamanda inovasyonu ve rekabetçiliği teşvik etmek, -REACH kapsamında kimyasal maddelerin kayıt sürecini yürütmek, -Kayıt ve ön kayıt sırasında, insan ve çevreye yönelik zararlı etkileri gibi kimyasal maddelere ilişkin geniş çaplı ve güvenilir bilgi toplamak ve değişik firmalardan alınan bu tür bilgilerin tutarlılığını sağlamak, -Proses ve Ürün Odaklı Araştırma ve Geliştirme (PPORD) süreci kapsamında kayıt muafiyeti kararlarını almak, -Avrupa Komisyonuna, Yüksek Derecede Öneme Sahip Maddeler (SVHC) hakkında görüş bildirmek, -AB ülkelerinde üretilen veya piyasaya sürülen tehlikeli kimyasal maddelere ilişkin sınıflandırma ve etiketlendirme envanteri oluşturmak, - Avrupa Parlementosu ve Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Paketlenmesi Konseyi Düzenlemesi (CLP Regulation) kapsamında kendisine verilen görevleri yerine getirmek, -Hayvanlar üzerinde yapılan testlerin azaltılması konusunda çalışmalar yapmak, -REACH uygulamaları konusunda üye ülkelere ve Avrupa Komisyonuna yol göstermek, ve benzeri gibi konular bulunmaktadır. Söz konusu Tüzüğe göre; AB üye ülkelerinde faaliyet gösteren ve yılda bir tondan fazla kimyasal madde (kendi halinde, müstahzar veya eşya içinde bulunan) üreten veya ithal eden firmalar, söz konusu kimyasal maddeleri, Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA)’nın veri tabanına kaydettirmeleri gerekmektedir. Ancak, firmalar ön-kayıt sürecinde kimyasal maddelerini AKA’ya (ön kayıt için gereken bilgileri sundukları takdirde) kaydettirmeleri durumunda, bahse konu kimyasal Atina Ticaret Müşavirliği 112 maddelerin miktarları, tehlike boyutları (sınıflandırması) ve faz-içi ya da faz-dışı olma özelliklerine göre, (madde kayıt dosyası sunumu için) 2010, 2013 ve 2018’e kadar sürecek olan (madde kayıt dosyası sunumu için) geçiş sürelerinden faydalanabileceklerdir. Ön kayıt tamamlanmadığı takdirde kaydı olmayan bir kimyasal maddenin kayıt dosyası oluşturuluncaya kadar AB’de üretimi veya AB’ye ithalatına izin verilmeyecektir. Sistemin hedefleri sürdürülebilir kalkınma genel amacı çerçevesinde; temel hedefleri “insan sağlığı ve çevrenin etkin korunumu” ile AB kimya sanayinin “rekabet gücünün artırılması” olarak amaçlanmış, tamamlayıcı hedefler olarak ise AB iç pazarının bölünmesinin engellenmesi, kimya sanayi ile ilgili AR-GE faaliyetlerinin artırılması, SIEF’ler aracılığıyla kimyasallar hakkında var olan bilgilerin paylaşılması-şeffaflık- ile maliyetlerin azaltılması, hayvan deneylerinin azaltılması olarak belirlenmiştir. REACH Tüzüğünün üye devletlerde uygulanmasından her bir ülkenin “Yetkili Otoritesi” sorumlu olup, ülkemizde ise AB’nin kimyasallar mevzuatını uyumlaştırmakla sorumlu kuruluş olan Çevre ve Orman Bakanlığı bu görevi üstlenmiş bulunmaktadır. 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğü kapsamında 1 Haziran 2008 tarihinde başlayan ön kayıt süreci 1 Aralık 2008 tarihinde tamamlanmış ve önkayıt yaptırılan maddeler Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) tarafından yayımlanmıştır. Bilindiği üzere; Türkiye’deki üretici ve ihracatçı firmalar REACH Tüzüğüne göre “AB dışı üretici” (non-EU manufacturer) kabul edildiklerinden, doğrudan ECHA’ya müracaatları mümkün olmamakta; ancak, ithalatçıları ya da atayacakları AB’de yerleşik tüzel ya da gerçek kişi statüsüne sahip bir “Tek Temsilci” aracılığıyla REACH kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda ihracatçılarımıza Tek Temsilcilik hizmeti vermek amacıyla İstanbul Kimya ve Mamulleri İhracatçı Birliği (İKMİB) ve İstanbul Demir Çelik İhracatçıları Birliği (İDÇİB) tarafından, 22 Haziran 2008 tarihinde Brüksel’de kurulan “Reach Global Service” firması 240 civarında ihracatçımız adına ön kayıt işlemi yapmıştır. Bazı ihracatçılarımızın da AB’deki ithalatçıları veya AB’de yerleşik diğer Tek Temsilci firmalar aracılığıyla ön kayıt işlemi yaptırmış olmalarına karşın, önemli sayıda firmamız REACH kapsamında ön kayıt işlemi yaptırmamıştır.Bu itibarla, REACH Tüzüğü kapsamında ön kayıt yükümlülüğü olduğu halde önkayıt yaptırılmayan faz içi maddelerin AB ülkelerine ithal edilebilmesi için sözkonusu Tüzüğün 21. Maddesi kapsamında kayıt işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Aynı şekilde faz dışı maddelerin de AB ülkelerine ithal edilebilmesi için ihracatçılarımızın Tek Temsilci veya AB’deki ithalatçıları kanalıyla doğrudan kayıt işlemlerinin yaptırılması gerekmektedir. Diğer taraftan, 5 Ocak 2009 tarihi itibariyle, ilk defa AB ülkelerine 1 tondan fazla ithal edilecek faz içi maddelerin, REACH Tüzüğünün 28. Maddesi kapsamında geç ön kayıtlarının yaptırılması mümkün bulunmaktadır. Bu kapsamda yapılacak geç ön kayıt işlemlerinin, maddelerin AB ülkelerine ilk defa ithal edilmesinden itibaren 6 ay içerisinde ve maddenin tonajına ve tehlike değerlendirmesi kriterlerine göre belirlenmiş olan son kayıt tarihinden 12 ay önce yapılması gerekmektedir.Buna göre, son kayıt tarihine bağlı olarak geç ön kayıt işlemlerinin 1 Aralık 2009, 1 Haziran 2012 veya 1 Haziran 2017 tarihinden önce yapılması gerekmektedir. 1.4.9 Serbest Bölgeler ve Mevzuatı Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret bölgesine sahiptir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diğer vergileri ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer vergilerden muafiyeti devam eder. Kalkınma Bakanlığı’ndan edinilen en son bilgilere göre, Etoloakarnania’da (Batı Yunanistan) bulunan Astakos Denizcilik ve Sanayi Serbest Bölgesi kısa süre önce faaliyete geçmiştir. Diğer yandan, halen altyapı çalışmaları süren ve yakın gelecekte faaliyete geçmesi beklenen bir diğer serbest bölge ise Evros (Meriç) bölgesinde bulunan Ormenio Serbest Sanayi Bölgesidir. Atina Ticaret Müşavirliği 113 Benzer şekilde, alıcı adına, depolamaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır. Yükleme-boşaltma işlemleri AB’nin 2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme, tasnif etme ve etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat işlemleri az da olsa Selanik bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır. 1.4.10 Yatırım Teşvikleri Yunanistan, Dünya Ticaret Örgütünün yatırım ve teşviklere ilişkin düzenlemelerini kabul etmiş olup, yerli ve yabancı yatırımcılar arasında bir eşitlik esasına dayalı yatırım teşvikleri mevcut bulunmaktadır. Sağlanan teşviklerin parasal miktarı bölgenin kalkınmışlığı ile ters orantılıdır. Bir başka deyişle az kalkınmış bir bölgede yatırım yapıldığında daha çok teşvik almaktadır. Beş yıldan daha fazla faaliyette bulunacak yatırımcılar faiz sübvansiyonu ve vergi istisnaları sayesinde eğer yatırımları ile ihracata dönük üretim yapıyorlar ise veya ithal ikameci bir yaklaşımla ithal edilmekte olan ürünlerin ithalini engellemişseler, ilave vergi teşvikleri verilmektedir. 