32-34 Esansiyel Hipertansiyonl

Türkiye Tıp Dergisi 2000; 7(1): 32-34
Esansiyel Hipertansiyonlu Hastalar›n
Klinik Özellikleriyle İlgili Bir Ön Çal›şma
Beyhan ERYONUCU*, Mehmet SAYARLIOĞLU**, Mehmet BİLGE*,
Niyazi GÜLER*, Reha ERKOÇ**, İmdat DİLEK**
* Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi, Kardiyoloji Anabilim Dal›
** Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi, İç Hastal›klar› Anabilim Dal›, VAN
Hipertansiyon, kardiyovasküler hastal›klara özellikle
de aterosklerotik koroner arter hastal›ğ› oluşumuna
katk›da bulunan faktörlerin en önemlisidir (1). Hipertansiyon epidemiyolojik araşt›rmalarda inme ve
kalp yetersizliği için en büyük risk faktörü olarak
saptand›ğ› gibi ayn› zamanda koroner hastal›klar hipertansiyonun en yayg›n ve en öldürücü sonucudur.
Hipertansif hastalarda başka bir kardiyovaskuler hastal›k gelişmesi olas›l›ğ› birlikte olduğu diğer risk faktörlerine de bağl› olarak on kat daha yüksek olabilmektedir (2). Ülkemizde koroner morbiditenin risk
faktörleri aras›nda en güçlü bağ›ms›z etkenin, özellikle kad›nlarda kan bas›nc› olduğu saptanm›şt›r (3).
Hipertansiyon prevalans› ülkemiz için %12 iken Van
ili ve yöresinde bu oran %19 olduğu bildirilmiştir
(3,4).
Bu ön çal›şmada hastanemiz Kardiyoloji ve İç Hastal›klar› Anabilim Dallar› taraf›ndan izlenen esansiyel hipertansiyonlu hastalar klinik özellikleri, risk
faktörleri ve birlikte olduğu diğer klinik tablolar aç›s›ndan incelenmiştir.
Çal›şmaya esansiyel hipertansiyon tan›s›yla izlenen
yaş ortalamas› 56±12 y›l olan, 27’si erkek, 38’i toplam 65 hasta al›nd›. Hipertansiyon tan›m› için sistolik kan bas›nc›n›n 140 mmHg veya üstü, diyastolik
kan bas›nc›n›n 90 mmHg veya üstü olmas› veya an-
Clinical Characteristics of Patients with
Essential Hypertension: A Preliminary Study
Anahtar Kelimeler: Hipertansiyon, risk faktörleri
Key Words: Hypertension, risk factors
32
tihipertansif ilaç kullan›m› kriterleri kabul edildi (5).
Vücut kitle indeksi (VKİ) ağ›rl›k bölü boyun karesi
(kg/m2) formülüyle hesapland›. Diabetes mellitus tan›s› açl›k kan glikozunun 126 mg/dl’den fazla veya
75 gr glikozun oral al›m›ndan 2 saat sonraki kan glikozunun 200 mg/dl den fazla olmas›yla konuldu (6).
KOAH tan›s› Amerika Toraks Derneği kriterlerine
göre konuldu (7). Koroner kalp hastal›ğ› tan›s› anamnezinde veya EKG’sinde geçirilmiş miyokard infarktüsü, anamnezinde miyokard revaskülarizasyon girişimi bulunmas›, kesin tipik angina pektorisi bulunmas› ve bunun aort kapak hastal›ğ› veya hipertrofik
kardiyomiyopati gibi durumlara bağlanamamas› durumlar›nda konuldu. Şüpheli angina pektorisi olan
veya EKG’lerinde iskemik tipte ST segment veya T
dalga değişiklikleri olan hastalardan eforlu EKG’leri
pozitif olan hastalar yine koroner arter hastas› olarak
kabul edildi. Fizik muayene ve anamnezde kalp kapak hastal›ğ› veya konjenital kalp hastal›ğ› düşündürecek bulgu olmamas›na dikkat edildi.
Sonuçlar ortalama±standart sapma olarak belirtildi.
