YAYıN NO : 1996-43
advertisement
iSTANBUL TİCARET ODASı YAYıN NO : 1996-43 iSTANBUL TicARET ODASı Yayın No 1996-43 SORULARLA FORFAITING (TÜRKiYE UYGULAMASI) Hazırlayan H.Tülay Güzel iSTANBUL LESis YALKIN YAYıMLARı VE BASıM iŞLERi A.Ş. TEL: (0212) 279 6750 ÖNSÖZ t980'li yıllarda finansal Nberizasyona geçiş ile birlikte döviz transfer/erine ilişkin slnlr/amalarln kaldmıması sonucu Türk finans sistemi uluslararası finans sistemi ile hızlı bir entegrasyon sürecine girmiş; dış ticaretteki artış ile bir/ikte gittikçe artan finansman ihtiyacı, banka kredilerine alternatif yeni finansman tekniklerini gündeme getirmiştir. Firmalann kredili ihracattan doğan alacaklannl temsil eden poliçe ve bonolann kayıtsız ve şartsız olarak bir banka veya finans kuruluşu tarafından satın alındığı ve bu senetlerin sabit bir faiz oranı üzerinden iskonto edilerek mal bedelinin vadesinden önce ihracatçıya ödendiği bu yöntem, banka kredilerine alternatif orta vadeli bir finansman aracı olarak t9S0'1i yıllarda Batı Avrupa ülkelerinin gelişmekte olan ülkelere yaptıklan yatmm ma/lan ihracatının finansmanı amacıyla ku/lanllmaya başlanmıştı(. Sabit bir faiz oranı üzerinden finansman imkanı sağla­ yan ve ihracatçıyı alacaklann tahsil edilmemesi riskinden kurtaran bu yöntem, Türkiye'de t980'li yıllann sonunda tanınmaya başlamıştı(. Fakat Türkiye'nin toplam ihracatı içerisinde yatmm mal/an ihracatının oldukça düşük bir pay alması nedeniyle forfaiting uygulamada çok kullanilmamakta; ihracatın finansmanlnda benzer bir yöntem olan ve kısa vadeli finansman imkanı sağlayan factoring daha çok tercih edilmektedir. Fakat Türkiye'nin yatmm mallan ihracatında yaşanacak artış ile birlikte bu işleme duyulan ihtiyaç da artacaktif. Ay- nca banka kredilerine olan bağltlığm oldukça fazla olduğu ve son yıllarda yüksek faiz oran/an dolayısıyla yattrlmctlarm önemli bir finansman sorunu ile karşı karşıya geldiği günümüzde, sözkonusu yöntemin uluslararası ihracat hacminin arttrllması açısmdan oldukça yararlt olacağı görüşünde­ yiz. Forfaiting'in uygulamşmm, işleyişinin ve ilgili yasal düzenleme/erin sorularla açık/andığı bu ça/ışmanm başta üyelerimiz olmak üzere tüm ihracatçı/ara ve diğer ilgili kişi ve kuruluşlara yararlı olması dileğiyle, çaltşmayı gerçekleştiren Etüt Araştırma Şubesi Araştırma Raportörü H. Tülay Güzel'e ve yazımmı gerçekleştiren Selma Subutay'a teşekkür ederim. Prof.Or.ismail Özaslan Genel Sekreter Sayfa içiNDEKiLER 1. Forfaiting Ne Demektir? ............................................ . 2. Forfaiting işleminin Tarihsel Gelişimi Nasıldır?.......... 2 3. Hangi Tür Ödeme Yöntemleri Forfaiting'e Konu Olmaktadır?...................................................... 3 4. Forfaiting'in işleyişi Nasıldır?...................................... 5 5. Fortaiting işleminin Gerektirdiği Ön Şartlar Nelerdir? ..................................................................... 7 6. Forfaiting işleminde Gerekli Dökümanlar Nelerdir?... .... ... ....... ..................... ...... ...... ................... 8 7. Forfaiting işleminin Başlatılabilmesi için Forfaiter'in Istediği Bilgiler Nelerdir?............................................. 9 8. Fortaiting işlemi ihracatçıyı Hangi Risklere Karşı Korumaktadır?.................................................. 10 9. Forfaiting işleminde Kullanılan Değerli Kağıtlar Nelerdir?..................................................................... 12 10. Forfaiting işlemine Konu Olan Bono ve Poliçelerden Hangisi Daha Çok Kullanılmaktadır? .......................... 16 11. Forfaiting işlemi Hangi Döviz Cinsi Üzerinden Gerçekleştirilir? ............................................................ 17 12. Forfaiter'in Aradığı Güvenceler Nelerdir?................... 17 13. Aval Ne Demektir ve Aval ile ilgili Şekil Şartları Nelerdir?..................................................................... 18 14. Garanti Mektubu NasılOlmalıdır? .............................. 19 Sayfa 15. Vadeli Akreditif, Forfaiter için Bir Güvence Unsuru Olarak Nasıl Bir RolOynar? ....................................... 19 16. Forfaiter'in Kredi Analizi Nasıl Yapılmaktadır? ............ 21 17. Forfaiting işleminin ikincil Bir Piyasası Var mıdır? ...... 22 18. Forfaiting işleminde Toplam Maliyet Nelerden Oluşmaktadır? ............................................................. 23 19. Forfaiting işleminin ithalatçıya Maliyeti Nedir? ............ 25 20. Forfaiting işleminin ihracatçıya Maliyeti Nedir? ........... 26 21. Forfaiter'in iskonto Hesabında Kullandığı Yöntemler Nelerdir?.. .... .... ...... .... ........ .... ........ ........... .......... .... .... 28 22. ihracatçının Faiz Hesabında Kullandığı Yöntemler Nelerdir? ..................................................................... 32 23. Forfaiting işleminde ihracatçının Riski Nedir? ............. 37 24. Forfaiting işleminde ithalatçının Riski Nedir? .. " .......... 38 25. Forfaiting işleminde Garantörün Riski Nedir? ............. 38 26. Forfaiting işleminde Forfaiter'in Riski Nedir? ............... 39 27. Forfaiting işleminin ihracatçı Açısından Avantajları Nelerdir? ...................................................................... 40 28. Forfaiting işleminin ihracatçı Açısından Dezavantajları Nelerdir? ............................................. 42 29. Forfaiting işleminin ithalatçı Açısından Avantajları Nelerdir? ...................................................................... 42 30. Forfaiting işleminin ithalatçı Açısından Dezavantajları Nelerdir? .............................................. 43 Sayfa 31. Forfaiting işleminin Forfaiter Açısından Avantajları Nelerdir? ................................................... 43 32. Forfaiting işleminin Forfaiter Açısından Dezavantajları nelerdir?............................................. 44 33. Forfaiting işleminin Garantör Banka Açısından Avantajları Nelerdir? ................................................... 45 34. Forfaiting işleminin Garantör Banka Açısından Dezavantajları Nelerdir? ............................................. 45 35. Forfaiting'e Alternatif Diğer Orta Vadeli Finansman Yöntemleri Nelerdir? ................................................... 45 36. Forfaiting'in Factoring'den Farkı Nedir?..................... 48 37. Forfaiting işleminin Senet Karşılığı Kredili işlemden Farkı Nedir? ................................................................ 50 38. Türk Ticaret Kanunu'nun Fortaiting işlemini Ilgilendiren Hükümleri Nelerdir?................................. 52 39. Forfaiting işlemine Konu Olan Kredili ihracata Ilişkin Yasal Düzenleme Nasıldır? .............................. 53 40. Forfaiting !şlemine Konu Olal) Kabul Kredili ve Akreditifli Odeme Şekillerine Ilişkin Yasal Düzenleme Nasıldır? .................................................. 54 41. Forfaiting işlem.lerinde ihracat Hesaplarının Kapatılmasına Ilişkin Usul ve Esaslar Kim Tarafından Belirlenmektedir? .............................. 56 42. ~orçlar Kanunu'nun Fortaiting işlemini Ilgilendiren Hükümleri Nelerdir? ................................. 57 Sayfa 43. Forfaiting işlemini Gerçekleştiren Banka ve Finans Kuruluşlarına Vergi, Resim ve Harç Istisnası Uygulanmakta mıdır? ................................... 58 44. Forfaiting işleryıi Yapan Kuruluşların Faaliyetlerine Ilişkin Yasal Bir Düzenleme Mevcut mudur? ........................................................... 59 45. Forfaiting işleminin Türkiye'deki Uygulaması Nasıldır? ..................................................................... 60 EK : Forfaiting Yapan Kuruluşlar ................................ 63 KA YNAKÇA ........ .............. ....... ........ ....... ... ..... ... ..... .... 64 1. Forfaiting Ne Demektir? Forfaiting, vadeli mal ve hizmet ihracatından doğan ve belirli bir ödeme planına bağlı olarak tahsil edilecek olan alacakların daha önce bu hakkı elinde bulunduranlara rücu edilmeksizin (kayıtsız şartsız ve vazgeçilemez olarak), bir banka veya bu alanda uzmanlaşmış bir finans kuruluşu (Forfaiter) tarafından satın alınarak iskonto edilmesidir. Forfaiting, ihracattan doğan alacağın rücu hakkı olmaksızın satın alındığı sabit faizi i ve orta vadeli bir finansman tekniği olarak da tanımlanmaktadır. Fransızca forfait, Almanca forfaitierung, itaiyanca forfe- tizzazione ve ispanyolca forfetizacion kelimesi hangi dilde olursa olsun alacak hakkının kayıtsız ve şartsız olarak teslim edilmesi anlamına gelmektedir. Forfaiting'in tanımında mal ve hizmet ihracatının finanssözedilmekle birlikte bu işlem daha çok malları kapsamaktadır. Mallar içinde ise ağırlığı yatırım malları almanından maktadır. Elindeki banka avaıli kambiyo senedini bankasına iskonto ettiren ihracatçı tam anlamıyla forfaiting işlemi yaptırmış sayılmaz. Forfaiting işlemi gerçek anlamda, ihracatçının proje aşamasındayken yani malları sevk etmeden önce Forfaiter'a başvurarak iskonto sözü alması ile başlar. ihracatçı sevk ettiği mallardan doğan alacak hakkının ise bir kambiyo senedi (poliçe veya bono) ile belirlenmesinden sonra, bu senetleri "rücu hakkı olmaksızın - without resourse" şartıyla for- faiting'a ciro ederek hem senetlerin tahsil riskinden ve sorumiuluğundan kurtulmuş olur, hem de vadeli yaptığı satışın bedelini peşin olarak tahsil etmiş olur. Forfaiting ile satış tutarının tamamının finanse edilmesi mümkün ise de genellikle satış sözleşmesi imzalandıktan sonra, alıcı ihracatçıya satış tutarının % 10-20'si oranında peşin ödeme yapmakta, mal bedelinin geri kalan % 80-90'1 için ödeme ise mallar sevk edildikten sonra yapılmaktadır. Genelolarak forfaiting, sabit faiz oranı ile 6 aydan 5 yıla kadar olan orta vadeli ihracatın finansmanında kullanılırken uygulamada değişken faiz oranı ile daha kısa veya daha uzun vadeli (3 ay-10 yıl) bir finansman yöntemi olarak kullanılabilmektedir. 2. Fortaiting işleminin Tarihsel Gelişimi Nasıldır? ğu Forfaiting, 1950'1i yıllarda Batılı ülkelerdeki firmaların DoBloku ülkeleri ve gelişmekte olan ülkelere yaptıkları yatı­ rım malı ihracatının finansmanı amacıyla kullanılmaya baş­ lanmıştır. Özellikle 1950'li yılların sonu ve 1960'11 yılların başında dünya ticaret pazarlarında meydana gelen gelişmelere paralelolarak, gelişmekte olan ülkelerin artan yatırım malları taleplerine karşı yeterli döviz rezervleri olmaması, geleneksel 90-180 günlük vadelerden daha uzun süreli kredi talebinde bulunmalarına neden olmuştur. Daha fazla üretim için yatırı­ ma ağırlık veren ihracatçılar ise alıcıların vade taleplerini 2 kendi kaynaklarından finanse edemez hale gelmiş, mevcut bankalar da ihtiyaca cevap verememişlerdir. Böyle bir ortamda forfaiting ilk olarak isviçre tarafından uluslararası finans alanında yeni bir yöntem olarak tanıtılmıştır. Fortaiting işlemi ilk olarak, ABD'den SSCB'ye yapılan ta- hıl ihracatında kullanılmış, Amerikalı ihracatçının peşin satış istemine karşılık Sovyet ithalatçısının borç senedinde direnmeleri sonucu isviçre, borç senedi karşılığı ihracatçının alacağını satın almıştır. Bu işlem, isviçre'den sonra diğer Avrupa ülkelerinde, özellikle ingiltere'de, italya'da ve Avusturya'da gelişmeye başlamış; ABD, Kanada, Güney Kore ve bazı Latin Amerika ülkelerinde de yayılmaya başlamıştır. Forfaiting önceleri 5-7 yıl vadeli yatırım malları ihracatı­ nın finansmanı amacıyla kullanılırken, günümüzde dış ülkelerdeki yol, baraj, liman gibi bayınd!rlık tesisi yapımında ve büyük inşaat programlarına ilişkin hizmet ihracatının finansmanında da kullanılmaktadır. Forfaiting'in uluslararası alandaki uygulamasına bakıldı­ ğında 100 bin ile 50 milyon Amerikan doları arasında değere sahip herhangi bir mal ve hizmet satımının forfaiting'e konu olduğu görülmektedir. 