Tarihin Pusulası

ww. CepS itesi .Net
/
\
Tarihin Pusulası
www. CepSitesi.N et
2010-2013 tarihleri arasında kaleme alınmış ve ge­
tirmiş olduğu yeni bakış açısıyla ÖSYM'nin gerçek­
leştirdiği pek çok sınavda ~
" alanındaki eksik­
likleri tamamlayan; aynı zamanda detaylı ve pratik
I.
II.
Konular detaylı ve pratik bir şekildeele alınmıştır.
Tumadayların, sınavlara eksiksiz ve donanımlı bir
konu anlatımı ile özgün ve sıradışı sorularıyla tüm
şekilde hazırlanması için tasarlanmıştır.
adaylara rehberlik eden ünlü eser aşağıdakilerden
Sade ve anlaşılır bir anlatım, zengin içerik ve çıkması
muhtemel özgün soruları kapsamaktadır.
hangisidir?
A)
KPSS-Tarih'in Fethi
B)
KPSS-Tarih Fasikülleri
adlı kitabın özellikleri arasında yer alır?
Q
KPSS-Tarih'in Pusulası
A )Y a ln ız l
Yukarıdakilerden hangileri “ K PS S - Tarih in Pusulası”
D) KPSS-Tarih Konu Anlatımlı Kitap
E)
B) Yalnız II
D) İv e III
KPSS-Tarih'in Şifresi
C) İv e li
E) 1,11 ve III
Bu kitap için söylenebilecek en kapsamlı yargı aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Konu anlatımlı bir kitaptır.
B)
Tarih alanında Ö SYM ’nin yaptığı tüm sınavlara
C)
Konular genel hatlarıyla pratik olarak ele alınmıştır.
D) K P S S ’ye hazırlıkta etkilidir.
E)
\
Alışılagelmiş bir yönteme sahiptir.
ww. CepS itesi .Net
l ADIGUZEL
I
www. Cep SitesLNet
ÖNSÖZ
Değerli Öğretmen ve Memur Adayları;
K P S S alanında âdeta bir “Kült E s e r ’ olma iddiasıyla ortaya çıkan KPSS-Tarihin Pusulası , Kamu Personeli Seçme
Sınavı (K P S S ) Genel Kültür Testi'nde önemli bir yer tutan “Tarih” alanındaki konuları kolayca kavramanız, karşınıza
çıkabilecek soruları etkili bir şekilde çözebilmeniz ve “Tarih” alanına yönelik tüm ön yargıları gidermek amacıyla, uzun bir
çalışm a sürecinin sonunda hazırlanmıştır. K P S S müfredatının 17 Nisan 2013 tarihi itibariyle ÖSYM tarafından
genişletilmesi sınavın önemini bir kat daha artırmış, yeni düzenleme ile “Tarih” alanının kapsamı da genişletilmiştir.
KPSS-Tarihin Pusulası ; zengin içeriği, tasarımı, konuların ele alınışı ve ortaya koyduğu yöntem bakımından bir ilk olma
özelliği taşımaktadır.
Temel am acı, “konuları detaylı ve en kolay şekilde aktarabilmek, soru çözme pratiğini geliştirmek ve sınava yönelik
çalışma sürecinde adaylara kılavuzluk etm ek’ olan KPSS-Tarihin Pusulası , ÖSYM'nin gerçekleştirdiği pek çok sınavda
(K P S S , Adli Yargı, İdari Yargı, İcra, Kaymakamlık, JANA, JANU, Maliye-İç Denetçi, Sayıştay-İç Denetçi, Pm Yo,
TO D AİE, SMMM, Y G S , LY S , EM SS vd.) sorulmuş binlerce sorunun titizlikle ve dikkatle incelenmesi sonucunda
meydana getirilmiştir.
KPSS-Tarih'in Pusulası ÖSYM'nin yaptığı son değişikliklere uygun olarak güncellenmiş olup;
® İslâmiyet Öncesi Türk Tarihi
® İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
® Osmanlı Kuruluş ve Yükselme Dönemi
® Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
® XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Duraklama Dönemi)
® XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi)
® Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
® XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
® X X . Yüzyılda Osmanlı Devleti
bölümlerinden oluşmaktadır.
® Millî Mücadele (Hazırlık Dönemi)
® I. TBMM Dönemi
® Millî Mücadele (Muharebeler Dönemi)
® Atatürk Dönemi İç Politika
® Atatürk İlkeleri
® Atatürk İnkılâpları
® Atatürk Dönemi ve Sonrası Dış Politika
® Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi
KPSS-Tarihin Pusulası 'nda konular ele alınırken;
1) Bölümlerin detaylı, sınav formatına uygun ve soru çözümlerini kolaylaştıracak şekilde aktarılmasına dikkat
edilmiştir.
2) “ Bu Sayfadan Nasıl Soru G elir ? ” başlığıyla, konuyla ilgili verilen bilgilere ilişkin çıkması muhtemel soru
örneklerine yer verilmiş, böylece adaylara her sayfada “Sorularla Genel Tekrar ” yapabilme imkânı sunulmuştur.
3) Görsellik ön planda tutularak konular resim, tablo, kavram haritaları, grafik ve şemalarla somutlaştırılmış, böylece
kavrama kolaylığı sağlanmaya çalışılmıştır.
4) KPSS'ye tam donanımlı bir şekilde hazırlanabilmeniz için her türlü detaya yer verilmeye çalışılmıştır.
Bu kitabın hazırlanma sürecine tanıklık eden, beni yüreklendiren ve yardımcı olarak benimle birlikte “ev hapsi” yaşayan
değerli eşim ve meslektaşım Selen A D IG Ü ZEL'e kuşkusuz teşekkürlerin en büyüğünü borçluyum. Öte yandan
çalışmamı sizlere ulaştırma imkânını sağlayan Sn. Özgen BU LU T ve Sn. Recep SÖNM EZ'e, ayrıca TA SA R I YAYIN EVİ
çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim.
Bu kitap uzun bir çalışm a safahatının, birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerilerinizin bu
çalışmanın niteliğini daha da artıracağına şüphe yoktur. Değerli görüş, eleştiri ve önerilerinizi lütfen bizimle
tarihinpusulasi@ hotm ail.com mail adresi ve @ tarihinklavuzu twitter hesabı aracılığıyla paylaşınız.
K P S S ile ilgili endişelerinizi yeneceğine inandığımız KPSS-Tarihin Pusulası adlı bu kitabın, çalışm alarınızda yararlı
olması dileğiyle... Hepinize sınavlarınızda ve meslek hayatınızda başarılar diliyorum.
İsmail A D IG Ü ZEL
İstanbul/Ekim-2013
~ III ~
~ İÇİNDEKİLER ~
I.
BÖLÜM
İSLÂMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
I.
TÜRK ADI VE A N L A M I.....................................................................................................................3
II.
TÜRKLERİN ANAYURDU VE İLK KÜLTÜR M E R K E ZLE R İ..................................................... 3
III.
ORTA A S Y A ’DAN G Ö Ç L E R ...........................................................................................................3
IV.
İLK TÜRK TO PLULUKLARI VE D E V LE T LE R İ............................................................................4
A. İskitler (S akalar).............................................................................................................................. 4
B. Asya (Büyük) Hun D e vle ti............................................................................................................. 5
1. Kavimler G ö ç ü ............................................................................................................................6
2. Kavimler Göçü’nün S o nuçları.................................................................................................. 6
C. Avrupa (Batı) Hun D e vle ti............................................................................................................. 6
D. Göktürk Devleti ............................................................................................................................... 6
1. I. Göktürk D e vle ti....................................................................................................................... 6
2. II. Göktürk (Kutluk) D e vle ti........................................................................................................7
3. Göktürklerin Türk Tarihindeki Yeri ve Ö n e m i.........................................................................7
E. Uygur D e vle ti....................................................................................................................................8
1. Manihaizm ve Budizm Dinlerinin Uygurlar Üzerindeki E tkile ri............................................. 8
2. Uygurların Türk Tarihindeki Yeri ve Ö n e m i.......................................................................... 8
3. Türklerin Yerleşik Yaşama Geçmesinin Kesin K anıtları.......................................................9
V.
DİĞER TÜRK DEVLETLERİ VE T O P L U L U K L A R I..................................................................... 9
A. Avarlar (Aparlar/Juan Ju a n la r)......................................................................................................9
B. Karluklar .......................................................................................................................................... 9
C. K ırgızlar.............................................................................................................................................9
D. H a zarlar...........................................................................................................................................10
E. P eçenekler..................................................................................................................................... 10
F. Oğuzlar (U z la r).............................................................................................................................. 10
G. Sibirler (S a birler)........................................................................................................................... 10
H. B u lga rlar........................................................................................................................................ 10
İ. M a carlar......................................................................................................................................... 11
J. Türgişler (T ürgeşler)..................................................................................................................... 11
K. Kıpçaklar (Kumanlar) ................................................................................................................. 11
L. Ak Hunlar (E ftalitler)..................................................................................................................... 11
M. Kimekler (Y em ekler)..................................................................................................................... 11
N. Başkırtlar (B aşkurtlar).................................................................................................................. 12
/•v
V
VI. İSLÂMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ’NDE KÜLTÜR VE M ED E N İYE T...................... 12
A.
DEVLET Y Ö N E T İM İ.................................................................................................................. 12
B.
ORDU T E Ş K İLÂ T I.................................................................................................................... 14
C.
TOPLUMSAL Y A P I................................................................................................................. 15
D.
EKONOMİK Y A P I.................................................................................................................... 16
E.
DİN VE İN A N IŞ ........................................................................................................................ 16
F.
HUKUK ....................................................................................................................................... 18
G.
YAZI, DİL VE E D E B İY A T....................................................................................................... 19
H.
BİLİM VE S A N A T ...................................................................................................................... 20
II. BÖLÜM
İLK TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİ VE BEYLİKLERİ
I. TÜRKLER VE İS L Â M İY E T ...............................................................................................................25
A.
Talas Savaşı (7 5 1 ).................................................................................................................... 25
B.
Türklerin İslâmiyet’e GeçişiniKolaylaştıran U n surlar............................................................25
C.
Türklerin İslâmiyet’e ve İslâm Kültürüne K a tkıları..................................................................25
II. TÜRK-İSLÂM D E V LE T LE R İ........................................................................................................... 26
A.
Karahanlı Devleti ...................................................................................................................... 26
B.
Gazneli D e vle ti.......................................................................................................................... 27
C.
Büyük Selçuklu D e vle ti............................................................................................................ 27
D.
Harzemşahlar (Harezmşahlar) D e vle ti...................................................................................30
E.
Babür Devleti ............................................................................................................................. 30
III. MISIR’ DA KURULAN TÜRK-İSLÂM D E V LE T LE R İ.................................................................... 30
A.
Tolunoğulları .............................................................................................................................. 30
B.
İhşidîler (A kşitle r)...................................................................................................................... 31
C.
E yyu bîler..................................................................................................................................... 31
D.
Memlûklar (K ölem enler)........................................................................................................... 31
IV. YAKIN DOĞU VE A S Y A ’ DA KURULAN DİĞER D E V LE T LE R ............................................... 32
A.
Moğol İm paratorluğu.................................................................................................................32
B.
Moğol İmparatorluğu’nun Parçalanmasıyla Kurulan D evletler...........................................32
1. Altın Orda D e vle ti..................................................................................................................32
2. İlhanlı D e vle ti..........................................................................................................................32
3. Çağatay H a n lığ ı.................................................................................................................... 32
4. Kubilay H a n lığ ı...................................................................................................................... 32
C.
~ VI ~
Timur İm paratorluğu.................................................................................................................33
~ İÇİNDEKİLER ~
V. İLK TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE U Y G A R L IK ............................................. 33
A.
DEVLET Y Ö N E T İM İ...................................................................................................................36
B.
ORDU ..........................................................................................................................................36
C.
SOSYAL YAPI .......................................................................................................................... 36
D.
HUKUK SİSTEMİ ....................................................................................................................... 37
E.
TOPRAK YÖNETİMİ VE EKONOMİ ..................................................................................... 37
F.
YAZI, DİL VE E D E B İY A T......................................................................................................... 39
G.
BİLİM ............................................................................................................................................ 40
H.
MİMARÎ VE S A N A T .................................................................................................................. 41
VI. TÜRKİYE TARİHİ (XI.-XIV. Y Ü Z Y IL ).............................................................................................44
A.
ANADOLU’YA İLK TÜRK A K IN L A R I..................................................................................... 44
B.
İLK TÜRK BEYLİKLERİ D Ö N E M İ........................................................................................... 44
1. S altuklular.............................................................................................................................. 44
2. M engücekliler.........................................................................................................................45
3. D anişm entliler....................................................................................................................... 45
4. Çaka B e y liğ i...........................................................................................................................45
5. A rtu klu la r................................................................................................................................ 45
C.
ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLU DEVLETİ ................................................................... 46
D.
ANADOLU’DA KURULAN DİĞER D E VLE TLE R ................................................................. 48
1. Eretna D e vle ti........................................................................................................................ 48
2. Kadı Burhaneddin Devleti ................................................................................................... 48
3. Karakoyunlu D e vle ti............................................................................................................. 49
4. Akkoyunlu D e vle ti..................................................................................................................49
E.
İKİNCİ TÜRK BEYLİKLERİ D Ö N E M İ.....................................................................................49
1. Karam anoğulları.................................................................................................................... 49
2. Germiyanoğulları ................................................................................................................... 50
3. Dulkadiroğulları ..................................................................................................................... 50
4. Karesioğulları .........................................................................................................................50
5. Candaroğulları (İsfendiyaroğulları)..................................................................................... 50
6. M enteşeoğulları..................................................................................................................... 50
7. A ydınoğulları..........................................................................................................................50
8. Saruhanoğulları ..................................................................................................................... 50
9. Tâceddinoğulları .................................................................................................................... 50
10. İnançoğulları (Lâdik B e yliğ i)..............................................................................................50
11. Hamitoğulları ...................................................................................................................... 50
12. R am azanoğulları.................................................................................................................50
~ VII ~
VII.
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ’ NDE KÜLTÜR VE U Y G A R L IK ........................................51
A.
DEVLET Y Ö N E T İM İ.................................................................................................................. 51
B.
ORDU .......................................................................................................................................... 53
C.
SOSYAL YAPI .......................................................................................................................... 54
D.
HUKUK SİSTEMİ ........................................................................................................................54
E.
TOPRAK YÖNETİMİ VE EKONOMİ ...................................................................................... 54
F.
YAZI, DİL VE E D E B İY A T.......................................................................................................... 56
G.
BİLİM .......................................................................................................................................... 58
H.
MİMARLIK VE S A N A T ...............................................................................................................58
III. BÖLÜM
OSMANLI DEVLETİ KURULUŞ VE YÜKSELME DÖNEMİ
I.
II.
KURULUŞ DÖNEMİ (1299-1453)............................................................................................... 66
A.
Osman Bey Dönemi (1281-1324).......................................................................................... 66
B.
Orhan Bey Dönemi (1324-1362)............................................................................................ 67
C.
I. Murat (Hüdâvendigâr) Dönemi (1362-1389)................................................................... 67
D.
I. Bayezid (Yıldırım) Dönemi (1389-1402).......................................................................... 68
E.
I. Mehmet (Çelebi Mehmet) Dönemi (1413-1421).............................................................. 69
F.
II. Murat Dönemi (1421-451)................................................................................................... 69
YÜKSELM E DÖNEMİ (1453-1579)............................................................................................. 70
A.
Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet) Dönemi (1451-1481)................................................... 70
B.
II. Bayezid Dönemi (1481-1512)............................................................................................ 73
C.
Yavuz Sultan Selim (I. Selim) Dönemi (1512-1520)......................................................... 73
D.
Kanunî Sultan Süleyman (I. Süleyman) Dönemi (1520-1566)......................................... 74
E.
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi (1564-1579)....................................................................... 75
IV. BÖLÜM
OSMANLI DEVLETİ’NDE KÜLTÜR VE MEDENİYET
I.
DEVLET YÖNETİMİ ........................................................................................................................ 79
A.
PADİŞAH .....................................................................................................................................79
B.
OSMANLI DEVLETİ’NDE VERÂSET SİSTEMİ VE G E LİŞ İM İ............................................80
C.
SANCAK SİSTEMİ (ŞEHZÂDE E Ğ İT İM İ).............................................................................. 81
D.
MERKEZÎ T E Ş K İLÂ T .................................................................................................................81
1. SARAY TEŞKİLÂTI ...............................................................................................................82
2. DİVÂN-I H Ü M Â Y U N ............................................................................................................. 83
~ VIII ~
~ İÇİNDEKİLER ~
3. DİVÂN ÜYELERİ ................................................................................................................... 83
a) Sadrazam (Vezir-i Âzam) ............................................................................................... 83
b) Kubbealtı Vezirleri ........................................................................................................... 84
c) Kazasker (Kadıasker) ......................................................................................................84
d) Defterdar ............................................................................................................................ 84
e) Nişancı ............................................................................................................................... 84
f) Reisü’l-küttap .................................................................................................................... 84
g) Şeyhü’l-islâm/Bâb-ı Meşihat (M ü ftü )............................................................................. 85
h) Yeniçeri Ağası .................................................................................................................. 85
i) Kaptan-ı Derya (Kapudan Paşa) ...................................................................................85
4. OSMANLI DEVLETİ’NDE DİĞER DİVÂNLAR ................................................................. 85
5. OSMANLI DEVLETİ’NDE YÖNETİCİ S IN IF .................................................................... 86
6. ÜLKE YÖNETİMİ ..................................................................................................................86
a) İstanbul’un Yönetimi ........................................................................................................ 86
b) Taşra Teşkilâtı .................................................................................................................. 87
c) Osmanlı Devleti’nde Eyâlet Sistemi .............................................................................. 87
II. ASKER Î T E Ş K İL Â T ...........................................................................................................................88
A.
KARA ORDUSU (ORDU-YU H Ü M Â Y U N )............................................................................ 89
1. KAPIKULU O C A Ğ I................................................................................................................89
a) Kapıkulu Piyadeleri (Yaya B irlikleri).............................................................................. 89
b) Kapıkulu Süvarileri (Atlı B irlikler)...................................................................................90
2. EYÂLET A S K E R LE R İ.......................................................................................................... 90
B.
DENİZ KUVVETLERİ (DONANMA-YI H Ü M Â Y U N ).............................................................91
III. TOPRAK S İS T E M İ............................................................................................................................ 91
A.
MİRÎ ARAZİ VE BÖ LÜ M LE R İ................................................................................................. 92
B.
MÜLK ARAZİ VE BÖLÜMLERİ ............................................................................................. 93
IV. MALİYE VE E K O N O M İ.................................................................................................................... 93
A.
TARIM ......................................................................................................................................... 93
B.
HA YV AN C ILIK...........................................................................................................................93
C.
T İC A R E T ....................................................................................................................................93
V. OSMANLI DEVLETİ’ NDE P A R A ....................................................................................................95
VI. OSMANLI DEVLETİ’ NDE B A N K A C IL IK ...................................................................................... 95
VII. OSMANLI DEVLETİ’NDE VERGİ S İS T E M İ..................................................................................96
A.
ŞER’İ VERGİLER (TEKÂLİF-İ ŞER’İY Y E )............................................................................ 96
B.
ÖRFÎ VERGİLER (TEKÂLİF-İ Ö R F İY E )............................................................................... 97
~ IX ~
VIII. OSMANLI DEVLETİ’ NDE H U K U K ................................................................................................98
IX. OSMANLI DEVLETİ’ NDE TOPLUM Y A P IS I............................................................................ 100
X. OSMANLI DEVLETİ’ NDE EĞİTİM .............................................................................................. 100
A.
Sıbyan M ektepleri...................................................................................................................101
B.
M edreseler...............................................................................................................................101
C.
Saray E ğ itim i........................................................................................................................... 102
D.
Askerî E ğ itim ........................................................................................................................... 102
E.
Meslekî E ğ itim ........................................................................................................................ 102
XI. OSMANLI DEVLETİ’ NDE B İL İM ...................................................................................................103
XII. OSMANLI DEVLETİ’ NDE YAZI, DİL VE E D E B İY A T ............................................................. 105
XIII. OSMANLI DEVLETİ’ NDE S A N A T ............................................................................................... 106
XIV. OSMANLI DEVLETİ’ NDE M İM A R Î............................................................................................ 109
A.
Erken D ö n e m .......................................................................................................................... 109
B.
Klâsik D ö n e m .......................................................................................................................... 110
C.
Geç Dönem ............................................................................................................................ 111
V. BÖLÜM
XVII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
(DURAKLAMA DÖNEMİ)
I. DURAKLAMANIN N E D E N LE R İ...................................................................................................115
A.
İÇ N E D E N LE R ........................................................................................................................ 115
1. Merkezî Yönetimin Bozulması ........................................................................................... 115
2. Ordu ve Donanmanın B ozulm ası..................................................................................... 116
3. Ekonomi ve Maliyenin B ozulm ası.................................................................................... 116
4. Sosyal Yapının B ozulm ası................................................................................................ 116
5. Eğitim Sisteminin B ozulm ası............................................................................................. 116
B.
DIŞ N E D E N LE R ................................................................................................................... 116
1. Devletin Doğal Sınırlara U laşm ası................................................................................... 116
2. Coğrafî Keşifler Sonrası Ticaret Yolarının D eğişm esi...................................................116
3. Reform ve Rönesans H areketleri..................................................................................... 116
4. Osmanlı Devleti’ne Karşı Avrupa’nın Kutsalİttifak O luşturm ası...................................116
II. DURAKLAM A DÖNEMİ İS Y A N L A R I...........................................................................................117
A.
İSTANBUL (MERKEZ) İS Y A N LA R I................................................................................... 117
B.
CELÂLİ (ANADOLU) İSYANLARI ..................................................................................... 117
C.
EYÂLET İS Y A N LA R I............................................................................................................. 117
~ X ~
~ İÇİNDEKİLER ~
III.
DURAKLAM A DÖNEMİ’NDE BAZI SİYASÎ G E LİŞ M E LE R ...................................................118
IV.
DURAKLAM A DÖNEMİ IS L A H A T L A R I.................................................................................... 118
A.
XVII. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL Ö ZE LLİK LE R İ............................................... 119
1. III. Mehmet Dönemi Islahatları..........................................................................................119
2. I. Ahmet Dönemi Islahatları............................................................................................... 119
3. Kuyucu Murat Paşa ve Tiryaki Hasan Paşa’nın Ç alışm aları........................................119
4. II. (Genç) Osman Dönemi Islahatları................................................................................119
5. IV. Murat Dönemi Islahatları.............................................................................................. 120
6. Kemankeş Kara Mustafa Paşa’nın Ç alışm aları..............................................................120
7. IV. Mehmet Dönemi Islahatları..........................................................................................120
8. Tarhuncu Ahmet Paşa’nın Ç alışm aları........................................................................... 121
9. Köprülüler D ö n e m i..............................................................................................................121
$ Köprülü Mehmet P a ş a ...................................................................................................121
$ Köprülü Fâzıl Ahmet P a ş a ............................................................................................ 121
$ Köprülü Fâzıl Mustafa P a ş a .........................................................................................121
$ Amcazâde Hüseyin P a ş a ............................................................................................. 121
VI. BÖLÜM
XVIII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
(GERİLEME DÖNEMİ)
I.
GERİLEME DÖNEMİ’ NDE BAZI SİYASÎ G E LİŞ M E LE R ....................................................... 125
II.
GERİLEME DÖNEMİ [XVIII. YÜZYIL] IS L A H A T L A R I.............................................................126
A.
XVIII. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL Ö ZE LLİK LE R İ................................................126
B.
LÂLE DEVRİ (III. AHMET DÖNEMİ) ISLAHATLARI (1718-1730)................................. 126
C.
I. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1730-1754).......................................................... 128
D.
III. OSMAN DÖNEMİ (1754-1757)...................................................................................... 128
E.
III. MUSTAFA DÖNEMİ ISLAHATLARI (1757-1774)....................................................... 128
F.
I. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1774-1789).................................................. 129
G.
III. SELİM (NİZÂM-I CEDİT) DÖNEMİ ISLAHATLARI (1789-1807)............................. 129
III. YÖNETİM VE BÜROKRASİ ALANIND AKİ D E Ğ İŞ İM LE R ...................................................... 130
A.
DİVÂN-I HÜMÂYUN’DAN BÂB-I ÂLİ’Y E ..............................................................................130
B.
ÂYANLIK KURUMU VE KA LD IR ILM ASI............................................................................ 130
C.
MALİKÂNE S İS T E M İ.............................................................................................................. 131
~ XI ~
VII. BÖLÜM
AVRUPA’DAKİ GELİŞMELER VE OSMANLI’YA ETKİLERİ
$ ORTA ÇAĞ ’ DA A V R U P A ............................................................................................................ 135
A.
KİLİSE VE PAPALIK K U R U M U ............................................................................................ 135
B.
FEODALİTE (D ER EB EYLİK )............................................................................................... 135
C.
HAÇLI S E FE R LE R İ............................................................................................................... 135
1. Haçlı Seferleri’nin N edenleri.............................................................................................. 135
2. Haçlı Seferleri’nin S o n u çla rı.............................................................................................. 136
D.
MAGNA CHARTA (BÜYÜK ŞART) (1 2 1 5 )......................................................................... 136
E.
YÜZYIL SAVAŞLARI (1337-1453)...................................................................................... 136
$ YENİ ÇAĞ ’ DA A V R U P A .............................................................................................................. 137
A.
COĞRAFÎ K E Ş İFLE R ........................................................................................................... 137
1. Coğrafî Keşiflerin S o nuçları.............................................................................................. 137
2. Coğrafî Keşiflerin Osmanlı Devleti Üzerindeki E tkile ri..................................................138
B.
RÖNESANS (Yeniden D o ğ u ş)...............................................................................................138
1. Rönesans’ın N edenleri....................................................................................................... 138
2. Rönesans’ın İtalya’da Başlamasının N edenleri..............................................................138
3. İtalya’da Rönesans H areketleri.........................................................................................139
4. Rönesans Hareketlerinin Diğer Avrupa Ülkelerine Y a yılm a sı..................................... 139
5. Rönesans’ın S o nuçları....................................................................................................... 140
6. Rönesans’ın Osmanlı Devleti Üzerindeki E tkile ri...........................................................140
C.
REFORM (İyileştirm e-D üzeltm e).......................................................................................... 140
1. Reform’un N edenleri.......................................................................................................... 140
2. Reform’un S o n u çla rı.......................................................................................................... 140
3. Reform’un Osmanlı Devleti Üzerindeki E tkile ri............................................................ 141
D.
AYDINLANMA Ç A Ğ I............................................................................................................. 141
E.
OTUZ YIL SAVAŞLARI (MEZHEP SAVAŞLARI) (1618-1648)...................................... 141
F.
YEDİ YIL SAVAŞLARI (1756-1763).................................................................................. 141
G.
ABD’NİN KURULMASI (1 7 8 7 )............................................................................................ 142
$ YAKIN ÇAĞ ’DA A V R U P A ........................................................................................................... 142
A.
FRANSIZ İHTİLÂLİ (1 7 8 9 )................................................................................................... 142
1. Fransız İhtilâli’nin N edenleri.............................................................................................. 142
2. Fransız İhtilâli’nin S o nuçları.............................................................................................. 142
3. Fransız İhtilâli’nin Osmanlı Devleti Üzerindeki E tkile ri..................................................142
4. Osmanlı Devleti’nin Milliyetçilik Akımına Yönelik Aldığı Ö n le m le r..............................143
~ XII ~
~ İÇİNDEKİLER ~
B.
SANAYİ İN K ILÂ B I....................................................................................................................143
1. Sanayi İnkılâbı’nın S o n u çla rı............................................................................................. 143
2. Sanayi İnkılâbı’nın Osmanlı Devleti Üzerindeki E tkile ri.................................................144
3. Osmanlı Devleti’nin Sanayi İnkılâbı’nın Etkilerine Karşı Aldığı Ö n le m le r...................144
C.
VİYANA KONGRESİ (1 8 1 5 )................................................................................................ 144
D.
1830 ve 1848 İH TİLÂLLER İ................................................................................................... 145
1. 1830 İh tilâ lle ri.......................................................................................................................145
2. 1848 İh tilâ lle ri.......................................................................................................................145
E.
İTALYA VE ALMANYA’NIN SİYASÎ BİRLİKLERİNİ K U R M ALA R I...................................145
VIII. BÖLÜM
XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
(DAĞILMA DÖNEMİ)
I. DAĞILMA DÖNEMİ’ NDE BAZI SİYASÎ G E LİŞ M E LE R ...........................................................149
A.
MİLLİYETÇİLİK İS Y A N LA R I.................................................................................................. 149
1. Sırp İsyanı (1804-1878)................................................................................................... 149
2. Yunan (Rum) İsyanı (1820-1829)................................................................................... 149
B.
MISIR SORUNU (KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA İSYANI) (1 8 3 1 )............................... 150
1. Kütahya Antlaşması (1 8 3 3 )............................................................................................. 150
2. Hünkâr İskelesi Antlaşması (1 8 3 3 )................................................................................ 150
3. Balta Limanı Ticaret Antlaşması (1 8 3 8 )........................................................................ 151
C.
MISIR SORUNUNUN Ç Ö ZÜ M LEN M ESİ............................................................................151
$ Londra Konferansı (1 8 4 0 )................................................................................................ 151
D.
BOĞAZLAR SORUNUNUN Ç Ö ZÜ M LEN M ESİ................................................................ 151
$ Londra Boğazlar Sözleşmesi (1 8 4 1 )................................................................................151
E.
KIRIM SAVAŞI (1853-1856)................................................................................................ 151
$ Paris Antlaşması (1 8 5 6 )................................................................................................... 152
F.
1877-1878 OSMANLI-RUS SAVAŞI (93 H A R B İ).............................................................. 152
1. Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması (1 8 7 8 )................................................................... 152
2. Berlin Antlaşması (1 8 7 8 ).................................................................................................. 153
G.
HALEPA FERMANI (1 8 7 8 )................................................................................................... 153
H.
XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NİN TOPRAK KA Y IP LA R I....................................153
~ XIII ~
II. XIX. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL Ö Z E L L İK L E R İ........................................................ 154
III. II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1808-1839)................................................................ 154
1. Sened-i İttifak (1 8 0 8 )................................................................................................................ 154
2. Askerî Alanda Yapılan Islaha tlar.............................................................................................. 155
3. Yönetim ve Hukuk Alanında Yapılan Islaha tlar......................................................................155
4. Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan Islaha tlar.......................................................................... 156
5. Ekonomi Alanında Yapılan Islahatlar...................................................................................... 156
IV. TANZİMAT DÖNEMİ (1839-1876)............................................................................................. 157
A.
SULTAN ABDÜLMECİT DÖNEMİ (1839-1861).............................................................. 157
1. Tanzimat Fermanı (Gülhâne-i Hatt-ı Hümâyunu) (3 Kasım 1 8 3 9 )............................ 157
2. Islahat Fermanı (28 Şubat 1 8 5 6 )................................................................................... 158
3. Sultan Abdülmecit Dönemindeki Diğer G elişm eler....................................................... 159
B.
SULTAN ABDÜLAZİZ DÖNEMİ (1861-1876)................................................................... 160
V. II. ABDÜ LHAM İT DÖNEMİ (1876-1909)................................................................................... 161
A.
I. MEŞRUTİYET DÖNEMİ (1876-1878)............................................................................. 161
B.
İSTİBDAT DÖNEMİ (1878-1908)........................................................................................ 163
IX. BÖLÜM
XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
I. II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ (1908-1918)..................................................................................... 167
A.
II. Meşrutiyet’in İlan Edilmesinin N edenleri......................................................................... 167
B.
II. Meşrutiyet’in İlanı (24 Temmuz 1 9 0 8 )........................................................................... 168
C.
31 Mart Olayı (13 Nisan 1 9 0 9 )............................................................................................. 168
D.
1876 Kanun-i Esâsisi’nde Yapılan "1909 Yılı”D eğişiklikleri.............................................. 169
E.
II. Meşrutiyet Döneminde Kurulan Siyasî P a rtile r.............................................................. 169
II. TRABLUSGARP SAVAŞI (1911-1912).................................................................................... 170
A.
Savaşın N edenleri.................................................................................................................. 171
B.
Savaşın G e lişim i......................................................................................................................171
$ Ouchy (Uşi) Antlaşması (15 Ekim 1 9 1 2 )......................................................................... 171
III. BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)............................................................................................ 172
A.
I. BALKAN SAVAŞI (1912-1913)........................................................................................ 172
1. Savaşın N edenleri..............................................................................................................172
~ XIV ~
~ İÇİNDEKİLER ~
2. Savaşın G e liş im i................................................................................................................. 172
3. Bâb-ı Âli Baskını (23 Ocak 1 9 1 3 )..................................................................................... 173
4. Londra Antlaşması (30 Mayıs 1 9 1 3 )................................................................................173
5. I. Balkan Savaşı’nın S o nuçları..........................................................................................173
B.
II. BALKAN SAVAŞI (1 9 1 3 )....................................................................................................174
IV. I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918).................................................................................................. 175
A.
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN N E D E N LE R İ...................................................................................175
B.
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN BA Ş LA M A S I................................................................................. 175
C.
OSMANLI DEVLETİ’NİN I. DÜNYA SAVAŞI’NA G İR M E S İ.............................................176
D.
OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI C E P H E LE R .......................................................... 177
$ TAARRUZ (SALDIRI) C E P H E LE R İ.................................................................................... 177
1. Kafkas (Doğu) C e p h e si......................................................................................................177
2. Kanal (Süveyş-Mısır) C e p h e si..........................................................................................178
$ SAVUNMA C E P H E LE R İ.................................................................................................... 179
1. Çanakkale C e p h e si.............................................................................................................179
2. Irak (Musul) C e p h e si.......................................................................................................... 180
3. Suriye-Filistin C e p h e si....................................................................................................... 180
4. Hicaz-Yemen C e p h e si....................................................................................................... 180
$ MÜTTEFİKLERE YARDIM CEPHELERİ (Sınır Dışı C e pheleri).................................... 180
•
Makedonya, Galiçya ve Romanya C e pheleri................................................................. 180
E.
I. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA İMZALANAN GİZLİ AN TLA Ş M A LA R ........................... 181
F.
ABD’NİN SAVAŞA GİRMESİ (2 NİSAN 1 9 1 7 )................................................................. 182
G.
Wİ LSON İ LKELERİ (8 Ocak 1 9 1 8 )....................................................................................... 182
H.
I. DÜNYA SAVAŞI’NI BİTİREN ATEŞKES AN TLA ŞM ALA R I......................................... 183
İ.
I. DÜNYA SAVAŞI SONRASI İMZALANAN BARIŞ AN TLA ŞM ALA R I........................... 184
J.
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN S O N U Ç LA R I................................................................................. 184
K.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1 9 1 8 ).....................................................184
L.
PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1 9 1 9 )............................................................... 188
M.
İZMİR’İN İŞGALİ (15 MAYIS 1 9 1 9 )...................................................................................... 189
$ AMİRAL BRİSTOL RAPORU (11 EKİM 1 9 1 9 )............................................................... 189
$ GENERAL MİLNE HATTI VE RAPORU (3 KASIM 1 9 1 9 ).............................................. 190
V. C E M İY E TLE R ...................................................................................................................................190
A.
YARARLI (MİLLÎ) CEMİYETLER .......................................................................................... 191
B.
ZARARLI C E M İY E TLE R ....................................................................................................... 193
~ XV ~
$ Azınlıkların Kurduğu Zararlı C e m iyetler..............................................................................193
$ Millî Varlığa Düşman C e m iyetler.........................................................................................194
VI.
KUVÂY-İ MİLLİYE (M İLLÎ KUVVETLER) VE Ö Z E L L İK L E R İ................................................ 196
X. BÖLÜM
MİLLÎ MÜCADELE (HAZIRLIK DÖNEMİ)
I.
MUSTAFA KEM AL’ İN İSTANBUL’A GELİŞİ VE Ç A L IŞ M A L A R I...................................... 199
II.
MUSTAFA KEM AL’ İN SAMSUN’A ÇIKIŞI (19 MAYIS 1 9 1 9 )............................................... 199
III.
HAVZA GENELGESİ (28 MAYIS 1 9 1 9 ).................................................................................... 200
IV.
AM ASYA GENELGESİ (TAMİMİ) (22 HAZİRAN 1 9 1 9 )........................................................ 200
V.
ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ-7 AĞUSTOS 1 9 1 9 )................................................... 202
VI.
BÖLGESEL K O N G R E LE R ..........................................................................................................202
VII.
SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1 9 1 9 )................................................................................... 205
$ Ali Gâlip O la y ı.............................................................................................................................205
$ Muhittin Paşa O la y ı.................................................................................................................... 205
$ General Harbourd R a p o ru ......................................................................................................... 207
VIII.
AM ASYA GÖRÜŞMELERİ (M ÜLÂKATI - PROTOKOLLERİ) (20-22 EKİM 1 9 1 9 )...........207
IX.
TEMSİL HEYETİ’ NİN A N K A R A ’YA GELİŞİ (27 A R A LIK 1 9 1 9 ).......................................... 208
X.
SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ’ NİN AÇILM ASI (12 OCAK 1 9 2 0 ).......................... 208
XI.
MİSÂK-I M İLLÎ KARARLARI (28 OCAK 1 9 2 0 )...................................................................... 209
XII.
İSTANBUL’ UN İŞGALİ VE MEBUSAN MECLİSİ’ NİN DAĞITILMASI (16 MART 1920) ... 211
XIII.
M İLLÎ MÜCADELE DÖNEMİNDE BASIN VE Y A Y IN ............................................................. 211
A.
MİLLÎ MÜCADELE TARAFTARI YAYIN VE KU R U LU Ş LAR .......................................... 212
B.
MİLLÎ MÜCADELE KARŞITI Y A Y IN LA R ............................................................................213
C.
MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ’Nİ ANLATAN BAZIEDEBÎ E S E R LE R ................................ 213
XI. BÖLÜM
I. TBMM DÖNEMİ
I.
BÜYÜK M İLLET MECLİSİ’ NİN AÇILMASI (23 NİSAN 1 9 2 0 )............................................. 217
A.
I. TBMM’nin Ö zellikleri........................................................................................................... 217
B.
24 Nisan Ö n e rg e si................................................................................................................. 218
C.
I. TBMM’deki Halk G ru p la rı................................................................................................... 218
D.
I. TBMM’nin Çıkardığı K a nunlar........................................................................................... 219
~ XVI ~
~ İÇİNDEKİLER ~
II. I. TBMM ’YE KARŞI ÇIKAN İS Y A N L A R ..................................................................................... 219
A.
İsyanların Nedenleri ............................................................................................................... 220
B.
İsyanların S o nuçları............................................................................................................... 220
C.
İsyanların Bastırılmasında Etkili OlanK uvvetler...................................................................220
D.
TBMM’nin İsyanlara KarşıAldığı Ö n le m le r..........................................................................221
III. I. TBMM DÖNEMİNDEKİ DİĞER G E LİŞ M E LE R ...................................................................... 221
IV. SEVR BARIŞ ANTLAŞM ASI (10 AĞUSTOS 1 9 2 0 )............................................................... 221
V. BİLECİK GÖRÜŞMELERİ (5 A R A LIK 1 9 2 0 )............................................................................ 222
XII.
BÖLÜM
MİLLÎ MÜCADELE (MUHAREBELER DÖNEMİ)
A. DOĞU CEPHESİ ............................................................................................................................. 225
1. Ermenilerle İlişkiler ve Gümrü Antlaşması (2-3 Aralık 1 9 2 0 ).............................................. 225
2. Gürcistan İle İlişkiler ve Batum Antlaşması (23 Şubat 1 9 2 1 )............................................ 227
B. GÜNEY C E P H E S İ...........................................................................................................................227
C. BATI CEPHESİ ................................................................................................................................ 228
1. Gediz Muharebesi (24 Ekim 1 9 2 0 )......................................................................................... 229
$ Düzenli Ordunun Kurulması (8 Kasım 1 9 2 0 )................................................................... 229
2. I. İnönü Muharebesi (6-10 Ocak 1 9 2 1 )................................................................................. 229
$ Teşkilât-ı Esâsiye Kanunu (1921 Anayasası) (20 Ocak 1 9 2 1 )..................................... 230
$ Londra Konferansı (23 Şubat-12 Mart 1 9 2 1 )................................................................... 231
$ Türk-Afgan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1 9 2 1 )............................................................... 232
$ İstiklâl Marşı’nın Kabulü (12 Mart 1 9 2 1 ).......................................................................... 232
$ Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması (16 Mart 1 9 2 1 ).......................................... 232
3. II. İnönü Muharebesi (23 Mart-1 Nisan 1 9 2 1 )...................................................................... 234
$ Aslıhanlar - Dumlupınar Taarruz Girişimleri (8-12 Nisan 1 9 2 1 ).................................. 234
4. Eskişehir - Kütahya Muharebeleri (10-24 Temmuz 1 9 2 1 ).................................................. 235
$ Başkomutanlık Kanunu’nun Çıkarılması (5 Ağustos 1 9 2 1 ).......................................... 235
$ Tekâlif-i Milliye Emirleri (Millî Vergi Yükümlülükleri) (7-8 Ağustos 1 9 2 1 ).................... 236
5. Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos-13 Eylül 1 9 2 1 )................................................ 237
$ Kars Antlaşması (13 Ekim 1 9 2 1 )....................................................................................... 238
$ Ankara Antlaşması (İtilafnâmesi) (20 Ekim 1 9 2 1 ).......................................................... 238
$ İtilaf Devletleri’nin Ateşkes ve Barış Teklifleri (Paris M ukarreratı).................................239
6. Başkomutanlık Meydan Muharebesi (Büyük T a a rru z)......................................................... 239
~ XVII ~
$ Mudanya Ateşkes Antlaşması (Mütarekesi) (11 Ekim 1 9 2 2 )........................................ 240
7. Lozan Barış Görüşmeleri (Konferansı) (20 Kasım 1 9 2 2 )................................................... 241
8. Sevr’e Başkaldırı: Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1 9 2 3 )........................................ 242
XIII. BÖLÜM
ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKA
A. II. TBMM ’ NİN AÇILMASI (11 AĞUSTOS 1 9 2 3 )...................................................................... 247
B. HALK FIRKASI (9 EYLÜL 1 9 2 3 )................................................................................................ 247
C. ORDUNUN SİYASETTEN AYRILM ASI ...................................................................................... 247
D. TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI (17 KASIM 1 9 2 4 )........................................... 248
E. NASTURÎ İSYANI (7 AĞUSTOS-26 EYLÜL 1 9 2 4 ).................................................................. 248
F. ŞEYH SAİT İSYANI (13 ŞUBAT 1 9 2 5 )...................................................................................... 249
$ Alınan Başlıca Ö n le m le r.......................................................................................................249
G. MUSTAFA KEM AL’ E SUİKAST GİRİŞİMİ (15 HAZİRAN 1 9 2 6 ).......................................... 249
H. SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (12 AĞUSTOS 1 9 3 0 )................................................... 250
İ. MENEMEN OLAYI (23 A R A LIK 1 9 3 0 )...................................................................................... 251
J. AĞRI İSYANLARI (1926-1930)................................................................................................... 251
K. BURSA OLAYI (1 ŞUBAT 1 9 3 3 )................................................................................................ 251
L. ÇERKEZ ETHEM’ İN ATATÜ R K’ E SUİKAST GİRİŞİMİ (1 9 3 5 )............................................ 252
M. TUNCELİ (DERSİM) OLAYLARI (1 9 3 7 )................................................................................... 252
XIV. BÖLÜM
ATATÜRK İLKELERİ
I. ATATÜ RKÇ ÜLÜ K VE ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ ....................................................255
A.
Atatürkçülüğün Temel Özellikleri .......................................................................................... 255
B.
Atatürk İlkelerinin Temel A m a çla rı........................................................................................ 255
II. ATATÜ RK İLKELERİ .....................................................................................................................255
A.
Cumhuriyetçilik ....................................................................................................................... 255
B.
Milliyetçilik (U lusçuluk)............................................................................................................ 256
C.
H a lkçılık.....................................................................................................................................256
D.
L a ik lik ......................................................................................................................................... 257
E.
Devletçilik .................................................................................................................................. 258
F.
İnkılâpçılık................................................................................................................................. 258
$ BÜTÜNLEYİCİ İLK E LE R ......................................................................................................258
~ XVIII ~
~ İÇİNDEKİLER ~
XV.
BÖLÜM
ATATÜRK İNKILÂPLARI
I.
II.
ATATÜ RK VE TÜRK İNKILÂBI ..................................................................................................263
A.
Türk İnkılâbı’nın Özellikleri .................................................................................................... 263
B.
Türk İnkılâbı’nın Yapılmasını Zorunlu Kılan Nedenler ....................................................... 263
C.
Türk İnkılâbı’nın Amaçları ..................................................................................................... 263
D.
Atatürk’ün Türk İnkılâbı İle İlgiliSözleri................................................................................. 264
SİYASÎ ALA N D A YAPILAN İN K IL Â P L A R ............................................................................... 264
A.
Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1 9 2 2 )............................................................................. 264
B.
Mustafa Kemal’in İlk Basın Toplantısı (16 Ocak 1 9 2 3 )................................................... 265
C.
Ankara’nın Başkent İlân Edilmesi (13 Ekim 1 9 2 3 ).......................................................... 266
D.
Cumhuriyet’in İlânı (29 Ekim 1 9 2 3 ).................................................................................... 266
E.
Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1 9 2 4 )................................................................................. 268
F.
Halifeliğin Kaldırıldığı 3 Mart 1924’te Yapılan Diğer Ç a lışm alar..................................... 269
G.
Türkiye’de Genel ve Yerel Seçimler (1923-1939)............................................................ 269
1. 1923 Genel S e çim le ri........................................................................................................269
2. 1927 Genel S e çim le ri........................................................................................................269
3. 1930 Yerel S e çim le ri.......................................................................................................... 270
4. 1931 Genel S e çim le ri......................................................................................................... 270
5. 1933 Muhtarlık S e çim le ri................................................................................................... 270
6. 1935 Genel S e çim le ri........................................................................................................270
7. 1939 Genel S e çim le ri........................................................................................................271
III.
IV.
HUKUK ALAN IN D A YAPILAN İN K IL Â P L A R ...........................................................................271
A.
1924 Anayasası’nın Kabulü (20 Nisan 1 9 2 4 )................................................................... 271
B.
1924 Anayasası’nda Yapılan Bazı Önemli D eğişiklikler.................................................. 272
C.
Medenî Kanun’un Kabulü (17 Şubat 1 9 2 6 )....................................................................... 273
D.
Avrupa Hukuk Sistemi’nden Yararlanılm ası...................................................................... 274
E.
Kadınlara Siyasî Haklar V e rilm e si....................................................................................... 274
EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANIND A YAPILAN İN K IL Â P L A R ................................................... 274
A.
Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim Birliği Yasası) (3 Mart 1 9 2 4 )................................. 275
B.
Medreselerin Kapatılması (11 Mart 1 9 2 4 )........................................................................ 275
C.
Maarif Teşkilâtı Hakkında Kanun (2 Mart 1 9 2 6 ).............................................................. 275
D.
Yeni Türk Harfleri’nin Kabulü (1 Kasım 1 9 2 8 )................................................................. 276
~ XIX ~
E.
Millet Mekteplerinin Açılması (24 Kasım 1 9 2 8 )................................................................. 277
F.
Türk Tarih Kurumu’nun Açılması (15 Nisan 1 9 3 1 )........................................................... 277
G.
Halkevlerinin Açılması (19 Şubat 1 9 3 2 )............................................................................. 278
H.
Türk Dil Kurumu’nun Açılması (12 Temmuz 1 9 3 2 ).......................................................... 278
İ.
Eğitim, Kültür ve Sanat Alanındaki Diğer Çalışmalar (1923-1937)............................... 279
V. TOPLUMSAL A LAN D A YAPILAN İN K IL Â P L A R ..................................................................... 280
A.
Kılık-Kıyafet ve Şapka Kanunu (25 Kasım 1 9 2 5 )............................................................ 280
B.
Tekke, Türbe ve Zâviyelerin Kapatılması (30 Kasım 1 9 2 5 )............................................ 281
C.
Takvim, Saat, Ölçü Birimleri ve Hafta Tatilinde Yapılan Değişiklikler (1926-1935)... 282
1. Milâdî Takvim’in Kabulü (1 Ocak 1 9 2 6 )........................................................................ 282
2. Uluslararası Saat Sistemi’nin Kabulü (1 Ocak 1 9 2 6 ).................................................. 282
3. Uluslararası Rakamların Kabulü (20 Mayıs 1 9 2 8 )....................................................... 282
4. Uluslararası Ölçü Birimlerinin Kabulü (1 Nisan 1 9 3 1 )................................................. 282
5. Hafta Tatilinin Pazar’a Alınması (1 Haziran 1 9 3 5 )...................................................... 282
D.
Soyadı Kanunu’nun Kabulü (21 Haziran 1 9 3 4 )................................................................ 283
VI. EKONOMİ ALANIND A YAPILAN Ç A L IŞ M A L A R .................................................................... 284
A.
İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1 9 2 3 )............................................................................... 284
B.
Misâk-ı İktisadî K a rarla rı........................................................................................................ 284
VII. TARIM ALANIND A YAPILAN Ç A L IŞ M A L A R ........................................................................... 285
A.
Tarım Sektörünü Destekleyen B a nkalar............................................................................. 285
B.
Tarım Sektörüyle İlgili Diğer Ç alışm alar............................................................................. 285
VIII. TİCARET ALANIND A YAPILAN Ç A L IŞ M A L A R ...................................................................... 286
A.
Ticaret Sektörünü Destekleyen B ankalar........................................................................... 286
B.
Ticaret Sektörüyle İlgili Diğer Ç alışm alar............................................................................ 286
IX. SANAYİ ALAN IN D A YAPILAN Ç A L IŞ M A L A R .........................................................................287
A.
Sanayi Sektörünü Destekleyen Bankalar ........................................................................... 287
B.
Sanayi Sektörüyle İlgili Diğer Çalışmalar ........................................................................... 287
X.
BAYINDIRLIK VE ULAŞIM ALAN LAR IN D A YAPILAN Ç A L IŞ M A L A R ............................. 289
XI.
SAĞ LIK ALAN IN D A YAPILAN Ç A L IŞ M A L A R ........................................................................290
XII.
NÜFUS POLİTİKASI U Y G U LA M A L A R I.................................................................................... 291
XIII.
DİĞER G E LİŞ M E LE R ................................................................................................................... 291
$ ATATÜ R K’ ÜN YURT G E Z İL E R İ................................................................................................ 292
$ M İLLÎ B A Y R A M LA R IM IZ ............................................................................................................ 294
~ XX ~
~ İÇİNDEKİLER ~
XVI.
BÖLÜM
ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI VE
ATATÜRK SONRASI DÖNEM
I.
ATATÜ RK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI (1923-1939)................................................. 297
A.
1923-1930 ARASI DÖNEM TÜRK DIŞ PO LİTİK AS I......................................................... 297
1. FRANSA İLE YAŞANAN S O R U N LA R ............................................................................ 297
a) Yabancı Okullar Sorunu ...............................................................................................297
b) Osmanlı Borçları Sorunu ..............................................................................................298
c) Adana-Mersin Demiryolu Anlaşmazlığı ..................................................................... 298
2. İNGİLTERE İLE YAŞANAN S O R U N LA R ........................................................................298
$ Musul (Irak Sınırı) S o ru n u ............................................................................................298
3. YUNANİSTAN İLE YAŞANAN S O R U N LA R .................................................................. 299
a) Nüfus Mübadelesi (Değişim/Etabli) S o ru n u ...............................................................299
b) Fener Rum Patrikhanesi Sorunu ................................................................................ 299
4. TÜRKİYE-İTALYA İLİŞ K İLE R İ......................................................................................... 300
5. TÜRKİYE-SSCB İLİŞ K İLE R İ.............................................................................................300
6. DOĞULU DEVLETLERLE İLİŞKİLER ............................................................................. 300
7. 1923-1930 ARASI DÖNEMDE GELİŞEN DİĞER O LA Y LA R ..................................... 300
$ Bozkurt-Lotus Olayı (2 Ağustos 1 9 2 6 )...................................................................... 300
8. BARIŞA KATKI AMAÇLI BAZI ULUSLARARASI Ö RG ÜTLENM ELER...................301
a) Küçük Antant (1 9 2 1 ).................................................................................................... 301
b) Locarno Antlaşması (1 9 2 5 )........................................................................................ 301
c) Briand-Kellog Paktı (1 9 2 8 )......................................................................................... 301
d) Litvinov Protokolü (1 9 2 9 )............................................................................................ 301
B.
1930-1939 ARASI DÖNEM TÜRK DIŞ PO LİTİK A S I......................................................... 301
1. TÜRKİYE’NİN MİLLETLER CEMİYETİ’NE ÜYELİĞİ (18 TEMMUZ 1 9 3 2 )............. 302
2. BALKAN ANTANTI (9 ŞUBAT 1 9 3 4 )............................................................................. 302
3. MONTRÖ (MONTREUX) BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (20 TEMMUZ 1 9 3 6 )........... 303
4. AKDENİZ PAKTI (1 9 3 6 )................................................................................................... 303
5. SADÂBAD PAKTI (8 TEMMUZ 1 9 3 7 )............................................................................ 304
6. NYON KONFERANSI VE PAKTI (14 EYLÜL 1 9 3 7 )................................................... 304
7. HATAY’IN ANA VATANA KATILMASI (29 HAZİRAN 1 9 3 9 )...................................... 304
8. 1930-1939 ARASI DÖNEMDE GELİŞEN DİĞER O LA Y LA R ..................................... 306
a) Vagon-Lits Olayı (1 9 3 3 )............................................................................................... 306
b) Razgrad Olayı (1 9 3 3 ).................................................................................................. 306
~ XXI ~
II. ATATÜ RK SONRASI DÖNEM TÜRK DIŞ POLİTİKASI (1939-1960)................................. 307
A.
İSMET İNÖNÜ DÖNEMİ (1938-1950)............................................................................... 307
B.
MONTRÖ (MONTREUX) BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (20 TEMMUZ 1 9 3 6 )............... 303
1. I. Kahire (Eden-Menemencioğlu) Görüşmeleri (5-6 Kasım 1 9 4 3 )............................. 308
2. Adana Görüşmeleri (30 Ocak-1 Şubat 1 9 4 3 )............................................................... 309
C.
II. DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA YAŞANAN G ELİŞM ELE R .......................................309
1. Türkiye’de Çok Partili Hayata G e ç iş .................................................................................309
2. Birleşmiş Milletler “BM” (24 Ekim 1 9 4 5 )........................................................................ 309
3. Truman Doktrini (12 Mart 1 9 4 7 )...................................................................................... 310
4. Marshall Planı (1 9 4 8 )....................................................................................................... 310
5. Molotov Planı (1 9 4 8 )........................................................................................................ 310
6. NATO (Kuzey Atlantik Paktı) (1 9 4 9 ).............................................................................. 310
D.
ADNAN MENDERES (DEMOKRAT PARTİ) DÖNEMİ (1950-1960)............................ 310
XVII.
BÖLÜM
ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ
I. ÜNİTE
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA DÜNYA
A.
I. DÜNYA SAVAŞI SONRASINDAKİ G E LİŞ M E LE R ........................................................ 315
1. PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1 9 1 9 )............................................................ 315
$ I. Dünya Savaşı Sonrası İmzalanan Barış A ntlaşm aları..........................................316
2. I. DÜNYA SAVAŞI’NIN S O N U Ç LA R I.............................................................................. 316
B.
SSCB’NİN KURULUŞU VE ORTA ASYA’DAKİ TÜRK DEVLETLERİ İLE İLGİLİ
G E LİŞ M E LE R ...........................................................................................................................316
1. BOLŞEVİK İHTİLÂLİ VE S O N R A S I.................................................................................316
2. SOVYETLER’İN ORTA ASYA PO LİTİK A S I................................................................... 317
3. BASMACI HAREKETİ ........................................................................................................318
C.
ORTA DOĞU’DA MANDA R E JİM LE R İ.............................................................................. 319
D.
UZAK DOĞU’DA YENİ BİR GÜÇ: JA P O N Y A ................................................................... 320
$ Meiji (Aydın Hükûmet) Restorasyonu (1868-1912)................................................ 320
E.
1929 DÜNYA EKONOMİK KRİZİ: “KARA PERŞEMBE” ..................................................321
$ Krizin Türkiye’ye E tkile ri............................................................................................... 321
F.
AVRUPA’DA TOTALİTER REJİMLERİN KU R U LU Ş U .....................................................322
~ XXII ~
~ İÇİNDEKİLER ~
1. İTALYA’DA F A Ş İZ M ........................................................................................................... 322
2. ALMANYA’DA N A Z İZ M ......................................................................................................322
3. İSPANYA İÇ SAVAŞI VE FRANCO D Ö N E M İ................................................................323
4. JAPONYA’DA M İLİTA R İZM .............................................................................................. 323
5. İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEMDE DÜNYADAKİ BİLİMSEL VE KÜLTÜREL
GELİŞMELER ..................................................................................................................... 323
II. ÜNİTE
II. DÜNYA SAVAŞI VE SONUÇLARI
A.
