TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ VE MEDENİYETİ

TOKİ
ANADOLU LİSESİ
TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ
VE
MEDENİYETİ
HAZIRLAYAN
HÜSEYİN GÜNDÜZ
TÜRKİYE TARİHİ
TÜRKLER VE ANADOLU
 Anadolu’ya ilk Türk akınları Hunlar döneminde yapılmıştır. Hunlar döneminde yapılan bu akınlar yerleşme amacından
çok keşif amaçlı seferlerdir.
 Anadolu’ya ikinci Türk akınları ise Sibirler tarafından gerçekleştirilmiştir.
 Anadolu’ya üçüncü Türk akınları Abbasi hizmetindeki Türk komutanlarca gerçekleşmiştir.
 Karahanlı ve Gazneli baskısından kurtulmak isteyen Selçuklular ilk defa Tuğrul Bey döneminde kardeşi çağrı bey komutasında 1015-1021 yılları arasında keşif amaçlı Anadolu akınlarını başlattılar.
 1040 Dandanakan Savaşının kazanılması ile birlikte Anadolu’ya Selçuklu akınları İbrahim Yınal ve Kutalmış gibi hanedan üyelerinin komutasında sistematik olarak yapılmaya başlandı.
 1048 Pasinler Savaşında ilk defa karşılaşan Bizans ve Selçuklu mücadelesinde Selçukluların galip gelmesi ile Doğu
Anadolu da başlayan hâkimiyet mücadelesi iç bölgelere ve Anadolu’nun güneyine de kaymaya başladı
 Alparslan döneminde Ani Kalesinin alınması ile birlikte sultanın emri ile Kutalmışoğulları Mansur, Süleyman, Yakuti ve
Erbasan gibi hanedan üyeleri ile Afşin, Sandak, Ahmetşah, Dilmaçoğlu ve Dudu oğlu gibi komutanlarına Anadolu’da fetih hareketlerini sürdürmeleri için görevlendirdi
 1071 Malazgirt Savaşının kazanılması ile Türkiye Tarihi başlamıştır. Alparslan’ın komutanlarına Anadolu topraklarını
Kılıç Hakkı olarak bağışlaması Anadolu’nun kısa sürede Türk yurdu olmasını sağlayacaktır.
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİNİN ANADOLU AKINLARI
TUĞRUL BEY DÖNEMİ
ALPARSLAN DÖNEMİ
KEŞİF AMAÇLI
YERLEŞME AMAÇLI
 Selçuklar döneminde yaşanacak bir yurt olarak görülen Anadolu’ya Türkmen akınları hız kazanmıştır. Bundan dolayı
Anadolu’ya yerleşmek amacıyla gelen ilk Türkler Oğuzlardır.
 Selçukluların Anadolu akınlarının amaçları:
 Yeni otlak ve mera alanları bulmak
 Siyasi egemenlik sahasını genişletmek
 Göçebe Türkmenlere yurt bulmak
 İlerde yapılacak olan yerleşmeye zemin hazırlamak
 Bizans’ın önemli şehir ve ordugâhlarını yıpratmak
 Verimli arazilere kavuşmak
1
İLK TÜRK BEYLİKLERİ
Beylik
Dönem
Kurucusu
Kurulduğu yer
Saltuklular
1072-1202
Ebul Kasım Saltuk Bey
Erzurum ve Kars
Danişmentliler
1080-1178
Danişment Ahmet Gazi
Sivas ve Kayseri
Mengücekoğulları
1080-1228
Mengücek Gazi
Erzincan, Kemah, Divriği
Artuklular (üç kol)
1102-1409
İl Gazi VE Sökmen Bey
Mardin, Hasankeyf ve Harput
Çaka Beyliği
1081-1093
Çaka Bey
İzmir
Dilmaçoğulları
1085-1192
Dilmaç Mehmet Bey
Bitlis
Sökmenliler
110-1207
Sökmen Bey
Ahlat
İnaloğulları
1095-1183
Sadr
Diyarbakır
Çubukoğulları
1085-1112
Çubuk Mehmet Bey
Harput
Kızılarslanoğulları
1095-1132
-----
Siirt
(Yınal oğulları)
SALTUKLULAR (1072-1202)
 Kurucusu: Ebul Kasım Saltuk Bey
 Kurulduğu yer: Kars ve Erzurum
 Başkenti: Erzurum (Arz-ı Rum)
 Hâkimiyet Sahası: Kars, Pasinler, Oltu, Erzurum, Tortum, İspir, Tercan, Bayburt
 Yıkan Devlet: Türkiye Selçuklu Devleti (Rükneddin Süleyman Şah)
GENEL ÖZELLİKLERİ
 Anadolu’da ilk kurulan Türk beyliğidir.
 Gürcüler ve Danişmentlilerin yardımları ile Haçlılarla mücadele etmişlerdir.
 Emir Ali Bey döneminde Artuklularla beraber Gürcülere karşı savaşıldıysa da mağlup oldu.
 Beylikler döneminin ilk kadın melikesi olan Mama Hatun Saltuklu hükümdarı II. İzzettin Saltuk'un kızıdır.10 yıllık iktidarından sonra tahttan çekilmiş daha sonraki hayatı hakkında elimizde bilgi bulunmamaktadır.
 Saltuklulardan Kalan Önemli Mimari eserler: Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami, Mama Hatun Türbesi, Emir Saltuk
Kümbeti ve Micingerd Kalesi
DANİŞMENTLİLER (1080-1178)
 Kurucusu: Danişment Ahmet Gazi
 Kurulduğu yer: Sivas ve Kayseri
 Başkenti: Sivas
2
 Hâkimiyet Sahası: Kayseri, Malatya, Tokat, Niksar, Amasya, Çankırı, Çorum
 Yıkan Devlet: Türkiye Selçuklu Devleti (II. Kılıç Arslan)
GENEL ÖZELLİKLERİ
 Anadolu’da kurulan beylikler içerisinde en güçlü olanıdır.
 Anadolu’da kurulan ilk uç (sınır) beyliğidir.
 Anadolu’da ilk Medrese sayılan Yağıbasan Medresesi’ni Tokat Niksar’da açtılar.
 Danişment Ahmet Gazi döneminde Anadolu Beylikleri içerisinde ilk defa parayı bastırmışlardır. Bundan dolayı Ahmet
Gazi Anadolu’da kendi adına para bastıran ilk hükümdardır.
 Beyliğin en önemli eseri sayılan Danişmentname Bizans’la yapılan savaşları anlatmaktadır.
 Anadolu’da ilk Türkçe eser yazma geleneği bu dönem Danişmentlilere bağlı Amasya’da başlamıştır.
 Haçlılar ve Bizanslılarla savaşan ilk Anadolu beyliğidir.
 Danişment Ahmet Gazi döneminde I.Kılıç Arslan’ın mahiyetinde Haçlılarla savaşılmıştır. Daha sonraki zamanlarda
devam eden Haçlı seferleri sırasında bağımsızlığını ilan etti.
 Danişment Gazinin yerine geçen oğlu Gazi Bey İlk defa melik ünvanını kullanmışlardır.
 Gazi Bey döneminde Sultan Mesud’ un tahta geçmesine yardım edilmiş ve bir süre Türkiye Selçuklu devletini himaye
etmişlerdir.
 Gazi Bey döneminde Danişmentlilerin sınırları Sakarya’dan Fırat'a kadar genişledi.
 1130’da Aynzarba Savaşı’nda Antakya Prensi II. Bohemond’u yenerek Kilikya Ermeni devletini nüfuzları altına aldılar.
 Anadolu Selçuklu Devletini en çok uğraştıran devlettir.
Danişment ve Karamanoğullarının en önemli ortak özellikleri Anadolu Türk siyasi birliğine en çok direnen beylikler
olmalarıdır.
DANİŞMENTLİLERDEN KALAN ÖNEMLİ MİMARİ ESERLER;
Yağıbasan Medresesi
Çukur Medrese
Niksar ve Kayseri Ulu Camii
Kayseri Kölük Camii
Melik Gazi Kümbeti
Emir Gazi Kümbeti
Amasya Fethiye Camii
Hilafet Gazi Türbesi
3
MENGÜCEKLİLER (1080-1228)
 Kurucusu: Mengücek Gazi
 Kurulduğu yer: Erzincan
 Başkenti: Kemah
 Hâkimiyet Sahası: Erzincan, Kemah, Divriği, Şebinkarahisar, Gümüşhane
 Yıkan Devlet: Türkiye Selçuklu Devleti
GENEL ÖZELLİKLERİ
 Gürcüler ve Rumlarla mücadele ettiler.
 İlk Mengücek parası Behrem Şah döneminde bastırıldı.
 Mengücekliler Dönemi’ne ait olan Divriği Külliyesi, Anadolu’nun en eski külliyesidir.
 Dönemin en önemli siması ünlü bilim adamı Muvaffakeddin Abdüllatifindir.
 İshak Bey döneminde Danişmentlilere bağlanmıştır.
 İshak beyin ölümünden sonra beylik Erzincan ve Divriği kolu olmak üzere ikiye ayrıldı.
 Erzincan Kolu: Davut Şah tarafından yönetildi. Davut Şah eşi tarafından öldürülmesi ile Erzincan kolu Süleyman
Şah tarafından 10 yıl idare edilmiştir. Davut Şah’ın oğlu Fahrettin Behrem Şah amcasını mağlup ederek yönetimi ele aldı. Rükneddin Süleyman Şah’ın 1202 yılındaki Gürcistan seferine katıldı Nizami'nin Fahreddin Behramşah'a takdim ettiği Mahzenü'l-Esrâr adlı eserinde ondan Gürcistan galibi olarak takdim etmesi dikkat çekicidir. II. Davut Şah döneminde Alaeddin Keykubat tarafından yıkıldı.(1228)
 Divriği Kolu: Süleyman Gazi ilk melikleridir. İlhanlı hükümdarı Abaka Han’ın 1277 Divriği’yi aldığı sırada Mengücek hanedan ailesinden kimseyle karşılaşmaması bu beyliğin yıkılmış olduğu ihtimalini ortaya koyar.
MENGÜCEKLİLERDEN KALAN ÖNEMLİ MİMARİ ESERLER;
 Divriği Külliyesi: Anadolu’da en eski külliyedir.
 Divriği Kalesi ve Camii: Divriği kalesi camii Mengücekler dönemine ait en eski yapıdır
 Sitte Melek Türbesi (Melik Gazi Türbesi)
 Kamereddin Türbesi
 Nurettin Salih Türbesi
 Ahmet Şah Darüşşifası: Ahmet Şah’ın hanımı Turan Melek Hatun tarafından yaptırılmıştır.
ARTUKLULAR (1102-1409)
Kurucusu: Artuk Bey’in oğulları İl Gazi ve Sökmen Bey tarafından kuruldu
Kurulduğu yer: Mardin, Diyarbakır
Hâkimiyet Sahası: Diyarbakır, Hasankeyf, Harput, Mardin, Silvan, Kızıltepe, Nusaybin, Dara
 Beylik; Oğuzların Döver boyundan ünlü Türkmen Beyi Eksük oğlu Artuk Bey’den ismini alır.
 Artuk Bey Ayn Seylem Savaşı’nda Kutalmışoğlu Süleyman Şah’a karşı Tutuş’un tarafını tutarak savaşı Tutuş’un
kazanmasını sağladı.
 Suriye Meliki Tutuş tarafından Kudüs valiliğine getirildiyse de kısa sürede vefat etti.
 Beylik üç kol halinde faaliyet göstermiştir.
4
HASANKEYF ARTUKLULARI
HARPUT ARTUKLULARI
 Sökmen Bey tarafından kuruldu.
 Artuk Bey’in torunu Belek bin
Behram tarafından kuruldu.
MARDİN ARTUKLULARI
 Necmeddin İlgazi tarafından kuruldu.
 Büyük Selçuklu Sultanı Sökmen Bey’e

bağlılık bildirdi.
 Belek Bey kuşatma altına aldığı
Menbiç Kalesinden atılan bir okla
 Emir Çökermişle birlikte Urfa Haçlı
şehit düşmüştür.
Kontu Joscelin ve Kudüs Kralı Baudouin

komutasındaki haçlıları Belih Çayı Mu- Belek Bey’in ölümünden sonra
harebesinde mağlup ettiler.
Hasankeyf kolunun himayesine