10 milyon doları aşan yatırımlar veya yabancı katılımcılar var ise, 5 milyon doları aşan yatırımlar için Yunan Yatırım Merkezi (ELKE- Investment In Greece Agency- www.elke.gr) olarak projenin gerçekleşmesinden sorumlu olup, ilave hükümet teşvikleri de verilmektedir. Bir yatırımın genişletilmesi veya kurulması için ön şart aranmamakla birlikte bir yatırımcı vergi ve/veya yatırım teşviki talep ettiğinde performasına ilişkin veriler aranmaktadır. Yerel katkı, ithal ikamesi, ihracata dönük olması ve teknoloji transferi gibi hususlar Yunan Hükümet yetkilileri tarafından değerlendirilerek yatırım teşvikleri verilmektedir. Ayrıca, yatırım teşviklerinin verilmesi sırasında verimliliği sağlayamayan firmaların aldıkları teşviklerin iadesi veya kaldırılması mümkün olabilmektedir. İzin için hükümete sunulan bütün bilgiler gizli olarak değerlendirilmektedir. Avrupa Birliği ülkeleri dışından gelen yabancılar, oturma ve çalışma müsaadesi aldıktan sonra çalışabilmektedirler. Yabancı yatırımcıları etkileyen ayırımcı veya tercihli ithalat/ihracat politikaları bulunmamakta olup, bu ve benzer hususlar artan bir şekilde AB düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmektedir. Yunanistan’da yürürlükte olan ve ağırlıklı olarak AB kaynaklarından temin edilen yatırım teşvikleri yatırımcılar için olağanüstü kolaylık ve imkanlar sağlamakta olup, mevcut teşviklerin çok büyük bir oranı hibe şeklinde temin edilen sübvansiyonları içermektedir. Yunanistan, AB ile mutabakat çerçevesinde belirlenmiş olan gelişmişlik düzeylerine göre bölgelere ayrılmıştır. Mevcut alt yapı, kişi başına düşen milli gelir, doğal ve beşeri kaynakların mevcudiyeti gibi somut kriterlere göre ülke belli başlı 6 bölgeye ayrılmıştır. Yatırım teşviklerinde yerli yabancı ayrımı yapılmayıp her türlü yatırımcıya aynı imkanlar sunulmaktadır. Yunanistan Yatırım Kurumu ELKE’nin sitesindeki (www.elke.gr) ilgili kanun maddelerinin incelenmesinden de görüleceği üzere teşvik konusu yatırımın özellikle istihdam yaratıcı üretime yönelik yatırımlardan oluşması şart koşulmaktadır. Mevcut teşvikler; Nakit sübvansiyonu (Cash Grant): Yatırım projesinin belli bir oranının doğrudan devlet tarafından sübvanse edilmesidir. Leasing Subvansiyonu (Leasing subsidy): İstihdam ve üretime yönelik olarak yeni makine ve ekipman kiralanmasında mevcut projenin belli bir oranının devlet tarafından karşılanmasıdır. Vergi Muafiyeti (Tax exemption): Yatırımın tamamlanmasını takibeden ilk on yıl içerisinde gelir vergisi muafiyetini kapsamaktadır. Yatırım sonucunda yaratılan iş imkanlarında istihdam edilen işçilerin iş verene maliyetinin belli bir kısmının devlet tarafından sübvanse edilmesidir. Atina Ticaret Müşavirliği 114 Yatırım Teşvikleri İçin Bölgeler Nakit Sübvansiyonu / Leasing Sübvansiyonu veya Yaratılan İstihdam için Maaş Sübvansiyonu Yatırım Kategorisi Bölge A Bölge B Bölge C Kategori 1 20% 30% 40% Kategori 2 15% 25% 35% Veya Vergi Muafiyeti Yatırım Kategorisi Bölge A Bölge B Bölge C Kategori 1 60% 100% 100% Kategori 2 50% 100% 100% Atina Ticaret Müşavirliği 115 1.5 YIL İÇİNDE AÇILAN FUARLAR Fuar adı Şehir Fuar alanı Tarihleri Uluslararası Selanik Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 12-20 Eylül (her yıl) Infacoma – İnşaat Yapı Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 19-22 Şubat (her yıl) Furnidec – Mobilya Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 9-17 Mayıs (her yıl) Posidonia Denizcilik Fuarı (www.posidonia-events.com) Atina Elliniko Fair Center 7-11 Haziran 2010 (iki yılda bir) Femmina Hazır Giyim Fuarı (www.fashionnews.gr) Atina Mediterranean Exhibition Center 24-26 Ocak - Haziran (yılda iki kez) Uluslararası Turizm Fuarı (www.xenia.gr) Atina Expo Athens 21-24 Kasım (her yıl) Detrop – Uluslararası Gıda ve İçecek Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 6-9 Mart (iki yılda bir) Kosmima – Uluslararası Takı ve Mücevherat Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 16-19 Ekim (her yıl) OLP – Pireus Port Authority 7-11 Ekim (iki yılda bir) Uluslararası Savunma Fuarı (www.defendory.gr) Atina - Pire Boat Show – Uluslararası Denizcilik ve Bot Fuarı (www.athensboatshow.gr) Atina Elliniko Fair Center 15-23 Kasım (her yıl) Food & Beverages – Gıda ve İçecek Fuarı (www.mackbrookshellas.gr) Atina Expo Athens 5-9 Şubat (Her yıl) Linea Bianca – Tekstil Fuarı (www.linea.gr) Atina Expo Athens 7-9 Şubat – 12-13 Eylül (Yılda iki kez) Mostra Rota – Cam ürünleri ve Mobilya Fuarı (www.rota.gr) Atina Expo Athens 22-26 Ocak (Her yıl) Linea EVA – İç Giyim Fuarı (www.linea.gr) Atina ESKA Attika Exhibition & Conference Center 7-9 Şubat – 12-13 Eylül (Yılda iki kez) Modern Home Exhibition – Mobilya ve Elektrikli Eşya Fuarı (kanavopan@ath.forthnet.gr) Atina OLP – Pire Liman İşletmesi 24 Ekim – 1 Kasım (Her yıl) Marmin – Mermer, Maden ve Makina Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Philoxenia Helexpo – Uluslararası Turizm Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Agrotica Helexpo – Tarım Makinaları ve Teçhizatları Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Transport & Logistics – Nakliyat ve Lojistik Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Electronic & Lighting Lounge – Elektrik ve Işıklandırma Fuarı (www.electrotec.gr) Atina Ticaret Müşavirliği Atina International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki Expo Athens 19-22 Şubat (Her yıl) 29 Ekim -1 Kasım (Her yıl) 6-10 Şubat (İki yılda bir) 19 – 22 Mayıs (İki yılda bir) 3-6 Nisan 2008 (iki yılda bir) 116 1.6 BAŞLICA EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR SEV- Yunan İşadamları ve Sanayicileri Federasyonu Ksenofontos 5, 10557 Athens Tel: 0030 210 3237325 , Faks: 0030 210 3222929 E-mail: info@fgi.org.gr www.sev.org.gr Yunan İhracatı Geliştirme Kurulu- (HEPO) 86, Marinou Antypa Str., GR 163 46 Helioupolis ATHENS / Tel: 0030 210 9982101, 210 99 82 117, 210 99 82 240 Faks. 0030 210 9961927; 9969100 www.hepo.gr Atina Ticaret ve Sanayi Odası 7-9 ACADEMIAS STR. GR 106 71 ATHENS Tel: 0030 210 3604815 ; 3624280 Faks: 0030 3618810; 3645803 Türk Yunan İş Konseyi Voulis 35 Sindagma/Athens Tel: 0030 210 2505202 Faks: 0030 2505253 Selanik Ticaret Odası Tsimiski 29, 54624 Thessaloniki Tel: 0030 231 0370100, 370132 Faks. 0030 231 0370166; 370114 www.ebeth.gr Yunan Pamuk Kurulu-Hellenic Cotton Board 150 Syngrou Ave.17671 Kalıthea ATHENS Tel: 0030 210 9225011 Faks: 0030 210 924 36 76 Yunan Bankalar Birliği-Hellenic Bank Association Massalias Street 10680 Athens Tel: 0030 210 3386500 Faks: 0030 3615324 www.hba.gr Yunan Milli Tütün Kurulu-National Tobacco Board 2 Amerikis 10564 ATHENS Tel: 0030 210 323 47 27, 32223 111-9 Faks: 0030 323 84 68 Yunan Yatırım Merkezi – Yatırım Teşvikleri 3 Mitropoleos Street GR-105 57, Athens Tel: 0030 210 3355714 Faks: 0030 3355740 http://www.elke.gr Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetleri 14-16 Lykourgou Str. 101 66 ATHENS Tel: 0030 210 3289000 Faks: 0030 3222205 www.statistics.gr Yunan Standartar Kurumu (ELOT) 313 Aharnon Street GR-111 45 Athens Tel: 0030 210 2120418, 2120420 Faks: 0030 2283034 E-mail: nsymferis@elot.gr Kamu Gaz Kurumu (D.E.P.A.) 92 Marinou Antipa Street GR-141 21 Herakleio, Athens Tel: 0030 210 2701202; 2701204 Faks: 0030 6749504 E-mail: a.papageorgiou@depa.gr Yunan Enerji Kurumu (PPC) 30 Chalkokondyli Street GR-104 32 Athens Tel: 0030 210 5234604 ; Faks: 0030 5241300 Yunan Hoteller Birliği 24, Stadiou Str. - 105 64 Athens, Tel. : 210 33.10.022-6, Faks: 0030 3225449, 3236962 URL : www.grhotels.gr Pire Ticaret ve Sanayi