II. DÜNYA SAVAŞI’NIN N E D E N LE R İ...................................................................................324
B.
SAVAŞ ÖNCESİ YAŞANAN SİYASÎ G E LİŞ M E LE R ......................................................... 324
C.
SAVAŞIN AVRUPA’DA BAŞLAMASI VE Y A Y ILM A S I......................................................327
1. SAVAŞIN T A R A F LA R I.......................................................................................................327
$ Mihver G ru b u .................................................................................................................. 328
$ Müttefik G ru b u ................................................................................................................328
2. SAVAŞIN BAŞLAMASI VE GELİŞMESİ .........................................................................328
$ SSCB’yi İşgal Planı: (Barbarossa H arekâtı)..............................................................329
$ Kuzey Afrika C e p h e si................................................................................................. 329
$ Japonya’nın Savaştığı C e p h e le r..................................................................................330
$ ABD’nin Savaştığı C e p h e le r........................................................................................ 330
$ Atlantik B ild irisi...............................................................................................................330
$ Kuzey Afrika Ç ıkarm a sı................................................................................................ 331
$ İtalya Ç ıkarm ası............................................................................................................. 331
$ İkinci Cephe’nin Açılması (Normandiya Ç ıkarm ası)................................................ 331
$ Almanya’nın Teslim O lm a s ı......................................................................................... 331
$ Japonya’nın Teslim Olması ve Savaşın Sona E rm e si............................................. 332
D.
II. DÜNYA SAVAŞI SÜRECİNDE BARIŞ ORTAMI AMAÇLI KO NFERANSLAR
332
1. CASABLANCA KONFERANSI (14-24 OCAK 1 9 4 3 )................................................... 332
2. WASHİNGTON (TRİDENT) KONFERANSI (12-26 MAYIS 1 9 4 3 )............................ 333
3. QUEBEC KONFERANSI (14-24 AĞUSTOS 1 9 4 3 ).................................................... 333
4. I. MOSKOVA KONFERANSI (19-30 EKİM 1 9 4 3 )........................................................ 333
5. KAHİRE KONFERANSI (22-26 KASIM 1 9 4 3 ).............................................................. 334
6. TAHRAN KONFERANSI (28 KASIM-1 ARALIK 1 9 4 3 )............................................... 334
7. II. MOSKOVA KONFERANSI (9-20 EKİM 1 9 4 4 )......................................................... 334
8. YALTA KONFERANSI (4-11 ŞUBAT 1 9 4 5 ).................................................................. 335
9. SAN FRANCİSCO (BM) KONFERANSI (26 HAZİRAN 1 9 4 5 ).................................. 335
~ XXIII ~
10. POTSDAM KONFERANSI (17 TEMMUZ-2 AĞUSTOS 1 9 4 5 )............................... 336
11. PARİS BARIŞ ANTLAŞMASI (10 ŞUBAT 1 9 4 7 )...................................................... 336
E.
II. DÜNYA SAVAŞI’NIN S O N U Ç LA R I................................................................................. 336
® Birleşmiş Milletler T e şkilâ tı........................................................................................................ 337
F.
II. DÜNYA SAVAŞI SÜRECİNDE TÜRKİYE (1939-1945)............................................... 338
1. ADANA GÖRÜŞMELERİ (30 OCAK-1 ŞUBAT 1 9 4 3 )................................................ 338
2. I. KAHİRE KONFERANSI (5-6 KASIM 1 9 4 3 )............................................................... 338
3. II. KAHİRE KONFERANSI (4-6 ARALIK 1 9 4 3 )............................................................ 338
4. II. DÜNYA SAVAŞI’NIN TÜRKİYE ÜZERİNDEKİ E T K İLE R İ...................................... 339
III.
ÜNİTE
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ
A.
SOĞUK SAVAŞ KAVRAMI VE DÖNEMİN Ö ZE LLİK LE R İ...............................................340
1. SAVAŞ SONRASI G ELİŞM ELE R ....................................................................................340
2. İKİ KUTUPLU DÜNYA D Ü Z E N İ....................................................................................... 340
3. SOĞUK SAVAŞ’A YOL AÇAN G E LİŞ M E LE R ...............................................................340
a) Yüzdeler Antlaşması (1 9 4 4 )....................................................................................... 340
b) Berlin B u hra nı.................................................................................................................341
c) Nükleer Silah Denetiminde A nlaşm azlık.................................................................... 341
4. SSCB’NİN KOMÜNİZM’İ YAYMA Ç A B A LA R I................................................................341
5. AVRUPA DIŞINDA KOMÜNİZM’İN Y A Y ILM A S I........................................................... 342
a) Küba D e vrim i..................................................................................................................342
b) Çin D e vrim i..................................................................................................................... 342
c) Kuzey Kore D e vrim i.......................................................................................................342
B.
DOĞU BLOKU’NUN K U R U LM ASI....................................................................................... 342
1. COMINFORM (5 Ekim 1 9 4 7 ).......................................................................................... 342
2. COMECON (Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi) (1 9 4 9 ).............................. 343
3. VARŞOVA PAKTI (14 MAYIS 1 9 5 5 ).............................................................................. 343
C.
SSCB’NİN YAYILMASINA KARŞI T E P K İLE R .................................................................... 343
1. YUGOSLAVYA’NIN COMİNFORM’DAN Ç IK A R ILM A S I.............................................. 343
2. ÇİN - SSCB AN LAŞ M A ZLIĞ I...........................................................................................344
3. MACARİSTAN’DA T E P K İLE R ......................................................................................... 344
4. ÇEKOSLOVAKYA’DA TEPKİLER .................................................................................... 344
D.
BATI BLOKU’NUN KURULMASI .......................................................................................... 344
~ XXIV ~
~ İÇİNDEKİLER ~
1. TRUMAN DOKTRİNİ (1 9 4 7 )........................................................................................... 344
2. MARSHALL PLANI (1 9 4 8 ).............................................................................................. 345
3. BATI AVRUPA BİRLİĞİ (1 9 4 8 )....................................................................................... 345
4. NATO (KUZEY ATLANTİK PAKTI) (4 NİSAN 1 9 4 9 )................................................... 345
5. AVRUPA KONSEYİ (5 MAYIS 1 9 4 9 )............................................................................. 345
6. AVRUPA KÖMÜR VE ÇELİK TOPLULUĞU {Schuman Planı} (1 9 5 1 )..................... 346
$ Schuman P la n ı...............................................................................................................346
7. AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU (AET) (1 9 5 7 ).................................................... 346
E.
ORTA DOĞU’DAKİ G E LİŞ M E LE R .......................................................................................346
1. İSRAİL’İN KURULMASI VE ARAP-İSRAİL SAVAŞLARI (1948-1949)..................... 346
2. İNGİLTERE-İRAN PETROL ANLAŞMAZLIĞI (1951-1954)....................................... 348
3. SÜVEYŞ KRİZİ (1 9 5 6 )..................................................................................................... 349
4. EİSENHOWER DOKTRİNİ (1 9 5 7 )................................................................................. 349
5. LÜBNAN BUNALIMI (1 9 5 8 )............................................................................................ 350
F.
UZAK DOĞU’DAKİ G E LİŞ M E LE R .......................................................................................350
1. KORE SAVAŞI (1950-1953)........................................................................................... 350
2. HİNDİÇİNİ SAVAŞI (1 9 5 4 )............................................................................................... 351
3. SEATO’NUN KURULUŞU (8 EYLÜL 1 9 5 4 ).................................................................. 351
G.
GÜNEY ASYA VE AFRİKA’DAKİ G E LİŞ M E LE R .............................................................. 352
1. A S Y A .....................................................................................................................................352
a) Hindistan...........................................................................................................................352
b) P akistan...........................................................................................................................352
c) Vietnam ...........................................................................................................................353
2. A F R İK A ................................................................................................................................ 353
$ Afrika Birliği Teşkilâtı (OAU) (1 9 6 3 ).......................................................................... 354
H.
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ PO LİTİK AS I.................................................. 354
1. AVRUPA KONSEYİ’NE ÜYELİK (8 AĞUSTOS 1 9 4 9 )................................................ 354
2. NATO’YA ÜYELİK (18 ŞUBAT 1 9 5 2 )............................................................................ 355
3. BALKAN İTTİFAKI (9 AĞUSTOS 1 9 5 4 )........................................................................ 355
4. BAĞDAT PAKTI (CENTO) (24 ŞUBAT 1 9 5 5 ).............................................................. 356
5. SURİYE BUNALIMI (1 9 5 7 )............................................................................................. 356
İ.
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE’DE YAŞANAN ÖNEMLİ GELİŞMELER .... 357
1. SİYASÎ G ELİŞM ELE R .......................................................................................................357
~ XXV ~
a) Demokrat Parti (DP)’nin Kuruluşu (7 Ocak 1 9 4 6 )................................................... 357
b) 1946 Genel S e çim le ri................................................................................................... 357
c) 1950 Genel Seçimleri ve Demokrat Parti İktid a rı......................................................358
d) 1954 Genel S e çim le ri................................................................................................... 358
e) 1957 Genel S e çim le ri................................................................................................... 359
2. EKONOMİK G E LİŞ M E LE R ............................................................................................... 359
3. SOSYO-KÜLTÜREL GELİŞMELER .............................................................................. 359
J.
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ’NDE DÜNYADA YAŞANAN SOSYO-KÜLTÜREL VE
BİLİMSEL GELİŞMELER ........................................................................................................360
IV. ÜNİTE
YUMUŞAMA (DETANT) DÖNEMİ VE SONRASI
A.
YUMUŞAMA’NIN ANLAMI, KÖKENİ VE ORTAYA Ç IK IŞ I...............................................361
1. YUMUŞAMA’NIN E T K İLE R İ.......................................................................................... 361
2. ABD’NİN PEKİN ZİYARETİ (PİNG-PONG D İPLO M ASİSİ)..........................................361
3. STRATEJİK SİLAHLARI AZALTMA GÖRÜŞMELERİ (SALT-I& S A L T -II)
362
4. HELSİNKİ NİHAİ SENEDİ (AGİK) (1 AĞUSTOS 1 9 7 5 )............................................. 362
B.
YUMUŞAMA DÖNEMİ Ç A TIŞ M A LA R I................................................................................362
1. NÜKLEER SİLAH YARIŞI VE SOĞUK SAVAŞA SON VERME ÇALIŞMALARI .... 362
2. U-2 K R İZ İ............................................................................................................................. 363
3. KÜBA B U H R A N I.................................................................................................................363
4. VİETNAM SAVAŞI ............................................................................................................. 363
5. KEŞMİR SORUNU (Pakistan & H indistan).................................................................... 364
6. SSCB’NİN AFGANİSTAN’I İŞ G A L İ..................................................................................364
C.
BAĞLANTISIZLAR HAREKETİ ............................................................................................ 364
D.
ORTA DOĞU’DAKİ G E LİŞ M E LE R .......................................................................................365
1. 1967-1968 ARAP-İSRAİL SAVAŞLARI (ALTI GÜN S A V A Ş LA R I)............................. 365
2. 1973 ARAP-İSRAİL SAVAŞI (YOM KİPPUR S A V A Ş I)................................................ 366
3. CAMP DAVİD ANTLAŞMASI (İSRAİL & MISIR) (17 EYLÜL 1 9 7 8 ).......................... 366
4. İSLÂM KONFERANSI ÖRGÜTÜ (İKÖ) (1 9 6 9 )............................................................ 368
5. OPEC VE 1973 PETROL B U N A LIM I.............................................................................. 368
6. IRAK’TA REJİM D E Ğ İŞİKLİĞ İ......................................................................................... 369
7. İRAN’DA REJİM D E Ğ İŞİKLİĞ İ......................................................................................... 370
8. İRAN-IRAK SAVAŞI (1980-1988).................................................................................. 370
~ XXVI ~
~ İÇİNDEKİLER ~
E.
YUMUŞAMA DÖNEMİ’NDE DÜNYADAKİ G E LİŞ M E LE R ............................................. 371
1. EKONOMİK G E LİŞ M E LE R ............................................................................................... 371
2. BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK G E LİŞ M E LE R .................................................................. 372
$ Diğer İcat ve K e şifle r.....................................................................................................372
3. KÜLTÜREL GELİŞMELER ............................................................................................... 373
F.
YUMUŞAMA DÖNEMİ’NDE TÜRK DIŞ PO LİTİK A S I...................................................... 373
1. TÜRK-YUNAN İLİŞ K İLE R İ................................................................................................ 373
a) Kıbrıs Sorunu ve Kıbrıs Barış H a rekâ tı..................................................................... 373
$ Johnson M e ktu bu ......................................................................................................375
b) Ege Adalarının Silahlandırılması .................................................................................378
c) Kıta Sahanlığı S o ru n u .................................................................................................. 378
d) Karasularının 12 Mile Çıkarılması S o ru n u ................................................................. 378
e) Ege Hava Sahası (FIR Hattı-Uçuş Bilgi Bölgesi) S o ru n u ....................................... 378
2. TÜRKİYE’NİN ORTA DOĞU PO LİTİK AS I..................................................................... 379
3. ERMENİ TERÖR OLAYLARI VE ASALA (ERMENİ GİZLİ O R D U S U ).......................379
G.
TÜRKİYE’DE MEYDANA GELEN GELİŞMELER (1960-1983).................................... 380
1. SİYASÎ G ELİŞM ELE R ........................................................................................................ 380
a) 27 Mayıs 1960 İh tilâ li.....................................................................................................380
b) İhtilâl Sonrası G elişm eler..............................................................................................380
c) 12 Eylül 1980 Askerî Müdahalesi ve S o n ra sı........................................................... 382
2. EKONOMİK GELİŞMELER ............................................................................................... 383
3. SOSYAL VE KÜLTÜREL GELİŞMELER ........................................................................383
V.
ÜNİTE
KÜRESELLEŞEN DÜNYA
A.
SSCB’DE YAŞANAN DEĞİŞİM VE S O N U Ç LA R I............................................................ 385
$ P erestroika (Yeniden Yapılanm a)............................................................................. 385
$ G la stn o st (Açıklık/Saydam lık).................................................................................... 385
1. SSCB’NİN D A Ğ ILM A S I......................................................................................................386
2. SSCB’NİN DAĞILMASININ DOĞU AVRUPA’YA E T K İLE R İ........................................386
B.
TÜRK CUMHURİYETLERİNİN BAĞIMSIZ O LM A LA R I..................................................387
1. A Z E R B A Y C A N ...................................................................................................................387
$ Dağlık Karabağ Sorunu (Azerbaycan & Erm enistan).............................................. 387
~ XXVII ~
2. KAZAKİSTAN ...................................................................................................................... 388
3. KIRGIZİSTAN ...................................................................................................................... 388
4. ÖZBEKİSTAN ..................................................................................................................... 388
5. TÜRKMENİSTAN ................................................................................................................389
C.
BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU (ALMA ATA Z İR V E S İ)......................................389
D.
TİKA (TÜRK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA AJANSI) (24 OCAK 1 9 9 2 )............................. 389
E.
DOĞU BLOKU’NDAN SONRA A V R U P A ............................................................................390
1. BERLİN DUVARI’NIN Y IK ILM A S I....................................................................................390
2. AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU’NDAN (AET) AVRUPA BİRLİĞİ’NE (A B )
390
a) Maastricht K riterleri........................................................................................................391
b) Kopenhag (Copenhagen) Kriterleri (22 Haziran 1 9 9 3 ).......................................... 392
3. NATO’NUN AVRUPA’DA G EN İŞLEM ESİ.......................................................................392
4. TÜRKİYE’NİN AVRUPA BİRLİĞİ S Ü R E C İ.................................................................... 393
5. AB ’NİN ORGANLARI ......................................................................................................... 394
a) AB Komisyonu ................................................................................................................394
b) AB Parlamentosu ........................................................................................................... 394
c) Adalet D iva n ı.................................................................................................................. 394
d) Avrupa Konseyi ............................................................................................................. 394
e) S a yışta y...........................................................................................................................394
f) Ekonomik ve Sosyal Komite ........................................................................................ 394
g) Avrupa Yatırım B a nkası................................................................................................ 394
F.
YENİ OLUŞUM SÜRECİNDE BALKANLAR .......................................................................395
1. YUGOSLAVYA’NIN D A Ğ ILM AS I..................................................................................... 395
2. KOSOVA S O R U N U ........................................................................................................... 396
3. ARNAVUTLUK’TA DEMOKRATİKLEŞME Ç A B A LA R I................................................ 396
4. ABD’NİN BALKAN P O LİTİK A S I...................................................................................... 397
G.
ORTA DOĞU VE AFGANİSTAN’DAKİ G ELİŞM ELE R ..................................................... 397
1. KÖRFEZ S A V A Ş LA R I........................................................................................................ 397
a) I. Körfez Savaşı (1990-1991)...................................................................................... 397
b) II. Körfez Savaşı (2003 - ... ) ........................................................................................ 399
2. FİLİSTİN SORUNU VE ORTA DOĞU’DA BARIŞ G Ö R Ü ŞM ELER İ.......................... 399
3. AFGANİSTAN’DAKİ GELİŞMELER ................................................................................ 400
4. ORTA DOĞU’DA “SU” S O R U N U .....................................................................................401
H.
DÜNYA’DAKİ G E LİŞ M E LE R .................................................................................................401
1. BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK G ELİŞM ELE R ................................................................. 401
~ XXVIII ~
~ İÇİNDEKİLER ~
2. KÜRESELLEŞME VE ETKİLERİ ....................................................
DEĞİŞEN DÜNYA VE TÜRK DIŞ PO LİTİK A S I.................................
403
1. TÜRKİYE-RUSYA FEDERASYONU İLİŞ K İLE R İ.........................
403
2. TÜRKİYE’NİN KAFKASYA VE ORTA ASYA PO LİTİK AS I..........
403
$ Karadeniz Ekonomik İş Birliği Teşkilâtı (KEİ) (1 9 9 2 )...............
404
$ Türk Kültürü ve Sanatları Ortak Yönetimi (TÜRKSOY) (1993)
405
$ Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) (1 9 9 3 )................................
405
3. TÜRKİYE’NİN ORTA DOĞU PO LİTİK AS I......................................
405
4. TÜRKİYE’NİN BALKAN PO LİTİK A S I.............................................
405
KIZILAY’IN YURT DIŞI YARDIM FAALİYETLERİ .............................
407
TÜRK ORDUSU VE DÜNYA BARIŞINA K A TK ILA R I.......................
407
1980 SONRASI T Ü R K İY E .....................................................................
408
1. SİYASÎ G ELİŞM ELE R .......................................................................
408
2. SOSYO-KÜLTÜREL VE SANATSAL GELİŞMELER ...................
409
3. DÖNEMİN DİĞER ÖNEMLİ GELİŞMELERİ .................................
410
4. EKONOMİK G E LİŞ M E LE R ..............................................................
410
KÜRESEL SORUNLAR .........................................................................
411
1. KÜRESEL IS IN M A .............................................................................
411
2. KYOTO PROTOKOLÜ (11 Aralık 1 9 9 7 ).........................................
411
3. ÇERNOBİL NÜKLEER KAZASI (1 9 8 6 )..........................................
412
4. YOKSULLUK VE AÇLIKLA M Ü C A D E LE ........................................
412
5. SALGIN HASTALIKLAR ....................................................................
412
X ~
www. Cep SitesLNet
I.
BOLUM
İSLÂMİYET O NCESİ TÜRK TA RİHİ
Bu bölümden ortalama “1" soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç I K M I Ş P E R İ Y O D İ K S O R U A N A L İZ İ
(LİSA N S)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(1)
(1)
(-)
(2)
(2)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(2)
(1)
(1)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
2006
2008
(1)
(2)
(Ö N L İS A NS)
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(1)
(3)
(1)
(1)
(1)
(1)
'Yazarın ‘Yorumu
Değerli adaylar, ÖSYM'nin başta KPSS olmak üzere gerçekleştirdiği tüm sınavlarda bu
bölüm ile ilgili sorduğu sorularda; ilkler, kavram bilgisi ve yerleşik hayatın kanıtları ko­
nuları üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Genellikle bilgi ağırlıklı olarak ortalama "1"
sorunun geldiği bu bölümde edinilecek bilgiler, sonraki süreçte İslâm kültürünün Türk
kültürü üzerindeki etkisinin anlaşılması bakımından oldukça önemlidir. 2012 KPSS (Ortaöğretimf'de sürpriz olarak "3" sorunun sorulması bu bölümün önemini bir kat daha ar­
tırmıştır. Bu nedenle bu bölümde elde edilen kazanımların soru çözümleriyle birlikte tek­
rarını öneriyoruz.
O
o
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl som \
I. TÜRK ADI VE ANLAMI
^ Türk adının anlamı konusunda pek çok kaynak farklı bilgiler verm ektedir. Örneğin;
^
★
Kaşgarlı Mahmut'a göre
★
A. Wam bery'e g ö re ------------ ------ ► "türem ek (törü)"
★
G. Doerfer'e göre
★
Ziya Gökalp'e gö re------------- ------ ► "töre sahibi"
★
Alman Türkolog Müller'e göre ise
Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya coğ­
rafyasında yaşayan Türk topluluklarına
ait kültür merkezlerinden biri değildir?
------ ► "olgunluk çağı"
------ ►
A) Andronova
B) Altay
D) Alişar
"devlete bağlı halk"
C) Karasuk
E) Anav
"töreli, kanun-nizam sahibi" demektir.
Bunun yanında Çin kaynaklarında miğfer, Uygur metinlerinde ise güçlü, kuvvetli ve
cesur olarak geçen Türk kelimesinin türeyen, çoğalan, erdem li, terk edilm iş gibi
farklı anlamları da vardır.
2.
O
"Türk" kelimesini siyasî bir isim olarak ilk kez Göktürkler kullanmıştır.
/
“Türk” adından ilk kez aşağıdaki kaynak­
lardan hangisinde bahsedilmiştir?
A) Çin
\
O
^
B) Arap
D) Latin
C) Bizans
E) Roma
"Türk" adından ilk kez Çin yıllıklarında bahsedilmiştir. Ancak VI. yüzyılda coğrafî bir
terim olarak "Türkiye" kelimesi ise ilk kez Bizans kaynaklarında geçmektedir.
Öte yandan "Türk" adına Çin, Arap, Pers, Bizans, Rus, Macar ve Hint gibi pek çok
kaynakta rastlanması, Türklerin çok geniş bir coğrafyaya yayıldığını ve bu topluluk­
larla etkileşim içinde olduğunu kanıtlamaktadır.
3.
Aşağıdakilerden hangisinin tarih boyun­
ca “ Türk” adına verilen anlamlardan biri
olduğu söylenemez?
A) Olgunluk
B) Töreli
D) Kuvvetli
C) Miğfer
E) Kama
II. TÜRKLERİN ANAYURDU VE İLK KÜLTÜR MERKEZLERİ
^ Türklerin anayurdu Orta Asya'dır.
^ Türkler bu bölgede; kuzeyde Sibirya ve Baykal Gölü, güneyde Hindikuş Dağları, ba­
tıda Hazar Denizi ve doğuda Kingan Dağları ile çevrili alanda yaşamışlardır.
^ Türklerin ana yurdunun tam olarak belirlenememesinde en önemli etken, göçebe
yaşam tarzı sebebiyle çok geniş alanlara yayılmış olmalarıdır.
^
Orta Asya'da Türk kültürüne ait önemli kültür merkezleri bulunmaktadır. Bunlar:
İslâmiyet öncesi Türk tarihini incelemek
isteyen bir tarihçi, aşağıdaki kaynakların
hangisinden daha çok yararlanabilir?
★ Anav Kültürü
A) Mısır
★
4.
: Orta Asya'nın en eski kültür merkezidir.
B) Çin
D) Latin
Keltem inar Kültürü : Türklere ait en eski kültür merkezlerinden biridir.
C) İran
E) Arap
★ Afanasyevo Kültürü: Bakır madeni kullanılmış, hayvancılık gelişmiştir.
★
A ltay Kültürü
: Pek çok kültür merkezini içine almaktadır.
★ Andronova Kültürü : Türklerin ilk ataları oldukları kabul edilmektedir. Tunçtan
ve altından yapılmış eşyalar ilk kez burada bulunmuştur.
O
★
Karasuk Kültürü
: Andronova kültürüne benzer. İlk kez demiri işlemişlerdir.
★
Taştık Kültürü
: Tagar kültürüyle benzerlik gösterir.
★
Tagar Kültürü
: Türklere ait en gelişmiş kültür merkezidir.
Bu kültürlerden günümüze en yakın olanı Tagar Kültürüdür.
5.
Orta A sya’da yaşayan Türklerin ana yur­
dunun net olarak belirlenememesinde ve
buna bağlı olarak araştırmaların güçleş­
mesinde etkili olan temel faktör aşağıda­
kilerden hangisidir?
A) Yönetimde ikili teşkilât uygulamaları
B) Yazıyı geç kullanmaları
C) Göçebe yaşam tarzı nedeniyle çok ge­
niş alanlara yayılmış olmaları
D) Türk adının pek çok kaynakta geçmesi
III.
ORTA ASYA'DAN GÖÇLER
E) Temel geçim kaynaklarının hayvancılık
olması
^ Türklerin ilk göçleri MÖ XVI. yüzyıldan itibaren başlamış ve sürekli devam etmiştir.
^
Göçlerin kolaylaşmasını sağlayan en önemli neden at unsurudur. Ayrıca at, onların
kabiliyet gücünü artırmış ve savaşlarda da başarılı olmalarında etkili olmuştur.
1-D
2-A
3-E
4-B
5-C
~ 3 ~
"İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl som gelir?
A . G ö ç le r in N e d e n le r i
★
Orta Asya'nın olumsuz iklim ko şulları (kuraklık-bozkır) (Coğrafî)
★
Hayvan hastalıkla rı ve meraların azalması (Coğrafî-Ekonom ı ik)
★
Nüfus artışına bağlı olarak yaşam alanlarının yetersizliği (Sosyal)
★
Çin ve Moğol gibi dış güçlerin baskısı (Siyasî)
★
Yeni yerler bulma arzusu (özgürlüklerine düşkün olmaları) (Siyasî)
1. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin Orta
A sya’dan göç etmelerinin nedenlerinden
biri değildir?
A) Olumsuz iklim koşulları
B) Tarımsal faaliyetlerle uğraşılması
C) Boylar arasında yaşanan mücadeleler
★
Boylar arasındaki mücadeleler (Siyasî)
★
Cihan hâkimiyeti mefkûresi (Gaza Anlayışı) (Siyasî)
D) Cihan hâkimiyeti mefkûresi
E) Nüfus artı şı
B . G ö ç le r in S o n u ç la r ı
★
Orta Asya kültürü dünyanın değişik bölgelerine yayılmıştır.
★
Türk kültürü farklı kültürlerle kaynaşmıştır.
★
Yeni Türk devletle ri kurulmuştur.
★
Yeni göç dalgalarına neden olmuşlardır. {Ör: Kavimler Göçü (MS 375)}
★
Göçler Türk tarihinin bir bütün olarak incelenmesini zorlaşt ırmıştır.
2.
Aşağıdaki Türk devletlerinden hangisi­
nin Avrupa’da devlet kurup egemenlik
sağladığı savunulam az?
A) Bulgarlar
B) Avarlar
C) Hunlar
D) Göktürkler
E) Macarlar
IV. İLK TÜRK TOPLULUKLARI VE DEVLETLE RI
O rta A s y a 'd a k i T ü rk D e v le tle r i
A v r u p a 'd a k i T ü r k D e v le tle ri
Asya (Büyük) Hun Devleti
Göktürk Devleti
Kutluk (II. Göktürk) Devleti
Uygurlar
Hazarlar
Türgişler
Avarlar (Juan Juanla r)
Kırgız Iar
Karluklar
Sibirler (Sabirler)
Akhunlar (Eftalitler)
Kimekler
Başkı rtlar
Avrupa (Batı) Hun Devleti^
Avarlar (Juan Juan lar) ★
Bul garlar
Macarlar
Kıpçaklar (Kuman lar)
UzIar
Peçenekler
Sibi rler (Sabirler)
3.
I.
II.
III. Avarlar
Yukarıdakilerden hangileri hem Asya
hem de Avrupa’da teşkilâtlı birer devlet
kurmuştur?
A) Yalnız I
D)
4.
I ve III
C) I ve II
E ) II ve III
A) Hunlar
D)
B) Kırgızlar
Karluklar
C) İskitler
E) Göktürkler
İ s k i t l e r ( S a k a la r ) ( M . Ö . V I I I . - I I I . Y ü z y ıl)
% İskitler ilk atlı-göçebe Türk topluluğu olarak bl linmektedir.
5.
İranlı şair Firdevst’nin Şehnâme adlı ese­
rinde kendisinden “Afrasiyap” olarak bah­
settiği ünlü Saka hakanı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Alper Tunga
B) Tomris
% Savaşçı bir topluluktur.
% En önemli hüküm darları Alper Tunga'dır.
O
B) Yalnız II
İlk atlı göçebe Türk topluluğu aşağıdaki­
lerden hangisidir?
O Hunlar ve Avarlar hem Asya'da hem de Avrupa'da teşkilâtlı birer devlet kurmuştur.
Ayrıca Avrupa'da varlık gösteren devletler Hıristiyanlığı benimsediği için zamanla
mlllîbenliklerini yitirerek asimile olmuşlardır.
A.
Türgişler
Hunlar
C) Çiçi
Firdevsî, "Şehnâme" adlı eserinde Alper Tunga'dan "Afrasiyap" ismiyle bahsetmiştir.
D) Cogu
E) Ki-ok
% Saka Hanı Tom ris Hatun, bir "kadın hükümdar" olarak Türk ve dünya tarihinde son
derece önemli bi r yere sahiptir. Nitekim o, "dünyanın ilk ka dın hüküm darı" olarak
kabul edilmekted ir.
~ 4
|
1-B
2-D
3-E
4-C
5-A
|
KPSS / Tarihin Pusulası
^
İskitlerin özellikle altın ve gümüş işçiliğinde usta olmaları, onlara "Bozkırın Kuyum­
cuları" unvanını kazandırmıştır.
^
Pantolon, kemer ve kemer tokasını tüm dünyaya tanıtmışlardır.
^
Ordularında "amazon" adı verilen kadın askerler bulundurmuşlardır.
^
Ön Asya'da atı evcilleştiren ilk topluluktur.
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl som \
1.
B) Ordularındaki kadın askerlere “amazon”
adını vermişlerdir.
C) En ünlü hükümdarları Teoman'dır.
^ Alper Tunga ve Şu destanları ünlüdür.
^
En önemli savaşları Perslerle (İranlılar) olmuştur.
O
D) Pantolon, kemer, kemer tokası gibi pek
çok malzemeyi dünyaya tanıtmışlardır.
E) İranlılar (Persler) ile yaptıkları savaşlar
Firdevsî'nin “Şehnâme” adlı eserine ko­
nu olmuştur.
İskitlerin "Alper Tunga Destanı" ile İranlı şair Firdevsî'nin Gazneli Sultan Mahmut'a
sunduğu "Şehnâme" adlı eser İskit-Pers (İran) savaşını konu alır.
B.
A s y a ( B ü y ü k ) H u n D e v le t i ( M .Ö . I V . y y - M .S . 2 1 6 )
^
Hunlar hakkındaki ilk bilgilere Çin kaynaklarında rastlanmaktadır.
^
Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletidir. (Bilinen ilk teşkilâtlı Türk devleti)
^
Orta Asya'daki Türk boylarını ilk kez bir bayrak altında toplamıştır.
^
Devlet, boylar birliği federasyonu anlayışına göre örgütlenmiştir. (federatif yapı)
^
Merkezi Ötüken olan devletin kurucusu Teom an'dır.
İskitler (Sakalar) ile ilgili olarak verilen
aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Atı evcilleştiren ilk topluluktur.
2.
Orta A sya’da madencilik alanında gös­
terdikleri gelişmeler nedeniyle “Bozkırın
Kuyumcuları” unvanıyla anılan Türk toplu­
luğu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hunlar
B) İskitler
D) Karluklar
C) Uygurlar
E) Avarlar
^ Teoman özellikle Çin üzerine akınlar yapmış, ilk Çin İmparatoru olan Qin Shi Huang
bu akınlara karşı dünyaca ünlü Çin Seddi'ni yaptırm ıştır. (yaklaşık uzunluğu 8.851
km.'dir.)
^
Bu dönemde Türk-Çin rekabetinin en önemli ekseni "İpek Yolu" ticareti olmuştur.
^
Büyük Hun Devleti'nde en parlak dönem Mete Han döneminde yaşanmıştır.
O
^
Oğuz Kağan Destanı'nda "Oğuz Han"la özdeşleştirilen Hun hükümdarı Mete Han'dır.
★
İlk devlet teşkilâtı oluşturulmuştur.
★
İlk kez Türk siyasî birliği sağlanmıştır. (boylar birliği federasyonu)
A) I, II ve III
İlk düzenli ordu teşkilâtı kurulmuştur.
★
Orduda "Onlu Sistem " oluşturulmuştur.
M ete Han'ın tahta çıkış tarihi olan M.Ö. 209 yılı, Kara Kuvvetleri Komutanlığının
kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir.
B) Yalnız IV
D) I, II ve IV
İlk kez "İkili Yönetim " sistemi ile "Kurultay" (Danışma M eclisi) oluşturulmuştur.
★
O
^
Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletidir.
II İlk Türk devlet teşkilâtı oluşturulmuştur.
III. Türklere ait ilk yazılı eserler olan Orhun
Kitabeleri'ni yazmışlardır.
IV. İlk düzenli ordu teşkilâtı kurulmuştur.
Yukarıdakilerden hangileri Asya Hun
Devleti’yle ilgilidir?
Mete Han döneminde teşkilâtlanmaya çok önem verilm iştir. Nitekim bu dönemde;
★
^
3.
4
Mete Han Çin'e birçok sefer düzenlemişse de, Çin toplumu içerisinde asimile olma­
mak için Çin'e yerleşmemiş, sadece Çin'i vergiye bağlamıştır. (ekonomik amaçlı)
C) I ve IV
E) II, III ve IV
Çin İmparatoru Qin Shi Huang aşağıdaki
Türk devletlerinden hangisinin akınlarını
önlemek amacıyla ünlü Çin Seddi’ni inşa
ettirmiştir?
A) Hunlar
B) Avarlar
D) Türgişler
C) Hazarlar
E) Göktürkler
Mete'nin ölümünden sonra, özellikle Ki-ok döneminden itibaren Çin politikasının
(entrikalar) da etkisiyle devlet parçalanma sürecine girmiş ve halkın önemli bir bö­
lümü batıya göç etm iştir. Bu gelişme beraberinde Kavim ler Göçü'ne yol açmıştır.
5.
1.
K a v im le r G ö ç ü (3 7 5 )
^
Asya Hun Devleti'nin dağılmasından sonra Hunların Karadeniz'in kuzeyine doğru
gelmeleri bu bölgede yeni bir göç hareketini başlatmıştır.
^
Batı'ya doğru gelişen bu göçler sonucunda Vizigotlar, Ostrogotlar, Vandallar gibi
Germen topluluklar da Avrupa'nın içlerine doğru göç etmişlerdir.
^
Dünya tarihinin bu en büyük kitlesel göç hareketine "Kavim ler Göçü" adı verilm ek­
tedir.
Oğuz Kağan Destanı’nda kendisinden
“Oğuz Han” olarak bahsedilen ünlü Hun
hükümdarı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teoman
B) Ki-ok
C) Mete Han
D) Attila
E) Balamir Kağan
1-C
2-B
3-D
4-A
5-C
~ 5 ~
'İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
2.
KPSS / Tarihin Pusulası
K a v i m l e r G ö ç ü 'n ü n S o n u ç la r ı
^
Roma İmparatorluğu 395'te Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılm ıştır. (Batı Roma İmpa­
ratorluğu 476'da yıkılm ıştır.)
^
İlkçağ sona ermiş, Ortaçağ başlamıştır.
^
Avrupa'da krallık rejimi zayıflamış, feodalite (derebeylik) ortaya çıkmıştır.
^
Kilisenin etkisiyle Avrupa'da Skolâstik düşünce egemen olmuştur.
1. Aşağıdakilerden hangisi Asya Hun Dev­
leti’nin yol açtığı Kavimler Göçü’nün so ­
nuçları arasında gösterilemez?
A) Skolâstik düşüncenin ortaya çıkması
B) Büyük Hun Devleti'nin kurulması
C) Avrupa'nın etnik ve siyasî yapısının de­
ğişmesi
S-------------------------------------------------------------------------------------------------------N
O Skolâstik Düşünce: Ortaçağ Avrupası'nda kilisenin öğretilerini içeren, aynı zamanda
bilimi reddeden bir anlayıştır.
s__________________________________________________________________________________________________ /
^
Avrupa'nın siyasî, ekonomik ve sosyal yapısı değişmiştir.
^
Avrupa'nın etnik yapısı değişmiş ve yeni devletlerin tem elleri atılmıştır.
^
Avrupa'da bir Hun devleti kurulmuştur. (Avrupa Hun Devleti)
C.
A v r u p a ( B a t ı) H u n D e v le t i ( 3 7 5 - 4 6 9 )
^
Avrupa (Batı) Hun Devleti, Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir.
^
Doğu ve Orta Avrupa'da Balam ir Kağan tarafından kurulmuştur.
D) Roma İmparatorluğu'nun siyasî bütün­
lüğünün bozulması
E) Feodalite (derebeylik) rejiminin ortaya
çıkması
2. Türk tarihinde Kavimler Göçü (375) son­
rasında batıya göç ederek Avrupa’da bir
devlet kurmayı başaran jjk Türk toplulu­
ğu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Macarlar
B) Bulgarlar
C) Hunlar
D) K ıpçaklar
E) Peçenekler
^ A ttila döneminde en parlak dönemini yaşamıştır.
^
Attila zamanında Bizans ve Batı Roma karşısında üstünlük sağlanmış, bu başarılar
sonucu Margus ve Anatolius barışları imzalanmıştır.
^
3.
Hıristiyanların günahlarından dolayı ken­
dilerini cezalandırmak amacıyla Tanrı ta­
rafından gönderildiğini düşündükleri ve
“Tanrı'nın Kamçısı” olarak nitelendirdikleri
Türk hükümdarı aşağıdakilerden hangi­
sidir?
Attila'nın ölümü sonrası devlet zayıflamaya başlamış, 469 yılında Bizans ve diğer
kavimlerin saldırıları sonucu yıkılmıştır.
/ ------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
A) Attila
O Attila, Hıristiyanlar tarafından " nrı'nın Kamç " olarak nitelendirilmiştir. Hıristi­
yanların böyle bir niteleme yapmalarındaki temel sebep, günahlarından dolayı Atti­
la'nın kendilerini cezalandırmak için Tanrı tarafından gönderildiğini düşünmeleridir.
B) Mete
D) Balamir
C) Teoman
E) Bilge Kağan
V__________________________________________________________/
^
Orta Asya'da kurulan ikinci büyük Türk devletidir.
^
Türk adını ilk kez kullanan (ilk kez Türk adıyla kurulan) Türk devletidir.
I. Çin,
II. Bizans,
III. Sasani
Göktürkler, İpek Yolu ticareti için yukarı­
daki devletlerden hangileri ile mücadele
etmiştir?
^
Asya Hunları'ndan sonra Türk boylarını ikinci kez bir bayrak altında toplamıştır.
A) Yalnız II
D.
G ö k t ü r k D e v le t i
1.
I. G ö k t ü r k D e v le t i ( 5 5 2 - 6 5 9 )
^
Başkenti Ötüken olan devletin kurucusu Bumin Kağan'dır.
^
Bumin Kağan, ülkeyi "Doğu"-"Batı" şeklinde ikiye ayırmış ve Batı'nın yönetimini de
kardeşi İstemi Yabgu'ya verm iştir.
e ------------------------------------------------------------------------------------------------------ n
O Bu sistem İkili Yönetim sistemidir. Bu sisteme göre ülke, doğu ve batı olarak ikiye ay­
rılırdı. İkili Teşkilât, İslâm öncesi Türk devletlerinde federal yönetim anlayışı olduğu­
nu açıkça göstermektedir.
5.
Devlet Mukan Kağan döneminde en parlak devrini yaşamıştır.
^
Göktürkler İpek Yolu için ise Çin, Bizans ve Sasanilerle mücadele etmişlerdir.
^
Çin baskısı ve iç karışıklıklar nedeniyle zamanla zayıflayan devlet, 582'de Doğu ve
Batı olmak üzere ikiye ayrılmış; Doğu Göktürk Devleti 630'da, Batı Göktürk Devleti
ise 659'da Çin egemenliğine girmiştir.
~ 6 ~
C) I ve II
E) I, II ve III
İslâmiyet öncesi Türk topluluklarında devlet
“Doğu” ve “Batı” şeklinde ikiye ayrılarak yö­
netilmiş, Batı'da yönetim Yabgu'ya verilmiş­
tir. Ancak Yabgu iç işlerinde serbestken, dış
işlerinde Kağan'a bağlı kalmıştır.
V__________________________________________________________s
^
B) Yalnız III
D) I ve III
Bu durum aşağıdaki yönetim sistem le­
rinden hangisi ile açıklanabilir?
A) Demokratik
B) Monarşi
D) Federatif
|
1-B
2-C
3-A
C) Meşrutî
E) Merkeziyetçi
4-E
5-D
|
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl som \
2 . K ü r ş a d A y a k la n m a s ı ( İ h t i l â l i ) ( 6 3 9 )
% 630-680 yılları arasında 50 yıl esaret dönemi yaşayan Türkler bağımsızlık için isyan
etmişlerdir. Bunlardan en önemlisi 639 tarihli Kürşad Ayaklanm ası'dır.
1.
I.
Türklerin bağımsızlığını hedefleyen bir
ayaklanmadır.
II. Doğu Göktürk Devleti'nin Çin egemenli­
ği altında olduğu dönemde yaşanmıştır.
III. Türklerin İslâmlaşma sürecine önemli
katkı sağlamıştır.
yargılarından hangileri doğrudur?
% 639 yılında gelişen bu bağımsızlık hareketinde, Kürşad ve 39 arkadaşı Çin esaretine
son verm ek için Çin sarayını basmış, ancak çıkan mücadelede isyancıların tümü öl­
dürülmüştür.
O
639'da başlayıp 40 kahraman Türk'ün ölümüyle sonuçlanan Kürşad Ayaklanması,
Türk tarihindeki ilk bağımsızlık mücadelesi olarak bilinmektedir.
A) Yalnız I
% Kürşad İsyanı başarıya ulaşamamışsa da, sonraki süreçte Türklerin bağımsızlık mü­
cadelelerine örnek olması bakımından önemlidir. Nitekim Göktürkler, bu isyandan
sonra Kutluk Kağan'ın önderliğinde bağımsızlık mücadelesi vermiş ve II. Göktürk
(Kutluk) Devleti'ni kurmuşlardır.
D)
2.
3.
Türk tarihinde görülen Kürşad Ayaklan­
ması ile ilgili olarak;
I I . G ö k t ü r k ( K u t l u k ) D e v le t i ( 6 8 2 - 7 4 4 )
% Kutluk Kağan, gizli bir teşkilât kurarak Göktürkleri bağımsızlık mücadelesi için ör­
gütlemiş ve isyan bağımsızlıkla sonuçlanmıştır. Böylece II. Göktürk (Kutluk) Devleti
başkent Ötüken olmak üzere Kutluk Kağan tarafından kurulmuştur.
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Göktürk Devleti’ni yeniden kurduğu için
“ İlteriş” unvanını alan ve yaptığı 46 sefer­
le Çin’i baskı altında tutan Göktürk haka­
nı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kül Tigin
B) Bumin Kağan
C) Mukan Kağan
D) Kutluk Kağan
E) Bilge Kağan
O
Kutluk Kağan devleti tekrar kurduğu için İlteriş (derleyen, toplayan) unvanı almıştır.
% Kutluk Kağan yaptığı 46 seferle Çin'i baskı altında tutmuş, bu durumun devlete ge­
rek siyasî gerekse ekonomik anlamda önemli getirileri olmuştur.
3.
% Kutluk Kağan, ayrıca danışman olarak Vezir Tonyukuk'u seçmiş, ordu ve diplomasi
ile ilgili işlerini ona bırakmıştır.
O
I.
Yazıyı ilk kez kullanan Türk devletidir.
II.
İlk Türk alfabesini oluşturmuşlardır.
III. Manihaizm dinini benimsemişlerdir.
IV. Ordu ve devlet sisteminin temellerini
atmışlardır.
Vezir Tonyukuk Türk tarihinin ilk veziri olarak kabul edilmektedir.
V.
%
İlk kez matbaayı kullanmışlardır.
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri
Göktürklere ait özellikler arasındadır?
Göktürk Devleti'nde Bilge Kağan devri ise en parlak dönemdir.
% Dönemin en önemli gelişmelerinden biri 720 tarihli Şantan Savaşı'dır. Bu savaşta
Bilge Kağan Çin ordusu ve ittifakını dağıtmıştır.
A) I ve II
B) I ve IV
D) III ve V
C) II ve III
E) II, IV ve V
% Devletin Bilge Kağan dönemindeki üstünlüğü Kül Tigin zamanında devam etse de,
743 yılında Karluklar, Basmiller ve Uygurlar birleşip Kutluk Devleti'ni yıkmışlardır.
4.
G ö k t ü r k le r in T ü r k T a r ih in d e k i Y e r i v e Ö n e m i
4
% Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
% Yazıyı ilk kez kullanan Türk devletidir.
% İlk Türk alfabesini (Göktürk/Orhon Alfabesi) oluşturmuşlardır.
% Türklere ait ilk Türkçe yazılı belgeleri (Orhun Kitabeleri) bırakmışlardır.
Göktürklerin aşağıda verilen özelliklerin­
den hangisi, onların ulusçu bir devlet an­
layışına sahip olduğunu kanıtlar nitelik­
tedir?
A) Doğu-Batı olmak üzere iki koldan yöne­
tilmişlerdir.
% Çin, Bizans ve Sasanilerle ticarî ilişkilerde bulunmuşlardır.
B) Orta Asya'da devlet kurmuşlardır.
C) Hükümdarları, komşu ülke hanedanlık­
larıyla akrabalık kurmuştur.
% Ergenekon ve Bozkurt Destanları en önemli sözlü edebiyat eserleridir.
D) Çin, Bizans ve Sasanilerle ticarî ilişkiler­
de bulunmuşlardır.
% Türklerde devlet ve millet olma bilincini geliştirmişlerdir.
E) Kendilerine özgü bir alfabe oluşturmuş­
lardır.
O
Göktürklerin adında "Türk" kelimesinin olması, kendilerine özgü bir alfabe oluştur­
maları ve Çin'e karşı bağımsızlık mücadelesi vermeleri, onların ulusçu (milliyetçi) bir
devlet niteliği taşıdıklarını kanıtlamaktadır.
1-C
2-D
3-A
4-E
~ 7 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
E.
U y g u r D e v le t i ( 7 4 4 - 8 4 0 )
% Devletin kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan'dır.
1.
İlk Türk devletleriyle ilgili olarak;
% Karluk ve Basmillerle birleşip, Göktürk Devleti'ne son vererek kendi devletlerini
kurmuşlardır.
I.
Avrupa'da devlet kurmuşlardır.
II.
Manihaizm'i kabul etmişlerdir.
% Merkezleri Ötüken'dir. Ancak daha sonra Ordu Balıg (Karabalgasun) olmuştur.
III. Kendilerine özgü 14-18 harfli bir alfabe
oluşturmuşlardır.
% Kutluk Bilge Kül Kağan'ın ölümü üzerine yerine oğlu Moyen-Çur geçmiştir. Bu dö­
nemin en önemli olayı, Araplarla Çinliler arasındaki 751 Talas Savaşı'dır.
IV. Orduyu onluk sisteme göre ilk kez dü­
zenlemişlerdir.
V. İlk kez matbaayı kullanmışlardır.
% Bögü Kağan dönemi devletin en parlak ve en zengin dönemidir. Nitekim büyük sa­
raylar bu dönemde inşa edilmiştir.
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri
Uygurlara ilişkindir?
% Bu dönemde eti yasaklayan Manihaizm ile savaşmayı yasaklayan Budizm dinleri­
nin etkisiyle göçebe yaşam tarzının yerini "yerleşik hayat" almaya başlamıştır.
A)
I ve III
B) I ve V
D) II, III ve V
% Uygurlar Manihaizm'in etkisiyle hükümdarlarına "Ay Tengri" unvanı vermişlerdir.
C) IV ve V
E) III, IV ve V
% 840'ta Kırgızlar tarafından yıkılan devlet, Sarı Uygurlar ve Turfan Uygurları olmak
üzere ikiye ayrılmıştır.
% Turfan Uygurları Moğolların bünyesinde önemli görevlere gelmiş, ayrıca bu toplu­
luğun Türk kültüründen etkilenmesine olanak sağlamışlardır.
2.
Uygur Devleti ile ilgili olarak aşağıda ve­
rilen bilgilerden hangisi doğru değildir?
A) Göçebe yaşamı terk edip, yerleşik ha­
yata geçen ilk Türk devletidir.
1 . M a n ih a i z m v e B u d iz m D i n l e r in i n U y g u r la r Ü z e r in d e k i E t k il e r i
B) Kendilerine özgü bir alfabe oluşturmuş­
lardır.
% Savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir.
% Hayvancılık önemini kaybetmeye başlamış, tarım a yönelmişlerdir.
C) Ciltçilik, fresk ve minyatür sanatının ilk
örneklerini vermişlerdir.
% Ticaret gelişmiş, bilim ve sanatla uğraşmaya başlamışlardır.
D) İlk kez kâğıt ve matbaayı kullanmışlar­
dır.
% Halkın yeni dinlerini öğrenmesi için çok sayıda kitap yazmışlar ve bu kitapların bası­
mında bir anlamda matbaanın temeli sayılabilecek kalıplar kullanmışlardır.
E) Türk boylarını ilk kez tek bir çatı altında
toplayan Türk devletidir.
% Çin kültürü ve dininin etkisi altına girmişlerdir.
% Gittikçe zayıflamışlar ve iç karışıklığa sürüklenmişlerdir.
3.
2 . U y g u r la r ın T ü r k T a r i h i n d e k i Y e r i v e Ö n e m i
Hukuk kurallarını yazılı hale getiren ilk
Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hazarlar
B) Hunlar
D) Avarlar
% Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
C) Uygurlar
E) Göktürkler
% Türk tarihinin ilk şehirlerini kurmuşlardır. (Beşbalık, Ordubalık, Turfan...)
% Kâğıt ve matbaayı kullanan ilk Türk devletidir. (hareketli ya da tahtadan harfler)
% Manihaizm inancındaki bazı terim leri Türkçeye çevirmişlerdir. (Bu durum, Uygurla­
rın ulusçu bir yapıya sahip olduğunu kanıtlamaktadır.)
Türk tarihinde ilk kez kütüphane oluştu­
ran topluluk aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kıpçaklar
% M im arî eserler (tapınak, saray, ev vb.) bırakan ilk Türk devletidir.
B) Uygurlar
D) Bulgarlar
C) Hunlar
E) Macarlar
% Töreyi yazılı hale getiren ve yazılı hukuk kuralları oluşturan ilk Türk devletidir.
% Ciltçilik, fresk ve minyatür sanatının ilk örneklerini vermişlerdir.
% Gök Tanrı inancını terk eden ilk Türk devletidir.
5.
% İlk kez kütüphane kuran Türk devletidir.
% Altay dil grubundan Hakanîye lehçesiyle konuşan Uygurlar, kendilerine özgü 14-18
harfli bir alfabe (Uygur Alfabesi) oluşturmuşlardır.
\
O
Uygur Alfabesi "Soğd Alfabesi"nden etkilenilerek hazırlanmıştır.
Uygurların;
I. Gök Tanrı inancını terk etmeleri,
II. kendilerine ait bir alfabe oluşturmaları,
III. tapınak mimarîsine önem vermeleri
özelliklerinden hangilerine kendinden
önceki Türk devletlerinde rastlanmaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
% Karabalgasun, Sine-Uşi, Moyen-çur ve Bugut yazıtlarını bırakmışlardır.
C) I ve II
E) I, II ve III
% Mimarîde Türk üçgeni tarzını ortaya çıkarmışlardır.
% Orta Oyunu ile Türk tiyatrosunun ilk örneklerini verm işlerdir.
~ 8 ~
1-D
2-E
3-C
4-B
5-D
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl soru ı
3 . T ü r k l e r i n Y e r l e ş i k Y a ş a m a G e ç m e s in i n K e s in K a n ı t la r ı
% Tarımsal faaliyetler
% Sulama kanalları
I. silah ve at koşum takımı imal etmeleri,
II. çeşitli mimarî eserler oluşturmaları,
III. ticaret ve madencilikle uğraşmaları
% Su değirmenleri
% Tarım aletleri (saban, çapa, orak, tırpan vb.)
% Tohumluk buğday ambarları
İslâmiyet’ten önce Türklerin yukarıdaki
uğraşlarından hangileri yerleşik hayata
geçtiklerinin kesin bir kanıtıdır?
% Halktan toprak, konut veya ürün vergisi alınması
% M im arî eserler (saray, sur, tapınak, ev vb.)
A) Yalnız I
% Matbaa kullanılması
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Kitap ya da arşiv belgeleri
% Fresk (duvar süsleme), Vitray (cam süsleme), minyatür vb. süsleme sanatları
/ ' T ------------------------------------------------------------------------------------------' D İK K A T !
Değerli adaylar, yukarıda yerleşik hayatın kesin kanıtları bir liste halinde verilmiştir.
Burada dikkat edilmesi gereken temel nokta, eğer herhangi bir faaliyet ya da malzeme
göçebe toplumlarda da görülebiliyorsa, bu unsurların yerleşik hayatın kanıtı olama­
yacağıdır. Örneğin; at koşum takımları, süs eşyaları, tahıl saklama kapları, tahıl öğüt­
me taşları, heykel, mezar taşı, kemik, ticaret, madencilik, dokumacılık gibi faaliyet ve
malzemeler göçebe toplumlarda da olabileceği için yerleşik hayata kanıt olamaz.
2.
İslâmiyet’ten önce Türklerin;
I.
II.
dokumacılık yapmaları,
“imge” adı verilen mesken, toprak ve
hayvan vergisi almaları,
III. tarımda sulama kanalları yapmaları
uğraşlarından hangileri yerleşik hayata
geçtiklerinin kesin bir kanıtı değildir?
V. DİĞER TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
A . A v a r l a r ( A p a r l a r / J u a n J u a n la r )
% İsimleri Çin kaynaklarında "Juan-Juan" olarak geçmektedir.
% Orta Asya'da bir devlet kurmuşlarsa da, Göktürkler bu devlete son vermiştir.
% Balkanlara göç eden Avarlar, Bayan Han önderliğinde Orta Avrupa'da ikinci kez bir
devlet kurmuşlardır.
O
3.
İstanbul'u kuşatan (626'da) ve Hıristiyanlığı kabul eden ilk Türk topluluğu Avarlardır.
% Slav topluluklarını devlet yönetimi ve millî bilinç yönünden etkilemişlerdir.
% Hıristiyanlığı benimseyen Avarlar zamanla asimile olup kimliklerini yitirmişlerdir.
Çin kaynaklarında, kendilerinden “Juan
Juan” ismiyle bahsedilen, Orta A sya’dan
Balkanlara göç ederek Bayan Han önder­
liğinde Orta Avrupa’da bir devlet kuran
ve 626’da Sasanilerle birlikte İstanbul’u
ilk kuşatan Türk devleti aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Hunlar
% Ayrıca Avarlar, üzengiyi ve süvari kılıcını Avrupa'ya tanıtan ilk devlettir.
B) Macarlar
D) Bulgarlar
C) Avarlar
E) Kıpçaklar
B . K a r lu k la r
% İslâm iyet'i kabul eden ilk Türk topluluğudur.
% Kutluk (II. Göktürk) Devleti'nin yıkılmasında etkili olmuşlardır.
% Türgişlerin siyasî varlıklarına son verm işlerdir.
İslâmiyet’i kabul eden ijk Türk topluluğu
aşağıdakilerden hangisidir?
% Moğollara (Cengiz Han)'a itaat eden ilk M üslüman Türk topluluğudur.
A) Kırgızlar
B) Kimekler
D) Karluklar
% İlk Müslüman Türk Devleti olan Karahanlıların kurulmasında etkili olmuşlardır.
C) Türgişler
E) Göktürkler
% Talas Savaşı'nda Müslüman Arapları desteklemişler ve Orta Asya'nın Çinlileşmesini
engelleyerek İslâmiyet'in yayılmasını kolaylaştırmışlardır.