girdiler.
 Nurettin Muhammed döneminde
Eyyubilerin himayesine girdiler.
 Türkiye Selçuklu Sultanı
 Eyyubi hükümdarı Melik Kamil
tarafından yıkıldılar.
İlgazi döneminde Harran, Halep
haçlılardan alınmış 1119’da Antakya
haçlıları ile yapılan savaşı kazandı.
Necmeddin Alp dönemi, beyliğin en
parlak dönemidir.
1408’de Karakoyunlular tarafından
yıkıldı.
I. Alaeddin Keykubat bu beyliğe
son verdi.
GENEL ÖZELLİKLERİ
 Artuklular İlk Türk beylikleri içerisinde en son yıkılan beyliktir.
 Anadolu’da ilk Türk köprüleri bu dönemde yapılmıştır. Malabadi Köprüsü, Dicle Köprüsü, Çermik Köprüsü, Dunaysır
Köprüsü, Deve geçidi Köprüsü, Ambarçayı Köprüsü bu döneme ait önemli köprülerdir.
 Malabadi Köprüsü dünyanın en büyük taş kemerli köprüsüdür.
 İlk Artuklu medresesi, İlgazi tarafından Halep'te inşa ettirildi.
 Haçlılarla mücadele etmişlerdir.
 Dönemin en önemli şahsiyeti sibernetiğin kurucusu sayılan El Cezeri’dir.
 Artuklu liderleri hükümdarlık unvanları olarak daha çok emir, melik, sultan, meliku'l-umera, Kutbuddin, Necmuddin, pehlivan-ı cihan ve Hüsrev-i İran gibi ünvanları kullanmışlardır.
ARTUKLULARDAN KALAN ÖNEMLİ MİMARİ ESERLER;
-
Eminüddin ve Necmeddin Külliyeleri (Cami’ el-Asfar)
-
Medreseler: Melikiye, Hatuniye(Sitti Radviyye ),Muzafferiye, Şehidiye (Semanin ),Mesudiye, Hüsamiye
-
Diyarbakır Artuklu Sarayı, Ahlat Çifte Kümbetler
-
Diyarbakır, Urfa, Mardin, Harput, Dunaysır(Kızıltepe),Silvan ve Koçhisar Ulu Camileri, Melik Mahmut Cami(Bab-es
sur)
ÇAKA BEYLİĞİ(1081-1093)
Kurucusu: Çaka Bey
Kurulduğu yer: İzmir
Başkenti: İzmir
Hâkimiyet Sahası: Midilli, Sakız, Sisam, Rodos, Urla, Çeşme ve Foça
Yıkan Devlet: Türkiye Selçuklu Devleti (I. Kılıç Arslan)
5
GENEL ÖZELLİKLERİ
 Oğuzların Çavuldur boyundan olan Çaka Bey tarafından İzmir ve çevresinde kurulan beyliktir.
 Batı Anadolu’da ilk defa Türk hâkimiyetini kuran beyliktir.
 İlk denizci beyliktir.
 Türk tarihinde 1081 yılında İlk Türk donanmasını kuran Çaka Bey aynı zamanda ilk Türk amiralidir.
 Koyun Adaları Savaşında Bizans donanmasını mağlup etti.
 Damadı I.Kılıç Arslan’la Çanakkale bölgesinde Abidos’u kuşatmış; Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos'un Kılıç
Arslan'ı kışkırtması üzerine Kılıç Arslan tarafından öldürülmüştür.
Çaka Bey’in 1081’de kurduğu donanma Deniz Kuvvetleri Komutanlığının kuruluşu sayılmaktadır.
DİĞER BEYLİKLER
Çubuk Bey tarafından Harput merkezli kuruldu. Artuklular tarafından yıkıldı.
ÇUBUKOĞULLARI
DİLMAÇOĞULLARI
Dilmaç Mehmet Bey tarafından Bitlis ve Erzen’de kuruldu. Togan Aslanlar olarak ta
anılır.
SÖKMENLİLER
Ahlatşahlar olarak ta bilinen beylik Sökmen Bey tarafından Van gölü çevresinde Ahlat
merkezli kuruldu. Eyyubilerce yıkıldı.
TANRIVERMİŞOĞLU
İkinci denizci Türk beyliğidir. Tanrıvermiş tarafından Efes merkezli kuruldu. Bizanslılarca yıkıldı.
İNALOĞULLARI
Kurucusu Sadr olmasına rağmen beyliğin gerçek kurucusu kardeşi Yınal et-Türkmani’
dir. Diyarbakır merkezli beyliktir.
İLK TÜRK BEYLİKLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
 İlk Türk beylikleri Malazgirt Savaşından sonra Anadolu’nun fethi için gönderilen komutanlarca kuruldu. Kılıç Hakkı ile
kuruluşları teşvik edildi. Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasını sağladılar. Fethedilen toprakların isimlerine
Türkçe isimler vermişlerdir. Genelde İlk beylikler kurucularının ismi ile ortaya çıkmıştır. Bizans, Haçlılar, Ermeniler ve
Gürcülerle mücadele ettiler. İç işlerinde serbest dışişlerinde Büyük Selçuklu Devletine bağlıdırlar. Küçük yerleri şehir
haline getirdiler veya birçok yerleşim yerleri kurarak buralara Türkçe adlar verdiler.
TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ (ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ)(1077-1308)
KUTALMIŞOĞLU SÜLEYMAN ŞAH DÖNEMİ (1077-1086)
 1077 yılında İznik merkezli Türkiye Selçuklu Devletinin kurucusudur.
 Süleyman Şah Sultan-ı Rum ünvanı ile Anadolu’ya gönderilerek buralarda fetih hareketlerine girişecektir.
 Konya, Afyon, Kütahya’yı alarak İznik’e kadar olan bölgeleri fethetti.
 Bizans’ın da içinde bulunduğu bunalımlı dönemden istifade ederek Güney Marmara ve Kocaeli yarımadasını alan
Süleyman Şah 1080 yılında boğazın Anadolu yakasında bir Gümrük İdaresi kurarak, geçen gemilerden vergi almaya
başlayarak Bizans’ın boğazdaki hâkimiyetine son verir.
Türk-İslam tarihinde ilk kez Boğaz'ın Anadolu yakası Türkler tarafından kontrol altına alındı.
6
 Sultan Melikşah tarafından gönderilen Emir Porsuk’a karşı başarılar kazanarak onun Anadolu’dan çekilmesini
sağladı.
 Bizans İmparatoru Alexis Kommenos ile 1081‘de yapılan Dragon Çayı Antlaşmasına göre bugünkü Dragos Çayı
(Kocaeli Yarımadası) iki devlet arasında sınır kabul edildi.
 Bizans’ı etkisiz hale getiren Süleyman Şah doğuya hareket ederek Adana, Tarsus ve bütün Çukurova’yı idaresi
altına aldı.(1083)
 Fetih hareketlerine devam ederek İskenderun, Antep, Hatay, Maraş ve Elbistan bölgelerini aldı.
 Halep Sorunu nedeniyle Suriye Selçuklu meliki Tutuş ile yapılan Ayn Selem Savaşında şehit düşmüş oğulları Kılıç
Arslan ve Kulan Arslan’da esir alınarak Sultan Melikşah’ın yanına götürüldü.
 Mezarı Caber kalesindedir. Caber kalesi sınırlarımız dışındaki tek Türk toprağıdır.
Bölgede yaşanan iç savaş nedeniyle Süleyman Şah’ın mezarı geçici olarak Eşme Köyüne taşınmıştır.
FETRET DEVRİ: Süleyman Şah’ın ölümünden sonra 1086-1092 yılları arasında vezir Ebu’l Kasım ve daha sonra kardeşi
Ebul Gazi tarafından devletin idare edildiği dönemdir.
I.KILIÇ ARSLAN DÖNEMİ (1092-1107)
 Sultan Melikşah’ın ölümü üzerine Berkyaruk tarafından Anadolu hükümdarlığına tayin edildi.
 Bizans imparatorunun entrikaları ile kayınpederi olan Çaka Bey’i öldürerek Çaka beyliğini ortadan kaldırdı.
 1095′ de Ermeni Gabriel’in elinde bulunan Malatya’yı kuşattığı sırada I.Haçlı ordusunun Anadolu’ya girdiği haberi
üzerine kuşatmayı kaldırarak başkent İznik’i kuşatan haçlılarla savaşıldıysa da mağlup oldu.1097’de başkent İznik
haçlıların eline geçti. I.Haçlı ordusuna gerilla savaşlarıyla baskınlar yapıp ağır zayiatlar verildiyse de Antakya, Urfa ve
Kudüs haçlıların eline geçmiştir.
I.Haçlı seferleri ile İznik ve Batı Anadolu’da üstünlük Bizans’ın eline geçmiştir.
Dorileon (Eskişehir) Savaşı (1097):Eskişehir ovasında Haçlı ordusuna karşı Danişment ve Türkiye Selçuklu ittifak orduları arasında yapılan savaşı haçlılar kazandı.
 1099 yılında Danimarka kralının oğlu Svend Korsfarer idaresindeki haçlı ordusunu Akşehir bölgesinde yok etti. Kılıç
Arslan I.Haçlı ordularının devamı olan İtalyan, Fransız ve Alman ek haçlı ordularını Amasya Merzifon’da bir, Ereğli
de ise iki defa imha etti.
 İznik’in Haçlıların eline geçmesi üzerine başkenti Konya’ya taşıdı.
Konya, Türkiye Selçuklu ve Karamanoğulları Devletlerine başkentlik yapmıştır.
 Bizans İmparatoru Aleksi ile anlaşma yaparak Bizans işgalinde bulunan Marmara sahilleri, İzmir ve Antakya’yı
Bizans’a terkeden Kılıç Arslan batıda emniyeti sağlayarak doğuya yöneldi.
 1106 yılında Malatya' yı Danişmendlilerden aldı. Maraş ve Elbistan’ı alıp Urfa Haçlı Kontluğuna ait Urfa’yı kuşattıysa da kuşatma başarısızlıkla sonuçlandı. Büyük Selçuklu Sultanını tanımayarak kendini Büyük Sultan ilan etti.
 Emir Çavlı, Kılıç Arslan'a idaresinde Rahle şehrini alması üzerine Çavlı üzerine harekete geçti. Musul emiri Çavlı,
Artukoğlu İlgazi ve Suriye meliki Rıdvan ile Habur ırmağı kıyısında yaptığı savaşı kaybetti. Habur ırmağını geçmeye
çalışırken boğularak ölmüştür.
7
I.MESUD DÖNEMİ (1116-1155)
 Kayınpederi olan Danişmentli Emir Gazi’nin yardımı ile Şahin Şah’ı öldürerek tahta çıktı. Bu dönemde devlet kısa
bir süre Danişmentlilere bağlı hareket etti.
 Aksaray’ı alan Bizans İmparatoru Emanuel ile Akşehir yakınlarında yapılan savaşta Bizans’a ağır bir mağlubiyet
yaşatılmıştır.
 1147'de Roma-Cermen İmparatoru Konrad komutasındaki ikinci haçlı ordusunu Dorileon (Eskişehir )Muharebesi'nde mağlup etmiştir. Böylece babası Kılıç Arslan’ın 1092’de kaybettiği I.Dorileon Savaşının intikamını almış oldu.
 Danişmentlilerin tahta kavgalarından faydalanan Sultan Mesud ilk önce Ankara, Çankırı, Kastamonu ve Elbistan’ı
daha sonraları ise Sivas ve Malatya’yı alarak Anadolu Türk siyasi birliğini kurma faaliyetlerine başladı.
 Türkiye Selçuklu Devletinin ilk madeni parası bu dönemde bastırıldı.(Bakır para)
 İlk defa Sultan Mesut Döneminde batılılar Anadolu için Turchiae (Türkiye) ifadesini kullanmaya başladılar.
 Türkiye Selçuklu Devletinde ilk imar ve şehirleşme faaliyetleri bu dönemde başlamıştır.
II. KILIÇ ARSLAN DÖNEMİ(1155-1192)
 Tahta çıktığında kendisine karşı kurulan Bizans, Danişment, kardeşi Şahin Şah ve Musul Atabeyliği ittifakını parçalamak için Balkanlarda karışıklıklardan faydalanılarak Bizans’la saldırmazlık antlaşması imzaladı. Bu antlaşmaya göre:
 Selçuklular Bizans’tan aldığı bazı kale ve kasabaları geri verecek
 İki hükümdar birbirinin dostu olacak
 Türkmenlerin Bizans’a akınları önlenecek.
Önemi: Bu antlaşma ile batı sınırı güvence altına alındı.
 Bizans’la anlaşma imzalayan II. Kılıç Arslan kardeşi Şahin Şah’ın elinde Çankırı ve Ankara, Danişmentlilerden Kayseri, Sivas, Tokat, Darende, Niksar ve Elbistan alınarak bu beyliğin Kayseri ve Sivas kollarına son verdi. Miryokefalon
Savaşından sonra bu beyliğe tamamen son verilecektir. Mengüceklerin himaye altına alınmıştır.
 MİRYOKEFALON (YURT TUTAN) SAVAŞI (1176):




SEBEP ve SAVAŞ
II. Kılıç Arslan önderliğindeki Türkiye Selçuklularının güçlenmesinin Bizans’ı tedirgin etmesi
Bizans’ın içinde bulunduğu Balkan sorunlarının değerlendirilmek istenmesi
Bizans’ın artan Türk akınlarından kurtulmak istemesi
Kardeşi Şahin Şah’ın Bizans imparatoru tarafından
desteklenmesi
SAVAŞ: Türkiye Selçuklu Devleti kazandı




SONUÇLARI
Anadolu’nun Türk yurdu olması kesinleşti.
I. ve II. Haçlı seferleri ile Bizans’a geçen üstünlük
sona erdi.
Bizans bu savaştan sonra savunmaya Türkler taarruza geçti.
III. Haçlı Seferine sebep olmuştur.
Miryokefalon Savaşından sonra Kütahya ve Eskişehir alınmış, Danişmentlilere tamamen son verilmiştir. Malatya alınarak Sakarya’dan Fırat’a kadar Anadolu Türk birliği kurulmuştur.
 Antalya bu dönemde kuşatıldıysa da alınamadı.
II. Kılıç Arslan Döneminde Ayrıca;
 İlk defa altın ve gümüş para bastırıldı.
8
 Anadolu’da ilk kervansaray kabul edilen Alay Han yaptırıldı.
 Kayseri’de uluslararası fuar niteliğinde Dünyanın en büyük pazarı kabul edilen Yabanlu Pazarı kuruldu.
Faruk Sümer’e göre bu Pazar Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesinde kurulmaktadır. Yabanlu Pazarı üzerinde en detaylı bilgi
veren müellif, Zekeriya b.Muhammed el-Kazvini’dir. Âsarül-Bilâd ve Ahbârül-İbâd adlı eserlerinde bu Pazar hakkında
son derece ilginç bilgiler vermiştir.
 II. Kılıç Arslan, eski Türk geleneklerine uyarak hâkimiyeti altındaki toprakları 11 oğluna paylaştırdı.
RÜKNETTİN SÜLEYMAN ŞAH (1191-1204)
 Gıyaseddin Keyhüsrev’e karşı kardeşlerinin desteğini alarak başkent Konya’yı kuşatmış yapılan antlaşma ile başa
geçmiştir.
 Amasya, Tokat ve Niksar’ın alınması ile kardeşi Mesud dışındaki diğer kardeşlerini itaat altına almıştır.
 Bizans bu dönemde vergiye bağlanmıştır.
 Kilikya Ermenilerini mağlup ederek itaat altına aldı.
 Harput Artuklularını ve Erzincan Mengüceklerini hâkimiyeti altına aldı.
 Anadolu’da kurulan İlk Türk beyliği olan Saltuklulara son verdi. Böylece Gürcülerle Türkiye Selçukluları ilk defa
komşu oldu.
 Gürcistan seferi sırasında Micingerd kalesi civarında, Gürcü ordusunun ani baskını ile büyük bir mağlubiyet yaşadı.
 Gürcistan seferi dönüşünde Ankara’yı kardeşi Mesud’dan almıştır.
 II. Gürcistan Seferi hazırlıkları sırasında hastalanarak ölmüştür.
I.GIYASEDDİN KEYHÜSREV(1192-1196)(1205-1211)
 İki defa tahta çıkmıştır. 1192’de çıktığı Anadolu Selçuklu tahtını 1196’da kardeşi Rüknettin Süleyman Şah’a terk
etmiştir. 1204’de Süleyman Şah’ın ölüm haberini alması ile yeğeni III. Kılıç Arslan’ı 8 aylık mücadeleden sonra devirerek sultanlığını ilan etti.
İki defa tahta çıkan tek Türkiye Selçuklu Sultanıdır.
 Trabzon Rum İmparatorluğu üzerine yapılan seferle Karadeniz ticaret yolu güvenliği sağlanmış, Samsun itaat altına
alındı.
 Akdeniz seferi ile Antalya fethedildi.
Antalya’nın fethi ile ilk defa denizcilik faaliyetleri başladı.
 Ticari faaliyetleri geliştirmek için ilk defa Venediklilerle ticaret antlaşması yapıldı.
 Venedik dışında Kıbrıs krallığı ile yapılan ticari antlaşma ile Anadolu’nun uluslararası ticaret merkezi yapılması ile
çalışmalar başlanmıştır.
 Eyyubilerden Marş ve Ermenilerden Petrus’u aldı.
 Senelik vergisini göndermeyen İznik Rum İmparatoru Lakaris’in orduları ile yapılan Alaşehir Savaşında şehit düşmüştür.
 Türkiye Selçuklu Devletinin ilk hastanesi sayılan ve kız kardeşi adına yaptırdığı Kayseri Gevher Nesibe Darüşşifası ile
ilk medresesi olan Koca Hasan Medresesi bu dönemde yaptırılmıştır.
9
 Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde merkezi otoriteyi güçlendirmek amacıyla ülkeyi hanedan üyeleri arasında paylaştırma geleneğine son vererek şehzadeleri merkeze bağlı birer vali konumuna getirdi.
İZZETTİN KEYKAVUS (1211-1220)
 Kardeşi Alaeddin Keykubat’la giriştiği mücadeleyi kazanarak tahta oturdu. Kardeşi Alaeddin’i Minşar Kalesine
hapsetti.(1213)
 Trabzon Rum İmparatoru ile 1214’de yapılan mücadele kazanılarak Sinop ele geçirildi. Türkiye Selçukluları ilk defa
Karadeniz’e ulaşmış oldu.
Türkiye Selçuklu Devleti tarihinde ilk tersane bu dönemde Sinop’ta kuruldu.
 Trabzon Rum İmparatorluğu vergiye bağlanmıştır.
 İşgal edilen Karaman ve Ereğli Ermenilerden geri alınmıştır.
 İşgal edilip Kıbrıs krallığına bağlanmaya çalışılan Antalya’yı ikinci defa fethetti.(1216) . Ermeniler üzerine yapılan
sefer neticesinde Çinçin ve Kançin kaleleri alınmış Ermeni kontu Leon’un isteği ile barış yapılmıştır. Anlaşma çerçevesinde Çukurova Ermenileri 20 bin altın yıllık vergiye bağlanmıştır. Böylece Anadolu-Suriye ticaret yolunda emniyet
sağlandı.
 Kıbrıs Kralı Hugues ile ticari antlaşma imzalanmıştır.
 Artuklu ve Erbil beylikleri himaye altına alındı.
ALAEDDİN KEYKUBAT DÖNEMİ(1222-1237)
 Abisi İzzettin Keykavus’un ölümünden sonra tahta çıktı.
 Türkiye Selçuklu Devletine doğudan ve güneyden komşu olan Eyyubilerle İzzettin Keykavus Döneminde Halep Seferi
ile bozulan ilişkileri düzetmiştir.
 Muhtemel bir Moğol saldırısına karşı Konya, Kayseri, Sivas, Malatya gibi şehirlerin etrafına surlar yaptırıldı veya
buralardaki surlar tamir edildi.
 1226’da Avrupalıların Kandelora adını verdikleri bölge fethedilerek buranın ismi Alaiye (Alanya) olarak değiştirildi.
Alaiye başkent Konya örnek alınarak imar edildi ve burada bir tersane yaptırıldı.
Türkiye Selçuklu Devletinin tersane yaptırdığı iller: Sinop (ilk tersane ),Antalya, Alanya ve Suğdak
 Suriye ile Anadolu arasındaki kervan yollarını korumak amacıyla, Manavgat, Anamur, Silifke kaleleri ile İasauria (İçel)
alınarak Ermenilerin itaati kesin olarak sağlandı.
Karaman Türkmenleri ilk defa bu dönemde İçel bölgesine yerleştirildi.
 Artuklu Beylerinin Türkiye Selçuklularına karşı Harzemşahlarla işbirliği girişimleri üzerine Kâhta, Adıyaman ve
Tunceli(Çemişgezek) alındı.
 Mengücek Beyliğinin Erzincan ve Kemah kollarına son verildi.
 Moğolların Kırım’ın Suğdak’ı işgal etmeleri ve Trabzon Rum İmparatorunun bölgeye yerleşme çabaları üzerine
Kastamonu uç beyi Hüsameddin Çoban komutasındaki donama Suğdak Limanını ele geçirilerek Karadeniz ticareti
güvence altına alındı.
Suğdak Seferi Türkiye Selçuklu Devleti’nin ilk ve tek deniz aşırı seferidir.
10
YASSIÇEMEN SAVAŞI(1230)
Taraflar: Türkiye Selçuklu Devleti X Harzemşahlar Devleti
SEBEPLERİ
 Celaleddin Harzemşah’ın Selçuklulara ait Ahlat’ı işgal
etmesi.
 Harzemşahların, Erzurum Meliki Cihan Şah’la ittifak
kurmaları.
 SAVAŞ: Eyyubi destekli Türkiye Selçuklularıyla Harzemşahlar arasında Erzincan Akşehri Ovasında yapılan savaşı Türkiye Selçuklu Devleti kazandı.
SONUÇLARI
Harzemşahlar Devleti yıkılma sürecine girdi.
Türkiye Selçukluları ile Moğollar komşu oldu.
Ahlat, Bitlis, Van, Adilcevaz alındı.
Güneydoğu ve Doğu Anadolu hâkimiyeti için Eyyubilerle ilişkilerin bozulmasına neden oldu.
 Kayı boyu bu savaştan sonra Anadolu’ya yerleştirildi.




