iş sağlığı ve güvenliği

advertisement
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
DERS-5
Yrd. Doç. Dr. Barış KINACI
baris.kinaci@istanbul.edu.tr
KAZA VE MESLEK HASTALIKLARINA SEBEP
OLABİLECEK RİSK FAKTÖRLERİ
1. FİZİKSEL RİSK FAKTÖRLERİ
2. KİMYASAL RİSK FAKTÖRLERİ
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
4. PSİKOSOSYAL RİSK FAKTÖRLERİ
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ

Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri
denildiğinde; akla, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye
veya zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak
değiştirilmiş olanlar da dahil) mikroorganizmalar,
hücre kültürleri ve insan parazitleri gelir.

Biyolojik riskler, yukarıda belirtilen durumlara
neden olan tüm virüsler, bakteriler, mantarlar ve
parazitleri kapsamaktadı
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
RİSK ALTINDAKİ İŞLER
 Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve
hasadı),
 Hayvancılık, Ormancılık,
Balıkçılık,
 Tarım ürünleri (gıda paketleme),
 Depolama (tahıl siloları, tütün ve
diğerleri),
 Hayvan tüyleri ve derilerinin
işlenmesi,
 Tekstil fabrikaları,
 Ağaç işleme (marangozhaneler),
 Laboratuvar hayvanlarının
bakımı,
 Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve
dental),
 Kişisel günlük bakım (saç
bakımı, vücut bakımı),
 Biyoteknoloji (üretim işlemleri),
 Farmasötik (ilaç üretimi),
 Klinik ve araştırma
laboratuvarları,
 Bina onarımı,
 Katı ve sıvı atıkların yok
edilmesi,
 Endüstriyel atıkların yok
edilmesi,
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
 Hastalık etkeni mikroorganizmaların
girişlerine infeksiyon denir.
insan
organizmasına
 Çıplak gözle görülemeyen
tek hücreli mikroskobik
canlılara mikroorganizma veya mikrop denir. Virüsler, bakteriler,
mantarlar, vb mikroorganizma çeşitleridir.
Biyolojik Etkenler (Mikroorganizmalar);
1. Bakteriler
2. Virüsler
3. Mantarlar
4. Riketsiyalar
5. Protozoerler
6. Parazitler
7. Klamidyalar
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Biyolojik Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Biyolojik nedenlerle oluşan meslek hastalıkları, Bakteri,
virüs ve parazitler ile meydana gelebilir. Bunlar arasında;
Şarbon, tetanoz, bruselloz, akciğer tüberkülozu,
leptospiroz, ankilostomyoz (kancalı barsak kurdu) vb. gibi
hastalıklar sayılabilir.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Virüsler Sebep olduğu Hastalıklar

İnsanlarda; Grip, nezle, çiçek, suçiçeği, kızamık, kızamıkçık, AIDS,
çocuk felci, hepatit, sarıhumma, kabakulak, kızıl, şap, uçuklar ve
siğiller gibi hastalıklara sebep olur.

Hayvanlarda; kuduz ve kuş gribi gibi hastalıklara sebep olurlar.

(Virüsler, sadece belirli hücrelere girerler ve bu hücrelerde
hastalıklara sebep olurlar. Bir kuduz virüsü sadece beyin ve
omurilik hücrelerine, uçuk virüsü sadece ağız civarındaki epitel
doku hücrelerine bir bakteriyofaj sadece belirli bakteri
türlerine, AIDS virüsü sadece kandaki akyuvar hücrelerine
girer).
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Bakterilerin Sebep olduğu Hastalıklar

İnsanlarda üst solunum yolu enfeksiyonları, verem, kolera,
zatürree, tifüs, tifo, ülser, veba, idrar yolu iltihabı, tetanos, difteri,
cüzam, tüberküloz, şarbon, bel soğukluğu, frengi dizanteri gibi
hastalıklara neden olur.

Ayrıca bakteriler besinlerin küflenip çürümesine de sebep
olurlar.
(Açıkta bırakılan sebze ve meyveler çürür, et kokar, yoğurt ve
süt ekşir, ekmek küflenir).
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Mantar Hastalıkları Nelerdir?

Mantar vücudumuzun farklı yerlerinde oluşan ve gelişen bir
rahatsızlık olarak adlandırılabilir. Mantar hastalığının
genellikle oluşumunda temizlik ve hijyen şartlarının
oluşmadığı ortamlarda daha sıklıkla görülebilmektedir.

Yatılı okulda yaşayan gençlerde, spor salonlarında, hamamlarda,
askeri kışlalarda daha çok mantar hastalığı şikayeti
görülmektedir.
Bu
gibi
yerlerde ayak temizliğine ve hijyenine yeteri derecede dikkat
edilmemesi ya da ayakların yıkandıktan sonra kurutulmayarak
hemen ayakkabılar içine hapsedilmesi sonucu ayak mantarları
oluşabilmektedir.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Biyolojik Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Tüberküloz (verem) :
Tüberküloz, soluduğumuz hava ile akciğerlere giren M.Tbc
basilinin (mikrobunun/bakterisinin) yol açtığı, asıl olarak
akciğerlerde yerleşen, fakat kan ve lenf yoluyla tüm vücuda
dağılabilen mikrobik, bulaşıcı, süreğen bir hastalıktır. Hastalığı
yalnızca aktif tüberküloz bulunan kişiler bulaştırabilir. Akciğer
dışı organ tüberkülozu olanlar, 15 gündür tedavi alıyor olanlar
pratik olarak bulaştırıcı değildir.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Biyolojik Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Şarbon:
Şarbon, ot yiyen hayvanlarda görülen bakteriyel bir
enfeksiyon hastalığıdır.
 Hastalığa yol açan mikrop toprakta ve meralarda bulunur.
 Mikrop hayvanın sindirim sistemine oradan da kana karışır
hayvanın tüm organlarının iflas etmesine sebep olur.
 Şarbon mikrobunun en önemli özelliği "spor" denilen ve
dış ortama son derece dayanıklı yapılar oluşturmasıdır.
 Bu sporlar doğada toprakta yaygın olarak bulunurlar ve
çevre koşullarına oldukça dirençlidir. Dış ortamlarda
yıllarca yaşayabilirler.
 Şarbonun insandan insana bulaşması çok küçük bir
ihtimaldir.

