SÖZLÜK DERGİSİ Cilt: 4 Sayı: 3 Eylül 2013

advertisement
SÖZLÜK DERGİSİ
Cilt: 4 Sayı: 3
Eylül 2013
ISSN 1308-1500
Editör
Prof. Dr. Cengiz Yakıncı
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, MALATYA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Başkanı
TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
cengizyakinci@hotmail.com
Editör Yardımcısı
Belgin Aksu
TDK Türk Dili Uzmanı
belginaksu@hotmail.com
Yayın Kurulu
Prof. Dr. Esmeray Acartürk
Prof. Dr. Yakup Gümüşalan
Prof. Dr. Erdem Yeşilada
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
E. Öğretim Üyesi ADANA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
esmeray.barin@yahoo.com
Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi
İSTANBUL
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
yakupgumusalan@yahoo.com
Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
İSTANBUL
TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri
Çalışma Grubu Başkanı
yesilada@yeditepe.edu.tr
Prof. Dr. İsmet Aydoğdu
Prof. Dr. Esin Kâhya
Prof. Dr. İbrahim Yıldırım
Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi
E. Öğretim Üyesi KONYA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
sacayak@gmail.com
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih
Coğrafya Fakültesi E. Öğretim Üyesi
ANKARA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
esinkahya2002@yahoo.com
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa
Tıp Fakültesi E. Öğretim Üyesi
İSTANBUL
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
iy1442@gmail.com
Prof. Dr. Ayla Bayık
Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi
İZMİR
TDK Hemşirelik Terimleri Çalışma
Grubu Başkanı
bayik@ege.edu.tr
Prof. Dr. Süheylâ Ünal
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi
MALATYA
TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi
suheylaunal@gmail.com
Prof. Dr. Hamza Zülfikar
Ankara Üniv. Dil ve Tarih Coğrafya Fak.
Türkçe Bölüm E. Başkanı ANKARA
TDK Tıp ve İlaç ve Eczacılık Terimleri
Çalışma Grubu Üyesi
hamza.zulfikar@hotmail.com
Sahibi
Logos Yayıncılık Tic. A.Ş. adına
Rıfat Bahar
Yayın Koordinatörü
Tania Sisa
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Prof. Dr. Cengiz Yakıncı
Dizgi-Mizanpaj
Ayfer Eryeşil
Arzu Deniz Ölmez
Yayın Türü: Yerel Süreli
Baskı Yeri/Matbaa: LOGOS YAYINCILIK
Yönetim Yeri: LOGOS YAYINCILIK TİC. A.Ş.
Yıldız Posta Cad. Sinan Apt. No. 36 D. 66/67 34349 Gayrettepe-İstanbul
Tel: (0212) 288 05 41 - (0212) 288 50 22
Faks: (0212) 211 61 85
e-posta: logos@logos.com.tr
Sözlük Dergisi, üç ayda bir yılda dört sayı olarak yayınlanır. Bu dergide yayımlanan yazıların telif hakları
Logos Yayıncılık Tic. A.Ş.’ye ait olup, yayıncının yazılı izni olmadan hiçbir şekilde tümü veya herhangi bir bölümü
kopya edilemez, herhangi bir dilde tamamen veya kısmen yayınlanamaz, dijital ortama yüklenemez.
Çocuk Nefroloji Terimleri
SUNUŞ
Bu çalışmaya, Çocuk Böbrek Sağlığı ve Hastalıkları ile ilgili en sık kullanılan terimleri,
belirleyerek başladım. Terimlerin Türkçe anlamlarını daha önce yayımlanan tıp terimleri
sözlüklerinden ve konu ile ilgili kitaplardan yararlanarak hazırladım. Hızla gelişen iletişim
ağlarından ve yayınlardan daha kolay faydalanılabilmesi için, terimlerin İngilizce karşılıklarını da
verdim.
Bu çalışmanın önemli amaçlarından biri de, Çocuk Böbrek Sağlığı ve Hastalıkları alanındaki
terimlerin Türkçeleştirilmesine, elden geldiğince katkıda bulunmaktır. Aslında hiç bir dil saf
değildir, başka dillerden gelen bilimsel terimleri içerebilir. Son yıllarda oldukça sadeleşmiş olan
yazın dilimizin aksine, tıp terimlerimizin çoğunluğu hala Türkçe değildir. Hekimler ilk öğrencilik
yıllarında, glomerül, dizüri, üreter obstrüksiyonu gibi Türkçe olmayan tıp terimlerinin ne anlama
geldiklerini tam olarak anlayamamakta, öğrenmede zorluk çekmekte, öğretim üyeleri de, bu
nedenle, düşünceyi biçimlendirip iletmede sorunlar yaşayabilmektedir. Ancak tıp öğrencilerinin
büyük bir kısmı, ilk yıllarda tıp terimlerinin Türkçe olmasını isteseler de, kullandıkları yabancı
kökenli tıp terimlerinin Türkçe ile karşılanamayacağı veya Türkçe terimlerle bilimselliğin
yitirileceği gibi yanlış görüşlerle mezun olmaktadırlar. Oysa günümüzde dil bilimcilerimiz
Türkçenin yapısının bir matematikçi hassasiyetiyle oluşturulmuş, her türlü gelişime elverişli
olduğu konusunda birleşmektedirler. 1932’de bir bildiride Atatürk ‘Batı dillerinin hiçbirinden
aşağı olmamak üzere, onlardaki kavramları anlatacak keskinliği, açıklığı haiz Türk bilim dili
terimleri tespit edilecektir’ demiştir. Dr. Frank’ın Nebil Bilhan tarafından Türkçeye çevrilen
‘Dahili Böbrek Hastalıkları Kliniği’ adlı 1941 basımı kitabında ‘tansiyon’ yerine ‘kan tazyiki’
terimi kullanılmıştır. Ancak tıp dilinin sadeleşmesi konusundaki bu duyarlılık zaman içinde
artacağına azalmıştır.
Tıp ve uzmanlık eğitimlerini aldığım Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve
Hastalıkları Anabilim Dalı'nda, çok iyi yabancı dil bilmelerine karşın, kendi alanlarının terimlerini
Türkçeleştirme gayreti içinde olan Sayın Prof. Dr. Alphan Cura gibi değerli hocalarımızdan eğitim
aldığım için çok şanslıyım ve kendilerine çok şey borçluyum. Kan basıncı, tanı, sağaltım, damar
yolu, yangı gibi terimlerle hekimliği öğrendim. Nefroloji ve Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalları'nda
da duyarlı olan diğer hocalarımın kullanmaya başladıkları Türkçe terimler de bana yol gösterdi.
Türk Nefroloji Derneği’nin terim kolunda çalışmama olanak sağlayan ve nefroloji terimlerini
Türkçeleştirmeye birlikte başladığımız Terim Kolu Başkanımız Sayın Prof. Dr. Taner Çamsarı’ya,
bu konudaki birikiminden yararlanmama olanak sağlayan Terim Kolu üyesi Doç. Dr. Ragıp
Kayar’a, Tıp Terimleri Sözlüğünü geliştirme konusunda büyük çabalar harcayan ve Çocuk Böbrek
Sağlığı ve Hastalıkları Terimlerini yazmama neden olan sayın Prof. Dr. Cengiz Yakıncı’ya tüm
destek, öneri ve yardımları için çok teşekkür ederim.
Tamamen gönüllülük esasına dayalı bireysel bir çalışma ürünü olan Çocuk Böbrek Sağlığı
ve Hastalıkları ile ilgili bu terimler ve Türkçe karşılıkları sizlerin beğenisine sunulmuştur. Eleştiri,
öneri ve katkılarınızla zenginleşecek olan bu çalışmanın, ileride bu konuda çalışacaklara yardımcı
olmasını dilerim.