Odası 1 Loudovikou Street, Odyssou Square GR-185 31 Piraeus Tel: 0030 210 4179480, 4177241 Fax: +30/210/ 427-4084, 417-8680 E-mail: evep@pcci.gr Yunan Telekom Kurumu (OTE) OTE Building, 99 Kifissias Avenue GR-151 24 Maroussi, Athens Tel: 0030 210 6115014 Fax: +30/210/ 619-9899 Pire Liman İdaresi 10 Akti Miaouli Street GR-185 38 Piraeus Tel: 0030 210 4550282, 4550283 Fax: +30/210/ 455-0286 Yunan Gemi Sahipleri Birliği 85 Akti Miaouli Street GR-185 38, Pireaus Tel: 0030 210 4291159 up to 65 Fax: +30/210/ 429-0107, 429-1166 Atina Ticari Distribitörler Birliği 15 Voulis Street, GR-105 63 Athens Tel: 0030 210 3232622 ; Faks: 0030 3238378 E-mail: aaca@acci.gr or aaca@otenet.gr Yunan Ticaret ve Sanayi Odaları Merkez Birliği 7 Academias StreetGR-106 71, Athens Tel: 0030 210 363270; 3625630; 338 710456 Faks: 0030 3622320 Atina Ticaret Müşavirliği 117 2. SORUNLAR, GÖRÜŞLER ve FAYDALI BİLGİLER 2.1 Tespitler ve Görüşler Yunanistan pazarı, ithalat kapasitesi, Türkiye’ye coğrafi yakınlığı, ve her şeyden önemlisi, ülkemiz ürünlerinin kalite ve standardı konusunda önyargıya sahip olmayan tüketici yapısıyla ihraç ürünlerimiz için çok önemli ve ilerisi için de umut vaad eden pazarların başında gelmektedir. Ancak bu tespitlerle birlikte pazarın kolay bir pazar olduğunun anlaşılmaması gerekmektedir. Ticaretinin yarısından fazlasını AB üyeleri ile yapmakta olan Yunanistan’da devletin hala ekonomideki payının % 40’lar seviyesinde payı bulunmaktadır. Sanayinin bir çok dalındaki oligopol yapı nedeniyle pazara giriş ve tutunmada zorluklar çekilebilmektedir. OECD’nin düzenli olarak yayımladığı “Business Environment” araştırmasına göre Yunanistan özellikle bürokratik işlemlerin fazlalığıyla iş yapma ortamının en zor olduğu ülkelerden bir tanesidir. OECD’nin rüşvetle mücadele anlaşmasına taraf olan ülke Transparency International’da 57. sırada yer almıştır. Yunanistan AB üyeleri arasındaki sıralamada 24. durumdadır. Yunanistan’da 800 bin civarında tescilli şirket bulunmaktadır. Bunların yaklaşık 600 bini şahıs şirketleri iken limited şirket statüsündekilerin sayısı 100 bin civarındadır. Yunanistan, özellikle sanayi ürünlerinde çok sınırlı ve az sayıda üretim imkanları ile toplam talebinin % 80’ler gibi bir kısmını ithalat ile karşılayan bir ülke konumundadır. Daha önce de ifade edildiği gibi, Yunan sanayi son yıllarda ciddi anlamlarda sıkıntı yaşayan, birkaç sektör dışında (deniz taşımacılığı, turizm ve bankacılık) dışardan gelen ucuz ve kaliteli ürünlere karşı rekabet edemeyerek kapanma aşamasına gelen, kısaca sıkıntıları üst noktaya ulaşmış bir görünüm sergilemektedir. Yunanistan’ın coğrafi konumu, ekonomik yapısı, sanayileşme stratejisi ve GSMH’nın dağılımı gibi verilerine kabaca bir göz atıldığında, sunduğu ithalat ve pazar imkanları açısından daha değişik bir yapısı olduğu görülecektir. Özellikle Selanik ve Kuzey Yunanistan üzerinden Balkanlara ve Doğu Avrupa’ya giriş için önemli bir geçiş noktası olarak kullanılabilmektedir. Hizmet ağırlıklı ekonomiye sahip ülkede kişi başına gelir 20.000 Euro’dan daha fazladır. Yüksek alım gücü, hayat standardı ve ithalat rakamları ve ülkemize yakınlığı ve daha önce arz edilen hususlar dikkate alındığında Yunanistan, Türk ihracatçısı açısından kesinlikle ihmal edilmemesi gereken bir pazar konumundadır. Sağlıklı bir pazarlama ve tanıtım politikası uygulandığı müddetçe, Yunanlı ithalatçının Türkiye’ye olan ilgisi önümüzdeki yıllarda artarak devam edecektir. Nitekim ihracat rakamlarımız bu gelişmeyi teyid eder nitelikte olup, Yunanistan’a yapılan ihracatımız global kriz nedeniyle 2008 hariç olmak üzere Türkiye’nin genel ortalama ihracat artışının üzerinde seyretmektedir. İhracatçımızın Yunanlı ortağı ile ilişkilerinde dikkat etmesi gereken hususların başında özellikle ödeme ve teslim koşulları gelmektedir. Oldukça klasik bir tavsiye olarak, ihracatçımızın öncelikle akreditif ile çalışması tavsiye edilmektedir. Ancak, Yunanlı işadamlarının büyük bir çoğunluğu akreditifi kabul etmeyerek, vadeli ödeme talep etmekte ve çek ya da senet usulü çalışmayı teklif etmektedir. Firmalarımızın, Yunanlı firmanın güvenilirliği konusunda sağlıklı fikir sahibi olmadan çek ve senet ile çalışmaktan kaçınmalarında yarar görülmektedir. Ancak, altı çizilmesi gereken bir husus; mevcut Yunan yasalarına göre çek Türkiye ile kıyaslandığında daha sağlam bir ödeme aracı niteliğindedir. Çek hamili, çeki bankaya ibraz ettiğinde, çekin karşılıksız çıkması durumunda banka tarafında çekin arkasına bir şerh düşülmekte bu şerhe dayanarak Yunanistan’da doğrudan çeki düzenleyen firma hakkında icra takibine gidilmektedir. Ayrıca, Merkez Bankasınca söz kosu firma kara listeye alınarak hesapları bloke edilmekte, mahkemeye gidilmesi halinde ise, çek düzenleyen hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır. Çünkü bir ihtilaf durumunda çek ve senetin herhangi bir yaptırım gücü bulunmamakta, tahsilatta çok ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 118 Akreditif kabul edilmemesi halinde banka garantisi talep edilmesinde fazlasıyla yarar gözükmektedir. Ayrıca, belli bir güven telkin etmeyen ya da güvenilirliği konusunda sağlıklı bilgi olmaksızın büyük meblağlarda bağlantılara girilmemesinde fayda mülahaza edilmektedir. Müşavirliğimize her ay ortalama 10 adet firmamız başvuruda bulunarak ithalatçı firma ile yaşanan tahsilat problemini aktararak yardım talep etmektedir. Ancak ödemelerin geç yapılması kronik bir problem olmaya devam etmektedir. Ekonomik krizin de etkisiyle 2008 yılında karşılıksız çek sayısında bir önceki yıla göre % 50 artış olmuştur. 2008 yılındaki toplam 120,000 karşılıksız çekin değeri 1.5 Milyar €’ya yaklaşmıştır. Yunanlı ithalatçılar genelde FOB teslimat isterler. Ancak, büyük Yunan firmaları teslimatın Türkiye’de fabrikada yapılmasını isteyebilmekte ve taşıma ve sigortayı kendileri üstlenmektedirler. Genelde peşin ödeme veya akreditifli olarak başlayan ticari ilişkiler sonraki partilerde vesaik mukabiline veya açık hesaba dönüşmekte ve zaman zaman ödenmeme şikayetleri ile karşılaşılabilmektedir. İthalatçılar Yunanistan’da akreditif işlemlerinin çok masraflı olduğundan şikayet etmektedirler. Sevk evraklarının suretleriyle gümrüklerden mal çekilebildiği ve akreditifteki muhabir banka güvencelerinin bertaraf edilebildiği görülebilmektedir. Bankaların herhangi bir garanti vermesi için, önce eşdeğer nakit miktarın bankaya yatırılması gerekmektedir. Ekstra giderlerden kaçınmak için Yunanlı firmalar genellikle vesaik mukabili ödeme şeklini tercih etmekte veya 30-60 gün veya daha uzun vadeli ödeme kolaylığı aramaktadır. İhracat imkanı olan Türk ürünlerinin çevreye duyarlı AB’nin standart ve tüketici güvenliğini sağlayan CE işaretine sahip ürünlerden (Bu ürünlerin bir listesi Dış Ticaret Müsteşarlığımızın Web Sayfası www.dtm.gov.tr adresinden temin edilebilir.) olması halinde herhangi bir engelle karşılaşmadan ihraç edilmektedir. Diğer önemli bir husus ise, ihracatçı firmalarımızın öncelikle ithalatçı firma ile telefon, faks ya da diğer iletişim araçları ile temasa geçtikten sonra ilgili Yunan firmaları ile yüz yüze görüşmek için numune malı bizzat yanına alıp doğrudan