Genel Bilgiler DİYARBAKIR GENEL BİLGİLER Yüzölçümü

Genel Bilgiler
DİYARBAKIR
GENEL BİLGİLER
Yüzölçümü: 15.355 km²
Nüfus: 1.362.708 (2000)
İl Trafik No: 21
Isının 40-50 dereceye vardığı yaz günlerinin bunaltıcı sıcaklığından
kurtulmak amacıyla gelişen düz damlı evleri ile tipik yöre mimarisinin
günümüzde de yaşatıldığı Diyarbakır, uzun surları, Malabadi Köprüsüyle görülmesi gereken bir ildir.
Diyarbakır yöresinin en eski adı Assur kaynaklarında Amidi olarak geçer. Yunanca ve Latince kaynaklarda bu ad,
Amido ya da Amida olarak yazılır. Arap akınları sırasında bölgeye yerleşen Bekr adındaki bir aşiret nedeniyle yörenin
adı Bekr diyarı anlamında Diyar-ı Bekr olarak söylenmiştir. Günümüzdeki ismini, Atatürk’ün 1937’de halka yaptığı
konuşma esnasında, şehrin adından Diyarbakır olarak bahsetmesiyle 10 Aralık 1937 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile
almıştır.
Diyarbakır’ın Ergani ilçesine bağlı Çayönü Tepesi’nde
yapılan kazılar, bölgede ilk yerleşimin M.Ö. 9. bine dek
uzandığını göstermektedir. Yörede M.Ö. 2000’lere ilişkin
ilk bilgiler Hurri- Mitanni halkına ve Hurri–Hitit
ilişkilerine dayanmaktadır. Anadolu’nun en eski
halklarından olan Hurrilerin yaşadıkları bölge Subartu
denilen, yani bugünkü Diyarbakır’ı da içine alan yöredir.
M.Ö. 1200’lerde Hitit Devleti’nin Anadolu’ya göç eden
deniz kavimlerinin istilaları ile yıkılmasından sonra,
Hititlerin Subartu ülkelerindeki üstünlüğünü kabul eden
ve yönetim boşluğuna düşen Hurri ve Aram toplulukları, küçük kent devletleri oluşturdular. Daha sonra yöre,
Mezopotamya’da güçlü bir krallık olan Assur, daha sonra kısa bir dönem için Urartu egemenliğine girmiştir. M.Ö. 7.
yüzyıl ortalarında İskitlerin yerleştiği Amidi kenti, M.Ö. 625’te Medlerin, M.Ö. 550’de de Perslerin egemenliği altına
girmiştir. M.Ö. 4. yüzyılda Pers İmparatoru III. Darius’un İskender orduları önünde yenik düşmesiyle yörede
Helenistik dönem başlamıştır. Daha sonraları yöre Partlar ve Romalılar arasında cereyan eden savaşlara sahne
olmuştur. M.S. 3. yüzyılda, İran’da başa geçen Sasani sülalesi ve Romalılar arasında el değiştiren kent, M.S. 4.
yüzyılda Roma’ya bağlanmıştır. Daha sonraki dönemlerde Bizans Devleti ile Sasaniler arasında geçen savaşlar,
bölgede güçlenmeye başlayan İslam ordularının üstünlük sağlamalarına neden olmuş, Hz. Ömer zamanında
Diyarbakır Arap egemenliğine girmiştir. Uzun bir zaman Arap egemenliğinde kalan kent, 1085’te Selçuklu Devleti
sınırlarına dahil olmuştur. Diyarbakır’ın Osmanlı Devleti’ne katılması 15 Eylül 1515’te Yavuz Sultan Selim
döneminde gerçekleşmiştir.
Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan Diyarbakır, yüzyıllar boyunca Güneydoğu Anadolu’nun fikir, sanat, kültür ve bilim
merkezi olmuştur. Önemli bir ticaret merkezi olan şehir günümüzde de bu özelliğini korumaktadır.
Coğrafi Konumu
Diyarbakır’ın kuzeyinde Bingöl ve Elazığ, doğusunda Batman, güneyinde
Mardin, güneybatısında Şanlıurfa, batısında Adıyaman ve Malatya
bulunmaktadır.