Prof. Dr. Ferah Gönülşen SÖNMEZ
Adnan Menderes Üniversitesi
1
Çocuk Nefroloji Terimleri
A
AAA familial Mediterranean fever “ailevi Akdeniz
ateşi” teriminin kısaltması.
adinamik kemik hastalığı adynamic bone disease Genellikle diyaliz veya süreğen böbrek hastalarında
görülen osteoblast ve osteoklastların azalmasıyla belirgin
düşük dönüşümlü üremik kemik hastalığı.
adrenal adrenal böbrek üstü
adrenal gland adrenal gland böbrek üstü bezi
adrenal korteks adrenal cortex böbrek üstü bezi
kabuğu
adrenalektomi adrenalectomy böbrek üstü bezi çıkarımı
afferent afferent Çevreden merkeze taşıyan. getirgen
ailevi Akdeniz ateşi familial Mediterranean fever
MEFV genindeki mutasyonlarla oluşan seröz zarlardaki
yangısal ataklarla seyreden ve genellikle Ermeni, Yahudi,
Türk ve Orta Doğu Araplarında görülen bir hastalık.
böbrek yetmezliğine uzanmak üzere, böbrek tübüllerinin
epiteliyum tabakasında ağır harabiyetle belirgin akut durum.
albümin işeme albuminuria albüminüri
albüminüri albuminuria Serum albümininin idrara
geçişi. albümin işeme
alevlenme exacerbation Hastalığın şiddetlenmesi,
alevlenmesi, artması, kötüleşmesi. egzaserbasyon
alkaloz alkalosis Vücudun asit-baz dengesinin bazlardan yana bozulmasıyla ortaya çıkan patolojik görünüm.
kanda baz fazlalığı
alt idrar yolu enfeksiyonu cystitis sistit, idrar kesesi
yangısı
altına işeme enuresis İdrar tutma yeteneğinin gelişmiş olması gereken yaştan sonra kişinin idrarını kaçırması. enürez
amiloidoz amyloidosis Protein yapıda, fibriller içeren
çözünmeyen bir maddenin hücre dışı dokuda birikimi.
akkan işeme chyluria şilüri
akut acute Çabuk ilerleyen. iveğen
akut böbrek hasarı akut kidney injury Böbrek iş-
ambulatuvar tansiyon ölçümü ambulatory blood
pressure monitoring yaşam içi kan basıncı ölçümü
anemi anemia Çeşitli sebeplere bağlı olarak kanda
levlerinde ansızın gelişen kayıp. akut böbrek yetmezliği,
eritrosit sayısının azalması, hemoglobin ve hematokrit
iveğen böbrek hasarı
değerlerinin normalin altına düşmesiyle belirgin durum.
akut böbrek yetmezliği acute renal failure akut
böbrek hasarı
kansızlık
antenatal hidronefroz antenatal hydronephrosis
akut difüz proliferatif glomerülonefrit acute
diffuse proliferative glomerlonephritis Genellikle A
Gebelik devresinde saptanan, pelvis renalisle kalikslerin
grubu hemolitik streptokokların yol açtığı farenjitin veya
mi veya üreterdeki tıkanıklık sebebiyle genişlemesi, gebe-
deri enfeksiyonunun komplikasyonu olarak gelişen, glo-
lik devresinde saptanan böbrek şişmesi.
merüllerin kapiller endoteliyle mezengiyal hücrelerinde
proliferasyon, kapiller duvarlarında Ig G molekülleri, filt-
(böbrek havuzundaki çanakların) içerisinde idrar biriki
anüri anuria Böbreklerde idrar yapımının durması,
idrar süzülememesi. idrarsızlık
rasyon zarında immün kompleks birikimleri ile belirgin,
arteriyovenöz fistül arteriovenous fistula Atarda-
proteinüri, hematüri, silindirüri ve hipertansiyonun eşlik
marla toplardamar arasında oluşmuş patolojik veya he-
ettiği akut glomerulonefrit.
modiyaliz (kan süzdürümü) tedavisi için oluşturulmuş
akut glomerülonefrit acute glomerulonephritis
Özellikle glomerüllerde iltihap ve harabiyetle belirgin
ani başlayan böbrek hastalığı. iveğen böbrek yumakçığı
yangısı
akut tübüler nekroz acute tubular necrosis Akut
geçit. atar-toplardamar köprüsü
asemptomatik asymptomatic Belirti göstermeyen.
belirtisiz
asidoz acidosis Kendisini doku ve kandaki asit düzeyinin artmasıyla gösteren durum. kanda asit fazlalığı
3
Sözlük Dergisi
asit-baz dengesi acid-base balance Normal plasma
Ph’sinin 7,35-7,45 arasında bulunduğu durum. ekşiltuzul dengesi
at nalı böbrek horseshoe kidney Böbreklerin embriyolojik gelişimleri sırasında at nalı şeklinde birleşmesinden oluşan doğuştan patolojik kaynaşma anomalisi.
atar-toplardamar köprüsü arteriovenous fistula
arteriyovenöz fistül
az işeme oliguria oligüri
azotemi azotemia Kanda üre gibi azotlu bileşiklerin
aşırı miktarda artışı.
B
bakteri işeme bacteriuria bakteriüri
bakteriüri bacteriuria Bakterilerin idrara geçişi, idrarda bakterilerin bulunuşu. bakteri işeme
balanit balanitis Penis başının iltihaplanması. penis
başı yangısı
Bartter sendromu Bartter syndrome Henlenin çıkan kolundaki bozukluk sonucu hipokalemi, alkaloz ve
normal kan basıncıyla belirgin ender görülen kalıtsal bir
hastalık.
belirtisiz asymptomatic asemptomatik
beyin ölümü brain death Bilinç ve refleks kaybı,
böbreğin ayak biçimli hücresi podocyte podosit
böbrek atardamar darlığı renal artery stenosis renal arter stenozu
böbrek atardamarı renal artery renal arter
böbrek bilimi nephrology nefroloji
böbrek bilimci nephrologist nefrolog
böbrek borucuğu tubulus renalis renal tübül
böbrek borucuğu asidozu renal tubular acidosis
renal tübüler asidoz
böbrek borucukları arası yangı tubulointerstitial
nephritis tübülointersitisiyel nefrit
böbrek çıkarımı nephrectomy nefrektomi
böbrek ektopisi renal ectopia Genellikle her iki
böbreğin aynı tarafta oluşu veya bir böbreğin pelviste yer
alışı gibi böbreğin normal yeri dışında bulunuşu.
böbrek fonksiyon testleri renal function tests Plasma kreatinin, kan üre nitrojen, elektrolitler, idrar analizi,
konsantrasyon ve idrarla atılan maddelerin analizi gibi
böbrek hastalıkları tanı ve izleminde kullanılan testler.
böbrek hastalığı nephropathy nefropati
böbrek havuzu pelvis renalis renal pelvis
böbrek kan akımı renal blood flow Dinlenme durumunda böbreklerden dakikada geçen kan miktarı.
böbrek nakli renal transplantation Kişiden kişiye
kendiliğinden solunumun durması, göz bebeklerinin
ya da ölüden canlıya böbrek aktarılması. renal transplan-
büyümesi ve EEG aktivite kaybıyla belirgin durum, tüm
tasyon
beyin fonksiyonlarının geri dönüşsüz kaybı
bifid renal pelvis bifid renal pelvis Böbrek pelvisinin ikiye ayrılmış olarak oluşmuş hâli. ikiye ayrık böbrek
havuzu
bitik phimosis sünnet derisi darlığı
biyopsi biopsy Tanı amacıyla mikroskobik muayene
böbrek özü medulla medulla
böbrek reflüsü vesicoureteral reflux vezikoüreteral
reflü
böbrek sancısı renal colic Genellikle böbrek taşı
nedeni ile böğür bölgesinde oluşan şiddetli ağrı. renal
kolik
Bowman kapsülü Bowman’s capsule Böbrekte yer
böbrek şişmesi hydronephrosis hidronefroz
böbrek taşı nephrolithiasis Metabolik, çevresel veya
alan Malpighi cisimciğinin yapısında bulunan, yarım da-
bilinmeyen nedenlere böbreklerde biriken organik ve veya
ire şeklinde olan ve çift katlı epitel dokudan oluşan bir
inorganik özellikteki madensel maddeler. nefrolitiyaz
için dokudan küçük bir parça alma. parça alımı
böbrek iç yapısı.
böbreğe bağlı kemik gelişim kusuru renal osteodystrophy renal osteodistrofi
4
böbrek toplardamar pıhtısı renal vein thrombosis
renal ven trombozu
böbrek toplardamarı renal vein renal ven
Çocuk Nefroloji Terimleri
böbrek üstü adrenal Böbreğin üstünde ve böbreğe
şındakilere kadar) sağlığını, hastalıklarını ve tedavilerini
konu alan tıp dalı. pediyatri
bitişik. adrenal
böbrek üstü bezi adrenal gland Her iki böbreğin
üzerinde yer alan steroit salgılayan kabuk (korteks) ve epinefrin salgılayan öz’den (medulla) oluşan endokrin bezler.