Yunanistan’a seyahat düzenleyerek görüşmelerinde büyük fayda mülahaza edilmektedir. Yunanistan’a ziyaret düzenleyen firmalarımıza Yunanlı partnerlerinden randevu alınmasında Müşavirliğimizce yardımcı olunmaktadır. Tekstil standartı ve kalite sorunu olmayan iplik, döşemelik kumaş, perdelik kumaş, havlu, bornoz, ev tekstili, çarşaf, konfeksiyon-hazır giyimin Yunanistan’da pazar imkanı yüksektir. Ancak düşük kaliteli ve dar gelirlilere veya taşraya hitap eden ve maalesef yoğun olarak Yunanistan’a giren bazı ürünler; Türk malı imajını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle belirli markalara düşük fiyatla fason üretim Türk firmaları için bir çıkış yolu olarak sunulsa da katma değerin yoğunlukla Yunan firmalarında kalmasına neden olmaktadır. Ünlü Türk markalarının Yunan piyasasına kendi adlarıyla girmede yapacakları çalışma ve gayret bu olumsuz durumu bertaraf edebileceği gibi bu pazar konusunda tereddüt içinde olan diğer Türk markalarının da kendi adlarıyla pazarda yer alması için çalışmalarına cesaret verecektir. İklim şartları ve deniz turizmi, bu ülkeye ihracatta hazır giyim ürünlerinin potansiyel alıcılarınıda belirlemektedir. Bu nedenle, rahat spor giyim, iç çamaşırı, mayo ve bikini türü giysilere talep fazladır. Yunanistan’da gelir düzeyinin yüksek olması ve yine gelir düzeyi yüksek turistlerin buraya rağbet ettiği göz önüne alındığında kaliteli ve belirli bir çizgiyi taşıyan ürünlere de pazar olduğu ortaya çıkmaktadır. Hediyelik eşyaya olan talep çok yaygındır. Ülke geleneklerinin, milli ve dini günlerin turizm sezonunun ve sektörlerinin iyi bir şekilde etüd edilmesi gerekmektedir. Ülkede genelde sıcak ve kurak bir Akdeniz ikliminin sürmesi ve halkın alım gücünün yeterli olması nedeniyle, yaşanılan ve çalışılan mekanlar yerli üretimi çok sınırlı olan ve büyük çoğunluğu ithal klimalarla soğutulmaktadır. Ticari tip soğutucular ise yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu sektörde talep, tanınmış markalara yönelmektedir. Sabırlı ve israrlı Türk ürünlerinin pazarda yer edinmesi mümkün görülmektedir. Makine ve ekipmanda yerli üretim sınırlı olup büyük oranda İtalya ve Almanya menşeli makineler pazarda alıcı bulmaktadır. Ayrıca küçük bir pazar olması ve üretimin pahalı olması nedeniyle az sayıdaki gıda ve tekstil işletmeleri dışında firmalar aile işletmeleri şeklinde kendini göstermektedir. Ancak, son yıllarda AB bütünleşmesinin getirdiği değişim ile çok şubeli yabancı sermayeli mağazalar özellikle gıda, temel ihtiyaç ve elektronik sektöründe etkili olmaya başlamışlardır. Atina Ticaret Müşavirliği 119 Yunanistan’da pazara giriş stratejisinin doğru tespit edilmesi büyük önem taşımaktadır. Sık sık vurgulandığı gibi pazarın kendi yapısal özellikleri farklılıklar arz etmektedir. Kamu sektörünce açılan ihalelerde fiyat en önemli parametre olmakla birlilte bazı durumlarda Yunanlı bir partnerle hareket etmek daha kolaylaştırıcı olabilmektedir. Ürün satmak isteyen şirketlerin dağıtım kanalları konusunda tecrübeli ve başarısını ispatlamış acenta veya distribütör ile çalışması ( ithalatın % 80’inin bu aracılar tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir) Yunanistan pazarında avantaj sağlayabilmektedir. Satış sonrası destek pazarda tutunmanın en önemli şartlarından bir tanesidir. Savunma sanayi, yenilenebilir enerji, enformasyon teknolojileri, sağlık ekipmanları, turizm pazardaki boşluklar olarak karşımıza çıkmaktadır. İhracatçılarımızın herhangi bir bağlantı veya anlaşma öncesinde muhatabı ile ilgili detaylı bilgi toplamasında büyük yarar bulunmaktadır. Yunanistan’da şirketlerin mali durumu ve ticari sicili ile ilgili bilgi sağlayan çeşitli kuruluşlar bulunmakta olup talep edilen bilginin çeşidine göre belirli bir ücret karşılığında bu hizmeti vermektedirler. Yunanlı şirketlerle herhangi bir franchise veya distribütörlük anlaşması durumunda ulusal mevzuatla birlikte AB’nin ilgili direktifleri geçerlidir. Konuya ilişkin olarak “ http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31986L0653:EN:HTML” bağlantısından detaylı bilgi temin etmek mümkündür. Yunanistan pazarında reklam büyük önem taşımaktadır. Ciddi bir TV izleme alışkanlığı bulunmakta olup karar vericilerin bu hususu göz önünde bulundurması gerekmektedir. 2.2 İş Görüşmesi Yaparken (2) Yunanistan’daki iş alışkanlıkları ve iş yapma kültürü ile Türkiye arasında büyük benzerlikler bulunmaktadır. Aynı coğrafyada olmasının ve Akdeniz kültürünün bunda büyük etkisi bulunmaktadır. Yunan iş dünyası Haziran sonundan başlayarak Temmuz ve Ağustos ayları boyunca devam eden dönemde tatil yapmayı tercih etmektedir. Eylül’ün ilk yarısında düzenlenen Selanik Uluslararası Fuarına kadar iş hayatı bir anlamda kesintiye uğramaktadır. Bu dönemde Yunanistan'da iş görüşmesi ayarlanması hatta en basit ticari bilgiyi toplamak bile zaman zaman çok zor olabilmektedir. Bu dönemde yazışmalara cevap alınamaması da normal olarak kabul edilebilmektedir. Ayrıca paskalya (Nisan) dönemi de benzer özellikler göstermektedir. Görüşme programlarının en az bir gün öncesinden planlanması gerekmektedir. Ancak bazı durumlarda çok kısa zamanlar içerisinde de randevu ayarlanması mümkün olabilmektedir. Toplantının 1 gün öncesinden tekrar hatırlatılmasında fayda bulunmaktadır. Toplantı saatlerinin öğle yemeği saatleri dikkate alınarak belirlenmesi gerekmektedir. İş ilişkilerinin başlaması için Yunan tarafının karşısındakini kişisel olarak tanıma gayreti içinde olduğunun hatırdan çıkartılmaması gerekmektedir. Başarılı bir ilişkinin kurulabilmesi için tarafların samimi olması büyük önem taşımaktadır. İlişkilerde Yunan tarafının en fazla önem verdiği konu karşılıklı güvenin tesis edilmesidir. Yunanistan’da tıpkı Türkiye’de olduğu gibi yaşa ve pozisyona büyük saygı gösterilmektedir. İş ilişkileri zaman zaman yavaş ilerleyebilmektedir. Bu nedenle sabırlı olunması ve karşı tarafı rahatsız edecek şekilde ısrarcı olunmaması önerilmektedir. Ürünün veya hizmetin kalitesi hakkında sade ancak etkileyici olmak gerekmektedir. Yunanlılar iş görüşmelerinde oldukça tecrübelidirler ve pazarlık yapmaktan çok hoşlanmaktadırlar. Karar verme süreci şirketin en üst düzeyinde gerçekleşmektedir. Karar verme sürecinde teslim tarihleri veya benzeri bir konuda bir şeyi zorla kabul ettirmeye çalışmak, görüşmelerin tıkanmasına neden olabilmektedir. (2) İGEME’nin Yunanistan Ülke Raporundan derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 120 Yunanistan’da işadamlarının büyük bir çoğunluğu İngilizce bilmektedir. Ancak görüşme esnasında yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için bir tercüman bulundurulmasında fayda mütalaa edilmektedir. Toplantı, görüşme veya haberleşme için sunulacak materyallerin hem İngilizce hem de Yunanca hazırlanması hem iletişimi kolaylaştıracak hem de Yunan tarafında bir sempati yaratacaktır. Yazışmalar için de İngilizce sıklıkla kullanılmaktadır. Şirket broşürleri Yunanca olduğu kadar İngilizce de basılmaktadır. Yunanlılar şahsi ilişkilere önem vermektedirler. Eğlence iş ilişkilerini pekiştiren bir unsur olarak kabul görmektedir. İş görüşmeleri genellikle bir içecek eşliğinde ve sosyal konularla ilgili sohbet