3. Hangi Tür Ödeme Yöntemleri Forfaiting'e Konu Olmaktadır? Belirli bir ödeme vadesinin sözkonusu olduğu, konvertibi bir döviz cinsi veya TL üzerinden düzenlenmiş, uluslararası 3 formatlara uygun olarak hazırlanmış poliçe veya bonoların yer aldığı, gayrikabili rücu ve teyitli, kabul kredili akreditif ve vesaik mukabili işlemler ile vadeli akreditifler forfaiting kapsamına girmektedirler. Vadeli olarak gerçekleştirilen kabul kredili ihracat işlemi sonucunda, ithalatçı firma kendi ülkesinde bir bankanın avaIini taşıyan ve uluslararası formatta hazırlanan poliçe veya bonoları ihracatçı firmaya vermekte, ihracatçı da vadeye kadar beklemeyip bu poliçe veya bonoları forfaiting yapan banka veya finans kuruluşlarına iskonto ettirmektedir. Poliçe veya bonoların vadelerinde tahsil edilmemesi riskini ise banka üstlenmektedir. Forfaiting işleminin rücu edilemez olmasından dolayı itbirinci derecede güvenilir bir borçlu olmaması durumunda, forfaiting işlemine konu olan her borcun bir bankanın garantisini içermesi, yani kıymetli senetlerin banka avaIIi olması gerekmektedir. halatçının Vadeli akreditifler de bono veya poliçeler gibi forfaiting konu olabilirler. Akreditif, bir alıcının talebi üzerine, alıcının bankası tarafından hazırlanan, sözkonusu mal veya hizmet satışına ilişkin birtakım belgelerin ibrazı halinde ismi belirtilen satıcıya ödeme yapılhıası yolundaki şartlı bir taahhüttür. Dolayısıyla, akreditifler, akreditif metninde belirtilen şartlara uygun vesaikin ibrazı, ihracatın yapılması ve malların teslim edilmesi durumunda rücusuz bir ödeme taahhütüne dönüşmekte ve akreditiflerin Forfaiter'a temlik edilmesi sonucu iskonto işlemine konu olabilmektedir. Sonuç olarak işlemine 4 kesin ödeme taahhütünün doğması için, temlik edilecek akreditif altında ibraz edilmiş vesaikin amir bankaca kabul edilmiş olması, varsa rezervlerinin kaldırılması şarttır. Vadeli akreditifle ödeme ise akreditif şartlarına uygun vesaikler ithalatçının bankasına ulaştığında değil, akreditifte belirtilen tarihte yapılmaktadır ve bu yönü ile kredili ihracat kapsamına girmektedir. 4. Forfaiting'in işleyişi Nasıldır? Forfaiting (i) işleminde başlıca dört taraf bulunmaktadır: ithalatçı, (ii) ihracatçı, (iii) Aval veren veya Ticari Senedin Ödeneceğini Garanti Eden Banka, (iv) Ticari Senedi (alacağı) kuruluşu (Forfaiter) satın alan banka veya finans Forfaiting, ihracatçı tarafından ihracat teklifi verilmeden önce veya ihracat işlemi gerçekleştirildikten sonra olmak üzere gerçekleştirilebilir. ihracat Teklifi Verilmeden Önce Forfaiting Anlaşması Yapılması: ihracatçı, ithalatçı firmaya kredili satış teklifini vermeden önce Forfaiter'a başvurarak gerçekleştirmeyi planladığı ihracat hakkında bilgi verir. Forfaiter, ihracatın yapılacağı ülkenin 5 riskini gözönüne alarak ihracatçıya forfaiting işleminin maliyetini bildirir. Eğer ihracatçı bu maliyeti kabul ediyorsa, o tarihten forfaiting'in gerçekleşeceği, yani poliçelerin kesin satı­ şının yapılacağı tarihe kadar bir taahhüt komisyonu ödemeyi kabul ederek forfaiter'den kesin teklif ister ve anlaşmayı yapar. Daha sonra ise forfaiting maliyetini satış fiyatına ilave ederek ithalatçı firmaya kredili teklifini verir. ihracatçı ise ihracat gerçekleştikten sonra ithalatçının bankasının avaiini taşı­ yan poliçeleri forfaiter'a getirerek kendine rücu edilmemesi şartıyla satar ve iskonto edilmiş ihracat bedelini nakit olarak tahsil eder. ihracat işlemi Gerçekleştikten Sonra Fortaiting için Başvuru: Bu durumda ihracatçı ile ithalatçı arasındaki satış sözmal gönderilmekte, ihracatçı kredili mal satışı karşılığında bir banka tarafından aval verilmiş veya vadesinde ödeneceği garanti edilmiş olan ve borçlusu ithalatçı olan ticari senetleri almaktadır. Daha sonra ithalatçıdan aldığı bu ticari senetleri Forfaiter'a getirerek rücu hakkı olmaksızın iskonto ettirmektedir. ithalatçı ise aval veren banka ile yaptığı anlaşma uyarınca mal bedelini ava i veya garanti veren bankaya ödemekte ve bedeli ödenmiş senedi geri almaktadır. leşmesi uyarınca ihracatçı tarafından s. (i) Forfaiting işleminin Gerektirdiği Ön Şartlar Nelerdir? ihracatçının ithalatçıya vadeli satış yapmayı kabul etmiş olması gerekmektedir ve ihracatçı alacağını poliçe veya bono gibi borcun vade içinde, taksitler halinde (genellikle 6'şar aylık periyodlar) ödeneceği­ ni belgeleyen bir ödeme aracı ile tahsil etmelidir. (ii) Alacak, devir ve temlik edilebilir desi minimum 6 ay olmalıdır. FORFAITING iŞLEMi 1. Satış Sözleşmesi 2. Malların Yüklenmesi 4. AvaIIi Senetlerin Verilmesi ~ ...._ _ _ _ _ _ _ _ __ .- iHRACATÇı L . . -_ _ _- ' 5. Forfa ting özleşmesi 6. S netl rin Teslimi olmalı ve alacak va- EJ iTHALATÇI 3. Seneti re A al Ve ilmesi 9. Va eler nde S netlerin . isko to Edilmiş Senet Tut rının Ödenmesi tah ile ollan ası 1 . Va elerin e Senetlerin Öd nmes 8. Vadelerinde Senellerin Tahsile iHRACATÇıNıN Yollanması BANKASI L - -_ _ _- ' 11. Senellerin Vadelerinde iTHALATÇININ BANKASI Tahsili r----------- .... (iii) ithalatçının bir devlet kuruluşu veya çok uluslu bir şirket olması dışında, borçları temsil eden senetlere, 7 forfaiter tarafından kabul edilen bir banka veya kamu kuruluşu tarafından aval verilmeli veya bu senetIerin ödeneceği geri dönülemez ve şartsız olarak garanti edilmelidir. (iv) ihracatçı, ithalatçı adına ava i veya garanti verecek bankanın forfaiter tarafından kabul edilebilir olması­ nı garanti altına almalıdır. Forfaiter'ın yüksek prim uygulayacağı ülkelerden yapıla­ cak ithalatta, ihracatçı, fiyat tesbitinde forfaiter tarafından tahsil edilecek yüksek primi ihracat fiyatına yansıtacağı için, bu fiyatın ithalatçı tarafından kabul edilebilir olup olmadığını önceden araştırmalıdır. 6. Forfaiting işleminde Gerekli Dökümanlar Nelerdir? Karmaşık, vakit alıcı ve oldukça uzun yasal belgelerin düzenlenmesini gerektirmeyen forfaiting işleminde başlıca şu belgeler gerekmektedir: (i) Alış sözleşmesi (ii) ve ithalatçı bankası tarafından onaylanmış olması, catçı Dökümanların veya Akreditif metni, akreditif metnine uygunluğunun ihra- (iii) ithalatçı bankanın ödemeyi vadesinde gerçekleştir­ me taahhütü, 8 (iv) Aval verilmiş veya garanti edilmiş poliçe veya bono- lar, (vi) imza sirküleri, (vii) Temlik mektubu veya ihracatçı banka tastiki. 7. Forfaiting işleminin Başlatılabilmesi için Forfaiter'in istediği Bilgiler Nelerdir? Forfaiting işlemine geçilmeden önce, ihracatçı açısından gerçek bir ticarete dayalı olması, ithalatçının güvenilirliğinin ve senetlerdeki kabul imzalarının geçirliliğinin belirlenmesi, garantörü n ve ülkesinin riskinin değerlendirilebilme­ si için Forfaiter aşağıdaki bilgilere ihtiyaç duymaktadır: işlemin (i) Finansmana konu olan tutar, döviz cinsi ve süre; (ii) ihracatçının adı ve bulunduğu ülke; (iii) ithalatçının adı ve bulunduğu ülke; (iv) Garantörün adı ve bulunduğu ülke; (v) Forfaiting'e konu olan poliçe veya bononun şekli; (vi) Poliçe veya bonoya verilecek avalin veya garanti mektubunun şekli; (vii) Senetlerin tutarları ve vadeleri, (viii) ihracata konu olan malların cinsi: Sözkonusu malın ithalatçı ülke tarafından ithalinin yasak olmaması 9 gerekir. Ayrıca belirli mallar belirli ödeme yöntemine tabi olmakta, örneğin sadece akreditifli olarak ödenebilmektedir. Malların tüketim, yatırım ve sanayi malları şeklindeki ayırımı ise yine forfaiter'ın kararını etkilemektedir. (ix) Malların (x) iskonto edilecek senet ve diğer belgelerin forfaiter'a ibraz tarihi: Forfaiter, sözkonusu belgeleri iskonto etmeden önce kontrol edeceği için bu senetlerin forfaiter'a iskonto yapılmadan önce ibraz edilmesi gerekmektedir. teslimiyle ilgili belgelerin ibraz tarihi, (xi) Senetlerin vadelerinde forfaiter tarafından nerede tahsil edileceği: Genellikle ödeme yeri aval bankası­ nın veya garantörü n bulunduğu ülke olmakla beraber garantör, diğer ülkedeki muhabirine veya şube­ sine ödeme talimatı verebilir. Bu soruların cevaplarının bir kısmı başvuru anında veril- memiş ise veya cevaplar anlaşılır değilse Forfaiter taraından rezerv tahtında teklif yapılabilir. ilgili cevaplar, istenilen şekil­ de verildiğinde ise bu rezerv kaldırılarak forfaiting teklifi kesinleşir. 8. Forfaiting işlemi ihracatçıyı Hangi Risklere Karşı Korumaktadır? Forfaiting 10 işleminde ihracatçı anında nakit elde etmenin yanısıra, dış re karşı da Dış ği ticaretin finansmanında mevcut olan tüm riskIe- korunmaktadır. ticaretin başlıca riskler finansmanında ihracatçının karşılaşabilece­ şunlardır: (i) Politik Risk: ithalatçı ülkede savaş, devrim, sosyal karışılık gibi nedenlerle siyasal istikrarsızlığın mevcut olması halinde sözkonusudur. (ii) Transfer Riski: Borçlu ülkenin saptanmış döviz cinsi üzerinden ödeme güçlüğüne düşerek moratoryum ilan etmesi ve ödemeden kaçınması riskidir. (iii) Kur Riski: ihracat işleminin ihracatçının kendi ülkesindeki para biriminden farklı bir para birimi ile gerçekleştirilmesi halinde, ödeme sırasında kurlardaki ani değişim sonucu ihracatçının zarara uğraması riskidir. (iv) Ticari Risk: Bizzat alıcıdan kaynaklanan risktir. Her türlü kredide sözkonusu olan, borçlunun veya aval verenin ödeme sıkıntısına düşerek borcunu ödememesi riskidir. (v) Faiz Riski: Sabit faizi i kredinin sözkonusu olduğu durumda kredili satış vadesine kadar olan sürede faizler artarsa, ihracatçı faiz riski ile karşı karşıya kalacaktı r. Forfaiting işlemi sonunda ihracatçıya rücu edilmeksizin belirtilen tüm bu riskleri üstlenen Forfaiter, kendini yukarıda 11 bu risklere karşı korumak için ithalatçının kendisi ve ülkesindeki ekonomik ve siyasal yapı hakkında bilgi sahibi olmalı ve o ülkede iyi tanıdığı bir bankanın poilçelere aval vermesini istemektedir. 