çok işeme polyuria poliüri
çok kistli polycystic polikistik
çok susama polydipsia polidipsi
adrenal gland
D
böbrek üstü bezi çıkarımı adrenalectomy Böbrek
üstü bezinin ameliyatla çıkarılması. adrenalektomi
böbrek üstü bezi kabuğu adrenal cortex Böbrek
üstü bezinin kapsülle medulla arasındaki sarımsı renkteki
dış bölümü. adrenal korteks
böbrek veremi renal tuberculosis renal tüberküloz
böbrek yangısı nephritis nefrit
böbrek yumakçığı glomerulus glomerül
böbrek yumakçığı süzme hızı glomerular filtration
rate glomerüler filtrasyon hızı
böbrek yumakçık yangısı glomerulonephritis glo-
daldıraç catheter kateter
daralma stenosis stenoz
dehidratasyon dehydration Vücudun aşırı su yitirmesi sonucu oluşan durum. su yitimi
diüretik diuretic İdrar atılımını kolaylaştıran ve artıran ilaç. idrar söktürücü
diürez diuresis Böbrekler tarafından fazla miktarda idrar oluşumu, idrar miktarının artışı. idrar söktürüm
diyaliz dialysis Heterojen bir sıvıdaki küçük molekülleri, yarı geçirgen zar aracılığıyla gerçekleşen süzme sonucu büyük moleküllerden ayırma işlemi. süzdürüm
merülonefrit
böbrekçik nephron nefron
böbreksel renal renal
bufissür periorbital edema periorbital ödem
C
crush sendromu crush syndrome Vücut dokuları-
dizüri disuria İdrar yaparken ağrı, yanma ve rahatsızlık hissi. yoz işeme
doğuştan böbrek anomalileri congenital renal
anomalies Doğumda olan, çoğunlukla gebelik döneminde oluşan böbreğin yapısal bozuklukları.
nın kısmen veya tamamen ezilmesi veya baskıya maruz
doğuştan nefrotik sendrom congenital nephrotic
syndrome Doğumdan hemen sonra veya ilk 3 ay içinde
kalması sonucunda oluşan ödem, şok, böbrek yetmezliği,
başlayan primer (genetik) ya da ikincil (enfeksiyon, lu-
kalp ve solunum yetmezliği gibi sonuçlara verilen isim.
pus gibi) nedenlere bağlı olarak gelişen nefrotik sendrom.
ezilme sendromu
konjenital nefrotik sendrom
Ç
çanak calyx kaliks
çocuk böbrek sağlığı ve hastalıkları pediatric
nephrology çocuk nefrolojisi, pediyatrik nefroloji
çocuk nefrolojisi pediatric nephrology Çocukluk
çağı böbrek ve üriner sistem hastalıklarını konu edinen
bilim. çocuk böbrek sağlığı ve hastalıkları, pediyatrik
nefroloji
çocuk sağlığı ve hastalıkları pediatrics Bebek,
çocuk ve ergenlerin (yeni doğmuşlardan yaklaşık 18 ya-
donör donor verici
düşük kan basıncı hypotension Sistolik ve diyastolik
kan basıncının normalin altında oluşu, tansiyon düşüklüğü. hipotansiyon
E
efferent efferent Merkezden çevreye taşıyan. götürgen
egzaserbasyon exacerbation alevlenme
ekşil-tuzul dengesi acid-base balance asid-baz dengesi
ekşiyim acidosis asidoz
5
Sözlük Dergisi
enfeksiyon infection Mikropların dokulara girip orada üremeleri.
enkontinans incontinence idrar kaçırma
enürez enuresis altına işeme
eritropoetin erythropoietin Böbreklerden salgılanan,
kemik iliğinde alyuvar oluşmasını uyarıcı bir madde.
esansiyel hipertansiyon essential hypertension primer hipertansiyon
geri akış reflux reflü
getirgen afferent afferent
GFH glomerular filtration rate “glomerüler filtrasyon hızı” teriminin kısaltması.
GFR glomerular filtration rate “glomerüler filtrasyon
hızı” teriminin İngilizce kısaltması.
glikozüri glycosuria İdrarda fazla miktarda glikoz bulunuşu. şeker işeme
ezilme sendromu crush syndrome crush sendromu
glomerül glomerulus Böbreklerde kılcal damarların
yumaklanması ile oluşan yapılardan her biri. böbrek yu-
F
fındıkkıran sendromu nutcracker syndrome nutcracker sendromu
makçığı
glomerüler filtrasyon hızı glomerular filtration
rate Her iki böbrek glomerüllerinden bir dakikada Bow-
filtrasyon filtration süzme
fimozis phimosis Sünnet derisi deliğinin, glans peni-
man kapsülü aralıklarına süzülen filtrat miktarı. böbrek
sin dışarı çıkışını engelleyecek şekilde dar oluşu, sünnet
glomerülonefrit glomerulonephritis Özellikle glo-
derisinin penis başından geriye sıyrılamaması. sünnet
merüllerde iltihap ve harabiyetle belirgin böbrek hastalığı.
derisi darlığı, bitik
böbrek yumakçık yangısı
FMF familial Mediterranean fever “ailevi Akdeniz
ateşi” teriminin İngilizce kısaltması.
yumakçığı süzme hızı
götürgen efferent efferent
greft reddi rejection rejeksiyon
fokal focal Belli bir yerde oluşmuş, belli bir bölgede
rında tutulması sonucunda bir kısım böbrek glomerülle-
H
hastalığın sönümü remission remisyon
hematüri hematuria İdrarda kan bulunuşu. kan işeme
hemodiyaliz hemodialysis Böbrekler görev yapama-
rinin patolojik değişiklikler göstermesiyle belirgin, hema-
dığı zaman, hasta kanının hemodiyaliz (kan süzdürümü)
türi ve proteinürinin eşlik ettiği glomerülonefrit.
aygıtı içindeki yarı geçirgen zar sisteminden geçirilerek
fokal segmental glomerüloskleroz focal segmental glomerulosclerosis Ailevi veya genetik nedenli olarak
başta üre olmak üzere yıkım ürünlerinin kandan temiz-
çocuklarda görülen, steroide dirençli ve böbrek yetmezli-
hemoglobin işeme hemoglobinuria hemoglobinüri
hemoglobinüri hemoglobinuria İdrarda serbest
kalan, sınırları belli hastalık veya lezyon. odaksal
fokal glomerülonefrit focal glomerulonephritis Ig
A ve Ig M moleküllerinin, glomerüllerin filtrasyon zarla-
ğine gidiş gösterebilen bazı glomerüllerin segmental sklerozu. odaksal ve kısmi böbrek yumakçığı sertleşmesi
G
gece işeme nocturia noktüri
genetik soy ağacı pedigree Bir kişinin veya ailenin en
lenmesi. kan süzdürümü
hemoglobin bulunuşu. hemoglobin işeme
hemolitik üremik sendrom hemolytic uremic
syndrome Hemolitik anemi, akut böbrek yetmezliği ve
trombositopeni ile karakterli, E. Coli O157:H7’nin ne-
uzak atasından başlayarak bütün kollarını belirten çizelge,
den olduğu STEC-HÜS ve komplemanı etkileyen ge-
genetik soy kütüğü. pedigri
netik mutasyonların neden olduğu atipik HÜS (aHÜS)
genitoüriner genitourinary Üreme ve boşaltım organları ile ilgili.
6
olmak üzere iki tipi olan bir hastalık. Kompleman inhibisyonu tedavisi aHÜS’te hızlı, etkili ve hayat kurtarıcı
Çocuk Nefroloji Terimleri
tedavi olarak bildirilmektedir.
HÜS hemolytic uremic syndrome “hemolitik üremik
Henoch Schönlein purpurası Henoch-Schönlein
purpura Çocukluk çağında görülen deride purpura dışın-
sendrom” teriminin kısaltması.
da, gastointestinal sistemi, eklemleri ve böbreği tutabilen,
I
Ig A böbrek hastalığı immunoglobulin A nephropathy immünglobulin A nefropatisi
prognozu böbrek tutuluşunun belirlediği, patolojisinde Ig
A birikiminin mutlaka görüldüğü bir vaskülit.
hepatorenal sendrom hepatorenal syndrome Karaciğer yetmezliği olanlarda böbrek fonksiyonlarının ani
kaybıyla oluşan, ölümcül olabilen bir hastalık.
hızlı ilerleyen böbrek yangısı rapidly progressive
glomerulonephritis Hızla gelişen, böbrek fonksiyonları nın
İ
idiopatik idiopathic Belli bir sebebe bağlı olmayan,
nedeni bilinmeyen bir hastalıkla ilgili veya bunun bir sonucu olarak ortaya çıkan. nedeni bilinmeyen hastalık
hızla bozulduğu ve patolojik olarak yarım ay görünü mü
idrar kaçırma incontinence Kişinin dışkısını veya id-
(kresent) ile belirgin her tip akut glomerüler hastalık. rapidly
rarını tutamaması durumu, idrar veya dışkının irade dışı
progresif glomerülonefrit, kresentik glomerülo nefrit
oluşması. enkontinans
hidronefroz hydronephrosis Pelvis renalisle kaliks-
idrar kesesi bladder Sıvı ile dolup gerilebilme yete-
lerin, içerisinde idrar birikimi veya üreterdeki tıkanıklık
neğine sahip membranöz veya muskülomembranöz kese.