ile başlamaktadır. Herhangi bir ilişki kurulana kadar soyadı kullanılmakta ve Yunanca bilmeyen katılımcıların bulunduğu toplantılarda genellikle İngilizce konuşulmaktadır. Yunanlılar telefon veya yazışma yerine kişileri daha yakından tanımak için yüz yüze görüşmeleri tercih etmektedir. İlişkilerin geliştirilmesi ise zaman almaktadır. Bu ortam ofiste veya uzayan öğle yemeklerinde veya diğer sosyal aktivitelerde sağlanabilmektedir. Aile bağları ve arkadaşlık Yunanistan’da önemlidir. Toplantılara yarım saat kadar geç gelinmesi normal karşılanmaktadır. Ancak Yunanistan'da ilk defa iş yapan bir işadamının toplantıya geç kalmasının hoşgörülmesini beklememek gerekmektedir. Toplantılar canlı bir ortamda geçmekte ve herkesin katılması beklenmektedir. Herkesin soru sormasına ve konuşmasına izin verilmektedir. Bu arada sunuşlarda dahi müdahaleler olabilmektedir. Görüşmeleri yürüten liderden de görüşleri tekrar istenilen konuda toplaması beklenmektedir. Yunanlılar bilgili ve tecrübeli kişilere saygı göstermektedirler. Zaman zaman bilgi düzeyi ve tecrübe test edilebilmektedir. Toplantıların çok önceden dikkatli bir şekilde planlanması ve değişikliklere de hazırlıklı olunması gerekmektedir. Hiçbir koşulda birisinin sözlerinin herkesin içerisinde sorgulanmaması akıldan çıkarılmamalıdır. Yunanlılar kendini beğenmiş, soğuk ve ciddi kişilerden hoşlanmamaktadır ancak ilişki belirli bir seviyeye ulaşmadan da resmi olmayan bir tutum sergilenmesi karşı tarafça hoş karşılanmayabilmektedir. Yunanlılar kültürel miraslarının dünya medeniyetlerine yaptığı katkılardan dolayı gurur duymaktadırlar. Yunan edebiyatında şiir, felsefe, tarih önemli bir yer tutmaktadır. Yunan Ortodoks kilisesi ülkenin ulusal dini olup, nüfusunun büyük bir çoğunluğu tarafından takip edilmektedir. Din, Yunanistan'da yaşam biçiminin içine girmiştir. Tatillerin ve festivallerin büyük bir çoğunluğu doğal olarak dini tatillerden oluşmaktadır. Paskalya yortusu en büyük dini tatil zamanıdır. Bu tatile Noel ve yılbaşından daha fazla önem verilmektedir. Kilise politika, vatandaşlık ve devlet işlerinde önemli bir rol oynamaktadır. 2.3 Faydalı Bilgiler 2.3.1 Hava Durumu Yunanistan’da Akdeniz iklimi hakim olup kuzey bölgelerinde ve Türkiye sınırında iklim biraz daha karasal özellik kazanmaktadır. Atina ve güneyine nadiren kar yağmaktadır. İlkbahar ve sonbahar kısa sürmektedir. Başkent Atina’da hava sıcaklığı kış mevsiminde nadiren sıfır derecenin altına düşerken yazın gün içinde sıcaklık 40o‘lere çıkmaktadır. Genelde yağmur şeklindeki yağışlar Kasım-Şubat arasında yoğunlaşmıştır. Atina’nın güneyine nadiren kar yağmaktadır. 2.3.2 Tatil Günleri ve Çalışma Saatleri Yunanistan’da hafta içinde devlet daireleri yazın 07:30-14:30 kışın ise 08:00-15:00 saatleri arasında çalışmakta, cumartesi ve pazar günleri mesai yapılmamaktadır. Özel şirketlerde mesai saatleri 08:00-17:00 arasındadır. Pazar günleri ise büyük marketler de dahil olmak üzere tüm özel kuruluşlar tatil yapmaktadır. Yunanistan ve Türkiye aynı saat dilimleri içinde yer almaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 121 Hafta içinde küçük ve orta boy işletmeler Salı, perşembe ve cuma günleri 17:30 – 20:30 dahil olmak üzere 08:30-15:00 arasında çalışmaktadır. Bankalar 08:00-14:00 saatleri arasında mesai yapmaktadır. Büyük bankaların bazı şubeleri akşamüstü ve cumartesi sabahları da hizmet vermektedir. Yunanistan’da özellikle temmuzun ikinci yarısı ile eylül ortası genelde izin kullanılan dönemler olarak görülmektedir. Ülkede iş yapmanın bu dönemde zor olması nedeniyle iş gezilerinin hatta çok gerekli olmayan yazışmaların bu dönemde yapılması önerilmemektedir. İş hayatının normale dönmesi Eylül ayında Selanik’te düzenlenen uluslararası fuarın ardından olmaktadır. Ayrıca 20 Aralık - 6 Ocak arasında da benzer bir dönem yaşanmakta iş hayatında kesintiler olabilmektedir. Öte yandan tatil yapmayı seven Yunan halkı aşağıdaki resmi tatil günlerini hafta sonları ile birleştirebilmekte ve sene içinde bir kaç kez birer haftalık dönemlerde izin yapabilmektedir. Ülkenin Resmi Tatil Günleri-2009 1 Ocak 6 Ocak 2 Mart 25 Mart 17-20 Nisan 1 Mayıs 8 Haziran 15 Ağustos 28 Ekim 24-25 Aralık 26 Aralık 31 Aralık -Yeni yıl Tatili - Epiphany – Ortodoks Yılbaşı Tatili - Kathara Deftera (Her yıl değişmektedir) - Bağımsızlık Günü - Paskalya (Her yıl değişmektedir) - İşçi Bayramı - Dini Paskalyanın 50. Günü (Her yıl değişmektedir) - Assumption Günü (Meryem Ana’nın Ölüm Günü) - Ohi (Hayır) Günü - Noel arifesi ve Noel - Noel’in İkinci Günü - Yeni Yıl Arifesi – Yarım Gün 2.3.3 Vize ve Seyahat Yunanistan ile Türkiye arasındaki ticari ilişkilerin gelişmesinin önündeki en büyük engellerden vize uygulamalarından kaynaklanmaktadır. Gerek yeşil gerekse lacivert pasaportlar için vize alınması zorunludur. İşadamlarının Yunanistan’dan bir davet mektubu alarak vize başvurusu yapması formaliteleri kolaylık sağlamaktadır. Havayolu : THY ve Olympic Havayolları tarafından İstanbul-Atina arasında yapılan düzenli seferler ülkeye ulaşmanın en hızlı yoludur. THY ve Olympic Havayollarının her gün karşıklı iki seferi bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda ilan edilmiş en son tarife cetvelinden temin edilen bilgiler gösterilmektedir. Uçuş saatleri yaz / kış saati uygulamasına göre değişiklikler göstermektedir. THY Olympic Güzergah 1. Sefer 2. Sefer İstanbul-Atina Atina-İstanbul Atina-İstanbul İstanbul-Atina 08:05 10:30 08:05 10:05 17:00 19:25 19:00 21:00 Eleftherios Venizelos (Atina) havalimanından şehir merkezine düzenli otobüs ve metro seferleri bulunmaktadır. Trafik yoğunluğuna bağlı olarak değişmekle birlikte normal şartlarda yaklaşık 45 dakikada taksi ile 30 € civarında bir ödeme ile şehir merkezine ulaşılabilmektedir. Yunanistan’da 16 adet havalimanı mevcuttur. Ancak bunlardan sadece Atina, Selanik, Girit, Rodos ve Korfu’ya tarifeli seferler yapılmaktadır. Karayolu : Vizeye sahip Türk Vatandaşlarının Yunanistan’a girişlerini özel taşıtlarıyla yapmalarında bir engel bulunmamaktadır. Ancak taşıtlar için Yunanistan girişinde kalınacak süreyle sınırlı kasko sigorta yapılması gerekli görülmektedir. Bu konuda Türk TURİNG kurumu ile temasa geçilmesi gerekmektedir. Yunanistan’da her marka ve model otomobil tamiri yapılmaktadır. Ancak işçilik maliyeti daha yüksek, servis kalitesi ise diğer gelişmiş ülkelerle mukayese edildiğinde düşüktür. Atina Ticaret Müşavirliği 122 İstanbul-Atina güzergahında ihtiyaçları karşılayacak sıklıkta benzin istasyonu ve yerleşim birimi bulunmakla birlikte çalışma saatleri dikkate alınarak ihtiyaçların ertelenmeden ilk istasyonlardan birinde karşılanmasında fayda bulunmaktadır. Otoyol geçişleri nakit ve Euro olarak ödendiğinden ülkeye girişte bir miktar bozuk para bulundurulmalıdır. Konaklama ihtiyacı için yol kenarlarında veya araba içinde gecelemek yoluna gidilmemeli; yerleşim yerlerindeki konaklama tesisleri tercih edilmelidir. Herhangi bir kazanın vuku bulması durumunda trafik polisleri beklenmeli ve kaza raporunun yerinde hazırlanması gerekmektedir. Ayrıca kazanın ölüm veya yaralamaya sebebiyet vermesi durumunda en yakın Başkonsolosluğun bildirilmesi gerekmektedir. Başlıca