9. Fortaiting işleminde Kullanılan Değerli Kağıtlar Nelerdir? Teorik olarak her türlü alacak forfaiting'e konu olabilirse de uygulamada emre yazılı senet veya poliçeler güvenli oldukları için tercih edilmektedir. Poliçe, satıcı tarafından alıcı adına düzenlenmiş olan ve ödeme vadesinde, cinsi veya tutarı belirlenmiş meblağın lehdara veya hamiline ödenmesine ilişkin yazılı ve şartsız bir ödeme emridir. Poliçe düzenlemeye "keşide etmek" (to draw); poliçeyi keşide edene "keşideci" (drawee); borçlusuna da "keşideli" (drawee) denilmektedir. Poliçenin düzenlenmesi ile ilgili olarak şekil şartları mevcut olup bu şartlardan birine uyulmaması halinde poliçe hukuki niteliğini kaybeder. Poliçe ile ilgili şekil şartları ise şun­ lardır: Şartsız ödeme ifadesi, Düzenlendiği dilde poliçe Kime ödeme yapılacağının Döviz cinsi ve Keşide 12 tutarı, yeri ve tarihi, sözcüğü, belirlenmesi, Keşidelinin adı, soyadı, ünvanı Keşidecinin adı, soyadı, ünvanı ve adresi, ve adresi, Ödeme vadesi, Ülke mevzuatına veya akreditif şartlarına göre konulması gerekli kayıtlar. Poliçeler ödeme vadelerine göre ise şu şekilde sınıflan­ dırılmaktadırlar: (i) Görüldüğünde (ii) Görüldüğünden ödemeli (at sight), belirli bir tarihten sonra ödemeli (at ... days sight), Keşide (iii) tarihinden belirli bir süre sonra ödemeli (at ... days date), (iv) Konşimento tarihinden belirli bir süre sonra ödemeli (at ... days after Bill of Lading). (v) Belirli bir tarihte ödemeli (on 15th April 1996) Poliçeler ciro edilerek el değiştirebilirler ve borçlu tarafın­ dan kabul edilmemesi veya ödenmemesi halinde protesto edilerek yasal işleme konulabilirler. EI değiştirebilme (negotiable instrument) özelliği ise poliçenin iskonto yolu ile bir finansman aracı olarak kullanılmasını sağlamaktadır. Poliçeye aval veren gerçek veya tüzel kişinin kredi değerliliğine göre finans kuruluşları poliçeyi iskonto ederek ihracatçıya ödeme vadesinden önce finansman sağlarlar. Finansman aşaması ndan önce borç alacak ilişkisinin poliçe üzerinde oluşması için öncelikle poliçeler mal ve hizmet satışını temsil eden vesa13 ikle birlikte banka veya finansman kuruluşuna ibraz edilir. Bu ibraz ise Kabul Kredili Akreditif veya Kabul Kredili Vesaik Mukabili işlem şeklinde olmak üzere iki yolla gerçekleştirilir. Kabul Kredili Akreditif'te ihracatçı istenen belgeleri e beraber amir banka 1 veya teyit bankası 2 üzerine keşideli poliçeyi muhabir bankaya 3 ibraz eder. Muhabir banka yaptığı inceleme sonucu vesaikin akreditif şartlarına uygun olduğuna karar verirse, poliçeyi kabul ederek keşideciye (akreditif lehdarına) iade eder. Keşideci ise elindeki banka kabullü poli- Amir Banka (Opening Bank, Issuing Bank): Akreditif amirinden aldığı talimata göre akreditifi açan bankadır. Akreditif amirinden yani ithalatçı­ dan aldığı talimatı satıcıya (Iehdara) iletir ve akreditif şartlarının yerine getirilmesi halinde ödemeyi yapar. Akreditif gereğince devir ve ciro yapı­ lacaksa, lehdar tarafından çekilen poliçeyi iyi niyetli hamiilere rücu etmeksizin ödemeyi taahhüt eder. 2 Teyit Bankası (Conforming Bank; Lehdara akreditifi teyit eden, yani akreditif şartlarına uygun vesaikin ibrazı halinde ödeme yapma veya poliçeyi kabul etme taahhütünde bulunan bankadır ve amir bankanın ödemeyi karşılayamama riskini üstlenmektedir. Teyit bankaları, amir bankalar adına kredi çıkartmak suretiyle teyit limiti tesbit ederler ve bu limit içerisinde işlem yaparlar. 3 Muhabir Banka (Advising Bank; Akreditifi satıcıya (Iehdara) bildiren, onun ülkesinde bulunan ve akreditif işlemlerine aracılık eden bankadır. Sadece akreditifi satıcıya iletir ve ödemenin yapılmaması konusunda herhangi bir sorumluluk üstlenmez. Muhabir banka, çeşitli durumlar için farklı isimler alabilmektedir. Akreditifi teyit ettiği zaman teyit bankası (conforming bank); lehdara ödeme yaptığı zaman ödeyen banka (paying bank); keşide edilen poliçeyi kabul ettiği zaman kabul eden banka (accepting bank); poliçeyi ciro ettiği zaman ise iştira eden banka (negotiating bank) isimlerini alır. 14 çeyi ya vade sonuna kadar portföyünde saklar ya da vadesinden önce iskonto ettirir. Kabul Kredili Vesaik mukabili ödemede ise satıcı tarafın­ dan bankasına verilen talimatta malların mülkiyetini temsil eden vesaikin alıcıya teslimi, poliçenin alıcı (keşideli/borçlu) tarafından kabul edilmesi şartına bağlıdır. Satıcı, borçlunun kredi değerliliğine göre sadece borçlunun poliçeyi kabul etmesini yeterli bulmayarak borçlunun bankasının avaiini de isteyebilir. Özellikle poliçeyi iskonto ettirmek istiyorsa, poliçenin alıcı tarafından kabulünün yeterli olup olmadığı, borçlunun isminin ve itibarının iskontoyu yapacak finans kuruluşun­ ca ne kadar bilindiğine bağlıdır. Bono ise alıcı tarafından satıcı adına düzenlenen ve ödeme vaadinden ibaret kambiyo senedidir. Ticari vesaik, ihracatçının düzenlediği poliçenin kabulü yerine ithalatçının borçlu sıfatıyla imzaladığı bono karşılığında teslim edilmektedir. Ödeme vadesinde ise bono, hamili tarafından banka aracılığıyla borçlusuna ibraz edilir. Bono da poliçe gibi ciro yolu ile el değiştirebilir ve ödenmemesi halinde protesto yolu ile kanuni işleme konulabilir. Poliçede olduğu gibi bononun da ödenmesi bankalarca garanti edilebilir, yani bankalar tarafın­ dan aval verilebilir. Bono ile poliçe arasında başlıca fark ise borçlu tarafından hazırlanıp imzalanmasıdır. Sonuç olarak, forfaiting işlemine tabi tutulan borç alacak kabul görmüş bono veya poliçeler kullanılmaktadır. Bu senetler üzerinden yapılan iş­ lemler basit ve hızlıdır. Borcun toplamı çeşitli sayıda bono ilişkilerinde, çoğunlukla uluslararası 15 veya poliçeye taksitler halinde dağıtılabilir. Örneğin, beş yıl vadeli bir borç eşit tutarlarda on poliçe veya bonoyo dağıtıla­ bilir. Bono ve poliçeye kıyasla daha az tercih edilen diğer ödeme araçları içerisinde ise vadeli akreditifler ve banka teminat mektupları yer almaktadır. 10. Forfaiting işlemine Konu Olan Bono ve Poliçelerden Hangisi Daha Çok Kullanılmaktadır? Dış ticarette bono, poliçe kadar yaygın değildir. Ancak forfaiting işlemind~ Forfaiter bonoyu tercih etmektedir. Bunun nedeni ise "rücu etmeme" (without recourse) kaydı açısından bono ile poliçe arasında hukukerybir fark bulunmasıdır. Ticari senetlere ilişkin Cenevre Toplahtısında belirlenen kurallara göre, poliçe keşidecisi, yani poliçeyi düzenleyip imzalayan alacaklı her zaman için poliçenin ödenmemesi halinde ödeme sorumluluğuna sahiptir. Poliçeye, ödenmemesi halinde kendine rücu edilmeyeceğine ilişkin bir kayıt koysa bile bu ibare, poliçe bedelinin ödenmemesi halindeki sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Bu nedenle poliçeli işlemde, Forfaiter'dan ihracatçıya rücu edilmeyeceğine ilişkin yazılı bir taahhüt de alınmaktadır. Diğer taraftan bonoyu "without recourse" kaydıyla ciro eden lehdar, herhangi bir sorumluluktan kurtulmaktadır. Dolayısıyla bononun without recourse kaydıyla ciro edilerek Forfaiter'a satılması, riskten kurtulunması hususunda daha kesindir ve bir sorun yaratmamaktadır. 16 11. Forfaiting işlemi Hangi Döviz Cinsi Üzerinden Gerçekleştirilir? Günümüzde forfaiting işlemleri genellikle Amerikan Doları, Alman Markı ve isviçre Frangı üzerinden gerçekleştiril­ mektedir. Fakat Japon Yeni, Sterling, Hollanda Florini ve isveç Kronu üzerinden yapılan dış ticaret işlemleri de forfaiting'e konu olabilmektedir. Prensip olarak orta vadeli döviz pazarının bulunduğu her yerde forfaiting işlemi gerçekleşti rilebilmektedir. Başka bir ifadeyle bir para birimi, vadeli döviz piyasasında işlem görüyorsa, bu para cinsi üzerinden yapı­ lan işlemler forfaiting'e konu olabilmektedir. Burada önemli olan husus, paranın bir ülkeden diğerine kolaylıkla transfer edilebilir olmasıdır. Eğer forfaiting işlemi dünya döviz piyasasında az talep edilen bir para birimi üzerinden gerçekleştirilir­ se, finansman kurumları kur ve transfer riskini vadenin kısal­ tılması yolu ile gidermeye çalışacaklardır. Senetlerin hazırlandığı para birimi, ödeme yerinin ulusal para biriminden farklı ise, senetlerin üzerine "effective" ibaresi konulur. Bu ibare, ödemenin mutlak surette senette yazılı para cinsi üzerinden yapılması gerektiğini belirtmektedir. 12. Forfaiter'in Aradığı Güvenceler Nelerdir? Alacakların rücu edilmeksizin satın alınması prensibi nedeniyle Forfaiter, ithalatçının mal bedelini ödememesi olasılı­ ğına karşı, satın alacağı bono (emre yazılı senet) veya poliçenin bir bankanın aval veya garantisi ile güvence altına alın- 17 masını ister. Garanti mektubu ve aval aynı öneme sahiptir ve her ikisi de borçlunun ödeme yapmaması halinde belirli bir tutarın belirli bir vadede ödeneceğini taahhüt etmektedir. Garantör banka, borçlunun ülkesinde uluslararası işlem yapan ve fortaiter tarafından kabul edilebilir bir banka olmalıdır. Sözkonusu güvence, forfaiter'ın ihracat bedelinin ödenmesi riskinin azaltılması açısından olduğu kadar bono veya pal içenin ikincil piyasada tekrar iskonto edilmesi açısından da önemlidir. 13. Aval Ne Demektir ve Aval ile ilgili Şekil Şartları Nelerdir? Aval, poliçe veya bononun ön yüzüne vadede gerçekleştirileceğinin kayıtsız ve ranti edildiği uluslararası bir uygulamadır. yazılan, şartsız ödemenin olarak ga- Sözkonusu uygulamada kefaletin devri sadece poliçe veya bononun ciro edilmesi ile mümkün olduğundan, aval tercih edilen bir kefalet şeklidir. Aval; Poliçenin yüzüne (... .1 .... ) adına aval içindir veya Per aval for (name of drawee / foreign buyer) 18 kelimeleri ile rak bankanın adı yazılıp yetkililerce imzalana- yapılır. Bono için ise bononun yüzüne sadece "Aval içindir" veya "Per Avaı" kelimelerinin yazılması ve banka isminin gösterilmesi, yabancı alıcı adına aval vermek için yeterlidir. 14. Garanti Mektubu Nasıl Olmalıdır? Aval bazı ülkelerin mevzuatında yer almadığından bu durumda garantör ödeme taahhütünü ayrıca düzenleyeceği bir garanti mektubu ile verir. Garanti mektubunda sadece toplam meblağ değil varsa taksit tutarları ve vade tarihleri de yazılmalıdır. Çünkü iskonto değeri bu bilgiler üzerinden hesaplanacaktır. Ayrıca garanti mektubu gayrikabili rücu olmalı, yani dönülemez olmalı; devredilebilir olmalı; şartsız olmalı, müstakil olmalı, yani verilecek garanti, dayandığı satış sözleşmesinin hükümlerinin yerine getirilmesine bağlı olmamalı; bölünebilir olmalı, parti parti yapılacak ödeme tutarları ve vadelerin herbiri belirtilmelidir. 15. Vadeli Akreditif, Forfaiter için . Bir Güvence Unsuru Olarak Nasıl Bir Rol Oynar? Forfaiter için en geçerli ödeme araçları poliçe, bono ve 19 devredilebilir garanti mektubu olmakla beraber Forfaiter Vadeli Akreditifi de temlik yolu ile satın alabilir. Vadeli akreditif, akreditif şartlarına uygun vesaikin bankaya ibraz edildiği tarihten veya taşıma belgesinin (konşi­ mentonun) tarihinden belirli bir süre sonra akreditif bedelinin amir banka veya teyit bankası tarafından ödeneceğini taahhüt eden bir ödeme aracıdır. Akreditif lehdarı ihracatçı, akreditifi kullanmakla alıcısına belirli bir süre kredi kullandırmış olmakta, yani malları sevkettiği halde mal bedelini akreditifte öngörülen sürenin (örneğin 180 gün) bitiminde tahsil etmeyi kabul etmektedir. Bu süreye ait faizi ise mal bedeline ilave etmekte veya vade sonunda mal bedelinden ayrı olarak tahsil etmektedir. Akreditif bedelinin belirli bir süre sonunda ödeneceğinin bir banka tarafından kabul edilmesi ise aynen garanti mektubunda veya aval verilmiş poliçe veya bonoda olduğu gibi forfaiter için bir güvence niteliği taşımaktadır. Burada forfaiter için önemli olan husus, akreditifin bono veya poliçe gibi kolayca el değiştirebilen bir araç olmaması nedeniyle kendisine uygun bir biçimde devir veya temlik edildiğinden emin olunulmasıdır. Akreditifin açıldığı, forfaiter'a ihbar veya teyit bankasınca bildirilir. ihbar veya teyit bankası akreditifi forfaiter'a temlik ederken amir bankaya da gerekli bilgiyi vererek ödeme vadesinde ödemenin forfaiter'a yapılmasını garanti altına alır. Vadeli Akreditifin forfaiter'a devredilmesinin amacı vardır: 20 başlıca iki 1. Akreditif lehdarı ödeme vadesi sonuna kadar beklemek istemediğinden akreditifi finanse edecek bir forfaiter bulur ve ihbar bankasına temlik talimatı verir. 