Kad›n ve erkek hasta gruplar›nda sürekli değişkenlerin karş›laşt›r›lmas›nda bağ›ms›z gruplar için Student’s t testi, kategorik değişkenlerin karş›laşt›r›lmas›nda Chi-square veya Fisher’s exact testi kullan›ld›.
Çal›şmaya al›nan hipertansif hastalar›n klinik özellikleri ve cinsiyet aç›s›ndan karş›laşt›r›lmas› Tablo
1’de gösterilmiştir. Kad›n ve erkek hipertansif hastalar aras›nda yaş, boy, kilo, VKİ, total kolesterol ve
trigliserit düzeyleri aç›s›ndan anlaml› farkl›l›k saptanmad›. Hastalar›m›zda cinsiyet aç›s›ndan diabetes
mellitus, KOAH hastal›klar›na tutulma oran› yine
Türkiye Tıp Dergisi 2000; 7(1): 32-34
Tablo 1. Hastalar›n klinik özellikleri ve cinsiyet aç›s›ndan karş›laşt›r›lmas›.
Klinik Özellik
Erkek (n=27)
Kadın (n=38)
Toplam (n=65)
p değeri
Yaş (yıl)
53±13
61±10
56±12
AD
Boy (cm)
167±9
160±6
163±8
AD
Kilo (kg)
72±11
67±12
69±12
AD
VKİ
(kg/m2)
26±3
27±5
26±4
AD
VKİ (25-30 arası), n
13 (%48)
16 (42)
29 (%45)
AD
VKİ >30
4 (%15)
8 (%21)
12 (%18)
AD
Total kolesterol (mg/dl)
177±27
192±37
185±33
AD
Trigliserit (mg/dl)
147±57
187±23
164±46
AD
Koroner kalp hastalığı
6 (%21)
4 (%10)
10 (%15)
p<0.05
Diabetes mellitus
6 (%21)
9 (%23)
15 (%23)
AD
KOAH
Sigara kullanımı
2 (%7)
3 (%8)
5 (%8)
AD
16 (%59)
4 (%11)
20 (%31)
p<0.001
AD: Anlamlı değil
farkl›l›k göstermiyordu. Erkek hipertansiflerde kad›nlara göre koroner kalp hastal›ğ›na maruz kalma
oran› (10, p<0.05) ve sigara içme oran› (p<0.001) istatistiksel aç›dan anlaml› olarak yüksek idi.
Hipertansiyon nadiren tek baş›na bir problem olarak
karş›m›za ç›kar. Çoğu hipertansiyonlularda bir veya
daha fazla kardiyovaskuler risk faktörü saptanmaktad›r. Hipertansiyonlu hastalar›n %40’›nda obezite,
%50’sinde hiperinsülinemi, %40’›nda hiperkolesterolemi, %25’inde azalm›ş HDL, %15’inde diabetes
mellitus, %30’unda sol ventrikül hipertrofisi,
%35’inde sigara içimi, %50’sinden fazla oranda ise
sedanter yaşam görülür. Bu risk faktörlerinin bir k›sm› hipertansiyonun etyolojisi ile ilişkili iken bir k›sm› rastlant›sal olarak birliktelik gösterir (8-9). Ülkemizde erişkinlerde hipertansiyon oran› %12.3 olarak
bulunmuştur (kad›nlarda %16, erkeklerde %11) ve
toplumumuzda yüksek bir prevalans gösteren hipertansiyonun şişmanl›ktan kaç›nma ve bedensel etkinliği art›rma gibi önlemlere ek olarak daha yayg›n ve
etkin bir ilaç tedavisiyle kontrol alt›nda tutulmas› gerektiği saptanm›şt›r (3,10).
Ülkemizde k›rk yaş›n üzerindeki erişkinler ele al›nd›ğ›nda kad›nlar›n erkeklere göre VKİ ortalama 3
kg/m2 daha yüksektir (11). Ayr›ca obezite s›kl›ğ› erkeklerde %6.5 kad›nlarda %31.8 bulunmuştur (12).