sebebiyle genişlemesi. böbrek şişmesi
mesane
hiperfosfatemi hyperphosphatemia Kanda aşırı
miktarda fosfor bulunuşu hâli. kanda fosfor fazlalığı
hiperkalsiüri hypercalciuria İdrarda aşırı miktarda
kalsiyum bulunuşu.
hiperlipidemi hyperlipidemia Kanda aşırı miktarda
yağ bulunuşu.
hiperoksalüri hyperoxaluria İdrarda herhangi bir
okzalik asit tuzunun aşırı miktarda bulunuşu.
hiperplazi hyperplasia Organ veya dokunun hücrelerin sayıca artışına bağlı olarak büyümesi.
hiperpotasemi hyperpotassemia Kanda aşırı miktarda potasyum bulunuşu. kanda potasyum fazlalığı
hipertansiyon hypertension yüksek kan basıncı
hiperürikozüri hyperuricosuria İdrarda aşırı miktarda ürik asit veya ürat bulunuşu.
hipokalsemi hypocalcemia Kanda kalsiyum miktarının ileri derecede azalışı. kanda kalsiyum azlığı
hiposfadias hypospadias Erkekte uretranın penisin
arka yüzüne açılışı ile belirgin doğuştan anomali.
hipositratüri hypocitraturia İdrarda normalden az
miktarda sitrat bulunuşu.
hipotansiyon hypotension düşük kan basıncı
idrar kesesi bakısı cystoscopy sistoskopi
idrar kesesi yangısı cystitis sistit
idrar kültürü urine culture Üriner enfeksiyonda,
patojen bakteriyi belirleme amacıyla idrar örneğinin besi
yerine ekilmesi.
idrar silindiri cylinder silendir
idrar söktürücü diuretic diüretik
idrar söktürüm diuresis diürez
idrarsızlık anuria anuri
ikiye ayrık böbrek havuzu bifid renal pelvis bifid
renal pelvis
immünglobulin A (IgA) nefropatisi immunoglobulin A (IgA)nephropathy Glomerüler mezangiumda Ig
A birikimiyle belirgin her yaşta görülebilen kronik glomerülonefrit. Ig A böbrek hastalığı
insidans incidence Bir hastalığın belli bir nüfusta, belirli süre içindeki görülüş sayısı. sıklık
irin işeme pyuria piyüri
işeme bozukluğu voiding dysfunction Çocuğun yaşına göre anormal olan işeme şekli.
iveğen acute akut
iveğen böbrek hasarı akut kidney injury akut
7
Sözlük Dergisi
böbrek hasarı
idrar kesesi arası oluşmuş patolojik geçit.
iveğen böbrek yumakçığı yangısı acute glomerulonephritis akut glomerülonefrit
konjenital nefrotik sendrom congenital nephrotic syndrome doğuştan nefrotik sendrom
konservatif tedavi conservative treatment Aşırı ve
K
kabuk cortex korteks
kalıtsal glomerülonefrit hereditary glomerulonephritis Kalıtımla geçen, genetik yolla belirlenmiş böb
ağır müdahaleye oranla daha ılımlı tedavi şekli.
rek yumakçık yangısı.
kaliks calyx Çanak şeklinde anatomik oluşum; kâse
biçimi gösteren organ bölümü veya boşluğu. çanak
kan gazı analizi blood gas analysis Kanda bulunan
korteks cortex Organın dış kısmı; iç kısım üzerindeki
onu saran dış bölüm. kabuk
koruma prophylaxis profilaksi
kreatinin creatinine Yüksek enerjili fosfatın önemli
bir depo biçimi olan azotlu bileşik.
kresent crescent Glomerül dışında hücrelerin veya
hiyalen gibi maddelerin yarım ay şeklindeki birikimi ve
oksijen ve karbondioksit gibi gazların kısmi basınçlarının
çoğalması durumu. yarımay birikimi
ve bunun yanında kan Ph’sinin ölçümü ile bikarbonat
değerinin ve oksijen satürasyonunun hesaplanması ve
kresentik glomerülonefrit cresentic glomerulonephritis hızlı ilerleyen böbrek yangısı, rapidly progresif
böylece hastada hipoksemi, asidoz veya alkalozun olup
glomerülonefrit
olmadığının anlaşılmasında kullanılan bir test.
kan işeme hematuria hematüri
kanda asit fazlalığı acidosis asidoz
kanda baz fazlalığı alcalosis alkaloz
kanda fosfor fazlalığı hyperphosphatemia hiperfosfatemi
kanda kalsiyum azlığı hypocalcemia hipokalsemi
kanda potasyum fazlalığı hyperpotassemia hiperpotasemi
kanda üre artışı uremia üremi
kansızlık anemia anemi
kan süzdürümü hemodialysis hemodiyaliz
karın zarı periton periton
karın zarı yangısı peritonitis peritonit
karın süzdürümü peritoneal dialysis periton diyalizi
kateter catheter İnce, uzun tüp şeklinde, ortası açık,
maden, lastik veya plastikten yapılı araç. daldıraç
Kawasaki hastalığı Kawasaki disease Çocukluk ça-
kronik glomerulonefrit chronic glomerulonephritis
Uzun zamandan beri sürüp giden böbreğin küçülmesi,
pelvis renalisin genişlemesi ve üremiyle belirgin glomerülonferit. süreğen böbrek yumakçığı yangısı
L
labiyal şineşi labial synechia Labium minör veya
labium majorun orta hatta kısmi ya da tam yapışıklığı.
labiyal yapışıklık
labiyal yapışıklık labial synechia labiyal şineşi
lipidüri lipiduria İdrarda yağ damlacıklarının bulunuşu. yağ işeme
M
Malpighi cisimciği Malpighian corpuscle Böbreklerde, Bowmann kapsülü ve yumakçıktan (glomerül) meydana gelen ve böbreğin korteks bölgesinde bulunan yapı.
medulla medulla Böbrek parankiminin iç bölümü.
ğının, beş günden uzun süren ateş, konjonktivit, orofarin-
böbrek özü
geal mukozada kızarıklık, servikal lenfadenopati ve tedavi
edilmezse koroner arter anevrizmasıyla seyreden bir çeşit
medüller kistik böbrek hastalığı medullary cystic
kidney disease Poliüri, konsantrasyon bozukluğu, renal
vasküliti. mukokütanöz lenf nodu sendromu
tuz kaybı, anemi, ilerleyen böbrek yetmezliğiyle belirgin
kolovezikal fistül colovesical fistula Kalın bağırsakla
8
böbrek medüllasında çeşitli büyüklükte kistler bulunan
Çocuk Nefroloji Terimleri
kalıtsal bir hastalık.
medüller sünger böbrek medullary sponge kidney
Böbrekte tek veya çift taraflı toplayıcı kanalların kistik
genişlemesiyle belirgin, taş ve enfeksiyona neden olabilen
kalıtsal bir hastalık.
membranda çoğalma gösteren böbrek yumakçığı yangısı membranoproliferative glomerulonephrithis membranoproliferatif glomerülonefrit
membranoproliferatif glomerülonefrit membranoproliferative glomerulonephrithis Hematüri,
veya harabiyeti sonucu görülen idrarda miyoglobin bulunuşu. miyoglobin işeme
mukokütanöz lenf nodu sendromu Kawasaki
disease Kawasaki hastalığı
multikistik displastik böbrek multicystic dysplastic kidney Böbreğin, fonksiyon görmeyen, farklı boyutlarda, düzensiz kistlerle kaplı olduğu fetal gelişim sürecinde oluşan malformasyonu.
mumsu silindir waxy cylinder vaksi silendir
len, patolojisinde glomerüllerde bazal zar kalınlaşması
N
nakil transplantation Bir doku ya da organın kişiden
ve lobülasyonu görülen ve genellikle son dönem böbrek
kişiye ya da aynı kişinin bir yerinden başka bir yerine ak-
hastalığı ile sonlanan, çocuklarda daha az sıklıkla görülen
tarılması işlemi. transplantasyon
proteinüri, nefritik ya da nefrotik sendromla başlayabi-
kronik glomerülonefrit. membranda çoğalma gösteren
böbrek yumakçığı yangısı
nedeni bilinmeyen hastalık idiopathic idiyopatik
nefrektomi nephrectomy Böbreğin ameliyatla çıkarıl-
membranöz glomerülonefrit membranous glomerulonephritis Nefritik ya da nefrotik sendrom şeklin-
ması. böbrek çıkarımı
de başlayıp genellikle nefrotik sendrom ve kronik böbrek
ölçüde böbrek yetmezliği ile belirgin böbrek hastalığı.