2. Akreditifi ihbar/teyit bankası finanse eder. Fakat ödeme vadesine kadar amir bankanın riskini taşı­ mak istemediğinden kendi adına Forfaiter'a temlik ederek akreditifi elinden çıkartır. 16. Forfaiter'in Kredi Analizi Nasıl Yapılmaktadır? Forfaiting şirketlerinin çoğu bankalar veya bankaların iş­ tirakleri olan kuruluşlardır. Dolayısıyla kredi analizi, işlemin bir parçasıdır. ihracatçının finanse edilmesinden önce Forfaiter'ın aşağıdaki sorulara cevap bulması gerekmektedir: (i) Ülke riski açısından işleme konu olacak ülke limitlerinde bir boşluk var mıdır? (ii) Garantörün kredi var mıdır? değerliliği konusunda bir kuşku (iii) Teklif edilen ticari işlem uygun bir teklif midir? (iv) ihracatçı ve ithalatçının kredi değerliliği hususunda bir şüphe var mıdır? (v) Senetler, kabul edilebilir bir fiyattan satılabilecek midir? Bu işlemde banka garantisi veya aval sözkonusu 0121 duğunda Forfaiter tam bir kredi analizi yapmayarak esas olarak (iv). sorunun yanıtını bulmaya çalışmaktadır. Garantör ise bir banka veya devlet kuruluşu olduğundan onun itibarının saptanmasında bir zorluk ile karşılaşılmaya­ caktır. Sonuç olarak Forfaiter ihracatçının başvurusuna kısa sürede cevap verebilmektedir. Hızlı karar verilmesi ise işlemin en önemli özelliğidir. Bu sürenin kısalığı, Forfaiter'lar arasın­ da rekabet unsuru olarak önemli bir roloynamaktadır. 17. Forfaiting işleminin ikincil Bir Piyasası Var mıdır? Forfaiter, iskonto edilmiş bono veya poliçeleri satın alarak bir yatırım yapmış olmaktadır. Fakat Forfaiter kimi zaman kaynaklarını bu yatırıma bağlamak istemeyerek satın almış olduğu bono ve poliçeleri başka bir Forfaiter'a satmak isteyebilir. Bu ise ikincil piyasanın varlığı halinde mümkündür. Uygulamada, Forfaiter ikincil piyasayı kullanarak varlık­ larını likit hale getirebilmekte ve diğer finansman araçlarına yönelebilmekte; ya da forfait edilen kağıtlarla yatırım portföyünü genişletebilmektedir. ikincil piyasaya olan talep, faiz oranları ile yakından iliş­ kilidir. Forfaiting, sabit faizli bir finansman yöntemi olduğun­ dan faiz oranları yükseldiği zaman talep daha da artmakta, faizler düştüğünde ve likiditenin fazla olduğu dönemlerde ise 22 forfaiting talebi azalmakta ve piyasada daha az poliçe veya bono işlem görmektedir. 18. Forfaiting işleminde Toplam Maliyet Nelerden Oluşmaktadır? Bu işlemde maliyeti oluşturan başlıca kalemler şunlardır: Fon Temin Etme Maliyeti: Forfaiting işleminin yapıldığı para cinsinin Euro pazarlardan temin edilmesi maliyetidir ve bu maliyet Euro piyasalardaki faiz oranına bağlıdır. Başka bir ifadeyle, bankanın faiz riski ve para kullandırma karşılığı uygulayacağı fiyat, sözkonusu para biriminin aynı dönemde yapılacak vadeli işlemler için Euro pazardaki maliyeti dikkate alı narak hesaplan maktad i r. Ticari Riske Karşı Korunma Maliyeti: Sabit faizli teklif verilmesi durumunda iskonto edilen poliçelerin vadeleri süresince oluşacak faiz değişiminden korunmak için alınan ek komisyon bedelidir. Politik ve Transfer Riskinden Korunma Maliyeti: itülkenin kredi değerliliğine ve piyasa koşullarına göre belirlenmektedir. Bu risk karşılığında, ülkelere göre % 0.5 ve % 3.5 arasında değişen oranlarda bir komisyon bedeli ihracatçı tarafından ödenmektedir. halatçı Kur Riski: Forfaiter, kendi ulusal parası dışında diğer bir para birimi üzerinden düzenlenmiş kağıtları satın alabilir. Bu durumda üstlendiği kur riskini "hedge" etme, yani kur 23 riskinden kurtulmak için "swap" ve "forward"4 işlemleri yaparak yabancı parayı kendi parası karşılığında satın alma yoluna gider ve bunun maliyetini de prim olarak yansıtır. 4 Fiyatlarda ve kurlarda oluşacak dalgalanmalann yaratacağı belirsizliklere karşı korunma yöntemlerinden biri de vadeli (forward) işlemlerdir. Böylece, belirli bir miktar mal, menkul kıymet veya dövizin, gelecekte belirli bir tarihte, işlemin yapi/dığı tarihte belirlenen fiyattan alim ve satı­ mı taahhüt edilmektedir. Swap ise gelecekte yapılacak ödemelerin önceden belirlenmiş şartlar çerçevesinde taraflar arasında değişimi olarak tanımlanmaktadır. Başlı­ ca, para (döviz) swapı ve faiz swapı olmak üzere iki türlü olarak gerçekleştirilmektedir. Faiz swapı, kredi değerliliği farklı iki firmanın, aynı tutarda fakat faiz oranları farklı olan borçlarının gerektirdiği ödemeleri, belirli bir süre için değiştirmesidir. Faiz swapının yapılmasının başlıca nedenleri arasında kredi değerliliği yüksek olmayan firmaların veya ülke riski yüksek olan kuruluşların uluslararası piyasalardan sabit faizle borçlanma olanağının bulunmaması; diğer ülkelerdeki mali piyasaların sağlaya­ biieceği yüksek getiriden yararlanma isteği yeralmaktadır. Faiz swap ın­ da, sabit faizle borçlanan firma, bunu değişken faize dönüştürebilmekte veya bunun tam tersini yapabilmektedir. Başka bir ifadeyle, sabit faizle borçlanan firma değişken faizle ödeme yapmakta; değişken faizle borçlanan firma ise sabit faizle ödeme yapmaktadır. Para veya döviz swapında ise farklı döviz cinsi üzerinden olan borçların sözkonusudur. Para swapı yapılmasının başlıca nedenlerinden biri istenilen para cinsinden kaynak bulunmaması halinde başka para cinsinden kaynak bulunup bunun istenilen para cinsine dönüştürül­ mesidir. Diğer bir neden ise istenilen para cinsi yerine daha düşük faiz başka bir para birimi cinsinden kredi sağlanıp istenilen para birimine dönüştürülmesi yolu ile kaynak maliyetinin azaltılmasıdır. Kaynak maliyetinin azaltılması ve borçlunun uluslararası sermaye piyasalarının daha önce kendisine kapalı bölümlerine girerek fon temin etmesi, bu yöntemin başlıca faydaları arasındadır. Bu yöntem, değişik para birimlerinin cari faiz oranları arasındaki farkı sabitleştirmek için kur dalgalanmaları­ na karşı koruyucu bir teknik olarak da uygulanmaktadır. değitirilmesi 24 Bu maliyet yaratıcı unsurların yanısıra taahhüt komisyonu ve marj süresi de maliyet unsurları arasında yer almaktadır ve bu iki faktör Soru 20'de ayrıntılı olarak açıklanmakta­ dır. 19. Forfaiting işleminin ithalatçıya Maliyeti Nedir? Forfaiting işleminin ithalatçıya maliyeti sadece kendi bankasına ödeyeceği garanti veya aval komisyonundan oluşur. Bu komisyon, ithalatçı ve garantör arasında yapılan pazarlık sonucu belirlenir ve bono veya poliçenin nominal değe­ rinin belirli bir yüzdesi üzerinden hesaplanır. Komisyon bedeli ise anlaşmaya veya bankanın prensibine göre üç aylık, altı aylık dönemlerin başında veya yıllık peşin olarak ithalatçı tarafından bankasına ödenir. Eğer ithalatçı bir kamu kuruluşu veya çok uluslu bir şir­ ket ise Forfaiter tek başına ithalatçının riskini yeterli kabul ederek onun bankasından aval alması hususunda ısrar etmeyebilir. Bu durumda ithalatçının normalde kendi bankası­ na ödeyeceği aval komisyonuna eşit bir komisyon, Forfaiter tarafından ithalatçıdan talep edilebilir. Bu durumda Forfaiter banka riski yerine ticari bir risk üstlenmiş olmaktadır. 25 20. Forfaiting işleminin ihracatçıya Maliyeti Nedir? ihracatçı açısından maliyetler üç ana unsurdan oluşmak­ tadır. Bunlar; iskonto oranı yani fortaiter'ın poliçe veya bonoyu satın aldığında uygulayacağı faiz oranı, taahhüt komisyonu ve marj süresidir. iskonto: Forfaiting işleminde faiz iskonto şeklinde olmaktadır. Poliçenin nominal değeri üzerinden hesaplanan iskonto tutarı düşülerek kalan miktar Forfaiter tarafından ihracatçıya ödenmektedir. Genelde Forfaiter iskonto oranını belirlerken piyasa faiz gözönünde bulundurmaktadır. Daha sonra bu faiz oranı üzerinden ne kadar prim isteyeceğine karar verir. Primi belirlerken, yüklendiği riskleri gözönüne almaktadır. oranını Forfaiter, ilk aşamada poliçe veya bononun güvenilir bir garantör tarafından güvence altına alınmasını isteyeceğin­ den ticari risk unsuru düşüktür. Normalolarak aval, ithalatçı tarafından temin edildiğinden ihracatçının bu konuda bir masrafı yoktur. Ancak ithalatçı avali temin etmek istemediği takdirde; Forfaiter alıcının kredibilitesine bağlı olarak poliçe veya bonoyu banka avali olmadan iskonto etmeyebilir veya ticari riski üstleneceğinden banka avaIIi işleme kıyasla daha yüksek bir iskonto oranı uygulayabilir. Forfaiting işleminde problem daha çok politik istikrarsız­ veya transfer yapılamaması hususlarında çıkmaktadır. Forfaiting, borçlu ülkenin risklilik derecesine göre ülkeden lık 26 ülkeye değişen bir prim oranı belirler. Forfaiting, üstlendiği risklerin yanısıra kendi yönetim masraflarını ve beklediği kar oranını da düşünerek belirlediği oranı prime ekleyebilir. Opsiyon Komisyonu: Bankanın veya finans kuruluşu­ nun forfaiting için ileri sürdüğü koşulların ihracatçı tarafından kabul edilmesine kadar geçen süre opsiyon süresi olarak adlandırılmaktadır. Opsiyon süresi üç gün veya daha kısa ise bankalar bu süre için bir komisyon tahsil etmemektedirler. Kaç günlük bir süreden sonra opsiyon komisyonu alınacağı ise Forfaiter tarafından kararlaştırılır ve bu komisyon bedeli anlaşmanın başlangıcında ödenir. Senet bedeli üzerinden bir defaya mahsus olarak alınan bu komisyonun oranı genellikle % 1/18'dir. Taahhüt Komisyonu: Opsiyon süresi içerisinde ihrateklifini kabul etmemesinden itibaren senetlerin fiilen iskonto edildikleri tarihe kadar geçen süre boyunca Forfaiter'in taahhütünü açık tutması karşılığı ödenen bir bededir ve bu bedel senelik % 3/4 ile % 1/5 arasında değişmektedir. Genellikle ayda %01 oranında ve peşin olarak tahsil edilir. ihracatçı malın satış fiyatını belirlerken bu komisyonu gözönünde bulundurmalıdır. catçının Forfaiter'ın Taahhüt süresi 6 ay veya daha uzun olabilmektedir. Belirli bir taahhüt süresini içeren forfaiting işleminde faiz oranı (iskonto oranı) böyle bir sürenin sözkonusu olmadığı işlemle­ re uygulanan faiz oranından daha yüksek olmaktadır. 27 Bazı durumlarda taahhüt komisyonunun ödenmesine iskonto edilecek senetleri temin edemediği ve Forfaiter'a ibraz edemediği zaman kendisinden bir ceza komisyonu ödenmesi istenebilir. rağmen satıcının Marj Süresi (Grace Period): iskontoya esas olan süre, senetlerin iskonto edildikleri tarihten senet vadesine kadar geçen süredir ve senedin vade tarihindeki valörüyle ödenmesi beklenmektedir. Ancak, uygulamada durum daha farklıdır ve senet bedelinin aval bankasınca ödenmesi, ilgili ülkedeki bürokratik engeller, transfer emrinde bilgi eksikliğinden kaynaklanan gecikmeler vb. nedenlerle her zaman vade de gerçekleşmeyebilir. Her geçen gün, Forfaiter için faiz kaybı demek olduğu için böyle bir gecikme olasılığına karşı Forfaiter iskonto faizinin hesaplanmasında esas gün sayısına birkaç gün ilave eder.Ek süre, genellikle 2-3 gün içinder ve bu süre 20 güne kadar çıkabilir. Eklenen bu süreler fiil ödeme tarihini geçiyorsa, gecikilen her gün için ek faiz hesaplanır. 