Halka Açık Anonim Ortaklıkların Ortaklık Yapısı Değişikliklerinde

Halka Açık Anonim Ortaklıkların Ortaklık Yapısı Değişikliklerinde Kamuyu
Aydınlatma
Güzin Şahin
SPK Uzmanı
Fonların tasarruf sahiplerinden fon talep edenlere doğrudan finansman modeli ile aktarıldığı
sermaye piyasalarında, yatırımcıların yatırım kararlarını ve sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek her türlü bilginin kamuya açıklanması büyük önem arz etmekte olup,
anonim ortaklıkların ortaklık yapısına ilişkin değişiklik ve gelişmeler de bu kapsamdadır.
Anonim ortaklıklarda pay sahipliğine ilişkin kayıtların sağlıklı olarak tutulması ve ortaklığın
nihai sermaye ve kontrol yapısının tam, doğru ve şeffaf bir şekilde bilinmesi gerek mevcut
pay sahiplerinin pay sahipliği haklarının kullanılması bakımından gerekse potansiyel pay sahiplerinin yatırım kararlarını vermesi açısından çok önemlidir.
Halka açık anonim ortaklıklarda payın devrinin anonim ortaklığın yönetiminde kontrol
değişikliğine neden olması halinde ise, azınlıktaki ortakları koruyucu önlemler devreye
girmektedir.
I. ANONİM ORTAKLIKLARDA HISSE SENEDİ/PAY DEVİRLERİ
Anonim ortaklık paylarına/hisse senetlerine ve bunların devrine ilişkin genel esaslar 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu(TTK)'nda yer almaktadır. Payın devri ile pay sahipliği sıfatı ve pay
sahipliği haklan devralana geçmektedir. Anonim ortaklıklarda ortaklık hakkını temsil eden
hisse senetleri/paylar TTK'nin 409'uncu maddesi uyarınca hamiline veya nama yazılı olabilir.
Hamiline yazılı hisse senetleri teslim yoluyla devredilebilirken (TTK madde 415), nama yazılı senetlerin devri için ciro edilmiş senedin devralan kişiye teslim edilmesi (zilyetliğin
nakli) gerekmektedir (TTK madde 416). Nama yazılı hisse senetlerinin devri, şirkete karşı ancak pay defterine kayıtla hüküm ifade etmektedir, bir başka deyişle pay defterinde kayıtlı
bulunmayan kişiler ortak sıfatını kazanamaz. Pay defterine kaydın reddedilmesi durumunda,
payı devralan sadece malvarlığı haklarından doğan alacak haklarını kazanabilir.
Halka açık anonim ortaklıklara ve bunların hisse senetlerine ilişkin esaslar ise 2499 sayılı
Sermaye Piyasası Kanunu (SPK) ve bu Kanun'a dayanarak çıkarılan Sermaye Piyasası
Kurulu (SPK) Tebliğleri ve ilke kararları ile belirlenmiştir. Hisse senetleri İstanbul Menkul
Kıymetler Borsası (İMKB-Borsa)'nda işlem görmeyen halka açık anonim ortaklıkların
hamiline ve nama yazılı hisse senetlerinin devir işlemleri TTK'da belirtilen genel esaslar
çerçevesinde yapılmaktadır. Ancak, anonim ortaklıklar İMKB'de işlem görmesini istedikleri
nama yazılı hisse senetleri için, devir ve tedavülü kısıtlayıcı herhangi bir durumun söz
konusu olmaması bakımından ortaklık yönetim kurulunun nama yazılı hisse senedinin devir
ve temlikinde beyaz cironun kabul edildiğine dair bir karar alıyor ve İMKB'ye sunuyorlardı.
Böylece İMKB'de işlem gören nama yazılı hisse senetleri, devir açısından hamiline yazılı
hisse senetlerine benzer bir niteliğe bürünmekteydi.