 Yassı Çimen Savaşından sonra Moğolların Erciş, Ahlat, Bitlis, Siirt bölgelerini tahrip etmelerine destek veren Gürcistan üzerine sefer düzenlendi. Gürcü Krallığını ağır bir mağlubiyete uğrattı (1231).
 1234 yılında Harput Kalesi alınarak Harput Artuklularına son verildi.
 1235’ yılında Siverek, Harran ve Urfa fethedildiyse de bir yıl sonra Eyyubiler buraları geri aldı.
 Amid seferi için hazırlıkları sırasında zehirlenerek öldürülmüştür.(1237)
 Alaeddin Keykubat döneminde ticareti canlandırmak için dünya tarihinde ilk kez devlet sigorta sistemi uygulanmıştır.
II. GIYASEDDİN KEYHÜSREV DÖNEMİ
 BABA İSHAK İSYANI (1240): Baba İlyas’ın müridi olan Baba İshak tarafından Adıyaman Kâhta’da çıkartılan isyandır.
SEBEPLERİ
 Moğollardan kaçan Türkmenlerin doğu ve güneydoğu Anadolu’ya yerleşmelerine rağmen ekonomik durumlarının düzeltilememiş olması
 Türkiye Selçuklu devletinde yaşanan otorite boşluğu
 Türkmenler arasında yaşanan otlak ve kışlak paylaşımında yaşanan anlaşmazlık
 Türkmenlerin dışlanması ve ağır vergiler
 Göçmenler ile yerleşik halk arasında yaşanan çatışmalar
 Türkmenlerin ticaret kervanlarına saldırması
SONUÇLARI
İSYAN: Adıyaman Kâhta bölgesinde başlayan isyan
kısa sürede Tokat, Amasya, Malatya ve Sivas havalisine yayılmıştır. İsyan Malya Savaşının ardından iki
yılda bastırılabildi.
SONUÇLARI
 Baba İshak yakalanarak idam edildi.
 Türkiye Selçuklu Devletinin isyanı güçlükle batırabilmesi Moğolların Anadolu’ya girmesine neden oldu.
Baba İshak isyanı Anadolu’da çıkan ilk İslami isyan hareketidir.
 KÖSEDAĞ SAVAŞI (1243)
TARAFLAR: Türkiye Selçuklu Devleti X Moğollar (İlhanlılar)
SEBEPLERİ
 Baba İshak isyanının Moğolları cesaretlendirmesi
 Moğolların Erzurum bölgesini kılıçtan geçirip Sivas’a kadar olan bölgeleri yağmalaması
SAVAŞ: Sivas –Erzincan arasında Kösedağ mevkiinde yapılan savaşı Baycu Noyan komutasındaki Moğollar kazanmıştır.
11
SONUÇLARI
 Türkiye Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girdi. Anadolu Selçuklu Devleti Moğollara vergi ödemeye başladı.
 Anadolu Türk siyasi birliği bozulmuş ve ikinci beylikler dönemi başlamıştır.
 Moğolların baskısı altında kalan Türker batıya göç ederek Batı Anadolu’nun Türkleşmesi sağlandı(Tek olumlu sonuç)
 Selçuklu sultanları ve devlet adamları Moğollar tarafından atanmaya başlaması ile siyasi istikrarı bozulmuştur.
Ticaret yollarının zarar görmesi nedeniyle ticari faaliyetlerin durma noktasına gelmesi ve ağır vergiler Anadolu’yu
ekonomik sıkıntıya sokmuştur.
 Çukurova Ermenileri ve Trabzon Rum Devleti Moğollara bağlanmıştır.
YKILMA SÜRECİ GELİŞMELERİ:
 II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Kösedağ mağlubiyetinden sonra devlet idaresini veziri Şemseddin İsfahani’ye bırakması
ile devletin çöküşü hızlanmıştır.
 II. Gıyaseddin Keyhüsrev, 1246 yılında ölmesi ile taht kavgaları başlamıştır. Rükneddin Kılıç Arslan ve Alâeddin
Keykubat’ın İzzeddin Keykavus’un hükümdarlığını kabul etmemeleri üzerine vezir Celaleddin Karatay, ülkeyi üç
kardeş arasında paylaştırmak zorunda kaldı. (Ortak Saltanat )
 II. İzzettin Keykavus büyük sultan olmuş, IV. Rükneddin Kılıç Arslan ve II. Alâeddin Keykubat ise ülkenin doğu ve
batı bölgelerinin hükümdarı ilan edildi (1249).
 II. İzzeddin Keykavus, Moğol komutanı Baycu ’ya karşı 1256’daSultan Hanı savaşı yapılmışsa da kaybedilmiştir.
 Sultan II. Mesut’un 1308’de vefatı ile Anadolu Selçuklu Devleti resmen sona ermiştir
12
İKİNCİ TÜRK BEYLİKLERİ DÖNEMİ
KARAMANOĞULLARI (1256-1487)
 Karaman Bey tarafından Konya ve Larende
(Karaman ) merkezli kurulmuştur.
GERMİYANOĞULLARI(1299-1429)
 Yakup Bey tarafından Kütahya ve Denizli bölgelerinde
kuruldu.
 I.Murat oğlu Beyazıt’ı Germiyanoğlu’nun kızıyla evlendir Türkiye Selçuklu Devletinin mirasçısı olarak gördükleri
miş, Kütahya, Emet, Tavşanlı ve Simav’ı çeyiz olarak almışiçin başkentlerini Konya olarak belirlemişlerdir.
tır.
 Osmanlı Devletini en çok uğraştıran beyliktir.
 II. Yakup Bey’in vasiyeti ile Osmanlıya katıldılar.
 Karamanoğlu Mehmet Bey döneminde Türkçe resmi
 Osmanlıya vasiyet yoluyla katılan ilk ve tek beyliktir.
dil olarak ilan edildi.
 II. Bayezid döneminde kesin olarak ortadan kaldırıldı.(
1487)
SARUHANOĞULLARI (1313-1464)
KARESİOĞULLARI BEYLİĞİ(1304-1360)
 Saruhan Gazi tarafından Manisa merkezli kurulan
denizci bir beyliktir.
 Karesi Bey tarafından Balıkesir ve Çanakkale bölgelerinde
kurulmuştur.
 Anakara Savaşından sonra tekrar kurulan beyliğe
Çelebi Mehmet son verdi.
 Osmanlı Devletine ilk katılan beyliktir.
 Fetret Devrinden sonra alınan ilk beyliktir
 Orhan Bey döneminde alınan beylik Ankara Savaşından
sonra kurulmayan iki beylikten biridir.
 Osmanlı Devletinin ilk donanması bu beyliğin donanmasıdır.
CANİKOĞULLARI
Samsun ve Çarşamba bölgelerinde kuruldu.
DULKADİROĞULLARI(1337-1515)
CANDAROĞULLARI(İSFENDİYAROĞLU)(1292-1461
 Şemseddin Candar tarafından Kastamonu ve Sinop’ta
kuruldu.
 Kastamonu koluna Yıldırım, Sinop koluna da Fatih son
 Karaca Bey tarafından Elbistan merkezli kurulan beylik
zamanla Maraş, Malatya, Amik ve Harput olmak üzere vermiştir.
egemenlik alanını genişletti.
MENTEŞEOĞULLARI(1261-1461)
 Yavuz Döneminde yapılan Turna dağ Savaşı ile bu
 Menteşe Bey tarafından Muğla’da kurulmuştur.
beyliğe son verilerek Anadolu Türk birliği kesin olarak
kuruldu.
 Ankara Savaşından sonra kurulan beyliğe II. Murat son
verdi.
 Savaş yapılarak alınan son beylik.
 Mesut Bey döneminde Rodos’u bir süre ellerinde geçirdiler.
İNANÇOĞULLARI (LÂDİK BEYLİĞİ)(1261-1368)
Mehmet Bey tarafından Denizli ve çevresinde kuruldu.
13
AYDINOĞULLARI(1308-1426)
HAMİTOĞULLARI(1301-1423)
 Gazi Mehmet Bey tarafından Aydın ve Birgi çevresinde
 Dündar Bey tarafından Isparta, Antalya, Eğirdir, Borlu ve
kuruldu.
Uluborlu bölgelerinde kuruldu.
 Umur Bey döneminde Ege adaları ve Yunanistan’a  I.Murat döneminde Hamit oğlu Hüseyin Bey’den Isparta,
seferler yapıldı.
Yalvaç, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir, Karaağaç 80 bin altın
karşılığında satın alınmıştır.
 Anakara Savaşından sonra kurulan beyliğe II. Murat
son verdi.
 Topraklarını Osmanlıya para karşılığında satan tek
beyliktir.
ÇOBANOĞULLARI
 Ankara Savaşından sonra kurulan beyliğe II. Murat son
 Emir Hüsamettin tarafından Kastamonu ve çevresinde
verdi.
kuruldu.
TACEDDİNOĞULLARI(1378-1428)
 Taceddin Bey tarafından Ordu ve çevresinde kuruldu.
OSMANOĞULLARI
Cihan Devletine dönüşen tek beyliktir.
KÜLTÜR VE UYGARLIK
DEVLET YÖNETİMİ VE HÜKÜMDAR
 Türklerde mevcut olan kut anlayışı, Anadolu Selçuklularında da devam etmiştir. Bu anlayışa göre sultan, hükümdarlık yetkisini Allah'tan alır yaptığı işlerden de ancak Allah’a karşı sorumludur. Kut anlayışı ve Kut’un doğal bir sonucu olan veraset anlayışı bu dönemde de aynen devam etmiştir.
 Ülkenin her yerinde Sultan adına hutbe okutma ve para bastırma geleneği bu dönemde de uygulanmıştır.
 Halifeyi manevi önder gören hükümdarlar Abbasi halifesinden Menşur (onay) alırlardı.
 Şehzadeler, Melik sıfatıyla belli başlı merkezlere Atabeylerle beraber yönetici olarak gönderilmişlerdir.
 Büyük Selçuklu Devletinde Melik ve Atabeylere verilen ordu kurma anlayışı bu dönemde terkedilmiştir. Meliklerin
savaş açma ve para bastırma yetkileri de kısıtlanarak merkezi idareye karşı güçlenmeleri önlenmeye çalışılmıştır.
 Türkiye Selçuklu Sultanlarının yetkileri sınırsız değildi. Hükümdar ülkeyi Şer’i ve Örfi hukuk kurallarına göre yönetmek zorundadırlar.
 Devlet meseleleri Sultanın başkanlığındaki Büyük Divanda görüşülürdü. Sultanın olmadığı zamanlarda ise vezir bu
görevi yapardı.
SULTANIN GÖREVLERİ
 Halkın ihtiyaçlarını karşılamak ve halkın ekonomik
seviyesini yükseltmek
 Üst düzey askeri ve sivil görevlileri atamak
 Ülkeyi adaletle yönetmek
 Yabancı elçileri kabul edip savaş ve barışa karar
vermek.
 Paranın değerini korumak
 Büyük Divan’a başkanlık etmek
 Şeri hukuka aykırı olmamak kaydıyla kanunlar
yapmak veya kaldırmak
 İslamiyet’i yaymak
 Ülkeyi dış tehditlerden korumak ve fetihler yaparak
devletin sınırlarını genişletmek.
14
TEBANIN GÖREVLERİ
 Hükümdara itaat etmelidir.
 Vergiyi düzenli ödemeli
 Hükümdarın dostuna dost düşmanına düşman
olmalıdır.
HÜKÜMDAR ÜNVANLARI
 Askerlik görevini yapmalı
Sultan
Gıyaseddin
İzzeddin
Sultanul Azam
Keykubat
Bey
Sultanul Galip
Keyhüsrev
Rüknettin
Sultanul Kahir
Keykavus
İmameddin
Alaeddin
Emirül Müminin
Sultanul Muazzam
Türkiye Selçuklu Sultanlarının güçlerini ifade etmek için Keykubat, Keyhüsrev ve Keykavus gibi ünvanları kullanmaları Fars (İran ) kültüründen etkilendiğini göstermektedir.
HÜKÜMDARLIK ALAMETLERİ
Unvan
Sancak
Tuğra
Para bastırma
Hutbe okutmak
Otağ
Kös (Nevbet)
Gaşiye
Tuğ
Saray
Çetr(Şemsiye)
Taht
Tıraz
Hilat
Taç
(Künye)
SARAY
 Türkiye Selçuklu Devleti saray teşkilatı Büyük Selçuklularından örnek alınarak oluşturuldu. Saraya Kapu veya Divan
gibi isimler verilmiştir.
 Türkiye Selçuklularında saray üç kısma ayrılır.
 Selamlık: Devletin yönetildiği yer
 Harem: Özel hayatının geçtiği bölüm
 Gulamhane: Eğitim merkezidir.
 Baba adı verilen görevli hocalarla Gulamhanede eğitilen görevliler sarayda görev almışlardır.
 Selçuklu hükümdarları başkent olarak seçtikleri şehirlere daru'l-memleke, dergâh veya bargâh adı verilen saraylar
yapmışlardır.