21. Forfaiter'in iskonto Hesabında Kullandığı Yöntemler Nelerdir? Forfaiting işleminde Forfaiter ihracatçıya ödeme vadesinden önce bir finansman sağlamakta, başka bir ifadeyle kredi temin etmekte ve bu kredi için uyguladığı faiz ise iskonto şeklinde olmaktadır. Finansman aşamasında, poliçe veya bononun nominal değeri üzerinden iskonto tutarı düşülerek kalan miktar ihracatçıya verilmektedir. iskonto oranının hesaplanmasında kolaylığı açısından ticari iskonto (straight 28 discount) yöntemi kullanılmaktadır. Hesaplamada uygulanan formül ise şu şekildedir: i= ND x v x f 100 x 360 iD = ND - i Yukarıdaki formülde yer alan değişkenlerin anlamları, : iskonto Tutarı; iD : iskonto Edilmiş Değer; ND : Bono veya Poliçenin Nominal v : Vade (Gün Değeri; Sayısı); : iskonto Oranı iskonto oranı (f), ilgili döviz cinsi için piyasada belirlenmiş olan LIBOR'a borçlu için saptanan prim değerinin eklenmesi ile bulunur. Örneğin bir Mısır bankası için piyasadaki prim % 3 ve vade tarihinden iki iş günü önceki 9 aylık LIBOR, US $ için % 6.75 ise iskonto oranı % 9.75 olacak ve buna göre 100.000 $ nominal değerli, 270 gün vadeli bir senedin toplam iskonto oranı ise; i = 100.000 x 270 x 9.75 100 x 360 29 i = 7.312,50 US $ olarak bulunacaktır. Yukarıdaki formül ile bir seri halindeki iskonto veya poliçelerin her birinin tek tek iskonto tutarları hesaplanır ve bu değerlerin toplamı, toplam iskonto oranını verir. Tüm poliçe iskonto oranlarının teker teker bulunarak toplanması yerine, kullanılabilecek diğer bir yöntem ise ortalama ömür yöntemidir. Ö : Ortalama Ömür V1 : ilk Poliçenin Vadesi V 2 : Son Poliçenin Vadesi Bu durumda tüm bono veya poliçeler tek bir bono veya poliçe gibi dikkate alınarak iskonto miktarı şu şekilde bulunur. Öxf i =ND - -x -100 x 360 30 Örnek: A) Ticari iskonto Yöntemi ile Forfaiting Maliyetinin Hesaplanması Meblağ : 2.000.000 DM Vade : 4 yıl, Poliçe : 8 adet Peşinat : % 10; 200.000 DM Kredili Miktar : 1.800.000 DM Fortaiting Faizi : %6/yll 6'şar aylık ödeme Fortaiting işleminin Gerçekleşeceği Gün Poliçe Tarih: 1 Mart 1990 Sayısı (6 ay + 5 gün) Vade Sonu Ana Para 1 186 1 Eylül 1991 225.000 iskonto 6.975 Net Tutar 218.025 2 370 1 Mart 1992 225.000 13.875 211.125 3 552 1 Eylül 1992 225.000 20.700 204.300 4 736 1 Mart 1993 225.000 27.600 197.400 5 916 1 Eylül 1993 225.000 34.350 190.650 6 1101 1 Mart 1994 225.000 41.287 183.713 7 1283 1 Eylül 1994 225.000 48.112 176.888 8 1465 1 Mart 1995 225.000 54.937 170.063 1.800.000 247.836 1.552.164 31 Peşin Ödeme : 200.000 DM iskonto Edilmiş Net Tutar : 1.552.164 DM Toplam Ele Geçecek Miktar : 1.752.164 DM B. Ortalama Ömür Yöntemi ile Fortaiting Maliyetinin Hesaplanması .. Ortalama Omür = ilk Poliçe Vadesi + Son Poliçe Vadesi 186 + 1465 2 2 = 825.5 . Nominal Değer x Ortalama Ömür X Faiz Oranı 1.800.000 x 825.5 x 6 100 x 360 36.000 1=------------------------ i = 247.650 DM iskonto Edilmiş Net Tutar = 1.800.000 DM - 247.650 DM = 1.552.350 DM 22. ihracatçının Faiz Hesabında Kullandığı Yöntemler Nelerdir? ihracatçı, ithalatçıya vadeli satış kredisi tanıdığından hesaplanan faiz bedelini de eklemektedir. Faiz hesaplamasında ise şu yöntemler uygulanmaktadır: malın satış fiyatına A. Basit Faiz Yöntemi: Mal bedeli kısa vadeli bir borca 32 aitse ve borcun tamamı bir defada ödenecekse basit faiz yöntemi uygulanmaktadır. Örnek: Tutar (ND = 100.000 DM V (Vade, Gün Sayısı) = 8 ay, 240 gün f (Faiz Oranı) i= ND x V x f 100 =_1 00.000 ~40 x 8 = 5.333 x 360 100 DM x 360 Ana paraya faiz tutarı da eklenerek borç bedeli bulunur. Borç Bedeli Bazı = 100.000 DM = 5.333 durumlarda 6 aylık DM Birikmeli Faiz = 105.333 DM Hesabı da yapıla- bilir. Bu durumda 6 aya kadar olan faiz ana paraya ilave edilir. Kalan 2 aylık faiz ise bulunan tutarın üzerine eklenir. Yukarıdaki örneği birikmeli faiz yöntemi ile hesaplarsak: 6 aylık Faiz Tutarı = Borçlanma Miktarı = 100.000 DM + 4.000 DM 100.000 x 180 100 x 360 x8 = 4.000 DM 33 = 104.000 DM 2 aylık ilave Faiz 104.000 x 60 x 8 100 x 360 Tutarı Toplam Borçlanma Miktarı = 1.386 DM = 104.000 DM + 1.386 DM = 105.386 DM B. Mürekkep Faiz Yöntemi: Bir yıldan uzun vadeli satış kredilerine uygulanır. Mürekkep Faiz Formülü şu şekildedir: p GO = ŞD x (1 + _ _ )n 100 GO : Gelecek ŞD : Şimdiki p : Faiz n : Vade Değer Değer Oranı (yıl sayısı) Örnek: Anapara Faiz (ŞD) Oranı (p) = % 8 Kredi Vadesi 34 = 100.000 DM yıllık, birikmeli = 2 yıl sonra bir defada GO = 100.000 DM x (1 +0.8)2 = 324.000 DM Altı aylık Birikmeli Faiz yöntemi esas alınsaydı, 1.08 yerine 1.04 kullanılacak ve kaç adet altı aylık dönem varsa o katsayı ile çarpılacaktı. Yukarıdaki örnekte 2 yıl içinde 4 adet 6 aylık dönem mevcuttur.. GO = 100.000 DM x (1 +0.4)4 = 384.160 DM C. Taksitle Ödeme : Fabrika için gerekli teçhizat ve iş makinaları gibi yatırım orta ve uzun vadeli krediler kapsamında satılmaktadır ve bunlara ilişkin kredilerin ödenmesi 6 aylık dilimler halinde gerçekleştirilmektedir. Taksit ödemeleri ise bono veya poliçelere bağlanmaktadır. malları Örnek: Meblağ = 2.000.000 DM Vade = 5 yıl Faiz Oranı Toplam Poliçe Sayısı =% 8 = 10 adet 35 Gün Poliçe Sayısı (Senet Vadesi) Azalan Bakiye Ana Para Üzerinden Faiz Senet Tutarı 1 180 200.000 80.000 280.000 2 360 200.000 72.000 272.000 3 540 200.000 64.000 264.000 4 720 200.000 56.000 256.000 5 900 200.000 48.000 248.000 6 1080 200.000 40.000 240.000 7 1260 200.000 32.000 232.000 8 1440 200.000 24.000 224.000 9 1620 200.000 16.000 216.000 10 1800 200.000 8.000 208.000 2.000.000 440.000 2.440.000 Azalan bakiye üzerinden faiz hesaplanmasında ilk satır­ da 2.000.000 DM'ln altı aylık faizi hesaplanır. ikinci satırda 1.800.000 DM'ln altı aylık faizi hesaplanır. Üçüncü satırda ise 1.600.000 DM'ln altı aylık faizi hesaplanır ve işlem azalarak devam eder. Azalan bakiye yöntemi yerine her bir 200.000 DM'lık dilim üzerinden mürekkep faiz hesaplaması da yapılabilir. Yani % 8 faiz oranı için yıııık büyüme faktörü olan 1.08, altı ay için 1.04 alınır. Bu yöntemde birinci altı ay için DM 200.000 ile 1.04 çarpılarak faiz oranı bulunur. ikinci altı ayı için ise birinci altı aylık dönem için bulunan senet tutarları (1.04)2 ile çarpı­ larak hesaplanır. 36 Yukarıdaki örneğe uygularsak; Birinci altı aylık dönem için == 200.000 DM x 1.04 senet tutarı == 208.000 DM ikinci altı aylık dönem için senet tutarı == 208.000 DM x (1.04)2 == 224.972 DM Üçüncü altı aylık dönem için senet tutarı == 224.972 DM x (1.04)3 == 252.688 DM ilk yöntemde senet tutarı 280.000 DM'dan başlayıp DM 271.000'e doğru azalarak giderken ikinci yöntemde 208.000 DM'dan başlayıp DM 224.972'e doğru artarak gitmektedir. 23. Forfaiting işleminde ihracatçının Riski Nedir? ihracatçının bir başka finansman yöntemini tercih etmemesinden kaynaklanan risktir. ihracatçı, ithalatçının taahhüt süresi içinde kontratı iptal etmesi ya da herhangi bir nedenle kontratın tamamlanmaması halinde de bir risk ile karşı karşı­ yadır. Böyle bir durumda ihracatçının Forfaiter'ın zararını tazmin etmesi gerekebilir. ihracatçı için diğer bir risk ise taahhüt süresi içinde poliçe ya da bononun kendi kabul ettiği para birimi üzerinden 37 değil de başka bir para birimi üzerinden sözkonusu olmaktadır. hazırlanması halinde 24. Forfaiting işleminde ithalatçının Riski Nedir? Poliçe veya bono ile ödeme taahhütünde bulunan ithaödeme vadesinde ödemeyi yapmakla yükümlüdür. Borcun faiz oranı senet değerine eklendiği sürece faiz oranların­ daki değişmeler ithalatçıyı etkilemeyecektir. Yine, bono veya poliçe ulusal para cinsinden hazırlandığı takdirde ithalatçının parite değişiklikleri ile ilgili bir riski sözkonusu olmayacaktır. Ancak ulusal para birimi istikrarsız ise hiçbir Forfaiter orta vadeli finansman sağlamayacağı için ve senet istikrarlı bir para birimi üzerinden hazırlanacağı için ithalatçının gelecekte teslim döviz (forward currency) anlaşmalarını dikkate alması, kur riskinin önlenmesi açısından önem kazanmaktadır. Iatçı, Forfaiting işleminde borçlar, ithalatın yapıldığı anda dedaha ileri bir tarihte gerçekleşmektedir. Vadeli borçların dikkate alınmaması ise ithalatçı firmayı ileride nakit riski ile ğil, karşı karşıya bırakabilecektir. 25. Forfaiting işleminde Garantörün Riski Nedir? Forfaiting finansman yönteminde garantör, vadesi geldipoliçe veya bonoyu ödemeli veya ithalatçı tarafından ğinde 38 ödenmesini garanti altına almalıdır. ithalatçının ödemeye geciktirmesi riskine karşı garantör belirli bir likit miktarını sürekli atıl tutmaııdır. Atıl tutulan fonlar ise garantör için bir maliyet unsurudur. ithalatçının hiç ödeme yapmaması durumunda ithalat bedeli garantör tarafından ödeneceği için sözkonusu iş­ lemin ithalatçıya maliyeti daha da yüksek olacaktır. Bu durumda garantör için en etkin kontrol mekanizması, herhangi bir sektör veya sanayi için topluca veya tek bir müş­ teri için kredi limiti açılması ve garanti talebinin bu !imit içerisinde değerlendirilmesidir. 26. Forfaiting işleminde Forfaiter'in Riski Nedir? ihracatçıya Forfaiting teklifinin götürülmesinden işlemin kabulüne kadar geçen opsiyon süresi içinde ihracatçı işlemi kabul etmeyebilir; bu durumda Forfaiter için bir risk sözkonusu olacaktır. Yine opsiyon süresi içinde forfaiter faiz oranları­ nın aleyhine dönmesi riski ile karşı karşıyadır. ihracatçının işlemi kabul etmesinden mal ve hizmetlerin teslimine kadar geçen taahhüt döneminde de bir risk sözkonusudur. Kendini bir finansman işlemine kanalize eden Forfaiter, işlemin gerçekleşmeme riskine karşı, forfaiting işlemi­ ne konu olan varlıkları teslim alana kadar beklemeyi tercih etmektedir. Tercih edilen diğer bir yol ise kısa vadeli varlıklar karşılığında uzun vadeli finansman teminidir. 39 Forfaiting işlemine konu olan varlıkların teslim alınması aşamasına kadar, satın alınacak varlıklar ile ilgili şekil şartla­ rına uyulmaması veya akreditif şartlarının gerçekleştirilme­ mesi durumunda, ithalatçının poliçe veya bonoyu vade gününde Forfaiter'a teslim etmemesi halinde Forfaiter bu işlem­ den vazgeçebilir. Forfaiter için diğer bir risk ise Forfaiter'ın fonları satın almak için kullandığı yöntemden kaynaklanmaktadır. Genellikle satın alınacak kağıtların düzenlendiği döviz üzerinden borçlanılmaktadır; fakat bu her zaman mümkün olmayabilir. Bu durumda, örneğin Alman Markı ile borçlanılıp ABD Doları üzerinden yapılan bir işlem için Markın Dolara çevrilmesinde bir kur riski sözkonusu olacaktır. 27 . Fortaiting işleminin ihracatçı Açısından Avantajları Nelerdir? 