SEYDİŞEHİR ALÜMİNYUM TESİSLERİ OYMAPINAR BARAJI VE

Dosya
SEYDİŞEHİR
ALÜMİNYUM
TESİSLERİ
Türkiye'de alüminyum
hammaddesi aramaları ve bir alüminyum fabrikasının kurulması 1938 - 1942
yıllarında, İkinci Sanayi Kalkınma Planı
döneminde gündeme gelse de bunun
gerçekleştirilmesi çeşitli nedenlerle
mümkün olmadı. Türkiye'de mevcut
boksit yataklarının incelenmesi ve bir
alüminyum tesisi kurulması için gerekli
ön çalışmalara başlanması 1960 yılı
başlarından itibaren gerçekleşti. Maden
Tetkik Arama (MTA) tarafından
sürdürülen boksit aramaları sonucunda,
1962 yılında Seydişehir'in Mortaş ve
Doğankuşu bölgelerinde, sanayi için
uygun kalitede 25 milyon ton boksit
rezervi tespit edildi. Bu bölgedeki arama
çalışmalarına 1965 yılından itibaren
Etibank tarafından devam edildi ve
görünür rezerv miktarı 44 milyon tona
yükseldi.
Seydişehir'de bir alüminyum tesisi
kurulması ve bulunan mevcut boksit
cevherinin değerlendirilmesi amacıyla 9
Mayıs 1967 tarihinde SSCB Hükümeti
adına Tiajpromexport ile Türkiye
Cumhuriyeti adına Etibank Genel
Müdürlüğü arasında, malzeme, teçhizat
ve teknik konularda 15 yıl vadeli, yüzde
2,5 faizli 62 milyon dolarlık bir ticari
anlaşma imzalandı. Anlaşmaya çerçevesinde Seydişehir'de bir alüminyum
fabrikası, İskenderun'da demir-çelik
fabrikası ve Aliağa'da petrol rafinerisi
kuruldu.
İdari binanın temeli 5 Ağustos 1967
tarihinde, fabrika binalarının temeli de
13 Ekim 1969 tarihinde atılarak
faaliyetlere başlanıldı. Fabrika, 1972
yılından itibaren bölüm bölüm
işletmeye alındı.
Tesisler; su temin tesisleri, atık barajı
gibi yardımcı işletmeler dışında, 300 bin
metrekare kapalı alan olmak üzere
toplam 2 milyon 200 bin metrekare alanı
kapsıyor. Cevherden itibaren hadde
ürününe kadar alüminyum üretimi
gerçekleştirilen kompleks tesis niteliği
taşıyan alüminyum tesisleri, yaklaşık 6
milyar TL harcama ile gerçekleştirildi.
Tesislerde; l maden işletmesi ve 4 ana
üretim fabrikası, 3 yardımcı üretim tesisi
ve bu ünitelere mal ve hizmet teminini
sağlayan yardımcı, teknik ve idari-ticari
faaliyetleri yürüten ihtisas birimleri
görev yapıyor. Bu birimler:
alüminyum, çeşitli alaşım metalleri
ile işlenerek yaklaşık 65 bin ton
“külçe” ve “ingot” üretilerek, piyasa
taleplerine uygun olarak ülke
alüminyum sektörüne satılıyor.
-
Üretilen döküm ürünlerinin bir
kısmı, mevcut haddehanelerde, yine
piyasa talepleri doğrultusunda,
profil, levha, rulo, şerit ve folyo şeklinde işlenerek piyasaya satılıyor.
Tesislerde bunların dışında, yedek
parça, el aletleri ve ekipmanların imal
edildiği bir makine ve teçhizat fabrikası;
-
-
-
-
Eti Holding bünyesinde 7 tane
ruhsatlı maden sahası bulunuyor. Bu
sahalarda, halen toplam 37 milyon
ton seviyesinde boksit rezervinin var
olduğu biliniyor. Söz konusu bu
sahalardan 11 milyon ton rezerve
sahip olan ve tesislere 25 km. uzaklıkta bulunan, sadece bir tanesi
işletiliyor. Yılda yaklaşık 400 bin
tonluk bir üretim, tesisler için yeterli
olabiliyor.
Boksit cevheri kimyasal yöntemlerle işlenerek daha çok bir ara
mamul olan “hidrat” ve bundan da
alüminyumun asıl hammaddesi olan
“alümina” üretiliyor. Mevcut kurulu
kapasite 200 bin ton/yıl seviyesinde.
Elde edilen “alümina”nın büyük bir
bölümünden (120 bin ton) elektroliz
yöntemiyle 60 bin ton sıvı
alüminyum üretiliyor. Bu yöntemin
uygulanmasında ihtiyaç duyulan
yardımcı hammadde niteliğindeki
“anot pasta” üretimi, yine burada
yapılıyor.
Üretilen bu 60 bin ton ham
buhar üretiminin yapıldığı buhar ünitesi,
basınçlı havanın üretildiği kompresörler
ile elektrik enerjisi yönetim ünitesi;
laboratuvarlar gibi yardımcı üretim
birimleri entegre yapı içinde görev
yapıyor. Bu teknik birimlerin yanı sıra
irili ufaklı toplam 21 yardımcı hizmet
birimi, kendi ihtisas sahalarında
çalışıyor.