hastalığı ile sonlanan, bazal zar kalınlaşmasıyla belirgin,
böbrek yangısı
çocuklarda seyrek görülen kronik glomerülonefrit. zarsı
böbrek yumakçığı yangısı
mesane bladder idrar kesesi
mesane divertikülü vesical diverticulum Mesane
nefrit nephritis Ödem, kan işeme, az işeme ve belli
nefroblastom nephroblastoma Böbrekteki ektopik
mezodermal hücrelerden gelişen kötü huylu embriyonal
tümör. Wilms tümörü
duvarından dışarıya doğru cep şeklinde çıkıntı gösteren
nefrojenik diabetes insipidus nephrogenic diabetes
insipidus ADH yapımı, taşınması ve salgılanmasında her-
anormal doku.
hangi bir sorun olmaksızın, ADH ve analoglarına böbrek
metabolik asidoz metabolic acidosis Böbrekler yoluyla atılması gereken asit iyonlarının birikmesi veya aşırı
bikarbonat iyonunun kaybedilmesi durumu.
minimal değişiklik hastalığı minimal change
nephrotic syndrome minimal lezyon hastalığı
minimal lezyon hastalığı minimal change nephrotic syndrome Nefrotik sendrom bulgularının olduğu
ancak hematüri, hipertansiyon, kreatininin yüksekliğinin
görülmediği, steroide yanıt veren çocukluk çağının en sık
görülen nefrotik sendrom tipi. minimal değişiklik hastalığı
miyoglobin işeme myoglobinuria miyoglobinüri
miyoglobinüri myoglobinuria Aşırı kas çalışması
yanıtının yetersiz olduğu, poliüri ve polidipsi tablosuyla
seyreden bir hastalık. şekersiz diyabet
nefrolitiyaz nephrolithiasis böbrek taşı
nefrolog nephrologist Böbrek hastalıkları konusunda
uzmanlaşmış hekim. böbrek bilimci
nefroloji nephrology Böbrek hastalıkları ve tedavilerini konu alan tıp dalı. böbrek bilimi
nefron nephron Böbreğin işlevsel birimlerinden her
biri. böbrekçik
nefropati nephropathy Herhangi bir böbrek hastalığı.
böbrek hastalığı
nefrotik sendrom nephrotic syndrome Proteinüri
(>40 mg/m2/saat), hipoalbüminemi, hiperlipidemi ve
9
Sözlük Dergisi
yaygın ödem ile belirgin çocukluk çağında sık görülen
böbrek hastalığı.
periorbital ödem periorbital oedema Üst göz kapağında şişlik. bufissür
nefrotoksik nephrotoxic Böbrekleri tahrip edici böbreklere zararlı.
periton periton Karın boşluğunu çevreleyen iki yapraklı seröz zar. karın zarı
noktüri nocturia Gece boyunca sık ve bol miktarda
periton diyalizi peritoneal dialysis Böbrekler görev
idrar çıkarma, gündüze oranla geceleri idrar miktarının
yapamadığı zaman, karın duvarından iletilen ince bir
artışı. gece işeme
boru aracılığı ile karın boşluğuna süzdürüm (diyaliz) sı-
nutcracker sendromu nutcracker syndrome Sol
vısı verilişi, belli bir süre sonra süzdürüm sıvısının geri
renal venin aortayla superior mezenterik arter arasında
çekilişi ve bu işlemin sürekli olarak belirli bir düzene göre
sıkışması, çocukluk döneminde çoğunlukla proteinüriyle
yinelenmesi. karın süzdürümü
belirgin olan, tek başına hematürinin ise nadiren görüldüğü bir sendrom. fındıkkıran sendromu
peritonit peritonitis Periton zarı iltihabı. karın zarı
yangısı
piyelonefrit pyelonephritis Böbrek ara dokusundan
O
odaksal focal fokal
odaksal ve kısmi böbrek yumakçığı sertleşmesi
focal segmental glomerulosclerosis fokal segmenal glo-
başlayıp giderek tüm böbreği tutan iltihap. üst idrar yolu
enfeksiyonu
piyüri pyuria İdrarda iltihap bulunması durumu. irin
işeme
podosit podocyte Bowman kapsülünün iç yaprağın-
merüloskleroz
oligüri oliguria Bir günde çıkarılan idrar miktarının
olağan değerlerin altına düşmesi. az işeme
ortostatik proteinüri orthostatic proteinuria Ayakta
duruşun neden olduğu proteinüri. postural proteinüri
da kılcallar üzerine yerleşen, ayak biçiminde sitoplazmik
uzantılı ve sitoplazmalarında çok sayıda mikrotübülus
bulunan ayak biçimli hücre. böbreğin ayak biçimli hücresi
polidipsi polydipsia Susuzluk hissi nedeniyle günlük
Ö
ödem oedema Ara dokuda, hücreler arasında sıvı birikmesi. şişlik
ön idrar yolu ureter üreter
ön idrar yolu enfeksiyonu ureteritis üreterit
gereksinimin çok üstünde su içme. çok susama
polikistik polycystic Çok sayıda kistlerden oluşan;
kistlerden oluşmuş yapı gösteren. çok kistli
poliüri polyuria Belirli bir süre içerisinde olağan değerlerin çok üzerinde idrar çıkarma. çok işeme
pollaküri pollakiuria Kısa aralıklarla idrara çıkma.
P
parathormon parathormone Paratiroit bezinden sal-
sık işeme
postit postitis Sünnet derisinin iltihabı. sünnet derisi
gılanan, kandaki kalsiyum seviyesinin korunmasında rol
yangısı
oynayan hormon.
postrenal postrenal Böbrek sonrası, böbrekten sonra.
poststreptokoksik glomerülonefrit poststreptococcal glomerulonephritis Streptokok enfeksiyonunu iz-
parça alımı biopsy biyopsi
pedigri pedigree genetik soy ağacı
pediyatri pediatrics çocuk sağlığı ve hastalıkları
pediyatrik nefroloji pediatric nephrology çocuk
nefrolojisi, çocuk böbrek sağlığı ve hastalıkları
penis başı yangısı balanitis balanit
10
leyen sessiz dönem sonrası akut nefritik sendrom bulguları, ASO yüksekliği ve C3 düşüklüğüyle seyreden çocukluk
çağının en sık görülen nefriti. streptokok enfeksiyonu
sonrası böbrek yangısı
Çocuk Nefroloji Terimleri
postural proteinüri orthostatic proteinuria ortostatik proteinüri
prerenal prerenal Böbrek önünde, böbrekten önce.
primer hipertansiyon primary hypertension Gösterilebilir bir nedene bağlı olmayan birincil kan basıncı
yüksekliği. esansiyel hipertansiyon
laziye bağlı, daralması sonucunda o böbreğe giden kan
akımının engellenmesi. böbrek atardamar darlığı
renal displazi renal dysplasia Böbrek dokusunda
gelişim bozukluğu, yetersiz veya eksik gelişme, kusurlu
gelişme.
renal hipoplazi renal hypoplasia Böbrek dokusu-
profilaksi prophylaxis Hastalığın önlenmesi veya ki-
nun yetersiz gelişmesi, gelişme yetersizliği nedeni ile ge-
şinin hastalıktan korunması; hastalığın oluşmaması için
rekli büyüklüğü kazanamamasının sebep olduğu patolo-
uygulanan tedavi ve önlemlerin tümü. koruma
jik durum.
protein işeme proteinuria proteinüri
proteinüri proteinuria İdrarda protein bulunuşu.
protein işeme
renal kolik renal colic böbrek sancısı
renal osteodistrofi renal osteodystrophy Çocukluk
çağında başlayan kronik böbrek hastalığına bağlı olarak
kanda fosfor seviyesi artışı, kalsiyum seviyesinin düşüşü
R
rapidly progresif glomerülonefrit rapidly progressive glomerulonephritis hızlı ilerleyen böbrek yangısı,
kresentik glomerülonefrit
reflü reflux İleriye doğru seyreden sıvı akımının geriye
yönelik seyir göstermesi. geri akış
rejeksiyon rejection Aktarılan doku parçası veya organın, bağışıklık sistemi tepkisi nedeniyle alıcı vücudu
tarafından kabul edilmemesi, aktarılan greftin atılması.
greft reddi
rektovezikal fistül vesicointestinal fistula Rektumla
idrar kesesi arası oluşmuş patolojik geçit.
ile belirgin, kemiklerde demineralizasyon ve çeşitli gelişim bozukluklarına sebep olan patolojik durum. böbreğe
bağlı kemik gelişim kusuru
renal pelvis pelvis renalis Üreterin böbreğin başlangıcında bulunan huni biçimindeki başlangıcı. böbrek
havuzu
renal transplantasyon renal transplantation böbrek nakli
renal tüberküloz renal tuberculosis Böbrekte ‘Mycobacterium tuberculosis’ adlı bakteri (önce akciğerleri etkileyen oradan diğer organlara yayılabilen) tarafından oluşan
hastalık. böbrek veremi
remisyon remission Hastalık belirtilerinin hafiflediği
renal tübül tubulus renalis Bowman kapsülünü iz-
veya kaybolduğu dönem, özellikle iki nüks arasında bu
lemek üzere, proksimal borucuk, Henle kulpu, distal ve
nitelikte belirgin devre. hastalığın sönümü
toplayıcı böbrek borucuklarından oluşan borucuğu. böb-
renal renal Böbrekle ilgili. böbreksel
renal agenez renal agenesis Tek veya iki böbreğin
rek borucuğu
renal tübüler asidoz renal tubular acidosis Normal
doğuştan yokluğu, iki taraflı böbrek yokluğunda yaşam
plazma bikarbonat düzeyinin sağlanamadığı kalıtsal veya
mümkün değildir.