Mevcut uygulamada, payları İMKB'de işlem gören halka açık anonim ortaklıkların gün
içinde defalarca alım satım işlemine konu olan söz konusu payları 28.11.2005 tarihinden
itibaren Merkezi Kayıt Kurumu A.5.(MKK) tarafından bilgisayar ortamında ihraççılar, aracı
kuruluşlar ve hak sahipleri nezdinde kaydın izlenmekte olup, söz konusu tarihten itibaren
artık fiziki hisse senedi basımı yapılmamaktadır. Nama yazılı payların devrinin, Türk Ticaret
Kanunu'nun 417'nci maddesi çerçevesinde pay defterine kaydında, ilgililerin başvurusuna
gerek kalmaksızın MKK nezdinde ihraççılar itibariyle tutulan kayıtlar esas alınmaktadır.
Böylece anonim ortaklık pay defterlerinin güncelleştirilmesine kolaylık sağlanmış
olmaktadır. Kaydi sistemde de nama ve hamiline yazılı paylar devir açısından aynı esaslara
tabi bulunmaktadır. Yazımızda payları İMKB''de işlem gören anonim ortaklıklar için bilinçli
olarak hisse senedi yerine pay ifadesini kullanmaktayız.
Halka açık anonim ortaklıkların hisse senedi/ pay devirlerinde SPK'nın herhangi bir izin ya
da onayına gerek bulunmamakla birlikte, hisse senedinin/payın devri bazı durumlarda resmi
bir kurumun iznine/onayına bağlanmıştır. Halka açık banka, sigorta şirketi vb. gibi özellikli
anonim ortaklıkların hisse senedi/pay devirlerinde ilgili Mevzuatın da dikkate alınması
gerekmektedir. İzin alınması gereken durumlarda, izin alınmadan yapılan hisse devirleri pay
defterine kaydolunamaz, pay defterine yapılan kayıtlar hükümsüzdür. Bazı durumlarda da
ilgili kurumlara bildirim/bilgi verme yükümlülükleri (Örneğin: Hazine Müsteşarlığı Yabancı
Sermaye Genel Müdürlüğü) düzenlenmiş olabilir.
5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 18'inci'inci maddesinde bankaların ortaklık yapısı
değişiklikleri ile ilgili hükümlere yer verilmekte olup, buna göre; bir kişinin, bir bankada
doğrudan veya da dolaylı pay sahipliği yoluyla sermayenin % 10'unu ve daha fazlasını temsil
eden payları edinmesi veya bir ortağa ait doğrudan veya dolaylı payların sermayenin % 10, %
20, % 33 veya % 50'sini aşan sonucunu veren pay edinimleri ile bir ortağa ait payların, bu
oranların altına düşmesi sonucunu veren pay devirleri Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurulu(BDDK)'nun iznine tabidir. Yönetim kuruluna veya denetim komitesine üye belirleme
imtiyazı veren payların tesisi, devri veya yeni imtiyazlı pay ihracı yukarıdaki oransal sınırlara
bakılmaksızın BDDK'nın iznine tabidir. Bir bankanın sermayesinin % 10 veya daha fazlasına
sahip olan tüzel kişilerin paylarının doğrudan veya dolaylı olarak yukarıda belirtilen oranlar
veya esaslar dâhilinde el değiştirmesi, devralacak ortağın kurucularda aranan nitelikleri
taşıması şartıyla BDDK'nın iznine tabidir. Payları Borsada işlem gören bankaların paylarının
borsadan alınması ve bir bankanın paylarının İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre icra
dairesinden satın alınması durumunda da aynı hükümler uygulanır.
Benzer hükümler 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanununda, Finansal Kiralama, Faktoring ve
Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelikte, 4628 sayılı
Elektrik Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği'nde de yer almaktadır.
Buna göre sigorta şirketleri, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri ile enerji
şirketlerinin bankalarda olduğu gibi belli oran ve aralıklardaki pay devirleri ile söz konusu
oranlara tabi olmaksızın yönetim kontrolünde değişiklik yaratan pay devirleri Hazine
Müsteşarlığı, BDDK veya Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)'nun iznine/onayına
tabidir. Yine düzenlemelerde izne tabi pay devirlerinde yeni ortakların kurucularda aranan
nitelikleri taşımasının şart koşulduğunu görmekteyiz.