OYMAPINAR BARAJI
VE HİDROELEKTRİK
SANTRALİ
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından
yaptırılan Oymapınar Hidroelektrik
Santrali; her biri 135 MW olan toplam
540 MW kurulu gücünde 4 üniteden
oluşuyor ve yılda ortalama 1 620 GWh
elektrik üretebilecek kapasitede.
Santral, Manavgat Çayı üzerinde
bulunuyor.
Hidroelektrik santral, Oymapınar'ın 80
km kuzeyindeki Seydişehir Alüminyum
Tesisleri'nin enerji ihtiyacını karşılamak
amacıyla inşa edilerek, 1984 yılında
Mühendis ve Makina • Cilt : 48 Sayı: 571
47
Dosya
yürütmesini durdurdu. Bu davada ilk
aşama sonuçlanarak, daire tarafından
ihale şartnamesinin ve ihale komisyonun satış kararının yürütmesi
durduruldu. KİGEM ve TMMOB
Metalürji Mühendisleri Odası'nın ihale
şartnamesi çerçevesinde nihai satışı
uygun bulan ÖYK Kararı'nın iptali ve
yürütmenin durdurulması istemiyle
açtıkları davada da ilk karar verilerek,
Daire tarafından söz konusu ÖYK
kararının yürütmesi de durduruldu.
Oymapınar Barajı
işletmeye açıldı. Aynı yıl mülkiyeti
DSİ'de kalmak kaydıyla TEK'e, 1990
yılında yapısal değişiklik nedeniyle
EÜAŞ'a ve 2004 yılında da Özelleştirme
Yüksek Kurulu kararı ile özelleştirme
bünyesinde bulunan Eti Alüminyum
A.Ş.'ye devredildi.
ÖZELLEŞTİRME
SÜRECİ
Türkiye'de birincil alüminyum üreten
tek kuruluş olan Eti/ Seydişehir
Alüminyum A.Ş., 1999 yılında özelleştirme kapsamına alınarak, 2000 yılında
kapsamdan çıkarıldı. 18 Ağustos 2003
tarihinde ise Antalya'da bir liman, 9 adet
35 milyon ton görünür rezervli boksit
sahası, tüm yedek parçası ile yeni bir
alüminyum fabrikası kurabilecek
kapasiteye sahip atölyelerle birlikte
entegre tesis ve tesisin enerji ihtiyacını
karşılayabilecek bir hidroelektrik
santral olan Oymapınar Barajı yeniden
özelleştirme kapsamına alındı.
Oymapınar Hidroelektrik Santrali,
Ağustos 2003 yılında Eti Alüminyum
A.Ş.'ye bağlanarak maliyet sorununu
önemli ölçüde çözen Seydişehir
Alüminyum Tesisleri, 2004 yılında 26,5
milyon dolar kâr ettiği halde Oymapınar
Barajı ile birlikte özelleştirilme kapsamına alındı.
48
Eti Alüminyum A.Ş.'de bulunan yüzde
100 oranındaki İdare hissesinin blok
satış yöntemiyle özelleştirilmesi
amacıyla 17 Haziran 2005 tarihinden
yapılan nihai pazarlık görüşmelerinde
en yüksek teklifi 305 milyon dolar ile
CE-KA İnşaat Makina Madencilik
Petrolcülük Turizm Nakliyat Sanayi ve
Ticaret A.Ş. vererek, özelleştirme
ihalesini aldı. Özelleştirme programı
kapsamında, tesise elektrik enerjisi
üreten Oymapınar Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nin 49 yıllık işletmesi
de tesisi satın alan şirkete devredildi.
Türk-İş'e bağlı Tes-İş Sendikası,
Seydişehir Alüminyum
Tesisleri'nin blok satış yoluyla
özelleştirilmesine ilişkin
Özelleştirme Yüksek Kurulu
(ÖYK) kararının uygulanması
doğrultusunda ihale şartnamesi ve
ihale komisyonunun satış kararının
iptali ve yürütmenin durdurulması
istemiyle dava açtı. Davanın görüşüldüğü Danıştay 13. Dairesi,
Seydişehir Alüminyum
Tesisleri'nin özelleştirilmesine
ilişkin ihale şartnamesi ve ihale
komisyonu kararı ile nihai satışı
uygun bulan Özelleştirme Yüksek
Kurulu (ÖYK) kararının
Mühendis ve Makina • Cilt : 48 Sayı: 571
Danıştay'ın verdiği yargı kararlarına
CE-KA İnşaat'ın uymaması üzerine
TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası
tarafından Özelleştirme İdaresi Başkanı
ve Yönetim Kurulu Üyeleri hakkında
suç duyurusunda bulunuldu. Fakat
Maliye Bakanı Kemal Unakıtan
tarafından soruşturma açılmasına izin
verilmedi.
Rize kökenli CE-KA İnşaat, Cengiz
Şirketler Grubu'na bağlı. Grubun
bünyesinde; Cengiz İnşaat, CE-KA
İnşaat, HCM Makina, Balen Makina
Enerji, Bana Turizm, Cengizler Sigorta
ve Cengiz Enerji bulunuyor. Cengiz
İnşaat'ın sahibi Mehmet Cengiz, Karadeniz otobanının da müteahhitlerinden.