Şehirler Arasındaki Mesafe (km) Atina-Korintos Atina-İskeçe 86 Atina-Naflio 146 Atina-Gümülcine Atina-Tripoli 186 Atina- Dedeağaç Atina-Lamia 215 Atina-Kavala Atina-Patra 215 Selanik-Larissa Atina-Kalamata 279 Selanik-Kavala Atina-Volos 324 Selanik - Kipi Atina-Trikala 331 Kavala-İskeçe Atina-Larissa 362 Gümülcine-Dedeağaç Atina-Igoumenitsa 480 Dedeağaç-Kipi Atina-Selanik 515 Lamia-Larissa Atina-Drama 668 Igoumenitsa – Larissa 736 792 857 680 186 173 368 56 65 45 146 303 Selanik üzerinden seyahat eden vatandaşların çoğu, Selanik Başkonsolosluğu ile aynı bahçede bulunan ve saat 10:00 – 17:00 arasında açık bulunan Atatürk Evi Müzesi’ni (doğduğu ev) ziyaret etmektedirler. İki ülke arasında çalışan otobüs firmaları (her gün dönüşümlü olarak Varan, Ulusoy,Metro ve Derya firmaları çalışmaktadır) Dedeağaç, Kavala Gümilcine, İskeçe, Selanik, Larissa ve Atina güzergahını kullanmaktadır. İstanbul – Atina arası yolculuk yaklaşık 18 saat sürmektedir. Gidiş dönüş otobüs ücreti kişi başı 80 Euro civarındadır. Atina içinde metro, tram, trolley ve otobüs şebekesi yaygın olup ucuzdur. Biletler 1 Euro olup Kiosklarda ve metro istasyonlarında temin edilebilir. 7 gün geçerli olan bir bilet türü 10 Euro’ya satılmakta olup havaalanı hariç tüm hatlarda sınırsız kullanıma açıktır. Ulaşımda 3 hat ve 30’a yakın istasyon bulunmaktadır. Atina’da taksimetre 1.20 Euro ile açılmaktadır. Şehir içinde km başına 0.34 0.64 Euro eklenmektedir. Güzergah Demiryolu : Yunanistan’da demiryolları diğer AB üyesi Atina-Selanik ülkelere nazaran daha az gelişmiş durumdadır. Ancak Atina-Selanik başlıca şehirler arasında seferler düzenlenmektedir. Atina- Atina-Selanik Selanik arasında günün çeşitli saatlerinde tren seferleri Atina-Selanik bulunmakta olup, bilet fiyatları sınıf ve seyahat süresine Atina-Selanik bağlı olarak 20 € ile 75 € arasında değişmektedir. Atina – Atina-Dedeağaç Selanik arasındaki en hızlı trenle bu yolculuk yaklaşık 5 Atina-Dedeağaç saat içinde katedilebilmektedir. Atina-Dedeağaç Selanik – Sirkeci arasında karşılıklı tren seferleri Selanik-İstanbul yapılmaktadır. Selanik’ten akşam 20:00’da kalkan tren İstanbul-Selanik yaklaşık 16 saatlik bir yolculuktan sonra öğlen saatlerinde Dedeağaç-Atina İstanbul’a varmaktadır. (www.tcdd.gov.tr) Dedeağaç-Atina Dedeağaç-Atina İstanbul’a günde iki sefer düzenlenmektedir; bunlardan ilki Selanik-Atina sabah 07:18’de kalkıp, akşam 21:30’da Sirkeci’ye Selanik-Atina varmaktadır, ücreti ise A sınıfı 35 Euro, B sınıfı 23,20 Euro’dur. İkinci sefer akşam 19:55’de kalkıp sabah 07:45’de Selanik-Atina Sirkeci’ye varmaktadır, çift kişilik kamarada yatak fiyatı Selanik-Atina 48,20 Euro, tek kişilik kamara ise 85 Euro’dur. Her iki sefer Selanik-Atina Euro; dışında ise Kalkış 06:50 9:21 13:21 20:39 23:59 06:50 20:39 23:59 19:58 20:30 06:42 15:22 20:32 01:51 07:35 10:13 16:29 23:39 Varış 12:21 15:03 18:31 02:01 07:18 17:16 06:58 13:18 12:40 08:17 16:42 05:46 06:12 06:45 14:06 15:20 22:46 06:12 de Intercity trenleriyle yapılmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 123 Denizyolu: Atina’dan hemen her gün hava ve deniz şartlarının elvermesi kaydıyla düzenli olarak feribot seferleri yapılmaktadır. Yaz aylarında karşılıklı sefer sayıları artmaktadır. Türkiye’ye ferbotla ulaşmak için Atina-Sakız-Çeşme, Atina-İstanköy-Bodrum, Atina-Midilli-Ayvalık, AtinaSamos-Kuşadası, Atina-Rodos-Marmaris başlıca 5 seçenektir. Atina ile Başlıca Limanlar Arasındaki Mesafe (Deniz Mili) Atina-Mikonos Atina-Rodos Atina-Midilli Atina- Girit Atina-Sakız Atina-İstanköy Atina-Samos Atina – Santorini 94 250 188 175 153 200 174 130 En çok tercih edilen Atina-Sakız-Çeşme güzergahında feribotlar saat 17:00-18:00 civarında Pire limanından hareket etmekte, sabah saat 04:00 sularında Sakız adasına ulaşmaktadır. Sakız’dan sabah 08:00 civarında ise hareket eden bir başka feribotla yaklaşık 1 saat süren bir seyahatle Çeşme’ye varılmaktadır. Bu seyahatin maliyeti otomobil hariç ortalama 50 €’dur. Atina-Rodos-Marmaris Tel.0252.412 22 90) Türk tekneleriyle geçiş (Marmaris Atina-Kos (İstanköy) - BODRUM (Bodrum Tel.3161087) Atina-Midilli (Lesvos)-Ayvalık (Ayvalık Tel:3122740) Midilli – Ayvalık Araba geçiş ücreti 70 Euro ve kişi başı geçiş ücreti gidişdönüş 50-70 euro olup Midilli-Atina feribot ücretleri ise tek yön 32 Euro’dan başlamakta ve 11 saat sürmektedir. Hızlı deniz otobüsü ise 5 saatte atinaya ulaşmakta ve 53 Euro gibi bir ücret almaktadır. Feribot saatleri Pazartesi 08.00,Salı 08.00 ve 20.00, Perşembe 08.00 ve Cumartesi 08.00 ve 20.00 olup, Çarşamba, Cuma ve Pazar günleri feribot bulunmamaktadır. 2.3.4 Başlıca Gazete ve Dergiler Ülkede başlıca gazeteler : Ta Nea, Kathimerini, To Vima, Eleftherotipia, Ethnos ve Elefthreos Tipos’dur. Kathimerini gazetesinin ingilizce baskısı bulunmaktadır. Başlıca televizyon kanalları Mega Channel, Antenna, Alpha, Skai tv, Alter, Star ve devlet kanalları ET1, Net ve ET3’dür. SABAH BASKISI Kathimerini To Vima Imerisia Avgi AKŞAM BASKISI Ta Nea Eleftherotipia Ethnos Elefteros Tipos Apoyevmatini HAFTALIK BASKI O Kosmos Tu Ependitii PAZAR GAZETELERİ Kathimerini To Vima Eleftherotipia Ethnos Elefteros Tipos Tiraj 56,978 44,784 12,020 2,373 Açıklama Sağ Eğilimli – Tarafsız Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı PASOK Yanlısı Syriza Yanlısı Web Sayfası www.kathimerini.gr www.tovima.gr www.imerisia.gr www.avgi.gr 63,430 52,944 46,593 38,183 14,923 Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Ortasol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı www.tanea.gr www.enet.gr www.ethnos.gr www.e-typos.gr www.apogevmatini.gr 96,598 Tarafsız www.kte.gr 191,138 201,086 166,195 144,783 105,379 Sağ Eğilimli – Tarafsız Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Ortasol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı www.kathimerini.gr www.tovima.gr www.enet.gr www.ethnos.gr www.e-typos.gr Kaynak : Atina Gazete Sahipleri Derneği Atina Ticaret Müşavirliği 124 İş Dünyası Dergi ve Gazeteleri 4 Wheels (Aylık otomotiv dergisi) Technical Press Yayınları 80 Ioannou Metaxa Street GR-19400, Koropi Tel: +30/210/ 979-2608, 979-2500 Fax: +30/210/ 979-2555, 979-2528 E-mail: info@technicalpress.gr Amyntika Themata (Defense Matters) 290, Kifissias Ave. & 2, N. Paritsi Street GR-154 51, N. Psychiko Tel: +30/210/ 672-9960, Fax: +30/210/ 674-6132 E-mail: info@amyntika.gr Business and Tourism Naftemporiki Gazetesi Yayınları 205 Lenorman Street GR-104 42, Athens Tel: +30/210/ 519-8000 Fax: +30/210/ 513-9905 E-mail: info@naftemporiki.gr Business Partners Yayıncı: American-Hellenic Chamber of Commerce Mr. Raymond Matera, Editor 34 Panepistimiou Street GR-106 79 Athens Tel: +30/210/ 363-7787 Fax: +30/210/ 360-6510 E-mail: materay@ath.forthnet.gr Economic and Industrial Review (Aylık finans ve ticaret dergisi) Ms. Alexandra Vovolini – Laskaridi, Editor 6-8 Vlahava Street GR-105 51, Athens Tel: +30/210/ 331-4714 Fax: +30/210/ 325-2283 E-mail: editor@economia.gr ELNAVI Monthly Shipping Review (Aylık denizcilik dergisi) YayıncıMillennium Elnavi Ltd. Mr. Elias Kalapotharakos, Publisher 19 Aristidou Street GR-185 31, Piraeus Tel: +30/210/ 452-2100 Fax: +30/210/ 428-2467 E-mail: elnavi@elnavi.gr Ependytis (Haftalık finans gazetesi) Yayıncı: Bestend Publications S.A. Mr. Nikos Felekis, Director/Publisher 174 Syngrou Avenue GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30/210/ 372-1100 Fax: +30/210/ 372-1110 E-mail: ependitis@kte.gr Express (Günlük finans gazetesi) Yayıncı:Kalofolia Group of Companies Mr. Aristides Zevgitis, Chief Editor 39 Halandriou Street GR-151 25 Maroussi, Athens Tel: +30/210/ 617-2700 Fax: +30/210/ 619-9421-2 E-mail: info@express.gr Money and Tourism (Aylık dergi) Yayıncı: Kappa Sigma Delta S.A. Mr. Konstantinos Deriziotis, President & Publisher 8 Sitias & Messologiou Streets GR-144 51 Metamorfosi, Athens Tel: +30/210/ 211-7676 Fax: +30/210/ 211-7677 E-mail: info@ksd.gr and sec@ksd.gr Atina Ticaret Müşavirliği Kerdos (Günlük finans gazetesi) Mr. Dimitris Evangelodimos, General Director 44 Vas. Georgiou & Kalvou Streets GR-152 33 Halandri, Athens Tel: +30/210/ 674-7881 up to 9 Fax: +30/210/ 674-7893 E-mail: mail@kerdos.gr Energy (Aylık dergi) Yayıncı: Periodical Press S.A. Mrs. Katerina Anemodoura, General Manager 224 Syngrou Avenue GR-176 72 Kallithea, Athens, Tel: +30/210/956-7161 up to 2 Fax: +30/210/957-9009 E-mail: info@pertip.gr Ergotaxiaka Themata (Aylık inşaat dergisi) Yayıncı: Technoekdotiki S.A. Mrs. Anastasia Papadopoulou, Editor 3 Pentelis Avenue & Pileos Streets GR-152 35, Vrilissia Tel: +30/210/ 680-0470 Fax: +30/210/ 680-0476 E-mail: technoekdotiki@technoekdotiki.gr Kefaleo (Aylık finans ve iş dergisi) Yayıncı: Attika Publishing Mr. Theocharis Fillipopoulos, President & Publisher 40 Kifissias Street GR-151 25 Amaroussion, Athens Tel: +30/210/ 619-9080 Fax: +30/210/ 610-7741 E-mail: simitopoulou@atticamedia.gr Trofima kai Pota (Food and Beverages) (Aylık dergi) Triaina Publishing Mr. Kyriakos Korovilas, Managing Director 110 Syngrou Avenue GR-117 41, Athens Tel. +30/210/ 924-0748 Fax: +30/210/ 921-9891, 924-2650 E-mail: info@triaina.com 125 2.3.5 Kambiyo Denetimi Yabancı paraların miktar sınırlaması olmaksızın ülkeye girişi serbesttir. Ancak 10 000 Euro’yu aşan nakitlerin girişte beyan edilmesi gereklidir. Seyahet çeklerinin girişte beyanı zorunlu değildir. Dövizin yurt dışına gönderilmesi serbest olup, 2000 Euro’yu aşan miktarın beyan edilmesi zorunlu bulunmaktadır. Ancak, 10 000 Euro’yu aşan dövizi yurt dışına çıkaran Yunan vatandaşlarının vergi borçları olmadığına dair vergi dairelerinden belge getirmeleri gereklidir. 2.3.6 Avukatlar ve Hukuk Büroları Avukat / Büro Şehir UFUK SARACOGLU Atina Filio DOĞRAMACI Atina Vasilis GİKAS Nikos MOUROUTSOS Atina İRİNİ D. NOTİ Atina MR. ANGELOS C. TETOROS Atina VASSILIS D. AVRAMOPOULOS AVRAMOPOULOS/PARTNERS LAW FIRM (Hukuk Bürosu) Egli TANAŞOĞLU Atina Tanasis ÇAVUŞOĞLU Atina Evgenia SOFIANOU Atina Evangelos PapageorgiouEURO-CONSULTANTS Atina Constantine G. Hadjiyannakis Vassilios G. Antonopoulos Selanik Yiannis Karamayionis Selanik Pantelis Dedes Selanik ANTONIS KARGOPOULOS Selanik DESPINA I. KASAPIDU Selanik ADEM BEKİROĞLU HASAN İMAMOĞLU HASAN KAŞIKÇIOĞLU Association of Law in Athens: Association of Law in Volos: Association of Law in Piraeus: Gümülcine Gümülcine Gümülcine Atina Volos Atina-Pire Atina Ticaret Müşavirliği Atina Adres/Telefon Mail / Fax Not Cep: 0030 6972269921 E-mail: Ufuk.Saracoglu@gr.eylaw.com Tel: 0030- 210 3646650 Email: gyiangou@ath.forthnet.gr http://www.yiangou.gr Tel/Fax. 0030 210 6983693 Cep. 0030 6947366810, 0030 6977 142043 e-mail: vasgikas@yahoo.gr e-mail: nmathens@yahoo.gr Tel. 0030210 3629268, 3629664 Cep. 0030 972 252100 TE: 210 6441810 FAX: 0030 210 6459367 MOBILE: 0030 6947277970 EMAIL: tetoros.a@triklain.com Web: www.triklain.com Tel.0030 210 69 12 200 Fax. 69 11 211 E-Mail; info@avralaw.gr WEB:www.avramopoulos.com Tel: 0030(210) 98 34 519 - 98 20 762 Tel: 0030 (210) 52 23 110 - 52 34 518 Fax: (210) 52 34 518 Tel: 0030(210) 72 58 546 Fax: (210) 72 58 548 TEL.0030 210 322 32 21, 322 93 81 FAKS. 325 24 52; evpapage@otenet.gr www.evpapage.gr/ e-mail Tel : + 30 2310 263665, 273484, 239 104, 231 837, 226 285 Faks : + 30 2310 222405, 273 987, 273 304 Tel : 0030 2310 237 650 (Mobil) 0944 383 378 Tel : 0030 2310 540 613 e-mail : dedes@otenet.gr TEL.0030 2310 533599 CEP.+30 694 44 63 060 FAX.0030 2310 533299 E=MAIL; akargo@the.forthnet.gr Tel. 0030 2310 537441 Fax: 0030 2310 537441 e-mail: deskas@panafonet.gr Tel: 0030-25310 26261 Tel:0030-25310 22157 Tel:0030-25310 27098 http://www.dsa.gr http://www.dsvol.gr http://www.dspeir.gr İng-Yun. Türkçe YunancaTürkçe Yargıtay Avukatı İngilizce TürkçeYunanca Türkçe Türkçe İngilizce İngilizce İngilizce İngilizce Türkçe İngilizce 126 2.3.7 Tercümanlar (3) İsim Şehir Adres/Telefon Mail / Fax Bayan A.Elizabet KOVI Atina Tel.0030.210.9832128 Cep: 0030. 694.4298197 Bayan Sula Vakadima Atina Cep: 0030.698.1924797 Bay Aleks Uzunoğlu Atina Cep: 0030.694.6724392 Bay Tanju Yakup Atina Cep. 0030.694.4188913 Bay Turan Kücük Atina Cep. 0030.694.8786738 / 694.8786740 Bay Kenan Ismail Atina Cep: 0030.693.6204640 Bay Mumin Hasanoglu Atina Cep.0030.694.7009992 Bay İrfan Padarlı Atina Cep. 0030.694.7168176 Bayan Ekaterini Lemopoulou Atina Tel. 0030.210.9349407 / 693.84011 Bayan Hristina Peripatopoulos Atina Tel: 0030.210.9849374 Cep : 0030. 693.6490812 Bay Diamantis GALANOPOULOS Atina Ev. Tel. 0030.210. 9884230 Cep. 0030.694.5143430 Bayan Müge Konuralp-Mimar Atina Ev Tel. 0030.210.7561428 Cep. 0030.697.4072403 Bayan Katerina PSOMA Atina Tel: 0030.210. 9430554 Cep: 0030.697.7120054 Bayan Eva APADİAMANTOPULU Atina Tel: 0030-210. 9818454 Bay Taki KARACA Atina Tel: 0030.10. 9842554 Bayan Evi SKOTİNİYADİS Atina Tel: 0030.210.9409273 Cep: 0030.694.5404108 Bayan Evi TSİGARİDA Atina Tel: 0030.210.9348617 Cep: 0030.694.4522104 Bay Murat Müminoğlu Atina Cep: 0030.694.8252591 Bayan Sofia HIRBAKI Bayan Suzanna KAÇAUNİ Bayan Anita AS Bayan Nadya AĞACANYAN Bayan Evantia KARAYANNİ Bayan Çağla MENDERES Bayan Sofia KOSTİDİ Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Tel: 0030.210.9853945 Cep: 694.4170160 Tel: 0030.210. 9598675 Cep: 0030.693.7072469 Tel: 0030.210. 9847851 Cep : 0030.694.4981144 Tel: 0030.210.9884230 Cep: 0030.694.4274279 Tel: 0030.210. 9880095 Cep : 0030.694.24231 96 Tel: 0030.210.3464851 Cep: 0030.694.2464714 Tel: 0030.210. 9881061 Cep: 0030. 697.7996304 Bayan Despina AYVATOĞLU Bayan Eva KARABA Bay Aris GALANOPOULOS Bayan Vivi Vatka Bayan Heves Küçük Bay Erman Dülger Bayan Sevilay İbrahim Bay Murat Sabrioğlu Bayan Pınar Koca Molla Bayan Angela Fotopoulou Bayan Eleni Leventi Bayan Sevim Kiryakidi Bayan Georgia Dimaki Atina Atina Atina Atina Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik (3) Tel Ev .0030.210.9810347 İş: 9317690 Tel. 0030.210.9958073 Cep:0030.697.3422829 Cep: 0030.694.4771454 Tel: 0030.210.9888348 Cep: 0030.694.4550026 Tel:0030.693.6438038 Tel:0030.693.4089230 Tel:0030.699.3449117 Tel:0030.694.5579199 Tel:0030.694.5630925 Tel:0030.697.3357926 Tel: 0030.2310.283864 Faks: 0310.220167 Tel: 0030. 2310. 906618 Tel: 0030. 2310. 