C . K ır g ız la r
% Orta Asya'da egemenlik kuran son Türk boyu Kırgızlardır.
% Uygurlara isyan ederek bağımsızlıklarını ilân etmişlerdir.
% Moğolların hâkimiyeti altına girip, Cengiz Han'a itaat eden ilk Türk topluluğudur.
5.
Dünyanın en uzun destanı olarak bilinen
“ Manas Destanı” , aşağıdaki Türk toplu­
luklarından hangisine aittir?
A) Uygurlar
B) Kırgızlar
D) Peçenekler
C) Ak Hunlar
E) Bulgarlar
% Dünyanın en uzun destanı olan (400 bin mısra) Manas Destanı'nı oluşturmuşlardır.
% Kırgızlara ait Yenisey Yazıtları önemlidir.
% Günümüz Kırgızistan Devleti 1991'de kurulmuş olup, başkenti Bişkek'tir.
1-B
2-A
3-C
4-D
5-B
~ 9 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
D . H a z a r la r
% Orta Avrupa ve Kafkaslarda egemenlik kurmuşlardır.
1.
% Hz. Osman döneminde İslâm ordularıyla savaşan ilk devlettir.
% Kafkasya'da ve Karadeniz'in kuzeyinde İslâmiyet'in yayılmasını engellemişlerdir.
Türk tarihinde ilk kez “ Tek Tanrılı” inanç
sistemini benimseyen ve İbraniler dışın­
da “Musevîlik” dinini kabul eden tek Türk
topluluğu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Türgişler
% İbraniler (Yahudiler) dışında M usevîliği kabul eden tek topluluktur. Bu nedenle Tek
Tanrılı inanç sistemini benimseyen ilk Türk devletidir.
B) Macarlar
D) Peçenekler
C) Avarlar
E) Hazarlar
% Hazarlar aynı zamanda paralı ordu kuran ilk Türk devletidir.
% İpek Yolu'nun güvenliğini sağlamaları, "Pan-Hazaria (Hazar Barışı)" adı ile bilinen
dönemi başlatmıştır.
E . P e ç e n e k le r
2.
Peçeneklerle ilgili olarak aşağıda verilen
bilgilerden hangisi doğrudur?
% Karadeniz'in kuzeyinden batıya göç edip Balkanlar'a yerleşmişlerdir.
A) Memlûk ordusunda görev almışlardır.
% Özellikle Rusların Karadeniz'e inmelerini engellemişlerdir.
B) Türk boylarını ilk kez tek bir çatı altında
toplamışlardır.
% Bizans ordusunda paralı asker olarak görev yapmışlardır.
C) Bizans ordusundan Selçuklu ordusuna
geçerek Malazgirt Savaşı'nın kazanıl­
masında etkili olmuşlardır.
D) Kendilerine özgü bir alfabe oluşturmuş­
lardır.
% Daha sonra Büyük Selçuklu ordusuna geçen Peçenekler, 1071 M alazgirt Savaşı'nın
kazanılmasında etkili olmuşlardır.
% Hıristiyanlığı benimseyen devlet Kıpçaklar (Kumanlar) tarafından yıkılmıştır.
E) Asya Hun Devleti'ne bağlı olarak yaşa­
mışlardır.
F . O ğ u z la r ( U z la r )
% Oğuz, kelime olarak "boy" ve "kabile" anlamına gelmektedir.
% Oğuzlar (Uzlar) en kalabalık Türk boyudur. (24 boy)
% Bizanslılar Oğuz Türklerine "Uz" adını verm iştir.
% Avrupa'ya giden Oğuz boyları millî benliklerini kaybetmiş ve Bizans ordusunda pa­
ralı asker olarak görev yapmışlardır.
% X. yüzyılın sonlarına doğru İslâm iyet'i kabul etmişlerdir.
% Oğuzlar, Selçuklu ve Osmanlı gibi devletlerin kuruluşunda da etkili olmuştur.
3.
864 yılında Hıristiyanlığı resmî din olarak
kabul eden ve Türk tarihinde “Han” unva­
nını değiştirip ilk kez “Çar” unvanını kul­
lanan Türk devleti aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) Tuna Bulgarları
B) Turfan Uygurları
C) İtil Bulgarları
D) Avrupa Hunları
E) Kansu Uygurları
G . S ib ir le r (S a b ir le r )
% Sabir adı, Türkçe "sapan" demek olup "yol değiştiren" anlamına gelmektedir.
% Sibirya ve Kafkas coğrafyasında yaşamışlar, bir kısmı Avrupa'ya göç etmiştir.
% Sasanilerle birleşip Bizans'a karşı mücadele etmişlerdir.
% Avrupa Hunları'ndan sonra Anadolu'ya akınlar yapan Türk topluluğudur.
% Bugünkü Sibirya adı Sabir Türklerinden gelmektedir.
Türk boyları içinde en kalabalık olanıdır.
H . B u lg a r la r
% Bulgar kelimesi "karışm ak" anlamına gelmektedir.
Bizans kaynaklarında “Uzlar” adı ile geç­
mektedir.
• X. yüzyılın sonlarında İslâmiyet'i kabul et­
mişlerdir.
% Avarlardan sonra İstanbul'u kuşatan ikinci Türk topluluğudur.
Yukarıdaki özellikler aşağıdaki Türk dev­
letlerinden hangisiyle ilgilidir?
% Tuna Bulgar Devleti ve İtil (Volga) Bulgar Devleti olarak ikiye ayrılmaktadır.
A) Sibirler
% Tuna Bulgarları 864'te Hıristiyanlığı resmî din olarak kabul etmiş, Türk tarihinde ilk
kez "Han" unvanını değiştirip yerine "Çar" unvanını kullanmışlardır.
% İtil Bulgarları ise İslâm iyet'i kabul etmiştir. Bu nedenle Avrupa'daki Türk-İslâm kül­
türünün ilk tem silcileri sayılırlar.
~ 10 ~
B) Hazarlar
D) Kırgızlar
1-E
2-C
C) Oğuzlar
E) Türgişler
3-A
4-C
KPSS / Tarihin Pusulası
İ.
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl soru ı
M a c a r la r
% IX. yüzyılın sonlarında M acaristan'da egemenlik kurmuşlardır.
% Hıristiyanlığı resm î din olarak kabul etm işler, millî benliklerini yitirm işlerdir.
• Hıristiyanlığı resmî din olarak kabul etmiş­
lerdir.
% Bu tarihten itibaren kabile birliğine dayalı siyasî yapıdan çıkıp, krallık sistem ine da­
yalı bir yönetim biçimini benimsemişlerdir.
• Krallık sistemine dayalı bir yönetim anla­
yışını benimsemişlerdir.
% Almanların ilerlemesini durdurup, Balkanların Almanlaşmasını engellemişlerdir.
• Türk kültürü, dili ve tarihine ait ilk araştır­
maları yapmışlardır.
% Türk kültürü, dili ve tarihine ait ilk araştırm aları başlatan topluluktur.
O
Yukarıdaki özellikler aşağıdaki Türk dev­
letlerinden hangisiyle ilgilidir?
Dünyadaki ilk Türkoloji Enstitüsü'nü 1870'te Budapeşte'de Macarlar açmıştır.
A)
Bulgarlar
B) Macarlar
D) Kırgızlar
J.
C) Türgişler
E) Kimekler
T ü r g i ş l e r ( T ü r g e ş le r )
% Orta Asya'da egemenlik kurmuşlardır.
% Bilinen ilk hükümdarları Baga Tarkan'dır.
2.
% İlk kez para bastıran Türk devletidir. (ilk madeni para: "Yarm ak")
O Baga Tarkan kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarıdır.
Türk tarihinde kendi adına para bastıran
ilk Türk hükümdarı aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) Baga Tarkan
B) Sulu Kağan
C) Mete Han
D) Bilge Kağan
E) Kutluk Bilge Kül Kağan
% Uygurlardan sonra yerleşik hayata geçen ikinci Türk topluluğudur.
% Sulu Kağan döneminde Müslümanlara karşı en çok direnen topluluk olmuşlardır.
% Orta Asya'da İslâmiyet'in yayılmasını engellemişlerdir.
% Siyasî karışıklıklardan dolayı önce ikiye ayrılan devlet, Karluklar tarafından 766'da
yıkılmıştır.
3.
Rusların “İgor” destanına konu olan Türk
devleti aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kıpçaklar
K . K ıp ç a k la r (K u m a n la r )
B) Kırgızlar
D) Hazarlar
C) İskitler
E) Eftalitler
% Kıpçakların sarı saçlı, mavi ya da yeşil gözlü oldukları bilinir. Bu yüzden Türk boyları
içinde en yakışıklı olanı olarak kabul edilirler.
% Karadeniz'in Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır.
% Ruslarla yaptıkları mücadeleler "İgor Destanı"na, Oğuzlarla yaptıkları savaşlar ise
"Dede Korkut Hikâyeleri"ne konu olmuştur.
• Oğuzlarla yaptıkları savaşlar Dede Korkut
Hikâyeleri'ne konu olmuştur.
% XIII. yüzyılda durumlarını koruyamamışlar ve bir kısmı Moğollara karışmış, bir kısmı
da Altın Orda Devleti'nin egemenliğine girmiştir.
O
• Codex Cumanicus adıyla iki ciltlik sözlük
hazırlamışlardır.
• Karadeniz'in Türkleşmesinde önemli rol
oynamışlardır.
Kıpçakların "Codex Cumanicus" adıyla iki ciltlik sözlükleri vardır. Eserin özgün metni
İtalya-Venedik'teki San Marko Kütüphanesi'ndedir.
Yukarıdaki özellikler aşağıdaki Türk dev­
letlerinden hangisiyle ilgilidir?
A) Macarlar
B) Kimekler
D) Sabirler
L . A k H u n la r ( E f t a l i t l e r )
C) Başkırtlar
E) Kıpçaklar
% Çin baskısından kurtulmak isteyen Hunların bir bölümü, Hindistan'ın kuzeyine göç
edip Ak Hun Devleti'ni kurmuşlardır.
% 480 yılında İran'da çıkan Mazdek İsyanı'nın bastırılmasında etkili olmuşlardır.
% Göktürkler, İpek Yolu hâkimiyetini sağlamak için Sasanilerle birlikte bu devlete son
vermiştir.
M .K i m e k l e r ( Y e m e k l e r )
5.
“Eftalitler” adıyla da bilinen, 567’de Gök­
türkler tarafından yıkıldıktan sonra top­
rakları Göktürkler ile Sasaniler arasında
paylaşılan devlet aşağıdakilerden hangi­
sidir?
A) Kırgızlar
B) Sabirler
C) Akhunlar
% İrtiş Irmağı kıyıları ile Altay Dağları arasında, VII. yüzyılda çeşitli boylarla birlikte
yaşamış olan bir Türk topluluğudur.
% VIII. yüzyıla kadar Göktürk egemenliğinde yaşayan Kimekler, bu devletin yıkılması
ile bağımsız olmuş, XI. yüzyılda ise Kıpçakların egemenliğine girmişlerdir.
D) Karluklar
1-B
2-A
E) Kimekler
3-A
4-E
5-C
~ 11 ~
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru <
N . B a ş k ır t la r ( B a ş k u r t la r )
% Güney ve Orta Ural Dağları'nın iki yanında bulunan bozkır ve ormanlık alanda IV.
yüzyıldan XII. yüzyıla kadar yaşamışlardır.
1
% XII. yüzyıla kadar eski dinlerini koruyabilen Başkırtlar, Altın Orda egemenliğinde İs­
lâmiyet'i kabul etmiştir. XVII. yüzyıldan itibaren Rus nüfuzu altına girmişlerdir.
Aşağıdakilerden hangisi, Türk devletleri­
nin kısa zamanda yıkılışında etkili olan
faktörlerden biri değildir?
A) Gök Tanrı inancını benimsemeleri
B) Kut anlayışının olumsuz etkileri
C) Yönetimde hanedanın erkek üyelerinin
söz sahibi olması
T ü rk D e vle tle ri'n in Yık ılışın d a Etkili Olan Fa ktö rle r
D) İkili yönetim sisteminin uygulanması
----------------------------
E) Boylar arasındaki siyasî mücadeleler
★
Yönetimde hanedanın erkek üyelerinin söz sahibi olması
★
İkili yönetim teşkilâtının bölünmeye sebep olması
★
Boylar arasındaki siyasî mücadeleler
★
Veraset sisteminden kaynaklı taht kavgaları
★
Kut anlayışının olumsuz etkileri
★
Dış güçlerin baskısı ve hileleri (Çin'in böl-parçala-yönet politikası ve entrikaları)
2.
I. han,
II. kağan,
III. sultan
Yukarıdakilerden hangileri İslâmiyet ön­
cesi Türk devletlerinde hükümdarlık un­
vanı olarak kullanılmamıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
VI. İSLÂMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ'NDE KÜLTÜR VE
MEDENİYET
A.
1.
D E V L E T Y Ö N E T İM İ
3.
H üküm dar
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde;
I.
yay,
II.
tuğ
% Eski Türk devletlerinde boyların bir araya gelmesiyle devlet (İl/El) oluşmuştur.
III. örgin (taht)
% Devlet, hükümdar tarafından töreye uygun bir şekilde yönetilm iştir. Bu durum hü­
kümdarın yetkilerinin töre ile sınırlandırıldığını göstermektedir.
unsurlarından hangileri hükümdarlık alâ­
meti olarak kullanılmıştır?
% Hükümdarlar çeşitli unvan ve semboller (alâmetler) kullanmışlardır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
Hüküm darlık Unvanları
vH üküm darlık Sembolleri (Alâm etleri)/
-------------------V -------------------
Y
S
* Hakan
* Tanhu
■
* Otağ (Çadır)
"
* Taht (Örgin)
* Han
* Şanyü
* Unvan Alma
* Nevbet (Davul)
* Kağan
* İlteriş
* Kotuz(Sorguç)
* Sancak
* İlteber
* İdikut
* Yay
* Tuğ
N
4.
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde hüküm­
dara, devleti yönetme yetkisinin Tanrı tara­
fından verildiğine inanılmıştır.
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde görü­
len bu anlayışa ne ad verilm iştir?
A) Kotuz
V
B) Tuğ
D) Kut
O
C) Tigin
E) Toygun
Bağımsızlık sembollerinden Tuğ aynı zamanda bayrak yerine de kullanılırdı. Bununla
birlikte ok hükümdarlık sembolü değildir. Sadece bağlılığı göstermektedir.
5.
2.
C) I ve II
E) I, II ve III
K u t A n la y ış ı
% İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde hükümdara, devleti yönetme yetkisinin Tanrı
tarafından verildiğine inanılmıştır. Bu anlayışa "Kut A nlayışı" denilmektedir.
Aşağıdakilerden hangisi, İslâmiyet önce­
si Türk devletlerinde görülen hükümdar­
lık alâmetlerinden biri değildir?
A) Taht
B) Hil’ât
D) Nevbet
C) Sancak
E) Otağ
% Kut anlayışı sayesinde hükümdar mutlak otoritesini artırmıştır.
% Kut anlayışında; bu yetkinin babadan oğula kan bağı ile geçtiği kabul edilmiş, bu
düşünce de taht kavgalarına ve bölünmelere yol açmıştır.
~ 12 ~
1-A
2-C
3-E
4-D
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
% İslâm öncesi Türk devletlerinde "sosyal devlet" anlayışının olduğu görülmektedir.
Bu durumu hükümdarın görevlerinden anlıyoruz.
1.
% Hükümdarın başlıca görevleri şunlardı:
A Orduya komuta etmek
A Töreyi uygulamak
A Adaleti sağlamak
A Toy düzenlemek
I. orduya komuta etmek,
II. toy düzenlemek,
III. suçluları yargılamak
A Huzur ve refahı sağlamak
3.
İslâmiyet öncesi Türklerde;
unsurlarından hangileri hükümdarların
görevleri arasında yer alır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
V e r a s e t (E g e m e n lik ) A n la y ış ı
% Bu anlayışa göre ülke, hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılıyordu. (Üleş Sistemi)
% İlk Türk devletlerinde düzenli bir veraset anlayışı görülmemiş, bu sitem sağlam bir
temele dayanmamıştır. Nitekim veraset sistemi; ülkede siyasî otoriteyi sarsmış,
taht kavgalarını ortaya çıkarmış ve beraberinde kısa sürede yıkılmaları getirmiştir.
4.
2.
I. veraset sistemi,
II. ikili teşkilât,
III. kurultay
İ k i l i Y ö n e t im T e ş k i lâ t ı
Yukarıdakilerden hangileri İslâmiyet ön­
cesi Türk devletlerinde devlet yönetimi
ile ilgilidir?
% Türklerde ilk devlet teşkilâtı, Asya Hun Devleti hükümdarı M ete Han zamanında
oluşturulmuştur.
A) Yalnız I
% Bu teşkilâtlanmaya göre, ülke doğu ve batı (ya da sağ-sol) şeklinde ikiye ayrılarak
yönetilm iştir. Bu yönetim sistemine İkili Teşkilât adı verilm iştir.
% İkili yönetim teşkilâtında; ülkenin doğusunda Kağan, batısında ise Yabgu unvanı ile
hükümdarı n kardeşi bulunurdu. Yabgu iç işlerinde serbest, d ış iş lerinde ise doğuda
bulunan kağana bağlıydı.
O
B) Yalnız II
D) II ve III
3.
Bu durum, yönetimde merkeziyetçiliğin güçlü olmadığını, ülkede "federal bir yöne­
tim" anlayışının olduğunu göstermektedir.
İslâmiyet öncesi Türk topluluklarında Kurultay'ın savaş, barış gibi önemli konularda al­
dığı kararlar hükümdarı bağlamazdı.
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde görü­
len bu durum kurultayın aşağıdakilerden
en çok hangisine benzediğini göstermek­
tedir?
A) Danışma Meclisi
5.
C) I ve II
E) I, II ve III
K u r u lt a y (T o y / K e n g e ş )
C)
% Türk devletlerinde siyasî, askerî ve ekonomik kararların alındığı, her türlü devlet
işinin görüşülüp karara bağlandığı meclise Kurultay (Toy/Kengeş) adı verilm iştir.
% İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde son söz hüküm dara ait olduğundan, kurultay
sadece bir "Danışma M eclisi" özelliğine sahiptir. Kurultay, hükümdarın kararlarını
sadece sorgulayabilir ve tartışabilirdi. Ancak yetkilerini sınırlandıram azdı. Nitekim
hükümdarlar bazı dönemlerde Kurultay kararlarına uymamıştır.
B) Ulusal Meclis
Meclis Hükümeti
D) Kurucu Meclis
E) Olağanüstü Meclis
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde her
türlü devlet işlerinin görüşülüp karara
bağlandığı kurum aşağıdakilerden han­
gisidir?
% Kurultaya katılma hakkı olanlara ise Toygun denilmiştir.
A) Divan
B) Otağ
C) Kengeş
D) Kurgan
E) Balbal
Kağan
5.
Hatun
(Katun)
I K u ru lta y I i n .
^ — I Ü yeleri I— ^
Boy
Beyleri
Hanedan
Üyeleri
I. kağan,
II. kam,
III. yabgu
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde, yu­
karıdakilerden hangilerinin “ Kurultay”a
katılma hakkı vardı?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
O
Kurultay üyeleri içerisinde din adamlarının yer almaması, İslâm öncesi Türk devletle­
rinde teokratik (dinsel) yönetim anlayışının olmadığını göstermektedir.
1-D
2-E
C) I ve II
E) I, II ve III
3-A
4-C
5-D
~ 13 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
'İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
6.
H a t u n [ K a t u n ] v e T ig in
% İslâm öncesi Türk devletlerinde hükümdarın eşine Hatun ya da Katun denirdi.
% Hatun (Katun)'un Kurultay'a katılma yetkisi vardı.
1. Aşağıdakilerden hangisi, İslâmiyet önce­
si Türk devletlerinde hükümdarın erkek
çocuklarına verilen addır?
% Hatun, hükümdar sefere gittiği zaman devleti hükümdar adına yönetirdi.
A) Apa
B) Tigin
D) İdikut
O
C) Katun
E) Yabgu
Bu durum kadının devlet yönetiminde söz sahibi olduğunu açıkça göstermektedir.
% İlk Türk devletlerinde hükümdarın erkek çocuklarına ise Tigin adı verilirdi. Tiginleri
devlet yönetimi konusunda yetiştiren eğitmenlere de Atam an (İnal/İnanç) denirdi.
7.
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde, dev­
letin her türlü yazışmalarını yapan görev­
liye ne ad veriliyordu?
B o y l a r B ir liğ i F e d e r a s y o n u
% İslâmiyet öncesi Türk devletleri genellikle boyların birleşmesinden oluşmuştur.
A) Agılıg
% Boyların bir araya gelmesiyle oluşan bu sistemde her boyun bir beyi vardır.
B) Yarlığ
D) Toygun
C) Buyruk
E) Bitikçi
% Boy beyleri içişlerinde serbest, dışişlerinde ise merkeze bağlıdır. (Federatif Yapı)
Ü lke Y ö n etim i İle İlgili Bazı K avra m la r
---------------------V ' -------------------★ Agılıg
: Hazine görevlisi
★ Apa
: Sivil yönetici
★ Aygucı
: Vezir
★ Ayuki
: Hükümet
★
Balık
: Şehir
★
Bitikçi/Tamgacı
: Devlet yazışmalarını yapan görevli
★
Buyruk
: Bakan
★
İç Buyruk
: Saray memuru
★
İl/El
: Devlet
★
Kurultay (Toy - Kengeş) : Meclis (Danışma Meclisi)
★
Kut
: Hükümdarlık yetkisini Tanrı'nın verdiğine inanılması
★
Şad
: Taşrada görevli hanedan üyesi (vali)
★ Toygun
: Kurultaya (Meclise) girme hakkı
★ Tudun
: Vali, vergi memuru
★ Yarlığ
: Hükümdarın emri
3.
Aşağıdakilerden hangisi, İslâmiyet önce­
si Türk devletlerinde yönetim ile ilgili bir
kavram değildir?
A) Baksı
D) Şad
4
B) Yabgu
C) Tudun
E) Kengeş
İslâmiyet öncesi Türklerle ilgili olarak,
I.
II.
III.
IV.
börk,
hilâl taktiği,
tarkan,
onlu sistem
gibi kavramlar aşağıda verilen alanlar­
dan hangisiyle ilgilidir?
A) Yönetim
D)
B) Sanat
Din
C) Ordu
E) Hukuk
B . O R D U T E Ş K İL Â T I
% İlk Türk devletlerinin yaşadıkları bölgelerin doğal sınırlarla korunması ve özellikle
dış tehditlerin sürekli var olması, onların askerlik alanında güçlü olmalarında son
derece etkili olmuştur.
% Türk toplumlarında kadın-erkek herkes aynı zamanda birer askerdi. Türklerde bu
anlayışa Ordu-M illet Anlayışı adı verilm iştir. Bu nedenle İslâm öncesi Türk devlet­
lerinde paralı askerlik görülm em iştir.
5.
Türk tarihinde iJk düzenli ordu, aşağıdaki
hükümdarlardan hangisi tarafından ku­
rulmuştur?
% Türk tarihinde ilk düzenli ordu Hun hükümdarı M ete Han tarafından kurulmuştur.
A) Bumin Kağan
% Bu dönemde ayrıca orduda ilk kez "Onlu Sistem " uygulanmıştır.
C)
% Ordu komutanlarına Tarkan, Subaşı, Böri ya da Noyan adı verilm iştir.
% Savaşlarda düşmanın durumunu öğrenmek için "yelm e" adı verilen keşif kolları bu­
lundurulmuş; savaş taktiği olarak ise Turan (H ilâl/Kapan) Taktiği kullanılmıştır. (Bu
savaş taktiğinin İslâmiyet'ten sonraki adı Sahte Ricat (Geri Çekilm e)'tır.)
~ 14 ~
Teoman
E)
1-B
2-E
B) Mete Han
D) Attila
Bilge Kağan
3-A
4-C
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
% Türkler, at unsuru ve savaşçılık özelliklerine bağlı olarak yaşadıkları çağın en güçlü
ordularını kurmuşlardır. Bu yüzden ilk Türk devletlerinde en az değişime uğrayan
alan ordu teşkilâtı (askerlik) olmuştur.
Bu sayfadan nasıl soru ı
1.
% Ordudaki askerlerin giydiği ve genellikle hayvan postundan yapılan başlığa tolga ya
da börk adı verilm iştir.
İslâm öncesi Türk devletlerinde en az de­
ğişime uğrayan ve tarihsel süreçte diğer
toplumların da en çok etkilendikleri alan
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mimarî
% Daha çok ok, yay, mızrak, kılıç, süngü, kalkan, kama, gürz gibi silahları kullanan
Türkler, tarihsel süreçte diğer toplumları da en çok askerî alanda etkilemişlerdir.
B) Askerlik
D)
Hukuk
C) Din
E) Yönetim
C. TO P LU M S A L YA PI
2.
c
İlk Türk devletlerinde toplumsal yapı ile
ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden
hangisi doğru değildir?
A) Çekirdek aile tipi görülür.
İl/E l
(D e vlet)
B) Toplumda kadına da önem verilmiştir.
C) Monogami (tek eşlilik) söz konusudur.
Budun
(M ille t)
İ \ r
Bod
(B o y)
D) Yaylak-kışlak kültürü vardır.
"N
I
IV
E) Toplumda belirgin bir sınıf ayrımı vardır.
Urug
(So y)
h
>
O guş
I
(A ile )
I
V _____________ >
% Eski Türklerde halk (Kün); Oguş (Aile)^ U rug (Soy)^Bod (Boy)^ Budun (Millet) adı
verilen toplumsal bölümlerden oluşuyordu.
3. Aşağıdakilerden hangisi, İslâmiyet önce­
si Türklerde toplumsal yapıyı oluşturan
bölümlerden biri değildir?
A) Oguş
B) Urug
D) Boy
% Çekirdek aile tipinin görüldüğü ve ataerkil (erkek egemen) toplumun ön planda
olduğu Türk toplumunda monogami (tek eşle evlilik) söz konusudur.
C) Budun
E) Kengeş
% Ayrıca kadın, sosyal yaşamda erkeğin yanında yer alabilmiştir. Bu durum kadına
verilen değeri göstermektedir.
% İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde sınıfsal ayrılıklar oluşmamıştır. Bunun başlıca
nedenleri; göçebe yaşam tarzı, ortak m ülkiyet anlayışı ve toprakların devlet malı
sayılm asıdır. Böylece toplumda "soylular sınıfı" ortaya çıkmamıştır.
4.
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde;
• Mimarînin gelişmemesi
• Uzun süreli hapis cezalarının olmaması
• Özel mülkiyetin gelişmemesi
% Eski Türklerde genellikle göçebe (konar-göçer) yaşam tarzı söz konusudur. Bunun
temel sebebi, Orta Asya'nın olumsuz iklim koşullarıdır. (kuraklık-bozkır)
gibi durumlar aşağıdakilerden hangisi ile
en iyi şekilde açıklanabilir?
% Bu yaşam tarzına bağlı olarak toplumlarda yaylak-kışlak kültürü görülmektedir.
A) Göçebe yaşam tarzı
B) Dinî inançları
C) Savaşçı özellikleri
D) Kültürel yapı
E) Bağımsızlıklarına düşkün olmaları
G öçebe Yaşam Tarzın ın Ö zellikleri
★
Temel sebebi olumsuz iklim koşullarıdır.
★
Tarım gelişmemiş, hayvancılık ve ticaret temel geçim kaynakları olmuştur.
★
Özel mülkiyet yoktur. Bu yüzden sınıf farklılığı söz konusu değildir.
★
Savaşçılık özelliğinin gelişmesine etki yapmıştır. (Mücadeleci ruh)
★
Mimarî gelişmemiş, taşınabilir sanat ve çadır kültürü gelişmiştir.
★
Konar-göçerliğin bir sonucu olarak uzun süreli hapis uygulanmamıştır.
durumlarından hangileri göçebe yaşam
tarzının sonuçları arasında yer alır?
★
Yazılı kültür pek gelişmemiştir.
A) Yalnız I
★
Teşkilâtçılık ve örgüt kültürü gelişmiştir.
★
Türk tarihinin bir bütün olarak incelenmesini zorlaştırmıştır.
5.
İslâmiyet öncesi Türk topluluklarında;
I. kut anlayışının benimsenmesi,
II. mimarînin çok fazla gelişmemesi,
III. sınıf farklılığının oluşmaması
D)
1-B
B) Yalnız II
II ve III
2-E
C) I ve II
E) I, II ve III
3-E
4-A
5-D
~ 15 ~
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru <
% İlk Türk devletlerinde dinî ve millî kutlamalara (şölenlere) herkes katılırdı. Toy adı
da verilen bu şölenlerde kurbanlar kesilir, at yarışları düzenlenir ve dans edilirdi.
% Şölenlerde (eğlencelerde) genellikle "Kopuz" adı verilen müzik aleti kullanılmıştır.
Ayrıca "Çavgan" adı verilen ve at üstünde oynanan savaş oyunu da toplum arasın­
da yaygındı.
1.
İlk Türk devletlerinde toplumsal yapı göz
önüne alındığında, temel geçim kaynağı­
nın aşağıdakilerden hangisi olduğu sö y­
lenebilir?
A) Hayvancılık
% Büyük zaferlerin sonunda ya da baharın gelişi üzerine düzenlenen şölenler, toplum
içinde sosyal dayanışmayı da güçlendirmiştir.
C)
B) Tarım
Ticaret
D) Madencilik
Dokumacılık
E)
D.
E K O N O M İK Y A P I
% İlk Türk devletlerinde ekonomik hayatın temeli hayvancılığa dayanıyordu.
% Hayvancılığa bağlı olarak dokum acılık da gelişmiştir. (çadır yapımı gibi)
2.
Aşağıdakilerden hangisi, İslâmiyet önce­
si Türk devletlerinin ihraç ettiği ürünler
arasında gösterilemez?
% Madencilik oldukça gelişmiştir. Ayrıca Çin ile ticarî ilişkiler (hayvan, ipek) gelişmiş,
Uygurlar döneminde bu ilişkiler daha da ilerlemiştir.
A) Deri
% Uygurlarla birlikte yerleşik yaşamdan sonra tarım önem kazanmıştır.
C)
% Türkler diğer devletlere karşı, daha çok ticaret konusunda mücadele verm iştir.
B) Canlı hayvan
Hububat
D) Kösele
E) Dokuma ürünleri
% İpek Yolu ve Kürk Yolu önemli ticaret yollarıdır. İpek Yolu'nda genellikle dokuma
eşyaların, Kürk Yolu'nda ise hayvansal malzem elerin ticareti yapılırdı.
3.
İh ra ç v e İth a l E d ile n Ü r ü n le r
a
İhraç (Dış Satım ) M alları
ı
• Et
• Tarımsal Ürünler
j
• Deri
:
• Canlı Hayvan
\
• Kösele
• Dokuma Ürünleri
• Hayvansal Gıdalar
• Silah
• Madenî Malzemeler
• Hububat
• Giyim Eşyaları
• İpek Kumaş
î
:
\
\
I. tarım ürünleri,
II. hayvansal gıdalar,
III. silah ve madenî eşyalar
İthal (Dış A lım ) M alları
(
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde;
unsurlarından hangileri ekonomide ithal
mallar arasında yer alır?
A) Yalnız I
D)
4
% Türkler, genellikle üzerinde hükümdarın mührü bulunan ipekten bez parçalarını
para yerine kullanmışlardır. Bunlara Kamdu ya da Böz adı verilm iştir.
B) Yalnız II
I ve II
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinin para
yerine kullandıkları ve üzerinde genellik­
le hükümdarın mührü bulunan ipekten
bez parçalarına ne ad veriliyordu?
A) Ongun
C)
B) Kamdu
Kopuz
D) Çevgan
E)
E.
C) Yalnız III
E) II ve III
Yelme
D İN V E İN A N IŞ
% İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde din ve inanış toplumun sadece sosyal yaşamını
şekillendirmiş, devlet işlerine karıştırılm am ıştır. Bu yüzden devletler teokratik bir
nitelik göstermez.
% Eski Türklerde çok tanrılı bir inanç sistemi vardı. Bunlar;
1.
G ö k T a n rı İn a n c ı (T e n g ric ilik )
% İslâm öncesi Türk devletlerinde en yaygın inançtır.
5.
İlk Türk devletlerinde din ve inanışın top­
lumun sadece sosyal yaşamını şekillen­
dirmesi ve devlet işlerine karıştırılmama­
sı onların aşağıdaki devlet özelliklerin­
den hangisine sahip olduklarını göster­
mektedir?
A) Demokratik
% Bu inançta Tanrı tektir ve soyuttur.
D)
B) Sosyal
Teokratik
C) Millî
E) Laik
% Tengri kelimesi, günümüz Türkçesi'ndeki "Tanrı" anlamına gelmekte olup, Orhun
Kitabeleri'nde çözülen ilk kelimedir.
% Tanrı insanlara yol gösterir ve onlara hükmeder.
~ 16 ~
1-A
2-C
3-A
4-B
5-E
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
% Kurban kesme geleneği vardır.
% Temizlik önemli bir unsurdur.
% Din adamlarına kam ya da baksı adı verilm iştir.
1.
% Kamların giysilerine ise "m anyak" denmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslâ­
miyet’ten önce sahip oldukları inançlar­
dan biri değildir?
A) Şamanizm
C)
B) Musevîlik
Totemizm
2 . T o te m iz m
D) Budizm
E)
Putperestlik
% En eski inançtır.
% Kutsal olduğu kabul edilen bitki ya da hayvanlara saygıyı ifade eder.
% Kutsal varlıklara "Ongun" denirdi.
% Türklerin kutsal saydığı ve kendisini temsil ettiğine inandığı hayvan kurttur.
2
Aşağıdakilerden hangisi, İslâmiyet önce­
si Türk devletlerinde din adamlarına veri­
len addır?
A) Toygun
3 . Ş a m a n iz m
B) İdig
D)
Kam
C) Yuğ
E) Balbal
% İslâm öncesi Türk devletlerinde en önemli inançlardan birisidir.
% Şamanizm bir din olmayıp, büyü ve sihre dayanan inanç sitemidir.
% Şamanizm'de din adamlarına şaman, kam ya da baksı adı verilm iştir.
3.
I. sav,
II. ongun,
III. kurgan
4 . N a tü riz m (D o ğ a la r K ü ltü - T a b ia t V a r lık la r ın a İn a n m a )
% Dağ, tepe, ırmak, ay, güneş gibi varlıklarda birtakım gizli güçlerin olduğuna inanıl­
masıdır. Bu inanca Natürizm adı verilm ektedir.
Yukarıdakilerden hangileri, İslâmiyet ön­
cesi Türklerde din ve inanç sistemi ile il­
gili kavramlardan biri değildir?
% Doğada olduğu düşünülen bu gizli güçlere idig, yer-su gibi isimler vermişlerdir.
A) Yalnız I
5 . A n im iz m (A t a la r K ü ltü )
D)
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
% Ölmüş büyüklerin (ataların) ruhlarına inanmadır.
% Bu inanca ayrıca Atalar Kültü İnancı da denmektedir.
% Ölmüş büyüklerin ruhlarının yaşayan Türkleri koruyacağına inanmışlardır.
4
^ T ü rklerin Kabul Ettiği Diğer D inler /
İlk Türk devletleriyle ilgili olarak aşağıda
verilen devlet-inanç sistemi eşleştirm ele­
rinden hangisi doğru değildir?
A) Türgişler
Budizm
Hıristiyanlık
Musevîlik
★
Budizm
^ Uygurlar, Türgişler
B) Macarlar
★
Manihaizm
^ Uygurlar
C) Bulgarlar
^ Avarlar, Macarlar, Bulgarlar, Peçenekler, Uzlar, Kumanlar
D) Karluklar
İslâmiyet
E) Uygurlar
Manihaizm
★
H ıristiyanlık
★
M usevîlik
^ Hazarlar
★
İslâm iyet
^ Karluklar, Oğuzlar, İtil Bulgarları
% Türklerde ölen kişinin ardından yas tutulur ve ölüler için "yuğ" adı verilen cenaze
törenleri düzenlenirdi. Bu törenlerde ayrıca "yuğ aşı" denilen ziyafetler verilirdi.
% Ölen kişi eşyalarıyla birlikte "Kurgan" adı verilen mezarlara gömülürdü.
Bu durum "öldükten sonra yaşam inancanın olduğunu açıkça göstermektedir.
O
t
★
{T ü rk le rd e A h re t İnancının K a n ıtla rı}
Cesetlerin mumyalanması
★
Mezarların oda şeklinde yapılması (kurgan)
★
Mezarlara değerli eşyaların ya da bazı hayvanların da gömülmesi
★
Cennet (uçmağ) ve cehennem (tamu) anlayışlarının olması
★
Balbal denilen heykelciklerin mezar taşı olarak dikilmesi
I. şölen düzenlenmesi,
II. ceset mumyalanması,
III. mezarlara değerli eşyaların ya da bazı
hayvanların da gömülmesi
Yukarıdakilerden hangileri, İslâmiyet ön­
cesi Türklerde ölümden sonra yaşam ol­
duğunu kanıtlar niteliktedir?
A) Yalnız I
D)
1-E
B) Yalnız II
I ve II
2-D
C) Yalnız III
E) II ve III
3-A
4-C
5-E
~ 17 ~
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
O
KPSS / Tarihin Pusulası
Isoru {
İslâm öncesi Türk devletlerinde; ölen kişi için yas tutulması ve ölen kişi için merasim
yapılması ölümden sonra yaşam olduğuna kanıt değildir.
• Altay Dağları'nda Pazırık kurganında ele
geçirilen dünyanın en eski halısı
B a z ı Ö n e m li K u rg a n la r
• Kazakistan'da Alma Ata şehri yakınların­
daki Esik kurganında ele geçirilen “Altın
Elbiseli Adam” zırhı
Esik Kurganı:
• MÖ VII. yüzyıla ait olan Kazakistan'da Isık Gölü yakınlarında bulunmuştur.
• Hunlara (bazı kaynaklara göre İskitlere) ait olduğu tahmin edilen bu kurganda
bulunan en önemli eşya Altın Elbiseli Adam Zırhı'dır.
• Bu zırh günümüzde Ermitaj Müzesi'nde (Rusya) sergilenmektedir.
Yukarıda verilen buluntular Türk sanatı­
nın hangi dönemine aittir?
A) Göktürkler
B) Hunlar
D) Karluklar
Pazırık Kurganı:
• Altay Dağları'nda bulunan ve Hunlara (bazı kaynaklara göre İskitlere) ait olduğu
tahmin edilen bu kurganda ise dünyanın en eski halısı olarak kabul edilen Pazırık
Halısı çıkarılmıştır.
• Bu halı da günümüzde Ermitaj Müzesi'nde sergilenmektedir.
2.
D in v e İn a ç S is t e m i İle İlg ili B a z ı K a v r a m la r
A) Kengeş
B) Ongun
C) Kopuz
E) Balbal
: Kurganların çevresine dikilen küçük heykelcikler (mezar taşı)
• Kam
: Din adamı
• Kurgan
: Ölülerin eşyalarıyla birlikte gömüldüğü mezar
• Ongun
: Totem, kutsal olduğuna inanılan nesne ya da hayvan
• Şaman/Baksı
: Din adamı
• Tamu
: Cehennem
• Uçmağ
: Cennet
• Umay
: Tanrıça
• Yuğ
3.
I.
II.
III.
IV.
V.
: Cenaze töreni
Yuğ Aşı
: Cenaze törenlerinde verilen ziyafet
baksı,
toy,
balbal,
umay,
yabgu
Yukarıdakilerden hangileri, İslâmiyet ön­
cesi Türklerde din ve inanç sistemi ile il­
gili kavramlardan biri değildir?
A) I ve IV
F.
E) Kırgızlar
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde kur­
gan adı verilen mezarların başına dikilen
ve ölen kişinin hayattayken öldürdüğü
düşman sayısını temsil eden küçük hey­
kelciklere ne ad veriliyordu?
D) Tamu
Balbal
C) Uygurlar
HUKUK
B) II ve III
D) III ve IV
C) II ve V
E) IV ve V
% İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde siyasal ve sosyal hayat Töre adı verilen yazısız
(sözlü) hukuk kurallarına göre düzenlenmiştir.
% Törenin temeli gelenek ve göreneklerdir.
4
% Hükümdar dâhil herkes bu kurallara uymak zorundaydı.
İslâm öncesi Türk topluluklarında yazısız
hukuk kurallarına ne ad veriliyordu?
A) Sagu
I
j
v
(T ö r e n in K a y n a k la r ı)
r
..
.
Örf, Adet ve
Gelenekler
Kurultayın
Kararları
Kağanın
Em irleri
5.
I. din kuralları,
II. örf ve âdetler,
III. kağanın emirleri
Yukarıdakilerden hangileri, İslâmiyet ön­
cesi Türklerde “töre” nin kaynakları ara­
sında yer almaz?
(K u ta d g u B ilig 'e G ö re T ö r e n in D e ğ iş m e z H ü k ü m le r i)
i
I
Adalet
(Konilik)
Faydalık
(Uzluk)
~ 18 ~
..
C) Koşuk
E) Sav
T
'
ı
....
B) Yuğ
D) Töre
J
Eşitlik
(Tüzlük)
A) Yalnız I
i
İ
İnsanlık
(Kişilik)
i
1-B
2-E
B) Yalnız II
3-C
4-D
C) Yalnız III
5-A |
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl soru ı
Töre hukuku ilk kez Uygurlar tarafından yazılı hale getirilmiştir.
O
1.
% Adalet teşkilâtında hukuk işlerine Yargan (Yargucı) denilen hâkimler bakardı.
% Hükümdarın başkanlık ettiği mahkemelere ise Yargu adı verilm iştir.
“Töre” adı verilen yazısız hukuk kuralları­
nı ilk kez yazılı hale getiren Türk devleti
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hunlar
% Göçebe yaşam tarzı nedeniyle uzun süreli hapis cezası uygulanm am ıştır.
B) Göktürkler
D) İskitler
C) Uygurlar
E) Avarlar
G . Y A Z I , D İL V E E D E B İY A T
1. Y a z ı
2.
% Eski Türklerde yazı Göktürkler (Orhun Kitabeleri) ile başlamıştır.
% Göçebe yaşam tarzı nedeniyle yazılı hayatın gelişmediği ilk Türk devletleri, tarih
boyunca pek çok alfabe kullanmışlardır. Bunlardan ikisi millî alfabedir.
I. Göktürkler
II. Uygurlar
III. Avarlar
(T ü rk le rin Tarih Boyunca Kullandığı A lfab e le r)
I
;
j
i
Orhon
(M illî)
| i
İ İ
i
Soğd
Uygur
(M illî)
!
Yukarıdaki Türk devletlerinden hangileri
kendilerine özgü alfabe meydana getir­
m işlerdir?
. . . i ...................... i . . .
Kiril
Arap
İ
A) Yalnız I
Latin
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
L j- p j
% Göktürk (Orhon) Alfabesi: Türklerin ilk m illî alfabesi olup 38 harften oluşur. Gök­
türk (Orhun) Kitabeleri bu alfabe ile yazılmıştır.
% Uygur Alfabesi: Türklerin ikinci m illî alfabesi olup, Uygurların Soğd alfabesinden
etkilenerek oluşturduğu 14-18 harften oluşan alfabedir.
3. Aşağıdakilerden hangisi Türklere özgü
bir alfabedir?
A) Soğd
B) Orhon
D) Kiril
C) Latin
E) Arap
2 . D il v e E d e b iy a t
a) Sözlü Edebiyat
% İlk Türk devletlerinin, göçebe yaşam tarzından dolayı yazı ile tanışması ve yazıyı
kullanması gecikmiştir. Ancak Türkler, yazıdan önceki dönemde özellikle sözlü
edebiyat ürünlerine önem verm işlerdir. Başlıca sözlü edebiyat türleri;
4
^ T ü rk le rd e Sözlü Edebiyat Tü rleri
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde ölen
kişilerin arkasından yakılan ağıtlara ne
ad veriliyordu?
A) Sagu
B)
Koşuk
D) Yuğ
Koşuk
: Şölenlerde, ziyafetlerde kopuz eşliğinde söylenen coşkulu şiirlerdir.
Sav
: Türk atasözleridir.
Sagu
: Yuğ törenlerinde ölen kişinin ardından yakılan ağıttır.
Destan
: Olağanüstü olayların (savaş, afet) anlatıldığı kahramanlık öyküleridir.
V
5.
T ü rk le re A it Ö nem li D estan lar
C) Sav
E) Ongun
İlk Türk devletleriyle ilgili olarak aşağıda
verilen devlet-destan eşleştirmelerinden
hangisi doğru değildir?
A) İskitler
Alper Tunga Destanı
B) Göktürkler
Ergenekon Destanı
C) Hunlar
Oğuz Kağan Destanı
Türeyiş ve Göç (Kutlu Dağ) Destanları ^ Uygurlar
D) Kırgızlar
Manas Destanı
Oğuz Kağan Destanı
E) Uygurlar
Şu Destanı
Alper Tunga ve Şu Destanları
^ İskitler (Sakalar)
^ Asya Hun Devleti
Ergenekon ve Bozkurt Destanları^ Göktürkler
Manas Destanı
^ Kırgızlar
1-C
2-D
3-B
4-A
5-E
~ 19 ~
'İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
KPSS / Tarihin Pusulası
Isoru {
O DİKKAT!
Şehnâme, Gılgamış, İgor, Şinto ve ilyada gibi destanlar Türk destanı değildir. Bu destan
isimleri ÖSYM tarafından sorularda çeldirici olarak kullanılabilmektedir.
b)
Y a z ılı E d e b iy a t
1.
G ö k t ü r k (O r h u n ) K ita b e le r i
% Türk tarihinde ilk yazılı kaynaklar
Orhun (Göktürk) Kitabeleri'dir.
I.
Alper Tunga Destanı
II.
Bozkurt Destanı
III. Oğuz Kağan Destanı
Yukarıda verilen destanların oluşturuldu­
ğu dönemler aşağıdakilerden hangisinde
doğru olarak gruplandırılmıştır?
Göktürk (Kutluk) Devleti döneminde dikilen
I
G ö ktü rk (O rhu n) K itab e lerin in Ö zellikleri
Y
------------------------
II
III
A) Hunlar
Göktürkler
Uygurlar
B) İskitler
Göktürkler
Hunlar
C) Hunlar
İskitler
Uygurlar
★
Türk tarihine ait Türklerin bıraktığı ilk yazılı belgelerdir. (ilk Türkçe metin)
D) Göktürkler
Uygurlar
Hunlar
★
Yazılı Türk Edebiyatı'nın ilk eserleridir.
E) İskitler
Uygurlar
Göktürkler
★
Türk adının geçtiği ilk Türkçe belgedir.
★
Türk devlet anlayışını anlatan ilk belgedir.
★
Siyasetnâme özelliği gösterir.
★
Yazarı Yolluğ Tigin'dir. (Adı bilinen ilk Türk tarihçisi olarak kabul edilir.)
★
Üç tarafı Türkçe, bir tarafı Çince yazılmıştır.
★
Kitabeler; Vezir Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan adına dikilmiştir.
★
1709'da İsveçli yüzbaşı Johan Von Strahlenberg tarafından bulunmuş, ilk kez
★
Kitabelerde Çin'e karşı verilen bağımsızlık mücadelesi anlatılır. Kağan millete
Ergenekon Destanı
II İgor Destanı
III. Türeyiş Destanı
IV. Gılgamış Destanı
Danimarkalı Türkolog Wilhelm Thomsen tarafından okunmuştur.
hesap verir. Ayrıca Türk kültürü ve yasaları hakkında da bilgi verir. Bu durum,
Yukarıdaki destanlardan hangileri Türk­
lere ait değildir?
Göktürklerde sosyal devlet anlayışı olduğunu göstermektedir.
A)
Yalnız I
D)
2.
B) I ve III
II ve III
C) II ve IV
E) III ve IV
K a r a b a lg a s u n / S in e - U ş i/ M o y e n - ç u r/ B u g u t Y a z ıt la r ı
% Uygurlar dönemine ait yazıtlardır.
% Üzerlerinde Türkçe, Çince ve Soğdca yazılar yer almaktadır.
3. Aşağıdakilerden hangisi Göktürk kitabe­
lerinin özelliklerinden biri değildir?
3.
Y e n is e y Y a z ıt la r ı
A) II. Göktürk (Kutluk) Devleti döneminde
dikilmiştir.
B) Yazarı Yolluğ Tigin'dir.
% Kırgızlara aittir.
% V. yüzyıla ait olduğu sanılmaktadır.
C) İlk kez Danimarkalı Türkolog Wilhelm
Thomsen tarafından okunmuştur.
D) Türk tarihine ait Türklerin bıraktığı ilk
yazılı belgelerdir.
H . B İL İM V E S A N A T
E) Kitabeler; Kül Tigin, Balamir Kağan ve
Bilge Kağan adına dikilmiştir.
I . B ilim
% Eski Türkler, bilimde özellikle astronom i ve tıp alanlarında ilerlemişlerdir. Nitekim
onların On İki Hayvanlı Türk Takvim i'ni hazırlamaları astronomide, m um yacılık
yapm aları ise tıp alanında ilerlediklerini göstermektedir.
% Ayrıca Uygurlar, "hareketli harf sistem ini" bularak modern matbaanın temelini at­
mışlardır. (Türk tarihinde ilk kütüphane kuran devlet Uygurlardır.)
2.
Sanat
4
Tahta harf kalıplarıyla yapılan baskı tek­
niğini ilk kez kullanan Türk devleti aşağı­
dakilerden hangisidir?
A) Hunlar
B) Göktürkler
D) Kırgızlar
C) Uygurlar
E) Macarlar
% Eski Türk devletlerinde sanat eserlerinde daha çok taşınabilir malzemeler kullanıl­
mıştır. Bunun temel sebebi göçebe yaşam tarzıdır.
% Göktürkler döneminden günümüze sadece kitabeler ve balballar ulaşmıştır.
~ 20 ~
1-B
2-C
3-E
4-C
KPSS / Tarihin Pusulası
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi"
Bu sayfadan nasıl soru ı
O Balballar Türk sanatındaki ilk heykel örnekleri olarak kabul edilmektedir.
% Günlük eşyalar, kılıç kabzaları, kemerler, kemer tokaları ve çadırlar, hayvan figürle­
ri ve değerli taşlarla süslenmiştir. Bu süsleme sanatına Hayvan Üslûbu denilmiştir.
I.
kitabe,
II.
sur kalıntıları,
% Eski Türk devletlerinin yaşam tarzı olan göçebelik, özellikle onların dokum acılık sa­
natında son derece ileri seviyeye gelmelerinde etkili olmuştur.
III. tapınak ve saraylar
O
Yukarıdakilerden hangileri Göktürkler
döneminden günümüze kalan kalıntılar
arasında gösterilemez?
Uygurlara kadar yerleşik hayat olmadığı için duvar, kâğıt ve resim sanatları ile ev,
saray ve tapınak mimarîsi gelişmemiştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
E)
C) Yalnız III
II ve III
% Uygurlarla birlikte yerleşik hayata geçilmiş ve sanat anlayışı değişmiştir.
% Özellikle şehirlerin kurulmasıyla birlikte m im arî önem kazanmıştır.
% Uygurlarda yerleşik hayata bağlı olarak, fresk (duvar süslem e), resim , heykel ve
m inyatür sanatları da gelişmiştir.
O
2.
Uygur ressamlarına Bedizci adı verilmiştir.
I.
hat,
II.
fresk,
III. minyatür
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde yu­
karıdaki sanat dallarından hangilerinin
ilk örneklerinin verildiği söylenebilir?
% En önemli müzik aletleri Kopuz'dur. Bunun dışında ayrıca kudüm (bas davul), obua
(zurna), çevgan, kithara (telli çalgı), tim pani (davul), köpürge (davul) diğer müzik
aletleridir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E)
I, II ve III
% Bu müzik aletlerinin yanı sıra Türklerde A skerî Bando da çok yaygındır.
% Uygurlarda Türk tiyatro sanatının ilk örneklerine (Orta Oyunu) rastlanmaktadır.
% Şarkı ve türkülerin bestesine Ir, kopuzla çalınan melodiye de Küg adı verilm iştir.
3.
O
Eski Türklerde adı bilinen ilk Türk şairi Aprın-Çur Tigin'dir.
* Ir
• Küg
• Kithara
• Çevgan
Yukarıdaki kavramlar aşağıdaki sanat
dallarından hangisiyle ilgilidir?
Not Atınız..
A) Müzik
D)
4.
B) Edebiyat
Minyatür
C) Resim
E) Fresk
İslamiyet öncesi Türklerde adı bilinen jjk
Türk şairi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tonyukuk
C) Hohanyeh
E)
5.
B) Çiçi
D) Ki-ok
Aprın-Çur Tigin
Aşağıdakilerden hangisinin İslamiyet’ten
önceki dönemde Türk devletleri arasında
gelişme gösterdiği savunulamaz?
A) Resim
C)
B) Hat
Dokumacılık
E)
|
1-E
2-D
D) Heykel
Minyatür
3-A
4-E
5-B
|
21 ~
www.CepSitesi.Net
II.
BOLUM
İLK TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİ
VE BEYLİKLERİ
Bu bölümden ortalama “2 " soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İ Y O D İ K S O R U A N A L İZ İ
(LİSA N S)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİSA N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(2)
(1)
(2)
(-)
(2)
(2)
(2)
(2)
Yazana Yorumu
Değerli adaylar, ÖSYM bu bölüm ile ilgili genellikle bilgi düzeyli ve ağırlıklı olarak sanat,
kültür ve bilim konularına ilişkin soru sormaktadır. Bu bölüm ele alınırken, İlk Türk-İslâm
devletleri ile Anadolu Selçuklu ve Beylikler dönemi ayrı birer ünite başlığı altında verilmiş­
tir. Bunun sebebi, Anadolu Selçuklu Devleti'nin kültür ve teşkilâtlanma yapısının diğer Türkİslâm devletlerinden kısmen de olsa farklılık ve çeşitlilik göstermesidir. Devletlerin teşkilât­
lanma yapısındaki bu değişime konular içerisinde ayrıca değinilmiştir.
Bilinmesi gereken bir diğer nokta da, bu bölüm ile ilgili siyasî tarih konularından genellikle
soru gelmemesidir. Ancak 2011 KPSS'de olduğu gibi, sürpriz olarak soru gelme ihtimali göz
önünde bulundurulmuş ve siyasî gelişmelere de genel hatlarıyla yer verilmiştir.
Ü
O
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
I. TÜRKLER VE İSLÂMİYET
^ Türklerin Müslümanlarla olan ilişkileri Hz. Ömer dönemine kadar dayanmaktadır.
^
1.
Emevîlerin izlediği ırkçı politika (M evali Politikası) nedeniyle, Türkler İslâmiyet'le
geç tanışmıştır.
^
İslâm dünyasında Mevali politikasına karşı bir tepki olarak Şuûbiye Akımı ortaya
çıkmış ve Emevîler'den sonra yönetimi ele geçiren Abbasîlerin Mevali politikasını
terk etmesiyle Türkler için yeni bir dönem başlamıştır.
^
İslâmiyet'in Türkler arasında yayılması Abbasîler döneminde başlamış, Abbasî Dev­
leti ile Çinliler arasındaki Orta Asya'ya hâkim olma mücadelesi Türk-Arap ilişkilerin­
de bir dönüm noktası olmuştur.
“Türk-İslâm tarihi Talas Savaşı ile başlar.”
düşüncesine sahip olan bir tarihçi;
I.
Bu savaş sonucunda kâğıt, matbaa ve
pusulanın Çin'in dışına çıkması
II.
Bu savaşla birlikte Türklerin İslâmiyet'e
girmeye başlaması
III. Türklerin Emevîlerle sürekli mücadele
etmesi
yargılarından hangilerini buna gerekçe
olarak gösterebilir?
A) Yalnız I
^ Türklerin İslâmiyet'i kabul etmelerinde en önemli olay ise 751 Talas Savaşı'dır.
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) II ve III
A . T a la s S a v a ş ı (7 5 1 )
^
Çinliler ile Abbasîler arasında gerçekleşen bu savaşın en önemli sebebi, her iki dev­
letin de Orta Asya'ya ve İpek Yolu ticaretine egemen olmak istemesidir.
^
Savaş, Türk ordularının (Karlukların) da desteğini alan Abbasîlerin zaferiyle sonuç­
lanmıştır.
2.
Türklerin İslâmiyet'i kabul etmelerinde;
I.