40 (i) Bu işlernde senetler banka veya Forfaiter tarafından sabit bir iskonto haddi uygulanarak satın alındığı için ihracatçıya sabit faizli bir finansman imkanı sağ­ lanmakta ve ihracatçıyı faiz oranlarındaki değişme­ lerden korunmaktadır. (ii) ihracatçı için kredili mal satışından doğan alacağın tahsil edilememesi riski sözkonusu değildir. Forfaiter, geri dönüş (rücu) hakkı olmaksızın ihracatçıya finansman sağlamaktadır. Başka bir ifadeyle senedin tahsil edilmeme riski Forfaiter tarafından üstlenilmektedir. (iii) ihracatçı hizmetin sağlanması veya malların teslimi ile birlikte derhal parasını alabilmektedir. Böylece kredili satışını derhal nakte dönüştürebilmekte, kredili satışları için yeni kaynaklar aramasına gerek kalmamaktadır. (iv) ihracatçı, alacağın tahsil edilmesi, önceden ithalatçı hakkında bilgi toplanması ve ülke riskinin değerlen­ dirilmesi gibi işlerle vakit kaybetmeyecektir. Ayrıca ticari risk, finansman riski, kur riski gibi çeşitli risklerden kurtulacak ve kredi sigortasına ihtiyaç duymayacaktır. (v) Kredi işlemi çok hızlı bir şekilde gerçekleştirilmekte, garantörün Forfaiter tarafından kabul edilebilir olması halinde işlem birkaç saat içinde sonuçlandırılabil­ mektedir. (vi) Uygulanacak iskonto oranı, senetlerin Forfaiter'e tesliminden önce belirlendiğinden satıcı forfaiting giderlerini fiyata eklemek suretiyle ithalatçıya aktarma imkanına da sahiptir. (vii) Forfaiting, ihracatçıyı, vadeli satışlarla işlem yapabilmesi için, yüksek miktarlarda orta vadeli kredi almaktan kurtarır. ihracatçı vadeli sattığı malın bedelini, orta vadeli kredi faizine oranla daha az bir faiz ödemek suretiyle peşin olarak tahsil edebilmektedir. Bu işlem ihracatçının likiditesini artırır ve ihracatını artırmasına olanak sağlar. (viii) Forfaiting işlemi ticari banka kredilerine göre gizlilik içinde gerçekleştirilmektedir. 41 28. Forfaiting işleminin ihracatçı Açısından Dezavantajları Nelerdir? (i) Bu finansman yöntemi komisyon masrafları açısın­ dan diğerlerine göre daha pahalıdır. Sözleşme gereği var olabilecek bütün riskler fortaiter tarafından üstlenilmektedir. Dolayısıyla kredi veren tarafından diğer kuruluşlara göre daha yüksek bir faiz oranının uygulanması söz konusudur. (ii) ihracatçı, borçla ilgili belgelerin geçerli olarak hazır­ landığı, garanti edildiği ve ödenmemesi durumunda kendisine rücu edilmeyeceği konusunda emin olmalıdır. Bunun için de ithalatçı ülke yasalarını, garanti ve ava i işlemlerini çok iyi bilmelidir. 29. Forfaiting işleminin ithalatçı Açısından Avantajları Nelerdir? (i) ihracatçı için sözkonusu olan sabit faizli finansman imkanları ithalatçı (ii) ithalatçı, bu yöntem sayesinde vadeli bir alış yapmakta, yani malı peşin alıp bedelini belirli bir vade sonunda ödemektedir. Kendisine tanınmış bu finansman kolaylığının maliyetini ise önceden ve kesin olarak bilme imkanına sahiptir. (iii) Kabul ettiği kasının 42 için de geçerlidir. poliçeye veya düzenlediği bonoya banaval vermesi sonucu sadece gayrinakdi kredi kullanmış olur. Nakdi kredi kullanma hakkı ise saklı kalır. 30. Forfaiting işleminin ithalatçı Açısından Dezavantajları Nelerdir? (i) ithalatçının bankadan aldığı aval veya garanti, ithagayrinakdi kredi limitinde bir miktar azalmaya neden olmaktadır. latçının (ii) ithalatçı, garanti veya aval için belirli bir komisyon ödeyecektir. (iii) Forfaiter tarafından kabul edilen senetler, ithalatçı için kati bir ödeme yükümlülüğü doğurmaktadır. ithalatçı, ithal ettiği mallarla ilgili bir problem sözkonusu olduğunda, bedelini kesinlikle ödemek zorundadır. 31. Forfaiting işleminin Forfaiter Açısmdan Avantajları Nelerdir? (i) Senetler vadelerinde Forfaiter tarafından tahsil edilebileceği gibi, iskonto edilecek senetlerin bir kısmı veya tamamı portföyde tutulmayarak daha elverişli şartlarla diğer bir Fortaiter'a veya menkul kıymet yatınmcılarına satılabilir. 43 (ii) Belgeler, basit ve çabuk hazırlanabilir niteliktedir. Ticari kredilerde mevcut olan uzun kredi sözleşmeleri­ nin hazırlanma külfeti bu işlemde sözkonusu değil­ dir. (iii) işlem gizlilik içinde yürütülür. Diğer bazı kredi türlerinde olduğu gibi ilanlarla kamuya yansımaz ve böylece müşteri ilişkileri gizli tutulur. (iv) işlemin özündeki yüksek komisyon, forfaiter için net kazançtır. Forfaiter, karşı karşıya olduğu riskler karşılığında bir komisyon almaktadır. Forfaiter, ayrıca ihracatçı ile anlaşma yapılmasından itibaren senetIerin iskonto edilmesine kadar geçen süre için taahhüt komisyonu (commitment fee) adı altında ilave bir komisyon tahsil etmektedir. 32. Forfaiting işleminin Forfaiter Açısından Dezavantajları Nelerdir? (i) Borç ödenmediği takdirde forfaiter'ın başvurabilece­ ği veya rücu edebileceği bir kimse yoktur. (ii) Forfaiter, garantörün kredi değerliliğini ölçmek zo- rundadır. (iii) Forfaiter, senetlerin vadesi gelmeden önce ödenmesini sağlayamaz. Ödeme vadesine kadar ise döviz kuru ve faiz oranı riski ile karşı karşıyadır. 44 33. Forfaiting işleminin Garantör Banka Açısından Avantajları Nelerdir? Belgelerin basitliği ve işlemin hızlı bir biçimde sonuçlangarantör banka için de bir avantajdır. dırılması Forfaiting işleminin garantör bankaya sağladığı diğer bir avantaj ise garantör bankanın teminat unsuru olarak işlemde rol alması ve kredi itibarını kullanarak bir komisyon geliri elde etmesidir.. 34. Forfaiting işleminin Garantör Banka Açısından Dezavantajları Nelerdir? işlemin garantör banka açısından tek riski, garanti ettiği belgeler karşılığında mutlak yükümlü olmasıdır. Herhangi bir anlaşmazlık durumunda ithalatçının ödemeyi zamanında gerçekleştirmemesi durumunda garantör banka ödemeyi yapar ve bu miktarın tahsili için ithalatçıya başvurur.. 35. Forfaiting'e Alternatif Diğer Orta Vadeli Yöntemleri Kaynakları Nelerdir? Bir firmanın bir yıl ile on yıl arasında değişen borçları, orta vadeli finansman kaynağı olarak tanımlanmaktadır. Firmalar için başlıca orta vadeli finansman kaynakları arasında orta vadeli banka kredisi, taksiti e teçhizat kredisi, dönen kredi, finansal kiralama, uluslararası finans pazarlarından (euro pazarlardan) borçlanma ve tahvil ihracı gelmektedir. 45 Orta süreli krediler, genellikle maddi duran varlıklar (arsa ve binalar, makinalar, araç ve gereçler vb.) güvence gösterilerek ve sözkonusu duran varlıklar üzerindden alınan ipotek karşılığı verilmektedir. Menkul kıymetler, alacaklar ve teminat mektubu karşılığında da orta vadeli kredi verilebilmektedir. Bu tür krediler, sabit sermaye yatırımlarının finansmanı, sabit kıymetlerin bakım-onarım masraflarının karşılanması, net iş­ letme sernmayesinin artırılması, bir firmanın satın alınması veya mevcut bir borcun ödenmesi amacıyla kullanılabilmek­ tedir. Donatım (Teçhizat) Kredisi ise ülkemizde finans verilmekle beraber özellikle ABD'de yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu krediyi kullanan firma, kendisine gelir sağlayan makina ve teçhizatın maliyetini oldukça uzun bir zaman süresine yayabilmektedir. Burada makina bedelinin bir kısmı nakit olarak ödenmekte, kalan kısım ise ödeme vadeleri birbirine yakın olan senetler üzerinden gerçekleştirilmektedir. (Rotatif-Revolving Credit) Taksitli kuruluşları tarafından Dönen Kredi, önceden saptanmış kredi limiti aşılmamak kaydıyla tekrarlanarak yeniden borçlanmaya olanak sağla­ yan orta vadeli bir finansman yöntemidir. Bu tür kredi karşılı­ ğı çoğu kez maddi teminat istenmediği için daha çok büyük firmalar tarafından temin edilebilmektedir. Diğer orta vadeli kredilere göre daha kısa vadeyi sahiptir. Firmalar, ticari faaliyetleri çerçevesinde ihtiyaç duydukladuran varlıkları leasing (finansal kiralama) yolu ile de elde edebilmektedirler. Bu yönteme başvuran bir firma, ihtiyacı rı 46 olan makina ve teçhizatın mülkiyetine sahip olmaktan çok bu varlıkları kullanarak ihtiyacını karşılamak istemektedir. Finansal kiralama, belirli bir süre için kiralayan ve kiracı arasında düzenlenen, üreticiden kiracı tarafından seçilip kiraya veren tarafından satın alınan taşınır veya taşınmazın mülkiyetini kiracıda bırakan bir anlaşma olarak tanımlanmaktadır. Kiralayan, taşınır veya taşınmazın kullanımını, kira karşılığında ve belirli bir süre için kiracıya vermektedir. Leasing sözleşmesi­ ne konulacak hükümlerle kiracıya duran varlığın satın alın­ ması konusunda bir tercih hakkı da tanınabilmektedir. 1960'11 yıllarda Euro-pazarların gelişmesi ile birlikte, baş­ ta çok uluslu firmalar olmak üzere birçok büyük firma yeni finansman olanaklarına kavuşmuştur. Euro-pazarlar, konvertibil ulusal paraların, ulusal sınırlar dışında ve herhangi bir kı­ sıtlama sözkonusu olmadan serbestçe dolaşımda bulundukları para ve sermaye pazarlarıdır. Euro-pazarlardan temin edilen kredilere uygulanan faiz oranı değişkendir ve genellikle her altı ayda bir piyasadaki gelişmelere göre saptanmaktadır. Faiz haddi ise bankalararası faiz haddine, (LIBOR-London Interbank Offered Rate) kredinin vadesi ve taşıdığı risk derecesine göre hesaplanan bir marJ (spread) değerinin eklenilmesi suretiyle belirlenmektedir. piyasalardan kredi temini, Türk Parasının Kıymetinin Korunması ilişkin mevzuat çerçevesinde düzenlenmektedir. 1980'Ii yıllarda başlatılan dışa açık büyüme politikası doğrultusunda sermaye hareketleri serbestleştirilmiş, dış kredi kullanımı kolaylaştırılmış, 1990 yılında 32 sayılı kararda yapılan değişiklik ile Türkiye'de yerleşik kişilerin ayni, Türkiye'de dış 47 nakdi ve gayrinakdi kredi kullanımı kolaylaştırılmış; T.C. Merkez Bankası ile diğer bankaların uluslararası piyasadan döviz üzerinden işlemleri tümüyle serbest bırakılmıştır. Türkiye'de uygulanan diğer bir orta vadeli finansman yöntemi ise, tahvil ihracıdır. Aslında uzun vadeli finansman ihtiyacının karşılanması amacıyla kullanılan bu yöntem, kronik enflasyonun ve değişken faiz oranlarının sözkonusu olduğu bir ortamda geleceğe yönelik tahminlerin oldukça muğ­ lak olması dolayısıyla daha çok orta vadeli (2-3 yıl süreli) olarak gerçekleştirilmektedir. 36. Forfaiting'in Factoring'den Farkı Nedir? Factoring ve forfaiting birbirine benzer iki finansman yöntemidir. Her ikisi de alacak senetlerinin iskonto edilerek satın alınması ve borcun ödenmemesine karşı risk üstlenilmesi esasına dayanmaktadır. Her iki yöntemde de Forfaiter ve Factor tarafından yerine getirilen ve kredili mal satın alanın kredi itibarının değerlendirilmesi, kaynak sağlanması ve risk üstlenilmesi gibi birtakım ortak işlevler mevcuttur. Fakat ortak noktaların varlığına rağmen iki yöntem arasında oldukça belirgin farklılıklar da mevcuttur. (i) Factoring (90-180) gün vadeli ihracatın finansmanında kullanılırken, forfaiting 6 ay ile 5 yıl vadeli ihracatın finansmanında kullanılmaktadır. (ii) 48 Factoring tüketim mallarının finansmanında kullanı­ lırken, forfaiting ağırlıklı olarak yatırım malları ve tüketim malları finansmanında kullanılmaktadır. (iii) Factoring her türlü para birimi cinsinden gerçekleşti­ rirken, forfaiting Amerikan Doları, Alman Markı, isviçre Frangı gibi güçlü ve istikrarlı para birimleri üzerinden gerçekleştirilmektedir. (iv) Factoring gerek ulusal gerekse uluslararası piyasalarda kullanılırken, forfaiting sadece uluslararası piyasalarda uygulanır. (v) Factoring'de fatura karşılığında işlem yapılırken, forfaiting'de poliçe, bono veya vadeli akreditif üzerinden işlem yapılır. (vi) Factoring'de ticari risk, yani borçlunun veya garantörün ödemeyi gerçekleştirmemesinden doğan risk, belirli bir komisyon karşılığında factor kuruluşunca üstlenilmektedir. Fakat uygulamada çoğu kez bir kaIıntı risk ihracatçının (alacak hakkını satanın) üzerinde kalmakta, factor kurumları alacağın tahsil edilmeme riskinin % 80'ini üstlenmektedir. Hatta factor hiçbir risk üstlenmeden sadece alacağın tahsilini gerçekleştirebilmektedir. Factoring işleminde dış ticaretten doğan bazı riskler (kur riski, transfer riski gibi) de ihracatçı üzerinde kalabilmektedir. Forfaiting'de ise ticari risk ihracatçıyı ilgilendirmeyip doğ­ rudan Forfaiter'ın üzerinde kalmaktadır. (vii) Factoring'de ikincil piyasa işlemleri mevcut değilken, forfaiting'de poliçe veya bonolar ikincil piyasada iş­ lem görebilmektedir. (viii) Factoring'de yükleme sonrası % 80'e kadar fi49 nansman sağlanırken forfaiting'de alıcının kabulünden sonra poliçe iskonto edilmek suretiyle % 100 finansman sağlanır. (ix) Factoring Açık kullanılırken Hesap veya Mal Mukabili işlemlerde forfaiting Akreditif veya Vesaik Mukabili işlemlerde kullanılır. (x) Factoring işleminde esas amaç yeniden finansmanın düzenlenmesi, kredi verilenin hesaplarının denetlenmesi, muhasebe ve tahsilat işlemlerinin yapıl­ masıdır. Forfaiting işleminde ise ana amaç vade gününde nakit paranın tahsil edilememesi riskini ortadan kald i rmaktı r. (xi) Factor'un üstlendiği riskler karşılığında satıcı bir komisyon öderken, forfaiting kuruluşunun üstlendiği risklerin karşılığı olan komisyon alıcıya aittir. Ayrıca banka avalinin ve garantinin sağlanması da alıcının sorumluluğundadır. (xii) Factoring işleminde saplanırken ile faiz cari hesap yöntemi ile heforfaiting işleminde faiz iskonto yöntemi hesaplanır. 