518 402 Cep: 0030.693.2530550 Tercümanlar listesi bilgilendirme amaçlı olup Ticaret Müşavirliğimizce referans verilmemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 127 2.3.8 Adresler ve Haberleşme Telefon : Yunanistan’ın uluslarası telefon kodu + 30’dur. Şehirler için alan kodu uygulaması mevcut olup, başkent Atina için “210”, Selanik için “ 2310 ”, Gümülcine için “25310”, Rodos için “22410”’dür. Mobil telefon kullanımı son derece yaygın olup, ülkede başlıca GSM şebekeleri Cosmote, Vodafone ve Wind’dir. Her üç şebeke roaming seçeneğinin aktif olması kaydıyla Yunanistan’da kullanılabilmektedir. Fax : Büyük postahaneler ve otellerde fax kullanılabilmektedir. Posta : Postaneler hafta içinde mesai saatleri dahilinde kullanılmaktadır. Türkiye ve Yunanistan arasında her gün yapılan üç uçuş sayesinde posta akışı gayet hızlı ve sağlıklı olarak çalışmaktadır. Ayrıca UPS ve DHL gibi özel kargo şirketleri ile de çalışmak mümkündür. Yunanistan Atina Büyükelçiliği Adres Vasileos Georgiou B No:8 10674 Athens Telefon ve Fax Web ve E-Posta +30.210.7263000 info@turkishembassy.ondsl.com +30.210.7222196 www.musavirlikler.gov.tr dtati@otenet.gr Atina Ticaret Müşavirliği 26, Rigillis Str, 10674 - Atina Atina Pire Başkonsolosluğu 22, Vas. Pavlou Str. +30.210.6714828 15452 P. Psihiko – Atina Atina Basın Müşavirliği Selanik Başkonsolosluğu Gümülcine Başkonsolosluğu Rodos Başkonsolosluğu Türk Havayolları Ziraat Bankası - Atina Türkiye Ankara Büyükelçiliği 26, Karneadou Str. Kolonaki - Athens Agiou Dimitriou 152, 54634 Thessaloniki 14, Ionon Str. 69100 Komotini 10-12, Iroon Polytehneiou Str. 85100 Rhodes Athens Eleftherios Venizelos International Airport Ermu 2, Syntagma Adres Zia Ur Rahman Caddesi 9-11 06700 G.O.P. Ankara atinpire@otenet.gr +30.210.7215911 trpress@ath.forthnet.gr +30 2310.965070-73 selcons@otenet.gr +30 25310.83420 turkbaskon@kom.forthnet.gr +30 22410.23362 rodosbk@otenet.gr +30 210.3537288 +30 210.3223038 Telefon ve Fax Web ve E-Posta +90 312.4480873 +90 312.4482249 gremb.ank@mfa.gr Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği-Ankara Turan Emeksiz Sok. No:3/10 Park Sitesi A Blok Gaziosmanpaşa +90.312.4278307 +90.312.4278308 +90.312.4278374 http://agora.mfa.gr/turkey ecocom-ank@mfa.gr Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği-İstanbul İnönü Cad. No:49/8 Gümüşsuyu +90.212.2452231 +90.212.2927118 +90.212.2927119 http://agora.mfa.gr/turkey Ecocom-istanbul@mfa.gr İstanbul Başkonsolosluğu Turnacıbaşı Sok. No: 32 Galatasaray Beyoğlu +90 212 3938290 grconsist@comnet.com.tr İzmir Başkonsolosluğu Atatürk Caddesi 366/1A 35220 İzmir +90 232 4643160-1 +90 232 4216992 grgencon.smy@mfa.gr Atina Ticaret Müşavirliği 128 2.3.9 Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler A.C. Nielsen Hellas Ltd. Ms. Matina Bada, General Manager 166 Syngrou Avenue, 6th floor GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30.210.9500300 Fax: +30.210.9598294 E-mail: acngr@otenet.gr Institute of Energy For South East Europe (IENE) Mr. Costis Stambolis , Managing Director 3 Alexandrou Soutsou Street GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3640278; 3628457 Fax: +30.210.3646144 E-mail: info@iene.gr Foresight TMC Ltd. Mr. Alexandros Costopoulos , Director 10 Messoghion Avenue GR-115 27, Athens Tel: +30.210. 7486006 Fax: +30.210. 7486440 E-mail: mailbox@foresight.gr KPMG Certified Auditors S.A. Mr. Marios Kyriacou 3 Stratigou Tombra Street GR-153 42 Agia Paraskevi, Athens Tel: +30.210.6062100 Fax: +30.210.6062111 E-mail: postmaster@kpmg.gr GFK Hellas Ltd. Mr. Vassilis Fisentzidis 16 Laodikias & 1-3 Nimfeou Streets GR-115 28, Athens Tel: +30.210.7572600 Fax: +30.210.7019355; 7561081 E-mail: grinfo@gfk.com Hadjipavlou, Sofianos & Kabanis S.A. (Deloitte) Mr. Michael Hadjipavlou, Director 250-254 Kifissias Avenue GR-152 31, Halandri Tel: +30.210. 678-1100 Fax: +30.210. 677-6190, 677-6221 E-mail: mhadjipavlou@deloitte.gr Ernst & Young (Hellas) S.A. Themis Lianopoulos, Managing Director 11klm Athens-Lamia National Road GR-144 51, Metamorfossi Tel: +30.210.2886000; 2886504 Fax: +30.210.2886903 E-mail: christos.glavanis@gr.ey.com ICAP Hellas S.A. Mr. Nikitas Konstantelos, Director 64 Vas. Sophias Avenue GR-115 28, Athens Tel: +30.210. 720-0000 Fax: +30.210. 722-0815 E-mail: icap@icap.gr LDK S.A. Mr. Leonidas Damianides 21 Parodos Thivaidos Street GR-145 64 Nea Kifissia, Athens Tel: +30.210.8196700 Fax: +30.210.8196709 E-mail: main@ldk.gr MRB Hellas Mr. Dimitrios Alexandrou Mavros 74 Panormou Street GR-115 23, Athens Tel: +30.210 6971000 Fax: +30.210 6985813 E-mail: info@mrb.gr Price Waterhouse Coopers 268 Kifissias Avenue GR-152 32 Halandri, Athens Tel: +30.210.6874400 Fax: +30.210.6874444 E-mail: pwc.greece@gr.pwc.com Research International Hellas S.A. Mrs. Nicki Eleni Lambropoulou 8-12 Halkidonos street GR-115 27, Tel: +30.210.7728500 Fax: +30.210.7795886 E-mail: Greece@research-int.com Trek Consulting S.A. Mr. Thomas Papapolizos 125-127 Kifissias Avenue GR-115 24, Tel: +30.210.6996157; 6996411 Fax: +30.210.6995450 E-mail: desk@trek.gr Kantor S.A. 1, Visarionos & Omirou Streets GR-106 72, Athens Tel: +30.210.7297500 Fax: +30.210.7249528 E-mail: central@kantor.gr Atina Ticaret Müşavirliği 129 2.3.10 Bakanlıklar ve Adresleri Tarım Bakanlığı 2 Aharnon Street GR-101 76 Athens Tel: +30.210. 2125586; 2124481; 2125585 Fax:+30.210.5240955 Savunma Bakanlığı 227 – 231 Messogeion Avenue, Athens GR-155 61 Holargos, Athens Tel: +30.210.6598515 - 6 Fax: +30.210.6544485 Ekonomi ve Maliye Bakanlığı 5-7 Nikis Street, Syntagma Square GR-101 80 Athens Tel: +30.210.3332492..6 Fax: +30.210 3332499 Dışişleri Bakanlığı 1 Vassilissis Sofias Avenue GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3684534; 3684537; 3684538 Fax:+30.210.3684061 Denizcilik Bakanlığı Akti Vassiliadi Street, Gate E1 – E2 GR-185 10 Piraeus Tel: +30.210.4191749; 4191242 Fax: +30.210.4220774 Kültür Bakanlığı 7 Kifissias Avenue GR-115 23 Athens Tel: +30.210.6496000 Fax:+30.210.6496601 Kalkınma Bakanlığı 20 Kaningos Street GR-101 81 Athens Tel: +30.210.3808664; 3800566 Fax: +30.210.3803422 Çevre Bakanlığı 17 Amaliados Street GR-115 23 Ambelokipi, Athens Tel: +30.210.643-3867; 6424910 Fax: +30.210 642-5300 Sağlık Bakanlığı 17 Aristotelous Street GR-101 87 Athens Tel: +30.210.5230839; 5233767 Fax: +30.210.5231329 Ulaştırma Bakanlığı 2 Anastaseos & Tsigande Street GR-156 69 Papagos, Athens Tel: +30.210.6508765 Fax: +30.210 6508097 2.3.11 Yararlı Olabilecek Diğer Telefonlar Ambulans Acil Doktor Polis- Acil Müdahale Polis Daireleri Atina Trafik Polisi İtfaiye OTE – Telefon Kurumu Pire Liman İdaresi SOS – Acil Yardım Nöbetçi Hastane, Klinik Doktor ve Eczaneler : 166 : 1016 : 100 : 1033 : 0030 210 5230111 : 199 : 134 : 0030 210 4511310 : 175 : 1434 2.3.12 Çeşitli Bağlantılar http://www.adverts.gr/grsearch/pages/ http://www.in.gr/ http://www.yellowpages.gr/ http://europa.eu.int/comm/eurostat/ http://hellasnet.net/ http://www.gogreece.com/ http://business.hol.gr/park/list/business06 http://www.acci.gr http://www.parliament.gr Atina Ticaret Müşavirliği http://www.icap.gr http://www.hellasyellow.gr/ http://www.gr-indexer.gr/ http://www.diadiktyo.net/english.php http://www.elke.gr http://www.united-hellas.com/ http://www.Kompass.com http://www.hellasweb.com http://www.infofranchise.gr 130