ülkenin hanedanın ortak malı sayılması,
II. tek tanrıya inanılması,
^
S o n u ç la r ı:
III. gaza anlayışının cihat anlayışıyla
örtüşmesi
■» Orta Asya'ya yönelik Çin tehlikesi önlenmiştir. (Siyasî)
■» Türk-İslâm Tarihi başlamış ve Türk-İslâm devletleri kurulmuştur. (Siyasî)
özelliklerinden hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
■» İslâm dini Türkler arasında hızla yayılmaya başlamıştır. (Sosyal)
A) Yalnız I
D)
■» Kâğıt, matbaa, pusula vb. Çin dışına çıkmıştır. (Kültürel)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
B . T ü r k l e r i n İ s l â m i y e t 'e G e ç i ş i n i K o la y l a ş t ı r a n U n s u r la r
^
İslâm öncesi Türk kültürü ile İslâm kültürü arasındaki ortak özellikler Türklerin İslâ­
miyet'i kabul etmesini kolaylaştırmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır:
3.
★ Türklerdeki Gök Tanrı inancı ile İslâmiyet'teki Tek Tanrı inancının benzerliği
★ Türklerdeki cihan hâkim iyeti m efkûresi (gaza fikri) ile İslâmiyet'teki cihat anla­
yışının benzerliği
★
A) Memlûklar
Her iki kültürde de kurban kesme geleneğinin olması
★
Her iki kültürde de ahret ve cennet-cehennem inançlarının olması
★
Her iki kültürde de tem izlik unsurunun önemli olması
★
Her iki kültürde de ruhban sınıfının (ayrıcalıklı din adamları) olmaması
★
Her iki kültürün ahlâk kurallarının benzerliği
İslâm dünyasında, izlemiş oldukları ırkçı
politika (Mevali politikası) nedeniyle tepki­
lere yol açan ve Türklerin İslâmiyet’le ta­
nışmasını da geciktiren devlet aşağıdakilerden hangisidir?
D)
B) Abbasîler
İhşidîler
C) Emevîler
E) Eyyubîler
★ Türklerdeki töre ile İslâmiyet'teki şer'i hukukun birbiriyle çelişmemesi
★ Türklerdeki "ozanlık" ve "kam lık" anlayışları ile İslâm kültüründeki "evliyalık"
ve "dervişlik" anlayışlarının benzerliği
★ Abbasîlerin Türklere ve Türk kültürüne karşı gösterdiği hoşgörü
C. T ü r k l e r i n İ s l â m i y e t 'e v e İ s lâ m K ü l t ü r ü n e K a t k ı la r ı
^ Türkler İslâmiyet'i kabul ettikten sonra İslâm dinine, İslâm kültürüne ve Abbasî Halifeliği'ne pek çok katkı sağlamıştır.
4.
I.
Semerkant
II. Avâsım
III. Samerrâ
Yukarıdakilerden hangileri Abbasîlerin
Türklerin askert gücünden yararlanmak
için kurduğu şehirler arasında yer alır?
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
/ ------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
O
Abbasîler, Türklerin askerî gücünden yararlanmak için onları Samerrâ Ordugâhı ile
Bizans sınırındaki tampon bölgeye kurdukları "Avâsım" eyâletine yerleştirmiştir.
s__________________________________________________________________________________________________/
1-B
2-D
3-C
4-E
~ 25 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
^
KPSS / Tarihin Pusulası
Türklerin bu hizmetleri, onların zamanla İslâm dünyasının siyasî ve dinî liderliğini
yapmasına kadar ilerlem iştir. Bu hizmetlerin bazıları şunlardır:
★
İslâmiyet'in geniş alanlara (Anadolu, Avrupa, Hindistan vb.) yayılmasını sağla­
mışlardır.
★
Abbasî Halifeliği'ni Ş iî Büveyhoğullarının baskısından kurtarmışlardır.
★
Haçlı Seferleri ile ortaya çıkan tehlikeye karşı İslâm dünyasını korumuşlardır.
Türklerin İslâm dinini benimsemesi ile;
1
sosyal,
II.
ekonomik,
III. siyasî
alanların hangilerinde bir değişim yaşan­
dığı söylenebilir?
★ Türk-İslâm bilginleri İslâm kültürünün gelişmesine katkıda bulunmuştur.
★
I.
M üslümanlar arasında birlik ve beraberliğin güçlenmesine destek verm işlerdir.
A) Yalnız II
D)
B) I ve II
II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
II. TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİ
A.
K a r a h a n l ı D e v le t i (8 4 0 - 1 2 1 2 )
^
Batı Türkistan'da kurulan devletin bilinen ilk hükümdarı Bilge Kül Kadir Han'dır.
2.
Orta A sya’da kurulan jjk Türk-İslâm dev­
leti aşağıdakilerden hangisidir?
^
Satuk Buğra döneminde, 920 yılında İslâm iyet resm î din olarak kabul edilmiştir.
A)
Gazneliler
B) İhşidîler
^
Satuk Buğra Han, İslâmiyet'i kabul ettikten sonra Abdülkerim adını almıştır.
C)
Tolunoğulları
D) Karahanlılar
^
Ebû Nasr Ahm et döneminde 999 yılında Samanoğulları Devleti'ne son verilm iştir.
E)
Büyük Selçuklu Devleti
r
O Abbasî Halifesi, Ebû Nasr Ahmet'i ilk kez "İslâm Hükümdarı" olarak tanımıştır.
^
Karahanlılar'da en parlak dönem Yusuf Kadir Han dönemidir.
^
Yusuf Kadir Han'ın ölümünden sonrakardeş kavgalarıbaşlamış ve ülkedoğu-batı
olarak ikiye ayrılm ıştır.Doğu'da Tabgaç (Uluğ Kara) Buğra Han'ın, Batı'da Ahm et
Aslan Han'ın bulunduğu bu devletlerden, Karahitaylar Doğu'ya, Harzemşahlar ise
Batı'ya son vermiştir.
3.
Abbasî halifesinin ilk kez “ İslâm hüküm­
darı” olarak tanıdığı Karahanlı hükümda­
rı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yusuf Kadir Han
B) Ebû Nasr Ahmet
C) Tabgaç Buğra Han
/ ------------------------------------------------------------------------------------------------------\
D) Satuk Buğra Han
Doğu Karahanlı Devleti'nin ilk hükümdarı sayılan Tabgaç (Uluğ Kara) Buğra Han,
âdil bir yönetim uygulamıştır. Yusuf Has Hacip, "Kutadgu Bilig" adlı eserini Tabgaç
(Uluğ Kara) Buğra Han'a takdim etmiştir.
\ _________________________________________________________________________________________________ /
E) Bilge Kül Kadir Han
O
^
K a r a h a n lıla r ın Ö n e m li Ö z e llik le ri
^
Orta Asya'da kurulan ilk Türk-İslâm devletidir.
Türk tarihinde ijk posta teşkilâtı aşağıda­
ki devletlerden hangisi döneminde kurul­
muştur?
^
İslâmiyet'i benimseyen ilk Türk devletidir.
A)
Karahanlılar
B) Akşitler
C)
Gazneliler
D) Tolunoğulları
^
4.
Uygur alfabesini kullanan Karahanlılar, Türkçeyi de "resm î dil" olarak kabul etmiş­
lerdir.
^
E)
Büyük Selçuklu Devleti
Yönetimde vezirlere Türkçe bir ad olan Yuğruş unvanını verm işlerdir.
^ Türk-İslâm edebiyatının ilk örneklerini verm işlerdir.
^ Türk tarihinde ilk posta teşkilâtını kurmuşlardır.
^ Türk-İslâm mimarîsinin tem elleri ilk kez bu dönemde atılmıştır.
5.
Karahanlı Devleti ile ilgili olarak aşağıda
verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
^
Bim arhane adı verilen şifahaneler (hastane) kurmuşlardır.
A) Kurucusu Satuk Buğra Han'dır.
^
Ribat adı verilen Türk tarihinin ilk kervansaraylarını inşa etmişlerdir.
B) En parlak dönemlerini Yusuf Kadir Han
zamanında yaşamıştır.
^ Türk-İslâm sentezi ilk kez Karahanlılarla başlamıştır.
C) Türk-İslâm mimarîsinin temelleri ilk kez
bu dönemde atılmıştır.
^
D) İslâmiyet'i kabul eden ilk Türk devletidir.
Sem erkant, Buhara ve Kaşgar önemli bilim ve kültür merkezleridir.
E) Türkçeyi resmî dil olarak kabul etmiştir.
O
Semerkant şehri bu dönemde "Şehirlerin Şahı" unvanına sahipti.
^ Tabgaç (Uluğ Kara) Buğra Han tarafından Semerkant'ta açılan medreselerde, ilk
kez burslu eğitim sistemini uygulamışlardır.
~ 26 ~
|
1-E
2-D
3-B
4-A
5-A
|
KPSS / Tarihin Pusulası
O Karahanlıların;
★ İkili yönetim anlayışını sürdürmeleri,
★
Uygur alfabesini kullanmaları,
★
Boylar birliği federasyonu şeklinde örgütlenmeleri,
★
Türkçeyi resmî dil olarak seçmeleri
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
1.
I.
Türkçeyi resmî dil olarak kabul etmeleri
II.
İkili yönetim anlayışını sürdürmeleri
III. Uygur alfabesini kullanmaları
onların Türk geleneklerine ve millî kimliklerine bağlı kaldığını göstermektedir.
B.
Karahanlıların;
özelliklerinden hangileri onların Türk ge­
leneklerine ve millî kimliklerine bağlı kal­
dıklarını kanıtlar niteliktedir?
A) Yalnız I
G a z n e li D e v le t i ( 9 6 3 - 1 1 8 7 )
B) Yalnız II
D) II ve III
% Devletin kurucusu Horasan Emiri Alp Tigin'dir.
C) I ve III
E) I, II ve III
% Devlet, adını kurulduğu yer olan Doğu Afganistan'daki Gazne şehrinden almıştır.
% Sebüg Tigin dönemine kadar Samanoğulları Devleti'ne bağlı olarak yaşayan dev­
let, bu dönemde bağımsızlığını elde etmiş ve sınırlarını Kuzey Hindistan'a kadar ge­
nişletmiştir.
2
% Gazneli Devleti'nde en parlak dönem Gazneli M ahm ut dönemidir.
% Gazneli Mahmut Abbasîleri Şiî Büveyhoğullarının baskısından kurtarmış ve halife
tarafından kendisine "Sultan" unvanı verilm iştir.
O
Türk-İslâm kültürünü Hindistan’a kadar
taşıyan ve İslâmiyet’in yayılmasında et­
kili olan ilk Türk devleti aşağıdakilerden
hangisidir?
A)
Karahanlılar
B) Memlûklar
C)
Gazneliler
D) Tolunoğulları
E)
Türk tarihinde ”Sultan” unvanını kullanan ilk hükümdar Gazneli Mahmut'tur.
O DİKKAT!
"Sultan" unvanını ilk kez Gazneliler kullandığı için Karahanlı hükümdarları bu unvanı
kullanmamışlardır. ÖSYM bu konuda yanıltıcı soru sorabilir.
3.
Harzemşahlar
Gazne hükümdarı Sultan Mahmut’un İs­
lâm dini ve kültürüne yapmış olduğu en
önemli hizmet aşağıdakilerden hangisi­
dir?
A) Selçuklulara karşı mücadele etmesi
% Sultan Mahmut, Hindistan'a toplam on yedi sefer düzenlemiş ve o coğrafyanın İs­
lâmlaşmasını sağlamıştır. Bu anlamda "Hindistan Fatihi" unvanı da vardır.
B) Şiî Büveyhoğullarını mağlup etmesi
C) Hindistan’a on yedi sefer düzenlemesi
% Bu nedenle Gazneliler, İslâm kültürünü Hindistan'a yayan ilk devlettir. Bunun bir
sonucu olarak da bugünkü Pakistan ve Bangladeş devletlerinin kurulmasına zemin
hazırlamışlardır.
D) Gazne şehrini her açıdan geliştirmesi
E) Samanoğulları Devleti'ne karşı üstünlük
sağlaması
% Birden fazla etnik grubu içine aldığı için im paratorluk karakterine sahip olan Gaznelilerin bu özelliği, devletin kısa zamanda yıkılmasında etkili olmuştur.
% 1040 Dandanakan Savaşı'nda Selçuklulara mağlup olan Gazneliler, I. M esut'un
ölümüyle zayıflamış ve 1187'de Afgan kökenli G urlular tarafından yıkılmıştır.
4
O
Gazneliler, Türk-İslâm tarihinde "devşirme" sistemini ilk uygulayan devlettir. Gulam
adı verilen bu sistemde küçük yaştaki gayr-i müslim çocuklar Gulamhâne'de dinî, as­
kerî ve siyasî konularda eğitilmişlerdir.
Türk tarihinde “Sultan” unvanını ilk kez
kullanan devlet aşağıdakilerden hangisi­
dir?
A) Babürler
B) Karahanlılar
C) Eyyubîler
D) Gazneliler
E)
C.
B ü y ü k S e lç u k lu D e v le t i ( 1 0 3 8 - 1 1 5 7 )
5.
Toluno ğulları
% Devletin bilinen ilk atası Dukak Bey'dir.
“ Gulam” adı verilen devşirme sistemini
uygulayan ilk Türk-İslâm devleti aşağı­
dakilerden hangisidir?
% Devletin ismi Dukak'ın oğlu Selçuk Bey'den gelir.
A) Gazneliler
B) Harzemşahlar
% Selçuk Bey, Oğuzların Uçoklar kolunun Kınık boyundandır.
C)
D) İhşidîler
Karahanlılar
% Selçuk Bey'den sonra yerine geçen Arslan Yabgu'nun Gaznelilere esir düşmesi üze­
rine, tahta 1038'de Selçuk Bey'in torunları olan Tuğrul ve Çağrı Beyler geçmiştir.
% Tuğrul Bey devletin gerçek kurucusu kabul edilmektedir. Nitekim ilk teşkilâtlanma
çalışmaları ile Anadolu'ya ilk akınlar bu dönemde başlamıştır.
E)
1-E
Büyük Selçuklu Devleti
2-C
3-C
4-D
5-A
~ 27 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
1.
^
KPSS / Tarihin Pusulası
T u ğ ru l v e Ç a ğ rı B e y le r D ö n e m i (1 0 3 8 - 1 0 6 3 )
1038'de Nesa ve Serahs savaşları ile Gaznelileri mağlup ederek Horasan'a egemen
olan Tuğrul Bey, Nişabur'da tahta çıkıp kendi adına hutbe okutmuş ve Selçuklu
Devleti'nin bağımsızlığını ilan etmiştir.
.................................
N
O
1
Büyük Selçukluların Gaznelilere karşı elde ettikleri ilk zafer Nesa Savaşıdır.
1038 yılında Nesa ve Serahs savaşlarıyla
Gaznelileri mağlup ederek Horasan böl­
gesine egemen olan, Nişabur’da da tahta
çıkıp kendi adına hutbe okutarak devle­
tin bağımsızlığını ilan eden Selçuklu hü­
kümdarı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Alp Arslan
B) Melikşah
C) Çağrı Bey
D) Selçuk Bey
$
1 0 4 0 D a n d a n a k a n S a v a ş ı (B ü y ü k S e lç u k lu D e v le ti & G a z n e lile r)
^
Dönemin en önemli gelişmelerinden birisi 1040 Dandanakan Savaşı'dır.
^
Temel sebebi Selçukluların Horasan bölgesine hâkim olmak istemesi olan bu sa­
vaşta, Selçuklular Gaznelilere karşı önemli bir zafer elde etmiştir.
^
Selçukluların bu savaşta zafer kazanmasında etkili olan en önemli faktör; ordunun
yönetim , sevk ve idaresi ile uygulanan taktiktir.
^
Dandanakan Savaşı'nın sonrasında Gazneli Devleti yıkılm a sürecine girmiş, Büyük
Selçuklu Devleti ise resmen kurulm uştur.
$
1 0 4 8 P a s in le r S a v a ş ı (B ü y ü k S e lç u k lu D e v le ti & B iz a n s / G ü r c ü İt t if a k ı)
A) Gazneliler
B) İhşidîler
^
Bu savaş Türklerle Bizanslılar arasındaki ilk savaş olup, aynı zamanda Türklerin
Bizans'a ve Gürcülere karşı kazandıkları ilk büyük zaferdir.
C) Harzemşahlar
D) Babürler
^
Tuğrul Bey'in zaferiyle sonuçlanan bu savaş sonrasında, Bizans yıllık vergiye bağ­
lanmış ve Gürcü kralı esir alınmıştır.
^
Yapılan antlaşmaya göre; Bizans İstanbul'daki caminin onarılmasını ve bu camide
hutbenin Abbasî halifesi ile Tuğrul Bey adına okunmasını kabul etmiştir.
^
Pasinler Savaşı ile ayrıca Anadolu topraklarının fethi de başlamıştır.
E) Tu ğrul Bey
2.
E) Tolunoğulları
3
$
1 0 5 5 B a ğ d a t S e fe r i (B ü y ü k S e lç u k lu D e v le ti & B ü v e y h o ğ u lla r ı)
^
Tuğrul Bey, 1055'te çıktığı Bağdat Seferi ile Şiî Büveyhoğullarını yıkmış ve Abbasî
halifesini baskıdan kurtarm ıştır.
^
Bu gelişme üzerine Abbasî halifesi Kaim bin Em rillah, Tuğrul Bey'i "Doğu'nun ve
Batı'nın Sultanı" ilân etmiştir.
/
Hindistan’da İslam kültürünün yayılm a­
sında etkili olan ve Büyük Selçuklu Dev­
leti ile 1040’ta yaptıkları Dandanakan S a ­
vaşı ile yıkılma sürecine giren Türk dev­
leti aşağıdakilerden hangisidir?
1055 Bağdat Seferi ile Şiî Büveyhoğulla­
rını yıkarak Abbasî halifeliğini baskıdan
kurtaran ve bu yüzden Abbasî halifesi
Kaim bin Emrillah tarafından kendisine
“ Doğu'nun ve Batı'nın Sultanı” unvanı veri­
len Selçuklu hükümdarı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Selçuk Bey
B) Melikşah
D) Tuğrul Bey
C) Sencer
E) Alp Arslan
\
O
Halifenin Tuğrul Bey'i Sultan ilân etmesi ile birlikte, halife dünyevî (siyasî) yetkilerini
Tuğrul Bey'e devretmiş ve ilk kez din ve devlet işleri birbirinden ayrılmıştır.
\
^
/
Bu gelişmeyle birlikte halifelik sadece d in î bir makam hâline gelmiş ve Selçuklu
Devleti İslâm dünyasının liderliğini ve koruyuculuğunu üstlenmiştir.
4.
• Bizans'ın İstanbul'da Tuğrul Bey adına
hutbe okutmayı kabul etmesi
2.
^
S u lt a n A l p A r s la n D ö n e m i ( 1 0 6 3 - 1 0 7 2 )
Sultan Alp Arslan döneminde Anadolu'nun fethine hız verilm iş; Azerbaycan, Irak ve
Suriye Türk yurdu haline gelmiştir.
^
Asıl adı "Ebû Ali Hasan" olan Nizamü'l-mülk, Sultan Alp Arslan tarafından vezirlik
makamına getirilmiştir.
^
Alp Arslan, Kars ve Ani kalelerini almış; bu yüzden de halife tarafından kendisine
Ebû'l-Feth (Fetheden) unvanı verilmiştir.
• Bizans ve Gürcü kuvvetlerine karşı ilk
mücadelenin yaşanması
• Savaş sonrasında Bizans'ın Doğu Ana­
dolu'daki askerî gücünün azalması
Yukarıdaki gelişmeler, aşağıda verilen
savaşlardan hangisinin sonuçları arasın­
da yer almaktadır?
A) Malazgirt
B) Pasinler
D) Kösedağ
$
M a la z g irt S a v a ş ı (2 6 A ğ u s to s 1 0 7 1 ) (S e lç u k lu D e v le ti & B iz a n s )
^
Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasında gerçekleşen bu savaşın
temel sebebi, Anadolu'ya hâkim olma isteğidir.
~ 28 ~
1-E
2-A
C) Katvan
E) Dandanakan
3-D
4-B
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
% Bizans ordusundaki Peçeneklerin Selçuklu ordusuna geçmesi ile Bizans ağır bir ye­
nilgi almış, Bizans İmparatoru Romen Diogenes esir alınmıştır.
1.
$
M a la z g irt S a v a ş ı'n ın S o n u ç la r ı:
★ Anadolu'nun kapıları Türklere açılmıştır.
A) Anadolu'nun Türk yurdu olduğu kesin­
leşmiştir.
B) Anadolu'da ilk Türk beyliklerinin kurul­
masına zemin hazırlanmıştır.
★ Anadolu'ya Türk göçü yoğunlaşmıştır.
★
Aşağıdakilerden hangisi 1071’de gerçek­
leşen Malazgirt S avaşı’nın sonuçları ara­
sında gösterilemez?
Bizans'ın İslâm dünyası üzerindeki baskısı azalmıştır.
★ Türkiye Tarihi başlamıştır.
C) Bizans'ın İslam dünyası üzerindeki bas­
kısı azalmıştır.
D) Türklere karşı Haçlı seferlerinin başla­
masında etkili olmuştur.
★ Türklere karşı Haçlı Seferlerinin başlamasına neden olmuştur.
★ Alp Arslan'ın komutanları tarafından Anadolu'da ilk Türk beylikleri kurulmuştur.
/-------------------------------------------------------------------------------------------------------\
E) Türkiye tarihi başlamıştır.
Sultan Alp Arslan komutanlarına fethedecekleri toprakları vaat etmiştir. Bu düşünce­
de güdülen temel amaç, Anadolu'nun fethini ve Türkleşmesini hızlandırmaktır.
v__________________________________________________________________________________________________ /
O
2.
3.
Büyük Selçuklu Devleti;
S u lt a n M e l i k ş a h D ö n e m i ( 1 0 7 2 - 1 0 9 2 )
I.
Katvan
% Büyük Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemidir.
II.
Malazgirt
% Bu dönemde devlet en geniş sınırlara ulaşmış, Sultan Melikşah devleti bir "Cihan
Devleti" haline getirmiştir.
% Dönemin en önemli iç olayı Batınîlik Mezhebi'nin faaliyetleridir. Hasan Sabbah li­
derliğindeki Bâtınîler devleti parçalamak ve yönetimi ele geçirmek için pek çok
devlet adamına suikast düzenlemişlerdir.
III. Pasinler
savaşlarından hangilerinde Bizans Devleti’ne karşı askerî üstünlük elde etm iş­
tir?
A) Yalnız I
D) II ve III
% Bunlardan birisi ünlü Selçuklu Veziri Nizâm ü'l-M ülk'tür. Bu gelişmeler devleti ol­
dukça kötü etkilemiş, Sultan Melikşah'ın ölümüyle taht kavgaları başlamış ve bu
durum yıkılma sürecini hızlandırmıştır.
% Selçuklu hükümdarı Sultan Sencer'in 1141 Katvan Savaşı'nda Karahitaylar'a yenil­
mesi ile devlet dağılma sürecine girmiş ve 1157'de Sultan Sencer'in ölümüyle dev­
let yıkılmıştır.
B) Yalnız II
C) I ve II
E) I, II ve III
3. Büyük Selçuklu Devleti’nde;
• Veraset sisteminin belirsizliği
• İranlıların yönetime getirilmesiyle Türkmenlerin küstürülmesi
$
B ü y ü k S e lç u k lu D e v le t i'n in Y ık ılm a N e d e n le ri
• Atabeylerin bağımsızlıklarını ilan etmesi
★
Merkezi otoritenin zayıflaması
durumlarının aşağıdakilerden hangisine
ortam hazırladığı savunulam az?
★
"Ülke hanedanın ortak malıdır" anlayışının yol açtığı taht kavgaları
A) Feodal beyliklerin ortaya çıkmasına
★
Atabeylerin bağımsız hareket etmesi
B) Merkezi otoritenin zayıflamasına
★
Abbasî halifelerinin siyasî güçlerini kazanmak için yürüttüğü birtakım çalışmalar
C) Taht kavgalarının artmasına
★
Batınîlik hareketleriyle devlet adamlarına suikastlar düzenlenmesi
★
Fatımîler ve Şiîlerin yıpratmaları
D) Devlet ile tebaa arasındaki bağların za­
yıflamasına
★
Katvan mağlubiyeti ve Karahitayların istilası
$
E) Teokratik devlet anlayışının terk edil­
mesine
B ü y ü k S e lç u k lu D e v le t i'n in Y ık ılm a s ın d a n S o n ra K u r u la n D e v le t le r v e
A t a b e y lik le r
4. Aşağıdakilerden hangisi, Büyük Selçuk­
lu Devleti’nin 1157’de yıkılmasından son­
ra ortaya çıkan devlet ve beyliklerden bi­
ri değildir?
★
Kirman Selçukluları
★
Suriye Selçukluları
(1069-1118)
★
Anadolu (Türkiye) Selçukluları
(1077-1308)
★
Irak ve Horasan Selçukluları
(1119-1194)
B) Dilmaçoğulları
★
Zengiler (Musul-Halep Atabeyliği)
(1127-1259)
★
Börililer (Şam Atabeyliği)
(1128-1154)
C) Beg Teginoğulları
D) İldenizoğulları
★
İldenizoğulları (Azerbaycan Atabeyliği)
(1146-1225)
E) Anadolu Selçukluları
★
Beg Teginoğulları (Erbil Atabeyliği)
(1146-1232)
★
Salgurlular (Fars Atabeyliği)
(1147-1284)
(1048-1187)
A) Salgurlular
|
1-A
2-D
3-E
4-B
|
~ 29 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
Isoru i
D . H a r z e m ş a h l a r ( H a r e z m ş a h la r ) D e v le t i ( 1 0 9 7 - 1 2 3 1 )
% Merkezi Harezm şehri olan ve ismini kurulduğu yerden alan devletin bilinen ilk
hükümdarı Anuş Tigin'dir.
• Devletin ilk hükümdarı Anuş Tigin'dir.
% Kendilerini Büyük Selçuklu Devleti'nin m irasçısı olarak kabul eden Harzemşahlar
Harezm Bölgesi'nde Moğollarla sürekli mücadele etmişlerdir.
• 1218'de Otrar Faciası olarak bilinen
savaşta Moğollarla mücadele etmişlerdir.
% 1218'de meydana gelen ve tarihte Otrar Faciası olarak bilinen savaş Moğollar ile
Harzemşahlar arasında olmuştur.
• 1230'da Anadolu Selçuklu Devleti ile yap­
tıkları Yassıçemen Savaşı sonrasında
dağılma sürecine girmiştir.
% Celâleddin Harzemşah döneminde Anadolu Selçuklu Devleti ile yapılan 1230 Yassıçemen Savaşı'nı kaybeden ve dağılma sürecine giren Harzemşahlar 1231'de kesin
olarak yıkılmıştır.
O
E.
Yukarıda özellikleri verilen Türk-İslâm
devleti aşağıdakilerden hangisidir?
Harzemşahlar, Moğol Devleti ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında tampon bölge
görevi görüyordu. Bu devletin yıkılması ile Anadolu saldırılara açık hale gelmiştir.
A) Memlûklar
B) Karahitaylar
C) Harzemşahlar
D) Gazneliler
E) Eyyubîler
B a b ü r D e v le t i ( 1 5 2 6 - 1 8 5 8 )
% Hindistan'da Timur'un torunu Muhammed Babür Şah tarafından kurulmuştur.
2.
O
Babür Şah, Ali Şîr Nevâi'den sonra Çağatayca'nın en büyük şairi olarak kabul edil­
mektedir. "Vekâyi" adlı Türkçe eserinde kendi hayatını anlatmıştır.
% Hindistan'da siyasî birliği ilk kez sağlayan devlettir.
Hindistan’da siyasî birliği sağlayan ijk
Türk-İslâm devleti aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) Babürler
B) Karahanlılar
C) Gazneliler
D) Eyyubîler
E) Büyük Selçuklular
% Babür Devleti aynı zamanda Hindistan'da kurulan son Türk devletidir.
% 1723'te Haydarabat ve Delhi olmak üzere ikiye ayrılan devlet, İslâmiyet'in Hindis­
tan'da yerleşmesini sağlamıştır.
% Sömürgeci politikalar sonucunda bu devlete 1858'de İngilizler son verm iştir.
3.
% Dünyanın yedi harikasından biri olan Tac Mahâl bu dönemde inşa edilmiştir.
g
>
O
Tac Mahâl, Babür Hükümdarı Şah Cihan tarafından genç yaşta ölen eşi Mümtaz
Mahâl (Ercümend Begüm Banu Hatun) adına yaptırılmıştır. Anıt mezar niteliğindeki
bu eserin yapımında, davet üzerine İstanbul'dan gelen Osmanlı mimarları Mehmet
İsa Efendi, İsmail Efendi ve Hattat Settar Efendi çalışmıştır.
E şi Mümtaz Mahal’in (Ercümend Begüm
Banu Hatun) anısına Hindistan’daki “Tac
Mahal”i yaptıran Şah Cihan, aşağıdaki
Türk devletlerinden hangisinin hüküm­
darıdır?
A) Memlûklar
B) İhşîdiler
C) Tolunoğulları
D) Babürler
E) Eyyubîler
I. MISIR'DA KURULAN TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİ
M IS IR 'I Y Ö N E T E N T Ü R K D E V L E T L E R İ
4. Aşağıdakilerden hangisi, Mısır’da ege­
menlik kuran Türk-İslâm devletleri ara­
sında yer almaz?
V
Tolunoğulları
(868-905)
İhşidîler
(935-969)
Eyyubîler
(1174-1250)
Memlûklar
(1250-1517)
Osmanlılar
(1517-1881)
A) Eyyubîler
B) Memlûklar
C) İhşidîler
D) Tolunoğulları
E)
Samanoğulları
A . T o lu n o ğ u l la r ı ( 8 6 8 - 9 0 5 )
% Kurucusu Tolunoğlu Ahm et'tir.
% Mısır'da kurulan ilk Türk-İslâm devletidir.
% Başkent Fustat (Kahire) şehridir.
Mısır’da kurulan ijk Türk-İslâm devleti
aşağıdakilerden hangisidir?
% Güçlü bir ordu ve donanma kurmuşlardır.
A) İhşidîler
% Halkın tamamı Arap, ordu ve yöneticiler ise Türk'tür. Toplum ile yöneticiler ve or­
du arasındaki bu farklılık devletin kısa sürede yıkılm asında etkili olmuştur.
C) Eyyubîler
% Mısır Tolunoğulları döneminde mimarîde adeta altın çağını yaşam ıştır. Nitekim bu
dönemde yapılan Tolunoğlu Ahm et Camii ve Ulu Cami Kahire'deki önemli mimarî
eserlerdir.
~ 30 ~
5.
B) Tolunoğulları
D) Memlûklar
E) Gazneliler
1-C
2-A
3-D
4-E
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
% Ayrıca Tolunoğlu Ahmet'in "m aristan" adıyla kurmuş olduğu hastane ve eczanede
ise tüm halka ücretsiz sağlık hizmeti verilm iştir.
1.
% Devlet taht kavgalarının da etkisiyle 905'te Abbasîler tarafından yıkılmıştır.
B.
İ h ş i d î le r ( A k ş i t l e r ) ( 9 3 5 - 9 6 9 )
% Mısır'da kurulan ikinci Türk devletidir.
Müslümanların kutsal toprakları sayılan
ve Kâbe'nin de içinde yer aldığı “ Hicaz”
bölgesine ilk kez hakim olan Türk-İslâm
devleti aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Tolunoğulları
B) İhşidîler
C)
Osmanlılar
D) Memlûklar
% Kurucusu Mısır valisi Ebû Bekir M uham m ed'dir.
E)
Eyyubîler
% Başkent Fustat (Kahire) şehridir.
% Mısır'da adaletli bir yönetim uygulanmıştır. Bu yüzden Ebû Bekir Muhammed'e
Abbasî halifesi El-Razi Billâh tarafından Ak-Şit (Beyaz Güneş) unvanı verilm iştir.
% Kutsal topraklar olan Hicaz bölgesi (Mekke ve Medine) bu dönemde Türklerin eli­
ne geçmiştir.
O
2.
Aşağıdakilerden hangisi İhşidîlerin özel­
liklerinden biri değildir?
A) Mekke ve Medine gibi kutsal bölgelere
egemen olmuşlardır.
B) Kurucusu Ebû Bekir Muhammed'dir.
Tarihte ilk kez Kâbe'nin de içinde yer aldığı kutsal topraklar (Hicaz bölgesi) İhşidîler
(Akşitler) döneminde Türk egemenliğine girmiştir.
C) Mısır'da egemenlik kurmuşlardır.
% Halkın tamamı Arap, ordu ve yöneticiler Türk'tür. Toplum ile yöneticiler arasındaki
bu farklılık, Tolunoğulları gibi devletin kısa sürede yıkılm asında etkili olmuştur.
D) Resmî dil olarak Arapça kullanmışlardır.
E) Tolunoğulları tarafından yıkılmışlardır.
% Devlet, yaşanan iç karışıklılar ve Fatım îlerin saldırıları sonucu 969'da yıkılmıştır.
C.
E y y u b île r (1 1 7 4 - 1 2 5 0 )
3.
% Mısır'da kurulan üçüncü devlet olup, kurucusu Selahaddin Eyyub îdir.
O
Batılı kaynaklarda "Türk Selahaddin" olarak geçen Selahaddin Eyyubî'nin biyogra­
fisini yazan al-Wahrani, O'nun öklid geometrisi, astronomi, matematik ve aritmetik
gibi konularda uzman olduğunu belirtir. Nitekim O; mantık, felsefe, sosyoloji, fıkıh,
tarih eğitimi almış, Şam'daki Dar'ül-Hadis'ten (Hadis Üniversitesi) mezun olmuştur.
'
Selahaddin Eyyubî’nin 1187’de Kudüs’ü
Haçlılardan geri alması üzerine, Papa’nın
çağrısı ile düzenlenen III. Haçlı Seferi’ne
katılan İngiltere kralı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) II. William
B) Yurtsuz John
C) III. Henry
D) I. Edward
'
E) Arslan Yürekli Richard
% Selahaddin Eyyubî, 1187'de Hıttin (Hattin) Savaşı ile Kudüs'ü Haçlılardan geri almış
fetihten sonra gayr-i müslimlere gösterdiği hoşgörü ve insanî tavırları nedeniyle
büyük takdir kazanmıştır.
% Kudüs'ün fethedilmesi 1189'da III. Haçlı seferinin başlamasına yol açmıştır. Ancak
I. Richard (Aslan Yürekli Richard) hiç bir sonuca ulaşamamıştır.
% Selahaddin Eyyubî, ölmeden önce ülkeyi hanedan üyeleri arasında paylaştırmış, bu
da devletin kısa zamanda dağılmasına yol açmıştır.
4
1187’de Hıttin Savaşı ile Kudüs’ü Haçlılar’dan geri alan ve bu yüzden III. Haçlı
seferinin başlamasına yol açan Türk-İslâm devleti aşağıdakilerden hangisidir?
% Devlet, 1250 yılında Memlûk komutanı Aybeg tarafından yıkılmıştır.
A) Akşitler
B) Harzemşahlar
C) Eyyubîler
D) Memlûklar
E) Tolunoğulları
D . M e m lû k la r (K ö le m e n le r ) (1 2 5 0 - 1 5 1 7 )
% Kurucusu Memlûk komutanı İzzeddin Aybeg'dir.
% Moğolları tarihte ilk kez 1260 Ayn Calud Savaşı'nda yenerek Avrupa'nın Moğol is­
tilâsı altına girmesini önlemişlerdir.
% Abbasî halifeliğini Mısır'da sürdürme politikası izlemişler, Türkçeyi resm î dil olarak
kabul etmişlerdir.
% Memlûklar, Yavuz Sultan Selim'in 1516-1517'deki M ısır Seferi ile son bulmuştur.
Bu gelişme ile birlikte halifelik Osmanlılara geçmiştir.
jg
O
■
>
Memlûklar, diğer devletlerden farklı olarak "kut" inancını benimsememiştir. Buna
bağlı olarak "devlet hükümdar ailesinin ortak malı" kabul edilmemiş ve her emire
sultan olabilme hakkı verilmiştir. Bu durum yönetimde sık sık taht kavgalarına yol
açmış, saltanat ve hanedanlık kültürü oluşmamıştır.
5.
Memlûklarla ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi doğru bir bilgi değildir?
A) Mısır'da ilk Türk devletini kurmuşlardır.
B) Her emirin sultan olabilme hakkı vardır.
C) Resmî dilleri Türkçedir.
D) Kutsal yerlere de egemen olmuşlardır.
E) Halifeliği koruma altına almışlardır.
1-B
2-E
3-E
4-C
5-A
~ 31 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
IV. YAKIN DOĞU VE ASYA'DA KURULAN DİĞER DEVLETLER
A . M o ğ o l İm p a r a t o r lu ğ u (1 1 9 6 - 1 2 2 7 )
1
% Tim uçin (Cengiz Han) tarafından kurulmuştur.
% Başkent Moğolistan bölgesindeki Karakurum (Harhorin)'dur.
% Cengiz Han döneminde yayılmacı bir politika izleyen Moğol İmparatorluğu'nun sı­
nırları, Baltık Denizi'ne ve M acaristan'a kadar ulaşmıştır.
Moğolları, tarihte ilk kez 1260 Ayn Calud
Savaşı’nda yenerek Avrupa’nın Moğol is ­
tilası altına girmesini önleyen Türk-İslâm
devleti aşağıdakilerden hangisidir?
A) Memlûklar
B) Akşitler
C) Harzemşahlar
D) Eyyubîler
E) Tolunoğulları
% Cengiz Han'ın ölümünden sonra imparatorluk parçalanmıştır.
% Moğol İmparatorluğu'nda;
★
Kut anlayışı benimsenmiştir.
★
Ülke sorunları Kurultay adı verilen danışma meclisinde görüşülmüştür.
★ Töreler yazılı hale getirilerek "Cengiz Yasası" oluşturulmuştur.
★
Orduda "Onlu Sistem " uygulanmıştır.
★
Ülke toprakları hanedanın ortak malı sayılmıştır.
% Cengiz Han'ın ölümünden sonra devlet parçalanmış ve yeni devletler kurulmuştur.
2. Cengiz Han’ın ölümünden sonra Çin’de
hüküm süren, ünlü İtalyan gezgin Marco
Polo’nun da yaklaşık 20 yıl hizmet ettiği
ve “Seyahatnâme” adlı eserinde, buradaki
gözlemlerini anlattığı devlet aşağıdakilerden hangisidir?
B . M o ğ o l İ m p a r a t o r l u ğ u 'n u n P a r ç a l a n m a s ı y l a K u r u la n D e v le t l e r
1.
A) Çağatay Hanlığı
B) İlhanlı Devleti
C) Kubilay Hanlığı
D) Altın Orda Devleti
E) Timur İmparatorluğu
A lt ın O rd a D e v le ti (1 2 2 7 - 1 5 0 2 )
% Cengiz Han'ın torunu, Cuci'nin de oğlu olan Batu Han tarafından Deşt-i Kıpçak
(Kıpçak Bozkırı) ve Karadeniz'in kuzeyinde kurulmuştur.
% Özbek Han döneminde İslâmiyet devletin resmî dini olarak kabul edilmiştir.
O
İslâmiyet'i kabul eden ilk Türk-Moğol Devleti Altın Orda Devletidir.
% Kuruldukları bölgede Rusların güçlenmesini engelleyen Altın Orda Devleti, Tim ur
İmparatorluğu tarafından yıkılm ıştır. Bu durum Rusya'nın birliğini kurmasına ve
güçlenmesine olanak sağlamış; ayrıca Kazan, Küçüm, Nogay, Ejderhan, Kasım ve
Kırım hanlıkları kurulmuştur.
3.
1227’de Cengiz Han’ın torunu Batu Han
tarafından Deşt-i Kıpçak (Kıpçak Bozkırı)
ve Karadeniz’in kuzeyinde kurulan, aynı
zamanda İslâmiyet’i kabul eden ijk TürkMoğol devleti olarak bilinen devlet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özbek Hanlığı
2 . İlh a n lı D e v le ti (1 2 5 6 - 1 3 3 6 )
B) Altın Orda Devleti
% Cengiz Han'ın torunu Hülâgu Han tarafından İran'da kurulmuştur.
C) İlhanlı Devleti
D) Kubilay Hanlığı
% Başkent Tebriz'dir.
% Hülâgu Han, Batınîlik faaliyetlerine karşı mücadele etmiş ve 1256 yılında Alam ut
Kalesi'ni yıkarak tüm Batınîleri ortadan kaldırmıştır.
E) Karahitay Devleti
% İlhanlılar 1258'de ise Bağdat'ı alarak Abbasî Devleti'ne son verm işlerdir.
% 1243'te Kösedağ Savaşı'nda Anadolu Selçuklu Devleti'ni mağlup ederek, 1336 yılı­
na kadar Anadolu'ya hakim olmuşlardır.
3 . Ç a ğ a ta y H a n lığ ı (1 2 2 7 - 1 3 6 9 )
% Cengiz Han'ın oğlu Çağatay Han tarafından Doğu Türkistan'da kurulmuştur.
% İslâmiyet'i kabul etm işler, Türklerin yoğun olarak yaşadığı bölgede kuruldukları için
zamanla Türkleşm işlerdir.
4 . K u b ila y H a n lığ ı (1 2 8 0 - 1 3 6 8 )
% Cengiz Han'ın torunu Kubilay Han tarafından Pekin'de kurulmuştur.
4.
Moğol İmparatorluğu’nun yıkılmasından
sonra 1280-1368 yılları arasında Çin’de
hakimiyet süren, aynı zamanda Türkleş­
meyen ve İslâmiyet’i kabul etmeyen tek
Moğol devleti aşağıdakilerden hangisidir?
A) Altın Orda Devleti
B) İlhanlı Devleti
C) Karahitay Devleti
% Türkleşm em iş ve İslâm laşm am ıştır.
D) Çağatay Hanlığı
/ ------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
O Kubilay Hanlığı Çin'de kurulduğu için, Türkleşmeyen ve İslâmiyet'i kabul etmeyen
tek Moğol devletidir. Ünlü gezgin Marco Polo, yaklaşık 20 yıl kadar Kubilay Han'ın
hizmetinde çalışmış, "Seyahatnâme"sinde bu dönemden bahsetmiştir.
\ _________________________________________________________________________________________________ S
E) Kubilay Hanlığı
~ 32 ~
|
1-A
2-C
3-B
4-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
Isoru <
C . T i m u r İ m p a r a t o r lu ğ u ( 1 3 6 9 - 1 5 0 7 )
% Tim ur tarafından Çağatay Devleti'nin topraklarında kurulmuştur.
% Timur, hükümdar ailesine üye olmadığı için "Han" olmamış, Çağatay ailesinden bir
kişiyi göstermelik olarak tahta çıkarmıştır. Kendisi "Em ir" unvanı kullanmıştır.
1402 Ankara S avaşı’nda Osmanlı Devleti’ni mağlup ederek Osmanlı’da 11 yıl sü ­
recek olan “ Fetret Devri” nin başlamasına
yol açan devlet aşağıdakilerden hangisi­
dir?
% Timur İmparatorluğu, Altın Orda Devleti'ne son vererek bu bölgede Rusların güç­
lenmesine ortam hazırlamış, ayrıca 1402 Ankara Savaşı'nda Osmanlı Devleti'ni
mağlup ederek Osmanlı'da Fetret Devri'nin yaşanmasına neden olmuştur.
A) Moğol İmparatorluğu
B) Karahitay Devleti
C) Timur Devleti
% Timur İmparatorluğu'nda;
D) Çağatay Hanlığı
E) İlhanlı Devleti
1.
% Başkent Sem erkant'tır.
★
Ülke toprakları hanedanın ortak malı sayılmıştır.
★
Savaşlarda yararlılık gösteren kişilere "Suyurgal" denilen topraklar verilm iştir.
★
İkta Sistemi uygulanmıştır.
★
Hüseyin Baykara, Ali Şîr Nevaî, Ali Kuşçu gibi bilim adamları bu dönemde yaşa­
mış, ayrıca Timur'un da torunu olan Uluğ Bey kendi adına Semerkant'ta kurdu­
ğu rasathanede Ali Kuşçu ile birlikte önemli çalışmalar yapmıştır.
tarkan,
II sultan,
III. padişah
Yukarıdakilerden hangileri Türk-İslâm
devletlerinde hükümdarlık unvanı olarak
kullanılmamıştır?
V. İLK TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
A . D e v le t Y ö n e t im i
A) Yalnız I
% Türk-İslâm devletlerinde Kut anlayışı, hükümdarın Allah adına ülkeyi yönetmesi
şeklinde bir uygulamaya dönüşmüş, öte yandan bu anlayıştaki "kan bağı" esası ay­
nen devam etmiştir.
B) Yalnız II
D) I ve III
% İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde görülen hâkimiyet anlayışı Türk-İslâm devletle­
rinde de devam etmiştir.
3.
% Türk-İslâm devletlerinde veraset sistem i de aynen devam etmiştir. Bu sisteme gö­
re ülke, hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılmıştır. Ancak bu sistem, ülkede siyasî
otoriteyi sarsmış, taht kavgalarını tetiklemiş ve devlet yapısının bozulmasıyla kısa
sürede yıkılmaları beraberinde getirmiştir.
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Türk-İslâm devletlerinde;
I. hutbe okutmak,
II. hil’at (giysi),
III. çetr (şemsiye)
unsurlarından hangileri hükümdarlık alâ­
meti olarak kullanılmıştır?
1. H ü kü m d ar
A) Yalnız I
% Türk-İslâm devletlerinde hükümdarlar geniş yetkilere sahiptir. Ancak hükümdarın
yetkileri örfî hukuk (Türk gelenek ve görenekleri) ile şer'i hukuk kuralları tarafın­
dan sınırlandırılmıştır.
% Devletin idaresi, orduya komuta etmek, halkın ihtiyaçlarını karşılamak ve ülkeyi dış
tehlikelerden korumak hükümdarın başlıca görevleriydi. Ayrıca hükümdar, vezir ve
memur ataması yapar, Divân-ı Mezâlim (Yüksek M ahkem e)'e başkanlık ederdi.
% Hükümdarın çocuk yaşta olması durumunda, devletin idaresi naiplere verilm iştir.
C) I ve II
E) I, II ve III
4. Türk-İslâm devletlerinde hükümdar, halife
tarafından gönderilen bir belgeyle onaylanır
ve hükümdar bu belgeyle kendi adına hutbe
okuturdu.
% Türk-İslâm devletlerinde İslâm öncesi Türk devletlerinden farklı olarak hükümdar­
lar halife tarafından onaylanır ve adına hutbe okuturdu. Halifenin gönderdiği onay
belgesine "m enşur" adı verilirdi.
Türk-İslâm devletlerinde halife tarafın­
dan hükümdara gönderilen bu onay bel­
gesine ne ad verilm iştir?
A) Tuğra
% Türk-İslâm devletlerinde hükümdarlar çeşitli unvan ve semboller kullanmışlardır.
H üküm darlık U nvanları
B) Yalnız II
D) II ve III
B) Menşur
D) Kut
C) Çetr
E) Nevbet
H üküm darlık Sem b olleri (A lâ m e tle ri) /
S r -------------------
v
* Han
* Kara
* Hakan
* Kadir
* Bey
* Melik
* Hünkâr
* Sultan
* Gazi
* Padişah
* Şah
* Şehinşah
* Otağ-ı Hümâyun
* Unvan alma
* Tuğ
*
*
*
*
Taht (Süslü Koltuk)
Nevbet (Davul)
Sancak (Alem)
Kılıç kuşanmak
* Asa
* Hil'at (Giysi)
* Hutbe okutmak
* Çetr (Şemsiye)
* Tuğra (Mühür)
Para Bastırmak
5.
Aşağıdakilerden hangisi, Türk-İslâm dev­
letlerinde görülen hükümdarlık alâmetle­
rinden biri değildir?
A) Taht
B) Hil’ât
D) Ok
1-C
2-A
C) Sancak
E) Hutbe
3-E
4-B
5-D
~ 33 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
O
KPSS / Tarihin Pusulası
Türk tarihinde "Sultan" unvanını ilk kez Gazneli Mahmut kullanmıştır.
1
2.
S a r a y T e ş k ilâ t ı
% Türk-İslâm devletlerinde saray, hükümdarın ve ailesinin yaşadığı, aynı zamanda
devletin yönetildiği merkezdi.
Türk-İslâm devletlerinde, törenlerde ve
seyahatlerde yol düzenini sağlayan sa ­
ray görevlisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Câmedar
B) Emir-i Candar
C) Serhenk
D) Taştdar
E) Hâcibü'l-Hüccab
% Saray teşkilâtında, hükümdarın gerek resmî gerekse özel işlerini yürüten birtakım
görevliler bulunmaktaydı. Başlıca saray görevlileri şunlardır:
S a ra y G ö re vlileri
UNVANI
Câmedar
2
G Ö REVİ
• Hükümdarın elbiseleriyle ilgilenen görevlidir.
Devaddar
• Hükümdarın yazı takımlarını taşıyan ve koruyan görevlidir.
Emir-i Âhur
• Atların bakımından sorumluydu.
Emir-i Alem
• Savaşlarda bayrağı ve sancağı muhafaza eden görevlidir.
Emir-i Candar
• Hükümdarın ve sarayın güvenliğinden sorumluydu.
Emir-i Çeşnigir
• Hükümdarın yiyeceklerini ilk tadan görevlidir.
Emir-i Hares
• Hükümdara karşı suç işleyenleri cezalandırırdı.
Emir-i Silah
• Silah üretim ve deposundan sorumluydu.
Türk-İslâm devletlerinde, hükümdarın ve
sarayın güvenliğinden sorumlu olan gö­
revli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Emir-i Alem
B) Kapucubaşı
C) Emir-i Silah
D) K ıssadar
E) Emir-i Candar
3.
Büyük Selçuklu Devleti’nde, hükümdar
ile devlet protokolü ve elçiler arasında
görüşmeleri ayarlayan devlet görevlisi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ulu Hacib
B) Ça şnigir
C) Kapucubaşı
D) Câmedar
E) Devaddar
Emir-i Şikâr
• Hükümdarın av işlerini düzenleyen görevlidir.
Hâcibü'l-Hüccab
(Ulu Hacib)
• Hükümdar ve vezirden sonraki en büyük görevlidir.
• Hükümdar ve halk ile hükümdar ve divan üyeleri arasında
görüşme ve buluşmaları ayarlardı.
Kapucubaşı
• Sarayın günlük hizmetlerinden sorumlu görevlidir.
Kıssadar
• Dilekçeleri kabul eden ve hükümdara sunan görevlidir.
Serhenk
• Törenlerde ve seyahatlerde yol düzenini sağlayan görevlidir.
Şerabdâr-ı Has
(İğdişbaşı)
• Hükümdarın içkilerini hazırlayıp sunan, ziyafetlerde içkilerle
ilgilenen görevlidir.
Yukarıdakilerden hangileri, Türk-İslâm
devletlerinde saray teşkilâtındaki görev­
liler arasında yer alır?
Taştdar (Abdâr)
• Hükümdarın temizlik işlerinden sorumlu görevlidir.
A) Yalnız I
I. hâcibü'l-hüccab,
II. emir-i âhur,
III. iğdişbaşı
B) Yalnız II
D) II ve III
3.
C) I ve II
E) I, II ve III
M e r k e z î Y ö n e t im
% Türk-İslâm devletlerinde merkezî yönetim teşkilâtında hükümdardan sonra gelen
en yetkili kişi vezirdir.
S
N
O
Karahanlılar'da vezire verilen Türkçe ad yuğruştur. Büyük Selçuklu Devleti'nde en
ünlü vezir ise Nizâmü'l-Mülk'tür.
v_________________________________________________________________
5.
Karahanlı Devleti’nde vezire verilen
Türkçe ad aşağıdakilerden hangisidir?
A) Serhenk
C)
B) Yuğruş
Abdâr
E)
% Devlet işleri, başkanlığını hükümdarın yaptığı Divân-ı Saltanat (Büyük Divan)'ta
görüşülürdü. Divân-ı Saltanat bir bakıma Bakanlar Kurulu'na benzerdi.
D) Çaşnigir
Devaddar
% Hükümdarın olmadığı zamanlarda divana vezir başkanlık etmiştir.
% Büyük Divan'a bağlı bazı alt divanlar da bulunurdu. Bunlar;
~ 34 ~
1-C
2-E
3-A
4-E
5-B
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
KPSS / Tarihin Pusulası
Isoru <
B ü y ü k S e lç u k lu D e v le t i'n d e B ü y ü k D iv a n 'a B a ğ lı A lt D iv a n la r
D iv a n la r
G ö r e v le r i
Başkan ı
Divân-ı İnşâ (Tuğra)
Devletin iç ve dış yazışmalarını yapan divandır.
Tuğraî
(Münşî)
Divân-ı İstifa
Devletin tüm malî işlerine bakardı.
Müstevfî
A) Divân- İnşâ
B) Divân- İstifa
Divân-ı İşraf
Teftiş kuruludur. Devletin İdarî ve malî işlerinin
yolunda gidip gitmediğini teftiş (kontrol) ederdi.
Müşrif
C) Divân- İşraf
D) Divân- Arzü’l-Ceyş
Divân-ı Arz
Ordunun yiyecek, giyecek, teçhizat vb. tüm ihti­
yaçları ve asker maaşları ile ilgilenirdi.
Emir-i Arz
(Arzü'l-Ceyş)
Divân-ı Mezâlim
Hükümdarın başkanlık ettiği ve büyük davaların
bakıldığı yüksek mahkemedir.
Sultan
1
1
1.
E) Divân- Mezâlim
2.
O
Büyük Selçuklu Devleti’nde, ordunun yi­
yecek, giyecek, teçhizat gibi ihtiyaçları
ve asker maaşları ile ilgilenen divan türü
aşağıdakilerden hangisidir?
Büyük Selçuklu Devleti'nde devlet yönetiminde olmayan divan türü Divân-ı Berîd'dir.
Divân-ı Berîd, posta ve haberleşme (istihbarat) işlerine bakardı.
Büyük Selçuklu Devleti’nde, devletin iç
ve dış yazışmalarını yapan divan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Divân- Berîd
B) Divân- Mezâlim
C) Divân- İnşâ
4 . T a ş r a Y ö n e t im i
D) Divân- İstifa
% Türk-İslâm devletlerinde taşra teşkilâtı; eyâlet, vilâyet, kaza ve köylerden meydana
geliyordu.
E) Divân- Arzü’l-Ceyş
% Bu bölgelerde askerî valiler ya da hanedan üyeleri görevlendirilmiş, taşrada görev
yapacak olan yöneticiler atabeyler tarafından yetiştirilm iştir.
Taşra Y ö n etim in d eki D evlet G ö re vlileri
ADI
3.
Büyük Selçuklu Devleti’nde, devlet yöne­
timinde olmayıp, posta ve haberleşme
(istihbarat) işlerine bakan divan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Divân- İşraf
G Ö REVİ
B) Divân- Arzü’l-Ceyş
C) Divân- İstifa
M elik
Büyük Selçuklu Devleti'nde bir bölgenin yönetimi ile ilgili görevlendiri­
len hanedan üyelerine Melik denir. Melikler, iç işlerinde serbest dış işle­
rinde merkeze bağlı hareket etmişlerdir. Bu durum Selçukluların yöne­
timde merkezî otoriteye önem verdiklerini göstermektedir.
Atabey
Devlet idaresini öğrenmeleri ve iyi bir yönetici olabilmeleri için eyâlet­
lere gönderilen erkek çocuklarını, devlet yönetimi konusunda eğiten
kişilerdir. Atabeyler, bu süreçte bilgi ve tecrübelerini hükümdarın erkek
çocuklarına öğretirdi. (Osmanlı'daki karşılığı "Lalalık" kurumudur.)
Şıhne
Eyâlet ve vilâyetlerin başında bulunan askerî ve idarî yöneticidir.
Âmil
(Um m al)
Vilâyetlerde vergilerin toplanmasından sorumlu olan görevlidir.
M uhtesip
Vilâyetlerde ticarî hayatın düzenlenmesi (pazarlarda fiyatların, tartı ve
ölçü aletlerinin ve üretilip satılan malların kalitesinin denetlenmesi)
ve belediye çalışmalarının yürütülmesinden sorumlu görevlidir.
Amid
Vilâyetlerde yönetimden sorumlu sivil görevlidir.
Ulak
Saray ve taşra yönetimi arasında haberleşmeyi sağlayan kişilerdir.
Subaşı
Taşrada şehirlerin güvenliğinden sorumlu kişidir.
D) Divân- İnşâ
E) Divân- Berîd
4.
Türk-İslâm devletlerinde, devlet idaresini
öğrenmesi ve iyi bir yönetici olabilmesi
için eyâletlere gönderilen erkek çocukla­
rını, devlet yönetimi konusunda eğiten
kişilere ne ad veriliyordu?
A) Melik
B) Atabey
C) Lala
D) Âmil
E) Şıhne
5.