Sermaye Piyasası Kurumu olan aracı kurumlarla ilgili olarak ise SPK'nın Seri: V No: 46
sayılı "Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara ilişkin Esaslar Hakkında Tebliğ"
hükümlerine göre, bir kişinin aracı kurum sermayesinin %10'u veya daha fazlasını temsil
eden payları edinmek suretiyle aracı kurum ortağı olması veya bir ortağa ait payların aracı
kurum sermayesinin % 10, % 20, % 33 veya % 50'sini aşması sonucunu veren pay edinimleri
ile bir ortağa ait payların yukarıdaki oranların altına düşmesi sonucunu veren pay devirleri
SPK'nın iznine tabidir. Yönetimsel veya denetimsel imtiyaz veren veya intifa hakki taşıyan
hisse senetlerinin devri herhangi bir orana bakılmaksızın SPK'nın iznine tabidir.
Aracı kurumda pay sahibi bulunan tüzel kişilerin kendilerine ait pay devirleri, bu pay
devirlerinin aracı kurumdaki pay sahipliğini doğrudan veya dolaylı olarak % 10, % 20, % 33
veya % 50 oranlarında değiştirmesi halinde, ayrıca tüzel kişinin aracı kurumla ilgili olarak
yönetimsel veya denetimsel imtiyaza sahip bulunduğu hallerde tüzel kişinin tüm ortaklık
yapısı değişiklikleri aracı kurumların faaliyet şartları bakımından Kurul'un onayına tabidir.
Aracı kurumların % 10'undan fazlasına sahip tüzel kişilerin yönetimsel veya denetimsel
imtiyaza sahip paylarının devri de aracı kurumların faaliyet şartları bakımından Kurul'un
onayına tabidir.
Halka açık aracı kurumlarım borsada işlem gören payları bakımından da aynı hükümler
geçerlidir.
II. HALKA AÇIK
DEĞİŞİKLİKLERİ
ANONİM
ORTAKLIKLARDA
ORTAKLIK
YAPISI
Halka açık anonim ortaklıklarda pay/hisse senedi devri yoluyla ortaklık yapısında değişiklik
meydana gelmesi miras paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri ve cebri icra yolundan başka çeşitli, şekillerde olabilir. Bunlar:
1. Hisse Senetlerinin Borsada İşlem Gördüğü Pazarda Alım Satımı: Halka açık anonim
ortaklıkların payları İMKB bünyesinde ulusal pazarda, ikinci ulusal pazarda, yeni ekonomi
pazarında ya da gözaltı pazarında işlem görebilmektedir. İMKB'nin söz konusu pazarlarında
payların alım satımı aracı kurumlar vasıtasıyla yapılmaktadır.
2. Hisse Senetlerinin Borsada Toptan Satışlar Pazarında Alım Satımı: İMKB
bünyesindeki Toptan Satışlar Pazarı, belirli bir miktarın üzerindeki hisse senedi işlemlerinin
borsada güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamak
amacıyla kurulmuştur. Toptan Satışlar Pazarı'nda, payları İMKB'de işlem gören ve görmeyen
şirketlerin, sermaye artırımı yoluyla ihraç edilecek hisse senetleri/payları veya bu şirketlerin
mevcut ortaklarının sahip oldukları hisse senetlerinin/payların, önceden anlaşma yapılmış ya
da yapılmamış alıcılara tahsisli veya toplu olarak satışı yapılmaktadır.
3. Hisse Senetlerinin Borsa Dışında Alım Satımı: Halka açık anonim ortaklıkların
İMKB'de işlem gören paylarının İMKB'de alım satımı esas olup, İMKB'de işlem görmeyen
payların alım satımı ise Borsa dışında taraflar arasında gerçekleştirilebilir. Ancak istenildiği
takdirde, halka açık anonim ortaklıkların İMKB'de işlem görmeyen hisse senetlerinin MKK
A.Ş.'ye depo edilerek İMKB'nin Toptan Satışlar Pazarı'nda veya diğer pazarlarında satılması
da mümkündür. Ayrıca payları İMKB'de işlem gören anonim ortaklıklardan işlem sırası
kapatılanların paylarının da borsa dışında aracı kurumlar vasıtasıyla alım satımı mümkün
olup, konuya ilişkin esaslar SPK'nın 19.07.2002 tarih ve 35/1059 sayılı kararında belirlenmiştir.