kazanılmış böbrek tübülüs bozukluğu. böbrek borucuğu
renal arter renal artery Abdominal aortadan ayrılarak böbreğe kanın ulaşmasını sağlayan atardamar. böbrek
atardamarı
renal arter stenozu renal artery stenosis Tedavi
asidozu
renal ven renal vein Böbreklerden kanın atılıp inferior vena kava aracılığıyla kalbe gitmesini sağlayan toplardamar. böbrek toplardamarı
edilmez ise genellikle hipertansiyon ve etkilenen böbre-
renal ven trombozu renal vein thrombosis Böbrek
ğin atrofisi sonucu böbrek yetmezliğiyle sonuçlanan renal
toplardamarı içinde pıhtı oluşması. böbrek toplardamar
atardamarının, çocuklarda genellikle fibromusküler disp-
pıhtısı
11
Sözlük Dergisi
replasman replacement yerine koyma
retroperitoneal retroperitoneal Periton arkasında
bulunan.
reversible reversible Tersine çevrilebilir, geri dönüşümlü, geri alınabilir. tersinir
kemik iliği ve korneada sistin birikimi ile belirgin kalıtsal
metabolik hastalık. sistin depolanma hastalığı
sistinüri cystinuria Bazik aminoasitlerin (sistin, ornitin, arginin, lizin) tübüler geri emiliminin gerçekleşememesi nedeniyle idrarda bu aminoasitlerin aşırı atılımı
ve üriner sistemde sistin taşlarının oluşumuyla belirgin
S
sekonder hipertansiyon secondary hypertension
Gösterilebilir bir nedene bağlı gelişen ikincil kan basıncı
yüksekliği.
doğuştan, kalıtsal hastalık. sistin işeme
sistit cystitis Mesane iltihabı. alt idrar yolu enfeksiyonu, idrar kesesi yangısı
sistoskopi cystoscopy Mesanenin ışıklı bir aygıt aracı-
sekonder hiperparatiroidizm secondary hyperparathyroidism Kronik böbrek hastalığına bağlı olarak
lığı ile gözlenmesi işlemi. idrar kesesi bakısı
meydana gelen aşırı paratiroit hormonunun salgılanışının
sertleşmesi, katılaşma. sertleşme
sebep olduğu patolojik durum.
semptomatik symptomatic Hastalık belirtisiyle ilgi
li, belirti oluşturucu veya hastalığın verdiği belirtiyi ortadan kaldırıcı.
sertleşme sclerosis skleroz
sık işeme pollakiuria pollaküri
sıklık incidence insidans
silendir cylinder Böbreklerde tübülüslerin lümenini
dolduran silindir biçiminde protein, hücre veya çeşitli
maddelerden oluşan çökeltileri. idrar silindiri
silindir işeme cylindruria silindirüri
silindirüri cylindruria İdrarda silindirlerin (eritrosit,
lökosit, hiyalen, granüler vb.) bulunuşu. silindir işeme
sistemik systematic Vücudu tümüyle tutan, tüm vü-
skleroz sclerosis Dokunun çeşitli etkenler nedeni ile
skrotum scrotum Deri ve düz kas liflerinden oluşan
ince duvarla çevrili, içinde iki adet testisin bulunduğu
torba. testis torbası
SLE systemic lupus erythematosus “sistemik lupus eritematozus” teriminin kısaltması.
son idrar yolu urethra üretra
son idrar yolu enfeksiyonu urethritis üretra iltihabı
stenoz stenosis Bir kanal ya da deliğin daralması. daralma
steroide bağımlı nefrotik sendrom steroid dependent nephrotic syndrome Steroit tedavisine yanıt
verdikten sonra, steroit tedavisinin azaltılmasından veya
kesiminden sonraki ilk 14 gün içinde yeniden alevlenen
cudu etkileyen hastalık.
nefrotik sendrom.
sistemik lupus eritematozus systemic lupus erythematosus Deri (özellikle yüzde kelebek şeklinde) bul-
steroide dirençli nefrotik sendrom steroid resistant nephrotic syndrome Steroit tedavisine ilk 4-8 hafta
guları, ateş, yorgunluk, kilo kaybı, fotofobi belirtileri
içinde yanıt vermeyen nefrotik sendrom.
gösterebilen, sinir sistemi, hematolojik ve böbrek gibi
organlara yayılma eğilimi olan, alevlenme ve sönmelerle
steroide duyarlı nefrotik sendrom steroid sensitive nephrotic syndrome Steroit tedavisine ilk 4-8 hafta
seyreden kronik bir bağ dokusu hastalığı.
içinde yanıt veren nefrotik sendrom.
sistin depolanma hastalığı cystinosis sistinoz
sistin işeme cystinuria sistinüri
sistinoz cystinosis Sistin metabolizmasında rol oynayan bir enzimin doğuştan yokluğu nedeni ile gelişen,
birçok dokuda, özellikle böbrek tübülleri epiteliyumu,
12
streptokok enfeksiyonu sonrası böbrek yangısı
poststreptococcal glomerulonephritis poststreptokoksik
glomerülonefrit
su yitimi dehydration dehidratasyon
sünnet derisi darlığı phimosis fimozis
Çocuk Nefroloji Terimleri
sünnet derisi yangısı postitis postit
süreğen böbrek yumakçığı yangısı chronic glomerulonephritis kronik glomerulonefrit
süzdürüm dialysis diyaliz
süzme filtration Bir sıvıyı süzgeç aracılığıyla süzme;
süzgeçten geçirme. filtrasyon
me bozuklukları, hipertansiyon, hâlsizlik, konvülziyonlar
ve terminal dönemde komanın eşlik ettiği durum. kanda
üre artışı
üreter ureter İdrar yolunun böbrekle mesane arasında
kalan boru biçimindeki bölümü. ön idrar yolu
üreterit ureteritis Üreter yangısı. ön idrar yolu enfeksiyonu
Ş
şeker işeme glycosuria glikozüri
şekersiz diyabet nephrogenic diabetes insipidus
nefrojenik diyabetes insipidus
şilüri chyluria İdrarda lenf sıvısı bulunuşu. akkan
üretra urethra İdrar yolunun mesaneden çıkan son
bölümü. son idrar yolu
üretrit urethritis son idrar yolu enfeksiyonu
üst idrar yolu enfeksiyonu pyelonephritis piyelonefrit
işeme
şişlik oedema ödem
V
vaksi silendir waxy cylinder Böbreklerde tübülüsle-
T
tam idrar tahlili complete urine analysis Test çu-
rin lümenini dolduran muma benzeyen silindir biçimin-
buklarıyla, mikroskobik ve kimyasal yöntemlerle veya tam
vasküler vascular Kan damarları ile ilgili
vaskülit vasculitis Atardamar, toplardamar ve lenf da-
otomatik cihazlarla yapılabilen, idrar sedimentinin fiziksel,
de protein çökeltileri. mumsu silindir
kimyasal ve mikroskobik özelliklerinin incelenmesi.
marlarının yangısı sonucu gelişen hasarlarla seyreden bir
tersinir reversible reversible
testis torbası scrotum skrotum
transplantasyon transplantation nakil
tübülointersitisiyel nefrit tubulointerstitial nephritis Böbrek tübülleri arasındaki dokunun yangısı. böb-
grup hastalık.
rek borucukları arası yangı
reflüsü
U
ureterosel ureterocele Ureterin aşağı bölümünün,
verici donor Kanını veya bir organını bir hastaya aktarılmak üzere veren kişi. donör
vezikoüretral reflü vesicoureteral reflux İdrarın mesaneden üreter veya böbreklere anormal geri akışı. böbrek
W
Wilms tümörü Willms’ tumour nefroblastom
mesaneye açılan delikteki darlık nedeni ile genişleme göstermesi.
urgency urgency Birden gelen idrar yapma duygusu,
acil işeme hissi. yetişememe
Ü
üre urea Protein yıkımının böbrek tarafından atılan
son ürünü.