15
Konya'da Kılıç Arslan Sarayı ve Beyşehir Kubadabad Sarayı ve Kayseri'deki Keykubadiye önemli saraylardır.
SARAY GÖREVLİLERİ
HACİBÜL HÜCCAP
Sarayın genel sorumlusudur. Hacip adı verilen yardımcıları ile Sultan ile devlet adamları arasındaki irtibatı sağlar.
EMİR-İ SİLAH
Silahhanenin sorumlusudur.
EMİR-İ ÂLEM
Sancaktan sorumlu kişi
CAMEDAR
Sultanın elbise ve giysilerinden sorumlu kişi
ŞARABDAR
Hükümdar sofrasına konulacak içeceklerden sorumlu kişi
HAVAYİC-İ SÂLAR
Saray aşçısı
EMİR-İ MAHFİL
Çeşitli merasimlerde ve Cuma resmi kabullerinde hükümdara teşrifatçılık yapardı.
EMİR-İ AHUR
Hükümdarın atlarına bakmakla görevli emirdir. İlbaşı veya Haçlı seferlerinden sonra
Kont istabl adı da verilmiştir.
EMİR-İ MECLİS
Ziyafet salonlarını düzenlemekten sorumlu saray görevlisi
SERHENK (Çavuş)
Merasimlerde yol açan kimsedir.
TASTDÂR
Hükümdar abdest alırken veya el yıkarken su tutan görevli
EMİR-İ SİKAR
Hükümdarın av işlerini düzenleyen ve av hayvanlarını eğiten görevli
EMÎR-İ CÂNDÂR
Saray ve sultanı korumakla görevli Candar adı verilen muhafız birliğinin başındaki kişi
PERDEDAR
Sultanın kabullerinde giriş ve çıkıştan sorumlu görevli
MUTRİB
Saray çalgıcısı
NEDİM
Saray şairi
HACE-İ SARAY
Hadım ağası
MUABBİR
Rüya tabircisi
ÜSTÂDÜDDÂR
Saraya ait harcamaları ve saray görevlilerini kontrol eder.
HÜKÜMET
 Türkiye Selçuklu Devletinde devlet işleri Divan-ı Saltanat ( Büyük Divan veya Divan-ı Ali)’da görüşülüp karara bağlanırdı.
 Sultanın başkanlık ettiği bu divana sultanın bulunmadığı hallerde vezir başkanlık yapardı.
 Vezir başkanlığında toplanan divana Sahibi Divan adı verilir.
16
 Güvenlik işlerinden Emir-i Şemşir sorumludur.
 Bu divana alt divanların başkanları katılırdı.
 Emir-i Dad adı verilen adalet bakanının kararlarında bağımsız olması için Büyük Divan’a dâhil edilmemiştir.
 Büyük Divan yaptığı işler bakımından bugünkü Bakanlar Kuruluna benzerdi.
Divan-ı Saltanat üyeleri:
 Doğal üye ve başkan: Sultan
 Atama ile görevlendirilenler: Vezir, Naip, Pervaneci, Müstevfi, Tuğracı, Müşrif, Emir-i Arız, Beylerbeyi (Emirül
Ümera ) ve Atabey’dir.
Sultanın başkentte olmadığı zamanlarda vekâleten devlet işlerini yürüten divandır.
 Bu divanda bulunan devlet adamları ve askerlere Naip denilirdi. Bu makamı idare
edenlere Naib-i Sultan veya Naibü'l-hazre denilir ve Sultan tarafından atanırdı.
NİYABET-İ SALTANAT DİVANI
 Vezirden sonra gelen en yetkili kişidir.
 Naib-i Sultanın alameti altın kılıçtır ve Sultanın bütün yetkilerine sahipti.
 Büyük Selçuklu Devletinde görülmeyen bu divan Eyyubilerden örnek alınarak
oluşturulmuştur.
Devletin iç ve dış yazışmaları ile ilgilenirdi.
DİVAN-I İNŞA (TUĞRA)
 Hükümdar tuğra veya nişanı çeken kimselere Tuğrai veya Münşi adı verilir.
 Makam olarak Divan-ı Arz’dan sonra gelirdi.
DİVAN-I İŞRAF
 Teftiş kuruludur. Müsrif başkanlığındaki bu divan askeri ve adli işler dışındaki idari ve
mali teşkilatı incelerdi.
 Arazi kayıtlarını tutan, Has ve iktaları düzenleyen divandır.
 Pervaneci aynı zamanda devletin istihbaratından da sorumludur.
DİVAN-I PERVANE
 Başkanına Pervaneci denir.
 Pervanecilerin hazırladıkları fermanlara Pervane adı verilirdi.
 Bu divan şekli de Büyük Selçuklu Devletinde görülmemektedir.
Ordunun her türlü ihtiyacıyla ilgilenen divandır.
DİVAN-I ARZ
 Başkanına Emir-i Arz veya Arzü’l Ceyş adı verilir.
 Ordunun sevk ve idaresine karışmaz sadece maaş, yiyecek, giyecek, silah gibi
ihtiyaçlarını karşılardı.
 Günümüzdeki Milli Savunma Bakanlığı ile eşdeğerdir.
Devletin bütün mali işlerine bakan divandır.
DİVAN-I İSTİFA
17
 Başındaki görevliye Müstevfi denilirdi.
ALT DİVANLARI KISACA ÖĞRENMEK İSTERSEK:
DİVAN-I ARZ---------------- ASKERİ----------------EMİR-İ ARIZ
DİVAN-I İSTİFA-------------- EKONOMİ-----------MÜSTEVİ
DİVAN-I TUĞRA-------------YAZIŞMALAR-------TUĞRACI
DİVAN-I İSRAF---------------TEFTİŞ----------------MÜŞRİF
KODLAMA:
EMPaTiM
DİVAN-I PERVANE---------İKTA--------------------PERVANECİ
Bu divanların dışında ayrıca;
DİVAN-I MEZALİM
Sultan başkanlığında toplanan ve büyük davalara bakan yüksek
mahkemedir.
DİVAN-I BERİD
Posta, haberleşme ve istihbarat işleriyle ilgilenen divan
DİVAN- I HAS
Geliri sultana ait olan has arazileri ile ilgilenirdi.
EVKAF-I MEMALİK DİVANI
Vakıfları denetleyen divan
MEŞVERET MECLİSİ
Hükümdar olacak kişilerin belirlenmesinden devletin iç ve dış
politikalarına kadar pek çok konu konuşulurdu. Bu yönüyle Kurultay’a benzer.
TAŞRA TEŞKİLATI
 Türkiye Selçuklu Devletinde idari taksimatın esasını İkta sistemi oluşturmaktadır.
 Taşra idarecilerinin sultanla irtibatı sıkı sıkıya sağlanarak merkezi yapı güçlü tutulmaya çalışılmıştır.
 Türkiye Selçukluları ülke yönetiminde kolaylık sağlamak amacıyla ülkeyi bir takım idari birimlere ayırmışlardır.
 Bu birimler merkeze bağlı, meliklerin yönettiği ve uç eyaletler olmak üzere üç kısımdır.
18
MERKEZE BAĞLI EYALETLER
Yönetimi ve gelirleri büyük divana bağlı eyaletlerdir.
Bu eyaletlerin başında Subaşı(Emir-i sipahsalar) bulunurdu.Subaşılar
vilayetin komutanı olup asayiş ve düzeni sağlardı.
Bu eyaletlerdeki diğer görevliler:
Adalet işleri: Kadı
Yönetim : Naip
Vergi toplama: Vergi tahsildarı
Belediye işleri: Muhtesip
Şıhne : Önemli şehir merkezlerini yöneten askeri vali
MELİKLERİN İDARE ETTİĞİ EYALETLER
Başında hanedan mensubu Melikler
bulunur.
Meliklere yönetimde yardımcı olması
için Atabey adı verilen hocaları
bulunur.
Melikler yarı bağımsız olup para
bastırabilir,divan oluşturabilirdi.
Şehzadeler hangi vilayetin valisi ise
oranın bir kısım ikta'sı kendilerine
dirlik olarak verilir.
UÇ EYALETLER
Bizans sınırında olup başlarında
Türkmen Beyi bulunurdu.
Uç beylerinin temel görevi, sınır
boylarında güvenliği sağlamaktır.
Kıyı vilayetlerinin başında Emir-i
Sehavil denilen Türkmen Beyleri
bulunurdu.
Kastamonu,Denizli ve Antalya uç
eyaletleridir.
BAĞLI BEYLİK VE DEVLETLER
İç işlerinde bağımsız olup devlete vergi öder ve gerektiğinde asker gönderirlerdir. Trabzon Rum, Mengücek,
Saltuk, Çukurova Ermeni Krallığı, Artuklular ve Eyyubi melikleri bunların başlıcalarıdır.
Ayrıca;
Mirliva: Siyasi otoriteyi sağlamakla görevli olan, beyliklerde hükümdarın temsilcisi olan yetkilidir.
Kadılar: Beyliklerde hükümdarın temsilcisi olan kadılar, yargı işlerine bakarlardı.
ORDU TEŞKİLATI
 Türkiye Selçuklu Devleti ordu teşkilatlanması alanında Büyük Selçuklu Devletini örnek alsa da Donanma yönüyle
farklılık arz eder.
 Ordunun başkomutanı Sultan’dır. Türkiye Selçuklu devletinde ordu komutanına Emir’ül Ümera adı verilir.
 Kumandanlara ise Sipâhsâlâr (subaşı, ya da Serleşker) unvanları verilirdi.
19
ORDUNUN BÖLÜMLERİ
GULAM ASKERLERİ (GULEMAN-I HASSA)
 İlk defa Karahanlılarda uygulamaya konulan bu askeri sistemde savaş esirleri arasında seçilen, halktan toplanan
veya hediye alınan küçük yaştaki çocuklar yeteneklerine göre Gulamhane denilen merkezlerde Babayanlar tarafından eğitilirlerdir.
 Kışlada yatıp kalkan düzenli askeri eğitim alan bu askeri sınıfın kısımlarından bazıları:
 Mülazıman-ı Yayak: Hükümdarın çadırını bekleyen askerlerdir. Silahsız olan bu birlik gerektiğinde silahlandırılırlardı.
 Gulaman-ı Saray: Sultanın özel muhafızlarıdır. Savaşta ve barışta sultan ile yönetim merkezi olan sarayı korurlar.
 Halka-i Has: Dergâh adı verilen bu grup hükümdarın şahsi hizmetinden ayrılmazlardı.
 Bu birliklerdeki askerler, divan defterine kayıtlı olup üç ayda bir Bistegani adı verilen maaş alırlar.
 İktadan faydalanamayan Gulamlar emirlik rütbesine yükselirse ikta sahibi olabilirlerdi.
 Gulam sisteminin Osmanlıdaki karşılığı devşirme sistemidir.
İKTA ASKERLERİ (SİPAHİLER)
 Ordunun temelini oluşturulan sınıftır.
 Hizmet veya maaş karşılığı belirli bir süre askerlere, komutanlara ve devlet adamlarına verilen ikta adı verilen
toprakların gelirlerine göre oluşturulan askerleri birliklerdir.
 Devletten maaş almayan bu askerler ikta adı verilen toprakların vergi gelirleriyle geçinirlerdi.
 Ocakzade usulü ile bu askerler oğullarına mesleklerini devredebilirlerdi.
 Savaş zamanında bağlı oldukları ikta sahibi emrinde belli merkezlerdeki Subaşıların emrine girerlerdi.
GULAM
İKTA
ASKERLERİ
ASKERLERİ
ÜCRETLİ ASKERLER
YARDIMCI
KUVVETLER
TÜRKMENLER
DONANMA
 Ellibaş: Elli ikta askerinin oluşturduğu müfrezenin komutanı.
 Türkiye Selçuklularında, Büyük Selçuklulardaki gibi geniş iktalar verilmezdi.
ÜCRETLİ ASKERLER
 Ecr-i Has veya Haşer adı da verilen Rum, Frank, Rus ve Ermeni gibi milletlerden oluşturulan askeri birlikleridir.
 Geçici sürede yararlanılan bu askerlerden genellikle isyan veya savaş zamanlarında faydalanılmaktadır.
TÜRKMENLER
 Uç askerler olarak da bilinen sınır boylarında her an savaşa hazır Türkmen kuvvetleridir.
 Savaş zamanlarında başlarında bulunan beylerin himayesinde savaşa katılırlardı.
YARDIMCI KUVVETLER ve GÖNÜLLÜLER
 Bağlı beylik ve devletlerin gönderdiği askerlerdir.
 Gönüllüler savaş bölgelerine yakın sınır boylarında orduya katılan düzensiz birliklerdir. Bu düzensiz birliklere Eyyar
veya Gaziyan adı da verilir.
20
DONANMA
 Türk tarihinde ilk donanma Çaka Bey tarafından İzmir’de kurulmuştur
 Türkiye Selçuklu Devleti donanmaya verilen önem noktasında Büyük Selçuklu Devletinden ayrılır.
 İlki Sinop’ta olmak üzere, Samsun, Antalya ve Alanya’da gibi yerlerde tersaneler kurularak donanma güçlendirildi.
 Donanma komutanlarına Emir’ül Sevahil(Sahillerin Emiri) veya Reis’ül Bahr (Deniz reisi) adı verilir.
 Donanma bağımsız müstakim bir teşkilat değil kara ordusuna bağlıdır. Donanma komutanları beylerbeyine bağlı
hareket ederlerdi.
ŞURTA TEŞKİLATI
 Şehirlerdeki polis veya jandarma teşkilatıdır.
 Başındaki görevliye Sahibüs Şurta (emniyet müdürü) denir.
 Suç ve cinayetleri takip ederek suçluları yakalamakla görevlidirler.
Tabılhane: Türkiye Selçuklu Devletinde askeri bandoya verilen isim.
Serhenk: Çavuş
Serleşker: Subaşı
Dizdar: Kale Muhafızı
Sahib-i Etrak: Sınırda askeri ve idari görevli
HUKUK SİSTEMİ
 Türkiye Selçuklu Devletinde hukuk sistemi diğer Türk-İslam devletlerinde olduğu gibi Şer’i ve Örfi hukuk olmak
üzere ikiye ayrılmıştır.
Şeri Hukuk temelini İslam hukukundan alır.
 Miras, boşanma, evlenme, nafaka, velayet, vakıflarla ilgili davalara bakar.
ŞER’İ HUKUK
 Şer’i davalara kadılar bakar. Kadıların verdiği kararlarda bağımsızlardır. Ancak kadının verdiği
karara usulüne uygun olarak itiraz edilirse kadılardan oluşan bir kurul tarafından karar tekrar
gözden geçirilirdi.
 Kadıların yüksek medrese tahsili görmüş, İslam ahlakıyla ahlaklanmış olması şarttır.
 Başkent Konya’da bulunan kadıları denetleyen ve onlardan sorumlu olan kişiye Kadı’ul Kudat
adı verilir.
Örfi hukuk kaynağını eski Türk gelenekleri olarak da bilinen Töre’den alır.
ÖRFİ HUKUK
 Örfi hukuk askeri, mali ve yönetim konularındaki kanunları kapsardı. Örfi hukuk Şer’i hukuka
aykırı olamazdı.
 Bu mahkemelerde, kanunlara uymayanlar ve güvenliği bozanlar yargılanırdı.
 Örfi yargıya adalet evi manasına gelen Darüladl adı verilirdi.
 Örfi davalara Emir-i Dad veya Dadbeg başkanlığındaki mahkemeler bakardı.
 Emir-i Dad gerektiğinde vezir ve divan üyelerini sorgulama ve yakalama yetkisine sahiptir.
Türkiye Selçuklu Devletinde şer’i ve örfi mahkemelerin dışında ayrıca; Askeri davalara Kadı Leşker bakardı.
Divan-ı Mezalim: Ağır siyasî suçluları, sultanın başkanlığında toplanarak yargılayan yüksek mahkemedir. Bu divan,
haftanın belli günlerinde halkın şikâyetlerini dinlerdi.
21
TOPRAK YÖNETİMİ
İKTA ARAZİ
HAS ARAZİ
Geliri hükümdara ayrılan arazidir.
Hükümdar bu topraklarda istediği
tasarrufu yapar.
Devlet memurlarına ve ordu mensuplarına hizmet veya maaşlarına
karşılık verilen arazi.İkta sahibi
reayadan toplanan verginin birkısmı ile
asker beslemek ve bölgenin güvenliğini
sağlamak zorundadır.
MÜLK ARAZİ
Üstün hizmetleri görülen devlet
adamlarına verilen arazilerdir. Bu
toprak sahibi toprak üzerinde
satma,miras bırakma vb.her türlü
tasarrufa sahiptir.
VAKIF ARAZİ
Hayır hizmetleri ,İlmi ve sosyal kuruluşların masraflarına tahsis edilen
arazilerdir.
Vakfiyye: Vakıf sahibinin şartnamesi
Mütevelli:Vakıf yöneticisi
Mevkuf: Vakfedilen mal
TOPLUMSAL YAPI
 Anadolu Selçuklu Devletinde uç bölgelere sevk edilen Türkmen toplulukları geleneksel yapılarını koruma hususunda çok hassas davranmışlardır. Bu durum da Türkmenler arasında eski inanç ve geleneklerini devam ettirilmelerini
sağlamıştır.
 Selçuklu hükümdarları kendi yönetiminde yaşayan Müslüman ve Hristiyan halkı adaletletle yönetmeyi ekonomik
seviyelerini iyileştirmeyi en önemli görevleri saymışlardır.
 Rum, Ermeni ve Süryani gibi milletlere hoşgörü ile yaklaşmak devletin temel politikası haline gelmiştir.
 Türkiye Selçuklu devletinde halk yaşadığı yer ve yaşayış şekillerine göre üç gruba ayrılmıştır.
ŞEHİRLİLER
 Malazgirt Savaşından sonra bölgeye gelen 
Türkler burada küçük yerleşim yerlerini büyük
yaşam sahalarına dönüştürdüler. Aksaray,
Kırşehir, Alaiye Türkler tarafından kurulan