4. Birleşme: Devralma yoluyla birleşmede; en az bir anonim ortaklık aktif ve pasifini bir
bütün olarak başka bir anonim ortaklığa devrederek, tasfiyesiz infisah etmekte, devralan
ortaklığın hisse senetlerinden/paylarından devrolan ortaklığın ortaklarına verilmektedir.
Şirket birleşme ve evlilikleri günümüzde küreselleşme olgusuyla beraber büyük önem
kazanmıştır.
5. Çağrı Yoluyla Hisse Senedi Toplanması: Ortaklıkların sermaye ve yönetiminde kontrolü
sağlamak amacıyla pay sahiplerine ihtiyari olarak çağrıda bulunarak hisse senetlerinin/payla-
rın satın alınması mümkün olup, bu durumda uyulması gereken ilke ve esaslar SPK'nın Seri:
IV No:8 sayılı "Halka Açık Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Vekâleten Oy
Kullanılmasında ve Çağrı Yoluyla Vekâlet veya Hisse Senedi Toplanmasına İlişkin Esaslar
Tebliği"nde yer almaktadır.
Payın devri bazen anonim ortaklığın yönetim hâkimiyetini devralana bırakmak sonucunu
doğurabilir. Halka açık anonim ortaklıklarda kontrol değişikliği halinde azınlıktaki ortakları
koruyucu düzenlemeler yapma konusunda yetkili olan SPK, zorunlu çağrıyı da anılan
Tebliğde düzenlemiştir. Söz konusu düzenlemenin amacı anonim ortaklığın yönetim
kontrolündeki değişiklik nedeniyle ortaklıktan ayrılmak isteyen pay sahiplerinin hisse
senetlerini satmak suretiyle ortaklıktan ayrılmasına imkân tanımaktır. Buna göre, blok veya
münferit alımlar ya da diğer herhangi bir yöntemle, tek başına veya birlikte hareket ettikleri
kişilerle beraber, doğrudan veya dolaylı olarak bir ortaklığın sermayesinin ve oy haklarının %
25'ine veya daha fazlasına ya da bu orana bağlı olmaksızın yönetim kontrolünü sağlayan
paylarına sahip olanlar, diğer ortaklara ait hisse senetlerini de satın almak üzere çağrıda
bulunmak zorundadır. Tek başına veya birlikte hareket ettiği kişilerle beraber bir ortaklığın
sermayesine ve oy haklarına % 25 ile % 50 arasında bir oranda sahip olanlar, herhangi bir on
iki aylık süre içerisinde bu oranı % 10 ya da daha fazla arttırırlarsa, diğer ortaklara ait hisse
senetlerini satın almak üzere çağrıda bulunmak zorundadır. Çağrı yapma zorunluluğuna, talep
üzerine Tebliğde belirtilen bazı hallerin varlığı halinde, SPK tarafından muafiyet getirilebilir.
III. HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIKLARIN
DEĞİŞİKLİKLERİNDE KAMUNUN AYDINLATILMASI
ORTAKLIK
YAPISI
Sermaye Piyasası Mevzuatında halka açık anonim ortaklıkların ortaklık yapısında meydana
gelen ve yatırımcıların yatırım kararlarında önem arz eden değişikliklerin izlenebilmesi ve
buna bağlı olarak yatırımcıların korunması açısından kamuyu aydınlatma yükümlülükleri
düzenlenmiştir.
Birincil piyasada halka açık anonim ortaklıkların sermaye piyasası araçlarının halka arzında
başvuru merkezlerinde bulundurulması gereken ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi
(TTSG)'nde yayınlanan izahnameden bilgi edinilebilir.
