KAS SİSTEMİ İskelet sistemindeki kemiklerin

KAS SİSTEMİ
İskelet sistemindeki kemiklerin üzerini örten, iç organların yapısına
katılarak vücudun ve iç organların hareket etmesini sağlayan kasların
oluşturduğu sisteme kas sistemi denir.
a) Kasların Yapısı :
Kaslar, kas hücrelerinden oluşur. Kas hücreleri kasılıp gevşeme
özelliğine sahip olduğu için kaslar da kasılıp gevşeme özelliğine
sahiptir. Kasların en önemli görevi vücudun ve iç organların hareket
etmesini sağlamaktır. Vücuttaki hareketlerin tamamı kasların kasılıp
gevşeme özelliği sayesinde yapılır. (Göz bebeğinin büyüyüp küçülmesi,
kılların dikleşmesi, kalp, mide ve bağırsak gibi organların
boşluklardaki madde akışı, kasların kasılması ile sağlanır).
Kaslar, kas teli veya lif denilen uzun, ince, ipliksi (iplik şeklindeki)
yapılardan oluşur. Kas tellerinin oluşturduğu topluluğa kas demeti
denir. Kasların kemiklere bağlandığı yere de tendon veya kiriş denir.
Kasların içinde sinirler (sinir uçları) bulunur. Kaslar beynin (veya
omurilik soğanının) sinirlerle gönderdiği emre göre kasılıp gevşeyerek
kemiklerin yani vücudun (ve iç organları) hareket etmesini sağlarlar.
b) Kas Çeşitleri :
Kaslar özelliklerine, vücutta bulundukları yere ve çalışma şekillerine
göre düz (beyaz) kas, çizgili (kırmızı) kas ve kalp kası olarak üç çeşittir.
1- Çizgili (Kırmızı) Kaslar :
İskelet sistemindeki kemiklerin üzerini örten (kemikleri saran) ve
vücudun hareket etmesini sağlayan kaslara çizgili (kırmızı) kaslar veya
iskelet kasları denir.
Çizgili kaslar;
• Bizim isteğimizle çalışırlar (istemli kaslardır).
• Hızlı çalışıp çabuk yorulurlar.
• Güçlü kasılıp gevşerler ve çok enerji harcarlar.
• Hücreleri uzun, silindir şekilli ve kırmızı renklidir.
• Boyun, kol, bacak, el, ayak, parmak, göz kapağı kasları çizgili
kaslardır.
• Enine bantlaşma görülür.
2- Düz (Beyaz) Kaslar :
İç organların yapısında bulunan ve iç organların çalışmasını sağlayan
kaslara düz (beyaz) kaslar denir. (Kanın damarlarda pompalanmasını,
doğum sırasında rahmin kasılmasını sağlarlar).
Düz kaslar;
• Bizim isteğimiz dışı çalışırlar (istemsiz kaslardır).
• Yavaş ve uzun süre yorulmadan çalışırlar.
• Zayıf kasılıp gevşerler ve az enerji harcarlar.
• Hücreleri uzun, ince, iplik (iğ) şekilli ve beyaz renklidir.
• Mide, bağırsak, yemek borusu, böbrek, akciğer, damarlar gibi iç
organlarda düz kaslar bulunur. (Midenin besinleri öğütmesi, doğum
sırasında rahmin genişlemesi).
• Enine bantlaşma görülmez.
3- Kalp Kası :
Kalbin yapısında bulunan ve kalbin çalışmasını yani kasılıp
gevşemesini sağlayan kasa kalp kası denir.
Kalp kası;
• Yapısı çizgili kasa, çalışması da düz kasa benzer.
• Bizim isteğimiz dışı çalışırlar (istemsiz kaslardır).
• Ömür boyu yorulmadan belli bir ritme göre (ritmik) çalışırlar.
• Güçlü kasılıp gevşerler ve hızlı çalışırlar.
c) Kasların Çalışması :
Kemikler ve eklemlerle birlikte vücudun hareket etmesini sağlayan
kaslar vücutta çift olarak bulunurlar. Bu çift kaslar aynı yönde veya zıt
yönlerde kasılıp gevşeyebilirler.
Vücuttaki kemiklerin hareket etmesini sağlayan kaslar zıt yönde
çalışırlar. Kemiklerin üzerinde karşılıklı bulunan iki kastan biri
kasılırken diğeri gevşer ve kasılma anında kemiği çekerek kemiğin
eklem yerinde hareket etmesini sağlar. Zıt çalışan kasların birbiriyle
uyumu vücudun daha kolay hareket etmesini sağlar.