3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Biyolojik Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Şarbon:
Hastalıklı hayvandan insana geçişi ise şöyle olur:
1. Hayvanda oluşan şarbon yarasına temas ile
2. Şarbonlu hayvanın etinin yenmesi ile
3. Şarbon sporlarının bulunduğu havayı soluyarak .
 Şarbona karşı en etkin korunma yöntemi aşılanmadır.
 Özellikle büyük ve küçükbaş hayvan yetiştirenlerle çiftlik
işiyle uğraşanlar en önemli risk gruplarını oluşturdukları için
bu kişilerin salgın zamanlarında, mutlaka aşılanması gerekir.

3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Biyolojik Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Tetanoz:




Doğada dış etkenlere oldukça dirençli olarak
bulunabilen bir mikroptur (bakteridir).
Toprakla çalışanlarda, paslı demir vb maddelerle
temas edenlerde, mezarlık işçilerinde, madencilerde,
taş-mermer işçilerinde görülebilir.
Korunmak için 5 yılda bir aşı olunmalıdır.
Tedavisi için geliştirilmiş serumlar mevcuttur.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Toplumsal ve mesleki olarak en tehlikeli grup belki de biyolojik
etkenlerdir.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Biyolojik risklerden kurtulmak için kişisel hijyen ve kişisel
koruma ve aşılama önlemleri çok etkili yollardır.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Kirli içme suları yada kirli havuz/deniz ortamları biyolojik
risk faktörlerinin en yüksek düzeyde olduğu ortamlardır.
4. PSİKOSOSYAL RİSK FAKTÖRLERİ
İşyerinde sağlığı olumsuz etkileyebilecek psiko-sosyal risk
etmenleri:











Çalışma ortamı
Çalışma süresi
Ücret
Yönetsel ve çalışanlarla ilgili faktörler
Sendikalaşma
Kreş, gündüz bakımevi vb.
Gebe ve emziren çalışanlar
Genç çalışanlar
Tacizler
Stres
Ayrımcılık ve baskı (mobbing)
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Psiko-Sosyal Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Depresyon:

Depresyon ruhsal olarak çökme, içe kapanma hali olarak tanımlanabilir.

Depresyona giren kişilerde hayattan zevk alamama, hiçbir iş yapmak
istemeyiş, mutsuzluk hali ve ileri vakalarda intihara eğilim söz
konusudur.

Başta depresyon olmak üzere diğer ruhsal hastalıkları yaşayan
çalışanlar, çalıştıkları kurumları önemli maddi ve manevi kayıp ve
zararlara uğratmaktadır.

Dikkat eksikliği, algı ile konsantrasyon bozukluğu, unutkanlık ve öz
denetim sorunlarına yol açarak zihinsel faaliyetleri bozmaktadır. Bu tür
oluşumlar ise iş kazalarına, yaralanmalara ve hatta ölümlere yol
açmaktadır.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Psiko-Sosyal Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Depresyon:

Yoğun çalışma temposu, izin kullanmamak, iş ve özel
hayat dengesizliği de depresyonu tetikleyen en önemli
nedenler arasında sayılabilmektedir.

İş yerlerinde sadece fiziksel tedbirlerin alınması, iş
kazalarını önlemekte tek başına yetersiz kalmaktadır.

İş kazalarıyla etkili bir mücadele için fiziksel
tedbirlerin insan faktörüyle bütünleştirilmiş olması
gerekmektedir.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Psiko-Sosyal Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Manik-Depressif Sendrom:






Manik, depresyonun tam tersi olarak aşırı bir neşe, çalışma hırsı,
hareketlilik halleri ile karakterizedir.
Manik depressif sendromda ise kişi periyodik olarak zaman zaman
"manik" zaman zaman "depressif" duygu haline girer.
Dalgalı bir durum söz konusudur.
Genelde her manik dönemi bir depressif dönem takip eder.
Bu depresyondan daha önemli sonuçlar doğurabilecek bir meslek
hastalığı olarak algılanmalıdır.
İşverenlerin, iş kazalarının azalması üzücü durumlarla karşılaşılmaması için
çalışanlarına düzenli olarak psikolojik destek sağlaması şarttır.
3. BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
Psiko-Sosyal Kaynaklı Meslek Hastalıkları
Manik-Depressif Sendrom:







Kurumlar, çalışanların psikolojik sağlığının da yerinde olup olmadığını
kontrol etmelidir. Çalışma ortamındaki kişiler arasındaki ilişkilerin iyi
olması ve işyeri ortamındaki tehlikelerin kontrol altına alınmış olması
gerekir
Deneyimsizlik
Bulma ve keşfetme merakı
Risk alma davranışı
Ailede uyumsuzluk
İşyerinde uyumsuzluk
Riskin bilincinde olmama gibi nedenlerle psikososyal meslek hastalıkları
görülebilmektedir. Günümüzde işyeri stresi kaynaklı depresyon ve
manik-depressif sendrom gibi rahatsızlıklar oldukça yaygınlaşmıştır.
Download