İkincil piyasada ise SPK'nın Seri: Vlll No:39 sayılı "Özel Durumların Kamuya Açıklanması
Tebliği"nin 5 inci maddesine göre yatırım kararlarını ve sermaye piyasası araçlarının değerini
etkileyebilecek her türlü bilginin kamuya açıklanması zorunlu olup, ortaklıkların sermaye
yapısına ilişkin değişiklik ve gelişmelerin de Tebliğ hükümleri kapsamında kamuya
duyurulması gerekmektedir. Bu çerçevede,
a. Bir gerçek veya tüzel kişinin veya bu gerçek veya tüzel kişi ile birlikte hareket eden diğer
gerçek veya tüzel kişilerin doğrudan veya dolaylı olarak anonim ortaklıktaki toplam oy
hakkının veya sermayenin en az en az % 5, % 10, % 15, % 20, % 25, 1/3, % 50, 2/3 ve %
75'ine veya daha fazlasına sahip olması veya anonim ortaklıktaki toplam oy hakkının veya
sermaye payının söz konusu oranların altına düşmesi,
b. Sermaye yapısında, hisselerin sahip olduğu oy haklarında veya ana sözleşme ile tanınan
diğer haklarda meydana gelen değişiklik veya Sermaye Piyasası Mevzuatı uyarınca vekâlet
toplanması veya bir sözleşme nedeniyle veya sair yollarla yönetim kontrolünün doğrudan
veya dolaylı el değiştirmiş olması,
c. Bir kurucuya ait yatırım fonlarının doğrudan veya dolaylı olarak anonim ortaklık
sermayesinin veya toplam oy hakkının % 5, % 10, % 15, % 20, % 25, 1/3, % 50, 2/3 ve
%75'ine veya daha fazlasına sahip olması, toplam oy hakkının veya sermaye payının söz
konusu oranların altına düşmesi,
d. Ortaklar veya üçüncü şahıslar tarafından, anonim ortaklığın hisse senetlerine/paylarına ya
da anonim ortaklık tarafından diğer anonim ortaklıkların hisse senetlerine/paylarına yönelik
olarak; çağrıda bulunarak hisse senedi/pay veya vekâlet toplanmasına karar verilmesi, SPK
Tebliğleri uyarınca çağrıda bulunma zorunluluğunun ortaya çıkması, bu zorunluluktan muaf
tutulma veya çağrıda bulunma başvurusunda bulunulması, başvurunun sonuçlanması,
e. Anonim ortaklıkların yönetim kurulu başkan ve üyeleri, genel müdür ve yardımcıları,
ortaklıkta önemli karar ve yetki sorumluluğu taşıyan diğer kişiler ve sermayenin veya toplam
oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak % 5 veya daha fazlasına sahip ortaklarının veya
söz konusu kişilerle birlikte hareket edenlerin anonim ortaklık hisse senetlerini/paylarını
almaları ya da satmaları hallerinde, halka açık anonim ortaklık ve/veya işlemi
gerçekleştirenler tarafından kamuya açık-lama yapılmak zorundadır. Payları Borsada işlem
gören anonim ortaklıklar söz konusu durumun ortaya çıktığı veya öğrenildiği anda en seri
haberleşme vasıtasıyla, en geç durumun ortaya çıktığı günü izleyen iş günü saat 09.00’a
kadar Borsa'ya özel durum açıklaması göndermek zorundadırlar. Borsa'ya ulaştırılan özel
durum açıklamaları Borsa Günlük Bülteninde ilan edilir. Ayrıca SPK’ ya gönderilmesine
gerek bulunmamaktadır. Payları Borsada işlem görmeyen halka açık anonim ortaklıkların
özel durum açıklamaları ise söz konusu durumun ortaya çıktığı veya öğrenildiği anda en seri
haberleşme vasıtasıyla, en geç durumun ortaya çıktığı günü izleyen iş günü SPK’ ya
gönderilir ve SPK tarafından Kurul Haftalık Bülteninde kamuya ilan edilmek suretiyle
duyurulur.
Yukarıda (e) bendinde belirtilen hallerde, özel durum açılamasının açıklamasının işlemi
gerçekleştirenler tarafından aynı gün Borsa'ya veya alım satım konusu olan İMKB'de işlem
görmeyen bir halka açık anonim ortaklığın hisse senedi ise SPK’ ya gönderilmesi
gerekmektedir.