Türk-İslâm devletlerinde, pazarlarda fi­
yatları, tartı-ölçü aletlerini ve üretilip sa ­
tılan malların kalitesini denetleyen, aynı
zamanda belediye çalışmalarının yürü­
tülmesinden de sorumlu olan görevli
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Muhtesip
B) Amid
C) Ulak
D) İğdişbaşı
E) Ummal
1-D
2-C
3-E
4-B
5-A
~ 35 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
B. ORDU
% İlk Türk-İslâm devletlerinde ordunun önemli kısmını Türkler oluşturuyordu. Güçlü
bir ordu, devletin temeli olarak kabul edilmiştir. (Ordu-M illet Anlayışı) İslâmi­
yet'in kabul edilmesiyle birlikte benimsenen cihat anlayışı, Türklerin bir anlamda
savaşçı özelliğini daha da pekiştirmiştir.
1
Türk-İslâm devletlerinde, özel askeri bir­
likler olan “ Hassa Askerleri” ne verilen 3
aylık maaşa ne ad veriliyordu?
A) Gulam
B) Ulûfe
D) Bisteganî
% Büyük Selçuklu Devleti'nde en güçlü ordu Sultan M elikşah döneminde kurulmuş,
bu ordu 10'lu sistem e göre teşkilâtlandırılm ıştır. Türk İslâm devletlerinde pek çok
yeniliğin olduğu ordu, genel olarak şu kısımlardan oluşmaktadır:
C) Cebelü
E) Sipah
Ö Z E L L İK L E R İ
Hassa Askerleri
% 3 aylık olarak verilen maaşa "
Gulamân-ı Saray
I. hassa ordusu,
II. tımar ordusu,
III. gulam ordusu
% Sultana bağlı ve onun güvenliğini sağlayan özel birlikler
olup maaşlı askerlerdir.
" denir.
Yukarıdaki askeri birliklerden hangileri
Büyük Selçuklu ordusunun içersinde yer
almaz?
% Gulam "Köle" demektir.
% Farklı milletlerden seçilip, Gulamhane'de özel olarak
yetiştirilen ücretli askerlerdir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
% Doğrudan sultana bağlı muhafız birlikleri olup, sultanın
sarayını korurlardı. (OsmanlI'daki karşılığı Devşirmedir.)
% İlk kez Gazneliler tarafından oluşturulmuştur.
% ikta sahibi olanların ikta gelirleri karşılığı beslemek
zorunda oldukları atlı askerlerdir. (
)
3.
% Bu ordu birimi devletten maaş almazdı.
İkta Ordusu (Sipahiler)
Eyâlet Askerleri
% Tamamı Türk ve Müslümanlardan oluşur.
% İlk kez Büyük Selçuklu Devleti tarafından oluşturul­
muştur.
% Bu ordu OsmanlI'da Tımarlı Sipahi Ordusuna örnek
olmuştur.
B) Gazneliler
C) Memlûklar
D) İhşidîler
% Melik ve eyâlet valilerinin askerî birlikleridir.
% Türkmenlerden savaş zamanı orduya katılan birliklerdir.
Yardımcı Kuvvetler
A) Karahanlılar
E) Büyük Selçuklular
4
Türkm enler
İkta sistemi ilk kez hangi devlet tarafın­
dan oluşturulmuştur?
% Türkmenler genellikle uçlara yerleştirilir ve sınır güvenliği
sağlanırdı.
Selçuklularda ve Karahanlı Devleti’nde has­
sa orduları, savaş esirleri (köle) arasından
toplanan ya da satın alınan küçük yaştaki
çocukların yeteneklerine göre yetiştirildiği
askerî birliklerdi.
Selçuklular ve Karahanlılarda uygulanan
bu sistemin, Osmanlı Devleti’ndeki karşı­
lığı aşağıdakilerden hangisidir?
% Bağlı devlet ve beyliklerin savaş zamanı gönderdiği
ücretli askerlerdir.
A) Devşirme
B) Müsadere
D) Tımar
C) Gedik
E) İltizam
O Gazneliler orduda ayrıca fil ve ücretli asker kullanmıştır. Özellikle ağır yüklerin taşın­
ması ve düşman ordularının dağıtılmasında önemli fonksiyon üstlenmiştir.
5.
C. SO SYAL YAPI
% Türk-İslâm devletlerinde toplum içerisinde sınıfsal ayrım yoktu. Egemenlik altında
yaşayan herkese hoşgörü politikası izlenmiştir.
% İslâm kültürünün de etkisiyle yerleşik yaşam kültürü gelişmiş, bu da beraberinde
ticarî hayatın canlanmasına yol açmıştır.
I. Selçuklular
II. Harzemşahlar
III. Uygurlar
Yukarıdaki devletlerden hangilerinde ikta
sistemi uygulanmamıştır?
A) Yalnız I
% Karahanlı Devleti dışındaki Tük-İslâm devletleri çok uluslu devlet (im paratorluk)
özelliği taşımaktadır.
Din ve inancın da etkisiyle toplum içerisinde sosyal dayanışma güçlü olmuştur.
~ 36 ~
B) Yalnız II
D) I ve III
1-D
2-B
C) Yalnız III
E) II ve III
3-E
4-A
5-C
KPSS / Tarihin Pusulası
D.
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
H U K U K S İS T E M İ
% Türk-İslâm devletlerinde hukuk, Şer'i ve Ö rfî olmak üzere ikiye ayrılırdı. Ayrıca fet­
hedilen yerlerdeki eski uygulamalar ve divan kararları da hukuk sisteminde etkili
olmuştur.
1.
Türk-İslâm devletlerinde;
I. din,
II. örf ve adetler,
III. divan kararları
1. Ş e r 'i H u k u k
gibi faktörlerden hangileri hukuk siste­
minin şekillenmesinde etkili olmuştur?
% Şer'i hukuk temelini İslâm hukukundan alırdı.
A) Yalnız I
% Miras, boşanma, evlenme, velâyet, vakıf ve ticaret ile ilgili konular şer'i hukuk kap­
samında yer alıyordu.
B) Yalnız II
D)
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Şer'i davalara kadılar bakardı.
% Kadıların başındaki sorumluya ise Kadı'ül-kudat (Baş Kadı) denirdi.
% Kadı, divan üyeleri ve hatta veziri yargılama yetkisine sahipti.
% Kadılar, siyasî otorite tarafından baskı altına alınmazdı. Bu durum kısmen de olsa
hukukun bağımsız olduğunu göstermektedir.
2.
2 . Ö r fî H u k u k
I. kadı’ül-kudat
II. emir-i dâd
III. niyâbet-i saltanat
% Örfî hukuk ise temelini eski Türk geleneklerinden (töre) alırdı.
Yukarıdakilerden hangileri Türk-İslâm
devletlerinde hukuk sistemi ile ilgilidir?
A) Yalnız I
% Ülke güvenliğinin sağlanması, kanunların uygulanması ve bu konularda ortaya çı­
kan uygunsuzluklar örfî hukukun kapsamında yer alıyordu.
B) Yalnız II
D)
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
% Örfî davalara Emir-i Dâd'ın başkanlığındaki mahkemeler bakardı.
O
Türk-İslâm devletlerinde askerî davalara ise Kadı-leşker adı verilen görevli bakmıştır.
% Ayrıca hükümdarın başkanlık ettiği ve büyük davaların bakıldığı yüksek mahkeme
olan Divân-ı M ezâlim de hukuk sisteminde önemli bir yere sahiptir.
3.
Selçuklu Devleti’nde örfi davalara bakan
görevli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Müstevfî
C)
E.
T O P R A K Y Ö N E T İM İ V E E K O N O M İ
1.
T o p r a k S is te m i
B) Arzü’l-ceyş
Emir-i Dâd
E)
D) Kadı’ül-kudat
Melikü’s-Sevâhil
% Türk İslâm Devletleri'nde toprak "M irî" ve "M ülk" toprak olarak ikiye ayrılmıştır.
i
M irî T o p ra kla r
To p ra k Te şkilâtı
i
4.
Türk-İslâm devletlerinde, ikta sisteminin
uygulandığı topraklar aşağıdakilerden
hangisinin kapsamında yer alır?
M ü lk T o p ra klar
A) Mirî
B) Vakıf
D)
a)
Haracî
C) Mülk
E) Öşrî
M ir î T o p r a k la r
% Mülkiyeti devlete ait olan topraklara M irî toprak adı verilm iştir. M irî arazi 3 ana
gruba ayrılır. Bunlar;
5.
I. has,
II. vakıf,
III. mülk
1. H a s A r a z i
Yukarıdakilerden hangileri miri arazinin
kapsamındaki topraklar arasındadır?
• Geliri hükümdara ve ailesine ayrılan bağ, bahçe, tarla gibi topraklardır.
• Bu topraklardan alınan vergiler doğrudan hükümdarın hazinesine aktarılırdı.
A) Yalnız I
• Has arazinin gelirleriyle hükümdar ve ailesinin masrafları karşılanırdı.
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
2 . İk ta A ra z i
• Ülke topraklarının vergi gelirlerine göre bölümlere ayrılmasına ikta denir.
|
1-E
2-D
3-C
4-A
5-C
|
~ 37 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
O İkta Sistemi, Türk tarihinde ilk kez vezir Nizamü'l-mülk'ün önerisiyle Büyük Selçuklu
Devleti'nde uygulamaya konulmuştur.
Bu sayfadan nasıl soru ı
1
• İkta sisteminde; hizmeti geçen bazı devlet görevlilerine (vali, komutan, asker gibi)
maaşlarına karşılık belirli bir miktar toprak verilir, topraktan elde edilen gelirin bir
kısmıyla kendi maaşlarını karşılarlar, bir kısmıyla da atlı asker beslerlerdi.
Türk-İslâm devletlerinde ikta sisteminin
uygulanma amaçları arasında;
I.
II.
III. merkezî otoriteyi güçlendirme
• Bu sistemde; toprağın mülkiyeti devlete, vergileri toplama hakkı ikta sahibine,
toprağı işleme hakkı ise köylülere aitti.
gibi unsurlardan hangileri yer alır?
A)
$
büyük ve güçlü bir orduya sahip olma,
üretimin sürekliliğini sağlama,
Yalnız I
\
İk ta S is te m i'n in Y a r a r la r ı
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Devlet para ödemeden büyük bir orduya sahip olmuştur. (ekonomik-askerî)
% Hazinenin yükü hafifletilmiştir. (ekonomik)
% Ülkede asayiş ve düzen sağlanmıştır. (sosyal)
2.
% Merkezî otorite güçlenmiştir. (siyasî)
% Üretimde süreklilik sağlanmıştır. (ekonomik)
(Bu sistem, Osmanlı'da Tımar (Dirlik) Sistemi'ne örnek olmuştur.)
V . ______
İlk kez Büyük Selçuklu Devleti dönemin­
de uygulanan ikta sistem i, en çok aşağı­
daki alanların hangisinde devlete fayda
sağlam ıştır?
A) Tarım-Askerlik
s
B) Eğitim-Öğretim
3.
C) Ticaret-Askerlik
V a k ıf A ra z i
D) Yönetim-Hukuk
% Medrese, darüşşifa, imarethane, cami, hamam, çeşme gibi sosyal amaçlı (hayır iş­
leri için) kurulan kurumların giderleri için ayrılan topraklardır.
E) Tarım-Yönetim
% Doğrudan toplum a hizmet amaçlı kullanılan vakıf topraklar; satılamaz, kiraya veri­
lemez, devredilemez ve miras bırakılamazdı.
b)
M ü lk T o p r a k la r
3.
% Mülkiyeti şahıslara ait olan topraklara ise M ülk arazi adı verilm iştir. Bu topraklar
şahsî olup; genellikle ev, bağ, bahçe gibi taşınmaz mallardır.
Türk-İslâm devletlerinde, geliri hayır ku­
ruluşlarına ve sosyal hizmetlere ayrılan
topraklara ne ad veriliyordu?
A) İkta
B)Vakıf
D)
% Mülk arazi de 2 gruba ayrılır. Bunlar; öşrî ve haracî topraklardır. Müslümanlara ait
topraklara öşrî, gayr-i müslimlere ait topraklara ise haracî toprak denmiştir.
Metruk
C) Mukataa
E) Ocaklık
% Mülk topraklar, hizmeti geçen kişilere devlet tarafından ödül olarak verilebildiği
gibi, atadan miras olarak da kalabilmiştir.
4.
2 . E k o n o m ik H a y a t
I.
vergilerinden hangileri sadece gayr-i
müslim vatandaşlardan alınm ıştır?
% Baharat Yolu ve İpek Yolu ticarî hayatın canlanmasında önemli rol oynamıştır.
A) Yalnız I
% Ticarî hayatta, Abbasîlere ait olan ve aynı işi yapan esnafların oluşturduğu meslek
örgütlenmesi anlamına gelen fütüvvet teşkilâtı da önemli bir fonksiyona sahipti.
Bu meslek örgütlenmelerine gayr-i müslimler üye olamazdı.
$
Fütüvvet teşkilâtı, Anadolu Selçuklu döneminde Ahilik Teşkilâtı, Osmanlı döneminde
ise Lonca Teşkilâtı adı ile varlığını sürdürmüştür.
S e lç u k lu la r ın b a ş lıc a g e lir k a y n a k la r ı
% Öşür: Müslümanlardan alınan 1/10 oranındaki ürün vergisidir.
öşür,
II. haraç,
III. cizye
% Türk-İslâm devletlerinde toprak dışında ekonomi; hayvancılık, ticaret, dokumacılık,
madencilik ve el sanatlarına dayalıdır.
O
Türk-İslâm devletlerinde,
D)
5.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Türk-İslâm devletlerinde,
I. cizye,
II. ikta,
III. gulam
% Cizye: Gayr-i müslim erkeklerden askere gitmemeleri karşılığında alınan vergidir.
uygulamalarından hangileri toplumun
belli bir kesiminin ordu teşkilâtı içinde
yer almadığını göstermektedir?
% Bâc-ı Bazar: Pazar vergisidir.
A) Yalnız I
% Haraç: Gayr-i müslimlerden alınan ürün vergisidir.
D)
% Ganim et: Savaş gelirlerinin 1/5'idir.
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
% Komşu devletlerin hediyeleri
% Maden, orman ve tuzla gelirleri
~ 38 ~
1-E
2-A
3-B
4-D
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
F.
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
Y A Z I , D İL V E E D E B İY A T
% İlk Türk-İslâm devletlerinde genellikle konuşma dili Türkçe, edebiyat dili Farsça ve
bilim dili ise Arapça olmuştur.
1.
Karahanlı Devleti döneminde Yusuf Has
Hacib tarafından yazılan “Kutadgu Bilig”
adlı eser hangi alfabe ile yazılm ıştır?
% Karahanlılarda devletin resm î dili de Türkçeydi.
A) Uygur
% Gaznelilerde saray ve ordu Türkçe konuşurken, bilim dili Arapça, edebiyat dilinde
ise Farsça kullanılırdı.
B) Göktürk
D) Soğd
C) Arap
E) Kiril
% Büyük Selçuklularda ise resm î dil Farsçaydı. Bilim dili Arapça, edebiyat dili ise yine
Farsçaydı. Bu durum Türkçenin gelişmesini engellemiştir.
Y A Z IL I E D E B İY A T Ö R N E K L E R İ
ESER ADI
YAZARI
DÖNEM İ
ÖZELLİKLERİ
Karahanlı
• Türk-İslâm Edebiyatı'nın yazarı bilinen ilk
yazılı örneği olarak kabul edilmektedir.
• "Mutluluk Veren Bilgi" anlamına gelir.
• İdeal devlet yönetiminden bahseden eser
hükümdara öğütler verir. Bu yüzden bir
anlamda siyasetnâme özelliği gösterir.
• Uygur alfabesi ile yazılan eser, Tabgaç (Uluğ
Kara) Buğra Han'a sunulmuştur.
Karahanlı
• İlk Türkçe ansiklopedik sözlüktür.
• Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil
olduğunu göstermek ve Türkçeyi Araplara
öğretmek için yazılmıştır.
• Sonunda ilk Türk dünyası haritası vardır.
• Eser, Abbasî halifesi El-Muktedî Bi-Emrillah'ın
oğlu Ebu'l-Kasım Abdullah'a sunulmuştur.
2.
Utbî, kaleme aldığı “ Tarih-i Yemin” adlı
eserini hangi Türk devleti döneminde, ki­
me takdim etmiştir?
A) Karahanlı-Tabgaç Buğra Han
Kutadgu Bilig
(6645 beyit)
Divân-ı
Lûgati't Türk
Divân-ı
Hikmet
Atabetü'lHakâyık
Yusuf Has
Hacib
Kaşgarlı
Mahmut
Hoca
Ahmet
Yesevî
Edip
Ahmet
Yüknekî
Karahanlı
• Eser Türk Tasavvuf Edebiyatı'nın ilk eseri,
yazarı da ilk Türk mutasavvıfı olarak bilinir.
• Dinî ve ahlakî öğütler içermektedir.
• Türkçenin Tarikat Dili olarak kabul edilmesi
ve yayılmasını sağlamıştır.
Karahanlı
• Uygur alfabesi ile yazılmıştır.
• "Gerçeklerin Eşiği" anlamına gelir.
• Ahlakî değerleri anlatan eğitici ve öğretici bir
eserdir.
• Eser, Karahanlı hükümdarlarından Muham­
med Dâd İspehsalar Bey'e sunulmuştur.
B) Gazneli-Sultan Mahmut
C) Büyük Selçuklu-Alp Arslan
D) Karahanlı-Yusuf Kadir Han
E) Moğol-Cengiz Han
3.
Edip Ahmet Yüknekî tarafından kaleme
alınan “Atabetü’l-Hakâ-yık” adlı eser hangi
Türk hükümdarına takdim edilmiştir?
A) Uluğ Kara Buğra Han
B) Kadir Buğra Han
C) Sultan Mahmut
D) Muhammed Devlet Şah
E) Muhammed Dâd İspehsalar Bey
4.
Aşağıda verilen edebî eserlerden hangisi
Karahanlılar dönemine ait değildir?
A) Divân-ı Hikmet
B) Atabetü’l- Hakâyık
C) Siyasetnâme
Şehnâme
Firdevsî
Gazneli
• Eserde İran-Turan Savaşları anlatılır.
• Gazneli Sultan Mahmut'a sunulmuştur.
• Firdevsî bu eserinde İran'ı övgülerle anlat­
mış, bu yüzden Sultan Mahmut'un kendisine
vaat ettiği parayı alamamıştır. Bunun üzerine
Firdevsî, Gazneli Mahmut için meşhur Hicvi­
ye adlı eserini kaleme almıştır.
Tarih-i Yemin
Utbî
Gazneli
• Eserde Gaznelilerin tarihi anlatılmaktadır.
• Gazneli Sultan Mahmut'a sunulmuştur.
Siyasetnâme
Nizâmü'lMülk
Büyük
Selçuklu
• Eserde devlet yönetimi ile ilgili öğütler vardır.
• Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah'a takdim
edilmiştir.
A) Şehnâme
Rubâîler
Ömer
Hayyam
Büyük
Selçuklu
• Devrin en ünlü şairlerindendir.
• Rubâilerde İran Saray Gecelerini anlatmıştır.
C) Atabetü’l- Hakâyık
Divân-ı Enverî
(Kasideler)
Enverî
Büyük
Selçuklu
• Büyük Selçuklu döneminde kasideleriyle
tanınan en ünlü şair Enverî'dir.
Muhakemetü'l
Lûgateyn
Ali Şîr
Nevâî
Timur
Devleti
• Türkçenin Farsça kadar zengin bir dil
olduğunu göstermek için yazılmıştır.
• Çağatay Türkçesi'nin en büyük şairidir.
D) Kutadgu Bilig
E) Divân-ı Lûgati’t Türk
5.
Çağatay Türkçesi’nin en büyük şairi ola­
rak kabul edilen Ali Şîr Nevâî’nin, Türk­
çenin Farsça kadar zengin bir dil oldu­
ğunu göstermek için kaleme aldığı eser
aşağıdakilerden hangisidir?
B) Divân-ı Lûgati’t Türk
D) Muhakemetü’l Lûgateyn
E) Divân-ı Hikmet
|
1-A
2-B
3-E
4-C
5-D |
~ 39 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
G . B İL İM
% Türk-İslâm devletlerinde en önemli bilimsel kurumlar medreselerdir.
1
% Karahanlılar döneminde Sem erkant, Buhara ve Kaşgar önemli bilim ve kültür mer­
kezleridir. Tabgaç Buğra Han tarafından Semerkant'ta açılan medreselerde, ilk kez
burslu eğitim sistemi uygulanmıştır.
Türk-İslâm tarihinde burslu eğitim siste­
mi ilk kez hangi devlet döneminde uygu­
lanmıştır?
A) Büyük Selçuklular
C) Karahanlılar
% Gazneliler döneminde de Sultan Mahmut zamanında Nişabur'da önemli medrese­
ler kurulmuş, bilim ve bilim adamları her dönem desteklenmiştir.
B) Gazneliler
D)Memlûklar
E) Anadolu Selçukluları
% Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey döneminde, Nişabur'da ilk Selçuklu medresesi
açılmıştır. Alp Arslan döneminde ise "dünyanın ilk üniversitesi" olarak kabul edi­
len ve vezir Nizâmü'l-M ülk tarafından yaptırılan Bağdat'taki Nizamiye M edresesi
dönemin en ünlü eğitim kurumudur.
2.
T Ü R K - İS L Â M B İL G İN L E R İ
Harezmî
(780-850)
Farabî
(874-950)
İbn-i Sina
(980-1037)
Birûnî
(973-1051)
Gazalî
(1058-1111)
Ömer
Hayyam
(1048-1131)
Zemahşerî
(1074-1144)
İbn-i Rüşd
(1126-1198)
Uluğ Bey
(1394-1449)
4)
•
•
•
•
IX. yüzyılda yaşamış ünlü matematikçi ve filozoflardan birisidir.
Matematikte sıfır (0) rakamını ilk kez kullanmıştır.
Bağdat'ta kurulan Beytü'l Hikme'de yöneticilik ve hocalık yapmıştır.
Ünlü eserlerinden biri "Kitabü'l-Cebir Ve'l-Mukabele"dir.
•
•
•
•
•
•
Avrupa'da Al-Phorobius adıyla tanınmıştır.
İhsaü'l-Ulûm adlı eseriyle pozitif bilimleri ilk kez sınıflandırmıştır.
El- Medinetü'l Fâzıla en önemli eseridir.
Hava titreşimlerinden ibaret ses olayının ilk mantıklı izahını yapmıştır.
Tarihte ilk kez "Birleşmiş Milletler" fikrini ortaya atan bilim adamıdır.
Aristo'nun eserlerine yeni anlayış getirdiği için kendisine Muallim-i Sâni
(İkinci Öğretmen) denmiştir.
Büyük Selçuklu Devleti’nde Tuğrul Bey
döneminde inşa edilen jjk Selçuklu med­
resesi nerede açılm ıştır?
A) Semerkant
3.
Gazneli Mahmut döneminde yaşamış ünlü bilginlerden biridir.
Sultan Mahmut, Birunî için "Sarayımın En Değerli Hazinesi" demiştir.
Ekvatorun uzunluğunu çok az bir yanılmayla hesaplayabilmiştir.
El Asâri'l Bakiye adlı eseri olup, bu eserinde Asyalı milletler hakkında bilgi
vermiş ve astronomiden bahsetmiştir.
• Büyük Selçuklu döneminde yaşamış, Nizâmiye Medresesi'nde baş müder­
ris olarak görev yapmıştır.
• Siyasî din anlayışlarıyla mücadele etmiştir.
• Yaşamı boyunca 500'e yakın kitap yazdığı söylenen Gazâli'nin önemli
eserleri arasında İhyaü'l-Ulûmiddin ve Tehâfütû'l Felâsife sayılabilir.
C) Kaşgar
E) Nişabur
Avrupa’da “Al-Phorobius” adıyla tanınan,
felsefede ‘Muallim-i Sâni (İkinci Öğretmen)’
olarak adlandırılan ve Türk-İslâm dünya­
sında pozitif bilimleri ilk kez sınıflandıran
bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Harezmî
• Avrupa'da Avicenna adıyla tanınmıştır.
• Tıp alanında İslâm dünyasına en büyük katkıyı sağlamıştır.
• En önemli eseri El-Kanun Fî't-Tıbb (Tıp Kanunu) olup, uzun yıllar Avrupa'da
ders kitabı olarak okutulmuştur.
• Tıbbın Hükümdarı olarak anılmıştır.
•
•
•
•
B) Buhara
D) İsfahan
B) Farabî
D) İbn-i Sina
C) Birûni
E) Gazalî
4. Avrupa’da “Avicenna” adıyla tanınan ve
yazmış olduğu “El-Kanun fît Tıp” adlı ese­
riyle Türk-İslâm dünyasına tıp alanında
en büyük katkıyı yapan ünlü bilim adamı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Zemahşerî
B) İbn-i Rüşd
C) Gazalî
D) İbn-i Sina
E) Ömer Hayyam
• Sultan Melikşah adına Celâli Takvimi'ni hazırlayan kurulun başkanıdır.
• Güneş Yılı esasına göre hazırlanan bu takvim, astronomi ve matematik
biliminin çok geliştiğini göstermektedir.
• Ayrıca "Türk Üçgeni" de denilen Hayyam Üçgeni'ni bulmuştur.
• Harzemşahlar döneminde yaşamış olup, asıl adı Mahmud Zemahşerî'dir.
• Gramer, belâgat (düzgün konuşma sanatı), fıkıh, kelâm, tefsir vb. pek çok
alanda derin bilgiye sahiptir.
• Mekke ve Medine'de çok uzun süre kaldığı için, kendisine "Allah’ın
komşusu" anlamına gelen "Cârûllah" denmiştir.
• Keşşâf Tefsiri ve Mukaddimetü'l-Edeb adlı eserleri çok önemlidir.
•
•
•
•
•
•
•
•
İspanya'da yetişmiş ünlü bir filozoftur.
Endülüs Emevîleri döneminde yaşamış ve Aristo'yu Avrupa'ya tanıtmıştır.
Ortaçağ filozofu Thomas Aquinas ona "Şârih" (Yorumcu) adını vermiştir.
Tehâfütû't Tehafût ve Makelâ fi'l-Mizâc iki önemli felsefî eseridir.
Timur'un torunu olan Uluğ Bey, hem devlet adamı hem de bilim adamıdır.
Semerkant'ta kendi adına rasathane yaptırmıştır.
En önemli eseri Uluğ Bey Zeyci (Yıldızlar Cetveli)'dir.
Devrin bilginlerinden Ali Kuşçu Uluğ Bey'in öğrencisi olmuştur.
5.
Timur Devleti Döneminde bilim adamlarına
önem verilmiş, hükümdarlar bilim ve edebi­
yat çalışmalarını bizzat desteklemişlerdir.
Bu dönemde yaşam ış, Semerkant’ta ken­
di adına yaptırdığı rasathanesi ve “Yıldız­
lar Cetveli” adlı eseriyle ünlü astronomi
bilgini ve devlet adamı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Uluğ Bey
B) Ömer Hayyam
C) Ali Kuşçu
D) Birûnî
E) Hüseyin Baykara
1-C
2-E
3-B
4-D
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
H . M İM A R I V E S A N A T
Değerli adaylar; ÖSYM hemen hemen her sınavda mimarî ve sanat konusuyla ilgili soru
sormaktadır. ÖSYM'nin özellikle üzerinde durduğu temel konu başlıkları; eserlerin hangi
döneme ait olduğu, mimarî eserlerin hangi amaca hizmet ettiği ve süsleme sanatlarının
ne gibi özellikleri olduğuyla ilgilidir. Bu yüzden siz değerli adayların bu konu başlıklarına
özellikle dikkat etmesi gerekmektedir.
1.
Türk-İslâm mimarîsinin ilk örnekleri aşa­
ğıdaki devletlerden hangisi tarafından
verilm iştir?
A) Karahanlılar
B) Gazneliler
C) Babürler
D) Harzemşahlar
E) Büyük Selçuklular
% Türk-İslâm mimarîsinin ilk örneklerine Karahanlılar'da rastlanmaktadır.
% Nitekim Türk-İslâm mimarîsinin tem elleri Karahanlılar döneminde atılmış, ilk kez
"Ribat" adı verilen küçük kervansaraylar inşa etmişlerdir.
% Ayrıca Karahanlılar ilk kez Bim arhâne (Darü'ş-şifa) kurarak hastaların tedavisinde
de önemli gelişme sağlamışlardır.
2. İslâm dininin resim ve heykel sanatlarına
sıcak bakmaması Türk-İslâm devletlerin­
de,
% Resim ve heykel sanatlarının İslâm dinine aykırı görülmesi nedeniyle bu sanat dal­
ları pek gelişmemişse de, paralar üzerinde figürler, halılar üzerinde bitki ve hayvan
motifleri kullanılmıştır. Ancak bu sanatlar çok gelişm em iştir.
I. nakkaşlık,
II. hattatlık,
III. kakmacılık
sanatlarından hangilerinin gelişmesine
ortam hazırlamıştır?
SÜ SLEM E SA N A TLA R I
A) Yalnız I
Hat
• Arap harfleriyle İslâmî güzel yazı yazma sanatıdır. İslamiyet'e geçişle
birlikte önem kazanmış ve bir sanat dalı haline gelmiştir.
Minyatür
• Kitaplara suluboya kullanılarak çizilen küçük resimlerdir. Minyatür sanatçı­
larına "nakkaş" ya da "musavver" denilmiştir.
Tezhip
• Kitap süsleme sanatıdır. Altınlamak, yaldızlamak anlamına gelir. Yaldız ve
boya kullanılarak özellikle Kur'an-ı Kerim'in sayfaları süslenmiştir.
Çini
• Fırınlanmış toprak üzerine yapılan renkli ve çeşitli motiflerden oluşan
seramiklerdir.
Kündekâri
• Ahşap işlemeciliğine dayanan el sanatıdır. Bu sanatlarla uğraşanlara
Neccar adı verilmiştir. (Neccar = Marangoz)
Fresk
• Yaş alçı (sıva) üzerine yapılan renkli duvar resmidir.
Vitray
• Renkli cam süsleme sanatıdır.
Mozaik
• Küçük cam ve taş parçalarının harç içerisinde yerleştirilmesi sanatıdır.
Telkâri
• Altın, gümüş gibi maden işlemeciliğine dayanan sanat dalıdır.
Malakâri
• Duvar kabartma sanatıdır.
Kakmacılık
• Ahşap ve madenlerin içine renkli malzemelerin yerleştirilmesi sanatıdır.
Oymacılık
• Ahşap, alçı vb. zeminlerin oyulmasına dayanan süsleme sanatıdır.
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
3.
I. minyatür,
II. tezhip,
III. resim ve heykel
Türk devletlerinde, yukarıdaki sanat dal­
larından hangilerinde İslâmiyet’in kabu­
lünden sonra gelişmenin durduğu savu­
nulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
4
C) Yalnız III
E) II ve III
Türk-İslâm sanatı, aşağıdaki sanatlardan
hangisinde diğerlerinden daha fazla ge­
lişme göstererek diğer toplumları da et­
kilemiştir?
A) Mimarî
B) Çinicilik
C) Minyatür
D) Hat
E) Oymacılık
O
Türklerin İslâm mimarîsine en önemli katkıları kemer, kubbe, Türk üçgeni ve sütun­
dur. Bunun dışında Büyük Selçuklu Devleti mimarîye; üst üste çift kubbe, silindirik ve
yivli minare, köşeli çatı ve beş köşeli mihrap gibi unsurları kazandırmıştır.
5.
S Ü S L E M E S A N A T L A R IN IN K U L L A N IM A L A N L A R I
Selçuklularda mimarî yapıların süslem e­
lerinde,
I.
hat,
II.
çini,
Duvar Süslemede
• Fresk, çini, mozaik, taş bezeme, malakâri, hat, oymacılık, kakmacılık.
Ahşap Süslemede
• Kündekâri, oymacılık, kakmacılık.
sanatlarından hangileri kullanılm ıştır?
Kitap Süslemede
• Hat, tezhip, minyatür, ciltçilik.
A) Yalnız I
Maden Süslemede
• Telkâri, kakmacılık, oymacılık.
Cam Süslemede
• Vitray, taş bezeme, tuğla bezeme, alçı bezeme.
III. tezhip
B) Yalnız II
D) I ve III
1-A
2-E
C) I ve II
E) I, II ve III
3-C
4-D
5-C
~ 41 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
Isoru i
KULLAN IM A M A Ç LA RIN A GÖRE M İM A R I YA PILAR
1
•
•
•
•
•
•
•
.•
1
i
A s k e rî M im a rî
D inî M im a rî
T ica rî M im a rî
Kale
Sur
Burç
Tersane
Kule
Hisar
Kışla
Ordugâh
Cami
Mescit
Türbe
Kümbet
Medrese
Külliye
Tekke
Zâviye
■
'•
: •
î •
I •
I •
i •
1r
Sağlık M im arîsi
So syal/S ivil M im a rî
Dârü'ş-şifa
Dârü'l-afiye
Bimarhâne
Bimaristan
Maristan
Dârü's-sıhha
Şifahâne
Yukarıdaki mimarî yapılardan hangileri­
nin Selçuklularda ticaretin gelişmesine
katkı sağladığı savunulam az?
A) Yalnız I
î • Çarşı
\
f
•
•
•
•
•
•
•
I. zâviye,
II. ribat,
III. kervansaray
Ribat
Kervansaray
Han
Bedesten
Arasta
Kapan
D)
2.
•
•
•
•
Saray
Köşk
Ev
Köprü
Çeşme
! • Hamam
I • İmârethâne
\ • Tabhâne
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
Türk-İslâm mimarîsinde görülen,
I. medrese,
II. bimarhâne,
III. imârethâne
yapılarından hangileri Türk devletlerinde
sosyal devlet anlayışının varlığını kanıt­
lar niteliktedir?
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Ö N E M L İ B A Z I Y A P IL A R
J
t
3.
Küm bet
Külliye
►
Üzeri piramit çatı ile örtülü anıt mezardır. Türbe mimarîsi ise ilk
kez Büyük Selçuklular tarafından uygulanmıştır.
►
Ana yapısı (merkezi) cami olan kompleks yapılar topluluğudur.
Türk-İslâm devletlerinde, “Ribat” adı veri­
len kervansarayların ijk örneği aşağıdaki
devletlerden hangisi tarafından verilm iş­
tir?
A) Harzemşahlar
B) Gazneliler
C) Karahanlılar
D) Memlûklar
E) Büyük Selçuklular
Yolculara ve yoksullara ücretsiz yemek dağıtılan yer. (Aşevi)
..................
Ticarî amaçlı yapılardır. Ticaret yolları güzergâhında konaklama
ve güvenlik hizmetlerini sağlamıştır.
Kervansaray
...••*
Ticarî amaçlı yapılar olup, kervansaraylardan küçüktür. İlk kez
Karahanlılar'da görülmüştür.
Ribat
Tek bir cins ticaret maddesinin toptan satışının ya da dağıtımı­
nın yapıldığı kapalı pazar yeridir.
Kapan Hanı
.
Üstü açık ya da kapalı, dükkânların sırayla dizildiği ticarî yapıdır.
Bir diğer adı Ahi Çarşısı'dır.
Arasta
.....................................
c
Bimarhâne
*
.
Tabhâne
Türk-İslâm devletlerinde tek bir cins tica­
ret maddesinin toptan satışının ya da da­
ğıtımının yapıldığı kapalı pazar yerine ne
ad veriliyordu?
A) Arasta
Akıl ve sinir hastalıklarının tedavi edildiği kurumlardır. İlk kez
Karahanlılar'da görülmüştür.
5.
Türk-İslâm mimarîsinde,
I. külliye,
II. kümbet,
III. medrese
türü yapılardan hangileri “ anıt mezar” ni­
teliği taşımaktadır?
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
Misafirhâne. Fakirlerin barındıkları sosyal yapılardır.
1-A
~ 42 ~
B) Ribat
C) Bedesten
D) Kapan hanı
E) Kervansaray
Kumaş ticaretinin yapıldığı kapalı çarşıdır. Kubbelerle örtülüdür.
Bedesten
C
4.
2-E
3-C
4-D
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
B A Z I T Ü R K - İS L Â M D E V L E T L E R İN D E Ö N E M L İ M İM A R Î E S E R L E R
D Ö N EM İ
ESER ADI
1.
• Ribât-ı M elik (K e rv a n sa ra y ) * * *
• A yşe Bibi T ü rb esi * * * (Eski Türk çadır sanatı örneğidir.)
A) Karahanlılar
C) Büyük Selçuklular
• Registan M edresesi
K a rah an lılar
Türk-İslâm mimarîsinde İsfahan’da inşa
edilen ve ilk medrese-cami birleşimi ol­
ması bakımından önemli bir yere sahip
olan “ Mescit-i Cuma” , aşağıdaki devlet­
lerden hangisi döneminde yapılmıştır?
E)
B) Gazneliler
D) Babürler
Anadolu Selçukluları
• Dehistan Kervansarayı
• Tirm iz Sarayı
• Balâci Hatun Türbesi
2.
• Arap Ata Türbesi
• Leşker-i B azar S arayı (Afganistan) * * *
G azn e lile r
Babür hükümdarı Şah Cihan’ın eşi Müm­
taz Mahal’in anısına Hindistan’da yaptır­
dığı ünlü mimarî eser, aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Agra Kalesi
• Leşker-i B azar Ulu Cam ii (Afganistan) * * *
B) Leşker-i Bazar Sarayı
C) Gülpayegân Camii
• Zafer Kuleleri
D) Tac Mahal
E) Arâsü’l-Felek Camii
• M ahm ut Bendi
• Ribât-ı Mahi
• Sultan III. M esut Sarayı
• Arâsü'l-Felek Camii
3.
• N izâm iye M ed resesi (Bağdat) * * *
Aşağıdaki eserlerden hangisi Büyük Sel­
çuklu Devleti dönemine ait değildir?
A) Nizâmiye Medresesi
B) Bursa Ulu Camii
• D iya rb a kır Ulu Cam ii * * *
C) Diyarbakır Ulu Camii
D) Sultan Sencer Türbesi
• Nişabur M edresesi (ilk Selçuklu m ed resesidir.)
E) Gülpayegân Camii
• Sultan Sencer Türbesi (M erv)
• Tuğrul Bey Türbesi (Rey)
B ü yü k Selçuklu
D evleti
• Rey M edresesi
• İsfahan M elikşah Camii
Türk-İslâm sanatının ünlü mimarî eserle­
rinden biri olan Afganistan’daki “ Leşker-i
Bazar Sarayı” hangi Türk devleti dönemi­
ne aittir?
• Kümbet-i Surkh
A) Gazneliler
B) Harzemşahlar
C) Büyük Selçuklular
D) Karahanlılar
• Kazvin Mescit-i Cuma
4.
• Ribât-ı Zafaranî
E)
Anadolu Selçukluları
• Gülpayegân Camii
• M escit-i Cuma (İsfah an ) (ilk m edrese-cam i b irleşim idir.)
• Tolunoğlu A h m et Cam ii (M ısır) * * *
Tolunoğuları
• Ulu Cam ii
5.
Aşağıdaki eserlerden hangisi sivil mima­
rîye örnek olarak gösterilemez?
• Tolunoğlu A hm et M aristanı (Eczane ve Hastane)
A) Tolunoğlu Ahmet Maristanı
• Tac M ahâl (H indistan) * * *
B) Lahor Kalesi
C) Zafer Kuleleri
• Agra Kalesi
D) Sultan III. Mesut Sarayı
B ab ü rlü le r
E) Ayşe Bibi Türbesi
• Lahor Kalesi
• M otî M escidi
1-C
2-D
3-B
4-A
5-E
~ 43 ~
"İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
VI. TÜRKİYE TARİHİ (XI.-XIV. YÜZYIL)
% Büyük Selçuklu Devleti'nin Bizans'a karşı elde ettiği Malazgirt Zaferi sonrasında,
Anadolu'nun kapıları Türklere açılmış ve bu coğrafyada "Türkiye Tarihi" adı verilen
dönem başlamıştır.
Bu sayfadan nasıl som gelir?
1. Aşağıdakilerden hangisi, Anadolu’da ku­
rulan ilk TUrk beyliklerinin özelliklerin­
den biri değildir?
A) Anadolu'nun Türkleşmesinde rol oynamışlard ır.
B) Bizans Devleti tarafından yıkılmışlardır.
% Türkiye Tarihi başlıca şu bölüm lerden oluşmaktadır:
A.
*
İlk Türk Beylikleri Dönemi
*
Anadolu Selçuklu Devleti Dönemi
*
II. Beylikler Dönemi
*
Osmanlı Devl eti Dönemi
*
Türkiye Cumhuriyeti Dönemi
C) Egemen oldukları bölgelerde İslamiyet’i
yaymaya çalışmışlardır.
D) Anadolu’nun bayındır hale getirilmesin­
de etkili olmuşlardır.
E) Kuruldukları yerlere Türkçe isimler ver­
mişler ve Anadolu’yu Türkleştirmeye
çalışmı şlardır.
A n a d o l u ' y a İ lk T ü r k A k ın l a r ı
% Anadolu'ya ilk T ürk akınları H unlar tarafından yapılmışsa da, bu akınlarda fetih
amacı güdülmemiş, sadece keşif amaçlı düzenlenmiştir.
% Anadolu'yu yurt edinmek amacıyla yapılan ilk akınlar ise Selçuklular döneminde
(Tuğrul ve Çağrı Beyler dönemi) başlamıştır.
% Malazgirt Savaşı'ndan sonra ise Alparslan, bazı Türk komutanlarını Anadolu'nun
fethiyle görevlendirmiş, bu komutanlar da öncelikle Doğu, Güneydoğu ve İç Ana­
dolu bölgelerini ele geçirerek Selçuklu Devleti'ne bağlı beylikler kurmuşlardır.
2. Aşağıdakilerden hangisi, 1071 Malazg i rt
Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurulan
ilk Türk beyliklerinden biri değildir?
A) Saltuklular
B) Mengücekliler
% İlk Türk Beylikle ri olarak bilinen bu beylikler, Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfla­
ması üzerine bağımsızlıklarını ilân etmişlerdir.
C) Danişmentliler
D) Artuklular
E) Karamanoğulları
B.
İ lk T ü r k B e y l i k l e r i D ö n e m i
3.
Büyük Selçuklu Devleti’nin zayıflaması
ile Anadolu’da ortaya çıkan ilk Türk Bey­
likleri aras ında,
I. Çaka Beyliği
II. Karamanoğulları
III. Germiyanoğulları
beyliklerinden hangileri yoktur?
A)
Yalnız I
D)
4.
1.
S a lt u k lu la r (1 0 7 2 - 1 2 0 2 )
% Ebû'l-Kâsım Saltuk Bey tarafından Erzurum-Kars çevresinde kurulmuştur.
% Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliğidir.
% Haçlı ve Gürcü saldırılarına karşı Anadolu topraklarını korumuşlardır.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
1072’de Erzurum ve Kars çevresinde ku­
rulan ve Erzurum Ulu Cami, Mama Hatun
Kümbeti gibi önemli mimarî eserler mey­
dana getiren Anadolu’daki ijk Türk beyli­
ği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Saltuklular
B) Mengücekliler
C) Danişmentliler
D) Artuklular
E) Karamanoğulları
% 1202'de Anadolu Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah tarafından bu beyliğe
son verilm iştir.
% Erzurum Ulu Camii ve Mama Hatun Kümbeti önemli mima rî eserleridir.
~ 44 ~
|
1-B
2-E
3-D
4-A
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"İlk Türk-İ slâm Devletleri ve Beylikleri"
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
2 . M e n g ü c e k lile r (1 0 8 0 - 1 2 2 8 )
% Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah, Divriği çevresinde kurulmuştur.
1.
% Rumlara ve Gürcülere karşı mücadele etmişlerdir.
% I. Alâeddin Keykubat döneminde Anadolu Selçuklu hâ kimiyeti altına girmiştir.
S iva s civarında bulunan ve Anadolu’da­
ki ilk külliye yapısı olarak bilinen Divriği
K ülliyesi hangi Türk beyliği döneminde
inşa edilm iştir?
A) Saltuklular
C) Mengücekliler
% Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Külliyesi) en önemli mimarî eserleridir.
B) Artuklular
D) Danişmentliler
E) Anadolu Selçukluları
3 . D a n iş m e n t lile r (1 0 8 0 - 1 1 7 8 )
% Danişment Ahm et Gazi tarafından Sivas merkezde kurulmuştur.
% Beylik egemenlik alanını zamanla genişleterek Tokat, Çankırı, Kayseri ve Malatya
çevresinde de etkili olmuştur.
% Anadolu'da kurulan Türk beylikleri içerisinde en güçlüsüdür. Bu nedenle Anadol u
Selçuklu Devleti'ni en çok uğraştıran beylik olmuştur.
2. Anadolu’da para bastıran ilk Türk beyliği
aşağ ıdakilerden hangisidir?
A) Danişmentliler
C) Karamanoğulları
% Haçlılar, Bizans ve Ermenilere karşı mücadele etm işlerdir.
B) Mengücekliler
D) Artuklular
E) Germiyanoğulları
% Anadolu'da ilk medreseyi açmışlardır. (Yağıbasan M edresesi-Niksar/Tokat)
% Anadolu'da ilk para bastıran beylik olup, Danişment Ahmet Gazi de Anadolu'da
kendi adına para bastıran ilk hükümdar olmuştur.
% 1178'de Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan tarafından beyliğe son verilm iştir.
% Tokat-Niksar'daki Yağıbasan M edresesi (Anadolu'daki ilk medrese) ile Kayseri Ulu
Camii önemli mimarî eserleridir.
3. Anadolu’daki ilk medrese olarak bilinen
Tokat-Niksar’daki “Yağıbasan Medresesi”
hangi Türk beyliği döneminde yapılm ış­
tır?
4 . Ç a k a B e y l iği (1 0 8 1 - 1 0 9 3 )
Oğuzların Çavuldur koluna bağlı olan ve ilk Türk denizcisi olarak kabul edilen Çaka
Bey tarafından İzmir ve çevresinde kurulmuştur.
A) Mengücekliler
B) Çaka Beyliği
C) Karesioğulları
D) Saltuklular
E) Danişmentliler
Çaka Beyliği, Anadolu'da kurulan ilk denizci beyliktir.
Çaka Bey güçlü bir donanma oluşturmuş ve Bizans'a karşı üstünlük sağlamıştır.
O İlk Türk donanması 1081 'de Çaka Bey tarafından kurulmuş ve bu tarih Deniz Kuv­
vetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilmiştir.
4.
I. Mengücekliler
II. Çaka Beyliği
III. Saltuklular
Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan tarafından bu beyliğe son verilm iştir. Bu
beyliğin yıkılmasıyla Batı Anadolu'daki Türk egemenliği sona ermiştir.
5.
Anadolu’daki ilk Türk beyliklerinden,
hangilerinin denizcilikle uğraştığı savu­
nulamaz?
A r t u k lu la r (1 2 0 2 - 1 4 0 9 )
A)
Yalnız I
% Selçuklu komutanı Artuk Bey'in oğulları Sökmen ve İl Gâzi tarafından kurulan bu
beyliğin yönetimi 3 kol halinde yürütülmüştür. Bu kollar;
*
Hısn-ı Keyfâ
*
Harput
(Hasankeyf)
^ 1234'te Anadolu Selçuklu Devleti yıkmıştır.
*
Mardin
^ 1409'da Akkoyun lu Devleti yıkmıştır.
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
^ 1232'de Eyyubîler yıkmıştır.
% Artuklular döneminin en tanınmış bilim adamlarından birisi El-Cezerî'dir. Kontrol,
denge kurma, haberleşme ve ayarlama bilimi olan sibernetiğin ilk kurucusudur.
% Batman yakınlarındaki Hasankeyf'te Artuklulara ait pek çok eser bulunmaktadır.
% Hasankeyf, M alabadi, Haburman, Devegeçidi, Dunaysır, Am bar Çayı Köprüleri ile
Mardin Hatuniye M edresesi Artuklular dönemine aittir.
5.
Batman yakınlarındaki Hasankeyf (Hısn-ı
Keyfâ)’te aşağıdaki Türk beyliklerinden
hangisine ait eserler bulunmaktadır?
A) Çaka Beyliği
B) Artuklular
C) Saltuklular
D) Mengücekliler
E) Danişmentliler
O Bu Türk beyliklerinin dışında Anadolu'da; İnaloğulları, İnançoğulları, Dilmaçoğulları,
Çubukoğulları, Tanrıvermişoğulları ve Sökmenoğulları beylikleri de yer almaktaydı.
1-C
2-A
3-E
4-D
5-B
~ 45 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
$
KPSS / Tarihin Pusulası
A n a d o lu 'd a K u r u la n İlk T ü r k B e y lik le r in in Ö z e llik le ri
*
Anadolu'nun fethedilmesinde ve Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır.
*
Bulundukları bölgeleri Haçlı, Bizans, Ermeni ve Gürcülere karşı savunmuşlardır.
*
Anadolu'da birçok yerleşim merkezi kurarak, Türkçe isimler verm işlerdir.
*
İslâmiyet'in Anadolu'da yayılmasında etkili olmuşlardır.
*
Anadolu'yu bayındır hale getirmişlerdir.
*
Kurucularının isimlerini almışlardır.
1
Aşağıdakilerden hangisi, Anadolu’da ku­
rulan ilk Türk beyliklerinin özelliklerin­
den biri değildir?
A) Büyük Selçuklu Devleti tarafından orta­
dan kaldırılmışlardır.
B) Bulundukları bölgeleri Ermeni, Gürcü,
Haçlı ve Bizans’a karşı savunmuşlardır.
C) Kurucularının isimlerini almışlardır.
C.
D) Anadolu'nun fethinde ve Türkleşmesin­
de rol oynamışlardır.
A n a d o l u ( T ü r k i y e ) S e lç u k lu D e v le t i ( 1 0 7 7 - 1 3 0 8 )
E) İslâmiyet’in Anadolu’da yayılmasında
etkili olmuşlardır.
% Kutalmışoğlu Süleym an Şah tarafından İznik merkez olmak üzere 1077 yılında ku­
rulmuştur.
% Süleyman Şah'ın fetihleri Anadolu'nun Türkleşme sürecini hızlandırmış ve ülkenin
sınırları Adana, Tarsus ve Hatay'a kadar genişlemiştir.
% Süleyman Şah'ın ölümü üzerine yerine I. Kılıç Arslan hükümdar olmuştur.
2.
O Anadolu Selçuklu hükümdarı Süleyman Şah'ın mezarı hâlen Suriye sınırları içerisinde
yer alan Caber Kalesi'ndedir. Caber Kalesi Türk toprağı olarak kabul edilmiştir.
I. İznik
II. Bursa
III. Konya
1. I. K ılıç A r s la n D ö n e m i
Yukarıdakilerden hangileri Anadolu Sel­
çuklu Devleti’ne başkentlik yapmıştır?
% Haçlıların baskısı nedeniyle merkez İznik'ten Konya'ya taşınmıştır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) I, II ve III
O Konya, Anadolu Selçuklu Devleti ile Karamanoğullarına başkentlik yapmıştır.
% Çaka Beyliği'ne son verilm iştir.
% Bu dönemde Haçlı ordusuyla mücadele etmek ve Anadolu Türk Birliğini sağlamak
devletin iki temel politikası olmuştur.
2 . I. M e s u t D ö n e m i
% Haçlılara karşı yürütülen mücadeleler hızla devam etmiş ve başarı sağlanmıştır.
3. Günümüzde mezarı Suriye sınırları için­
deki Caber K ale si’nde bulunan Anadolu
Selçuklu Devleti’nin kurucusu aşağıdakilerden hangisidir?
A) I. Mesut
% Sivas ve Malatya'yı Danişmentlilerden alan Sultan I. Mesut kendi adına ilk m adenî
(bakır) parayı (sikke) bastırmıştır.
C) İzzeddin Keykâvus
% Bu dönemde ilk kez Batı kaynaklarında Anadolu "Türkiye" adıyla geçmiştir.
D) Alâeddin Keykubat
B) I. Kılıç Arslan
E) Kutalmışoğlu Süleyman Şah
% Bu dönemde ayrıca ilk imar ve şehirleşme faaliyetleri başlamıştır.
H A Ç LI S E F E R L E R İ
SEBEPLERİ
SO N U Ç LA RI
4
Aşağıdakilerden hangisi, Haçlı Seferleri­
nin sonuçlarından biri değildir?
• Kudüs'ün ele geçirilmek istenmesi
• Kudüs Müslümanların elinde kalmıştır.
• Klunî Tarikatı'nın kışkırtmaları
• Kâğıt, matbaa, barut, pusula © gibi
malzemeler Avrupa'ya taşındı.
• Papanın nüfuzunu arttırmak istemesi
• Avrupa'da derebeylik (feodalite) zayıf­
lamıştır.
C) Avrupa’da derebeylik (feodalite) güç ka­
zanmıştır.
• Bizans'ın Avrupa'dan yardım istemesi
• Türklerin batıya doğru ilerleyişi bir süre
durmuştur.
D) Kâğıt, matbaa, barut, pusula gibi malze­
meler Avrupa’ya taşınmıştır.
• Selçukluları Anadolu'dan uzaklaştırma
isteği
• Akdeniz'de ticaret gelişmiştir.
E) Avrupa’da ticaretle uğraşan burjuva sı­
nıfı ortaya çıkmıştır.
• Ticaret yollarına egemen olmak isteme­
leri
• Avrupa'da ticaretle uğraşan burjuva
sınıfı ortaya çıktı.
• Doğu'nun zenginliklerini ele geçirme
isteği
• Türk-İslâm toprakları tahrip edilmiştir.
46 ~
A) Kudüs Müslümanların elinde kalmıştır.
B) Akdeniz’de ticaret gelişmiştir.
1-A
2-D
3-E
4-C
KPSS / Tarihin Pusulası
3.
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
II. K ılıç A r s la n D ö n e m i
% Bu dönemde ilk gümüş ve altın para basılmıştır.
1.
% Kayseri-Aksaray'da bulunan ve Anadolu'daki ilk kervansaray olarak kabul edilen
A lay Han bu dönemde yapılmıştır.
% Danişmetlilere son verilm iştir.
Anadolu’daki ilk kervansaray olarak ka­
bul edilen Kayseri’deki “Alay Han” hangi
Türk devleti dönemine aittir?
A) Büyük Selçuklular
B) Çaka Beyliği
C)
D) Saltuklular
Danişmentoğulları
% Dönemin en önemli gelişmesi Bizans ile yapılan M iryokefalon Savaşı'dır. (1176)
E)
Anadolu Selçuklu Devleti
% Miryokefalon Savaşı Anadolu Selçuklu Devleti'nin zaferiyle sonuçlanmıştır.
% Savaşın sonucunda;
*
Bizans yenilmiş ve vergiye bağlanmıştır.
*
Anadolu kesin ve ebedî olarak Türk Yurdu haline gelmiştir.
*
Bizans Türkleri Anadolu'dan atamayacağını anlamış ve savunmaya çekilmiştir.
O
2.
Sultan II. Kılıç Arslan Döneminde, Anadolu
Selçukluları’nda ekonomik durum yüksek
düzeye ulaşmıştır.
Bu dönemde görülen;
II. Kılıç Arslan ölmeden önce "ülke hanedanın ortak malıdır." anlayışı doğrultusunda
ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırmıştır.
I.
imar çalışmalarının fazla olması,
II.
surlar içinde birer kaleden ibaret olan
kasabaların büyümesi,
III. kervansaray mimarîsine önem verilmesi
durumlarından hangileri ekonomideki bu
başarının kanıtları arasındadır?
4 . I. G ıy a s e d d in K e y h ü s r e v D ö n e m i
A) Yalnız I
% Trabzon Rum İmparatorluğu'nu yenerek Samsun ve çevresini ele geçirmiş, böylece
Karadeniz ticaret yollarını güvence altına almıştır.
D)
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) I, II ve III
% Aynı amaç doğrultusunda Antalya fethedilmiştir.
% Anadolu Selçuklu dönemine ait ilk medrese olan Kayseri'deki Koca Hasan M edre­
sesi bu dönemde yapılmıştır.
% Anadolu'daki ilk hastane olarak bilinen Kayseri Gevher Nesibe Dârü'ş-şifâsı bu dö­
nemde yapılmıştır.
3. Anadolu’nun kesin olarak bir Türk yurdu
haline gelmesi, aşağıdaki gelişmelerden
hangisiyle gerçekleşm iştir?
A) Miryokefalon
C)
B) Kösedağ
Malazgirt
E)
5 . I. İz z e d d in K e y k â v u s D ö n e m i
D) Yassıçemen
Dandanakan
% Bu dönemde Kıbrıs Krallığı ile ticarî antlaşmalar imzalanmıştır.
% Karadeniz ticaret yollarını güvence altına almak amacıyla Sinop ele geçirilmiştir.
% Donanmaya ve ticarete önem verilmiş, bu doğrultuda Sinop'ta Anadolu Selçuklu
Devleti'nin ilk tersanesi kurulmuştur.