üremi uremia Böbrek yetersizliği sonucu kanda aşırı
üre bulunuşu ile belirgin bulantı, kusma, baş ağrısı, gör-
Y
yağ işeme lipiduria lipidüri
yarımay birikim crescent kresent
yaşam içi kan basıncı ölçümü ambulatory blood
pressure monitoring Hastalar normal günlük etkinliklerini sürdürürken, taşınabilir elektronik bir cihazla, ayarlanabilen aralıklarla gündüz ve gece kan basıncı ölçümü.
ambulatuar tansiyon ölçümü
yerine koyma replacement Eksilen ya da çıkarılan bir
13
Sözlük Dergisi
şeyi karşılama; kaybı yerine koyma. replasman
yetişememe urgency urgency
yoz işeme disuria dizüri
yüksek kan basıncı hypertension Kan basıncının nor-
Z
zarsı böbrek yumakçığı yangısı membranous glomerulonephritis membranöz glomerülonefrit
malin üstünde oluşu; tansiyon yüksekliği. hipertansiyon
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Dorland’s Pocket Medical Dictionary. Dorland (Ed). Saunders; 2012.
Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü. Utkan Kocatürk. Nobel Kitabevi; 2000.
Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu; 2005.
Ülker Tıp Terimleri Sözlüğü. Süreyya Ülker. İnkılap Kitabevi; 1986.
Terim Hazırlama Kılavuzu. Emin Özdemir. Türk Dil Kurumu Yayınları; 1973.
Hekimlik Terimleri Kılavuzu (genişletilmiş ve geliştirilmiş) ikinci baskı. Türk Dil Kurumu yayınları: 447, 1980.
Türk Hekimlik Dili. Cemal Mıhçıoğlu. T.C. Kültür Bakanlığı; 1997.
Pediatric Nephrology. Avner, Harmon, Niaudet, Yoshikawa (Eds.) Springer; 2009.
Clinical Pediatric Nephrology. Kher, Schnaper ( Eds). Informa Health Care, 2007.
Comprehensive Pediatric Nephrology. Geary, Schaefer (Eds). Mosby; 2008.
Temel Pediatri. Hasanoğlu, Düşünsel, Bideci. Güneş Tıp Kitabevleri; 2010.
Yazar
Prof. Dr. Ferah Gönülşen SÖNMEZ
(ferahsonmez@yahoo.com)
1960 yılında İzmir’de doğdu. 1978’de Bornova Anadolu Lisesinden birincilikle mezun oldu. Türkiye 46. sı olarak girdiği Ege
Üniversitesini 1984’de üçüncülükle bitirdi. Ege Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı ve Çocuk Nefrolojisi Bilim Dallarında olmak üzere, 1992’de Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ve 1997’de Çocuk Nefrolojisi uzmanlık eğitimlerini
tamamladı. 1995 yılında Adnan Menderes Üniversitesinde Yardımcı Doçent olarak göreve başladı. Çocuk Nefrolojisi Bilim
Dalı, Hemodiyaliz ve Periton Diyalizi Ünitelerini kurdu. 1999 yılında Doçent, 2005 yılında Profesör oldu.
Uluslararası ve Ulusal Dergilerde ve Kongrelerde 200’ün üstünde araştırması yayınlandı ve veya sunuldu. Değişik kitaplarda
bölüm yazarlıkları yaptı. Şimdiye değin araştırmalarına 100’ün üzerinde atıf yapıldı. Biri uluslararası olmak üzere 3 ödül
kazandı. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi yayın kurulu sekreterliği görevinde bulundu. 2005–2011 yılları
arasında Türkiye Milli Pediatri Derneği Aydın Şube Başkanlığını yürüttü. Halen Adnan Menderes Üniversitesinde Çocuk
Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanlığı ve Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı Başkanlığı ve Türk Nefroloji Derneği’nin
Terim Kolu üyeliği görevlerini sürdürmektedir. Evli ve 2 çocuk annesidir.
14
Çocuk Nefroloji Terimleri
İngilizce - Türkçe Dizin
acid-base balance
acidosis
acute
acute diffuse proliferative
glomerulonephritis
acute glomerulonephritis
acute renal failure
acute tubular necrosis
adrenal
adrenal cortex
adrenal gland
adrenalectomy
adynamic bone disease
afferent
akut kidney injury
albuminuria
alcalosis
ambulatory blood pressure
monitoring
amyloidosis
anemia
antenatal hydronephrosis
anuria
arteriovenous fistula
asymptomatic
azotemia
bacteriuria
balanitis
Bartter syndrome
bifid renal pelvis
biopsy
bladder
blood gas analysis
Bowman’s capsule
brain death
calyx
catheter
chronic glomerulonephritis
chyluria
colovesical fistula
complete urine analysis
congenital nephrotic syndrome
congenital renal anomalies
conservative treatment
cortex
creatinine
crescent
cresentic glomerulonephritis
crush syndrome
cylinder
cylindruria
cystinosis
cystinuria
asit-baz dengesi
kanda asit fazlalığı
akut
akut difüz proliferatif
glomerülonefrit
akut glomerülonefrit
akut böbrek yetmezliği
akut tübüler nekroz
böbrek üstü
böbrek üstü bezi kabuğu
böbrek üstü bezi
böbrek üstü bezi çıkarımı
adinamik kemik hastalığı
getirgen
akut böbrek hasarı
albümin işeme
kanda baz fazlalığı
yaşam içi kan basıncı ölçümü
cystitis
cystoscopy
dehydration
dialysis
disuria
diuresis
diuretic
donor
efferent
enuresis
erythropoietin
essential hypertension
exacerbation
familial Mediterranean fever
filtration
focal
focal glomerulonephritis
focal segmental glomerulosclerosis
amiloidoz
kansızlık
antenatal hidronefroz
idrarsızlık
atar-toplardamar köprüsü
belirtisiz
azotemia
bakteri işeme
penis başı yangısı
Bartter sendromu
ikiye ayrık böbrek havuzu
parça alımı
mesane
kan gazı analizi
Bowman kapsülü
beyin ölümü
kaliks
daldıraç
süreğen böbrek yumakçığı
yangısı
akkan işeme
kolovezikal fistül
tam idrar tahlili
doğuştan nefrotik sendrom
doğuştan böbrek anomalileri
konservatif tedavi
kabuk
kreatinin
kresent
kresentik glomerülonefrit
ezilme sendromu
idrar silindiri
silindir işeme
sistin depolanma hastalığı
sistin işeme
genitourinary
glomerular filtration rate
glomerulonephritis
glomerulus
glycosuria
hematuria
hemodialysis
hemoglobinuria
hemolytic uremic syndrome
Henoch-Schönlein purpura
hepatorenal syndrome
hereditary glomerulonephritis
horseshoe kidney
hydronephrosis
hypercalciuria
hyperlipidemia
hyperoxaluria
hyperphosphatemia
hyperplasia
hyperpotassemia
hypertension
hyperuricosuria
hypocalcemia
hypocitraturia
hypospadias
hypotension
idiopathic
immunoglobulin A nephropathy
incidence
incontinence
infection
Kawasaki disease
labial synechia
lipiduria
Malpighian corpuscle
alt idrar yolu enfeksiyonu
idrar kesesi bakısı
su yitimi
süzdürüm
dizüri
diürez
idrar söktürücü
verici
götürgen
altına işeme
eritropoetin
esansiyel hipertansiyon
alevlenme
ailevi Akdeniz ateşi
süzme
fokal
fokal glomerülonefrit
odaksal ve kısmi böbrek
yumakçığı sertleşmesi
genitoüriner
böbrek yumakçığı süzme hızı
glomerülonefrit
böbrek yumakçığı
glikozüri
hematüri
hemodiyaliz
hemoglobinüri
hemolitik üremik sendrom
Henoch Schönlein purpurası
hepatorenal sendrom
kalıtsal glomerülonefrit
at nalı böbrek
böbrek şişmesi
hiperkalsiüri
hiperlipidemi
hiperoksalüri
kanda fosfor fazlalığı
hiperplazi
kanda potasyum fazlalığı
yüksek kan basıncı
hiperürikozüri
kanda kalsiyum azlığı
hipositratüri
hiposfadias
düşük kan basıncı
nedeni bilinmeyen hastalık
Ig A böbrek hastalığı
sıklık
idrar kaçırma
enfeksiyon
Kawasaki hastalığı