önemli şehirlerdir.
KÖYLÜLER
GÖÇERLER
Devlete ait Miri arazide toprağın Anadolu’da yaşayan göçebe
kullanım hakkına sahip olan grup- Türklere Türkmen veya halk
tur.
arasında Yörük adı da verilmiştir.
Elde edilen ürün karşılığında ikta
sahibine vergi öderler.
 Genellikle uç bölgelerde iskân
 Devlet memurları, tüccarlar, bilim adamları,
edilen göçebeler hayvancılıkla
 İkta sahipleri bölgenin güvenlik ve
esnaf ve zanaatkârlar şehir halkını oluştururuğraşmışlardır.
asayişinden sorumludurlar.
lardı
 Boy beyi teşkilatlanması
 Köylerdeki yöneticiye Köy
 Şehirler büyüklüğüne ve nüfusuna göre
halinde yaşayan Türkmenler
Kethüdası adı verilir.
subaşı, melik gibi idarecilerce yönetilmiştir.
aynı zamanda sınır güvenliğine
Şehirleri yöneten bu idareci, asker sınıfına  Köylüler yetiştirdikleri ürünleri
de bakarlardı.
Ehli Örf adı verilmiştir.
şehir pazarlarına getirip satarlardı.
 Şeyhler, İmamlar, Müderrisler, kadılar,
nakipler, hatipler, müezzinler ve medrese
öğrencileri, yazar ve şairlerden oluşan gruba
da ehli ilim adı verilir.
 Ahilik önemli bir kurumdur.
22
AHİLİK TEŞKİLATI
 Ahi Evran tarafından I.Alaeddin Keykubat döneminde ilk Kayseri’de olmak üzere daha sonra Konya ve Kırşehir gibi
şehirlerde başlayıp zamanla Anadolu’ya yayılan esnaf ve zanaatkâr birliklerine verilen isimdir.
 Ahiliğin manevi lideri Hacı Bektaşi Veli kurucusu ise Şeyh Nasırettin Mahmut el Hoyi (Ahi Evran ) isimli debbağların
(dericilerin) piridir.
 Abbasi halifesi Nasır Lidinillah’ın ıslah ettiği Fütüvvet teşkilatı örnek alınarak oluşturulmuştur.
 Ahi Evran´ın Selçuklu Sultanı II. İzzettin Keykavus´a sunduğu Letaif-i Hikmet adlı kitabında ahiliğin kuruluş yapısı ve
felsefesinden bahsetmiştir.
 Ahilik iyi ahlakın doğruluğun kardeşliğin yardımseverliğin birleştiği bir düzendir.
Ahiliğin kurulma sebepleri:
 Türkmenlerin İslamlaşma sürecini hızlandırmak
 Göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek
 Gayrımüslim esnaf ve tüccarlarla rekabet edebilecek ekonomik güce ulaşmak
 Anadolu’nun Türkleşmesini sağlamak
 Dini ve ahlaki yapı korunmuştur.
 Her esnaf grubunun başında Şeyh, Yiğitbaşı, Kethüda gibi görevliler bulunurdu.
 Esnaf gruplarına mesleki eğitim verilen sistem Yiğit, Yamak, Çırak, Kalfa, Usta, Ahi, Halife, Şeyh, Şeyh-ül Meşayıh
örgütlenmesi şeklinde işlemiştir.
 Ahilikte;
Açık olma durumları
Eli açık, cömert olmalı;
Kapısı açık, misafirperver olmalı;
Sofrası açık, aç geleni tok göndermeli.
Kapalı olma durumları
Gözü kapalı olmalı, kimseye kötü nazarla bakmamalı; insanların ayıbını görmemeli,
Dili bağlı olmalı, kimseye kötü söz söylememeli;
Beli bağlı olmalı, kimsenin namusuna göz dikmemeli.
 Ahilerin Görevleri
 Devletle esnaf, üretici ile tüketici, halk ile devlet
arasında adaleti sağlamak
 İhtiyaca göre üretimi ayarlamak
 Piyasaya çıkan malları Narh etmek(Fiat belirlemek)
 Malları kontrol ederek kaliteyi korumak
 İş yeri açma ruhsatı (Gedik hakkı) vermek
 Üyelerine kredi imkânları sunmak
 Üyelerine mesleki eğitim vermek
 Kadın ve gayrı Müslimlerin üye olamadığı Ahi teşkilatı Osmanlıda Lonca Teşkilatına dönüşecektir.
 İbni Batuta eserlerinde Anadolu’daki Ahilik hakkında detaylı bilgiler vermiştir.
Ahi teşkilatının vergi toplama ve üyelerini yargılama gibi görevleri yoktur.
23
DİNİ HAYAT VE ÖNEMLİ TEŞKİLATLAR
 Türkiye Selçuklu Devleti diğer Türk-İslam Devletlerinde görülen Gaza ve cihat anlayışı ile Türk Cihan Hâkimiyeti
Mefkûresini birleştirmişlerdir.
 Anadolu’da alp erenlik ve fetihler İslami yayılma hareketi olan fütüvvetle birlikte yürütülmüştür. Anadolu’ya gelen
Alp erenlerin kurdukları tarikatlar Anadolu coğrafyasında İslam’ın yayılmasını hızlandırmıştır.
 Türkiye Selçuklu Devletinde Türkmenler İslam akidesine ters düşmeyen geleneklerini sürdürmüşlerdir.
 Devlet İslam dinin sunni inanç sistemini, bu sistem içerisinde de Hanefilik mezhebini benimsemiştir.
 Moğol baskısı ile Anadolu’ya doğru göç eden Türkmenler Sufi adı verilen tasavvufi düşünceye sahip insanlar etrafında toplanmışlardır.
 Sufiler vasıtasıyla kurulan tarikatlar özellikle Kösedağ Savaşından sonra siyasi istikrarsızlığın yaşandığı Anadolu’da
sosyal, kültürel ve dini birlikteliği sağlamışlardır.
 Şehirlerde Şeyh ve dervişlerle yayılan tasavvufi hayat göçebe Türkmenler arasında Babalar vasıtasıyla yürütülmüştür.
 Yesevilik, Mevlevîlik, Bektaşilik, Ekberilik, Nakşibendilik, Kadirilik ve Rufailik Türkiye Selçuklu Devleti zamanında
yayılan veya ortaya çıkan önemli tarikatlardır.
 Ahmet Yesevi tarafından kurulan tarikatın en önemli özelliği İslam’ı Türkçe öğretme
amacıdır.
AHMET YESEVİ
 Divan-ı Hikmet adlı eserinde dervişliği basit yollarla öğretmeye çalışmıştır.
 Anadolu’ya gelen bu tarikat mensupları fetih hareketlerine de katılmışlardır.
 Tarikatın kurucusu Baba İlyas olmasına rağmen siyasi ve dini bir güç haline getiren Baba
İshak olmuştur.
BABAİLİK
 Malatya, Amasya ve Tokat çevresinde yaşayan göçebe Türkmenler arasında güçlenen
tarikat Baba İshak İsyanı ile devletin yıkılışına da zemin hazırlamıştır.
 Baba İshak isyanı Anadolu’da çıkan ilk İslami isyan hareketidir.
BEKTAŞİLİK
 Tarikat Horasan’dan Anadolu’ya gelen ünlü mutasavvıf Hacı Bektaş-I Veli tarafından
kurulmuştur.
 Hacı Bektaş-ı Velinin yazdığı Malakat Bektaşiliğin temel kitabı sayılır.
 İslam’ı hoşgörülü biçimde yorumlaması ve dervişlerin fetih hareketlerine katılması özellikle
askeri kesimde bu tarikatın yayılmasını sağladı.
EKBERİLİK
 Muhyiddin-i Arabi’nin manevi önder olduğu tarikatın kurucusu Sadrettin Konevi’dir.
Vahdet-i Vücud düşüncesini savunmuşlardır. Evrendeki her şey ayrı ayrı yönlerden Allah'ın
yansıması olarak kabul edilir.
 I.Alaeddin Keykubat döneminde Konya’ya yerleşen ünlü mutasavvıf Mevlana’nın fikirleri
öncülüğünde oğlu Sultan Veled tarafından kurulan tarikattır.
MEVLEVİLİK
DİĞERLERİ
24
 Eserlerinde farsça dil kullandığı için yüksek tabaka arasında yayılan bu tarikatın manevi
önderi Mevlana’nın en büyük eseri Mesnevi’dir.
Rufailik, Nakşibendilik, Kübrevilik, Kadirilik Anadolu’da faaliyet gösteren diğer önemli tarikatlardır.
Tasavvuf: Telkin ve zikir yoluyla Allah'a ulaşma düşüncesine verilen isim.
Mutasavvıf: Sufi de denilir. Tasavvuf düşüncesini benimseyen ve yaşayanlara denirdi. Tarikatların başında Şeyh, pir,
baba ve dede unvanları verilen Sufiler bulunur.
AHİLİK DIŞINDAKİ ÖNEMLİ KURULUŞLAR
 Bacıyan-ı Rum: Dünyanın ilk kadın teşkilatı olan birlik Fatma Bacı tarafından kurulmuştur. Anadolu Kadınlar Birliği
anlamına gelmektedir. Teşkilat hakkında ilk bilgileri Âşıkpaşazâde vermektedir. Yabancı müelliflerden Alman Taeschner ilk defa teşkilat üzerinde araştırma yapmıştır.
 Abdalan-ı Rum: Horasan Erenleri olarak ta bilinen Anadolu Dervişler teşkilatıdır.
 Feteyan-ı Rum: Anadolu gençler teşkilatıdır.
 Gaziyan-ı Rum: Re’îs’ül-fityân veya Sipâhsâlâr-ı Gaziyan da denilen Anadolu gazi ve Alpler teşkilatıdır.
EKONOMİK HAYAT
 Anadolu Selçuklu Devletinde ekonomi; tarım, hayvancılık, sanayi, madencilik, ticaret, el sanatları ve dokumacılık
önemli yer tutmuştur.
TARIM
 Tarım arazilerinin büyük bir kısmı devlete ait olan miri arazilerde yapılmaktadır.
 Toprakların devlete ait olması büyük toprak sahiplerinin ortaya çıkmasını engellemiştir.
 Köylerde yaşayan halkın temel geçim kaynağı tarımdır.
 Çiftçiler ürettikleri ürünün bir kısmını vergi olarak ikta sahibine verirlerdi. Çiftçi üzerine düşen görevi yaptığı sürece
toprağı işleyebilir çocuklarına devredebilirdi.
 Vakıf arazileri ise icar aracılığı ile işletilmektedir.
 Tarımı geliştirmek için;
 Savaşlar sebebiyle boşaltılmış arazilere çiftçilikle uğraşan kitleler: yerleştirilmiştir.
 Çiftçilere ücretsiz tohumluk buğday, zirai aletler ve çift hayvanları dağıtılmıştır.
 Belirli dönemlerde vergi kolaylığı ve affı getirilmiştir.
 Sulama kanalları açılarak tarla, bağ ve bahçelere kadar uzanan sulama sistemi kurulmuştur.
 Bazı olağanüstü dönemlerde halkın zararları devletçe temin edildi.
 En çok üretilen tarımsal ürün buğdaydır. İhtiyaç fazlası buğday önemli ihraç ürünüdür. Buğday dışında Pirinç, yulaf
ve pamuk tarımı, bağ ve bahçelerde üretilen meyve ve sebzelerde önemli tarımsal ürünlerdir.
 Kösedağ savaşından sonra tarım bitme noktasına gelmiştir. Ağır vergiler nedeniyle çiftçiler kitleler halinde topraklarını bırakmak zorunda kalmışlardır.
HAYVANCILIK
 Konargöçer Türkmenlerin temel geçim kaynağı hayvancılık ve hayvan ürünleridir.
 En çok beslenen hayvan koyun ve keçidir. Ayrıca sığır, at, deve ve katır diğer beslenen hayvanlardır.
 Hayvancılık, halkın gıda ihtiyacının karşılanmasının yanında önemli bir ihraç kalemidir.
25
SANAYİ VE MADENCİLİK
 Demircilik, dericilik, bakırcılık, gümüş işlemeciliği, dokumacılık, kâğıt imalâtı ve çinicilik ve silah sanayi önemli ticari
kollardır. Önemli merkezler:
 Dokuma: Konya, Ankara, Kayseri ve Denizli
 Askeri sanayi: Antalya ve Erzurum
 İpek: Diyarbakır, Balıkesir ve Siirt
 Kumaş: Özellikle perdelik kumaşlar Konya, Malatya ve Erzincan
 Halı, kilim ve ipekli kumaşlar önemli ihraç kalemleridir.
 Demir, tuz ve bakır gibi madenleri işleterek dışarıya satılmıştır. Sivas, Kastamonu ve Diyarbakır’da bakır; Gümüşhane, Gümüşhacıköy ve Kütahya’da gümüş çıkartılıyordu
TİCARET
 Türkiye Selçuklularında ticaret yollarının korunması ve ticareti geliştirmek temel devlet politikası olmuştur.
 Canlı hayvan ve hayvan ürünleri, yün, tiftik, deri ve deriden yapılmış eşyalar, dokuma, ipek, demir, bakır, şap ve
kereste önemli ihraç ürünleridir.
 Sinop, Samsun, Antalya, Alanya ve Suğdak Limanı vasıtasıyla Kırım önemli deniz ticaret; Konya, Kayseri, Denizli,
Malatya ve Sivas önemli kara ticaret merkezleridir.
 Ticareti geliştirmek için yapılan faaliyetler;
 Ticaret yolları üzerine darüz-ziyafe olarak ta adlandırılan kervansaraylar ve geniş düzgün ticari yollar yaptırılmıştır.
Türkiye Selçuklularının ilk kervansarayı II. Kılıç Arslan döneminde yapılan Alay Han’dır.
 Kervansaraylarda ücretsiz barınma, aşevi, mescid, nalbant, hamam, veteriner eczane, hastane, ticari depolar,
araba tamirhanesi, kütüphane gibi hizmetler belli bir süre ücretsiz hizmet sunulmuştur.
 Ticaret yolları üzerinde sıkı bir güvenlik ağı oluşturulmuştur.
 Ticari kontrol için Şıhne adı verilen görevliler atamışlardır.
 Devlet sigorta sistemi uygulanmıştır.
 Venedik ve Kıbrıs Krallığı ile ticari antlaşmalar yapılmıştır. Bu iki devletin dışında Gürcistan, İran, Bizans, Memlukler, Pize, Ceneviz, Arap ülkeleri ve Floransa ile ticaret yapılmıştır.
 Düşük Gümrük Vergi sistemi
 Han, Kapalı çarşılar ve büyük pazar yerleri oluşturularak ticari hayat canlı tutulmuştur.
En önemli Pazar yeri uluslararası öneme sahip olan Yabanlu Pazarıdır. Ayrıca Mardin Düneysir (Koçhisar) ,
Ziyaret Pazar, Azine Pazarı, Alemüddin Pazarı ve Ilgın’daki Yilgin önemli diğer pazar yerleridir.
 Ticari amaçlı fetihlerin yapılması
 Fethedilen bazı yerlere tüccarlar yerleştirilerek ticari iskân uygulanmıştır. Antalya, Alanya (Alaiye ), Suğdak ve
Sinop gibi fethedilen yerlere Türk tüccarlar Konya, Sivas, Kayseri gibi memleketlere de yabancı tüccarlar yerleştirilmiştir.
 Tersaneler kurularak hem donama hem de deniz ticareti geliştirilmeye çalışıldı.
26
MALİYE VE PARA
 Türkiye Selçuklu Devletinde maliye işlerine Divan-ı İstifa bakardı.
 Devlet gelirleri Hazine-i Amire adı verilen devlet hazinesinde saklanırdı. Ayrıca hükümdarın şahsına ait olan Hazine-i
Hassa bulunmaktadır.
 Devletin başlıca gelir kaynakları:
 Gümrük ve Liman vergileri
 Hayvan sürülerinden alınan vergiler,
 Öşür: Müslümanlardan alınan 1/10 oranındaki
ürün vergisi
 Çarşı ve Pazar vergileri (Bac-ı Bazar)
 Haraç: Gayrı Müslimlerden alınan ürün vergisi
 Cizye: Gayrı Müslimlerden askere gitmemeleri
karşılığında alınan vergi
 Bağlı devlet ve beyliklerden alınan vergi ve hediyeler
 Savaş ganimetlerinin 1/5 ‘i
 Maden, orman ve tuzla gelirleri
 Devlet memurlarının maaşları, ordunun ihtiyaçları, ikta faaliyetleri için harcanan paralarla komşu devlet ve beyliklere gönderilen hediyeler maliyenin başlıca giderlerdir.
 Ticari hayatta bir süre Bizans paraları kullanılmış daha sonra Selçuklular kendi paralarını basmışlardır. İlk Selçuklu
paraları, önce bakır sonra gümüş ve altından basıldı.
 Devletin ilk parası Sultan Mesut tarafından bastırılan bakır paradır.
 Altın ve gümüş paralar II. Kılıç Arslan döneminde bastırıldı.
 Şerafettin Erel koleksiyonunda I.İzzettin Keykavus döneminde bastırılan altın sikke hakkında bilgiler verilmektedir.
Dirhem: Gümüş para
Dinar: Altın para
Mangır: Bakır paradır. İslam âleminde Fels halk dilinde ise Füls-i Ahmer adı verilir.
Nısfiye: Dirhemin yarı ağırlığındaki küçük gümüş para
YAZI, DİL VE EDEBİYAT
 Türkiye Selçuklu Devleti birçok bölgede hâkimiyet kurduğu için kültür birliği oluşturmak ve devletin devamını
sağlamak için Türkçe dışında diğer dillere de yönelmişlerdir
 Türkiye Selçuklu devletinde;
 Farsça: Resmi yazışma ve edebiyat dili
 Arapça: Bilim ve eğitim dili
 Türkçe: Halkın konuşma dili
 Arapça ve Farsçanın önemli alanlarda kullanılması ile
 Türkçenin gelişimi yavaşladı.
 Önemli bilimsel makale ve eserlerde Türkçe’nin kullanımı azaldı.
 Birçok yabancı kelimenin girmesi ile dildeki sadelik bozulmuştur.
 Farsçanın remi dil olarak kullanılmasının nedenleri
 Önemli memuriyetleri ellerinde tutan devlet görevlilerinin Fars kökenli olması
27
 Farsçanın yaygın bir dil olması
 Türkiye Selçuklu döneminde önemi azalan Türkçe II. Beylikler döneminde 1277’de Karamanoğlu Mehmet Bey’in
fermanı ve devamında diğer beyliklerinde kullanması ile tekrar önem kazanmıştır.
Karamanoğlu Mehmet Bey’in 15 Mayıs 1277’de yayınladığı “Bugünden sonra, divanda, dergâhta, bargâhta, mecliste, meydanda Türkçe’den başka bir dil kullanılmayacaktır” fermanı nedeniyle günümüzde 15 Mayıs tarihi dil bayramı olarak kutlanmaktadır.
 Ahmet Fakih, Yunus Emre, Şeyyâd Hamza ve Sultan Veled bu dönemde Anadolu Türkçesi ile ilk defa eserler vermişlerdir.
 İlk defa bu dönemde Hoca Dehhani Türkçe divan yazarak divan edebiyatını başlatmıştır.
HALK EDEBİYATI
 Battal Gazi Destanı: Battalname Seyit Battal Gazi'nin Anadolu'da Hıristiyanlarla(Bizans’la) yaptığı savaşları konu
edilmektedir. Battalname nin ne zaman yazıldığı tam olarak bilinmemekle beraber Danişmentlilerce 643’den önce
yazıldığı tahmin edilmektedir. Battalname, Darendeli şair Bakai tarafından manzum olarak da yazılmıştır. Battal Gazi Külliyesi Eskişehir’e bağlı Seyitgazi ilçesinin Üçler Tepesi'ndedir. Türbe I. Alaaddin Keykubat'ın annesi Ümmühan
Hatun tarafından yaptırılmıştır.
Battal Gazi Ümmühan Hatun'un rüyasına girerek: "Ey Hatun! Ben O kişiyim ki Diyarı Rum’u aldım, kâh karada, kâh
denizde doksan yıl gazilik ettim. Sonunda Mesihiye kalesinde şehit oldum. Gel beni ziyaret et, Üzerime bir türbe
yap!" dediği rivayet edilir.
 Dede Korkut Hikâyeleri: 12 hikâye ve bir önsözden oluşan Oğuz Türklerinin düşmanları, yaratıklarla savaşmalarını
ve kendi aralarındaki mücadelelerini anlatan destansı hikâyelerdir. Kitabın tam adı Kıtab-ı Dedem Korkut Ala Taife-i
Oğuzhan’dır. Eser destan geleneğinden halk hikâyeciliğine geçişin ilk ürünü kabul edilmektedir.
Akkoyunlular zamanında yazıya geçirilmiştir. Tam olan nüshası Almanya Dersten Kitaplığında bulunmaktadır. Altı
hikâyenin bulunduğu eksik bir nüsha ise Vatikan'dadır.
 Danişmentname: Battal Gazinin torunu Danişment Ahmet Gazi ve Danişmentlilerin Bizans, Haçlılar ve Ermenilerle
yaptıkları mücadeleleri anlatmaktadır.
Eserin kim tarafından yazıldığı bilinmemekle beraber ilk olarak II. İzzettin Keykavus’un emri ile İbn Ala daha sonra II.
Murat döneminde Tokat Dizdarı Arif Ali tarafından onyedi bölüm halinde nesir diliyle yazmıştır.
 Nasrettin Hoca Fıkraları: Nasrettin Hoca fıkralarında insanın yaşamını ve toplumdaki durumunu nükteli bir şekilde
ele alır. Halk mizahının simgesi olan Nasrettin Hoca fıkraları anonim halk edebiyatının önemli ürünü kabul edilmektedir.
İlk defa yazıya geçirilişi 1480 ’de Sarı Saltuk’un hayatını anlatan Ebu’l Hayrı Rumi’nin Saltuknamesinde geçmektedir.
 Garipname: Âşık Paşa tarafından yazılan eser Türkçenin Anadolu’da bir edebiyat dili olarak yerleşmesinde önemli
hizmetler görmüştür.
Dini ve tasavvufi özellik taşıyan eser, halkı eğitmek amacıyla Türkçe olarak yazılmıştır. Eser Mevlid ve Miracnâme
türünün ilk örneklerindendir.
 Mantıkut Tayr(Kuşların dili ): Gülşehri tarafından yazılan eserdir. Gülşehri Mantıku’t-tayr’ı Fars edebiyatının büyük
şairi Feridüddin-i Attar’ın aynı adı taşıyan eserinden tercüme etse de Attar’ın pek çok hikâyesini kullanmamış,
Kelile ve Dimne ile Kaabusnâme’den hikâyeler alarak eser üzerinde serbest hareket etmiştir. Eser Gerçeğin peşine
düşen otuz kuşun hikâyesini anlatmaktadır.
28
ÖNEMLİ YAZAR, ŞAİR VE BİLİM ADAMLARI
YAZAR
ESERLERİ
HAYATI
MESNEVİ (HÜSAMİNAME)
Babası Sultan-ül-Ulema Bahaeddin Veled annesi Mümine Hatun
'dur. Anadolu’da yerleşip ün kazandığı için Rumi diye anılmıştır.
 DİVAN- I KEBİR
(KÜLLİYAT-I ŞEMS)
 FİHİ MAFİ
 MECALİS-İ SEBA
MEVLANA
 MEKTUBAT
 I.Alaeddin Keykubat döneminde Konya’ya yerleşen Mevlana
Tasavvuf edebiyatının en önde gelen ismidir.
 Eserlerini Farsça kaleme almıştır.
 Mevlana Türk edebiyatında musammat şiir yazan ilk kişi olarak
kabul edilmektedir.
 En önemli eseri sayılan Mesnevide Allah inancını, sevgiyi,
hoşgörüyü ve inanç yolunun gerçek mutluluk olduğu belirtmektedir.
 Oğlu Sultan Veled tarafından Mevlevilik tarikatı ortaya çıkmıştır.
 Fihi Ma Fih Anadolu’da vakıat (ders notları) türünün ilk örneği
kabul edilmektedir.
 MALAKAT
HACI
 KİTABUL-FEVAİD
BEKTAŞ-İ VELİ  ŞERH-İ BESMELE
 FEVAİD
 Horasan’ın Nişabur kentinde dünyaya gelen Hacı Bektaş’ın
babası Seyyit İbrahim Sani, annesi Hatem Hatundur.
 Anadolu’ya gelen bir Türk mutasavvıfıdır.
 Bektaşilik tarikatının kurucusu sayılan Hacı Bayram Ahiliğinde
manevi önderi olarak kabul edilmektedir.
 ŞATHİYE
 Bektaşilik Osmanlı Devleti zamanında yeniçeri ocağının resmi
tarikatı haline gelecektir.
 MAKALÂT-I GAYBİYYE VE
KELİMÂT-I AYNİYE
 En önemli eseri olan Malakat’ta tasavvufun esaslarını anlatmıştır.