4
Anadolu Selçuklu Devleti’nde,
I. hükümdarlığın babadan oğula geçmesi,
II. ülkenin hanedanın ortak malı sayılması,
III. divan örgütünün kurulması
6 . I. A lâ e d d in K e y k u b a t D ö n e m i
% Anadolu Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemidir.
durumlarından hangilerinin taht kavgala­
rına yol açtığı savunulabilir?
% Devletin merkezi olan Konya, kültür ve sanat merkezi haline gelmiştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Mengüceklilere ve Harput Artuklularına son verilm iştir.
% Bu dönemde özellikle Alanya (Alaiye) ve Karadeniz'in kuzeyindeki Suğdak ticaret
merkezi alınarak denizcilik ve ticarette önemli gelişmeler sağlanmıştır.
% Ticaretin gelişmesi için Anadolu'da çok sayıda han ve kervansaray yapılmıştır.
5.
% Yabancılara bazı ticarî ayrıcalıklar verilerek mallarına ilk kez "devlet sigortası" uy­
gulanmıştır.
I. Antalya
II. Bursa
III. Sinop
% Ayrıca bu dönemde 1230'da Harzemşahlar ile Yassıçemen Savaşı yapılmış, savaş
sonucunda Harzemşahlara son verilm iştir. Bu durum Anadolu Selçuklu devleti ile
Moğollar arasındaki tampon bölgede otorite boşluğuna neden olmuştur.
Yukarıdaki şehirlerden hangisi, Anadolu
Selçuklu dönemine ait önemli ticaret
merkezleri arasında yer almaz?
% Yassıçemen Savaşı sonrasında devlet dağılma sürecine girmiştir.
O
<
■
Anadolu Selçuklu Devleti'nin ticareti geliştirmek amacıyla tersane inşa ettiği başlıca
şehirler; Antalya, Alanya, Sinop ve Suğdak ticaret merkezidir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
1-E
2-E
C) Yalnız III
E) II ve III
3-A
4-C
5-B
~ 47
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
7.
KPSS / Tarihin Pusulası
II. G ıy a s e d d in K e y h ü s r e v D ö n e m i
% Bu dönemde devletin dağılma süreci hızlanmıştır. Bunda ortaya çıkan gelişmeler
etkili olmuştur.
^
1
Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılma sü ­
recine girmesinde;
I. Babaîler İsyanı
II. Kösedağ Savaşı
III. Yassıçemen Savaşı
Baba İsh ak (B a b a île r) İsyanı (1240)
% Bu isyanın ortaya çıkmasında otorite boşluğu ve ekonom ik sıkıntılar önemli rol
oynamıştır. Özellikle Moğol baskısından kaçarak Anadolu'ya göç eden, ancak yer
ve otlak sıkıntısı çeken Türkm enler ekonomik sıkıntı içine girmişlerdir.
gelişmelerinden hangilerinin etkili oldu­
ğu savunulabilir?
A) Yalnız I
% Böyle karışık bir ortamda, bir Türkmen Şeyhi olan Baba İshak Adıyaman'da isyan
çıkarmıştır. Ancak isyan güçlükle de olsa bastırılabilmiştir. (1240)
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Babaîler Ayaklanm ası olarak da bilinen bu isyan, devletin güçsüzleşmesine yol
açmış ve dağılma sürecini daha da hızlandırmıştır.
^
Kösedağ Savaşı (1243) (A nadolu Selçuklu D evleti & M oğollar [İlh a n lı])
% Anadolu'daki karışıklıklardan yararlanm ak isteyen Moğollar ile yapılmıştır.
2.
A) Anadolu toprakları Bizans’ın kontrolüne
geçmiştir.
B) Anadolu beylikleri bağımsız olmuşlardır.
% Anadolu Selçuklu Devleti savaşta ağır bir yenilgi almıştır.
% Savaşın sonucunda;
*
Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılış süreci hızlanmıştır.
*
Anadolu'da siyasî birlik bozulmuş ve Anadolu beylikleri bağımsız olmuşlardır.
*
Anadolu'daki şehirler harabeye dönmüştür.
*
Anadolu Selçuklu Devleti'nin merkezî otoritesi bozulmuştur.
*
Anadolu toprakları İlhanlı Devleti'nin kontrolüne geçmiştir.
*
Moğollar ağır vergiler koyarak uzun süre Anadolu halkını yoksul bırakmıştır.
*
Ekonomik yapı bozulmuş ve sıkıntılar artmıştır.
% 1249-1254 yılları arasında Anadolu Selçukluları'nda Vezir Celâleddin Karatay'ın
fikriyle ortaya çıkan "O rtak Saltanat" yönetiminde; II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in
oğulları olan; II. İzzeddin Keykâvus, IV. Rükneddin Kılıç Arslan ve II. Alâeddin Keykûbad'ın birlikte hükümdarlık yapmaları düşünülmüştür.
% Moğolların etkisiyle kardeşler arasında ortaya çıkan taht mücadeleleri yıkılma sü­
recini hızlandırmış, özellikle Kösedağ Savaşı sonrası otoritesi sarsılan Anadolu Sel­
çuklu Devleti, 1308'de Sultan II. M esut'un ölümüyle yıkılmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, 1243 Kösedağ
Savaşı’nın sonuçlarından biri değildir?
C) Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılış sü­
reci hızlanmıştır.
D) Devletin merkezî otoritesi sarsılmıştır.
E) Ekonomik yapı bozulmuş ve sıkıntılar
artmıştır.
3. 1249-1254 yılları arasında Anadolu Sel­
çuklularında Vezir Celâleddin Karatay’ın
fikriyle ortaya çıkan “Ortak Saltanat” yö­
netiminde, II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in
oğullarından;
I. II. İzzeddin Keykâvus
II. II. Alâeddin Keykûbad
III. IV. Rükneddin Kılıç Arslan
/------------------------------------------------------------------------------------------------------O Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in büyük oğlu Sultan II. İzzeddin
Keykâvus'un mezarı Türkiye sınırları dışındadır. (Kırım-Ukrayna'da).
hangilerinin birlikte hükümdarlık yapma­
ları düşünülmüştür?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
D.
C) I ve II
E) I, II ve III
A n a d o l u ' d a K u r u la n D iğ e r D e v le t l e r
1. E r e tn a D e v le ti (1 3 3 5 - 1 3 8 1 )
% Sivas-Erzincan-Kayseri çevresinde Alâeddin Eretna Bey tarafından kurulmuştur.
% Bir dönem Memlûklara bağlı yaşamış, ancak yeniden bağımsızlığını ilân etmiştir.
% Vezir Kadı Burhaneddin Ahm et, çocuk yaşta tahta geçen Mehmet Bey'i tahttan
uzaklaştırıp devlete son verm iştir.
4.
Aşağıdaki Anadolu Selçuklu hükümdar­
larından hangisinin mezarı diğerlerinden
farklı olarak Türkiye sınırları dışındadır?
A) I. Kılıç Arslan
B) II. İzzeddin Keykâvus
2 . K a d ı B u r h a n e d d in D e v le ti (1 3 8 1 - 1 3 9 8 )
% Oğuzların Salur boyundan olan vezir Kadı Burhaneddin Ahm et tarafından, Sivas
merkezde kurulmuştur.
% Kısa zamanda Orta Anadolu'ya hakim olan devletin, yayılmacı politikaları nedeniy­
le Osmanlı, Karakoyunlu ve Akkoyunlu devletleriyle ilişkileri bozulmuştur.
~ 48 ~
C) II. Alâeddin Keykûbad
D) IV. Rükneddin Kılıç Arslan
E) II. Gıyaseddin Keyhüsrev
1-C
2-A
3-E
4-B
"İlk Türk-İ slâm Devletleri ve Beylikleri"
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Kadı Burhaneddin Ahmet, Akkoyunlularla yapılan mücadele sırasında Kara Yülük
Osman tarafından öldürülmüş, ölümünden sonra tahta geçen oğlu Alaeddin Ali
Bey, Timur tehlikesi karşısında Osmanlı Devleti'nin hakimiyetini kabul etmiştir.
• Bilinen ilk hükümdarı Bayram Hoca’dır.
3 . K a r a k o y u n lu D e v le ti (1 3 6 5 - 1 4 6 9 )
• Azerbaycan’ın Türk kültürü ile zenginleş­
mesinde önemli rol oynamıştır.
Bilinen ilk hükümdarı Bayram Hoca 'dır.
Yukarıda özellikleri verilen Türk-İslâm
devleti aşağıdakilerden hangisidir?
Doğu Anadolu'da egemenlik süren Karakoyunlu Devleti, Doğu ve Güneydoğu Ana­
A) Eretna Devleti
%
%
dolu ile Azerbaycan'ın Türk kültürü ile zenginleşmesinde önemli rol oynamıştır.
B) Akkoyunlu Devleti
% Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından bu devlete son verilmiştir.
C) Karakoyunlu Devleti
D) Kadı Burhaneddin Devleti
E) Anadolu Selçuklu Devleti
4 . A k k o y u n lu D e v le ti (1 3 9 8 - 1 5 0 1 )
Kara Yülük Osman devletin gerçek kurucusu olarak kabul edilmektedir.
%
%
Diyarbakır ve çevresinde egemenlik sürmüşlerdir.
%
En önemli dönem Uzun Hasan dönemidir.
Bu dönemde Kur'an-ı Kerim ilk kez Türkçeye çevrilmiş, Dede Korkut Hikâyeleri de
%
2
Uzun Hasan döneminde Osmanlı Devleti'ne karşı mücadele etmişler, Fatih Sultan
Kur’an-ı Kerim’in ilk kez Türkçeye tercü­
m esini yaptıran Türk-İslâm hükümdarı
aşağ ıdakilerden hangisidir?
Mehmet'le yaptıkları 1473 Otlukbeli Savaşı 'nda mağlup olmuşlardır.
A) Tuğrul Bey
yazılı hale getirilmiştir.
%
B) Akkoyunlu Uzun Hasan
Uzun Hasan'ın ölümünden sonra güç kaybeden devlete Safevîler son vermiştir.
%
C) Selâhaddin Eyyûbî
D) Kara Yülük Osman
E) Karakoyunlu Bayram Hoca
E . İ k in c i T ü r k B e y l i k l e r i D ö n e m i
TRA BZO N İMPARATORLUĞU
v
ît o û U ljL A R ^ ^ ^ C
ANKARA
Balık©**
ER ETN A D E V LET İ
T<* *
Sivas
SA RU MAN O Ğ U LLA R I Kûtjhya
ÇTlfuHİ *****
V
•bn*r
—
a y ö in o û u lla r i
N
*
Jr
JJT
s ir
3
A) Candaroğulları
KARAKOYUNLULAR
B) Karamanoğulları
‘İ.v . •
-
Ou.lJ' 1
/£>
*
^
DULKADIROĞULLARI
C) Dulkadiroğulları
AKKOYUNLULAR
D) Karesioğulları
M M
E) Mengücekoğulları
4
1.
%
%
Aşağıdakilerden hangisi, İkinci Beylikler
Dönemi’nde Anadolu’da kurulan beylik­
lerden biri değildir?
Kendisini Anadolu Selçuklu Devleti'nin m irasçısı olarak gören beyli k, Selçukluları n
1277’ de yayınladığı bir fermanla “ Bu gün­
den sonra divanda, dergâhta, mecliste ve
meydlanda Türkçeden başka bir dil kullanıl­
mayacaktır.” diyerek Türkçeyi ilk kez res­
mî dil ilan eden hükümdar aşağıdakilerden hangisidir?
başkenti olan Konya 'yı kendisine başkent yapmıştır.
A) Karesi Bey
K a r a m a n o ğ u lla r ı (1 2 5 6 - 1 4 8 7 )
Karaman Bey tarafından Konya ve Karaman çevresinde kurulmuştur.
B) Gâzi Mehmet Bey
O Konya, Anadolu Selçuklu Devleti ile Karamanoğullarına başkentlik yapmıştır.
C) Akkoyunlu Uzun Hasan
D) Karamanoğlu Mehmet Bey
Osmanlı Devleti'ni en çok uğraştıran beyliktir.
Karamanoğlu M ehmet Bey , 1277'de yayınladığı bir fermanla "Bu günden sonra di­
vanda, dergâhta, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dil kullanılmayacaktır." di­
yerek Türkçeyi ilk kez resm î dil ilan etmiştir.
E) Şemseddin Candar
1-C
2-B
3-E
4-D
~ 49 ~
"İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl som gelir?
2 . G e r m iy a n o ğ u lla r ı (1 2 9 9 - 1 4 2 9 )
% Yakup Bey tarafından Kütahya ve Denizli çevresinde kurulmuştur.
1.
XIV. yüzyılın başlarında Dündar Bey tara­
fından Isparta, Eğirdir ve Antalya çevre­
sinde kurularak bu bölgede yaklaşık yüz
yıl egemenlik süren, ancak daha sonra
topraklarının bir kısmını 80 bin altın kar­
şılığında Osmanlı Devleti’ne satan Türk
beyliği aşağıdakilerden hangisidir?
% Anadolu'daki güçlü beyliklerden birisidir.
3 . D u lk a d ir o ğ u lla r ı (1 3 3 7 - 1 5 1 5 )
% Karaca Bey tarafından M araş/Elbistan çevresinde kurulmuştur.
A) Hamitoğulları
B) Candaroğulları
% Osmanlı Devleti' nin (Yavuz Su Itan Selim'in) 1515 Turnadağ Savaşı ile bu beyliği
yıkmasıyla Anadolu Türk Birliği kesin ve son olarak sağlanmıştır.
C) Karesioğulları
D) Tâceddinoğulları
E) İnançoğulları (Lâdik Beyliği)
4 . K a r e s io ğ u lla rı (1 3 0 4 - 1 3 6 0 )
% Karesi Bey tarafından Balıkesir ve Çanakkale çevresinde kurulmuştur.
% Osmanlı Devleti'ne katılan ilk beyliktir.
% Denizci bir beylik olup, Osmanlı Devleti donanmayı bu beylikten almıştır.
2.
Aşağıdaki Türk beyliklerinden hangisinin
Osmanlı Devleti tarafından yıkılmasıyla
“Anadolu Türk Birliği” kesin ve son olarak
sağlanmış tır?
5 . C a n d a ro ğ u lla rı (İs fe n d iy a r o ğ u lla r ı) (1 2 9 2 - 1 4 6 1 )
A) Ramazanoğulları
% Şemseddin Cand ar tarafından Kastamonu ve Sinop çevresinde kurulmuştur.
B) Saruha ınoğulları
C) Karesioğulları
% Denizci bir beyliktir.
D) Germiyanoğulları
E) Dulkadiroğulları
6 . M e n te ş e o ğ u lla rı (1 2 6 1 - 1 4 6 4 )
% M enteşe Bey tar afından Muğla çevresinde kurulmuş denizci bir beyliktir.
3.
Aşağıdaki Türk beyliklerinden hangisinin
denizcilikle uğraştığı söylenemez?
7 . A y d ın o ğ u lla rı (1 3 0 8 - 1 4 2 6 )
A) Menteşeoğulları
% Aydınoğlu Gâzi M ehm et Bey tarafından Aydın ve Birgi çevresinde kurulmuştur.
B) Saruhanoğulları
% Denizcilik alanında en ileri giden beyliktir. Donanmaya önem vermişlerdir.
C) Karamanoğulları
D) Aydınoğulları
E) Karesioğulları
8 . S a r u h a n o ğ u lla rı (1 3 1 3 - 1 4 1 0 )
% Saruhan Bey tarafından Manisa çevresinde kurulmuş denizci bir beyliktir.
4.
Osmanlı Devleti’nin denizcilik alanında
en fazla faydalandığı Türk beyliği aşağıdakilerden hangisidir?
9 . T â c e d d in o ğ u lla r ı (1 3 7 8 - 1 4 2 8 )
% Tâceddin Bey tarafından Ordu çevresinde kurulmuş denizci bir beyliktir.
A) Aydınoğulları
B) Karesioğulları
C) Menteşeoğulları
1 0 .İn a n ç o ğ u lla rı (L â d ik B e y liğ i) (1 2 6 1 - 1 3 6 8 )
D) Candaroğulları
% Mehmet Bey tarafından Denizli çevresinde kurulmuş denizci bir beyliktir.
E) Saruhanoğulları
1 1 .H a m ito ğ u lla r ı (1 3 0 1 - 1 4 2 3 )
% Dündar Bey tarafından Isparta, Eğirdir ve Antalya çevresinde kurulmuştur.
5.
Aşağıdaki Türk beyliklerinden hangisinin
denizcilikle uğraştığı söylenemez?
% Denizci bir beyliktir. Topraklarının bir bölümünü "80 bin altın" karşılığında Osmanlı
Devleti'ne satm ıştır.
A) Hamitoğulları
B) Saruhanoğulları
C) Candaroğulları
D) Tâceddinoğulları
1 2 .R a m a z a n o ğ u lla r ı (1 3 5 3 - 1 6 0 8 )
E) Ramazanoğulları
% Ramazan Bey tarafından Adana çevresinde kurulmuştur.
% Adana'nın Osmanlı eyâleti olmasıyla Osmanlı'ya katılan son beylik olmuştur.
~ 50 ~
|
1-A
2-E
3-C
4-B
5-E |
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
VII. ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ'NDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
A. Devlet Yönetimi
1.
İlk Türk-İslâm devletlerinde, hükümdarın
çocuk yaşta olması durumunda devleti
yönetme yetkisi verilen görevli aşağıdakilerden hangisidir?
% Anadolu Selçuklu Devleti, devlet yönetimi konusunda kendisine Büyük Selçuklu
Devleti'ni örnek almış ve hemen her konuda benzer şekilde örgütlenmiştir.
A) Şıhne
% Ancak kendinden öncekileri örnek alan Anadolu Selçuklu Devleti'nde, merkezî oto­
ritenin daha güçlü olduğunu görüyoruz. Nitekim kendisinden sonra gelen tüm Türk
beylikleri Anadolu Selçuklu devlet teşkilâtını aynen uygulamışlardır.
% Anadolu Selçuklu Devleti'nde de Kut Anlayışı (hükümdarın "Allah" adına ülkeyi yö­
netmesi) ve veraset sistem i (ülkenin hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılması)
aynen devam etmiştir. Bu sistemin uygulanması taht kavgalarına neden olmuş ve
merkezî otorite zayıflamıştır.
Yukarıdakilerden hangisi, Anadolu Sel­
çuklu hükümdarlarının kullandıkları un­
vanlardandır?
% Anadolu Selçuklu Devleti'nde de hükümdarlar ülkeyi ö rfî (töreler) ve şer'i hukuk
kurallarına göre yönetmişlerdir.
A) Yalnız I
% Sultan-ı A'zâm da denilen hükümdarın; devletin idaresi, halkın ihtiyaçlarının karşı­
lanması ve ülkenin dış tehlikelerden korunması gibi başlıca görevleri vardı. Ayrıca
hükümdar Divân-ı M ezâlim (Yüksek M ahkem e)'e başkanlık ederdi.
B) Yalnız II
D) II ve III
3.
% Hükümdarlık sembolleri, Büyük Selçuklu Devleti'ndeki hükümdarlık sembolleriyle
aynıdır. Ancak kullanılan unvanlarda farklılıklar söz konusudur. Nitekim Anadolu
Selçuklu hükümdarları;
Aşağıdakilerden hangisi, halifenin gön­
derdiği bu onay belgesine verilen addır?
A) Hutbe
B) Çetr
D) Menşur
Sultan
^ Keykûbat
^ Keyhüsrev
^
Keykâvus
^ Gıyâseddin
^ Rükneddin
^
Sultanü'l- A'zim
^ İzzeddin
^ İmâmeddin
4.
■
O
C) Hil'at
E) Berîd
Anadolu Selçuklu hükümdarlarının Key­
hüsrev, Keykâvus, Keykûbat gibi unvan­
lar kullanması, aşağıdakilerden hangisi­
nin en açık göstergesidir?
gibi unvanlar kullanmışlardır.
f
C) I ve II
E) I, II ve III
Büyük Selçuklu Devleti'nde olduğu gibi,
Anadolu Selçukluları'nda da hükümdarlar
halife tarafından onaylanır, hükümdar olan
kişi halifenin gönderdiği onay belgesi ile de
meşruiyet kazanırdı.
% Büyük Selçuklu Devleti'nde olduğu gibi, Anadolu Selçuklularında da hükümdarlar
halife tarafından onaylanır ve adına hutbe okutulurdu. Halifenin gönderdiği onay
belgesine "m enşur" adı verilirdi.
^
C) Ulak
E) Atabey
I. Keykûbat
II. Rükneddin
III. Sultanü'l-a'zim
1. H ü k ü m d a r
% Hükümdarın çocuk yaşta olması durumunda, devletin idaresi naiplere verilm iştir.
B) Melik
D) Naip
Hükümdarların bu tarz unvanlar kullanması, Anadolu Selçuklu Devleti'nin İran (Fars)
kültürünün etkisi altında kaldığını kanıtlamaktadır.
A) Farsçanın bilim dili haline geldiğinin
B) Yöneticilerin Fars kültürünün etkisinde
kaldıklarının
C) Arapça unvanlara önem verdiklerinin
2 . S a r a y T e ş k ilâ t ı
D) Türklerin yazılı edebiyat alanında geri
kaldığının
% Anadolu Selçukluları'nda saray teşkilâtı, diğer Türk-İslâm devletleri ve özellikle de
Büyük Selçuklu Devleti'ndeki saray teşkilâtı ile çok benzerlik göstermektedir. (Bkz.
Büyük Selçuklu Devleti - Saray Teşkilâtı) Bu yüzden bilgi tekrarını önlemek adına
bu teşkilâttaki görevlilere bu bölümde yer vermiyoruz.
E) İranlıların yönetime egemen olduğunun
3 . M e r k e z î Y ö n e t im (H ü k û m e t)
% Anadolu Selçukluları'nda ve beylikler döneminde ülkenin sosyal, siyasal, ekonomik
ve kültürel vb. meseleleri Divân-ı Saltanat (Büyük Divan)'da görüşülürdü.
5. Anadolu Selçuklu Devleti’nde I. Alâeddin
Keykûbat ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev
dönemlerinde bir “ vezir” olarak devlet
yönetiminde son derece etkili olmuş, ay­
nı zamanda bir mimar da olan ünlü Sel­
çuklu devlet adamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hüseyin Baykara
% Divân-ı Saltanat'ın başkanı sultandı. Sultanın olmadığı zamanlarda ise divana vezir
başkanlık etmiştir.
B) Kemaleddin Kamyar
C) Saadeddin Köpek
D) Seyfeddin Ayaba
% M erkezî yönetim teşkilâtında hükümdardan sonra gelen en yetkili kişi vezirdir.
E) Mühezzibeddin Ali
O Anadolu Selçuklu Devleti'nin en ünlü veziri Saadeddin Köpek'tir. Aynı zamanda ünlü
bir mimar olan Saadeddin Köpek, I. Alâeddin Keykûbat ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev
dönemlerinde devlet yönetiminde son derece etkili olmuştur.
|
1-D
2-E
3-D
4-B
5-C
|
~ 51 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
^
KPSS / Tarihin Pusulası
Büyük Selçuklu Devleti'nde olduğu gibi Büyük Divan'a bağlı bazı alt divanlar da
bulunuyordu. Ancak Anadolu Selçuklu Devleti döneminde bu alt divanlara, farklı iki
divan daha eklenmiştir. Bunu aşağıda verdiğimiz tabloda görmek mümkündür.
A n a d o lu S e lç u k lu D e v le t i'n d e B ü y ü k D iv a n 'a B a ğ lı A lt D iv a n la r
D iv a n la r
G ö r e v le r i
Başkan ı
Divân-ı İnşâ (Tuğra)
Devletin tüm iç ve dış yazışmalarını yapan
divandır.
Tuğraî
(Münşî)
Divân-ı İstifa
Devletin tüm malî işlerine bakardı.
Müstevfî
Divân-ı İşraf
Teftiş kuruludur. Devletin İdarî ve malî işlerinin
yolunda gidip gitmediğini teftiş (kontrol) ederdi.
Müşrif
Divân-ı Arz
Ordunun yiyecek, giyecek, teçhizat vb. tüm ihtiyaçları ve asker maaşları ile ilgilenirdi.
Emir-i Arz
(Arzü'l-Ceyş)
Divân-ı Mezâlim
Hükümdarın başkanlık ettiği ve büyük davaların
bakıldığı yüksek mahkemedir.
Sultan
1
Anadolu Selçuklu Devleti’nde;
I. tuğraî,
II. muhtesip,
III. müstevfî
devlet adamlarından hangileri, Divan gö­
revlileri arasında yer almamaktadır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
2. Anadolu Selçuklu Devleti’nde;
I. ikta kayıtlarının tutulması,
II. devletin malî işlerinin düzenlenmesi,
III. ordunun ihtiyaçlarının temin edilmesi
görevlerini yerine getiren devlet görevli­
leri aşağıdaki seçeneklerden hangisinde
doğru olarak verilm iştir?
S o n ra d a n D â h il E d ile n A lt D iv a n la r
Niyâbet-i Saltanat
Divanı
Sultanın başkentte olmadığı zamanlarda devlet
işlerini vekâleten yürütmekle görevli divandır.
Nâib-i
Sultan
Divân-ı Pervane
Has ve dirliklerle ilgili kararları düzenleyen,
toprak kayıtlarını tutan divandır, ikta sistemini
yürüten divan da denilebilir.
Pervaneci
!!
!!!
A) Pervaneci
Müstevfî
Arzü'l-Ceyş
B)
Müstevfî
Münşî
C)
Nâib
Arzü'l-Ceyş
D) Arzü'l-Ceyş Pervaneci
E) Pervaneci
Müşrif
Müşrif
Muhtesip
Müstevfî
Arzü'l-Ceyş
O Anadolu Selçuklularında, posta ve haberleşme (istihbarat) işleriyle uğraşan Divân-ı
Berîd de Büyük Divan'a bağlı değildir.
O
Anadolu Selçuklularında Divân-ı Saltanat dışında "Meşveret Meclisi" adı verilen bir
meclis daha bulunuyordu. İslâmiyet öncesi dönemdeki Kurultay geleneğinin devamı
sayılabilecek Meşveret M eclisinde, hükümdar olacak kişilerin belirlenmesi, devletin
iç ve dış meseleleri gibi pek çok konu görüşülürdü.
3. Anadolu Selçuklu Devleti’nde, sultanın
başkentte olmadığı zamanlarda devlet iş ­
lerini vekâleten yürütmekle görevli olan
divan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Divân-ı Mezâlim
B) Divân-ı Pervane
C) Divân-ı İstifa
D) Niyâbet-i Saltanat Divanı
4.
T a ş r a Y ö n e t im i
^
Anadolu Selçuklu Devleti'nde ülke, yönetimde kolaylık olması amacıyla birtakım
idarî birimlere ayrılm ıştır. Bunlar;
^
M elikle rin Yö n ettiğ i V ilâ y e tle r
^
Bu bölgelerde yönetim hanedan üyesi valiler (m elikler) tarafından yürütülmüştür.
^
Taşrada görev yapacak olan melikler atabeyler tarafından yetiştirilm iştir.
O Atabeyler, melikleri devlet yönetimi konusunda eğiten kişilerdir. (Osmanlı'da bu sis­
temin adı "lalalık" kurumudur.)
^
M erkeze Bağlı V ilâ y e tle r
^
Bu vilâyetlerin yönetiminden "naib "ler sorumluydu.
^
Önemli şehir merkezlerinde "şıhne" adı verilen askerî valiler bulunuyordu.
^
Belediye işlerinden m uhtesip, adalet işlerinden kadı, güvenlik ve asayişten ise "su­
başı" sorumluydu.
~ 52 ~
E) Divân-ı İnşâ
4. Anadolu Selçuklu Devleti’nde şehzâdelerin atabeylerin yanında taşrada yönetici
olarak görevlendirilmesinin;
I. halkın yönetime katılımını sağlamak,
II. yabancı devletlerin iç işlerine karışma­
sını önlemek,
III. şehzâdelere devlet yönetimi konusunda
tecrübe kazandırmak
amaçlarından hangilerini gerçekleştirme­
ye yönelik olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
|
1-B
2-A
C) Yalnız III
E) II ve III
3-D
4-C
|
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
^
Sın ırla rd a Bulunan V ilâ y e tle r (Uç E yâletle r)
^
Genellikle sınırlarda bulunan bu vilâyetlerin başında "uç beyi" bulunuyordu.
^
Başlıca görevleri sınırları tehlikelere karşı korumaktı.
^
Uç beylerinin boy ve oymaklarıyla zamanla bölgelerine yerleşmesi, o yerlerde nü­
fusun ve sınır güvenliğinin artmasına, ayrıca bunlara bağlı olarak da Anadolu'nun
Türkleşmesine olanak sağlamıştır.
^
Beyliklerde ise taşrada hükümdarın temsilcisi sayılan iki yetkili bulunuyordu. "M ir­
liva" adı verilen bu kişiler siyasî otoriteyi sağlamakla yükümlüydü.
^
Yargı işlerine de yine "kadılar" bakıyordu.
^
Anadolu Selçuklu D evleti İçin Bazı Ö nem li Ş e h irle r
^
Anadolu Selçukluları, hakimiyet sağladıkları topraklarda şehirleşmeye son derece
önem verm iştir. Bazılarını m erkez (başkent) olarak kullanan ve genellikle çoğu İç
Anadolu'da yer alan önemli başlıca şehirler şunlardır;
I. Edirne
II. İznik
III. Konya
★ İznik
★ Konya
★ Ahlat (Van)
★ Kayseri
★ Aksaray
Yukarıdakilerden hangileri, Anadolu Sel­
çuklu Devleti’ne merkezlik yapmamıştır?
★ Sivas
★ Antalya
★ Alanya
★ Amasya
★ Niğde
Anadolu Selçuklu Devleti’nde, eyâletlere
görevli olarak gönderilen ve sonraki sü ­
reçte Osmanlı Devleti’nde “ Beylerbeyi”
olarak adlandırılacak olan devlet görevli­
si aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şıhne
B) Melik
D) Naip
C) Mir-liva
E) Lala
2.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
O Anadolu Selçuklu Devleti'nde Ahlat şehri "Kubbetü'l- İslâm" unvanına sahiptir.
3. Anadolu Selçuklu Devleti’nde “ Kubbetü'lİslâm” unvanıyla adlandırılan şehir aşağıdakilerden hangisidir?
B. O RDU
^
^
A) Konya
Anadolu Selçuklu Devleti'nde askerî teşkilâtlanma Büyük Selçuklu Devleti'nin ordu
teşkilâtına benzerlik göstermektedir. Temel farklılık Anadolu Selçukluları'nın askerî
teşkilâtında ayrıca donanmanın da yer almasıdır. Bu farklılığın olmasında devletle­
rin hakim oldukları coğrafyanın etkisi söz konusudur.
C) Kayseri
E) Ahlat
Anadolu Selçuklu Devleti'nde askerî teşkilât şu şekildeydi:
4.
B İR İM İ
Anadolu Selçuklu Devleti’nde donanma
komutanlarına,
Ö Z E L L İK L E R İ
I. reisü'l-bahr,
II. kaptan-ı derya,
III. melikü's-sevâhil
% Sultana bağlı ve onun güvenliğini sağlayan özel birlikler
olup maaşlı askerlerdir.
Hı
Hassa Askerleri
H - . v ’■ ■ |
unvanlarından hangileri verilm iştir?
% Gulamhânede özel olarak yetiştirilen ücretli askerlerdir.
Gulamân-ı Saray
H
B) Bursa
D) Aksaray
■
H
1
A) Yalnız I
% Doğrudan sultana bağlı muhafız birlikleri olup, sultanın
sarayını korurlardı.
•
■
İkta Ordusu (Sipahiler)
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% ikta sahibi olanların ikta gelirleri karşılığı beslemek zo­
runda oldukları atlı askerlerdir.
% Bu ordu birimi devletten maaş almazdı.
Ücretli Askerler
H
'
H
Türkm enler
1
% Rum, Frank ve Ruslardan oluşan kuvvetlerdir.
1
1 1
I. müstevfî,
II. muhtesip,
III. melikü's-sevâhil
% Türkmenler genellikle uçlara yerleştirilir ve sınır güvenli­
ği sağlanırdı.
Yardımcı Kuvvetler
% Bağlı devlet ve beyliklerin gönderdiği askerlerdir.
Donanma
% Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti'nden
farklı olarak donanmaya çok önem vermiştir.
% Donanma komutanına Reisü'l-Bahr (Deniz Komutanı) ya
da Melikü's-Sevâhil (Sahillerin Meliki) denirdi.
Yukarıdakilerden hangileri, Anadolu Sel­
çuklu Devleti’nde askerî görevliler içinde
yer almaz?
A) Yalnız I
D)
|
1-C
B) Yalnız II
I ve III
2-A
C) I ve II
E) II ve III
3-E
4-D
5-C
|
~ 53 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
^
Anadolu Selçuklu Devleti'nde ordu komutanına em irü'l-ûm era adı verilm iştir.
^
Anadolu Selçukluları'nda "şurta" adı verilen ve başında "sahibü'ş-şurta" denilen
(emniyet müdürü) memurun olduğu jandarma (polis) teşkilâtı da vardı.
^
Şurta teşkilâtı şehirlerde güvenliği sağlamıştır. Ayrıca bu teşkilât; suç ve cinayetleri
takip ederek suçluları yakalayıp cezalandırmakla da görevliydi.
^
Anadolu Selçukluları'nda "askerî bando" olarak kurulan kurum tabılhânedir. Daha
önceki dönemlerde nevbetin yerini alan bu kurum, eğitim disiplini çerçevesinde
daha da geliştirilmiştir. (Osmanlılarda bu kurumun yerini m ehter alacaktır.)
1
Anadolu Selçuklu Devleti’nde "Jandarma
Teşkilâtı” olarak görev yapan örgütlen­
meye ne ad veriliyordu?
A) Gulam
B) Ahilik
C) Şurta
D) Arzü'l-Ceyş
E) Emirü'l-Ûmera
2. Anadolu Selçuklu Devleti’nde,
C. SO SYAL YAPI
I. tabılhâne,
II. sahibü'ş-şurta,
III. melikü's-sevâhil
^
Anadolu Selçuklu Devleti'nde de toplum içerisinde sınıf ayrımı yoktu.
^
Halk yaşam şekillerine göre konar-göçerler, şehirliler ve köylüler olarak çeşitli bö­
lümlere ayrılmıştır.
^
Konar-göçerler daha çok sınır bölgelerinde hayvancılıkla uğraşırlardı.
kavramlarından hangileri ordu teşkilâtıy­
la ilgilidir?
^
M emurlar, esnaf, tüccar ve zanaatkârlar şehir halkını oluşturuyordu.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
D . H U K U K S İS T E M İ
^
Anadolu Selçuklu Devleti'nde hukuk sistemi Şer'i ve Ö rfî olmak üzere ikiye ayrılırdı.
Fethedilen bölgelerdeki eski uygulamalar da hukuk sisteminde etkili olmuştur.
1. Ş e r 'i H u k u k
^
Şer'i hukuk temelini İslâm hukukundan alırdı.
^
Miras, boşanma, evlenme, velâyet vb. konular şer'i hukukun kapsamındaydı.
^
Şer'i davalara kadılar bakardı.
^
Kadıü'l-Kudat (Baş Kadı) denilen kadıların başındaki sorumlu, başkent Konya'da
oturur ve kadıları denetlerdi.
3. Anadolu Selçuklu Devleti'nde de hukuk sis­
temi, diğer Türk-İslâm devletlerinde olduğu
gibi şer'i ve örfî olmak üzere ikiye ayrılırdı.
şer'i ve örfî mahkemelere de ayrı ayrı kişi­
ler bakıyordu.
Anadolu Selçuklularında şer’i hukuk da­
valarına bakan ve aynı zamanda ülke ge­
nelindeki bütün kadıları da kontrol eden
kişilere ne ad veriliyordu?
A) Kadı
C) Emir-i dâd
B) Kadıü'l-Kudat
D) Kadı-leşker
E) Şeyhül'islâm
2 . Ö r fî H u k u k (D â r ü 'l- A d l)
^
Örfî hukuk ise temelini eski Türk geleneklerinden (töre) alırdı.
^
Örfî davalara Emir-i Dâd'ın başkanlığındaki mahkemeler bakardı.
4
O Anadolu Selçuklularında da askerî davalara Kadı-leşker adı verilen görevli bakmıştır.
^
Ayrıca hükümdarın başkanlık ettiği ve büyük davaların bakıldığı yüksek mahkeme
olan Divân-ı M ezâlim de hukuk sisteminde önemli bir yere sahiptir.
Anadolu Selçuklularında halkın şikâyet­
lerinin dinlendiği ve bizzat sultanın baş­
kanlığında toplanan divan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Divân-ı İstifâ
B) Divân-ı İşraf
C) Divân-ı Pervane
D) Divân-ı Arz
E) Divân-ı Mezâlim
E . T O P R A K Y Ö N E T İM İ V E E K O N O M İ
1.
^
5.
T o p r a k S is te m i
Anadolu Selçuklu Devleti'nde toprak sistemi, Büyük Selçuklulardaki uygulamanın
devamı niteliğindedir. Buna göre ülke toprakları şu şekilde sınıflandırılm ıştır;
Yukarıdakilerden hangileri, Anadolu Sel­
çuklu Devleti’nde mirt topraklar içinde
yer almaz?
To p rak Te şkilâtı
i
M irî T o p ra klar
I. mülk,
II. has,
III. vakıf
A) Yalnız I
1
C) Yalnız III
E) II ve III
M ülk T o p raklar
1-C
~ 54 ~
B) Yalnız II
D) I ve II
2-E
3-B
4-E
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
a)
M ir î T o p r a k la r
Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır. 3 kısma ayrılır. Bunlar;
^
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
1.
Anadolu Selçuklu Devleti’nde, gelirleri ilmt ve sosyal kuruluşların masraflarına
ayrılan topraklar aşağıdakilerden hangi­
sidir?
• Has A razi : Geliri hükümdara ve ailesine ayrılan topraklardır.
• İkta A razi : Devlet görevlilerine (vali, komutan, asker vb.) hizmet ve maaşlarına kar­
şılık verilen topraklardır. Toprağın mülkiyeti devlete , vergileri toplama hakkı ikta
sahibine , toprağı işleme hakkı ise köylülere aitti.
A) İkta
B) Mülk
D) Vakıf
C) Tımar
E) Has
• Vakıf A razi : Medrese, Darüşşifa, imarethâne, cami, han, hamam, çeşme gibi sosyal
amaçlı (hayır için kurulan) kurumların giderleri için ayrılan topraklardır. Doğrudan
toplum a hizmet amaçlı kullanılan vakıf topraklar; satılamaz, kiraya verilemez, dev­
redilemez ve miras bırakılamazdı.
2.
Türk-İslâm devletlerinde,
I. mütevellî,
II. şıhne,
III. mevkûf
V a k ıf S iste m i İle İlgili Bazı K avra m la r
★
Vâkıf
★
Vakfiyye
: Vakıf sahibi.
: Vakıf senedi. Vakıf sahibinin şartnamesi.
★
Mütevellî
: Vakıf yöneticisi.
★
Mevkûf
: Vakfedilen mal, mülk.
kavramlarından hangileri vakıf sistemi
ile ilgilidir?
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
b) M ü lk To p ra klar
^
Mülkiyeti şahıslara ait olan topraklardır. Bu topraklar şahsî olup; genellikle ev, bağ,
bahçe gibi taşınmaz mallardır. Müslümanlara ait topraklara Öşrî, gayr-i müslimlere
3.
Ticareti geliştirmek amacıyla tüccarlarla
sözleşme yapıp zararlarını karşılama ga­
rantisi vererek ilk kez “devlet sigortası”
uygulamasını başlatan Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir?
ait topraklara ise Haracî toprak denmiştir.
^
Toprak sahipleri; topraklarını satma, devretme, kiralama, vakfetme ve miras yolu
ile çocuklarına bırakma hakkına sahipti.
A) Karahanlılar
B) Gazneliler
C) Büyük Selçuklular
D) Memlûklar
E) Anadolu Selçukluları
2.
^
E k o n o m ik H a y a t
Anadolu Selçuklu Devleti'nde ekonomi; tarım, hayvancılık, sanayi, dokumacılık, el
sanatları, madencilik ve ticarete dayanıyordu.
4.
Anadolu Selçuklu hükümdarları pek çok şe­
hirde bedestenler ve hanlar yaptırmıştır.
a ) T a r ım v e H a y v a n c ılık
Bu durumun,
^
Köylerde yaşan halkın temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktı.
^
Halkın ihtiyacının karşılanmasının yanı sıra ekonomiye katkısı oldukça fazlaydı.
I. ticaret,
II. ordu,
III. eğitim
b) S a n a y i (D o k u m a - D e ri- M a d e n )
alanlarının hangilerinde görülen gereksi­
nimin bir sonucu olduğu savunulabilir?
^
A) Yalnız I
Anadolu Selçukluları'nda demircilik, bakırcılık, dokumacılık ve dericilik oldukça ge­
lişmiştir. Ayrıca kâğıt imalâtı ve çinicilik sanatları ileri bir düzeye ulaşmıştır.
^
Dericilikle uğraşanlara "debbağ " adı verilmiştir.
^
Konya, Ankara, Kayseri ve Denizli dokuma sanayinde merkez konumuna gelmiştir.
5.
I. han,
II. kervansaray,
III. medrese
Anadolu Selçuklu Devleti'nde ticareti geliştirmek ve ticaret yollarının güvenliğini
sağlamak devletin ana politikası olmuştur. Bu nedenle kervansaray ve hanların ya­
pımına önem vermişler, izlenen bu politikanın bir sonucu olarak Sivas, Konya ve
^
Kayseri birer ticaret merkezi haline gelmiştir.
yapılarından hangilerine ağırlık verm iş­
tir?
Devlet, kervanların soyulması ve tüccarların zarar görmesi durumunda kayıpları
A) Yalnız I
karşılamış ve böylece ilk kez "d evletsig ortası" başlatılmıştır.
^
C) I ve II
E) I, II ve III
Anadolu Selçuklu Devleti ticareti geliştir­
mek amacıyla,
c ) T ic a r e t
^
B) Yalnız II
D) I ve III
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Anadolu Selçukluları ticareti geliştirmek için ayrıca Sinop, Alanya ve Antalya gibi
önemli şehirleri fethetmiş, yabancı tüccarlara düşük gümrük vergisi uygulamıştır.
|
1-D
2-C
3-E
4-A
5-C
|
~ 55 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
$
A h ilik T e ş k ilâ t ı
^
Ahilik, XIII. yüzyılda Ahi Evran tarafından Konya, Kayseri ve Kırşehir bölgelerinde
esnaf birlikleri olarak örgütlenmiş sosyo-ekonomik bir teşkilâttır.
^
Anadolu Selçuklu Devleti'nde de şehirlerdeki ticarî hayat, aynı işi yapan esnafların
oluşturduğu meslek örgütlenmesi olan Ahilik Teşkilâtı çerçevesinde gelişmiştir.
^
Büyük Selçuklu Devleti'ndeki fütüvvet teşkilâtının devamı niteliğinde olan Ahilik,
aynı işi yapan esnafların oluşturduğu meslek örgütlenmesidir.
^
Sadece Müslüman esnaf ve zanaatkârların kabul edildiği Ahilik, yardımlaşma ve
dayanışma esasına dayanıyordu
^
Her mesleğin bir "Lonca"sı ve bunların başında da "Ahi" denilen liderler vardı.
^
Bu teşkilâtta usta-kalfa-çırak ilişkisi içerisinde "M eslekî Eğitim" de verilm iştir.
^
Ahilerin görevleri arasında;
1
Anadolu Selçuklu Devleti’nde yeni bir iş
yeri açmayı, usta-kalfa-çırak yetiştirmeyi
belli bir sisteme bağlayan sosyo-ekonomik kuruluşa ne ad veriliyordu?
A) Gedik
B) Fütüvvet
D)
2
Tımar
C) Lonca
E) Ahi
Anadolu Selçuklu Devleti döneminde Ahi
teşkilâtı şehirlerde,
I. ticaret,
II. eğitim,
III. tarım
★
Üretici ve tüketiciyi korumak
★
Üretimi ihtiyaca göre ayarlamak
★
Malların kalitesini kontrol etmek
alanlarından hangilerinde söz sahibi ol­
m uştur?
★
Bozuk mal üretilmesini önlemek
A)
★
Piyasaya çıkan malların fiyatlarını belirlemek (Narh kesmek)
★
İş yeri açma izni (ruhsatı) verm ek (Gedik Usûlü)
Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
sayılabilir.
f
N
O Anadolu Selçuklu dönemindeki Ahilik Teşkilâtı, Osmanlı Devleti'nde Lonca Teşkilâtı
adı ile varlığını sürdürmüştür.
3.
Aşağıdakilerden hangisi, Ahilik teşkilâtı­
nın görevlerinden biri değildir?
A) Esnafların örgütlenmesini sağlamak
B) Malların kalite denetimini yapmak
^
M a lî T e ş k ilâ t v e P a ra
C) Üretici ve tüketiciyi korumak
^
Anadolu Selçuklu Devleti'nde Hazine-i Âm ire ve Hazine-i Hassa olmak üzere iki tür
hazine vardı.
D) Esnaflar arasında davalara bakmak
★
Hazine-i Âm ire: Devletin tüm gelirlerinin aktarıldığı devlet hazinesidir.
★
Hazine-i Hassa: Hükümdarın kendisine (şahsına) ait olan iç hazinedir.
^
E) Piyasaya sürülen ürünlerin fiyatlarını
belirlemek
Devletin diğer gelir kaynakları arasında ise şunlar yer almaktadır;
★
★
★
★
★
★
★
★
★
Öşür: Müslümanlardan alınan 1/10 oranındaki ürün vergisidir.
Haraç: Gayr-i müslimlerden alınan ürün vergisidir.
Cizye: Gayr-i müslim erkeklerden askere gitmeme karşılığında alınan vergidir.
Bâc-ı Bazar: Pazar vergisidir.
G anim et: Savaş gelirlerinin 1/5'idir.
Gümrük vergileri
Liman gelirleri
Komşu devletlerin hediyeleri
Maden, orman ve tuzla gelirleri
4.
Anadolu Selçuklu Devleti’nde pazar e s­
nafından alınan vergi türü aşağıdakilerden hangisidir ?
A)
Öşür
D)
B) Bâc
Ağnam
C) Haraç
E) Küvvâre
f ------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
O Anadolu Selçuklu Devleti'nde ilk bakır parayı Sultan I. Mesut, ilk gümüş ve altın pa­
rayı da Sultan II. Kılıç Arslan bastırmıştır.
\ __________________________________________________________________________________________________ /
5.
Anadolu Selçuklularında kendi adına pa­
ra bastıran jjk hükümdar aşağıdakilerden
hangisidir?
A) . Mesut
B) I. Kılıç Arslan
F.
Y A Z I , D İL V E E D E B İY A T
^
Anadolu Selçuklularında resmî yazışma dili ve edebiyat dili Farsça, bilim dili ve eği­
tim dili Arapça, halkın konuşma dili ise Türkçedir.
^
Beylikler döneminde ise Türkçenin önemi oldukça artm ıştır. Nitekim 1277 yılında
Karamanoğlu M ehm et Bey Türkçeyi ilk kez resmî dil ilan etmiştir.
~ 56 ~
C)
I. İzzeddin Keykâvus
D)
I. Kılıç Arslan
E) I. Alâeddin Keykubat
1-E
2-C
3-D
4-B
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
^
Akkoyunlu Uzun Hasan ise Ku'an-ı Kerim'i ilk kez Türkçeye çevirten kişidir.
^
Anadolu Selçuklu ve Beylikler döneminde edebiyat üç alanda gelişme göstermiştir.
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
1.
A N A D O L U S E L Ç U K L U V E B E Y L İK L E R D Ö N E M İ E D E B İY A T A L A N L A R I
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Selçuk­
luları döneminde yetişen Tekke Edebiya­
tı (Tasavvuf Edebiyatı) temsilcilerinden
biri değildir?
A) Pir Sultan Abdal
ALAN I
B) Yunus Emre
T E M S İL C İS İ - E S E R L E R İ - Ö Z E L L İK L E R İ
C) Muhyiddin Arabî
* Nasreddin Hoca Fıkraları
D) Sadreddin Konevî
E) Mevlâna Celâleddin Rûmî
* Dede Korkut Hikâyeleri
Halk Edebiyatı
* Battal Gâzi Destanı
* Danişmentnâme
2.
• Türk edebiyatının ilk divan şairidir.
• Türk edebiyatında gazel ve kasidelerin ilk
örneklerini vermiştir.
• Farsça kaleme aldığı ve yirmi bin beyitlik
Selçuklu Şehnâmesi en önemli eseridir.
• Mevlâna Celâleddin Rûmî
• Anadolu Selçuklu Devleti döneminde yetişen en ünlü
mutasavvıflardan biridir.
• I. Alâeddin Keykûbat döneminde Konya'ya yerleşmiştir.
• En ünlü eserleri; Mesnevî, Divân-ı Kebîr, Fih-i Ma'fih ve
Mektubât'tır.
Yukarıda özellikleri verilen ünlü edebî
kişilik aşağıdakilerden hangisidir?
*Y u n u s Emre
• En ünlü mutasavvıflardan biridir.
• Eserleri; Risâletü'n-Nushiyye ve Divan'dır.
• Hacı Bektaş-ı Velî
• Horasan'dan Anadolu'ya gelen ünlü mutasavvıflardan biri olup,
Anadolu'nun Türkleşmesinde önemli rol oynayan Bektaşîliğin de
kurucusudur.
• En önemli eseri Bektaşîliğin temel kitabı sayılan Makalât'tır.
Tasavvuf (Tekke)
Edebiyatı
• Âşık Paşa
• En ünlü eseri Garipnâme'dir.
• Garipnâme adlı eseriyle Türklere hak yolunu ve tasavvufun
inceliklerini göstermeyi amaçlamıştır.
A) Yunus Emre
C) Hoca Dehhâni
E)
A) Hacı Bektaş-ı Velî
C) Yunus Emre
Divan Edebiyatı
*
•
•
•
Hoca Dehhâni
Hoca Dehhâni ilk divan şairidir.
Türk edebiyatında gazel ve kasidelerin ilk örneklerini vermiştir.
Farsça kaleme aldığı ve yirmi bin beyitlik Selçuklu Şehnâmesi en
önemli eseridir.
• Germiyanlı Ahmedî
• Divan edebiyatının önemli temsilcilerindendir.
• Cemşid-ü Hurşid ve İskendernâme önemli eserleridir.
B) Hoca Dehhâni
D) Âşık Paşa
E) Mevlâna Celâleddin Rûmî
4
• Muhyiddin Arabî
• Ekberîlik tarikatının kurucusu olarak kabul edilmektedir.
• Vahdet-i Vücûd görüşünü savunmuştur. Bu görüşe göre, evren­
deki her şey Allah'ın yansımasıdır. Yaratan ile yaratılanın tek kay­
naktan geldiğini ve "bir" olduğunu savunmuşlardır.
• Sadreddin Konevî
• Ünlü mutasavvıflardan biridir. Konya'ya yerleşip, burada ünlendiği
için "Konevî" unvanını almıştır.
• Muhyiddin Arabî'nin hem öğrencisi hem de manevî oğlu olan
Sadreddin Konevî Ekberîlik tarikatının önde gelen isimlerindendir.
Şeyh Ahmet Gülşehrî
3. Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Alâeddin
Keykûbat döneminde yetişen, Mesnevî,
Divân-ı Kebîr gibi eserlerin yazarı olan
Türk-İslâm mutasavvıfı aşağıdakilerden
hangisidir?
* Ş e y h Ahmet Gülşehrî
• Kırşehirli olan Ahmet Gülşehrî Ahilik geleneğinden gelmektedir.
• Mantıkü't- Tayr Tercümesi, Kerâmet-i Ahi Evran ve Feleknâme
önemli eserleridir.
*A h m e t Fakîh
• Mevlâna'nın müritlerinden olup, fıkıh ilminde derin bilgiye sahip
olduğu için "Fakîh" unvanı almıştır.
• Çarh-nâme ve Kitab-ı Evsâf-ı Mesâcidi'ş-Şerîfe önemli eserleridir.
B) Âşık Paşa
D) Ahmet Fakîh
Anadolu Selçuklu döneminde yetişen ve
“Garipnâme” adlı eseriyle ünlü Türk-İslâm
mutasavvıfı aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Muhyiddin Arabî
B) Âşık Paşa
C)
Sadreddin Konevî
D) Yunus Emre
E)
5.
Germiyanlı Ahmedî
Ekberîlik tarikatının kurucusu olarak ka­
bul edilen ve yazdığı pek çok eserle İs­
lâm dünyasında ‘Şeyh-i Ekber' (en büyük
şeyh) unvanını alan ünlü Türk-İslâm mu­
tasavvıfı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hoca Dehhâni
C) Muhyiddin Arabî
B) Ahmet Fakîh
D) Âşık Paşa
E) Şeyh Ahmet Gülşehrî
1-A
2-C
3-E
4-B
5-C
~ 57 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
G.
^
KPSS / Tarihin Pusulası
B İL İM
Anadolu Selçuklu Devleti ve beylikler döneminde bilime ve bilim adamlarına önem
verilmiş, pek çok bilim adamı farklı alanlarda çalışmalar yapmıştır.
1
A N A D O L U S E L Ç U K L U V E B E Y L İK L E R D Ö N E M İN D E B İL İM
Anadolu Selçuklu hükümdarı I. İzzeddin
Keykâvus’a ithaf ettiği ‘Enisü'l- Kulûb' adlı
eseriyle ünlü bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kadı Burhaneddin Anevî
B) İbn-i Bibi
Kadı
Burhaneddin
Anevî
• Anadolu Selçuklu döneminin ünlü tarihçilerinden birisidir.
• En önemli eseri Enisü'l- Kulûb'dür.
• Eserini Sultan I. İzzeddin Keykâvus'a ithaf etmiştir.
İbn-i Bibi
• Anadolu Selçuklu döneminin ünlü tarihçilerinden birisidir.
• İran kültürünün etkisiyle eserlerini Farsça yazmıştır.
• En önemli eseri El-Evâmirü'l Alâiye'dir.
Kerîmuddin
Aksarayî
• Anadolu Selçuklu döneminin ünlü tarihçilerinden birisidir.
• En önemli eseri Müsâmeretü'l-Ahbâr'dır.
Caca Bey
• Anadolu Selçuklu döneminde yaşamış ünlü gökbilimcidir.
• Kırşehir'de kendi adıyla anılan ve Anadolu'daki ilk gözlemevi (rasathane)
olarak kabul edilen Caca Bey Medresesi'ni yaptırmıştır.
• Matematik ve astronomi alanlarında çalışmaları vardır.
Mehmed
Ravendî
• Anadolu Selçuklu döneminin ünlü tarihçilerinden birisidir.
• Rahatü's-südûr adlı eseri vardır.
Kadı
Sirâceddin
• Anadolu Selçuklu döneminde yaşamış ünlü bilginlerden birisidir.
• Mantık, kelâm gibi ilim dallarında pek çok eseri vardır.
El-Cezerî
• Artuklular döneminin en tanınmış bilim adamlarından birisidir.
• Kontrol, denge kurma, haberleşme ve ayarlama bilimi olan sibernetiğin ilk
kurucusudur.
• Cezerî bunun yanında; su saatleri, kendiliğinden kesilip akan fıskiye,
mekanik olarak çalışan müzik aletleri, tulumbalar ve şifreli kilitler yapmayı
da başarmıştır.
C) Kerîmuddin Aksarayî
D) Mehmed Ravendî
E) Kadı Sirâceddin
2
Artuklular döneminde yaşam ış; kontrol,
denge kurma, haberleşme ve ayarlama
bilimi olan “Sibernetik”in kurucusu olarak
bilinen ünlü bilim adamı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Fezârî
B) Caca Bey
C) Er-Râzi
D) El-Cezerî
E) Câbir bin Hayyan
3.
Selçuklular döneminde Nurettin Cibril ta­
rafından inşa edilen ve döneminde astro­
nomi yüksek okulu olarak kullanılan,
ayrıca Anadolu’daki ilk gözlemevi (rasathâne) olarak da kabul edilen Caca Bey
Medresesi, aşağıdaki illerden hangisinde
yer almaktadır?
A) Kayseri
B) Kırşehir
D) Konya
C) İznik
E) Antalya
H . M İM A R L IK V E S A N A T
^
Anadolu Selçuklularında da en fazla gelişme gösteren sanat dalı mimarîdir.
^
Dış cephe ve iç mekân süslemelerinde malzeme olarak taş, tuğla, ahşap, kerpiç,
alçı ve m erm er kullanılmıştır.