labiyal yapışıklık
yağ işeme
Malpighi cisimciği
15
Sözlük Dergisi
medulla
medullary cystic kidney disease
medullary sponge kidney
membranoproliferative
glomerulonephrithis
membranous glomerulonephritis
metabolic acidosis
minimal change nephrotic
syndrome
multicystic dysplastic kidney
myoglobinuria
nephrectomy
nephritis
nephroblastoma
nephrogenic diabetes insipidus
nephrolithiasis
nephrologist
nephrology
nephron
nephropathy
nephrotic syndrome
nephrotoxic
nocturia
nutcracker syndrome
oedema
oliguria
orthostatic proteinuria
parathormone
pediatric nephrology
pediatrics
pedigree
pelvis renalis
periorbital edema
periorbital oedema
periton
peritoneal dialysis
peritonitis
phimosis
podocyte
pollakiuria
polycystic
polydipsia
polyuria
postitis
postrenal
poststreptococcal
glomerulonephritis
prerenal
primary hypertension
prophylaxis
proteinuria
pyelonephritis
pyuria
rapidly progressive
glomerulonephritis
16
böbrek özü
medüller kistik böbrek
hastalığı
medüller sünger böbrek
membranda çoğalma gösteren
böbrek yumakçığı yangısı
zarsı böbrek yumakçığı
yangısı
metabolik asidoz
minimal değişiklik hastalığı
multikistik displastik böbrek
miyoglobin işeme
böbrek çıkarımı
böbrek yangısı
nefroblastom
nefrojenik diabetes insipidus
böbrek taşı
böbrek bilimci
böbrek bilimi
böbrekçik
böbrek hastalığı
nefrotik sendrom
nefrotoksik
gece işeme
fındıkkıran sendromu
ödem
az işeme
ortostatik proteinüri
parathormon
çocuk böbrek sağlığı ve
hastalıkları
çocuk sağlığı ve hastalıkları
genetik soy ağacı
böbrek havuzu
bufissür
periorbital ödem
karın zarı
karın süzdürümü
karın zarı yangısı
sünnet derisi darlığı
böbreğin ayak biçimli hücresi
sık işeme
polikistik
çok susama
çok işeme
sünnet derisi yangısı
postrenal
poststreptokoksik
glomerülonefrit
prerenal
primer hipertansiyon
koruma
protein işeme
üst idrar yolu enfeksiyonu
irin işeme
hızlı ilerleyen böbrek
yangısı
reflux
rejection
remission
renal
renal agenesis
renal artery
renal artery stenosis
renal blood flow
renal colic
renal dysplasia
renal ectopia
renal function tests
renal hypoplasia
renal osteodystrophy
renal transplantation
renal tuberculosis
renal tubular acidosis
renal vein
renal vein thrombosis
replacement
retroperitoneal
reversible
sclerosis
scrotum
secondary hyperparathyroidism
secondary hypertension
stenosis
steroid dependent nephrotic
syndrome
steroid resistant nephrotic
syndrome
steroid sensitive nephrotic
syndrome
symptomatic
systematic
systemic lupus erythematosus
transplantation
tubulointerstitial nephritis
tubulus renalis
urea
uremia
ureter
ureteritis
ureterocele
urethra
urethritis
urgency
urine culture
vascular
vasculitis
vesical diverticulum
vesicointestinal fistula
vesicoureteral reflux
voiding dysfunction
waxy cylinder
Willms’ tumour
geri akış
greft reddi
hastalığın sönümü
böbreksel
renal agenez
böbrek atardamarı
böbrek atardamar darlığı
böbrek kan akımı
böbrek sancısı
renal displazi
böbrek ektopisi
böbrek fonksiyon testleri
renal hipoplazi
böbreğe bağlı kemik gelişim
kusuru
böbrek nakli
böbrek veremi
böbrek borucuğu asidozu
böbrek toplardamarı
böbrek toplardamar pıhtısı
yerine koyma
retroperitoneal
tersinir
skleroz
testis torbası
sekonder hiperparatiroidizm
sekonder hipertansiyon
daralma
steroide bağımlı nefrotik
sendrom
steroide dirençli nefrotik
sendrom
steroide duyarlı nefrotik
sendrom
semptomatik
sistemik
sistemik lupus eritematozus
nakil
böbrek borucukları arası yangı
böbrek borucuğu
üre
üremi
ön idrar yolu
ön idrar yolu enfeksiyonu
ureterosel
son idrar yolu
son idrar yolu enfeksiyonu
yetişememe
idrar kültürü
vasküler
vaskülit
mesane divertikülü
rektovezikal fistül
böbrek reflüsü
işeme bozukluğu
vaksi silendir
Wilms tümörü
SÖZLÜK DERGİSİ ARŞİV SAYILARI
2008 YILI (Cilt 1)
ÇOCUK ACİL TIP VE YOĞUN BAKIM TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 1 Ocak 2008)
Doç. Dr. Hayri Levent Yılmaz
Doç. Dr. Agop Çıtak
Doç. Dr. Murat Duman
Dr. Ayşe Berna Anıl
Prof. Dr. Metin Karaböcüoğlu
Yrd. Doç. Dr. Demet Demirkol
Dr. Nilgün Erkek-Atay
Dr. Deniz Tekin
Doç. Dr. Nurettin Onur Kutlu Dr. Esra Şevketoğlu
Dr. Nilüfer Yalındağ-Öztürk
YENİDOĞAN TERİMLERİ
SÖZLÜĞÜ
(Ek Sayı 1 2008)
GÖĞÜS HASTALIKLARI
TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 2 Nisan 2008)
Prof. Dr. Rahmi Örs
Doç. Dr. Münire Gökırmak
Dr. Şükrü Paksu
Dr. H. Tarkan İkizoğlu
Yrd. Doç. Dr. Tolga F. Köroğlu
Dr. Okşan Derinöz
Doç. Dr. Mehmet Boşnak
Dr. Eylem Ulaş-Saz
EPİDEMİYOLOJİ VE DEMOGRAFİ ÇOCUK HEMATOLOJİSİ
TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Ek Sayı 2 2008)
(Sayı 3 Temmuz 2008)
Prof. Dr. Davut Albayrak
Doç. Dr. G. Nural Bekiroğlu
Doç. Dr. Canan Uçar-Albayrak
2011 YILI (Cilt 2)
KOZMETOLOJİ TERİMLERİ
SÖZLÜĞÜ
(Sayı 1 Mart 2011)
ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ TERİMLERİ
SÖZLÜĞÜ
(Sayı 4 Aralık 2011)
ADLİ TIP TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 2 Haziran 2011)
Doç. Dr. Gürol Cantürk
Prof. Dr. Yasemin Yazan
Doç. Dr. Ecz. Alb. Ayhan Savaşer
Prof. Dr. Ecz. Alb. Yalçın Özkan
PARAZİTOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 3 Eylül 2011)
Prof. Dr. Ufuk Beyazova
Prof. Dr. Figen Şahin
Prof. Dr. Gülendame Saygı
2012 YILI (Cilt 3)
BASKETBOL-VOLEYBOL-HENTBOL ANALİZ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 2 Haziran 2012)
(Sayı 1 Mart 2012)
Prof. Dr. Ecz. Bengi Uslu
Doç. Dr. Cengiz Arslan
Uzm. Kim. Mehmet Gümüştaş
Yrd. Doç. Dr. Yüksel Savuncu
Doç. Dr. Ecz. Alb. Ayhan Savaşer
Yrd. Doç.Dr. Murat Şenyuva
Prof. Dr. Ecz. Alb. Yalçın Özkan
Okutman Selçuk Erhan
Prof. Dr. Ecz. Sibel A. Özkan
Özgür Karataş
İNFEKSİYON HASTALIKLARI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 3 Eylül 2012)
Prof. Dr. Ahmet Kalkan, Prof. Dr. Mustafa Kaplan
ÇOCUK ENDOKRİNOLOJİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 4 Aralık 2012)
Prof. Dr. Zerrin Orbak, Dr. Kezban Karabağ
2013 YILI (Cilt 4)
ÇOCUK ALERJİ TERİMLERİ
SÖZLÜĞÜ
(Sayı 1 Mart 2013)
Prof. Dr. Nihat Sapan
Prof. Dr. Dost Zeyrek
Doç. Dr. Suna Asilsoy
Doç. Dr. Arzu Babayiğit
Doç. Dr. Ferhat Çatal
Doç. Dr. Figen Gülen
Doç. Dr. Özlem Keskin
Doç. Dr. Emin Mete
Doç. Dr. Emin Özkaya
Doç. Dr. Serap Özmen
Doç. Dr. Özge Yılmaz
Yrd. Doç. Dr. Yakup Canıtez
Prof. Dr. Esen Demir
Doç. Dr. Ahmet Akçay
Doç. Dr. Metin Aydoğan
Doç. Dr. Demet Can
Doç. Dr. Duygu Erge
Doç. Dr. Koray Harmancı
Doç. Dr. Ercan Küçükosmanoğlu
Doç. Dr. Emine Dibek Mısırlıoğlu
Doç. Dr. Cevdet Özdemir
Doç. Dr. Zeynep Tamay
Doç. Dr. Ayfer Yükselen
FUTBOL TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
(Sayı 2 Haziran 2013)
Yrd. Doç. Dr. Ercan Gür
Öğr. Gör. Faruk Akçınar
Download