3- Destek ve Hareket Sisteminin (Kasların) Çalışması :
İnsan vücudunun hareket edebilmesi için iskelet sistemi, kas sistemi,
eklemler ve sinir sisteminin birlikte çalışması gerekir.
İnsan vücudunun hareket edebilmesi için eklem yerlerindeki
kemiklerin hareket etmesi gerekir. Eklem yerlerindeki kemiklerin
hareket edebilmesi için kasların çalışması yani kasılıp gevşemesi
gerekir. Kasların kasılıp gevşemesi için de beynin emir vermesi ve bu
emrin sinirler yarımıyla kaslara gelmesi gerekir.
Hareket etmek istediğimizde beyin emir verir, beynin verdiği emir
sinirler yardımıyla kaslara gelir ve kaslar bu emre göre kasılıp
gevşeyerek kemiklerin eklem yerlerinde hareket etmesini sağlar.
Kemikler hareket edince vücutta hareket etmiş olur.
Kemikler hareket ederken, kemiklerin üzerindeki karşılıklı bulunan iki
kas birbirlerine zıt olarak çalışırlar. Kaslardan biri kasılırken diğeri
gevşer ve kasılma anında kemiği çekerek hareket etmesini sağlar.
Örnek : • Kolumuzu bükerken pazı kası kasılır, arkasındaki kas gevşer.
• Kolumuzu açarken pazı kası gevşer, arkasındaki kas kasılır.
NOT :
1- Kasılan kas kısalır, kalınlaşır, sertleşir, şişer ve enerji harcar.
Gevşeyen kas incelir, uzar, yumuşar ve enerji harcar.
2- Kaslar sadece kemiği değil deriyi de hareket ettirebilir. Göz
kapakları, dudak ve yüzün hareket etmesini de kaslar sağlar.
4- Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı ve Korunması :
Destek ve hareket sisteminin sağlığının korunması için;
1- Dengeli beslenilmelidir.
2- İskelet ve kasların gelişmesi için yaşa uygun spor yapılmalıdır.
3- Kemiklerin ve dişlerin gelişmesi için kalsiyum ve fosfor içeren (et,
süt, yumurta ve peynir gibi) besinlerle birlikte D vitamini alınmalıdır.
(D vitamini eksikliğinde çocuklarda raşitizm, büyüklerde osteomalizi
denilen kemik erimesi hastalığı oluşur).
4- Kemiklerin gelişmesi için yeterince (D vitamininin görev
yapabilmesi için) güneş ışığı alınmalıdır.
5- Sivri burunlu, dar ve yüksek topuklu ayakkabılar giyilmemelidir.
6- Ağır yük taşınmamalıdır.
7- Aşırı kilolardan ve spordan kaçınılmalıdır. (Kemiklerde şekil
bozukluğu oluşur).
8- Duruş ve oturuş biçimlerin dikkat edilmelidir. (Sandalyeye dik
oturulmalıdır, kambur durulmamalıdır). (Kemiklerde şekil bozukluğu
oluşur).
9- Dik yürünmelidir.
10- Yük taşınırken veya kaldırılırken dengeli (iki elle) tutulmalıdır.
(Çanta tek omuzda taşınmamalıdır, yükler dizleri bükmeden
kaldırılmamalıdır). (Kemiklerde şekil bozukluğu oluşur).
11- Kasların güçlenmesi için protein içeren besinler alınmalıdır.
12- Kırık, çıkık ve burkulmalarda (çıkıkçıya ve kırıkçıya değil) doktora
gidilmelidir.
NOT :
1- D vitamini eksikliğinde çocuklarda raşitizm, büyüklerde osteomalizi
denilen
kemik erimesi hastalığı oluşur.
2- Hareketsizlikten dolayı eklem yerlerinde kireçlenme ve buna bağlı
olarak ağrılar yani romatizma hastalığı oluşur.
3- Tetanos bakterisi, istemsiz kasılmalara yol açar. Tetanos iğnesi
yaptırılmalıdır.
4- Ani bir darbe ya da zorlamalarda kemikler kırılabilir. Kırıklar
genelde kemiğin zarar gören kısmı alçıya alınarak tedavi edilir.
Teknolojiye bağlı olarak platin çubuklarla kemiklerin kaynaştırılması,
doku mühendisliği uygulamaları ile kırık bölgenin kemik yamalarla
onarımı ile de kırılan kemikler iyileştirilebilir.
Teknolojiye bağlı olarak geliştirilen uygulamalardan biri de protez
kullanımıdır. Engelli kişiler protez kol veya bacak sayesinde günlük
yaşantılarına devam edebilirler.