Hastalar›m›zda ise VKİ kad›nlarda 1 kg/m2 daha
yüksek bulunmuştur. Benzer olarak VKİ 30’un üzerinde olduğu için obez kabul edilen hasta oran› kad›nlarda %21 iken erkeklerde %15’dir. Dolay›s›yla
şişmanl›k tüm ülkemizde olduğu gibi çal›şma grubu-
muzu oluşturan hipertansif hastalarda da önemli bir
sorun oluşturmaktad›r.
Sigara içme s›kl›ğ› ülkemizde erkeklerde %59 kad›nlarda %19 iken bu oran Doğu Anadolu bölgesinde erkeklerde %52 kad›nlarda %13’dür (13). Çal›şma grubumuzda ise bu oran erkeklerde %59 kad›nlarda ise
%11 olarak saptanm›şt›r. Hipertansif hastalarda sigara içme oran› erkeklerde bölgemizdeki genel orandan
yüksek iken kad›nlarda hafif düşük olarak saptanm›şt›r.
Erişkinlerde diabetes mellitus s›kl›ğ› ülkemiz için bir
çal›şmada %5, başka bir çal›şmada ise erkeklerde
%2.8, kad›nlarda %4.2 olmak üzere tüm erişkin populasyonda %3.5 olarak saptanm›şt›r (14). Bizim çal›şmam›zda hipertansif hastalarda diabetes mellitus
s›kl›ğ› erkeklerde %21, kad›nlarda ise %23 olarak
saptand›. Bu bulgu diabetes mellitus ile hipertansiyonun s›k olarak görülen birlikteliği ile uyumlu bir bulgudur.
Ülkemizde yap›lan TEKHARF (Türk Erişkinde Kalp
Hastal›klar› ve Risk Faktörleri) çal›şmas›nda koroner
kalp hastal›ğ› olanlar›n analizinde Türk erkek ve kad›nlar›nda en başta gelen risk faktörlerinin hipertansiyon ve bedensel etkinlikten yoksunluk olduğu anlaş›lm›şt›r (10). Bu bulgu ile uyumlu olarak bizim çal›şmam›zda da koroner kalp hastal›ğ› s›kl›ğ› yüksek
olarak saptand› (erkek hipertansiflerde %21, kad›n
hipertansiflerde %10).
Hastalar›n lipid profilleri analiz edildiğinde; total kolesterol her iki cins içinde bölge ortalamas›na benzer
bulunurken, trigliserit ortalamas›ndan oldukça yük33
Eryonucu B, Sayarlıoğlu M, Bilge M, Güler N, Erkoç R, Dilek İ
sekti (bölge ortalamas› kolesterol için erkeklerde 160
mg/dl, kad›nlarda 169 mg/dl, trigliserit için erkeklerde 122 mg/dl, kad›nlarda 114 mg/dl) (16-17). Bu durum hastalar›m›z›n yaşlar›n›n daha yüksek ve diabetes mellitus oran›n›n yüksek olmas› ile ilişkili görünmektedir.
Hastalar›m›z›n belirli bir bölgeden seçilmiş olmas›
ve vaka say›s›n›n az olmas› çal›şmam›z› k›s›tlayan
unsurlard›r. Ancak bu çal›şman›n benzer çok merkezli çal›şmalara yol göstereceğini düşünmekteyiz.
Sonuç olarak, takip ettiğimiz hastalarda hipertansiyonun tek baş›na bir problem olmad›ğ› çoğunda eşlik
eden başka klinik tablolar olduğu görüldü. Ayr›ca erkek hipertansiflerin kad›nlara göre daha yayg›n olarak sigara içtiği ve koroner kalp hastal›ğ›na maruz
kald›ğ› saptanm›şt›r. Hipertansif hastalar değerlendirilirken beraberinde olabilecek değişik klinik durumlar›nda göz önünde tutulmas› gerektiği ortadad›r.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
34
Farmer JA, Gotto AM. Dyslipidemia and other risk
factors for coronary artery disease, In: Braunwald E
(ed). Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular
Medicine. Philadelphia, WB Saunders Company,
1997: 1126-1160.