İklimi
Diyarbakır’da sert ve kurak bir yayla iklimi hâkimdir.
İLÇELER:
Diyarbakır ilinin ilçeleri; Bismil, Çermik, Çınar, Çüngüş,
Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Kocaköy, Kulp, Lice ve
Silvan'dır.
Eğil: Zengin bir geçmişe sahip olan Eğil ilçesi tarih içinde
de önemli bir yer işgal etmiştir. Asur Kalesi'nin adından
da anlaşılabileceği gibi Asurluların da ötesine ulaşan bir
geçmişi vardır.
Çermik: Diyarbakır'ın kuzeybatısında olan Çermik,
kaplıcalarıyla tanınmış ünü tüm yurda yayılmış güzel ve
yemyeşil bir ilçemizdir. Dünyanın her yanından insanlar
şifa bulmak amacıyla bu kaplıcalara gelirler. İlçenin eski kalesi, Alaaddin Camii, Abdullah Paşa Medresesi Haburman
Köprüsü efsanevi Gelin Dağı, Seyfullah Bey Hamamı ve Ali Dede Çeşmesi ilk anda görülmesi gereken ünlü
yerlerindendir.
Hani: Diyarbakır'ın 90 km. kuzeydoğusunda Bingöl-Diyarbakır karayolu üzerinde dağlık bir yerleşim yeridir. Hani
İlçesinde 13. yy.da yapıldığı sanılan Hatuniye Medresesi ve 15. yy.da yapılan Ulu Cami bir Selçuklu eseridir.
Kulp: Kulp, Diyarbakır'ın en uzak ilçesidir. Ürettiği nefis ballarıyla tanınan Kulp, Kâfurum Kalesi, Kanikan Mağaraları,
Kale-i Ulya, Ciksi Kalesi, Büyük Kaya, İmamı Gazali Türbesi ve çok eski olduğu sanılan Bahemdan köyü gibi eski
eserleriyle de geniş bir tarihi zenginliğe sahiptir.
Kocaköy: Kocaköy'ün ne zaman kurulduğu bilinmemektedir. İlçede birçok höyük ve mağara bulunmaktadır.
Lice: Diyarbakır'ın 95 km. kuzeyinde tarihi bir yerleşim merkezidir. Efsanesi dünyaca bilinen, çeşitli ülke ve şehirlerin
sahip çıktığı Eshab-ül Kehf mağarasının asıl efsanede geçen Dakyonus şehri tüm özellikleriyle Diyarbakır'ın Lice ilçesi
yakınındadır.
Silvan: Kuruluş tarihinin Diyarbakır kadar eski olan Meyyafarikin uygarlığının beşiği olan bir ilçedir. Dünyanın önemli
eserlerinden Malabadi Köprüsü, Silvan Kalesi, Kulfa Kapısı ve çeşitli tarihi camilerin yer aldığı tepeden tırnağa
tarihle doludur
COĞRAFYA
Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin orta kısmında, Elcezire'nin
(Mezopotamya) kuzeyinde yer almaktadır. Doğuda Siirt ve Muş batıda Şanlıurfa,
Adıyaman, Malatya kuzeyde Elazığ ve Bingöl güneyde ise Mardin illeri
bulunmaktadır.
Diyarbakır, yeryüzü şekilleri açısından genelde dağlarla çevrili, ortası hafif
çukurlaşmış görünümündedir. İl, Güneydoğu Torosların kollarıyla çevrilidir. İlin en
yüksek dağı Muş sınırı yakınındaki Anduk Dağıdır (2830 m.)
Diyarbakır ilinde sert ve kurak bir yayla iklimi hakimdir.
TARİHÇE
Diyarbakır tarihinin, önceleri M.Ö.3000 yılına kadar uzandığı bilinirken, son
zamanlarda Çayönü kazıları ile yapılan araştırmalar sonucunda uygarlık geçmişinin
M.Ö.7500 yıllarına kadar uzandığı belirlenmiştir. Diyarbakır ve çevresinde
Hurriler, Mitanniler, Hititler, Asurlar, Medler, Persler, Büyük İskender, Romalılar,
Bizanslılar, Araplar, Selçuklular ve Osmanlılar hüküm sürmüştür.
Diyarbakır şube