O Anadolu Selçuklu Devleti'nin mimarî yapılarında kullanılan ve bu yapıların günümüze
kadar ulaşmasında önemli pay sahibi olan malzeme taştır.
^
M im arî eserlerde süsleme sanatı olarak; geometrik şekiller, yazılar, bitki m otifleri,
hayvan figürleri vb. kullanılmıştır.
^
Anadolu Selçuklu Devleti çok sayıda cami, mescit, medrese, kümbet (türbe), kale,
Darüşşifa (hastane), imârethane (aşevi) ve kervansaray inşa etmiştir. Ayrıca bu dö­
nemde halıcılık, minyatür, çinicilik, hat, tezhip ve ciltçilik son derece gelişmiştir.
O Anadolu Selçuklu dönemine ait mimarî eserlere Trabzon, Bursa, İstanbul, Edirne,
Çanakkale gibi şehirlerde rastlamak mümkün değildir. Bu şehirlerde daha çok Os­
manlı Devleti dönemine ait mimarî eserler bulunmaktadır.
4
Anadolu Selçuklu Devleti, mimarî yapıla­
rın iç ve dış süslemelerinde,
I. taş,
II. ahşap,
III. mermer
unsurlarından hangilerini kullanmıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
5. Aşağıdaki yerleşim merkezlerinden han­
gisinde Anadolu Selçuklu dönemi mima­
rî eserlere rastlamak mümkün değildir?
A) Konya
B) Trabzon
D) Amasya
O Osmanlı Devleti'ne ait Bursa Ulu Camii dışında Anadolu'daki "ulu camiler" Anadolu
Selçuklu ve Beylikler dönemine aittir.
~ 58 ~
1-A
2-D
3-B
C) Antalya
E) Nevşehir
4-E
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
O DEĞERLİ ADAYLAR;
ÖSYM'nin bugüne kadar yapmış olduğu sınavlarda bu konu ile ilgili çıkan sorularda
mimarî eserler genellikle bulunduğu yer ile birlikte verilmiştir. Bu bakımdan eser­
lerin ismi kadar bulunduğu yerlere de dikkat edilmesi gerekmektedir.
Üzerinde durulması gereken bir diğer konu da eserlerin ismidir. Bazı mimarî eserler
o döneme ait hükümdarların ismiyle özdeşleşmiştir. Bu nedenle bir mimarî eserin
hangi döneme ait olduğunu bu ipucundan tespit etmek de mümkün olabilmektedir.
D e v le t/B e ylik Adı
M im a rî Ese rle rin Yaygın O larak Bulunduğu Y e rle r
Anadolu Selçuklu Devleti
• Konya, Kayseri, Sivas, Aksaray, Antalya
Danişmentliler
• Sivas, Tokat, Niksar, Kayseri, Malatya
Mengücekliler
• Divriği, Erzincan, Kemah
Saltuklular
• Erzurum
Artuklular
• Diyarbakır, Mardin, Batman, Hasankeyf, Harput (Elazığ)
1. Anadolu coğrafyasında Türk-İslâm kültü­
rüne ait mimart eserleri incelemek iste­
yen bir araştırmacının, Divriği, Erzincan
ve Kemah bölgesinde genellikle aşağıdakilerden hangisine ait eserlere rastlama­
sı mümkündür?
A) Saltuklular
B) Artuklular
C) Mengücekliler
D) Danişmentliler
E) Anadolu Selçukluları
2. Görkemli dekorasyonu ve mimart stiliyle
UNESCO tarafından 1985 yılında “ Dünya
Kültür Mirası Listesi” ne alınan Mengücekliler dönemine ait ünlü mimart eser
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Divriği Ulu Camii
B) Mardin Ulu Camii
C) Hunad Hatun Külliyesi
D) Diyarbakır Ulu Camii
A N A D O LU SELÇ U K LU V E B E Y LİK LE R D Ö N EM İN E A İT BAZI M İM A R Î ES ER LER
E) Karatay Medresesi
C am iler
Saltuklular
• Erzurum Ulu Camii
Mengücekliler
• Divriği Ulu Camii
Danişmentliler
• Kayseri Ulu Camii
Artuklular
• Mardin Ulu Camii
Anadolu Selçuklu Devleti
•
•
•
•
•
•
•
•
Diyarbakır Ulu Camii (ilk cami)
Konya Alâeddin Camii
Niğde Alâeddin Camii
Konya Sahip Ata Camii
Amasya Burmalı Minare Camii
Malatya Ulu Camii
Ankara Arslanhane Camii
Ankara Ahi Şerafeddin Camii
M escitle r
3. Anadolu Selçuklu döneminde inşa edilen
• Kayseri'deki Hunad Hatun,
• Konya'daki Sahip Ata,
• Kayseri'deki Hacı Kılıç
yapılarının tür bakımından ortak özelliği
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Medrese
B) Dârüşşifa
D) Külliye
4
C) Cami
E) Kümbet
Ankara’da en önemli Anadolu Selçuklu
mimarîsi olarak orijinal kündekâri minbe­
ri, alçı ve çini mozaik mihrabıyla ön pla­
na çıkan 1290 tarihli mimart eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Arslanhâne Camii
Anadolu Selçuklu Devleti
• Konya Taş Mescit
• Konya Sırçalı Mescit
• Konya Karatay Mescidi
B) Ahi Şerafeddin Camii
C) Alâeddin Camii
D) Burmalı Minâre Camii
E) Taş Mecidi
K ü lliye le r (Cam i M erkezli Kom pleks Y ap ılar)
Mengücekliler
• Divriği Külliyesi (ilk külliye)
Anadolu Selçuklu Devleti
• Kayseri Hunad Hatun Külliyesi
• Kayseri Hacı Kılıç Külliyesi
• Konya Sahip Ata Külliyesi
O Ahi Şerafeddin Camii, Ankara'da en önemli Anadolu Selçuklu mimarîsi olarak orijinal
kündekâri minberi, alçı ve çini mozaik mihrabıyla 1290 tarihli ünlü bir mimarî eserdir.
5. Anadolu Selçuklu Dönemi’ne ait mimart
eserler arasında aşağıdakilerden hangisi
gösterilemez?
A) Konya Alâeddin Camii
B) Amasya Burmalı Minare Camii
C) Kayseri Hunad Hatun Külliyesi
D) Diyarbakır Ulu Camii
E)
O Mengücekliler dönemine ait Divriği Ulu Camii, görkemli dekorasyonu ve mimarlık
stiliyle UNESCO tarafından 1985 yılında Dünya Kültür Mirası Listesi'ne alınmıştır.
Bursa Muradiye Medresesi
1-C
2-A
3-D
4-B
5-E
~ 59 ~
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri
KPSS / Tarihin Pusulası
M ed re sele r
Danişmentliler
• Tokat Yağıbasan Medresesi (ilk)
Artuklular
• Diyarbakır Mesudiye Medresesi
• Mardin Hatuniye Medresesi
Anadolu Selçuklu Devleti
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Konya Karatay Medresesi
Konya Sırçalı Medrese
Konya İnce Minareli Medrese
Konya Çifte Minareli Medrese
Kayseri Hunad Hatun Medresesi
Kayseri Çifte Medrese
Kayseri Koca Hasan Medresesi
Sivas Gök Medrese
Sivas Buruciye Medresesi
Sivas Çifte Minareli Medrese
Kırşehir Cacabey Medresesi
Erzurum Çifte Minareli Medrese
1
Anadolu Selçuklu dönemine ait,
• Sivas'taki Gök,
• Konya'daki Karatay,
• Kayseri'deki Koca Hasan
yapılarının tür bakımından ortak özelliği
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şifahâne
D)
2.
A)
Turan Melek
C)
Muineddin Pervane D) Gıyasiye
E)
3.
C) Medrese
E) Külliye
Anadolu Selçuklu döneminde Kayseri’de
inşa edilen ve dünyanın ilk tıp okulu ol­
ma özelliği taşıyan ünlü dârüşşifa aşağı­
dakilerden hangisidir?
O Konya Karatay Medresesi, Anadolu Selçuklu Sultanı II. Keykâvus döneminde, hadis
ve tefsir ilimleri okutulmak amacıyla kapalı medrese tipinde 1251 yılında inşa edilmiş
olup 1955 yılında Çini Eserler Müzesi olarak ziyarete açılmıştır.
O Danişmentliler dönemine ait Tokat/Niksar'daki Yağıbasan Medresesi Anadolu'daki
ilk medrese olarak kabul edilmektedir.
B) Türbe
İmârethâne
B) Torumtay
Gevher Nesibe
Anadolu Selçuklu dönemine ait Hk med­
rese aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tokat Yağıbasan Medresesi
O Kayseri Koca Hasan Medresesi Anadolu Selçuklu dönemine ait ilk medresedir.
B) Kayseri Koca Hasan Medresesi
C) Konya Karatay Medresesi
D) Sivas Gök Medrese
O Kırşehir Caca Bey Medresesi Anadolu'daki ilk gözlem evi olarak kabul edilmektedir.
E) Kırşehir Caca Bey Medresesi
D â rü şşifa la r/B im a rh â n e le r (H astaneler)
Mengücekliler
• Turan Melek Şifahânesi
Anadolu Selçuklu Devleti
•
•
•
•
•
•
Kayseri Gevher Nesibe Dârüşşifası***
Kayseri Gıyasiye Dârüşşifası
Konya I. Keykâvus Şifahânesi
Tokat Muineddin Pervâne Dârüşşifası
Aksaray Alâeddin Keykûbat Dârüşşifası
Amasya Torumtay Bimarhânesi
I. İnce Minareli Medrese,
II. Yağıbasan Medresesi,
III. Süleymaniye Medresesi
Yukarıdakilerden hangileri Anadolu Sel­
çuklu dönemine ait eserler arasındadır?
A) Yalnız I
O Anadolu Selçuklu döneminde inşa edilen Gevher Nesibe Dârüşşifası, Anadolu'daki ve
D)
dünyadaki ilk Tıp Okulu özelliği taşıması bakımından son derece önemlidir.
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
A n ıt M e zarla r (K ü m b et ve T ürb eler)
Saltuklular
• Erzurum Mama Hatun Türbesi
• Erzurum Emir Saltuk Türbesi
Mengücekliler
• Kemah Sultan Melik Türbesi
• Kırşehir Melik Gazi Türbesi
Anadolu Selçuklu Devleti
• Kayseri Döner Kümbet
• Konya II. Kılıç Arslan Türbesi
• Konya Gömeç Hatun Türbesi
O
Erzurum Emir Saltuk Türbesi Anadolu'daki en eski anıt mezar yapısıdır.
~ 60 ~
5.
Anadolu Selçuklu Devleti’nde,
I. imâret,
II. bimarhâne,
III. medrese
kurumlarından hangileri sosyal devlet
anlayışının varlığını kanıtlar niteliktedir?
A) Yalnız I
D)
1-C
B) Yalnız II
II ve III
2-E
C) I ve II
E) I, II ve III
3-B
4-A
5-E
KPSS / Tarihin Pusulası
İlk Türk-İslâm Devletleri ve Beylikleri"
K e rv a n sa ra yla r (H anlar)
Anadolu Selçuklu Devleti
O
•
•
•
•
•
•
•
•
Kayseri-Aksaray Alay Han
Kayseri Sultan Han
Antalya Evdir Han
Antalya Kırk Göz Han
Konya Altınapa Han
Konya Sultan Han
Afyon Çay Han
Amasya Ezine Pazar Han
II. Kılıç Arslan döneminde Kayseri-Aksaray yolunda yapılan Alay Han, Anadolu'daki
ilk kervansaray olarak kabul edilmektedir.
1. Anadolu’daki ijk kervansaray yapısı ola­
rak bilinen Kayseri-Aksaray yolu üzerin­
deki “Alay Han” Türk-İslâm mimarîsinin
hangi dönemine aittir?
A) Saltuklular
B) Artuklular
C) Mengücekliler
D) Danişmentliler
E) Anadolu Selçukluları
2.
• Hasankeyf Köprüsü
• Malabadi Köprüsü
Yukarıdaki mimarî eserler aşağıdakilerden hangisine aittir?
Kö prüler
Artuklular
•
•
•
•
•
•
Hasankeyf Köprüsü
Malabadi Köprüsü
Haburman Köprüsü
Devegeçidi Köprüsü
Dunaysır Köprüsü
Ambar Çayı Köprüsü
A) Mengücekliler
B) Çaka Beyliği
C)
D) Artuklular
Saltuklular
E)
3.
O Dikkat!
ÖSYM son yıllarda mimarî eser konusunda genellikle Artuklular üzerinde durmaktadır.
Danişmentliler
Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Alaeddin
Keykûbat'ın emriyle Saadeddin Köpek
tarafından inşa edilen ve günümüze ula­
şabilen tek Anadolu Selçuklu saray yapı­
sı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Beyşehir Kubadâbâd Sarayı
B) Kayseri Kubâdiye Köşkü
C) Alanya Alaiye Sarayı
S aray ve K öşkler
Anadolu Selçuklu Devleti
O
Beyşehir Kubadâbâd Sarayı
Kayseri Kubâdiye Köşkü
Kayseri Haydar Bey Köşkü
Kayseri Hızır İlyas Köşkü
Alanya Alaiye Sarayı
Konya Alâeddin Sarayı
D) Konya Alâeddin Sarayı
E) Kayseri Hızır İlyas Köşkü
4.
Mardin Ulu Camii
II Malabadi Köprüsü
III. Erzurum Mama Hatun Türbesi
IV. Mardin Marufiye Medresesi
Beyşehir'deki Kubadâbâd Sarayı, I. Alaeddin Keykûbat'ın emriyle Saadeddin Köpek
tarafından yapılmış olup, günümüze ulaşabilen tek Anadolu Selçuklu saray yapısıdır.
Yukarıdaki mimarî eserlerden hangileri
Artuklular dönemine aittir?
A) Yalnız I
Not Alınız..
D)
B) I, II ve III
I ve IV
C) II ve III
E) I, II ve IV
5.
Kırşehir Cacabey Medresesi,
II Beyşehir Kubadâbâd Sarayı,
III. Malabadi Köprüsü
Yukarıdakilerden hangileri sivil mimarî
örnekleri arasında gösterilebilir?
A) Yalnız I
D)
1-E
B) Yalnız II
II ve III
2-D
C) I ve II
E) I, II ve III
3-A
4-E
5-D
~ 61 ~
www. Cep SitesLNet
III.
BOLUM
OSMANLI DEVLETİ
(KURULUŞ VE YÜKSELME DÖNEMİ)
Bu bölümden bugüne kadar “2 " soru çıkmıştır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
(1)
(-)
(-)
(-)
(1)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİS A N S)
2006
2008
2010
2012
2012
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
^ ^
j
Yazarım Yorumu
Değerli adaylar, ÖSYM'nin bu bölüm ile ilgili soru sorma ihtimali oldukça düşüktür. Nite­
kim çıkmış soru analizinde de görüleceği gibi şimdiye kadar sadece “2" soru sorulmuştur.
Bu sorular da içerik olarak teşkilâtlanma ve Osmanlı Devleti'nin izlediği politikalarla ilgi­
lidir. Ayrıca Osmanlı Devleti'nde Duraklama, Gerileme ve Dağılma dönemlerinin daha iyi
anlaşılabilmesi açısından bu bölümdeki birtakım gelişmelerin iyi bilinmesi gerekmektedir.
Özellikle "ilk"ler konusuna dikkat edilmesi sizlere fayda sağlayacaktır.
Ü
O
KPSS / Tarihin Pusulası
Osman Gazı
Orhan Gazi
III. Osman
III. Mustafa
1579
r
_______________
1299
KU RU LU Ş
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi"
I. Murad
Yıldınm Bavezid Mehmed Celebi
I. Abdülhamid
Abdulmecid
DU RA KLA M A
-----------
Abdülaziz
I
I
I
YÜ K SELM E
G ER İLEM E
I
I
I
I
I
I
I
T
1453
1792
*S.
II. Bayezid
II. Abdulhamid
Yavuz
V. Mehmed
VI. Mehmed
Bu sayfadan nasıl som gelir?
1.
Osmanlı Devleti’nde Osman Gaz i’nin bir
uç beyi olarak atanması ile başlayıp 1453
İstanbul’un fethi ile son bulan dönem
aşağ ıdakilerden hangisidir?
A) Kuruluş
B) Duraklama
D) Yükselme
C) Gerileme
E) Dağılma
•s.
D AĞ ILM A 1922
& 1299 (Osman Gazi'nin uç beyi olarak atanması)
8
V. Murad
1699
I
I
I
_
Fatih
II. Murad
1453 (İstanbul'un Fethi)
& 1579 (Sokullu M ehmet Paşa'nın Ölümü)
8
1699 (Karlofça Barış Antlaşması) (Osmanlı & Avusturya, Venedik, Lehistan)
8
1792 (Yaş Antlaşması) (Osmanlı & Rusya)
2. Osmanlı Devleti’nde 1699 Karlofça Barış
Antlaşm ası ile başlayıp 1792 Yaş Antlaş­
ması ile sona eren dönem aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dağılma
B) Yükselme
D) Duraklama
1-A
C) Kuruluş
E) Gerileme
2-E
~ 65 ~
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
I. KURULUŞ DÖNEMİ (1299-1453)
% Osmanlılar Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyundandır.
1.
% Bir uç beyliği olan Osmanlılar, Ertuğrul Gazi önderliğinde ilk olarak Van yakınla­
rındaki Ahlat yöresine, daha sonra da Ankara yakınlarındaki Karacadağ bölgesine
yerleştirilm işlerdir.
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devle­
ti’nde kuruluş dönemi padişahları arasın­
da gösterilemez?
A) I. Murat
D)
B) Orhan Bey
II. Bayezid
C) II. Murat
E) I. Mehmet
% Bir süre sonra ise Söğüt (yaylak) ve Domaniç'i (kışlak) Bizans'tan alarak buralara
yerleşm işlerdir.
% Osmanlı Devleti'nin temelleri Ertuğrul Gazi döneminde atılmış, onun ölümünden
sonra ise Anadolu Selçuklu Devleti'nin otoritesini kaybetmesi üzerine oğlu Osman
Bey 1299'da bağımsızlığını ilan etmiştir.
2.
I.
II.
iskân politikası,
merkezî yönetim teşkilâtı,
III. istimâlet politikası
& O s m a n lı D e v le ti'n in K ısa S ü re d e G ü ç le n m e s in i S a ğ la y a n U n s u r la r
★
Coğrafî (Jeopolitik) konumu
★
İskân politikası (Fethedilen yerlere Türk ve Müslüman nüfusun yerleştirilm esi)
★
İstim âlet (hoşgörü) politikası (Fethedilen yerlerde halka hoşgörülü davranılması ve böylece halkın devlete ısındırılması)
★
Yukarıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin kısa zamanda gelişmesini sağlayan
unsurlar arasında yer alır?
A)
Yalnız I
D)
B) Yalnız III
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
İlk dönemlerde beyliklerle mücadele edilmemesi
★ Yöneticilerin başarılı olması
★
Merkezî ve mutlak otoriteye ağırlık verilmesi
★
Cihat ve gaza anlayışı
★
Ordunun güçlü olması
★
Ahilerin desteği
3.
Osmanlı Devleti’nde “mangır” adı verilen
jlk bakır para hangi padişah döneminde
bastırılmıştır?
A) Orhan Bey
B) Osman Bey
C) Yıldırım Bayezid
A
K uruluş Dönem i Padişahları
*
★
Osman Bey
(1281-1324)
★
Orhan Bey
(1324-1362)
★
I. Murat (Hüdâvendigâr)
(1362-1389)
★
I. Bayezid (Yıldırım)
(1389-1402)
★
I. Mehmet (Çelebi)
(1413-1421)
II. Murat
(1421-1451)
V
D) Çelebi Mehmet
E) I. Murat
4.
W
Osmanlı Devleti’nin Bizans’a karşı elde
ettiği ilk zafer aşağıdakilerden hangisi­
dir?
A) Sırp Sındığı Savaşı
B) I. Kosova Savaşı
C) Koyunhisar (Bapheon) Savaşı
A.
O s m a n B e y D ö n e m i (1 2 8 1 - 1 3 2 4 )
D) II. Kosova Savaşı
E) Maltepe (Palekanon) Savaşı
% Bu dönem Osmanlı Devleti'nde aşiretten beyliğe geçiş dönemidir.
% Osman Bey beyliğin sınırlarını batıya doğru genişletmiş, Söğütten sonra Bilecik, Ak­
hisar, Karacahisar ve İnegöl'ü almıştır. Merkez de Bilecik'e taşınm ıştır. (1288)
% 1301'de ise Yarhisar alınarak merkez yapılmıştır.
% 1302'de Bizans ordusuyla Koyunhisar (Baphaeon) Savaşı yapılmış ve Osmanlı bu
savaştan zaferle ayrılmıştır.
✓----------------------------------------------------------------------------------------------------- s
G Koyunhisar Savaşı, Osmanlıların Bizans'la yaptığı ilk savaş ve Bizans'a karşı kazan­
dığı ilk zaferdir.
v_________________________________________________________________________________________________/
% Fahrüddin lakabıyla da bilinen Osman Bey'in döneminde ayrıca;
★
İlk kez bakırdan Osmanlı parası (mangır) bastırılmıştır.
★
İlk Osmanlı vergisi konmuştur.
~ 66 ~
5.
Osmanlı Devleti’nde ilk vergi hangi padi­
şah döneminde konulmuştur?
A) Osman Bey
B) I. Murat
C) Yıldırım Bayezid
D) I. Mehmet
E) Orhan Bey
1-D
2-E
3-B
4-C
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
B.
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi"
O rh a n B e y D ö n e m i (1 3 2 4 - 1 3 6 2 )
^
Orhan Bey dönemi, fetihler ve teşkilâtlanma çalışmalarıyla OsmanlIların beylikten
"Devlet" aşamasına yükseldiği dönemdir.
^
Orhan Bey 1326'da Bursa'yı fethederek burayı merkez yapmıştır.
^
1329'da yapılan M altepe (Palekanon) Savaşı sonucunda Bizans mağlup edilmiş ve
1331'de İznik alınmıştır. Bu gelişme üzerine İznik başkent yapılmıştır. (1331)
^
1336'da İlhanlılara ödenen vergi kesilmiş ve devlet tam bağımsız olmuştur.
^
1337'de İzmit'in alınmasıyla Kocaeli bölgesinin fethi tamamlanmıştır.
^
1345'te Karesioğullarına son verilm iştir.
r ~ -------------------------------------------------------------------------------------------------- “\
O Karesioğullan Beyliği Osmanlı Devleti'ne katılan ilk Anadolu Türk beyliğidir. Bu bey­
liğin Osmanlı egemenliği altına alınması, Anadolu Türk birliği çalışmalarının başla­
dığını göstermektedir. Ayrıca Osmanlı Devleti ilk donanmayı da Karesioğullarından
almış ve böylece denizcilik faaliyetleri başlamıştır.
\ ________________________________________________ ._______________________________________________ y
^
1.
Osmanlı Devleti’nde hangi padişah dö­
neminde Balkanlar’daki ilk toprak parça­
sı olan “Çimpe Kalesi” alınmış ve ilk kez
Rumeli’ye geçilmiştir?
A) I. Murat
B) Orhan Bey
D) Osman Bey
2.
C) II. Murat
E) I. Bayezid
Orhan Bey döneminde;
I.
ilk kez Rumeli'ye geçilmesi,
II.
ilk kez kadı ve subaşı tayini yapılması,
III. yaya ve müsellem adıyla ilk kez düzenli
bir ordu oluşturulması
gelişmelerinden hangileri Osmanlı Devleti’nin bu dönemde teşkilâtlanma çabası
içinde olduğunu kanıtlar niteliktedir?
1353'te Balkanlar'daki ilk toprak parçası olan Çimpe Kalesi alınmış, böylece ilk kez
Rum eli'ye geçilmiştir. Bundan sonra Türkm enler buralara iskân edilmiştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
$
O rh a n B e y D ö n e m in d e T e ş k ilâ t la n m a Ç a lış m a la r ı
★
İlk divan teşkilâtı oluşturulmuştur.
★
İlk kez vezirlik makamı oluşturulmuştur. (Atanan ilk vezir Alâeddin Paşa'dır.)
★
İlk düzenli ordu (yaya ve müsellem ) oluşturulmuştur.
★
İlk vakıf örgütü kurulmuştur.
Osmanlı Devleti’nde “akçe” adı verilen Hk
gümüş para hangi padişah döneminde
bastırılm ıştır?
★
İlk medrese İznik'te açılmıştır. (Süleyman Paşa M edresesi/İznik Orhâniyesi)
A) Orhan Bey
O
3.
B) I. Mehmet
C) Osman Bey
İznik'teki Süleyman Paşa Medresesi'ne atanan ilk müderris Davud-u Kayserî'dir.
D) I. Bayezid
★
İlk tersane Karesioğullarının alınmasıyla Karam ürsel'de kurulmuştur.
★
İlk darphane kurulmuş ve ilk gümüş para (akçe) basılmıştır.
★
İlk kez kadı ve subaşı tayini yapılmıştır.
O
E) II. Murat
İlk Osmanlı kadısı Karacahisar'a tayin edilen Karamanlı Dursun Fakih'tir.
4.
C.
I. M u r a t ( H ü d â v e n d ig â r ) D ö n e m i ( 1 3 6 2 - 1 3 8 9 )
^
I. Murat öncelikle Anadolu Türk birliğini kurmayı amaçlamıştır.
^
1363 Sazlıdere Savaşı ile Sırplar ve Bulgarlar mağlup edilerek Edirne fethedilmiş ve
1365 yılında merkez ilân edilmiştir.
^
1364'te Balkan-Haçlı İttifakı'yla yapılan Sırpsındığı Savaşı sonunda Rumeli'deki
Türk hâkimiyeti kesinleşmiş ve ilk Haçlı ordusu yenilmiştir.
O 1364 Sırpsındığı Savaşı Osmanlı Devleti ile Haçlılar arasındaki ilk savaştır.
5.
Osmanlı Devleti’nin ilk kez top kullandığı
savaş aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Sırpsındığı
C)
Sazlıdere
E)
B) Çirmen
D) Koyunhisar
I. Kosova
Savaş meydanında şehit edilen Nk ve tek
Osmanlı padişahı aşağıdakilerden hangi­
sidir?
A) II. Murat
^
^
1371 Çirmen Savaşı'nda ise Trakya ve Makedonya prenslikleri mağlup edilmiştir.
1389 yılında Haçlı İttifakı'yla yapılan I. Kosova Savaşı'nda Osmanlı ordusu ilk kez
top kullanm ıştır. Bu savaşta Haçlılar çember içine alınarak imha edilmiştir.
B) Çelebi Mehmet
C) Osman Bey
D) I. Murat
E) Yıldırım Bayezid
^
I. Murat savaş meydanında bir Sırplı tarafından hançerlenerek şehit edilmiştir.
O I. Murat savaş meydanında şehit edilen ilk ve tek Osmanlı padişahıdır.
1-B
2-E
3-A
4-E
5-D
~ 67 ~
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru ı
& I. M u r a t D ö n e m in d e T e ş k ilâ t la n m a Ç a lış m a la r ı
★
Sultan (Hüdâvendigâr) unvanını ilk kez kullanan Osmanlı padişahı I. M urat'tır.
★
Veraset sistem inde değişikliğe gidilerek "ülke padişah ve oğullarınındır." anlayışı
getirilmiştir. Bu değişiklikteki temel amaç taht kavgalarını önlemek ve merkezî oto­
riteyi güçlendirmektir.
★
Osmanlı Devleti’nde “Sultan” unvanını ilk
kez hangi padişah kullanmıştır?
A) I. Murat
D)
★
İlk kez Acemi Oğlanlar Ocağı kurulmuştur.
★
İlk kez "Tım ar Sistem i" uygulanmıştır.
2.
III. Haçlılarla Sırpsındığı Savaşı'nın yapıl­
ması
Rumeli Beylerbeyliği oluşturulmuş, yönetimine de Lala Şahin Paşa getirilmiştir.
★
İlk kez kazaskerlik makamı oluşturulmuştur. (Kazasker adalet, hukuk ve eğitim işle­
rine bakar, ayrıca kadı ve müderrislerin atamalarını yapardı.)
★
Maliye teşkilâtı kurulmuş, ilk malî düzenlemeyi de Çandarlı Halil ve Kara Rüstem
Paşa yapmıştır.
★
M alî teşkilâtla bağlantılı olarak ilk kez defterdar ataması yapılmıştır.
★
Ayrıca bu dönemde Germiyanoğullarından "çeyiz" olarak, Hamitoğullarından ise
"para karşılığında" toprak alınmıştır.
gelişmelerinden hangileri Osmanlı Devleti’nin bu dönemde de teşkilâtlanmaya
önem verildiğini kanıtlar niteliktedir?
A)
I. B a y e z id ( Y ıl d ı r ı m ) D ö n e m i ( 1 3 8 9 - 1 4 0 2 )
Merkezi Kütahya olmak üzere Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur.
^
1391'de Yıldırım Bayezid ilk kez İstanbul'u kuşatmıştır.
^
1396'da Haçlılarla yapılan Niğbolu Savaşı'nda büyük bir zafer kazanılmıştır.
..................................................
Niğbolu Savaşı'nda gösterdiği üstün başarıdan dolayı Abbasî Halifesi I. Mütevekkil,
Yıldırım Bavezid'e "Sultân-ı İklim-i Rum" unvanı vermiştir.
O
I
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde
aşağıdaki beyliklerin hangisinden “çeyiz”
olarak toprak alınm ıştır?
A) Hamitoğulları
B) Candaroğ ulları
Bu dönemde Germiyanoğulları, Aydınoğulları, Candaroğulları, Menteşeoğulları, Ka­
dı Burhaneddin Devleti ve Saruhanoğulları ele geçirilmiş; böylece ilk kez Anadolu
Türk siyasî birliği büyük ölçüde sağlanmıştır.
^
Yalnız I
D)
3.
^
ilk malî düzenlemenin yapılması,
II. Yeniçeri Ocağı'nın kurulması,
★
D.
I. Murat döneminde;
I.
★ Topçu Ocağı'nın tem elleri atılmıştır.
^
C) I. Bayezid
E) II. Murat
İlk kez "Pençik Sistem i" uygulanarak Kapıkulu (Yeniçeri) Ocağı kurulmuştur.
/------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
O Pençik Sistemi: Bu sistem, savaşlarda ele geçen esirlerden 1/5'inin Yeniçeri Ocağı'na
alınması sistemidir. Pençik sistemi "devşirme sistemi" adıyla varlığını sürdürecektir.
ı
-/
^
B) II. Selim
I. Mehmet
C) Karesioğulları
D) Germiyanoğulları
E) Karamanoğulları
"V
4
Yıldırım, Niğbolu zaferinden sonra İstanbul'u yeniden kuşatmış, kuşatma sırasında
Anadolu Hisarı (Güzelcehisar) yapılmıştır. Ancak Anadolu'da Timur tehlikesinin or­
taya çıkması sonucu kuşatma kaldırılarak Bizans'la anlaşma yapılmıştır.
1396 Niğbolu Zaferi sonrasında Abbasî
Halifesi I. Mütevekkil tarafından kendisi­
ne “Sultân-ı İklim-i Rum” unvanı verilen
padişah aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yıldırım Bayezid
B) I. Murat
1402 Ankara Savaşı'nda Yıldırım ve Timur'un orduları karşılaşmış, savaşı Timur ka­
zanmış ve Yıldırım Bayezid esir düşmüştür. Ankara Savaşı sonucunda;
C) Çelebi Mehmet
★
Anadolu Türk siyasî birliği bozulmuştur.
E) I. Selim
★
Balkanlardaki ilerleme durmuştur.
★
Bizans'ın ömrü uzamıştır.
★
Osmanlı Devleti'nde Fetret Devri (1402-1413) başlamıştır.
★
Yıldırım Bayezid'in oğullarından M ehmet Çelebi Am asya'da, Musa Çelebi Bursa'da, İsa Çelebi Balıkesir'de ve Süleyman Çelebi Edirne'de hükümdarlıklarını
ilân etmişlerdir.
D) II. Murat
5.
Osmanlı Devleti’nde “Yeniçeri Ocağı” jjk
kez hangi padişah döneminde kurulmuş­
tur?
A)
II. Bayezid
/ ----------------------------------------------------------------------------------------------Fetret Devri (1402-1413)
D)
B) I. Selim
Orhan Bey
C) I. Mehmet
E) I. Murat
Ankara Savaşı'ndan sonra I. (Yıldırım) Bayezid'in oğulları arasında taht kavgalarının
yaşandığı, ülkenin parçalanma tehlikesi yaşadığı ve yaklaşık 11 yıl süren bu bunalımlı
döneme Fetret Devri adı verilmektedir. I. (Çelebi) Mehmet bu döneme son verecektir.
________________________
~ 68 ~
S
1-A
2-C
3-D
4-A
5-E
KPSS / Tarihin Pusulası
E.
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi"
I. M e h m e t ( Ç e le b i M e h m e t ) D ö n e m i ( 1 4 1 3 - 1 4 2 1 )
^
Çelebi Mehmet, Ankara Savaşı sonrası sarsılan devlet otoritesini yeniden sağladığı
ve devleti yeniden toparladığı için Osmanlı Devleti'nin ikinci kurucusu olarak kabul
edilir. Bu dönemde;
^
Anadolu Türk birliğini kurma yolunda önemli adımlar atılmıştır.
^
1416'da Venediklilerle ilk deniz savaşı yapılmış, ancak her iki devlet de birbirine
üstünlük sağlayamamıştır.
A) II. Murat
Bu dönemin en önemli gelişmesi ise 1419'da çıkan Şeyh Bedreddin İsyanı'dır.
B) Çelebi Mehmet
C) Orhan Bey
^
1402 Ankara Savaşı sonrasında sarsılan
devlet otoritesini tekrar sağlayıp Fetret
Devri’ne son veren, bu nedenle Osmanlı
Devleti’nin “İkinci Kurucusu” olarak kabul
edilen padişah aşağıdakilerden hangisi­
dir?
1.
D) I. Murat
O Şeyh Bedreddin İsyanı, Osmanlı Devleti'nde ilk dinî ve sosyal içerikli isyandır.
^
Şeyh Bedreddin ile müritleri Torlak Kemal ve Börklüce M ustafa'nın İzmir ve Ma­
nisa'da çıkardığı bu isyan kısa sürede bastırılmış ve Şeyh Bedreddin Serez'de (Orta
Makedonya'da bir şehir) idam edilmiştir. (1420)
^
Bu dönemde ortaya çıkan bir diğer önemli gelişme de, Çelebi Mehmet'in kardeşi
Mustafa Çelebi'nin taht mücadelesi için başlattığı isyandır. (Düzmece M ustafa Ola­
yı) Bu isyan da bastırılmış ve Mustafa Çelebi Bizans'a sığınmıştır. (II. Murat döne­
minde sahneye tekrar çıkacaktır.)
E) Yıldırım Bayezid
2.
Osmanlı Devleti’nde tahtı kendi isteği ile
terk eden Hk ve tek padişah aşağıdakiler­
den hangisidir?
A) I. Murat
B) Yıldırım Bayezid
C) II. Murat
D) II. Mehmet
F. I I . M u r a t D ö n e m i ( 1 4 2 1 - 1 4 5 1 )
^
II. Murat öncelikle amcası Mustafa Çelebi'nin isyanını bastırmış ve Mustafa Çelebi
yakalanarak öldürülmüştür. (Bu olay Düzmece M ustafa Olayı olarak da bilinir.)
^
1422'de İstanbul kuşatılmış ve ilk kez "donanm a" kullanılmıştır. Ancak kuşatma
esnasında, II. Murat'ın küçük kardeşi Şehzâde Mustafa'nın isyan etmesi üzerine
kuşatma kaldırılmıştır. İznik'e gelen II. Murat kardeşini boğdurtarak öldürtmüştür.
^
Bu dönemde Aydın, Menteşe ve Germiyanoğulları ele geçirilmiş; Sırbistan vergiye
bağlanmış, Arnavutluk da himaye altına alınmıştır.
^
Balkanlarda peş peşe gelen yenilgiler Osmanlı devletini zor duruma sokmuş ve bu
gelişme sonucunda 1444'te Haçlılarla Edirne-Segedin Antlaşm ası imzalanmıştır.
E) Çelebi Mehmet
3.
Osmanlı Devleti’nde Enderun Mektebi ilk
kez hangi padişah döneminde açılmıştır?
A) Orhan Bey
B) I. Selim C) I. Mehmet
D) II. Bayezid
E) II. Murat
O Edirne-Segedin Antlaşması, Osmanlıların Balkanlarda imzaladığı ilk antlaşmadır.
^
II. Murat tahtı kendi isteğiyle 12 yaşındaki oğlu II. Mehmet'e bırakınca, Haçlılar bu
durumu fırsat bilerek Segedin Antlaşması'nı bozup saldırıya geçmiştir. Çandarlı Ha­
lil Paşa ve diğer devlet adamlarının ısrarı ile II. Murat ordunun başına geçerek Haçlı
ordusunu bozguna uğratmıştır.
4.
Osmanlı Devleti’nde Hk yeniçeri ayaklan­
ması olan “Buçuk Tepe İsyanı” hangi padi­
şah döneminde çıkm ıştır?
A)
O II. Murat Osmanlı tarihinde tahtı gönüllü olarak terk eden ilk ve tek padişahtır.
II. Murat
D)
B) I. Mehmet
I. Bayezid
C) Orhan Bey
E) I. Murat
^ Türkleri Balkanlardan atma düşüncesi ile yeniden harekete geçen Haçlı ordusu ile
1448'de II. Kosova Savaşı yapılmıştır. Yaklaşık 3 gün süren bu savaşın sonucunda
Haçlı ordusu ağır bir yenilgi almıştır. Bu savaşla;
★
Balkanlar kesin olarak Türk yurdu haline gelmiştir.
★
Haçlılar bir daha Osmanlılara saldırma cesareti gösterememiştir.
5.
Osmanlı Kuruluş Dönemi’nde ortaya ç ı­
kan Nk dini ve sosyal içerikli ayaklanma
aşağıdakilerden hangisidir?
★ Türklerin son savunma, Haçlıların son saldırı savaşı olmuştur.
A) Düzmece Mustafa İsyanı
B) Buçuk Tepe İsyanı
^
C) Şah Kulu İsyanı
II. M u rat dö n em ind eki diğer gelişm eler;
★
Devlet adamı yetiştirmek için Edirne'de ilk kez Enderun M ektebi açılmıştır.
★
Devşirme Sistemi geliştirilmiş ve kanunlaştırılmıştır.
D) Şeyh Bedreddin İsyanı
E) Baba Zünnûn İsyanı
★ Arapça ve Farsça pek çok eser tercüme edilmiştir.
★
Edirne'de Buçuk Tepe İsyanı çıkmıştır. (ilk yeniçeri ayaklanm asıdır.)
|
1-B
2-C
3-E
4-A
5-D
|
~ 69 ~
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
II. YÜKSELME DÖNEMİ (1453-1579)
% Osmanlı Devleti'nde İstanbul'un fethinden 1579'da Sokullu'nun ölümüne kadar
olan döneme "Yükselm e Dönemi" denir.
Bu sayfadan nasıl soru {
1.
% Bu dönem Osmanlı Devleti'nin "İm paratorluk" haline geldiği dönemdir.
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devle­
ti’nin Yükselme Dönemi padişahları ara­
sında gösterilemez?
A) II. Mehmet (Fatih)
B) II. Murat
C)
% Bu dönemde devlet bütün kurumlarını tamamlamış ve yaptığı genişlemeyle bölge
devleti olmaktan çıkarak dünya devleti haline gelmiştir. Nitekim Osmanlı Devleti,
bu dönemde en büyük ve en güçlü devlet durumundadır.
I. Selim (Yavuz)
E)
2.
D) II. Bayezid
I. Süleyman (Kanunî)
Aşağıdakilerden hangisi, II. Mehmet (Fa­
tih lin İstanbul’un fethi için yaptığı hazır­
lık çalışmalarından biri değildir?
*
Yü kse lm e Dönem i Padişahları
★
II. Mehmet (Fatih)
(1451-1481)
★
II. Bayezid
(1481-1512)
★
I. Selim (Yavuz)
(1512-1520)
★
I. Süleyman (Kanunî)
(1520-1566)
B) Kuzey Ege’nin güvenliği için Çimenlik
ve Bozcaada Kalelerini yaptırmıştır.
★
II. Selim (Sarı)
(1566-1574)
★
III. Murat
(1574-1595)
C) “Şahi” adlı güçlü ve büyük toplar döktür­
müştür.
A) Çanakkale ve İstanbul Boğazları’nın gü­
venliğini sağlamak için Anadolu Hisarı’nı yaptırmıştır.
D) Tekerlekli kuleler yaptırmıştır.
E) Bizans’a yardım gitmesini önlemek için
Edirne’de bir ordu bulundurmuştur.
A.
F a t ih S u lt a n M e h m e t ( I I . M e h m e t ) D ö n e m i ( 1 4 5 1 - 1 4 8 1 )
% II. Mehmet, 1451'de ikinci kez tahta çıktıktan sonra öncelikle İstanbul'un fethi için
hazırlıklara başlamıştır. Fatih, 2 yıl süren bu hazırlık döneminde:
★
3.
İstanbul’un fethinden sonra Ortodoks Kilise­
si Osmanlı himayesine alınmış; ayrıca Er­
meni Kilisesi'nin teşkilâtlanmasına olanak
sağlanmıştır.
Çanakkale ve İstanbul Boğazları'nın güvenliğini sağlamak için Yıldırım Bayezid dö­
neminde yapılan Anadolu Hisarı'nın karşısına Rumeli Hisarı (Boğazkesen)'i yap­
tırm ıştır. Ayrıca Kuzey Ege'nin güvenliği için de Çim enlik Kalesi, Kilitbahir Kalesi
ve Bozcaada Kalesi'ni yaptırm ıştır.
Osmanlı Devleti'nin, izlediği bu politikay­
la aşağıdakilerden hangisini amaçladığı
savunulamaz?
★
"Şahi" adlı güçlü ve büyük toplar döktürmüştür.
A) Ortodoksları kontrol altında tutmayı
B) Katolik Kilisesi'ne karşı güç oluşturmayı
★
Tekerlekli kuleler yaptırm ıştır.
★
Bizans'a yardımı önlemek için Edirne'de bir ordu bulundurmuştur.
★
Güçlü bir donanma oluşturmuştur.
C) Ortodoksların devlete bağlılığını artır­
mayı
D) Dinsel farklılıkları ortadan kaldırmayı
E) Hıristiyan dünyasının birleşmesini önle­
meyi
& İstan b ul'un Feth ed ilm esin in Sebepleri
>
Hz. Muhammed'in İstanbul'un fethedileceğini belirtmesi ve onun fetheden ordu
ve komutanları övmesi (Dinî neden)
>
Devletin toprak bütünlüğünün sağlanmak istenmesi (Siyasî neden)
>
İstanbul'un jeopolitik/coğrafî konumu ve ticarî merkez olması (Siyasî neden)
>
Bizans'ın entrikalarına son verilm ek istenmesi (Siyasî neden)
>
Boğazlara ve İpek Yolu ticaretine hâkim olmak istenmesi. (Ekonom ik neden)
& İstan b ul'un Fethi (29 M ayıs 1453)
% Hazırlıklar tamamlandıktan sonra 6 Nisan 1453'te kuşatma başlamıştır. Fatih, 21­
22 Nisan gecesi 72 parçalık donanmayı Tophane'den Kasımpaşa Limanı'na, yani
Haliç'e indirmiş, gittikçe güç kaybeden İstanbul 29 M ayıs 1453'te alınmıştır.
% 53 günlük kuşatmadan sonra fethedilen şehirde, halka din ve mezhep özgürlüğü
tanınm ıştır. Nitekim İstanbul'da Gregoryen Ermeni Patrikhanesi'nin kurulmasına
izin verilm iştir.
% Bununla birlikte, Ortodoks Kilisesi'nin başına Katolik ve Ortodoks birleşmesine kar­
şı çıkan birisi getirilmiştir. Bundaki amaç Hıristiyan birliğini parçalamaktır.
~ 70 ~
4.
İstanbul’un fethinin,
I.
Bizans'ın Osmanlı Devleti'nin iç işlerine
karışması,
II. İstanbul'un İpek yolu ticaretinde önemli
bir merkez olması,
III. Hz. Muhammed'in, İstanbul'un fethini
öven hadisinin bulunması
gibi nedenlerinin, dinî, siyasi ve ekono­
mik alanlarla eşleştirilm esi, aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilm iştir?
Dinî
S iyasî
A)
I
II
III
B)
II
I
III
C)
III
I
II
D)
II
III
I
E)
III
II
I
1|
1-B
2-A
3-D
Ekonomik
C
|
KPSS / Tarihin Pusulası
$
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi"
İstan b u l'u n Feth in in Sonuçları
1. T ü rk T a rih i Açısından
★
Osmanlının iki kıta arasındaki bütünlüğü sağlanmıştır.
★
Boğazların egemenliği Osmanlı'ya geçmiştir.
★
Başkent İstanbul'a taşınm ıştır. (Yıkılışa kadar İstanbul başkent olacaktır.)
★
Osmanlıların İslâm dünyasındaki saygınlığı artm ıştır.
★
Osmanlı Devleti'nde "Yükselme Dönemi" başlamıştır.
★
Devlet İm paratorluk haline gelmiştir.
1.
İstanbul'un fethi; askerî, siyasî ve ekonomik
açıdan hem Osmanlı tarihi hem de dünya
tarihi açısından önemli gelişmelere yol aç­
mıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, İstanbul'un fet­
hinin dünya tarihi açısından önemli bir
sonucu olarak gösterilemez?
★ Ticaret yollarının (İpek Yolu) denetimi Türklerin eline geçmiştir.
A) Osmanlı toprak bütünlüğünün sağlan­
ması
B) Derebeyliklerin yıkılması ve mutlak kral­
lıkların kurulmaya başlaması
★
C) Büyük topların surları yıkabileceğinin
anlaşılması
II. Mehmet "Fatih" (Fetheden) unvanını almıştır.
★ Türklerin Avrupa'da ilerleyişi hızlanmıştır.
D) İstanbul'dan kaçan Bizanslı bilginlerin
İtalya'da Rönesans'a zemin hazırlaması
E) Ortaçağ'ın sonu Yeniçağ'ın başlangıcı
olarak kabul edilmesi
2. D ünya T a rih i A çısından
★ Türkler dünya siyasetinin ve Avrupa tarihinin önemli unsuru olmuştur.
★
Bizans İmparatorluğu sona ermiştir.
★
Fetih sırasında kullanılan topların güçlü surları yıkabileceği görülmüştür.
★
Ortaçağ sona ermiş, Yeniçağ başlamıştır.
★
Avrupalılar ilk kez İstanbul'da elçilikler kurmaya başlamıştır.
★
Derebeylikler yıkılmış, mutlak krallıklar kurulmaya başlamıştır.
★
Avrupa'da Coğrafi Keşiflerin ve Rönesans'ın oluşumu hızlanmıştır.
$
B atı Siya se ti (Fe tih le r)
^
Fatih Sultan Mehmet İstanbul'un fethinden sonra Avrupa'dan gelebilecek tepkileri
önlemek, sınırları genişletmek, İslamiyet'i yaymak, Avrupa'daki Hıristiyan birliğini
bozmak, Balkan uluslarını yönetim altına almak ve doğudan gelen Türkmenlere
yurt bulmak amaçlarıyla batıya yönelik seferler yapmıştır. Bu doğrultuda;
★
1459'da Belgrat dışında tüm Sırbistan, 1460'ta Mora Yarımadası, 1462'de Eflak,
1464'te Bosna ve Hersek, 1476'da Boğdan, 1479'da Arnavutluk fethedilmiştir.
$
2.
I.
II.
III. Devlet İmparatorluk haline gelmiştir.
Yukarıdakilerden hangileri İstanbul’un
fethinin “ Türk Tarihi” açısından sonuçları
arasında yer alır?
A) Yalnız I
Fatih Sultan M ehmet Batı'daki faaliyetlerden sonra Anadolu'ya yönelmiştir.
^
1459'da Amasra fethedilmiş, 1460'ta Candaroğulları yıkılmış ve Sinop alınmıştır.
Ayrıca 1461'de Trabzon alınarak Pontus Rum Devleti'ne son verilm iş, 1466'da ise
Karamanoğullarının bir kısım toprağı ele geçirilmiştir.
^
1473 Otlukbeli Savaşı'nda Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan mağlup edilmiş ve
Doğu Anadolu'da güvenlik sağlanmıştır.
B) Yalnız II
D) I ve III
3
E) I, II ve III
B) Trabzon
D) Amasra
4.
C) I ve II
Fatih döneminde aşağıdaki yerlerin han­
gisinin ele geçirilmesiyle, Karadeniz bir
“Türk Gölü” haline gelmiştir?
A) Sinop
Anadolu S iya se ti (Fe tih le r)
^
II. Mehmet “Fatih” unvanını almıştır.
Osmanlıların İslâm dünyasındaki say­
gınlığı artmıştır.
C) Kırım
E) İstanbul
Fatih Sultan Mehmet döneminde;
• Candaroğullarından Samsun'un alınması
• Kırım'ın Osmanlı hâkimiyetine girmesi
• Akkoyunlular'ın yenilgiye uğratılması
$
D enizlerdeki Fetihler
^
1456'da Cenevizliler'den İmroz, Taşoz, Bozcaada, Gökçeada, Semadirek ve Limni
adaları, Venedikliler'den Eğriboz ve Midilli alınmıştır. (1462)
^
Karadeniz'deki ticaret yoluna tamamen hâkim olmak isteyen Fatih, Gedik Ahm et
Paşa komutasındaki bir donanma ile 1475'te Kırım'ı ele geçirmiştir. Böylece;
faaliyetlerine dayanarak aşağıdakilerden
hangisinin amaçlandığı savunulam az?
A) Anadolu Türk birliğini gerçekleştirmenin
B) İslamiyet'i yaymanın
C) Karadeniz'de üstünlük sağlamanın
D) Hakimiyet sahasını genişletmenin
★
Karadeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.
★
Kırım Hanlığı Osmanlı devletine bağlanmıştır.
★
Karadeniz'deki Ceneviz limanları Osmanlı'ya geçmiştir.
★
İpek yolunun denetimi tamamen Osmanlıların eline geçmiştir.
E) İpek Yolu'nda denetim kurmanın
1-A
2-E
3-C
4-B
71
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi
^
Bu sayfadan nasıl soru ı
Rodos, kuşatılmasına rağmen alınamamıştır.
O
^
Fatih Sultan Mehmet'in karalarda ele geçiremediği tek yer Belgrat, denizlerde ala­
madığı tek ada ise Rodos'tur.
1
A) I. Murat
Ege Denizi, Boğazlar ve Karadeniz ticareti için Venediklilerle 1463-1479 yılları ara­
sında on altı yıl süren bir savaş yaşanmıştır. Osmanlı'nın üstünlüğüyle sonuçlanan
savaşlarda Venedik barış istemiştir. 1479'da yapılan barışa göre;
^
★
Venedikliler Osmanlılardan aldıkları yerleri geri verecek,
★
Osmanlılar Venedik'ten aldıkları yerleri geri verecek,
★
Venedik her yıl Osmanlı'ya 10 bin Venedik altını savaş tazminatı verecek.
Osmanlı Devleti’nde “Avnî” mahlasıyla ş i­
irler yazan padişah aşağıdakilerden han­
gisidir?
B) Fatih Sultan Mehmet
C) Yavuz Sultan Selim
D) Yıldırım Bayezid
E) Kanunî Sultan Süleyman
Ayrıca Venedik'e şu im tiyazlar verilm iştir;
2.
★
Venedikliler İstanbul'da Balyos denilen devamlı elçi bulundurabilecek,
★
Balyoslar Osmanlı sınırlarındaki Venedikli vatandaşların davalarına bakabilecek
★
Venedik bayrağı çeken herhangi bir gemiye saldırılmayacaktı.
Osmanlı Devleti’nde sürekli elçi bulun­
durma hakkını, ilk kez aşağıdaki devlet­
lerden hangisi elde etmiştir?
A) Fransa
B) Ceneviz
D)
İtalya
C) Venedik
E) İspanya
I Antlaşmanın Önemi
>
Bunlar yabancı bir devlete verilen ilk imtiyazlardır.
>
Kapitülasyonların öncüsüdür.
>
Hukukî ve ticarî ayrıcalık verilmiştir.
>
Osmanlı Devleti'nde sürekli elçi bulundurma hakkını ilk kez Venedik elde etmiştir.
3.
.S
İlk kez altın para bastırılmıştır.
★
Fatih kendi portresini ünlü İtalyan ressam G entile Bellini'ye yaptırm ıştır. Ayrıca
Sinan Bey'in ve Şiblizâde Ahm et'in de yaptığı birer portre vardır.
O
I.
Mora ve Eflâk'ın alınması,
II.
İstanbul'un fethinden sonra, Fener Rum
Patrikhanesi'nin İstanbul'da bırakılması,
III. Venedik'e imtiyazlar verilmesi
& Fatih D önem inde Diğer G elişm eler
★
Osmanlı Devleti yükselme döneminde Hıris­
tiyan dünyasını siyasî, dinî ve ekonomik
yönden bölme politikası izlemiştir.
Buna göre;
gelişmelerinden hangileri, bu politikanın
uygulandığının doğrudan kanıtı değildir?
A)
Yalnız I
D)
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Osmanlı tarihinde portresini yaptıran ilk padişah Fatih Sultan Mehmet'tir.
★
İstanbul Üniversitesi'nin temeli sayılan Sahn-ı Seman M edresesi açılmıştır.
★
Fatih İtalya'daki Rönesans hareketleriyle yakından ilgilenmiş, bu doğrultuda bi­
limsel çalışmalara son derece önem verm iştir.
O
Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet) dünya tarihinde ilk havan topu projesini çizen
âlim olarak bilinmektedir. Kayser-i Rum unvanını da kullanan Fatih, aynı zamanda
"AvnV' mahlasıyla şiirler de yazmıştır.
4.
Dünya tarihinde ilk havan topu projesini
çizen âlim olarak bilinen ve aynı zaman­
da ‘ Kayser-i Rum' unvanını da kullanan
Osmanlı padişahı aşağıdakilerden hangi­
sidir?
A) Yavuz Sultan Selim
B) Kanunî Sultan Süleyman
C) Yıldırım Bayezid
D) Fatih Sultan Mehmet
★ Topkapı Sarayı inşa edilmiştir. Ayrıca 1472'de Topkapı Sarayı'nın birinci avlusuna
Osmanlı Devleti'nin en eski köşkü olan Çinili Köşk inşa edilmiştir.
E) II. Murat
★
II. Murat döneminde açılan Enderun M ektebi daha da geliştirilmiştir.
★
Fatih'le birlikte padişahlar divan başkanlığını sadrazam a bırakmıştır.
★
Sınırların genişlemesiyle vezir, kazasker ve defterdar sayıları arttırılm ıştır.
★
Kanunnâme-i Âl-i Osman (Fatih Kanunnâmesi) hazırlanmıştır.
A) Divan başkanlığı sadrazama verilmiştir.
Kanunnâme-i Âl-i Osman Osmanlı Devleti'nin ilk kanunnâmesidir.
C) Topkapı Sarayı inşa edilmiştir.
D) İstanbul Üniversitesi'nin temeli sayılan
Sahn-ı Seman Medresesi açılmıştır.
5.
Aşağıdakilerden hangisi Fatih Dönemi’ndeki gelişmelerden biri değildir?
B) İlk kez altın para bastırılmıştır.
O
★
★
Kanunnâme-i Âl-i Osman ile padişaha kardeşlerini öldürtme yetkisi verilm iştir.
Bundaki temel amaç, taht kavgalarını önleyerek merkezî otoriteyi korumaktır.
Bu kanunnâme ile ayrıca; M üsadere (devlet tarafından bir yöneticinin mallarına
el konulabilmesi), Sancak Sistem i (Şehzâdelerin eğitimiyle ilgili sistem) ve Cülûs
Dağıtımı (tahta çıkarken dağıtılan bahşiş) yasalaşmıştır.
~ 72 ~
E) İran'la ilk resmî antlaşma imzalanmıştır.
1-B
2-C
3-A
4-D
5-E
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi"
B . I I . B a y e z id D ö n e m i ( 1 4 8 1 - 1 5 1 2 )
% II. Bayezid dönemi yükselme devri içinde "duraklam a devri" olarak görülür.
1.
II. Bayezid döneminin Yükselme Dönemi
içinde ‘Duraklama Dönemi' olarak anılma­
sında;
% Bu dönemde fetihler durma noktasına gelmiş, siyasî faaliyetler azalmıştır. Bunun
en önemli sebebi Cem Sultan M eselesi'nin bir dış sorun haline gelmesidir.