YUNUS
EMRE
RİSALETÜ’N NUSHİYE
(ÖĞÜTLER KİTABI)
DİVAN
 Milli tasavvuf edebiyatının en büyük şairi olarak kabul edilen
Yunus Emre Anadolu’da Türkçe şiirin öncülüğünü yapmıştır.
 Şiirlerini Oğuz Lehçesi ile yazmıştır. Yunus'un şiirlerinde
tasavvufun bir yaşama biçimi olduğu göze çarpar.Yunusa göre
insanın görevi insan-ı kâmil mertebesine ulaşmadır.Şeyhi Taptuk Emre vasıtasıyla Bektaşiliğe bağlıdır.
 UNESCO tarafından 1991 yılı Yunus Emre’nin doğumunun
750.yılı olarak anılmıştır.
GARİPNAME
ÂŞIK PAŞA
 FAKR-NÂME
 VASF-I HAL
 KİMYA RİSALESİ
29
 Hayatı hakkındaki bilgileri oğlu Elvan Çelebi’nin Menâkıbü’l
Kudsiyye isimli eserinden öğrenmekteyiz.En önemli eseri olan
Garipname tasavvufi tarzda bir eserdir. Eser Türk tasavvuf
edebyatının en eski ve en tesirli eserlerinden sayılmaktadır.
Garipname, Türk edebiyatının ilk büyük te’lif mesnevisi olarak
ta kabul edilmektedir.
 Şeyhi Ekber lakabı ile de anılır.
 KİTABUL ESFAR
MUHYİDDİN
ARABİ
 TERCÜMANUL-EŞVAK
 DİVAN
 Vahdet-i vücut görüşü ile gerçek varlığın Allah olduğunu
evrendeki her şeyin Allah’ın yansıması olduğu fikrini savunur.
 Ekberilik tarikatının manevi önderidir.
 Türk tasavvuf şairlerinin önde gelen kalemlerindendir.
 FELEKNAME
AHMET
GÜLŞEHRİ
 Kuş dili anlamına gelen Feridüddin-i Attar’ın Mantıkut-Tayr, adlı
Farsça eserini Türkçeye çevirmiştir. Bu çeviri Anadolu Türkçesi MANTIKU’T TAYR: TERCÜME
nin ilk örnekleri arasındadır. Gülşehri aynı zamanda Anadolu’da
şiirinde İran kahramanlarına ilk yer veren şairdir.
 KERAMET-İ AHİ EVRAN
 ARUZ-I GÜLŞEHRİ (FARSÇA)  Bir diğer ünlü eseri olan Feleknâme`yi İlhanlı hükümdarlarından
Gazan Han’a sunmuştur.
 Sultan Veled’in kendisini Mevlevi dergâhları kurmak üzere
Kırşehir’e gönderdiği rivayet edilir.
 FUSUSÜL HİKEM’İN SIRLARI
 KIRK HADİS ŞERHİ
(ŞERH-İ HADİS-İ ERBAİN)
 Konya’ya yerleşip ününe burada kavuştuğu için Konevi ünvanı
ile anılır.
 Muhyiddin-i Arabinin talebesi ve Ekberilik tarikatının kurucusudur.
 MİFTAH’ÜL-GAYB,
 Vahet-i Vücud inancına sahip ünlü mutasavvıf ve şair olan
Sadrettin Konevi Fahreddin Irakî, Müeyyeddin Mahmut el
Cendî, Sadüddin Ferganî, Osmanlı’nın ilk müderrisi Davudu Kayserî, Kutbuddin İznikî, Yazıcızade Mehmet Efendi, Abdullah Bosnavî, Molla Fenari gibi âlimlerin de hocalığını yapmıştır.
 NEFAHAT
 En önemli eseri düşüncelerini topladığı Mifhatül Gayb’dır.
SADRETTİN KO- FATİHA SURESİ TEFSİRİ
NEVİ
(İ’CAZ’EL-BEYAN)
 EL-MÜRÂSELÂT (YAZIŞMALAR)
ÇARH-NAME
AHMET
FAKİH
KİTÂB-I EVSÂF-I MESÂCÎDİ'Ş ŞERİFE
( ŞEREFLİ MESCİTLERİN ÖZELLİKLERİ )
Anadolu'da en eski Velâyet-nâmeler ve Menakıp-nâmelerde de
adına sıkça rastladığımız bir şairdir.
Mevlana’nın babası Bahaddin Veled ’den fıkıh dersleri aldığı için
Fakih ünvanı ile anılır. Zamanın gelip geçici olduğu, insan bedeninin faniliğini anlattığı Çarh-name en önemli eserdir. Eser Anadolu Türkçesinin ilk ürünlerindendir. Kitâb-ı Evsâf-ı Mesâcîdi'ş Şerife eserinde Hac ziyaretindeyken yaşadıklarını ele almıştır.
Tek nüsha olan eser British Museum'da bulunmaktadır.
Çarh-Name Köprülü’ye göre Anadolu’da yazılan ilk Türkçe eserdir.
SULTAN
VELED
30
MAARİF
İBTİDANAME
DİVAN
REBABNAME
Mevlana’nın oğlu olan Sultan Veled Mevlevilik tarikatının kurucusudur. Türkçe gazel yazan ilk şair olarak kabul edilir. Sultan
Veled’in ilk mesnevisi İbtida-name ’dir.
İlk divan şairidir. Anadolu’da divan şiirinin din dışı konularında
şiirler yazan ilk şairidir. Şiirlerinde tasavvuf etkisine rastlanılmaz.
HOCA
DEHHANİ
SELÇUKLU ŞEHNAMESİ
 İlk gazel ve kaside örneklerini veren şairdir.
 İlk kez ilim âlemine Fuad Köprülü, daha sonra Mecdut Mansuroğlu tarafından tanıtılmıştır.
 III. Alaeddin Keykubat’ın isteği ile ele alınan 20 bin beyitlik
Selçuklu Şehnamesi bugün kayıptır.
 İskender-nâme adlı eserinde Makedonyalı İskender’in doğu
seferleri işlenir. Bu eser Batı Türklerinin ilk önemli eseri sayılır.
GERMİYANLI  CEMŞÎD Ü HÛRŞİD
Fakat eserde anlatılan İskender İslamî bir inanca sahiptir. Kabeyi
AHMET
 DÂSTÂN-I TEVÂRİH-İ MÜLÛK-I dahi ziyaret etmiştir.
ÂL-İ OSMÂN
 Dâstân-ı Tevârih-i Mülûk-ı Âl-i Osmân adlı eseri Osmanlı
edebiyatının ilk gazavatnamesidir.
 YÛSUF U ZÜLEYHÂ
İSKENDERNAME
 TÜRKÇE DİVAN
İBNİ BİBİ
EL EVAMİRÜL ALAİYE
SELÇUKNAME
Anadolu Selçuklu Devleti tarihi birinci el kaynak olarak görülen
El Evâmirü’l Alaiye adlı hatırat türü tarihi eserin sahibi olan İbni
Bibi devrin en önemli tarihçilerindendir. Eser I.Alaeddin Keykubat’ın ölümünden sonraki olaylar hakkında bilgi vermektedir.
Farsça olarak yazılmıştır. Müellif eserinde olayların sebeplerine
yer vermemiş, kronolojik sırayı takip etmeyerek kaynaklar yerine gördüklerini anlatmayı tercih etmiştir.
El-Evâmirü’l-’Alâ’iyye’nin günümüze gelen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.
 Eserini I.Gıyaseddin Keyhüsrev’e sunmuştur.
RÂHATÜ’S-SUDÛR VE ÂYE-  Eser Selçukluların tarih sahnesine çıkmalarından Irak Selçuklu
TÜ’S-SÜRÛR
Devletinin son hükümdarı II. Tuğrul’un ölümüne kadar geçen
olayları içerir.
MEHMET RAVENDİ
 Müellif eserinde ahlâkî öğütler vermek amacıyla eserine şiir,
vecize ve atasözleri yer vermiştir.
 MÜSEMERETÜ’L -AHBAR
KERİMÜDDİN
AKSARAYİ
CACA BEY
-----------------
KADI
ENİSÜL KULUB
BURHANEDDİN
ANEVİ
31
Moğollar dönemindeki Türkiye Selçuklu dönemi hakkında
önemli bilgiler verir.1323 yılında, Timurtaş Noyan adına yazılan
eser dört bölümden oluşan eserin dördüncü bölümünde 12431323 yılları arasında geçen olayları anlatmaktadır. Bu yönüyle
İbni Bibi’nin El-Evâmirü’l-’Alâ’iyye adlı eserini tamamlar mahiyettedir.
Kırşehir emiri olarak görev yapan Caca Bey’in kendi adıyla yaptırdığı medrese Anadolu’daki ilk gözlem evi olarak kabul edilmektedir.
Enîs'ul-kulûb, şehname vezninde, Farsça yazılmış ve Sultan I.
İzzeddin Keykavus'a takdim edilmiştir. Eserde halifeler dönemi,
Emeviler Abbasiler, Gazneliler ve Selçuklulara ait önemli bilgiler
vermektedir.
KADI
SİRACEDDİN
METALİ ÜL ENVAR
EL CEZERİ
----------------------
BEYDEBA
KELİLE VE DİMNE
Mantık ve Kelam alanlarında çalışmalarda bulunmuştur.
Sibernetik ilminin kurucusu sayılan Artuklu dönemi bilim adamıdır. Su saatleri, mekanik olarak çalışan müzik aletleri, tulumbalar, şifreli kilitler önemli buluşlarıdır.
Kelile ve Dimne, Kul Mesut tarafından tercümesi yapılan ve
Aydınoğlu Umur Bey’e sunulan eserdir.
BU DÖNEMDE AYRICA
 Hâkim Bereket-------------Tuhfe-i Mübârizî------ Mikail Bayram’a göre Anadolu’da yazılan ilk eserdir.
 Tercüme-i Menakıp-i Şeyh, Evhadü’d Din-i Kirmanî adlı eserlerin mütercimi Gelibolu Muhyi’d – Din’dir.
 İbn Makula-------- El ikmal
 Şehabettin-i Sühreverdî---------- Pertav-name
 Tiflisli Ebü’l-fazl Hüseyin Hubeyş b. İbrâhîm İbn-i Mehmet--------Usûlü’l-melâhim
 Şemseddin Sivasi----- Feridun Attar’ın İlahi-name’sini Türkçeye ilk çeviren müelliftir.
 Nesimi: Türkçe ve Farsça iki divanı vardır.
 Hekim Bereke: Anadolu’da Türkçe ilk tıp kitabını yazan tabiptir.
Anadolu’da yazılan ilk Türkçe eserler
 Nâsirüddîn bin Ahmet bin Muhammed----------- Behçetü'l Hadâik fî-Mev'izeti'l-Halâyık
 Ahmet Fakih-------------------- Kitabu Evsafı Mesâcidi'ş-Şerîfe
 Şeyyâd Hamza---------- Yûsuf u Züleyhâ( Anadolu’da yazılan ilk Yusuf ile Züleyha kıssasıdır.)
 Yunus Emre------------- Risâletü'n-Nushiyye
MİMARİ VE SANAT
 Mimaride ilk yapılan eserler camilerdir. 639’da Mar Toma Kilisesinin çevrildiği Diyarbakır Ulu Cami Anadolu’daki ilk
camidir. Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından 1091'de Ulu Câmi adıyla yeniden yapılmıştır.
Ebul Manucehr Camii, Anadolu sınırları içerisindeki ilk Türk camisidir.
Siirt Ulu Camii Anadolu’da bilinen ilk tek kubbeli camidir.
Beyşehir Eşrefoğlu Camisi ahşap camilerin en büyüğüdür.
 Taç kapılar, minare ve kubbe kültürü bu dönemde de devam etmiştir.
 Mescitler, medreseler, kümbetler (türbeler), külliyeler, kervansaraylar, köprüler ve darüşşifalar da bu dönemde
diğer yapılardır.
 Çini, alçı, tuğla, ahşap ve taş mimari yapıların iç ve dış süslemelerinde kullanılan malzemelerdir.
 İslam’ın insan suretine izin vermemesi nedeniyle süslemede daha çok yazılar, hayvan ve bitki figürleri ile geometrik
şekiller kullanılmıştır.
 Taşın mimaride kullanılması bu eserlerin günümüze gelmesindeki en önemli unsurdur.
 Külliye: Genellikle cami etrafına kurulan darüşşifa, medrese, imarethane, kütüphane ve hamam gibi yapılar kompleksine verilen isimdir.
32
Anadolu’da en eski külliye Divriği külliyesidir. Türkiye Selçuklu Devletinin ilk külliyesi ise Kayseri Hunat Hatun Külliyesidir.
 İmarethane: Fakir fukaraya ücretsiz olarak yemek dağıtılan aş evi.
 Medreseler: Düşünce, bilim ve devlet adamı yetiştiren eğitim kurumları.
Anadolu’da ilk medrese Danişmentlilere ait Yağıbasan Medresesidir.
Türkiye Selçuklu Devletine ait ilk medrese ise Kayseri Koca Hasan Medresesi’dir.
 Darüş-şifa: Hastahanedir. Anadolu’da ilk darüşşifa Türkiye Selçuklu Devleti zamanında yapılan Gevher Nesibe
Şifahanesidir. Yapıda aynı zamanda dünyanın ilk psikiyatri kliniği de bulunmaktadır.
 Kervansaray: Ticaret yolları üzerinde tüccarların konaklaması için yapılan yerlerdir. Anadolu’da yapılan ilk kervansaray Alay Han’dır.
CAMİİ
SALTUKLULAR

MENGÜCEKLER
 Divriği (Sivas) Ulu Camii: Yabancı kaynaklarca Anadolu El hamrası olarak da adlandırılır.
Divriği Kale Camii, Kayıtbay Camii
ARTUKLULAR
 Meyyafarkin (Silvan) Ulu Camii, Urfa Ulu Camii, Harput Ulu Camii
Kale Camii, Erzurum Ulu Cami
 Kızıltepe(Dunaysır) Ulu Camii, Mardin Ulu Camii, Melik Mahmut Cami(Bab-es sur)
DANİŞMENTLİLER
 Amasya Fethiye Camii, Kayseri Gülük(Kölük) Camii, Niksar Ulu Camii, Kayseri Ulu Camii
Konya Alâeddin Camii (Anadolu Selçuklu Devleti’ne ait Konya’daki en eski eserdir.)
Niğde Alâeddin Camii:( Anadolu’da çok kubbeli camilerin ilk örneğidir.)
TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ
Kayseri Develi Ulu Camii: Anadolu Selçuklularının son camisidir.
Sahip Ata Camii Malatya, Sivas, Afyon, Sivrihisar, Sinop ve Ayşe Ulu Camileri
Kayseri Hunat Hatun Camii Amasya Burmalı Minare Camii
Ankara Arslan hane ve Ahi Şerafettin Camileri Amasya, Gök medrese Camii
MESCİTLER
Mescid tek kubbeli ve Minberi olmayan küçük camilere verilen isimdir.
 Konya Taş Mescit (Hacı Ferruh Mescidi) Konya Karatay Mescit
 Konya Sırçalı Mescid Konya Beşarebey Mescidi Sivrihisar Hazinedar Mescidi
TÜRKİYE SELÇUKLU
 Konya Abdülmumin Mescidi Çankırı Taş Mescid Akşehir Ferruh Şah Mescidi
DEVLETİ
 Arap Baba Mescidi(Harput Alaca Mescid) Akşehir Küçük Ayasofya Mescidi
33
KÜMBET VE TÜRBELER
Kümbet: Piramit biçiminde damı olan, yuvarlak veya köşeli yapı. Türk çadır kültürünün mermere yansımasıdır.
Türbe: Ünlü şahsiyetlerin gömülü olduğu oda şeklindeki anıtsal mezarlardır.
BEYLİKLER DÖNEMİ
TÜRKİYE SELÇUKLU DÖNEMİ
 Konya II. Kılıçarslan Kümbeti
Saltuklular:
 Mama Hatun Türbesi
 Kayseri Döner Kümbet
 Emir Saltuk Türbesi: Anadolu’da en eski anıt mezar
 Kırşehir Cacabey Kümbeti
 Ahlat Ulu ve Çifte Kümbetler
Mengücekler:
 Kırşehir Melik Gazi Türbesi: Behram Şah adına eşi

tarafından 1240-1250 yıllarında yaptırılmıştır. Sitte Me
lik Türbesi olarak ta adlandırılır.

 Kemah Sultan Melik Türbesi

Danişmentliler:

 Kayseri Melik Gazi Türbesi
 Emir Gazi Türbesi
Niğde Hüdavent Hatun Kümbeti
Konya Gömeç Hatun Türbesi
Amasya Gök Medresesi Türbesi
Amasya Burmalı Minare Camii Türbesi
Döner Kümbet: I. Alaeddin Keykubad'ın kızı Şah Cihan
Hatun için yaptırılmıştır.
 Sivrihisar Hoca Yunus Türbesi
 Amasya Halifet Gazi Türbesi
 Hacip Çavlı Kümbeti
 Hüseyin Gazi Mezarı
 Ahi Baba Türbesi
 Sunguriye Türbesi
 Selime Sultan Türbesi
Artuklular: Ahlat Çifte Kümbetle
KERVANSARAYLAR(HANLAR)
Anadolu Selçuklu hükümdarlarınca inşa edilen kervansaraylar “Sultan Han” veya “Han” olarak adlandırılır.
Alay Han: Anadolu’da yapılan ilk Selçuklu kervansaraydır.
Kızıl Ören Hanı: I. Gıyaseddin Keyhüsrev yaptırmıştır.
Şarafsa Han Alara Han: I.Alaeddin Keykubat yatırmıştır.
Ağzı kara Han: (Hoca Mesut Kervansarayı)
Karga Han
Karatayhan: Celaleddin Karatay tarafından yaptırılmıştır.
Yıldız Han
Evdir Han
Kırk gözHan: II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde yapılmıştır.
Altınapa Han
Kuruçeşme Han
Susuz Han: II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde yapılmışAmasya Ezine Pazarı Hanı
tır.
Durak Han
İncir Han
Eğirdir Han
Ak Han
Sarıhan Kervansarayı: Sultan Hanlarının en son örneğidir.
Ertokuş Han (1233) Sultan Han Obruk Han
Zazadin Han(Sadeddin Köpek Hanı)
Derinkuyu Yer Altı Şehri: Nevşehir-Niğde karayolu üzerindedir. İlk Hıristiyanlar tarafından sığınma amacıyla
yapılmıştır. Derinkuyu Yer Altı Şehrinin bölgenin en büyük yer altı şehri olduğu tahmin edilmektedir.
34
SARAY VE KÖŞKLER
 Beyşehir Kubad-Abad Sarayı: Günümüze ulaşan tek Anadolu Selçuklu sarayıdır.
 Kayseri Kubadiye Köşkü
Konya Alaeddin Köşkü
Antalya Aspendos Köşkü
 Alara Kasrı
Erkilet Hızır İlyas Köşkü
Kayseri Haydar Bey Köşkü
 Alanya Alaiye Sarayı
Konya Alaeddin Sarayı
Diyarbakır Artuklu Sarayı
KÖPRÜ ve ÇEŞMELER
ARTUKLU KÖPRÜLERİ
İki Lüleli Çeşme (Afyon)
 Malabadi Köprüsü: Dünyanın en büyük taş kemerli köprü- 
südür.