37. Forfaiting işleminin Senet Karşılığı Kredili işlemden Farkı Nedir? Firmalar, ticari senetlerden doğan alacak haklarını bankaya rehnederek bankalardan kredi alabilmektedirler. Firmalar, senet karşılığı bankadan kredi alınmasını, senetlerin iskonto edilmesine yeğlemektedirler. Bu tercihin başlıca iki 50 sebebi bulunmaktadır. Birinci neden, senet iskontosunun esnek bir yöntem olmamasıdır. Senet iskonto ettirildiğinde faiz ve diğer giderler indirildikten sonra kalan net tutar o an gereksinme duyulsun veya duyulmasın firma eline geçmektedir. Senet karşılığı avansta ise firma ihtiyaç duyduğu anda krediyi kullanabilmektedir. ikinci tercih sebebi ise senet iskontosunda faiz ödemesinin kesin olması, yani firmanın senedi iskonto ettirdiği tarihten senedin vadesine kadar olan süre için peşin faiz ödemesinde bulunmasıdır. Senet karşılığı kredili işlemde ise kredi kullanıldıkça faiz işlemektedir. Firmalar yukarıda belirtilen farklılıklar nedeniyle senet karşılığı krediyi, senet iskontosuna tercih ederken ihracat iş. lemlerinin poliçe veya bonolar çerçevesinde yürütülmesi iskontoyu tekrar ön plana çıkartmaktadır. Forfaiting işlemi ile senet karşılığı kredili işlem arasındaki farklılıklar ise şunlar­ dır: (i) Forfaiting'de alacaklar rücu edilemeksizin satın alı­ nırken, Senet Karşılıığı Kredili işlemde alacaklar teminat olarak gösterilir. (ii) Forfaiting işleminde banka avali istenirken, senet karşılığı kredili işlemde banka avali gerekmemektedir. (iii) Fortaiting işleminde % 100 risk Forfaiter tarafı ndan üstlenilirken, Senet Karşılığı Kredili işlemde herhangi bir risk üstlenilmemektedir; ticari risk, transfer riski ve kur riski satıcının üzerindedir. 51 (iv) Forfaiting işleminde ihracat bedelinin tamamı finanse edilirken senet karşılığı kredili işlemde fatura bedelinin en fazla % 75'i önceden ödenmektedir ve müşteri borçlarının tahsilini kendi takip etmektedir. (v) Forfaiting, ağırlıklı olarak yatırım malları ve bazen tüketim malları finansmanında kullanılırken, Senet Karşılığı Kredili işlem bütün mal cinsleri için uygulanır. 38. Türk Ticaret Kanunu'nun Forfaiting işlemini ilgilendiren Hükümleri Nelerdir? Türk Ticaret Kanununda, forfaiting işlemine konu olan bono ve poliçelerin ödenmemesi halinde sorumluluğun kime ait olacağı hususunda bir düzenleme yer almaktadır. Sözkonusu Kanunun 597. maddesinin birinci fıkrasında, "Aksine şart bulunmadıkça, ciranta poliçenin kabul edilmemesinden ve ödenmemesinden yükümlüdür" denilmektedir. Başka bir ifadeyle, poliçenin ihracatçı tarafından kabul edilmeme ve ödenmeme durumunda sorumlu olunmayacağı şerhi konularak ciro edilmesi mümkündür. Ancak Türk Ticaret Kanunu'nun 591. maddesinde "Keşideci, poliçenin kabul edilmemesinden ve ödenmemesinden dolayı mesuldür. Keşi­ decinin poliçenin kabul edilmemesi halindeki mesuliyetten kendini muaf tutması caiz ise de ödenmemesi halindeki mesuliyetten muaf olduğunu gösteren kayıtlar yazılmamış sa- 52 yılır" hükmü yer aldığından ihracatçı, ithalatçı adına poliçenin ödenmemesi halinde sorumlu olmayacağı (kendisine rücu edilemeyeceği) şerhini taşıyan bir poliçe keşide edemeyeceği için mal bedelinin ödenmemesi riski ihracatçının üzerinde kalmaktadır. Sonuç olarak kredili ihracattan doğan alacakların Forfaiter'a gayrikabili rücu olarak devredilmesi gerektiğinden her ne kadar ihracatçının ithalatçı üzerine çektiği poliçenin ithalatçı tarafından kabulünden sonra Forfaiter'a ciro edilmesi, riski asgariye indirecekse de banka avaline veya garantisine dayanmayan forfaiting işleminde poliçe yerine daha çok ithalatçının ihracatçı adına düzenlediği bonolar kullanılmaktadır. Nitekim Uluslararası Ticari Senetler Konvansiyonuna göre, bono, gayrikabili rücu kaydıyla ciro eden ihracatçıya rücu edilemez. Bononun poliçe kıyasla daha garantili bir ödeme aracı olması, forfaiting işlemlerinde poliçeye kıyasla uygulanabilirliğini artırmaktadır. 39. Forfaiting işlemine Konu Olan Kredili ihracata ilişkin Yasal Düzenleme Nasıldır? 1996 tarihli ihracat Yönetmeliği'nin Kredili ihracat Bölümünde, kredili ihracat talepleri ile ilgili müracaatların ihracatçı birliklerine yapılacağı ve bu taleplerin Dış Ticaret Müsteşarlı­ ğının düzenleme kapsamında yer alan mallar ile ilgili olması durumunda sözü edilen Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra; bunun dışında kalan mallara ilişkin kredili ihracat taleple53 rinin ise tedir. ihracatçı birliklerince sonuçlandırılacağı belirtilmek- Fiili ihraç tarihinden itibaren kredili ihracat süresi, dayatüketim malları için iki yıl ile sınırlı iken diğer mallar için bu süre beş yılolarak belirlenmiştir. nıksız Sözkonusu Yönetmeliğe göre mal bedeli dövizlerin taksitleri için, yurt dışındaki güvenilir bir bankanın vereceği teminat, garanti, kontrgaranti veya aval karşılığında herhangi konvertibil bir döviz cinsi üzerinden borç senedi düzenlenebiimektedir. Senet bedellerini erken tahsil etmek isteyen ihracatçılar ise senetlerini, Türk Parası'nın Kıymetini Koruma Mevzuatı hükümlerine göre yetkili bir banka aracılığı ile yurtdışında muhabir bir bankaya, kredi kuruluşuna veya yurtiçi ndeki bankalara iskonto ettirebilmektedirler. Mal bedeli dövizlerin alışlarının yapılmasından sonra senet tutarı üzerinden Döviz Alım Belgesi, iskonto faizi vs. için Döviz Satım Belgesi düzenlenmektedir. 40. Forfaiting işlemine Konu Olan Kabul Kredili ve Akreditifli Ödeme Şekillerine ilişkin Yasal Düzenleme Nasıldır? Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı karar ile Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın 91-32/5 sayılı Tebliğe ilişkin Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın 03.07.1991 tarihli ve 1-M sayılı genelgesinin ih- 54 racata ilişkin Hükümler Bölümünde ihracat bedellerinin tahsil forfaiting işlemine konu olan akreditifli ve kabul kredili ödeme şekilleri yer almaktadır. şekilleri arasında Sözkonusu tebliğde, hangi tür işlemlerin, hangi tür senetlerin ve hangi tür akreditiflerin fortaiting işlemine konu olacağı belirtilmektedir. Burada forfaiting ifadesi açıkça yer almamakla beraber kabul kredili ödeme şekline göre yapılacak ihracat için hazırlanacak poliçelerin düzenlenmesi ile ilgili olarak forfaiting işleminin kapsamına giren hususlar yer almaktadır. Bu Tebliğ'in kabul kredili ödemeler ile ilgili düzenlemelerine göre: Vadeli fiili ihraç tarihinden itibaren en çok 180 gün ile sı­ olmak ve konvertibil bir döviz cinsi veya TL üzerinden düzenlenmek kaydıyla keşide edilecek poliçeler, nırlı Senedin ciro edildiği tarihteki iskonto oranı, uluslararası piyasada geçerli faiz oranını aşmamak ve keşi­ deciye rücu edilemeyeceği şartını taşımak kaydıyla yurtdışındaki bankalarca, Yurtdışındaki muteber bir bankanın garantisini, kabulünü veya muhatap lehine verilmiş aval şerhini taşıması kaydıyla yurtiçindeki bankalarca veya özel finans kurumlarınca, iskonto edebilecektir. 55 Poliçelerin konvertibl bir döviz üzerinden iskonto ettirilmesi halinde ise: Vadeleri 180 günü aşmayan poliçelerin yurtdışında iskonto ettirilerek bedeli olan dövizlerin fiil ihraçtan itibaren 90 gün içinde alışının yapılması halinde poliçe bedelinden mevzuata uygun giderler düşüldük­ ten sonra kalan tutarın; Vadeleri 90 günü aşmayan poliçelerin yurtiçinde iskonto ettirilmesi halinde poliçe bedelinin % 30'u ihracatçının serbest kullanımına bırakılacaktır. Türk Parası üzerinden düzenlenmiş poilçelerin yurtdışın­ da iskonto ettirilen bedellerinin konvertibil bir döviz cinsi üzerinden tahsil i halinde de aynı hükümlerin uygulanması kararlaştırılmıştır. Diğer taraftan akreditifli, vesaik veya mal mukabili olmak üzere her üç ödeme şeklinin kabul kredili olarak yapılması da mümkündür. 41. Forfaiting işlemlerinde ihracat Hesaplarının Kapatılmasına ilişkin Usul ve Esaslar Kim Tarafından Belirlenmektedir? 32 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki Kanunun 8. maddesinin b bendinde, Factoring, Leasing ve Fortaiting işlemlerinde ihracat işlemlerinin kapatılmasına iliş56 kin usul ve esasların ğu Bakanlığın Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı bulunduyetkisine bırakıldığı belirtilmektedir. 42. Borçlar Kanunu'nun Forfaiting işlemini ilgilendiren Hükümleri Nelerdir? Vadeli mal ve hizmet satışından doğan alacak hakkını gösteren poliçe, bono veya akreditifin Forfaiter'a devredildiği ve ödeme vadesinden önce ihracatçıya finansman imkanının sağlandığı bu işlem, Borçlar Kanununun Alacağın Devrine ilişkin hükümleri ile paralellik göstermektedir. Borçlar Kanunu'nun 162. maddesinde, kanun ve akit ile veya işin mahiyeti icabı olarak, borçlunun rızasına bırakıl­ maksızın, alacaklı, alacağını üçüncü şahsa temlik edebilir hükmü yer almaktadır. Bu madde hükmü ile bazı kısıtlamalar dışında alacaklının bu alacağını üçüncü kişilere devredebiIeceği ve bunun için borçlunun rızasının aranmayacağı belirtilmektedir. Nitekim forfaiting sözleşmesi ile birlikte alacakları temsil eden senetlerin forfaiter'a devri sonucu, ihracat işleminden doğan alacak hakkı, ihracatçıdan forfaiter'a geçmektedir. Alacağını forfaiter'a devreden ihracatçı ise ödemelerin bundan sonra Forfaiter'a yapılacağını, gecikmeksizin bildirmek zorundadır. Sözkonusu Kanunun 165. maddesine göre ise alacağın temlik edildiğinin borçluya bildirilmesi gerektiği ve borçlunun kendisine bildirim yapılmadan önceki tediyelerin geçerli olduğu belirtilmektedir. 57 43. Forfaiting işlemini Gerçekleştiren Banka ve Finans Kuruluşlarına Vergi, Resim ve Harç istisnası Uygulanmakta mıdır? Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın "ihracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetler Hakkın­ daki Tebliği"nin 2. maddesinde, ihracatla ilgili işlem yapan bankaların, finans kurumlarının, factoring şirketlerinin, sigorta şirketlerinin ihracatla ve ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler ile ilgili olarak yapmış olduğu bütün hizmet ve muamelelerin, vergi adıyla veya kendi hesaplarına aldıkları paralar, ihracat karşılığı yapılacak her türlü ödemeler ve düzenlenecek belgeler, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi'nden; 438 sayılı Damga Vergisi'nden; 492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince alınan harçlar; diğer kanunlarda yer alan vergi, resim ve harçlar ile 12.09.1960 tarihli ve 80 sayılı Kanuna göre alınan hal rüsmundan muaf olduğu belirtilmektedir. Sonuç olarak, gerek bankalar gerekse factoring şirketleri ve aracı olarak rol oynadıkları forfaiting işlemleri çerçevesinde yukarıda bahsedilen vergi ve resimlerden muaf olmaktadırlar. gerçekleştirmiş oldukları Yine, sözkonusu yönetmeliğin 2. maddesinde, hangi iş­ lemlerin vergi, resim ve harçlardan muaf oldukları belirtilmektedir. Bu açıklamalara göre, factoring şirketlerinin ihracat be58 deli ile ilgili kredi ve avans ödemeleri, ikili anlaşmalar çerçevesinde ihracat karşılığı yapılacak senet ödemelerinin banka muameleleri ve teminat mektupları muafiyet kapsamına alın­ maktadır. 44. Fortaiting işlemi Yapan Kuruluşların Faaliyetlerine ilişkin Yasal Bir Düzenleme Mevcut mudur? Ödünç Para Verme işlemleri Hakkında, 27.06.1994 tarihli ve 545 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 1. maddesinde, kararnamenin amacı, faiz veya herhangi bir ivaz karşılığı veya ipotek almak suretiyle sürekli olarak ödünç para verme işlemleriyle uğraşan gerçek kişilerin ve finansman şirketleri ile faktoring şirketlerinin faaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu kararname kapsamında açıkça forfaiting işlemi yapan şirketler ifade edilmemiş olmakla beraber, bu işlem factoring şirketlerinin faaliyetleri çerçevesinde ele alınabilmektedir. Nitekim bu kararnamenin üçüncü maddesinde Factoring Şirketleri, "Mal ve hizmet satışından doğmuş veya doğacak alacakların temellük ederek, tahsilini üstlenen, bu alacaklara karşılık ödemede bulunarak finansman sağlayan şirketler olarak tanımlanmak­ tadır. Konuyla ilgili diğer bir düzenleme ise 21 Aralık 1994 tarihli, 22148 sayılı Resmi Gazete'de yer alan Hazine Müste- 59 şarlığı'nın ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmeliği'dir. Sözkonusu Yönetmelik, faturaya veya mal ve hizmet satışından doğmuş veya doğacak alacakları temellük ederek tahsilini üstlenen ve bu alacaklara karşılık ödemelerde bulunarak finansman sağlayan faktoring şirketlerinin kuruluş ve çalışma esaslarını belirlemektedir. Burada da forfaiting işlemlerinin düzenlenmesine ilişkin açık bir hüküm bulunmamakla birlikte, factoring şirketlerinin, mal ve hizmet satışını gösterir akreditif veya kambiyo senetlerine dayalı olarak gerçekleştirdiği forfaiting işlemleri de bu yönetmelik çerçevesinde değerlendirilebilmektedir. factoring şirketlerinin Kuruluş 45. Forfaiting işleminin Türkiye'deki Uygulaması Nasıldır? Türkiye'de 24 Ocak 1980 istikrar Kararları ile birlikte benimsenen ve temel amacı dışa açık büyüme olan ekonomi politikaları doğrultusunda, dış ticaret ve finansal alanda mevcut kısıtlamaların kaldırılmasına yönelik bir reform süreci başlatılmıştır. ihracat artışının teşviki doğrultusunda, ihracatçıya finansman olanaklarının sağlanabilmesi için, forfaiting gerek bankaların gerekse finans kuruluşlarının faaliyetleri arasında yer almaya başlamıştır. forfaiting işleminin bir değerlemesi yaiki piyasanın varlığından sözedilebilir. Bunlardan birincisi vadeli mal satışı sonucu ihracatçının gerek fiTürkiye açısından pıldığında başlıca 60 nansman gerekse ihracatdan doğan diğer ticari ve politik risklerinin tamamıyla üstlenildiği ve vadeli satış bedelinin ihracatçıya hemen ödendiği yurtiçi piyasa; diğeri ise alacak hakkını temsil eden emre yazılı senetlerin alım satımının yapıldığı uluslararası piyasadır. Türkiye'nin toplam sanayi ürünleri ihracatı içinde yatırım bir payalması, yatırım malları ihracatında bir finansman yöntemi olarak tanımlanan forfaiting'in işlem alanını daraltmaktadır. Fakat uluslararası uygulamalara bakıldığında, dayanıklı veya dayanıksız tüketim malları ihracatının finansmanında da Forfaiting uygulanabilmekte ve sözkonusu işlem, Türkiye'de bu yönüyle gelişme göstermektedir. malları ihracatının düşük kredili ithalat işlemleri için de uygulanabilirliği, Türk ithalatçısının kredili yatırım malı ithalatının forfaitinge bağlı olarak gerçekleştirilmesini mümkün kılmaktadır. Fakat ithalata yönelik forfaiting uygulamasındaki asıl sorun, Türk finans sistemi tarafından aval verilmiş senetIerin uluslararası geçerliliği ile ilgilidir. Nitekim, forfaiting işle­ mine konu olacak Türk kökenli ticari senetlerin hacmini ülke risk limitleri belirlemekte ve kabul edilebilirlik derecesi ülkedeki ekonomik istikrara bağlı olarak gerçekleşmektedir. Forfaiting'in ihracatın yanısıra Ülkemizde gerçekleştirilen bu işlemin diğer bir özelliği ise orta vadeli işlemlerden çok, üç veya altı ay vadeli senetler üzerinden kısa vadeli olarak gerçekleştirilmesidir. 61 Sonuç olarak dış ticaret alanında uzman bankacılık iş­ lemlerini gerektiren forfaiting, uluslararası bankacılık alanın­ da önemli gelişmeler yaşayan Türk bankalarının ve bu bankaların iştirakleri olan finans kuruluşlarının faaliyetleri arasın­ da gelişme göstermektedir. Fakat Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 30 sayılı Karar çerçevesinde, ihracat bedeli dövizlerin en az % 70'inin en geç 30 gün içinde ihracatçı­ lar tarafından yurda getirilmesi zorunluluğu, hem bu işlemle­ rin daha çok kısa vadeli olarak gerçekleşmesine neden olmakta; hem de ihracatçıyı ihracat bedelinin transferi yükümlülüğü ile karşı karşıya bırakmaktadır. 62 FORFAITING YAPAN KURULUŞLAR Ülkemizde forfaiting işlemi, bankalar ile genellikle bu bankaların iştiraki şeklinde kurulan factoring şirketleri tarafından yapılmaktadır. istanbul'da yer alan ve forfaiting işlemini gerçekleştiren factoring şirketlerinin isim ve adresleri aşağıda yeralmaktadır. Euro Factoring inönü Caddesi, Dünya Sağlık Sokak, Tel: (212) 24523 13 Fax: (212) 249 95 33 No 31, Taksim Fiba Finans Voyvoda Cad. Karaköy Tel: (212) 293 1850 Factoring Palas No 11 Kat 4 Fax: (212) 293 1858 Fon Factoring Halaskargazi Cad. Tel: (212) 231 4020 No. 336 Kat 4 Heller Factoring Şişli Fax: (212) 231 40 18 Büyükdere Caddesi Tel: (212) 2743450 Lalezar Han No 101 Fax: (212) 274 1050 Kat 4 Karaköy 63 KAYNAKÇA Akgüç, Öztin, Finansal Yönetim, Genişletilmiş 6. Baskı, i.Ü. işletme Fakültesi, Muhasebe Enstitüsü Yayın No: 63, istan- bul: Avcıol Basım,Yayın. Civelek, ipek, Türkiye'de Dış Ticaretin Finansmanında Factoring ve Fortaiting Tekniklerinin Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, istanbul: i.Ü.iktisat Fakültesi, Para Banka Bilim Dalı, 1994. Düzgün, Barbaros, Dışsatım Finansmanında FactoringFortaiting, Yüksek Lisans Tezi, istanbul: i.Ü.iktisat Fakültesi, Para Banka Bilim Dalı, 1994. Erdemol, Haluk Factoring ve Fortaiting, Akbank Ekonomi Yayı nları, istanbul: AKBANK, 1992. Gerni, Cevat, 1990. Dış Ticaretin Finansmanı, Ankara: TOBB, istanbul Mülkiyeliler Vakfı, Mali Dünyamızın Yeni Kavramları, Factoring Leasing, Fortaiting, Futures ve Options, istanbul: istanbul Mülkiyeliler Vakfı, Mayıs 1993. Öncü, Beratiye, Fortaiting Uygulaması, Ankara: ihracatı Geliştirme 64 Etüt Merkezi (IGEME), Ekim 1988. Parasız M. ilker, Para Banka ve Finansal Piyasalar, 4. Baskı, Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları, 1992. Seval, Belkıs, Kredilendirme Süreci ve Kredi Yönetimi, istanbul: i.Ü.işletme Fakültesi, Muhasebe Enstitüsü, Avcılar Kampüsü, 1990. Tanay, Ferruh, Forfaiting, istanbul: iktisat Bankası, Ocak 1987. Ünay, Vecdi, Bankalarca Dış Ticaretin Finansa Edilmesi Usulleri, Yayın No: 6, istanbul: Ekonomik ve Sosyal Yayınlar A.ş., 1989. 27.06.1994 tarihli, 21973 sayılı Resmi Gazete; 21.12.1994 tarihli, 22148 sayılı Resmi Gazete; ihracat Yönetmeliği ve Türk Ticaret Kanunu. 65 iSTANBUL TicARET ODASı YAYıNLARı (1996) YAYıN 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 66 NO YAYıN ADI ithalat Rejimi Devlet ihale Kanunu Paneli Ekonomik Rapor Economic Report Türkiye AB ilişkileri ve Gümrük Birliği CE işareti - AB Ürün Pasaportu Rekabetin Korunması - Türkiye ve Avrupa'daki Uygulamalar Semineri Fikri Mülkiyet Hakları ve Uluslararası Uyum Sorunları Semineri ihracat Rejimi Gümrük Birliği ve Dış Ticaret Mevzuatı Yurtiçi Endüstriyel ve Sektörler Fuarlar Takvimi Calendar of Industrial & Trade Fairs in Turkey indirimli Oteller Kataloğu Gümrük Birliği'ne Geçiş Sürecinde Küçük Orta Ölçekli işletmeler Uluslararası Ticari Tahkim Konusundaki Son Geliş­ meler Semineri AB'nin Rekabet Politikasının Temelleri Gümrük Birliği'ne Girdikten Sonra Yatırımlarda ve ihracatta Uygulanan Teşvikler ve Devlet Yardımları Yurtdışı Fuarlar Kataloğu Gümrük Birliği'nde KOBi'lerin Rekabet Gücü ve Sı­ nai işbirliği Olanakları indirimli Sağlık Kuruluşları Rehberi YAYıN 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 NO YAYıN ADI Sorularla Türk Markalar Hukuku Türkiye-israil Ticaret Antlaşmasına ilişkin Notlar Türkiye'de Tüketicinin Korunması Tedbirleri-Öneriler ve Ekonomik Etkileri Turist Rehberi (Makedonca) Sorularla Patent Mevzuatı Göç Veren Yöreler Bölgesel Gelişim Araştırması Fizibilite Raporu Hazırlama Esasları ve Örnekleri Rakamlarla Türkiye Ekonomisi Turkey in Figures Avrupa Birliği'nin Akdeniz Bölgesi Politikası Finans Kesiminin Reel Sektöre Kaynak Yaratma Kapasitesi Küreselleşme ve Gümrük Birliği Irak ile Dış Ticaret (BM Kararları Çerçevesinde) Türkiye Avrupa Kömür Çelik Topluluğu Anlaşmasının Esasları 35 36 37 38 39 40 41 42 Outstanding Exporters '95 Hava Kirlenmesi Kontrolü AB Karşısında KOBi'lerin Rekabet Olanakları ve Stratejileri ile AB'ne Yönelik Pazarlama Teknikleri Başarılı Vergi Mükellefleri Almanya'daki Türk Girişimcileri Enflasyon Sürecinde Hanehalkı, Etkiler ve Tepkiler Ticari Sicil Memurluğuna Yapılacak Müracaatlarda Tescil işlemleri Yapılırken Verilecek Belgeler Gümrük Birliği Sürecinde KOBi'ler ve Risk Sermayesi Şirketleri Modeli 67 @ ITSTANEllIL TICARlEr 15 1 Al muı TICARET 0(l.0.!;1 VAyl, ı ORGM ~ " iSTANBUL TicARET" gazetesi size neler kazandınr? İstanbul Ticaret Odası'nın yayın organı olarak her hafta çıkmakta olan "İstanbul Ticaret" gazetesi, Ulusal ve uluslararası ticarete ilişkin . en son gelişmeleri veren haberleri, Mevzuata ilişkin açıklama ve yorumlan, Yurt !lışından gelen iş teklifleline ait listeleli, Sektör ve ülke ile size çok araştırmaları şey kazandırabilir. "İstanbul Ticaret"in yıllık abone bedeli, 500.000.-TL.dir. Abone olmak için. aşağıdaki abone [annunun bir benzerini düzenleyerek, abone bedelini Oda'mız veznesine yatınrken , Basın ve Yayın Şubemize teslim etmeniz, bedeli, banka hesaplanmızdan birisine yatırmanız halinde ise, formdaki bilgileri, banka makbuzu fotokopisi Ue birlikte aynı şubemize faksla (Fal's: 212-513 83 ii) veya posta ile iletmeniz yeterli olacaktır. Abone formu: Ticaret SicU no (Oda üyelert için) : İsim : . Adres : .. Banka Hesap numaralan: T.İş Bankası Küçükpazar Şb . 20030 Ziraat Bankası Bahçekapı Şb. 8735