Tebliğ uyarınca yapılacak açıklamalar, yatırımcıların karar vermelerine yardımcı olacak
ölçüde, zamanında, doğru, tam, dolaysız, anlaşılabilir ve yeterli olmalı; özel durumun doğru
'bir şekilde değerlendirilebilmesi için zorunluysa bu durumun ilgili olduğu karşı taraf
belirtilmeli, değişikliklerin ve/veya etkilerinin miktar veya tutar olarak ifade edilebilmesi
halinde, yapılacak açıklamalarda miktar ve tutara yer verilmelidir. Gerek yurt içinden gerekse
yurt dışından gönderilecek açıklamaların Türkçe düzenlenmiş olması zorunludur. Ancak
yabancı yatırımcıların Borsada hisse senedi alım satım işlemleri ile ilgili açıklamalar hem
Türkçe hem de İngilizce olarak yapılabilir. Payları Borsada işlem gören anonim ortaklıkların
özel durum açıklamalarından sorumlu, ortaklığı temsile yetkili kişiler belirlenerek ilgili
Borsaya veya SPK’ ya bildirilir.
Tebliğ'de pay sahipliğinin belli oran ve aralıklarda basamaklı bir şekilde açıklanması
zorunluluğu getirilmesinin amacı, hem halka açık anonim ortaklığın gizlice ele geçirilmesinin
önlenmesi hem de oranlar arasında belli bir aralık bırakmak suretiyle yönetim kontrolünü ele
geçirme amacı olmayan yatırımcıların da çok fazla külfet altına sokulmasının önüne geçilmek
istenmesi olarak açıklanabilir Bu basamaklı açılama sistemi esas itibariyle piyasayı uyarma
fonksiyonunu yerine getirmektedir.
IV. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ AÇISINDAN PAY DEVİRLERİ VE
KAMUYU AYDINLATMA
Kurumsal Yönetim İlkeleri Sermaye Piyasası Kurulu tarafından Temmuz 2003'te
yayımlanmış olup, uygulanması ihtiyari olan ilkelerin zamanla tamamının zorunlu hale
getirilmesi hedeflenmektedir. Mevcut durum itibariyle, sadece payları İMKB'de işlem gören
anonim ortaklıklara şirketlerin düzenlemelere uyup uymadıkları, eğer uymuyorlarsa,
uymamalarına ilişkin gerekçelere ilişkin kamuya açılamada bulunma ve kurumsal yönetim
uygulamaları karşındaki durumlarını yatırımcılar göstermeyi amaçlayan "Kurumsal Yönetim
Uyum Raporu"nun hazırlanması ve yayınlanması yükümlülüğü getirilmiştir. Söz konusu
kamuya açıklama yükümlülüğü, şirketler üzerinde kurumsal yönetim düzenlemelerine uyma
yönünde baskı yaratmaktadır.
Kurumsal Yönetim İlkelerinde halka açık anonim ortaklıkların kimin kontrolünde olduğuna
ilişkin daha şeffaf açıklamalar yapılması hedeflenmiş olup, bu amaçla payın serbestçe
dolaşımı önündeki engelleri giderici nitelikte prensipler belirlenmiş ve pay sahipliğine ilişkin
kayıtların güvenli bir şekilde tutularak periyodik olarak güncellenmesinin sağlanması tavsiye
edilmiştir.
İlkelerin Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık başlıklı II. Bölümde, "1. Kamuyu Aydınlatma
Esasları ve Araçları" başlığı altında, halka açık anonim ortaklığın internet sitesinde, ticaret
sicili bilgileri, son durum itibarıyla ortaklık ve yönetim yapısı, imtiyazlı paylar hakkında
detaylı bilgi, değişikliklerin yayınlandığı ticaret sicili gazetelerinin tarih ve sayısı ile birlikte
şirket esas sözleşmesinin son hali, özel durum açıklamaları, yıllık faaliyet raporları, periyodik
mali tablo ve raporlar, izahnameler ve halka arz sirkülerleri, genel kurul toplantılarının
gündemleri, katılanlar cetvelleri ve toplantı tutanakları, vekâleten oy kullanma formu çağrı
yoluyla hisse senedi veya vekâlet toplanmasında hazırlanan zorunlu bilgi formları ve benzeri
formlar, sermaye piyasası araçlarının değerine etki edebilecek önemli yönetim kurulu
kararlarının toplantı tutanakları ve sıkça sorulan sorular başlığı altında şirkete ulaşan bilgi
talepleri, soru ve ihbarlar ile bunlara verilen cevapların öncelikle yer alacağı belirtilmektedir.
Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Taslağında da her anonim ortaklığın bir internet sitesi
oluşturması zorunlu kılınmaktadır.
Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık başlıklı II. Bölümde, "2. Şirket ile Pay Sahipleri, Yönetim
Kurulu Üyeleri ve Yöneticiler Arasındaki İlişkilerin Kamuya Açıklanması başlığı altında yer
alan konumuzla ilgili hükümler ise aşağıda sunulmaktadır:
"...Mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir kişi veya grubun şirket sermayesinde veya
oy haklarındaki payının şirketin sermayesinin veya oy haklarının %5, %10, %25, %33, %50
ve %66,67'sine ulaşması, aşması veya bu oranların altına inmesi durumları şirket tarafından
öğrenildiği anda zaman geçirmeksizin kamuya açıklanır.
Şirketin gerçek kişi nihai hâkim pay sahibi/sahipleri dolaylı ve karşılıklı iştirak ilişkilerinden
arındırılmak sureti ile kamuya açıklanır.
Şirketin ortaklık yapısı, sadece gerçek kişi pay sahiplerinin isimlerinin, pay miktarı ve
oranları ile hangi grup paya sahip olduklarına ilişkin bilgilerin yer aldığı bir tablo haline
getirilir ve bu tabloya faaliyet raporunda ve mali tablo dipnotlarında yer verilir.
Yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve sermayenin doğrudan ya da dolaylı olarak %5'ine sahip olan pay sahipleri, şirketin sermaye piyasası araçları üzerinde yapmış oldukları işlemleri
kamuya açıklarlar.
Yönetim kurulu üyelerinin, yöneticilerin ve 5irket sermayesinin doğrudan ya da dolaylı
olarak %5'ine sahip olan pay sahiplerinin, şirketin ihraç ettiği sermaye piyasası araçları
üzerinde, alım satım işlemleri yapmaları halinde, konuya ilişkin mevzuat hükümleri saklı
kalmak kaydıyla, son bir yıl içerisinde yapılan alım satım işlemlerine ilişkin bilgiler şirketin
internet sitesinde ayrıca yer alır.
Şirketin Yönetim Kurulu üyeleri, yöneticiler ve şirket sermayesinin doğrudan ya da dolaylı
olarak en az % 5'ine sahip olan pay sahipleri, şirketin hisse senetlerine dayalı türev
ürünlerin-deki net pozisyonlarının şirket sermayesindeki doğrudan veya dolaylı payı % 1'i
aştığı takdirde, bu durumu derhal kamuya açıklarlar.
Şirketin Yönetim Kurulu üyeleri, yöneticiler ve şirket sermayesinin doğrudan ya da dolaylı
olarak en az %5'ine sahip olan pay sahipleri; pay sahibi olduğu grup şirketleri He grup
şirketi olmamakla beraber, şirketin önemli miktarda ticari ilişki içerisinde bulunduğu
şirketlerin sermaye piyasası araçlarında gerçekleştirdikleri alım ve satım işlemlerini derhal
kamuya açıklarlar.
Şirketin sermayesinde %5 ve üzerinde paya sahip olan gerçek kişiler. Esas sözleşme ile
azınlık hakları sermayenin %5'inin altında bir branş olarak belirlenmişse, bu oran dikkate
alınır. Yönetim Kurulu üyelerinin, yöneticilerin ve şirket sermayesinin doğrudan ya da
dolaylı olarak en az % 5'ine sahip olan pay sahiplerinin, sermayesinin %5'inden fazlasına
sahip olduğu veya bu orana bağlı kalmaksızın, yönetim kontrolünü elinde bulundurduğu veya
yönetiminde etkisinin olduğu şirketlerle şirket arasındaki ticari ve ticari olmayan i5 ve
işlemler kamuya açıklanır.
Pay sahipleri, şirket yönetiminde etkinlik sağlamak için oy sözleşmeleri yapabilirler. Şirket
bu amaçla imzalanmış oy sözleşmelerinin varlığının öğrenilmesi halinde konu hakkındaki
bilgileri derhal kamuya açıklar...."