 Ambar Çayı Köprüsü
Haburman (Çermik) Köprüsü

 Deve geçidi Köprüsü
Halil viran Köprüsü

 Dunaysır Köprüsü
Dicle Köprüsü
Sivas Gökmedrese Çeşmesi (1271)
Tokat-Pazar Hatun Hanı Çeşmesi (1239)
Sinop Emir Sahabettin Çeşmesi (1429)
Bolvadin Alaca Çeşme (1278)
KÜLLİYELER
 Divriği Külliyesi: Mengücekliler dönemine ait külliye Anadolu’daki ilk külliyedir. UNESCO’nun Dünya Miras Listesinde
yer almaktadır. Kayseri Huant Hatun Külliyesi: Türkiye Selçuklularına ait ilk külliyedir. Konya Sahip Ata Külliyesi ve
Kayseri Hacı Kılıç Külliyesinde önemli külliyelerdir.
DARÜŞŞİFALAR(BİMARHANE)
 Sivas Divriği Turan Melek Darüşşifası (Mengücekler)
 Kayseri Gevher Nesibe Darüşşifası (Türkiye Selçuklu Devleti) : Anadolu’nun en eski darüşşifasıdır ve dünyanın ilk psikiyatri kliniği de mevcuttur. Gevher Nesibe Darüşşifası Dünyadaki ilk tıp okulu olarak da kabul edilir.
 Kayseri Çifte medresesi (Türkiye Selçuklu Devleti)
 Amasya Torumtay Bimarhane’si
 Çankırı Dârü’ş-şifası( Atabey Feruh Darüşşifası )(Türkiye Selçuklu Devleti)
 Keykavus Şifahanesi (Türkiye Selçuklu Devleti)
 Aksaray Alaeddin Keykubat Şifahanesi(Türkiye Selçuklu Devleti)
 Tokat Muineddin Pervane Darüşşifası (Türkiye Selçuklu Devleti)
 Sivas I. İzzeddin Keykavus Dârü’ş-şifası(Türkiye Selçuklu Devleti)
 Mardin Emineddin Dârü’ş-şifası ve Necmeddin İlgazi Maristanı
35
MEDRESELER
BEYLİKLER DÖNEMİ
Danişmentliler:
 Niksar Yağıbasan Medresesi: Anadolu’daki ilk medrese
 Çukur Medrese (Tokat Yağıbasan )
 Bu medreseler Nizameddin Yağıbasan
tarafından yaptırılmıştır.
 Külük Cami Medresesi
 Artuklular:
 Melikiye,
 Hatuniye(Sitti Radviyye ),
 Muzafferiye,
 Şehidiye (Semanin ),
 Harezm,
 Marufiye,
 Sultan İsa,
 Mesudiye,
 Hüsamiye
 Melik Mansur,
 Savur Kapu,
 Diyarbakır Zinciriye medreseleri
 Ayrıca;
 Eğirdir Dündar Bey Medresesi
 Niğde Ak Medrese
 Karaman Hatuniye Medresesi
 Kastamonu Köşk Medrese
 Korkuteli, Emir Sinaneddin Medresesi
 Erzurum, Yakutiye Medresesi (Moğol
Hâkimiyet dönemi)
 Sivas Çifte Minareli Medrese (Moğol
Hâkimiyet dönemi)
36
TÜRKİYE SELÇUKLU DÖNEMİ
Koca Hasan Medresesi: Türkiye Selçuklu devletine ait ilk medrese
Erzurum Çifte Minare Medresesi: Anadolu’daki en büyük medrese
Kayseri Hunat Hatun Medresesi: Türkiye Selçuklu Devletinin ilk
külliyesidir.
Kırşehir Cacabey Medresesi: Anadolu’daki ilk rasathanedir.
Kayseri Çifte Medrese: İlk Selçuklu tıp yapısıdır. Giyasiye Medresesi
ve Şifaiyesi olarak anılmaktadır.
Konya İnce Minareli Medresesi: Sahip Ata tarafından yaptırıldı.
Medrese, adını minaresinden almaktadır.
Sivas Şifahiye Medresesi: Tıp okulu
Sivas Buruciye Medresesi
Konya İplikçi Medresesi( Altun Aba)
Konya Karatay Medresesi: Hadis ve Tefsir ilimlerinin okutulması
için II. İzzettin Keykavus tarafından yaptırıldı.
Akşehir Taş Medrese
Isparta Atabey Ertokuş Medresesi
Yusuf Bin Yakup Medresesi
Afgunu Medrese
Ümmühan Hatun Medresesi
Ali Gav Medresesi
Antalya Atabey Armağan Medresesi
Afyon Hisarardı Medresesi
ÇIKMIŞ SORULAR
1) XIII. yüzyılda Moğol İmparatorluğu’nun kurulup batı
yönünde ilerlemesi ve Oğuzların kalabalık gruplar hâlinde
Anadolu’ya gelip yerleşmeleri aşağıdakilerin hangisinde
etkili olmuştur?
A) Anadolu’nun Türkleşmesinin hızlanmasında
B) Anadolu’da Selçuklu Devleti’nin kurulmasında
C) Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanmasında
D) Haçlıların Anadolu’ya gelmesinde
E) Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasında
C) Anadolu’nun bayındır hale getirilmesinde etkili olmaları
D) Egemen oldukları bölgelerde İslamiyet’i yaymaya çalışmaları
E) Kurdukları yerleşim yerlerine Türkçe isimler vermeleri ve
Anadolu’yu Türkleştirmeye çalışmaları
(2006-ÖSS Sos-2)
6) XIII. yüzyıl sonlarında Anadolu’da Moğol baskısının
azalması ve Selçuklu Devleti’nin otoritesinin zayıflaması
aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır?
A) Haçlı Seferlerinin başlamasına
(2009-ÖSS Sos-2)
2)– Bizans’ın Anadolu’da siyasi üstünlüğünün sona ermesi
– Türklerin Anadolu'ya kesin olarak yerleşmesi
Gelişmeleri aşağıdaki savaşlardan hangisinin sonuçları
arasındadır?
A) Ankara B) Otlukbeli C) Miryokefalon
B) Oğuzların Anadolu’ya gelmesine
C) Bizans İmparatorluğu’nda taht kavgaları çıkmasına
D) Altın Ordu Devleti’nin parçalanmasına
E) Uçlara yerleştirilen Türkmen beylerinin beylikler kurmasına
(2006-ÖSS Sos-2)
D) Yassı-Çimen E) Malazgirt
3) Anadolu Selçukluları Döneminde Ahi teşkilatı şehirlerde,
7) Anadolu Selçukluları döneminde Anadolu’da vilayetlerin
ve yerel askeri güçlerin başında bulunan subaşılar, bu vilayetlerdeki iktaların sahibi değil, yöneticisi ve askerlerin
amiriydiler.
I.
ticaret,
Bu bilgiye dayanarak Anadolu Selçukluları dönemiyle ilgili;
II.
zanaat,
I. Toprağın mülkiyeti işleyene aittir.
III.
sosyal
II. Yönetim ve askerlik hizmetleri birlikte yürütülmüştür.
(2008-ÖSS Sos-2)
Alanların hangilerinde söz sahibi olmuştur?
III. Subaşılar sultana bağlı değildir,
A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III
Yorumlarından hangileri yapılabilir?
D) I ve II E) II ve III
(2008-ÖSS Sos-2)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve İli
4) I. Coğrafi Keşiflerin başlaması
(2005-ÖSS)
II. Doğu Roma İmparatorluğumun yıkılması
8) Anadolu Selçukluları, XI. yüzyıl sonlarından XII. yüzyıl
sonlarına kadar Bizanslılar ve Haçlılarla savaşlar yapmışlardır.
III. Anadolu’da ticaretin gelişmesi
Anadolu Selçuklu mimarisinin XIII. yüzyıl başlarında gelişme göstermesinde, yukarıdakilerden hangileri etkili olmuştur?
Bu savaşların,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
II. Anadolu’da yerleşim alanlarının boşalması
(2007-ÖSS Sos-2)
III. Anadolu'dan geçen dünya ticaret yollarının önem kazanması
5) Aşağıdakilerden hangisi Anadolu’da kurulan ilk Türk
beyliklerinin özelliklerinden biri değildir?
Durumlarının hangilerinde etkili olduğu savunulabilir?
A) Büyük Selçuklular tarafından yıkılmaları
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
B) Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasından sonra kurulmaları
(2004-ÖSS)
37
I. Anadolu’da üretimin ve vergi gelirlerinin azalması
9) Anadolu Selçukluları döneminde ülkede Müslüman Türklerle birlikte yaşayan Hıristiyan ve Musevi topluluklar genelde şehirlerde oturur, zanaat ve ticaretle uğraşır, ibadet ve
dini törenlerini serbestçe yerine getirirlerdi. Bunlar, askerlik
yapmazlar, ancak vergi verirlerdi.
A) Ticari ilişkileri geliştirmek
B) Avrupa’nın Türklere karşı birleşmesini önlemek
C) Avrupa’da nüfuz bölgeleri kurmak
D) Denizlerde üstünlük sağlamak
Bu durum Anadolu Selçukluları ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
E) Anadolu’da siyasal birliği sağlamak
A) Hoşgörüye dayanan bir siyasetin uygulandığının
(1991-ÖSS)
B) Ticaretin ülke ekonomisindeki payının az olduğunun
13) Selçuklularda resmi yazışmalar Farsça idi. Medreselerde
eğitim Arapça yapılıyordu. Halk ve ordu kesimi ise Türkçe
konuşuyordu.
C) Anadolu’da İslamiyet’in giderek yaygınlaştığının
D) Yabancılardan alınan vergilerin giderek azaltıldığının
E) Devlet yönetiminde yabancılara da görev verildiğinin
(1993-ÖSS)
10) Anadolu Selçuklu Devleti'nde, kendilerine bir bölgenin
yönetimi verilen hanedan üyelerine “melik” deniyordu.
Kendi bölgelerinin yönetiminde söz sahibi olan meliklerin
para bastırma, savaş açma ve siyası görüşme yapma yetkileri yoktu.
Meliklerin yetkilerinin sınırlı tutulması, aşağıdakilerden
hangisine önem verildiğini gösterir?
A) Sınırların güvenliğinin artırılmasına
B) Ekonomik durumun düzeltilmesine
Bu durum, Selçuklularda aşağıdakilerden hangisine neden
olmuştur?
A) Ordudaki asker sayısının azalmasına
B) Yöneticiler ile halk arasındaki bağların güçlenmesine
C) Türk dilindeki gelişmenin yavaşlamasına
D) Yabancıların siyasal baskılarının önlenmesine
E) Yönetimde bilim adamlarının söz sahibi olmasına
(1991-ÖSS)
14) Anadolu Selçuklu Devleti döneminde İtalyan Fransız,
İranlı, Suriyeli ve Yahudilerden bazı gruplar Antalya, Konya,
Kayseri ve Sivas gibi şehirlere, bazı Türkler ise Kıbrıs, Suriye
ve Kırım’a yerleşmişlerdi.
C) Ülke bütünlüğünün korunmasına
D) Yerleşik hayatın yaygınlaştırılmasına
Bu durumun başlıca nedeni aşağıdaki alanlardan hangisinde görülen gelişmelerdir?
E) Dış ilişkilerin artırılmasına
A) Ticaret B) Savunma C) Eğitim D) Mimari E) Tarım
(1992-ÖSS)
(1988-ÖSS)
11) XIII. yüzyıl sonlarına doğru, Anadolu’da Moğol baskısının
zayıflaması üzerine, sınırlara yerleştirilmiş Türkmen beyleri
ve halk üzerindeki Selçuklu otoritesi de zayıflamıştır.
15) Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükselme Dönemi’nde, Anadolu’daki
zanaatkârlar “lonca” denilen zanaat gruplarına ayrılarak
yöneticilerini kendileri seçmişlerdir.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisine hız kazandırmıştır?
A) Anadolu’da ticaretin gelişmesine
B) Bizans’ta entrikaların başlamasına
C) Anadolu’da nüfusun artmasına
D) Anadolu’daki karışıklıkların ortadan kalkmasına
E) Beyliklerin ortaya çıkmasına
(1992-ÖSS)
12) Anadolu Selçukluları Antalya, Alanya ve Sinop gibi limanları ele geçirdikten sonra bu limanlarda Avrupalı tüccarlara düşük gümrük tarifesi uygulamışlardır.
Anadolu Selçuklularındaki bu uygulamanın amacı aşağıdakilerden hangisidir?
38
Bu durum, aşağıdakilerden hangisini gösteren bir kanıt
olabilir?
A) Zanaatkârlar arasında dayanışma olduğunu
B) Devletin zanaatkârları desteklediğini
C) Halkın çoğunluğunun zanaatkâr olduğunu
D) Loncaların ticari alanda başarılı olduklarını
E) El sanatlarının, Anadolu’da başlıca gelir kaynağı olduğunu (1985-ÖSS)
CEVAP ANAHTARI
1-A 2-C 3-E 4-C 5-A 6-E 7-B 8-D 9-A 10-C 11-E 12-A 13-C
14-A 15-A
LYS ve YGS SORULARI
1) Anadolu Selçuklularında Divan-ı Saltanata bağlı olarak
çalışan divanlardan biri olan Divan-ı İnşanın görevi aşağıdakilerden hangisidir?
IV. Selçuklularda sultan tarafından bir bölgeyi yönetmekle
görevlendirilen hanedan mensubu
Yukarıdaki tanımların karşılıkları, aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A)Devletin mali işleriyle ilgilenmek
A)Lala, imaret, akıncı, melik
B)Hukuk ve askerlik dışında devlete dair tüm işleri teftiş
etmek
B)Atabey, imaret, uç beyi, melik
C)Ülke topraklarının kayıtlarını tutarak has ve iktalara ait
kararları düzenlemek
C)Atabey, imaret, akıncı, Şıhne
D)Lala, dergâh, emir, Şıhne
E)Atabey, imaret, melik, uç beyi
D)Devletin iç ve dış yazışmalarını yapmak
E)Ordunun ihtiyacını karşılamak
2016 LYS
2) Anadolu Beylikleri Dönemi’nde, İtalyan devletleri ile
yapılan ticarette Bizans ve İtalyan paralarının ve ölçü birimlerinin kullanıldığı görülmektedir.
2014 LYS
6) Aşağıdakilerden hangisinin 1071’de yapılan Malazgirt
Savaşı’nın sonuçları arasında olduğu savunulamaz?
A) Doğu-Batı arasındaki ticaret yolları değişmiştir.
B) Anadolu’nun kapısı Türklere açılmıştır.
Bu durumun, aşağıdakilerden hangisinin bir sonucu olduğu
savunulabilir?
C) Anadolu’da Türk beyliklerinin oluşumuna zemin hazırlanmıştır.
A) Paranın Türk-İslam devletlerinde bağımsızlık sembolü
olmasının
D) İslam dünyası üzerindeki Bizans baskısı azalmıştır.
E) Haçlı seferlerinin başlamasında etkili olmuştur.
B)Anadolu Beylikleri Dönemi’nde aynı para biriminin kullanılmasının
2013 LYS
C)Anadolu’nun önemli bir ticaret merkezi olmasının
7) Aşağıdakilerden hangisi, Haçlılara karşı mücadele eden
Türk devlet ve beyliklerinden biri değildir?
D)Anadolu Beyliklerinde ölçü birliği bulunmasının
E)Anadolu Beyliklerinin, ticaret açığını kapatmaya çalışmasının
2016
LYS
3) Aşağıdakilerden hangisi, Malazgirt Savaşı’ndan sonra
Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerinden biri değildir?
A)Karamanlılar
B)Saltuklular
D)Danişmentliler
E)Artuklular
C)Mengücekliler
2016 LYS
4) Mevlâna Celaleddin-i Rumi, aşağıdaki Türk devletlerinden
hangisi döneminin ünlü düşünürlerinden biridir?
A-Büyük Selçuklu
B-Anadolu Selçuklu
C-Osmanlı
D-Harzemşah
E-Karahanlı
2015 LYS
5) I. Selçuklularda hükümdar çocuklarının eğitim ve yetişmelerinden sorumlu kişi
II. Yoksullara yiyecek dağıtmak amacıyla kurulmuş hayır
kurumu
III. Selçuklularda batı sınırında kendisine toprak verilen bey
39
A) Danişmentliler
B) Saltuklular
C) Anadolu Selçukluları
D) Mardin Artukluları
E) İhşitoğulları
2013 LYS
8) Anadolu Selçuklu Devleti′nde hükümdarların Keyhüsrev, Keykubat ve Keykavus gibi adlar kullanmalarının aşağıdakilerden hangisini gösterdiği savunulabilir?
A) İlk Türk devletlerine ait gelenekleri devam ettirdiklerini
B) Fars kültürünün etkisinde kaldıklarını
C) Anadolu′nun eski kültürlerinden etkilendiklerini
D) Arapça unvanları öne çıkardıklarını
E) Bizans′ın hükümdarlık unvanlarını kullandıklarını
2013 YGS
9) Anadolu Selçuklu Dönemi′yle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?
A) İlk altın para II. Kılıç Arslan Dönemi′nde bastırılmıştır.
B) Anadolu′daki ilk kervansaray II. Kılıç Arslan Dönemi′nde
yapılmıştır.
C) Gevher Nesibe Darüşşifası I. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi′nde açılmıştır.
D) Yazlık saray olarak kullanılan Kubadabat, Alaaddin Keykubat Dönemi′nde yapılmıştır.
E) Türkçe resmî dil olarak Alaaddin Keykubat Dönemi′nde
kabul edilmiştir
2012 LYS
10) Malazgirt Savaşı′ndan sonra merkezi Sivas olmak üzere
Orta Anadolu′da kurulan ve dönemin önemli eğitim kurumlarından biri olan Niksar′daki Yağıbasan Medresesini
kuran beylik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Danişmentliler
D)Artuklular
B) Saltuklular C) Mengücekliler
E) Hamitoğulları
2012 LYS
11) Aşağıdaki yapılardan hangisi Anadolu Selçukluları ve
Beylikler Dönemine ait değildir?
A) Kayseri Huand (Hunat) Hatun Külliyesi
B) İstanbul Süleymaniye Külliyesi
C) Sivas Gök Medrese
D) Kayseri Hacı Kılıç Külliyesi
E) Konya Sahip Ata Külliyesi
Bu durum Anadolu Selçuklularıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
A) Hoşgörüye dayanan bir siyasetin uygulandığının
B) Ticaretin ülke ekonomisindeki payının az olduğunun
C) Anadolu'da ticaretin giderek yaygınlaştığının
D) Yabancılardan alınan vergilerin giderek azaltıldığının
E) Devlet yönetiminde yabancılara da görev verildiğinin
( 1993 / ÖSS )
16. Anadolu ile Mezopotamya arasında Eski Çağ’da var
olan ticaret ilişkilerinin Orta Çağ’da Anadolu Selçukluları
döneminde de devam etmesi ve önemini korumasında,
12) Anadolu Selçukluları ve Beylikler Döneminde yaşamış,
sade ve anlaşılır dille yazdığı şiirlerini Divan ve Risaletü′nNushiye adlı eserlerinde toplamış, tasavvuf edebiyatının
ünlü şairi kimdir?
I. İki bölge arasında ulaşım kolaylıklarının olması
II. İki bölgenin üretimlerinin birbirinin gereksinimlerini karşılayacak nitelikte olması
III. İki bölge arasında siyasi sorunların bulunması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunula-bilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
( 2003 / ÖSS )
A) Yunus Emre
B) Mevlana Celaleddin-i Rumi