WB Kannel. Epidemiology of hypertension with concomitant metabolic disorders. In: Kaplan NM (ed).
Metabolic Aspects of Hypertension, Science Press,
London, 1994: 1-13.
Soydan İ. TEKHARF Çal›şmas›nda hipertansiyon
yönünden elde edilen veriler ve bunlar›n yorumu.
Onat A (ed). Türk Erişkinlerinde Kalp Sağl›ğ›n›n Dünü ve Bugünü. İstanbul, 1996: 61-78.
Erkoç R, Aksoy H, Al›c› S, İlhan M, Sayarl›oğlu M,
Dilek İ, Uygan İ, Topal C, Meral C. Hypertension
prevalance in Van Province, Turkey. Eastern Journal
of Medicine (bask›da).
The Sixth Report of the Joint National Committee on
Prevention, Detection, Evaulation and Treatment of
High Blood Pressure (JNC VI). Arch Intern Med
1997; 157: 2413-2446.
Report of the expert committee on the diagnosis and
classification of diabetes mellitus. Diabetes Care
1997; 20: 1183-1197.
14.
15.
16.
17.
American Thoracic Society. Standards for the diagnosis and care of patients with COPD. Am Respir
Crit Care Med 1995; 152: 77-120.
Kaplan NM. Clinical Hypertension. 6th edition. Baltimore. Williams and Wilkins, 1994.
Barnett AH, Dodson PM. Target Organ Damage in
Hypertension. London, Science Press, 1997.
Onat A, Sansoy V, Y›ld›r›m B ve ark. Erişkinlerimizde kan bas›nc›: 8 y›ll›k seyri, tedavi oran›, koroner
kalp hastal›ğ› ile ve baz› etkenlerle ilişkileri. Türk
Kardiyol Dern Arş 1999; 27: 136-143.
Sansoy V. Türk erişkinlerinde beden kitle indeksi ve
bel kalça oranlar›. Onat A (ed). Türk Erişkinlerinde
Kalp Sağl›ğ›n›n Dünü ve Bugünü. İstanbul, 1996: 9199.
Onat A, Y›ld›r›m B, Çetinkaya A, Aksu H, Keleş İ, Uslu N, Gürbüz N, Sansoy V. Erişkinlerimizde obezite
ve santral obezite göstergeleri ve ilişkileri: 199098’de düşündürücü obezite art›ş› erkeklerde daha belirgin. Türk Kardiyol Dern Arş 1999; 27: 209-217.
Avc› GŞ. Türk erişkinlerinde sigara içimi ve yeni eğilimler. Onat A (ed). Türk Erişkinlerinde Kalp Sağl›ğ›n›n Dünü ve Bugünü. İstanbul, 1996: 79-88.
Erdine S. Türkiye Hipertansiyon Haritas›. Birinci
bask›, Hipertansiyon ve Ateroskleroz Derneği Yay›n›,
İstanbul, 1993.
Onat A. Türk erişkinlerinde glukoz intolerans› ve diyabet. Onat A (ed). Türk Erişkinlerinde Kalp Sağl›ğ›n›n Dünü ve Bugünü. İstanbul, 1996: 101-111.
Onat A, Uysal Ö, Sansoy V, Y›ld›r›m B, Çetinkaya A,
Aksu H, Uslu N, Gürbüz N. Erkekte total kolesterol,
kad›nda kolesterol oran› koroner hastal›ğ›n en iyi
göstergeleri: Lipid düzeylerinin 8-y›ll›k seyri erkeklerimizde trigliseridde yükselme gösteriyor. Türk Kardiyol Dern Arş 1999; 27: 201-208.
Tokgözoğlu L. Türklerde kolesterol ve trigliserid değerleri. Onat A (ed). Türk Erişkinlerinde Kalp Sağl›ğ›n›n Dünü ve Bugünü. İstanbul, 1996: 45-59.
YAZIŞMA ADRESİ:
Dr. Beyhan ERYONUCU
Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi
Kardiyoloji Anabilim Dal›
VAN