SONUÇ
Halka açık anonim ortaklıkların hisse senedi devirleri/ortaklık yapısı değişikliklerinde, söz
konusu bilginin tüm piyasa katılımcılarına eşit, adil, zamanında ve belirli bir standartta
ulaşması hususunda özellikle ülkemiz gibi gelişmekte olan sermaye piyasalarında, mevzuat
tarafından anonim ortaklıkların önemli oranda paya sahip ortaklarına pay devirleri ve sahip
oldukları pay oranlarına ilişkin kamuya açıklamada bulunma yükümlülükleri getirilse bile,
düzenleyici otoritelerin ve borsaların bu yükümlülüğün yerine getirilip getirilmediğini yeterli
şekilde denetleyememeleri, eğitim ve bilgi eksikliği, kurumsal yönetim kültürünün
gelişmemiş olması vb. sebeplerle söz konusu yükümlülük yerine getirilmeyebilmektedir. Bu
durum şirket pay sahiplerinin ve potansiyel yatırımcıların, şirketin ortaklık yapısı hakkında
sağlıklı bilgi alamamalarına ve azınlığın korunması için alınması gereken tedbirlerde gecikme
veya aksamalara neden olmaktadır.
Özellikle belirtilmesi gereken diğer bir konu, perde arkasında bulunan gizli ortaklık ve gizli
şirket kontrollerinin, şirketlerin ortaklık yapıları hakkında kamuya yapılan açıklamaların
gerçek durumu yansıtmasına engel olabilmesidir. Bu durum, düzenleyici ve denetleyici
otoriteler açısından uluslar arası pay sahipliğinin yaygınlaştığı günümüzde uluslar arası
suçlarla mücadelede de zafiyete yol açmaktadır.
Günümüzün globalleşen sermaye piyasalarında, kamuyu aydınlatma teknolojinin rolü çok
önemlidir. Bu sebeple kamunun aydınlatılmasında internetin etkin bir şekilde kullanılması,
bilgilerin daha geniş kitlelere, daha hızlı bir şekilde ulaşmasını sağlayacaktır. Bu amaçla SPK
ve İMKB tarafından gerçekleştirilen ortak bir proje olan Kamuyu Aydınlatma Platformu
(KAP) payları İMKB'de işlem gören halka açık anonim ortaklıkların ve tüm aracı
kuruluşların finansal tablolarının, özel durum açıklamalarının ve diğer bildirimlerinin
bilgisayar ağları üzerinden elektronik imza teknolojisi kullanılarak güvenli bir şekilde
iletilmesini hedeflemektedir. Internet kullanıcıları gerek finansal tablo ve dip notlan
bilgilerine, gerekse özel durum açıklamalarına anında erişebilecekleri gibi, bazı basit sorgu
ve analizlerini yapabilme olanağını bu sistemde bulabileceklerdir. Özel durum açıklamaları
ve bildirimler kâğıt ortamında faks ve/veya posta aracılığıyla İMKB'ye ulaştırılmaktayken
KAP ile bu bildirimlerin internet üzerinden ve elektronik imzalı olarak güvenli bir şekilde
Kurul veritabanına gönderilecektir. Henüz test aşamasında olan KAP sisteminin yakın
gelecekte uygulanmasına başlanacaktır.
Sermaye piyasamızda kurumsal yönetim kültürü geliştikçe ve tüm piyasa aktörleri tarafından
özümsendikçe gelişmiş ülkelerin sermaye piyasalarında görüldüğü üzere, açıklanan ayrıntılı
ve karşılaştırılabilir bilgi setlerine dayanarak bilgi sahibi olan pay sahipliği bilinci gelişmiş
yatırımcıların, kurumsal yönetim ilkelerini benimseyerek iyi uygulayanlar ve uygulamayanlar
arasındaki ayrımı piyasa mekanizması içinde yaparak yatırım kararlarını vermeleri söz
konusu olabileceği düşünülmektedir.
*Bu makale Mali Pusula Dergisi. Mayıs 2007 Sayısında yayınlanmıştır.