C) Âşık Paşa
D) Sultan Veled
E) Hacı Bektaş-ı Veli
2011 LYS
17. Anadolu Selçukluları, XI. yüzyıl sonlarından XII. yüzyıl
sonlarına kadar Bizanslılar ve Haçlılarla savaşlar yapmışlardır
13) Moğollar ve Anadolu Selçuklu Devleti’yle komşu olan
Harzemşahlar Devleti’nin 1231 yılında yıkılmasından sonra,
Anadolu Selçuklu Devleti Moğollarla savaşmak zorunda
kalarak ağır bir yenilgiye uğramıştır. 1243 yılındaki bu yenilgiden sonra Moğolların Anadolu üzerindeki baskısı giderek
artmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu durumun sonuçlarından biridir?
A) Anadolu Selçuklu Devleti’nin Bizanslılarla Miryakefalon
Savaşı’nı yapması
B) İlk Haçlıların Anadolu’ya gelmesi
C) Anadolu’da ilk Türkmen beyliklerinden Saltukluların kurulması
D) Moğolların Anadolu Selçuklu Devleti’ni kendilerine bağlı
bir hükûmet gibi yönetmesi
E) Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanması
2010 LYS
Bu savaşların,
2011 LYS
14) • Kösedağ Savaşı
• Ankara Savaşı
Yukarıdaki savaşların ortak sonuçlarından biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anadolu’da Selçuklu sultanının gücünün zayıflaması
B) Anadolu’daki Türk beylerinin Timur’a sığınması
C) Memlukların Anadolu işlerine karışma olanağı bulması
D) Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki fetihlerinin durması
E) Ülkede egemenlik mücadelesinin ortaya çıkması
15. Anadolu Selçukluları döneminde Müslüman Türklerle
birlikte yaşayan Hıristiyan ve Musevi topluluklar genelde
şehirlerde oturur, zanaat ve ticaretle uğraşır, ibadet ve dini
törenlerini serbestçe yerine getirirlerdi. Bunlar, askerlik
yapmazlar, ancak vergi öderlerdi.
40
I. Anadolu’da üretimin ve vergi gelirlerinin azalması,
II. Anadolu’da yerleşim alanlarının boşalması,
III. Anadolu’dan geçen dünya ticaret yollarının önem kazanması
durumlarının hangilerinde etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
( 2004 / ÖSS )
18. Anadolu Selçukluları döneminde Anadolu’da vilayetlerin
ve yerel askeri güçlerin başında bulunan subaşılar, bu vilayetlerdeki iktaların sahibi değil yöneticisi ve askerlerin amiriydiler.
Bu bilgiye dayanarak Anadolu Selçukluları dönemiyle ilgili,
I. Toprağın mülkiyeti işleyene aittir.
II. Yönetim ve askerlik hizmetleri birlikte yürütülmüştür.
III. Subaşılar sultana bağlı değildir.
Yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
( 2005 / ÖSS )
CEVAP ANAHTARI
1-D 2-C 3-A 4-B 5-B 6-A 7-E 8-B 9-E 10-A 11-B 12-A 13-D 14E 15- A 16-C 17-D 18-D
1- Türkiye Selçuklularında ikta sistemi askeri teşkilatın temel dayanağıydı; fakat taşradaki yöneticilerin yetkileri oldukça sınırlı tutulmuş ve büyük iktalar yer verilmemişti.
Aşağıdakilerden hangisi, bu uygulamanın amaçlarından
biri değildir?
A) Taşrayı merkezin kontrolünde tutmak
B) Merkezi devlet teşkilatını güçlendirmek
C) Esnaf loncalarının kurulmasını teşvik etmek
D) İkta sahiplerinin güçlenmesini önlemek
E) Ülke bütünlüğünü güvenceye almak
2- Moğollarla ilgili bazı bilgiler şunlardır:
• Ülke hanedan üyelerinin ortak malı sayılırdı.
• Tüm devlet işleri Kurultay’da görüşülürdü.
• Orduda Hunların onlu sistemi uygulanırdı.
Bu bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan hangisine
ulaşılamaz?
A) Türk devlet teşkilatı örnek alınmıştır
B) Sağlıklı bir veraset sistemi uygulanmamıştır
C) Yönetimde danışma kurumuna yer verilmiştir
D) Tüm Türkler bir bayrak altında toplanmıştır
E) Topraklar varisler arasında bölünmüştür
3- Anadolu’da ilk medreseler Danişmend, Mengücek, Artuklu ve Selçuklu topraklarında ortaya çıkmış, daha sonraki
beylikler döneminde ise Anadolu’nun her tarafına yayılmıştır.
Medreselerin yaygınlaşması, en çok aşağıdakilerden hangisiyle paralel yürümüştür?
A) Siyasi birliğin sağlanmasıyla
B) Ticaret yollarının ele geçirilmesiyle
C) Şehirlerin kurulması ve gelişmesiyle
D) Haçlıların Anadolu’dan çekilmesiyle
E) Türkçe’nin resmi dil ilan edilmesiyle
4- Bir toplumun kültür düzeyini belirleyen unsurların başında eğitim kurumları gelir. Selçuklular döneminde şehirler
oldukça yüksek bir kültürel düzeye ulaşmış, bilim ve sanat
alanında önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Selçuklu ülkesinde kültürel düzeyin yüksekliğini en çok
aşağıdakilerden hangisi göstermektedir?
A) Kervansarayların ücretsiz hizmet vermeleri
B) Yoksullara yiyecek dağıtan imaretlerin kurulması
C) Haksız rekabeti önlemek üzere esnaf loncalarının kurulması
D) Sosyal hizmetleri yürütmek üzere vakıfların kurulması
E) Hemen her ilde bir ya da birden fazla medresenin açılması
5- XIII. yüzyılda Moğolların Anadolu’yu yağmalaması ve
halka acı çektirmesi, Anadolu’da bazı tarikatların kurulmasına yol açtı. Bu tarikatlar, halkın düşüncelerini ve sosyal
yapıyı etkilediler.
Buna göre, Anadolu’da tarikatların kurulmasına etki eden
en temel faktör aşağıdakilerden hangisidir?
41
A) Ülkede asayiş ve düzenin bozulması
B) Milli tasavvuf akımının oluşması
C) Moğolcanın resmi dil ilan edilmesi
D) İlk tasavvuf bilginlerinin yetişmesi
E) Moğol kültürünün geniş bir etki bırakması
6- Türkiye Selçukluları, gulam (kapıkulu) sistemini güçlendirmek, böylece Anadolu’daki Türkmen beylerinin tesirini
ortadan kaldırmak istedilerse de başarılı olamadılar.
Bu durum, en çok aşağıdakilerden hangisine gereksinim
duyulduğunun bir kanıtıdır?
A) Tımar sisteminin korunmasına
B) Esnaf loncalarının geliştirmesine
C) Kervan yollarının kontrol edilmesine
D) Merkezi otoritenin korunmasına
E) Iktaların düzenli dağıtılmasına
7- Anadolu Selçuklularında ikta sistemi şu esaslardan oluşmaktaydı:
• Ordu mensuplarına ayrılan topraklar, görevlerini sürdürmeleri şartıyla babadan oğula geçerdi.
• İkta sahipleri, halkı çalışmaya sevk eder, onlara tohum ve
araç-gereç sağlardı.
• Köylü toprağı üç yıl boş bırakırsa, toprak elinden alınırdı.
• İkta sahibi, kendi adına topladığı vergilerin bir kısmı ile
geçimini sağlar, geri kalanıyla sipahi denen atlı askerler
beslerdi.
Bu bilgilere dayanarak;
I- İktalar göreve bağlı olarak verilmiştir,
II- İkta sistemi üretimin artmasını ve sürekliliğini sağlamıştır,
III- İkta sahibi, köylüyü yargılama görevini üstlenmiştir,
IV- Toprağın gelirleriyle askeri bir güç oluşturulmuştur,
V- Sipahilerin yetişmesi için, doğrudan devlet hazinesinden
harcama yapılmıştır
Yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
A) Yalnız l. B) Yalnız ll. C) Yalnız lll. D) lll. ve V. E) IV. ve V.
8- Anadolu Selçuklularında, yöneticiler tarafından yapılan ve
zengin vakıfları bulunan kervansaraylarda, zengin-fakir,
Müslüman-Hristiyan ayrımı gözetilmeden bütün yolculara
hizmet edilmiş, hastaların tedavisi için tabip ve ilaç bulundurulmuş, fakirlere ayakkabı verilmiştir. Ayrıca, bu hizmetlerden dolayı herhangi bir ücret alınmamıştır
Aşağıdakilerden hangisi, bu ifadelerden çıkarılabilecek bir
yargı olamaz?
A) Selçuklularda sosyal devlet anlayışı egemendir
B) Selçuklu iktisat teşkilatı, sadece ticari hedefe yönelmiş bir
çıkar kurumudur
C) Bazı kervansarayların giderleri vakıf gelirlerinden karşılanmıştır
D) Kervansarayların ticari işlevleri yanında sos-yal işlevleri
de vardır
E) Yöneticiler halka hizmet götürürken, sosyal köken ve din
farklılığı gözetmemişlerdir
9- Anadolu Selçuklularının yaptıkları kervansa-raylarla ilgili
bilgilerden bazıları şunlardır:
A) Eğitim
D) Mimari
• Yolcular üç gün konaklamak ve yemek ihtiyaçlarını karşılamak imkânına sahipti.
• Büyük kervansaraylarda hastane, mescid, tabip ve ilaç
bulunurdu.
• Zengin- fakir, hür- köle, Müslüman- Hristiyan farkı gözetilmezdi.
• Geniş bir memur ve müstahdemler kadrosu vardı.
• Kale gibi duvarları, burçları ve demir kapıları vardı.
13- Aşağıdakilerden hangisi, Anadolu Selçuklu Devleti’nin
ticareti canlandırmak üzere aldığı önlemlerden biri değildir?
Bu durum, kervansaraylarla ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisinin bir kanıtı değildir?
A) Eşkıya saldırılarına karşı oldukça güvenli yerlerdir
B) Ekonomik fonksiyonlarından başka, sosyal fonksiyonları
da vardır
C) Türk yolcular, diğer yolculara tanınmayan bazı imtiyazlara
sahiptir
D) Tüm toplum kesimlerine hizmet verilmiştir
E) Her türlü temel ihtiyaç düşünülerek inşa edilmişlerdir.
10- Moğollar, askeri ve siyasi açıdan İslam dünyasını kendi
kontrollerine almış olmalarına rağmen, kısa sürede Türk ve
İslam kültürünün etki-sinde kalarak yeni bir kimlik kazanmış;
kültürel açıdan etkileyen değil, etkilenen olmuşlardır.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesi değildir?
A) Moğolların köklü bir kültüre sahip olmadıklarının
B) Zayıf kültürlerin güçlü kültürler içerisinde eridiğinin
C) Moğolların istila ettiği yerlerde daha önce Türk ve İslam
kültürlerinin kök saldığının
D) Moğolların zamanla Türkleştiklerinin ve Müslüman olduklarının
E) Moğolların kısa bir istila döneminden sonra İslam dünyasından ayrıldıklarının
11- Anadolu Selçuklularında transit ticaret gelişmiş, kervansaray yapımı ve şehircilik önem kazanmış, doğudan gelen
mallar güven içinde batıya nakledilmiştir.
Aşağıdakilerden hangisinin, bu gelişmelere etki eden bir
faktör olduğu söylenemez?
A) Ticaret yollarının denetim altına alınması
B) Yabancı tüccarların ülkeye girişlerinin yasaklanması
C) Önemli liman şehirlerinin ele geçirilmesi
D) Devletin vergi gelirlerinin artırılmak istenmesi
E) Yöneticilerin iktisadi kalkınmaya önem vermesi
12- Anadolu Selçukluları döneminde;
• Gümrük vergisinin azaltılması,
• Devlet sigortacılığının uygulanması,
• Kervansarayların yapılması
Öncelikle aşağıdaki alanlardan hangisinde gelişme sağlamaya yöneliktir?
42
B) Sanat
E) Tarım
C) Ticaret
A) Fetih politikasını ticari hedeflere göre belirleme
B) Yabancı tüccarlardan düşük gümrük vergisi alma
C) Korsan saldırılarına karşı devlet sigortacılığını uygulama
D) Ülkenin her tarafında kervansaray yapımına önem verme
E) Hemen her şehirde bir ya da birden çok medrese yapma
14- Anadolu Selçukluları Antalya, Sinop ve Alanya gibi ticaret merkezlerini ele geçirmişler; ayrıca, ticaret yolları üzerinde belli aralıklar-la kervansaraylar yapmışlardır.
Aşağıdakilerden hangisinin, bu gelişmelerin bir sonucu
olduğu savunulamaz?
A) Uluslararası ticaretin canlanması
B) Ülkenin stratejik öneminin artması
C) Halkın refah düzeyinin yükselmesi
D) Lonca teşkilatının önemini yitirmesi
E) Ülkenin bayındır hale gelmesi
15- Aşağıdakilerden hangisi, Anadolu Selçuklularında iktisadi hayatın gelişmesine etki eden faktörlerden biri değildir?
A) Doğu ile batı arasındaki kervan yollarının kontrol altında
tutulması
B) Tarım üretiminin sürekliliğini sağlamaya önem verilmesi
C) Değişik meslek gruplarından esnafların loncalar etrafında
örgütlenmesi
D) El sanatlarına dayalı üretimin gelişimine önem verilmesi
E) Yabancı ülke paralarının kullanılmasının ya-saklanması
16- Aşağıdakilerden hangisi, Selçuklu sultanlarının, kıtalararası transit ticaret yönünden Anadolu’nun stratejik
önemini gördüklerinin ve ti-cari siyasetlerini buna göre
belirlediklerinin en açık kanıtıdır?
A) Haçlılara karşı savaşmaları
B) Kervansaray yapımına önem vermeleri
C) Anadolu beylikleriyle mücadele etmeleri
D) Dini inançlara karşı hoşgörülü olmaları
E) İlhanlılarla mücadele etmeleri
Cevapları
1-C 2-D3-C4- E5- A 6- D7-D8- B9-C10-E11-B12-C13E14- D15- E16- B
6) Selçuklularda,
KPSS SORULARI
1) Kayseri'deki Gevher Nesibe Hatun, Aksaray'daki Alaeddin
Keykubat ve Divriği'deki Turan Melek adlı Türkiye Selçukluları Dönemi’ne ait eserler aşağıdaki yapı türlerinden hangisine girer?
I. hükümdarın Tanrı adına insanları yönetmekle görevli
olması,
A) Kervansaray
D) Medrese
III. din işlerinin halifeye, dünya işlerinin sultana ait olması
durumlarından hangilerinin taht kavgalarına neden olduğu
savunulabilir?
B) İmarethane
E)Külliye
C) Darüşşifa
2013 KPSS
2) Anadolu’da kurulan ilk beyliklerden biri olan ve 10721202 yılları arasında Erzurum ve çevresinde hüküm süren;
Üç Kümbetler ve Mama Hatun Türbesi gibi eserleri günümüze ulaşan beylik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Danişmentliler
C) Artuklular
II. ülkenin, hanedan üyelerinin ortak malı sayılması,
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
2009 KPSS
7) Anadolu Selçukluları, XI. yüzyıl sonlarından XII. yüzyıl
sonlarına kadar Bizanslılar ve Haçlılarla savaşlar yapmışlardır. Bu savaşların,
B) Saltuklular
D) Mengücekler
E)Sökmenliler
2013 KPSS
3) Anadolu Selçukluları Sultanı II. Kılıçarslan, 1176’da Miryakefalon Savaşı’nda Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğratmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, bu savaşın bir sonucu değildir?
A) Bizans’ın Anadolu’yu Türklerden geri alma ümidi kırılmıştır.
B) Bizans savunmaya çekilmiştir.
I. Anadolu’da üretimin ve vergi gelirlerinin azalması,
II. Anadolu’da yerleşim alanlarının boşalması,
III. Anadolu’dan geçen dünya ticaret yollarının önem kazanması durumlarının hangilerinde etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
2004 ÖSYM
D) I. Haçlı Seferi’nden sonra başlayan karışıklık devri sona
ermiştir.
8) Anadolu Selçukluları döneminde Anadolu’da vilayetlerin
ve yerel askeri güçlerin başında bulunan sübaşılar, bu vilayetlerdeki iktaların sahibi değil yöneticisi ve askerlerin amiriydiler. Bu bilgiye dayanarak Anadolu Selçukluları dönemiyle ilgili:
E) Anadolu’ya daha yoğun bir Türk göçü gerçekleşmiştir.
I. Toprağın mülkiyeti işleyene aittir.
C) Türkler yeni fetihlerde bulunmuştur.
2013 KPSS TARİH ALAN SORUSU
II. Yönetim ve askerlik hizmetleri birlikte yürütülmüştür.
4) Aşağıdakilerden hangisi, Anadolu Selçuklu Devleti ile
Büyük Selçuklu Devleti arasındaki ortak özelliklerden biri
değildir?
III. Sübaşılar sultana bağlı değildir.
A) Ülkenin, hanedanın ortak malı kabul edilmesi
A) Yalnız I
B) Hükümdarlık alameti olarak hutbe okutmaları
C) Şehzadelerin, melik unvanıyla eyaletlerde görev yapması
yorumlarından hangileri yapılabilir?
B) Yalnız II
C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
2005 ÖSS
9) Sultan İkinci Kılıç Arslan Döneminde, Anadolu Selçuklularında ekonomik durum yüksek düzeye ulaşmıştır.
D) Hükümdarlarının Farsça unvanlar alması
E) Hassa birliklerinin oluşturulması
2013 KPSS TARİH ALAN SORUSU
5) Batman’daki Malabadi Köprüsü ve Mardin’deki Hatuniye
Medresesi, aşağıdaki Türk devletlerinden hangisinin egemenliği dönemine aittir?
A) Artuklular
B) Mengücekliler
C) Danişmentliler
D) Saltuklular
E) Anadolu Selçukluları
43
2012 KPSS
Bu dönemde görülen,
I. imar çalışmalarının fazla olması,
II. surlar içinde birer kaleden ibaret olan kasabaların büyümesi,
III. loncalar tarzındaki Ahilik teşkilatının Müslüman olmayanlara kapalı olması
durumlarından hangileri ekonomideki bu başarının kanıtları arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
2006 KPSS
CEVAP ANAHTARI
1-C 2-B 3-E 4-D 5-A 6-B 7-D 8-B 9-D