% Cem Sultan II. Bayezid'in hükümdarlığını tanım ayarak Bursa'ya gelmiş, hâkimiyet
alâmeti olarak adına hutbe okutup para bastırmıştır. Devletin paylaşılmasını ve
Anadolu'nun kendisine verilm esini istemiştir. Konya'ya gelip Karamanoğullarının
desteğini alan Cem Sultan, Şam ve Mısır'a gidip Memlûklardan da destek almıştır.
Cem Sultan Olayı'nın yaşanması,
II.
eğitim çalışmalarına önem verilmesi,
III. Avrupa devletlerinin Osmanlı aleyhine
ittifaklar kuramaması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
% Ancak aldığı yardımlarla Anadolu'ya giren Cem Sultan Akşehir'de yapılan savaşı
kaybetmiş ve Rodos şövalyelerine sığınmak zorunda kalmıştır. (1492)
% Böylece Cem Sultan sorunu bir iç sorunken Avrupa sorunu haline gelmiştir. Önce
Fransa daha sonra Vatikan'a gönderilen Cem Sultan 1495'te hastalanarak (kimine
göre zehirlenerek) ölmüştür.
I.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
2.
C) Yalnız III
E) II ve III
İran’da bulunan Safevî Devleti’nin, Ana­
dolu’yu ele geçirme amacıyla yaydığı Şiî
propagandasının bir sonucu olarak, II.
Bayezid döneminde ortaya çıkan ayak­
lanma aşağıdakilerden hangisidir?
% 1484'te Kili ve Akkerm an kaleleri alınarak Boğdan'ın fethi kesinleşmiş, böylece Os­
manlı ve Kırım toprakları karadan birleşmiştir. Bunun üzerine bölgeye asker gön­
deren Leh kuvvetleri ile yapılan mücadelede Leh ordusu geri püskürtülmüştür.
% İspanya'da baskı altında olan Yahudiler Osmanlı topraklarına yerleştirilm iştir.
A) Ahmet Paşa
C) Şeyh Bedreddin
% II. Bayezid dönemindeki bir diğer gelişme ise, Safevî Devleti'nin kışkırtmasıyla Ana­
dolu'da ortaya çıkan Şahkulu Ayaklanm ası'dır. Şiîliği yaymayı hedefleyen bu ayak­
lanma güçlükle de olsa bastırılmıştır.
B) Şahkulu
D) Baba Zünnûn
E) Kalenderoğlu
3.
C. Y a v u z S u lt a n S e lim ( I . S e lim ) D ö n e m i ( 1 5 1 2 - 1 5 2 0 )
I.
II.
% Yavuz Sultan Selim, babasının tahtı terk etmesiyle yeniçerilerin de desteğini alarak
hükümdar olmuştur. (1512) 1513'te Şehzâde Korkut boğdurulmuş, Şehzâde Ahmet
de yakalanıp idam edilmiştir. Böylece taht kavgaları önlenmiş ve merkezî otorite
sağlanmıştır. Yavuz döneminde;
★
1514'te Safevîlerle yapılan Çaldıran Savaşı kazanılmış ve böylece Doğu Anadolu
Osmanlı egemenliğine girmiştir.
★
1515 yılında Turnadağ Savaşı ile Dulkadiroğulları Beyliği ortadan kaldırılmış, Ramazanoğulları Beyliğinin de Osmanlı otoritesine itaat etmesiyle Anadolu Türk si­
yasî birliği kesin olarak sağlanmıştır.
$
O sm anlı-M em lûk İlişk ile ri ve M ısır S eferi (1516-1517)
III. Doğu Akdeniz'de Osmanlı egemenliği­
nin artması
Yukarıda verilen gelişmelerden hangile­
rinin Yavuz Sultan Selim ’in Mısır Seferi
sonucunda gerçekleştiği savunulabilir?
A) Yalnız I
B) II. Bayezid
Halifelik makamı Osmanlı Devleti'ne geçmiş, böylece Osmanlı'da yönetim "teok­
ratik" (dinsel) özelliğe bürünmüştür.
C) Yavuz Sultan Selim
D) Fatih Sultan Mehmet
★ Yavuz Sultan Selim "M ekke ve M edine'nin Hizmetçisi" unvanı almıştır.
E) Kanunî Sultan Süleyman
O
Osmanlı Devleti'nde ilk Osmanlı halifesi Yavuz Sultan Selim olmuştur. Saltanat ma­
kamı içinde halifelik anlayışını uygulayan tek devlet Osmanlı Devleti'dir.
★
Baharat Yolu'nun denetimi tamamen Osmanlılara geçmiş ve Doğu Akdeniz'deki
Osmanlı hâkimiyeti güçlenmiştir.
O
Osmanlı Devleti'nde devlet hazinesini altınla dolduran ve bu yüzden hazinenin kapı­
sında daima onun mührü asılı olan tek padişah Yavuz Sultan Selim'dir.
5.
XVII. yüzyılda Anadolu’da çıkan Celâli İsyanları’na başlangıç oluşturan ve Tokat
civarında çıkan Bozoklu Celâl Ayaklan­
ması hangi Osmanlı padişahı döneminde
gerçekleşm iştir?
N
★
E) I, II ve III
A) II. Murat
M ısır Se feri'n in So nu çları:
r
C) I ve II
Osmanlı Devleti’nde Hazine-i Hümâyûn’u
(devlet hazinesini) altınla dolduran ve bu
yüzden hazinenin kapısında daima onun
mührü asılı olan tek Osmanlı padişahı
aşağıdakilerden hangisidir?
4
% 1517 Ridâniye Savaşı ile Memlûklar kesin olarak yenilmiş ve Mısır fethedilm iştir.
★
B) Yalnız II
D) II ve III
% 1516 M ercidabık Savaşı ile Memlûklar mağlup edilmiş ve Suriye ele geçirilmiştir.
$
devletin teokratik yapısının güçlenmesi,
Baharat Yolu'nda denetim sağlanması,
A) II. Mehmet (Fatih)
B) II. Selim
C) I. Selim (Yavuz)
D) II. Bayezid
E) I. Süleyman (Kanunî)
Kutsal Emânetler İstanbul'a getirilmiştir.
% Tokat'ta ortaya çıkan Bozoklu Celâl Ayaklanm ası 1518'de bastırılmıştır. (XVII. yüz­
yılda Anadolu'daki isyanlara "Celâli İsyanları" denilmesinin sebebi budur.)
|
1-A
2-B
3-E
4-C
5-C
|
~ 73 ~
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru j
D . K a n u n î S u lt a n S ü le y m a n ( I . S ü le y m a n ) D ö n e m i ( 1 5 2 0 - 1 5 6 6 )
% Yavuz Sultan Selim'in ölümünden sonra, başka erkek kardeşi olmadığı için taht mü­
cadeleleri ile uğraşmadan tahta çıkmıştır.
1.
% Kanunî babasından; dolu bir hazine, güçlü bir ordu, tecrübeli devlet adamları, güç­
lü tem eller üzerine oturmuş bir devlet ve güvenliği sağlanmış bir Doğu bölgesi dev­
ralmıştır.
Kanunî Sultan Süleyman tahta çıktığında
taht kavgalarına rastlanmamasında,
I.
taht için rakip olmaması,
II.
devletin güçlü bir orduya ve dolu bir hazineye sahip olması,
III. yeniçerilerin hükümdarı desteklemesi
% Kanunî dönemi, Osmanlı Devleti'nin bir anlamda "zirve" dönemidir. Avrupalılar I.
Süleyman'ı "M uhteşem Süleym an" ya da "Büyük Sultan" adıyla anmışlardır.
durumlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
% Kanunî, Osmanlı tarihinde en uzun süre tahta kalan padişahtır. (46 yıl) (Osmanlı
tarihinde en kısa süre tahta kalan padişah ise V. M urat'tır. (93 gün)
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
% Kanunî döneminin başlangıcında iç isyanlar ortaya çıkmıştır. Bunlar;
★
Canberdi Gazâli İsyanı Memlûk komutanlarından Canberdi Gazali, Memlûk dev­
letini yeniden kurmak için ayaklanmıştır. İsyan kısa sürede bastırılmıştır.
★ Ahm et Paşa İsyanı: Geleneklere göre sadrazam olma sırası kendisindeyken, pa­
dişahın bir değişiklik yaparak sadrazamlığa İbrahim Ağa'yı ataması ve Ahmet Paşa'yı Mısır valiliğine göndermesi üzerine, Ahm et Paşa'nın Mısır'da çıkardığı bir
ayaklanmadır. İsyan bölgedeki Yeniçeriler tarafından bastırılmıştır.
★
★
2.
Aşağıdakilerden hangisi Kanunî dönemi
iç isyanlarından biri değildir?
A) Ahmet Paşa İsyanı
B) Kalender Çelebi İsyanı
C) Canberdi Gazâli İsyanı
Kalender Çelebi İsyanı: Tımarlarının elinden alınmasını bahane eden Kalender
Çelebi sipahileri ile birlikte ayaklanmış, tımarı geri verilerek isyan bastırılmıştır.
D) Şeyh Bedreddin İsyanı
E) Baba Zünnûn İsyanı
Baba Zünnûn İsyanı Vergi sorunu yüzünden çıktığı için, bu isyan ekonomik ka­
rakterlidir. Yozgat'ta Bozoklu bir boy beyi olan Baba Zünnûn tarafından çıkarılan
bu isyan kısa sürede kontrol altına alınmıştır.
% Kanunî döneminde;
★
1521'de Belgrat fethedilmiştir.
★
1526'da Mohaç Meydan M uharebesi'nde (2 saatte) Macarlar mağlup edilmiştir.
“Muhibbi" mahlasıyla şiirler yazan ve aynı
zamanda “ Divân-ı Muhibbî” adlı eseriyle
ünlü Osmanlı padişahı, aşağıdakilerden
hangisidir?
★
1529'da Viyana kuşatılmışsa da kış şartları nedeniyle kuşatma kaldırılmıştır.
A) Fatih Sultan Mehmet
★
1532'de Almanya Seferi düzenlenmiş ve 1533 yılında da Avusturya ile İstanbul
Antlaşm ası imzalanmıştır.
C) Çelebi Mehmet
★
1535'te ilk kez Fransa'ya kapitülasyonlar verilm iştir.
O
Fransa'ya kapitülasyonların (siyasî, hukukî ve ekonomik ayrıcalıklar) verilmesindeki
temel amaç, Avrupa'daki Haçlı birliğini bozmak ve Akdeniz ticaretini canlandırmaktır.
★
1538'de Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, Haçlıları
Preveze Deniz Savaşı'nda yenilgiye uğratmıştır. Böylece Akdeniz "Türk Gölü" ol­
muştur.
3.
B) Yavuz Sultan Selim
D) II. Bayezid
E) Kanunî Sultan Süleyman
4.
O Preveze Deniz Savaşı'nın yıl dönümleri günümüzde her 28 Eylül'de "Türk Denizcilik
Günü" ya da "Donanma Günü" olarak kutlanmaktadır.
★
Günümüzde yıldönümleri her 28 Eylü l’de
“Donanma Günü” ve “Türk Denizcilik Günü”
olarak kutlanan, Barbaros Hayrettin Pa­
şa komutasındaki Osmanlı donanması­
nın Haçlılara karşı zafer kazandığı savaş
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Çeşme
B) Preveze
C) İnebahtı
D) Gelibolu
E) Cerbe
İran'a düzenlenen sefer sonrasında 1555'te Am asya Antlaşm ası imzalanmıştır.
O Amasya Antlaşması Osmanlı ile İran arasında imzalanan ilk resmî antlaşmadır.
★
★
O
~
Kanunî döneminin en ünlü minyatür sanatçısı M atrakçı Nasûh, 1533-1535 yılları
arasında gerçekleşen Irakeyn Seferiyle ilgili olarak yazdığı ve 128 minyatürden
oluşan "Beyân-ı Menâzil-i Irakeyn" adlı eseri ile ünlüdür.
Hint ticaret yolunu ele geçirmek amacıyla düzenlenen ve P irî Reis ile Seydi Ali
Reis'in kaptan-ı deryalık yaptığı Hint Deniz Seferleri'nde başarı sağlanamamıştır.
Sefer dönüşü Pirî Reis "Kitâb-ı Bahriye", Seydi Ali Reis ise "M ir'âtü'l M em âlik"
(Memleketlerin Aynası) isimli eserleri yazmışlardır.
Kanuni Sultan Süleyman "Muhibbî" mahlasıyla şiirler yazan ünlü bir şairdir. En ünlü
eseri ise Divân-ı Muhibbî'dir.
74
~
5.
I. Süleyman (Kanunî) döneminde Hint
Deniz Seferlerine katılan ve ‘ Kitâb-ı Bahri­
ye’ adlı eseri ve haritacılık çalışmalarıylaünlü denizci aşağıdakilerden hangisidir?
A) Seydi Ali Reis
B) Kılıç Ali Reis
C) Pirî Reis
D) Turgut Reis
E) Barbaros Hayreddin
1-A
2-D
3-E
4-B
5-C
KPSS / Tarihin Pusulası
E.
"Osmanlı Devleti -Kuruluş ve Yükselme Dönemi"
soru
S o k u llu M e h m e t P a ş a D ö n e m i ( 1 5 6 4 - 1 5 7 9 )
% Enderun'da yetişmiş bir devşirme olan Sokullu M ehmet Paşa Kanunî, II. Selim ve
III. M urat dönemlerinde sadrazamlık yapmıştır.
% Kanunî'nin ölümünden sonra önce II. Selim, daha sonra III. Murat tahta geçmiştir.
Ancak her iki padişahın döneminde de Sokullu Mehmet Paşa etkili olmuştur. Bu
yüzden bu döneme Sokullu Dönemi adı verilm iştir.
I.
III. Murat
II.
II. Selim
III. Kanunî Sultan Süleyman
★
1568'de Yemen Osmanlı'ya bağlanmış, ayrıca Sakız Adası fethedilmiştir.
Enderun’da yetişmiş bir devşirme olan
Sokullu Mehmet Paşa, yukarıda verilen
Osmanlı padişahlarından hangilerinin
döneminde sadrazamlık yapm ıştır?
★
1570'te Akdeniz ticaretine hâkim olmak amacıyla Kıbrıs fethedilmiştir.
A) Yalnız I
% Sokullu Dönemi'nde;
★
1571'de Haçlı donanmasıyla İnebahtı Deniz Savaşı yapılmış, ancak bu savaşta
başarı sağlanamamıştır. İnebahtı'da Osmanlı donanması yakılmıştır. Sadece Uluç
Ali Paşa komuta ettiği filoyu kurtarmış, bu başarısından dolayı Kaptan-ı Deryalığa
getirilerek Kılıç Ali Paşa adını almıştır.
/ ----------------------------------------------------------------------------------------------------- \
Sokullu Mehmet Paşa, Venedik elçisine İnebahtı Deniz Muharebesi ile ilgili olarak
"Biz Kıbrıs'ı almakla sizin kolunuzu kestik, siz İnebahtı'da bizi yenmekle sakalımızı
traş ettiniz. Kesilen kolun yerine yenisi gelmez, fakat kesilen sakalın yerine daha
gürü çıkar." cevabını vermiştir.
2.
1574'te Tunus'un alınmasıyla Kuzey Afrika'nın fethi tamamlanmıştır.
★
1576'da Vâdiü's-Seyl Savaşı ile Fas Osmanlı egemenliğine girmiştir.
A) Cerbe
B) Çeşme
D) İnebahtı
3.
C) Gelibolu
E) Preveze
1571 İnebahtı Deniz Savaşı sonrası Ve­
nedik elçisine; “Biz Kıbrıs’ı almakla sizin
kolunuzu kestik, siz ise İnebahtı’da bizi yen­
mekle sakalımızı tıraş ettiniz. Kesilen kolun
yerine yenisi gelmez, fakat kesilen sakalın
yerine daha gürü çıkar.” cevabını vererek,
ağır bir yenilgi almasına rağmen Osman­
lı Devleti’nin gücünü ortaya koymaya ça­
lışan devlet adamı, aşağıdakilerden han­
gisidir?
★ Sadrazam Sokullu M ehmet Paşa tarafından Don-Volga Kanalı, Süveyş Kanalı ve
Karadeniz-M arm ara Kanalı olmak üzere 3 proje hazırlanmış, ancak başarı sağla­
namamıştır.
% Sadrazam Sokullu M ehmet Paşa'nın 1579'da ölümüyle Osmanlı Devleti yükselme
döneminden "Duraklam a Dönemi"ne girmiştir.
5Voi
C) I ve II
E) I, II ve III
1571’de Haçlı ordusunun üstünlüğüyle
sona eren ve aynı zamanda Osmanlı do­
nanmasının da yakıldığı savaş aşağıdakilerden hangisidir?
V_________________________________________________________ J
★
B) Yalnız II
D) I ve III
A) Kılıç Ali Paşa
B) Sokullu Mehmet Paşa
.
C) Müezzinzâde Ali Paşa
D) Barbaros Hayrettin Paşa
E) Pertev Paşa
4.
1576 tarihli Vâdiü’s-Seyl Savaşı sonucu
Osmanlı egemenliğine giren bölge aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fas
B) Tunus
D)
I.
Yemen
C) Cezâyir
E) Suriye
Korint Kanalı
II. Süveyş Kanalı
III. Don-Volga Kanalı
Yukarıdaki projelerden hangileri Sokullu
Mehmet Paşa tarafından hazırlanm ıştır?
A) Yalnız I
D)
|
1-E
B) Yalnız II
II ve III
2-D
C) I ve II
E) I, II ve III
3-B
4-A
5-D
|
~ 75 ~
www. CepS itesi .Net
IV.
BOLUM
OSMANLI DEVLETİ'NDE
KULTUR VE MEDENİYET
Bu bölümden ortalama "2-3 " soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİS A N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(3)
(3)
(1)
(1)
(2)
(2)
(1)
(3)
-------- |
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, "Osmanlı Devleti'nin Kültür ve Medeniyeti" KPSS'deki en yoğun tarih ko­
nularından biridir. ÖSYM, bu bölüm ile ilgili genellikle bilgi düzeyli sorulara ve yine ağırlıklı
olarak kültür, sanat ve bilim konularına yer vermektedir. Ancak bu bölümle ilgili sürpriz
sorular gelme ihtimali de göz ardı edilmemelidir.
Bu noktada siz değerli adaylara yol göstermesi ve kolaylık sağlaması bakımından, ele alı­
nan her konuyla ilgili, konunun anlatıldığı sayfalarda çıkması muhtemel soru örneklerine
olabildiğince yer verilmeye çalışılmıştır. Verilen örnek soruların çok iyi incelenmesini ve ko­
nuyla ilgili bol soru çözülmesini öneriyoruz.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da, bu bölüm ile ilgili özellikle kavram bilgisine son
derece önem verilmesi gerektiğidir. Osmanlı Devleti'nin hemen her alandaki teşkilât yapı­
sına ilişkin kavramların çok iyi bilinmesi gerekmektedir.
Ü
O
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
Bu sayfadan nasıl soru j
I. DEVLET YÖNETİMİ
% Osmanlı Devleti'nin teşkilât yapısı, özellikle Anadolu Selçuklu Devleti'nin kültür ve
uygarlığından etkilenilerek gelişme göstermiştir.
1.
% Osmanlı devlet yönetiminin oluşumunda;
★
Eski Türk gelenekleri
★
İslâm dininin kuralları
★
hâkim olunan bölgelerdeki yönetim anlayışları
Osmanlı Devleti’nde devlet anlayışının
oluşmasında;
I. eski Türk gelenekleri,
II. İslâm hukuku,
III. fethedilen bölgelerdeki yönetim an­
layışları
unsurlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
etkili olmuştur.
A) Yalnız I
% Osmanlı Devleti'ni Osmanlı soyundan gelen hükümdarlar yönetmiştir. Osmanlı'da­
ki bu yönetim şekline "M utlak M onarşi" adı verilm ektedir. (1876 I. M eşrutiyet dö­
nemine kadar yönetim anlayışı bu şekildedir.)
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
© Mutlak Monarşi: Devletin tek bir kişi tarafından yönetildiği yönetim şeklidir.
I. Amasya
II. Edirne
III. İstanbul
Yukarıdaki şehirlerden hangileri Osmanlı
Devleti’ne merkezlik yapm ıştır?
% Osmanlı Devleti'nde padişah ülkenin mutlak hâkimi olarak görülmüş, tüm gücün
padişaha ait olduğu kabul edilmiştir. Padişah sahip olduğu gücü ve otoritesini töre,
İslâm hukuku ve adalet sistemine uygun olarak kullanmıştır.
A) Yalnız II
% Devlete merkezlik yapan şehirler, kuruluş döneminden itibaren doğudan batıya
doğru bir istikamet takip etmiştir. Bunun nedeni, devletin fethedilen topraklara ya­
kın olmak istemesidir. Osmanlı Devleti'ne merkezlik yapan şehirler şunlardır:
B) Yalnız III
D) II ve III
Aşağıdaki şehirlerden hangisi Osmanlı
Devleti’ne merkezlik yapmamıştır?
O s m a n lı D e v le ti'n in M e r k e z le r i
A) İznik
B) Edirne
D) Bursa
Bilecik
Söğüt
Karacahisar
Bursa
İznik
C) I ve II
E ) I, II ve III
C) Konya
E) İstanbul
İstanbul
Edirne
4.
Osmanlı Devlet yönetiminde;
I. yabgu,
II. hünkâr,
III. sultan
unsurlarından hangileri hükümdarlık un­
vanı olarak kullanılmamıştır?
A) PADİŞAH
% Osmanlı Devleti'nde padişahın; halkı korumak, orduya komuta etmek, adaleti sağ­
lamak, huzur ve refahı sağlamak, kanunlara uygun olarak ülkeyi yönetmek gibi gö­
revleri vardı.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Padişah ülkenin mutlak hâkimi sayılmış, ancak yetkileri şer'i (İslam Hukuku) ve örfî
(eski Türk gelenekleri) hukuk kuralları tarafından sınırlandırılmıştır.
Hüküm darlık U n v a n la rı;
...
Y
Hüküm darlık Sembolleri (Alâm etleri)
V '
..........................
* Hakan
* Hüdâvendigâr
* Han
* Padişah
* Bey
* Sultan
* Gâzi
* Nasr
* Hünkâr
* Halife
* Otağ (Çadır)
* Taht (Örgin)
* Sikke (Para)
* Hutbe
* Tabl (Davul)
* Hil'at
* Çetr (Şemsiye)
* Sancak
* Tuğ
* Kılıç Alayı
* Tuğra
* Alem (Bayrak)
* Cülûs Bahşişi
* Biat Töreni
I. fetva,
II. sikke,
III. hil’at
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Dev­
leti’nde hükümdarlık alâmetleri arasında
yer alır?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) II ve III
1-E
2-D
C) I ve II
E) I, II ve III
3-C
4-A
5-D
~ 79 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
KPSS / Tarihin Pusulası
P a d iş a h ın Y e t k ile r i
1
YASAM A
Ferman (Buyruk):
Padişahın yazılı emirleri­
dir. (Padişah buyruğu)
Tuğra:
Padişahın imzasıdır.
Kanunnâme:
Birçok konunun ele alın­
dığı padişah belgesidir.
Adaletnâme:
Tebaanın (halkın) hakla­
rının yönetene karşı ko­
runduğu padişah belge­
sidir.
Berat (İnhâ):
Atama belgesidir.
Hatt-ı Hümâyun:
Bizzat padişah tarafın­
dan yazılmış emirlerdir.
YARG I
YÜ RÜ TM E
• Padişahlar yürütme yet­
kisini Divân-ı Hümâyun
aracılığı ile kullanmıştır.
• Fatih dönemine kadar
Divân-ı Hümâyun'a
padişahlar başkanlık
etmiş, bu dönemden
itibarense sadrazam
başkanlık etmiştir.
buyruk,
II.
kulluk hakkı,
A) Yalnız I
D)
2.
B) Yalnız II
I ve III
E) I, II ve III
B) Berat
D)
3.
C) I ve II
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde, padişahın atama, görev ve yetki
verme belgesine verilen addır?
A) Tuğra
Kulluk Hakkı:
Padişahın devşirme siste­
mi içerisindeki kişiler üze­
rinde öldürme hakkının
bulunmasıdır.
Bu sisteme de Tanzimat
Fermanı ile resmen son
verilmiştir.
I.
III. berat
unsurlarından hangileri kanıt olarak gös­
terilebilir?
Müsâdere Sistemi:
Devletin gerekli gördüğü
hallerde haksız kazanç
sağlayan ya da elindeki
yetkileri kötüye kullanan
kişilerin mal varlığına el
koyma hakkıdır.
II. Mahmut döneminde
kaldırılan bu sisteme
1839 Tanzimat Fermanı
ile resmen son verilmiştir.
Osmanlı Devleti’nde padişahın yasama
yetkisini kullandığına,
Fetva
C) Ferman
E) Kanunnâme
Osmanlı Devleti’nde cülûs bahşişi,
I.
padişahların tahta çıkışı,
II.
padişahların bizzat sefere gidişi,
III. iç isyanların bastırılması
gelişmelerinden hangilerinde dağıtılırdı?
A) Yalnız I
D)
G
C) Yalnız III
E) II ve III
Osmanlı Devleti'nde ordunun başında sefere çıkan son padişah II. Mustafa'dır.
Sefere çıkmayan ilk padişah ise II. Selim'dir.
G Osmanlı Devleti'nde padişahlar dinî hassasiyete sahiplerdi. Ancak buna rağmen hiç­
biri hacca gitmemiştir. Osmanlı tarihinde hacca giden tek şehzâde Fatih'in küçük
oğlu Cem Sultan'dır. (1481-1482)
^
B) Yalnız II
I ve II
4
Osmanlı Devleti'nde "Sultan" unvanını ilk kez "I. M urat" kullanmıştır.
^
Osmanlı Devleti'nde padişahlar cülûs töreniyle tahta çıkar, orduya "cülûs bahşişi"
dağıtırlardı. Bu uygulama ilk kez Yıldırım Bayezid döneminde başlamıştır.
^
Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethiyle birlikte Osmanlı padişahları "halife" unvanını
da almışlardır. Böylece Osmanlı Devleti, Teokratik M utlak M onarşi sistemine adım
atmıştır.
G Saltanat makamı içinde halifelik anlayışını uygulayan tek devlet Osmanlı Devletidir.
Osmanlı Devleti’nde, padişahların tahta
çıkmaları sırasında dağıtılan “cülûs bah­
şişi” uygulaması ilk kez hangi padişah
döneminde başlamıştır?
A) II. Mehmet
B) III. Murat
C) I. Bayezid
D) I. Murat
E) I. Süleyman
5.
Osmanlı Devleti’nde, saltanat makamı
içinde halifelik anlayışının uygulanmaya
başlanmasının;
I. oligarşi,
II. monarşi,
III. teokrasi
B) OSMANLI DEVLETİ'NDE VERÂSET SİSTEMİ VE GELİŞİMİ
^
^
Verâset sistem i, ülkenin hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılmasıdır. Bu sistem
ülkede siyasî otoriteyi sarsmış, şehzâdeler arasında taht kavgalarını tetiklem iş ve
devlet yapısının bozulmasına neden olmuştur.
Osmanlı Devleti'nde verâset sistemindeki gelişme şu şekilde olmuştur:
~ 80 ~
unsurlarından hangilerinin güçlenmesi­
ne katkı sağladığı savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
1-D
2-B
C) Yalnız III
E) II ve III
3-A
4-C
5-E
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
soru ı
O S M A L I D E V L E T İ'N D E V E R Â S E T S İ S T E M İ V E G E L İ Ş İM İ
Osman ve Orhan Bey
Dönemleri
.♦**
..
I. Murat Dönemi
II.
Mehmet (Fatih)
Dönemi
4»*
I. Ahmet Dönemi
Osman ve Orhan Bey dönemlerinde geleneksel verâset anlayışı yani “ülke hanedanın ortak malıdır." anla­
yışı vardır.
1.
I. Murat döneminde bu anlayış terk edilmiş ve “ülke
padişahın ve oğullarının ortak malıdır." anlayışı geti­
rilmiştir. Amaç merkezî otoriteyi korumaktır. İlk kez
kardeş katlini uygulamıştır.
•-------------------------------------------------------------- s
Fatih döneminde “ülke sadece padişahın malıdır." an­
layışı getirilmiştir. Ayrıca “ Kanunnâme-i Âl-i Osman"
ile “kardeş katli" yasal hale getirilmiş ve merkeziyetçi
bir yapı sağlanmıştır.
2.
Osmanlı Devleti’nde kardeş katlini ilk uy­
gulayan ve kardeş katlini ilk kez yasalaştıran padişahlar, aşağıdakilerden hangi­
sinde birlikte verilm iştir?
A)
Murat-II. Mehmet
B)
C)
Murat-II. Mehmet
D)
Bayezid-II. Mehmet
E)
Murat-II. Bayezid
Mehmet-I. Süleyman
İlk Osmanlı kanunnâmesi olarak bilinen
“ Kanunnâme-i Âl-i Osman” aşağıdaki pa­
dişahlardan hangisi tarafından yayımlan­
m ıştır?
A) I. Ahmet
B) II. Murat
C) I. Bayezid
D) II. Mehmet
E) I. Süleyman
I. Ahmet döneminde ise “Ekber ve Erşed" sistemi geti­
rilmiş, böylece tahta “en büyük ve olgun" olanın geç­
mesi sağlanmıştır. Bundaki amaç ise taht kavgalarını
önlemektir.
3.
O İlk Osmanlı kanunnâmesi olan Kanunnâme-i Âl-i Osman ile; Sancağa Çıkma, Cülûs
Bahşişi, Müsadere Sistemi ve Kardeş Katli yasalaşmıştır.
Osmanlı Devleti'nde I. Murat Dönemi'nde,
eski Türk yönetim geleneği olan “ülke hane­
danın ortak malıdır.” anlayışının yerini, “ülke
padişah ve oğullarınındır.” anlayışı almıştır.
Bu uygulamanın temel amacı aşağıdaki­
lerden hangisidir?
C) SANCAK SİSTEMİ (ŞEHZÂDE EĞİTİMİ)
A) Şehzâdelere devlet yönetimi konusun­
da tecrübe kazandırmak
^
Osmanlı Devleti'nde padişahın erkek çocuklarına şehzâde ya da çelebi denilmiştir.
B) Halk arasında birlik ve beraberliği sağ­
lamak
^
XVI. yüzyılın sonlarına kadar şehzâdeler, sarayda dinî eğitim aldıktan sonra 14-15
yaşlarına geldiklerinde, eğitim amaçlı Anadolu'daki sancaklara gönderilmişlerdir.
C) Taht kavgalarını önlemek
/ ----------------------------------------------------------------------------------------------------- >
O Osmanlı Devleti'nde şehzâdelerin gönderildiği Anadolu'daki önemli sancak merkez­
leri arasında; Manisa, Amasya, Trabzon, Kütahya, Aydın, Konya, Çankırı, Kastamo­
nu, Teke ve Kefe yer almaktadır. Bunlardan Kefe, Kırım'ın güneyinde bulunan bir şe­
hir olup, Anadolu dışındaki tek şehzâde sancağıdır.
v _________________________________________________________________________________________________/
^
D) Federal yönetim sistemine geçmek
E) Hanedan değişikliğini önlemek
4.
Sancaklara gönderilen şehzâdeler, “ lala" adı verilen (Selçuklulardaki atabey) bilgili
ve deneyimli kişiler tarafından eğitilmiştir. Böylece şehzâdelerin devlet yönetim in­
de tecrübe kazanmaları sağlanmıştır. Bu sisteme Sancak Sistem i denmiştir.
Duraklama döneminde sancak sistemi terk
edilmiş; şehzâdeler, sarayda, dış dünyaya
kapalı bir hayat yaşamışlardır.
Bu değişikliğin Osmanlı Devleti'nde,
/ ----------------------------------------------------------------------------------------------------- O Fatih döneminde Kanunnâme-i Âl-i Osman ile yasa haline getirilen sancağa çıkma
geleneğine, III. Mehmet döneminde (1595-1603) son verilmiştir. Sancağa gönderil­
meyen şehzâdeler sarayın "şimşirlik" kısmında gözetim altında tutulmuştur. Bu da
şehzâdelerin tecrübesiz olarak tahta çıkmalarına neden olmuştur.
I.
şehzâdelerin yönetim deneyimi kazana­
maması,
II.
egemenlik anlayışının değişmesi,
III. demokratik yönetim anlayışının güçlen­
mesi
durumlarından hangilerine neden olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
D)MERKEZÎ TEŞKİLÂT
^
Osmanlı Devleti'nin merkez teşkilâtında mutlak otorite padişaha aitti.
^
Ülkeyi yönetme hakkı ise Osmanlı hanedanına aitti.
^
Yönetimin temeli ö rfî ve şer'i hukuk kurallarına dayanmaktaydı.
^
Osmanlı'da merkezî teşkilât padişah, saray ve Divân-ı Hümâyun'dan oluşmaktadır.
B) Yalnız II
D) I ve III
O Osmanlı Devleti'nde sancağa çıkmadan tahta oturan ilk padişah I. Ahmet'tir.
5
C) Yalnız III
E) II ve III
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nde şehzâde sancağı olmamıştır?
A) Kütahya
B) Manisa
D) Amasya
1-A
2-D
C) Trabzon
E) Malatya
3-C
4-A
5-E
~ 81 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
KPSS / Tarihin Pusulası
1 ) S A R A Y T E Ş K İL Â T I
% Osmanlı Devleti'nde saray, hem padişah ve ailesinin özel hayatını geçirdiği hem de
devlet işlerinin yürütüldüğü merkez özelliğine sahiptir.
1.
% Osmanlı Devleti XIX. yüzyıla kadar Fatih döneminde yaptırılan Topkapı Sarayı'ndan
yönetilm iştir. Topkapı Sarayı devletin en uzun süre yönetildiği saraydır.
Sarayın Adı
Yaptıran Padişah
Bulunduğu Yer
Avrupa
Etkisi
Bursa Sarayı (ilk saray)
Orhan Bey
Bursa (XIV. yy)
Yok
Edirne Sarayı
I. Murat
Edirne (XIV. yy)
Yok
Topkapı Sarayı
II. Mehmet (Fatih)
İstanbul (XV. yy)
Yok
Yıldız Sarayı*
III. Selim
İstanbul (XIX. yy)
Var
Dolmabahçe Sarayı
Abdülmecit
İstanbul (XIX. yy)
Var
Çırağan Sarayı
Abdülaziz
İstanbul (XIX. yy)
Var
Abdülaziz
Beylerbeyi Sarayı
İstanbul (XIX. yy)
Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan
ve en uzun süre kullanılan Osmanlı sara­
yı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dolmabahçe Sarayı
B) Yıldız Sarayı
C)
D) Edirne Sarayı
Topkapı Sarayı
E)
Beylerbeyi Sarayı
2.
I.
II.
Topkapı
Çırağan
III. Dolmabahçe
Yukarıdaki Osmanlı saraylarından hangi­
lerinde Avrupa etkisinden söz edilemez?
A)
Yalnız I
D)
Var
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
: Yıldız Sarayı, II. Abdülhamit döneminde devletin yönetim merkezi hâline gelmiştir.
3.
S A R A Y IN B Ö L Ü M L E R İ
1
.......................
Enderun
(İç Saray)
r•. İdarî yöneticilerin ve \
saray görevlilerinin ye­
tiştirildiği saray okulu
niteliği taşır.
• Osmanlı Devleti'nde
devşirme yöntemiyle
toplanan çocuklardan,
saraya alınanlar burada
eğitilirdi.
• Enderun ve Birun'u bir­
birine bağlayan bölüme
Bâbü's-saade adı veril­
miştir.
■■■■.„
*
Harem
(Dârü's-saade)
Birun
(Dış Saray)
A) Çırağan Sarayı
" \
• Devlet işlerinin görüşül­
düğü ve sarayın dış hiz­
metinde görevli olan
personelin bulunduğu
kısımdır.
• Padişahın resmî hayatı
burada geçerdi.
• Kubbealtı (Kubbenîşin)
vezirleri de burada yer
alıyordu.
r
Padişahın ve ailesinin
özel hayatını geçirdiği
bölümdür.
a
4.
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Saray
Teşkilâtı ile ilgili doğru bir bilgi değildir?
A) Birun, padişahın resmî hayatının geçti­
ği yerdir.
Sarayda padişah ve aile­
si dışında hiç kimse ikâ­
met edemezdi.
B) Harem özel bir bölüm olup, padişah ve
ailesi dışında kimse ikamet edemezdi.
C) Osmanlı Devleti’nde “devşirme” yönte­
miyle toplanan çocuklardan, saraya alı­
nanlar Birun’da eğitim görmüşlerdir.
Haremin yöneticisi
Harem Ağası'dır.
D) Enderun, idarî yöneticilerin ve saray gö­
revlilerinin yetiştirildiği bir “saray okulu”
niteliği taşır.
E) Enderun ve Birun’u birbirine bağlayan
bölüme “Bâbü’s-saade” adı verilmiştir.
BÖLÜMLERİ
BÖLÜMLERİ
BÖLÜMLERİ
■Saray Okulu
■Kubbealtı (Kubbenîşin)
■Padişahın özel dairesi
■Arz Odası
■Altıbölük halkı
■Kızlar bölümü
■Büyük Oda
■Cebeciler ve Topçular
■Küçük Oda
■Müteferrikalar
■Hazine-i Hassa
■Mehterhâne
■Vâlide Sultanlar, padi­
şah eşleri ve kızlarının
oturduğu daireler
■Has Oda
■Saray Hastanesi
■Doğancılar Odası
■Saray Mutfağı
■Kiler Odası
■Dış Hazine
■Seferli Odası
■Şehremini Dairesi
5.
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Saray
Teşkilâtı’nda ‘İç Saray’ olarak bilinen En­
derun’un bölümlerinden biri değildir?
A) Seferli Odası
B) Kubbealtı
C) Kiler Odası
D) Hazine-i Hassa
E) Doğancılar Odası
1-C
~ 82 ~
B) Edirne Sarayı
C) Topkapı Sarayı
D) Bursa Sarayı
E) Yıldız Sarayı
t
r
III. Selim tarafından yaptırılan, daha son­
ra II. Abdülhamit döneminde devletin yö­
netim merkezi haline getirilen Osmanlı
sarayı aşağıdakilerden hangisidir?
2-A
3-E
4-C
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
Bu sayfadan nasıl soıu gelir?
2 ) D İV Â N - I H Ü M Â Y U N
% M erkezî teşkilâtın en önemli
organıdır.
1.
Aşağıdakilerden hangisi Divân-ı Hümâ­
yun ile ilgili doğru bir bilgi değildir?
% Divân-ı Hümâyun'da; siyasî,
adlî, askerî ve malî işler gö­
rüşülüp karara bağlanırdı.
A) Danışma kurulu niteliği taşımaktadır.
% Devlet işlerinin görüşüldüğü
yer olan Divân-ı Hümayun,
son söz padişaha ait olduğu
için sadece Danışma Kurulu
niteliğindeydi.
D) Temyiz mahkemesi görevi de vardır.
B) Devlet işlerinin görüşüldüğü yerdir.
C) II. Mehmet (Fatih)'ten sonra sadrazam
başkanlığında toplanmaya başlamıştır.
E) Osmanlı Yükselme Dönemi'nde kurulan
kurumlardan biridir.
2.
G
Osmanlı devlet yönetiminde en önemli
kurum olan Divân-ı Hümâyun’da görüşü­
len ve alınan kararların kaydedildiği def­
terlere ne ad veriliyordu?
Devlet adamlarının padişaha bağlılık bildirmesine "Biat" adı verilmiştir.
A) Şer''iyye Sicilleri
% Divân-ı Hümâyun devletin en önemli yasam a, yürütm e ve yargı organı niteliğine
sahiptir.
B) Mühimme Defterleri
C) Temettu'at Defterleri
% Nitekim divanın, bir konuyu karara bağlaması yasam a, padişah kararlarını uygula­
ması yürütme ve ağır cezalara bakması ya da taşrada alınan kararları temyiz etmesi
(Divân-ı Mezâlim gibi) yargı yetkisini kullandığının açık kanıtıdır.
% İlk kez Orhan Bey döneminde kurulan Divân-ı Hümayun'a II. Mehmet (Fatih) döne­
mine kadar padişah başkanlık etmiş, Fatih'ten itibare n ise divan sadrazam başkan­
lığında toplanmıştır.
G
D) Tahrir Defterleri
E) Salnâmeler
3.
Osmanlı Devleti’nde Divân-ı Hümâyun’da
alınan kararlara verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
A) Biat
Padişah isterse toplantıları "Kasr-ı Adl" denilen kafesli bölümden izleyebilirdi.
B) Tuğra
D) Hüküm
C) Ferman
E) Berat
% Divân-ı Hümâyun toplant ıları, Kanuni döneminden itibaren Kubbenîşin (Kubbealtı)
adı verilen yerde yapılmaya başlanmıştır.
% Divanda alınan kararlara hüküm , bu kararların kaydedildiği defterlere de Mühimme Defterleri adı verilm iştir. Alınan kararların uygulanması ve kayıtların tutulması
ile ilgili ise Tahvil, Ruûs, Beylikçi ve Am edî kalemleri görevlendirilmiştir.
4.
Osmanlı Devleti’nde padişahların Divân-ı
Hümâyun toplantılarını izledikleri kafesli
bölüme verilen ad aşağıdakilerden han­
gisidir?
% Divân-ı Hümayun, II. M ahmut döneminde Nazırlıkların (Bakanlar Kurulu / Meclis-i
Vükelâ) oluşturulmasıyla kaldırılmıştır.
A) Kasr-ı Adl
B) Kubbenişîn
C) Bâb-ı Âli
D) Bâbü's-saade
E) Dâr'üs-saade
3)
D İV Â N Ü Y E L E R İ
% Osmanlı devlet yönetiminde Seyfiye, Kalemiye ve İlm iye sınıfı olmak üzere üç sınıf
bulunmaktaydı. Bu üç sınıfın da divanda temsilcileri vardı.
• Padişahın mutlak vekili olup, padişahtan
sonra en yetkili kişidir.
• Padişahın mührünü taşırdı.
a)
S a d r a z a m ( V e z ir - i  z a m )
• Gerektiğinde “Serdâr-ı Ekrem” sıfatıyla
orduya komuta edebilirdi.
% Padişahın mutlak vekili ol up, padişahtan sonra en ye tkili kişidir.
Yukarıda bazı özellikleri verilen Divân-ı
Hümâyun üyesi aşağıdakilerden hangi­
sid ir?
% Sadrazam olabilmenin şartı, Türkçe bilmek ve Müslüman olmaktı.
% Padişahın mührünü taşır ve hiyerarşik sıralamada da en üstte yer alırdı.
A) Şeyhü'l-islâm
B) Kazasker
% Fatih'ten itibaren divana başkanlık etmiştir.
C) Sadrazam
% Üst düzey yöneticileri atam a, görevden alma ve denetleme yetkisi vardı.
D) Reisü'l-küttap
% Gerektiğinde "Serdâr-ı Ekrem" sıfatıyla ordulara komuta edebilirdi.
E) Nişancı
% Sadrazamlık makamına "Paşa Kapısı" ya da "Bâb-ı Â li" adı verilirdi.
% Günümüzdeki "Başbakanlık" makamına benzerdi.
|
1-E
2-B
3-D
4-A
5-C
|
~ 83 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
KPSS / Tarihin Pusulası
b ) K u b b e a lt ı V e z i r l e r i
% Devlet işlerinde sadrazama yardımcı olan kişilerdir.
1
% Divan toplantıları sarayın "Kubbealtı" kısmında yapıldığı için bu ismi almışlardır.
% Gerektiğinde valilik yapabilir ve orduya komuta edebilirdi.
Osmanlı Devleti’nde askerî davalar, eği­
tim ve adalet işlerinden sorumlu Divân-ı
Hümâyun üyesi aşağıdakilerden hangisi­
dir?
A) Sadrazam
C)
B) Kazasker
Nişancı
c ) K a z a s k e r ( K a d ıa s k e r )
D) Şeyhü’l-islâm
E)
Reisü’l-küttap
% Askerî davalardan, eğitimden ve adaletten sorumlu kişidir.
© Kazaskerlik makamı ilk kez I. Murat döneminde oluşturulmuştur.
2
% Kazasker olabilmek için Türk ve M üslüman kökenli ve ayrıca medrese çıkışlı olmak
gerekiyordu.
Osmanlı Devleti’nde kazaskerlik makamı
ilk kez hangi padişah döneminde oluştu­
rulmuştur?
A) I. Murat
% Kadı ve m üderrisleri tayin eder, gerektiğinde azledebilirdi. Ancak İstanbul Kadısını
(Taht Kadısı), öneminden dolayı padişah bizzat kendisi atardı.
C)
B) II. Osman
I. Ahmet
D) II. Mehmet
E)
III. Murat
% Gerektiğinde kadıların verdiği hükümleri inceleyebilir ve düzeltebilirdi.
% Anadolu ve Rumeli Kazaskeri olmak üzere ikiye ayrılm ıştır. Divana kıdeminden do­
layı "Rumeli Kazaskeri" katılabiliyordu.
% Ordu ve yöneticiler arasındaki uyuşmazlıkları çözen yargı kurumu olarak da faali­
yet göstermiştir.
3
d) D e fte rd a r
% Devletin her tülü m alî işlerini yürüten görevlidir.
Osmanlı Devleti’nde her türlü iç ve dış
yazışmaları yürütüp padişahın tuğrasını
çeken, aynı zamanda fethedilen toprakla­
rın kayıtlarını da tutan Divân-ı Hümâyun
üyesi aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Reisü’l-küttap
C)
Defterdar
D) Nişancı
E)
% Ayrıca bütçe hazırlayıp parasal işleri de yürütmüştür.
B) Şeyhü’l-islâm
Kazasker
% Kapıkulu ulûfelerini dağıtmak, akçenin değerini korumak, hazine ile ilgili işlerde hü­
küm yazmak ve hazinenin gelir-gider hesaplarını tutmak başlıca görevleridir.
% Anadolu ve Rumeli Defterdarı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Divan toplantılarına kı­
deminden dolayı "Rumeli Defterdarı" (=Baş Defterdar) katılabiliyordu.
4.
% Sınırların genişlemesiyle defterdar sayısında da artış yaşanmıştır.
Osmanlı Devleti’nde, fethedilen toprakla­
rın kayıtlarının tutulduğu defterlere ne ad
veriliyordu?
A) İmtiyaz defterleri
B) Mühimme defterleri
e ) N iş a n c ı
C) Evkaf defterleri
% T e vk iî ya da Tuğraî isimleriyle de bilinmektedir.
D) İcmâl defterleri
% Devletin her tülü iç ve dış yazışm alarını yürüten görevlidir.
E) Tahrir defterleri
% Tım ar sisteminin başındaki başlıca görevliydi.
% Padişahın mektuplarını, beratlarını, fermanlarını ve kanunnâmeleri kaleme alır, bu
belgelere bir nev'i padişahın imzası sayılan Tuğra çekerdi.
% Ayrıca fethedilen toprakların kaydını tutar ve tahrir defterlerine kaydederdi.
e ------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
© Osmanlı Devleti'nde "Tapu Tahrir Devletleri", içeriğinde önemli malî bilgileri barın­
dırdığı için devletin gizlilik politikasına bağlı olarak şifreli Osmanlıca yazısı olan ve
okunması oldukça zahmetli olan Siyakat yazısıyla kaydedilmiştir.
\
.
/
5
Osmanlı Devleti’nde, XVIII. yüzyılda ulus­
lararası ilişkilerin yoğunlaşmasına bağlı
olarak;
I. reisü’l-küttap,
II. şeyhü’l-islâm,
III. sadrazam
görevlilerinden hangilerinin sayısında
artış olduğu savunulabilir?
f)
R e i s ü 'l - k ü t t a p
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Reisü'l-küttap, dış yazışm alardan sorumlu olan diplomatik görevliydi.
% Önceleri nişancının yardımcısı iken XVII. yüzyıldan itibaren divan üyesi olmuştur.
% XVIII. yüzyılda uluslararası ilişkilerin yoğunlaşmasına bağlı olarak önemi artmıştır.
~ 84 ~
1-B
2-A
3-D
4-E
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
g)
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
Ş e y h ü 'l - is l â m / B â b - ı M e ş i h a t ( M ü f t ü )
% Divanın daim î üyesi olm am akla birlikte, gerektiğinde alınan kararların dine uygun
olup olmadığı konusunda bilgisine başvurulurdu.
1.
% İlmiye sınıfının başı olup, XVII. yüzyıldan itibaren divan üyesi olmuştur.
% Şeyhü'l-islâmın verdiği kararlara, dine uygunluk belgesi anlamına gelen "fetva" adı
verilm ektedir. (İfta) Şeyhü'l-islâmlık makamına Bâb-ı M eşihat denmiştir.
G
Osmanlı Devleti'nde fetva verme yetkisi sadece şeyhü'l-islâma aittir.
G
Osmanlı Devleti'nde ilk şeyhü'l-islâm Molla Fent
Divân-ı Hümâyun’da alınan kararların ya­
zılması, dosyalanması ve arşivlenmesinden sorumlu olup XVIII. yüzyıldan itiba­
ren Hâriciye Nazırlığı (Dışişleri Bakanlığı)
görevini üstlenen divan üyesi aşağıdakilerden hangisidir
A) Şeyhü'l-islâm
'dir.
%
Kanunî Sultan Süleyman döneminde sadrazamla eşit konuma getirilmiştir.
%
Şeyhü'l-islâmı atama ya da azletme yetkisi padişaha aittir.
2.
Osmanlı Devleti’nde;
I. şeyhü'l-islâm,
II. kazasker,
III. nişancı
h ) Y e n iç e r i A ğ a s ı
%
Divanda alınan kararları yeniçerilere bildirmek üzere çağrılır ve görüşleri alınırdı.
%
Vezir rütbesine sahiplerse divan toplantılarına katılabilirlerdi.
görevlilerinden hangilerinin fetva verme
yetkisi vardır?
A) Yalnız I
% Yeniçeri Ağası İstanbul'un güvenliğinden sorumluydu.
i)
B) Nişancı
C) Defterdar
D) Kazasker
E) Reisü'l-küttap
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
K a p ta n - ı D e ry a (K a p u d a n P a ş a )
% Osmanlı deniz kuvvetlerinin en büyük askerî ve mülkî amiridir.
% Vezir rütbesine sahiplerse divan toplantılarına katılabilirlerdi.
3.
% Kanunî Sultan Süleyman döneminde Divân-ı Hümâyun'a üye olmuşlardır.
G
Osmanlı Devleti'nde ilk kaptan-ı derya Barbaros Hayreddin Paşadır.
Osmanlı Devleti’nde şeyhü’l-islâmlık ma­
kamına verilen ad aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) Kadıü'l-Kudat
B) Bâbü's-saade
C)
D) Bâb-ı Meşihat
Serdâr-ı Ekrem
E)
4)
Dâr'üs-saade
O S M A N L I D E V L E T İ'N D E D İ Ğ E R D İV Â N L A R
Padişahın, halkın sorunlarını dinlediği divandır. Bu
divan olağanüstü durumlarda da toplanabilirdi.
Ayak Divanı
Sadrazam Konağı'nda toplanan ve divanda yarım kalan
konuların görüşüldüğü divandır.
İkindi Divanı
Galebe Divanı
I. kazasker,
II. defterdar,
III. kadı
>
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Dev­
leti’nde Divân-ı Hümâyun üyeleri arasın­
da yer almaz?
A) Yalnız I
Elçilerin kabul edildiği ve ulûfe maaşlarının dağıtıldığı
divandır.
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Ordunun sefere çıkacağı zaman ya da sefer sırasında
toplanan divandır.
Sefer Divanı
5.
Sadrazam başkanlığında toplanan bu divana, Divân-ı
Hümâyun üyeleri katılmazdı. İstanbul'un işleri ve örfî
konular görüşülürdü.
Çarşamba Divanı
Osmanlı Devleti’nde yabancı elçilerin ka­
bul edildiği ve ulûfe maaşlarının dağıtıl­
dığı divan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Galebe Divanı
B) Ayak Divanı
C)
D) Sefer Divanı
İkindi Divanı
E)
Cuma Divanı
B) Yalnız II
D) II ve III
►
Çarşamba Divanı
Örfî davaların dinlenmesi amacıyla toplanan divandır.
1-E
2-A
3-D
4-C
5-A
~ 85 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
5)
KPSS / Tarihin Pusulası
O S M A N L I D E V L E T İ'N D E Y Ö N E T İC İ S IN IF
% Osmanlı'da yönetici sınıf Seyfiye, Kalem iye ve İlm iye olmak üzere üçe ayrılmıştır.
1.
Y Ö N E T İC İ S IN IF
A) Kadı
I
Seyfiye
(Um erâ)
Kalemiye
* * ■■■■■■■■■■•
*••■■■»a , ■■■■**
Eğitim, din ve hukukla
ilgili görevlilerdir.
Bürokrasi ve diplomasi
ile ilgili görevlilerdir.
JL
İdarî ve askerî alanlarla
ilgili görevlilerdir.
★
Sadrazam
C)
İlmiye
(Ulem â)
▼
Aşağıdakilerden hangisi eğitim, yargı ve
din görevlilerini kapsayan ilmiye sınıfına
mensup değildir?
B) Defterdar
Kazasker
E)
D) Müderris
Şeyhü’l-islâm
2.
I. kazasker,
II. defterdar,
III. nişancı
★ Şeyhü'l-islâm
★ Defterdar
★ Kubbealtı Vezirleri
★ Kazasker
★ Nişancı
★ Yeniçeri Ağası
★ Müderris
★ Reisü'l-küttap
Yukarıdakilerden hangileri kalemiye sın ı­
fına mensuptur?
★ Kaptan-ı Derya
★ Kadı
★ Kâtipler
A) Yalnız I
★ Beylerbeyi
★ İmam
★ Memurlar
★ Sancakbeyi
★ Vâiz
★ Subaşı
★ Müezzin
★ Eminler (Beytü'l-mal,
Kapan, Gümrük vb.)
★
★ Kassam
Sipahi
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
3.
C
I.
II.
III.
IV.
Seyfiye ve Kalemiye sınıflarının yönetici kadrosu genel olarak Enderun Mektebi çı­
kışlı iken, İlmiye sınıfının yönetici kadrosu Medrese çıkışlıdır.
Beylerbeyi
Defterdar
Kazasker
Nişancı
- İlmiye
- Kalemiye
- İlmiye
- Seyfiye
Osmanlı Devleti’nde yukarıdaki yönetici
ve bağlı olduğu sınıf eşleştirmelerinden
hangileri yanlıştır?
6)
A) I ve IV
Ü L K E Y Ö N E T İM İ
D)
B) I ve III
II ve III
C) Yalnız IV
E) III ve IV
% Osmanlı devleti idarî bakımdan merkez ve taşra olmak üzere iki kısma ayrılmıştır.
Başkent İstanbul "m erkez", diğer topraklar ise "taşra" olarak nitelendirilmiştir.
a)
4.
İ s t a n b u l 'u n Y ö n e t im i
% İstanbul, tarih boyunca Pây-i Taht, Der-Saadet, Asitâne, İstanbol, İslâmbol, Konstantiniye, Kostantinapolis gibi isimlerle anılmıştır. Osmanlı Devleti'nin genellikle
kullandığı isimse "Pây-i Taht" olmuştur.
Y Ö N E T İC İ
G Ö REVİ
Sadrazam
İstanbul'un genel düzeninden sorumludur.
Yeniçeri Ağası
Şehrin güvenliğinden sorumludur. Geceleri güvenliği
asesbaşı sağlardı. (Böcekbaşı: Gizli görevli.)
Taht Kadısı
Şehrin adalet işlerinden sorumludur.
Şehremini
Şehrin bayındırlık ve belediye işlerinden sorumludur.
M uhtesip
Çarşı ve pazarların düzeninden sorumludur. Pazar­
lardaki ölçü ve tartı aletleri ile fiyatları denetlerdi.
M imarbaşı
~ 86 ~
Şehrin im ar işlerinden sorumludur.
Osmanlı Devleti’nde, pazarlarda fiyatları,
tartı-ölçü aletlerini ve üretilip satılan mal­
ların kalitesini denetleyen görevli aşağı­
dakilerden hangisidir?
A) Kadı
B) İğdişbaşı
D) Şeyhü’l-islâm
C) Şehremini
E) Muhtesip
5.
I.
Yeniçeri Ağası
- Güvenlik
II. Taht Kadısı
III. Mimarbaşı
IV. Şehremini
- Adalet
- İmar
- Eğitim
Osmanlı Devleti’nde, İstanbul’daki yöne­
tici ve görev eşleştirmelerinden hangileri
yanlıştır?
A) I ve IV
D)
1-B
B) I ve II
II ve III
2-D
C) Yalnız IV
E) III ve IV
3-A
4-E
5-C
KPSS / Tarihin Pusulası
b)
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
soru ı
T a ş r a T e ş k ilâ t ı
% Osmanlı Devleti'nde İstanbul dışındaki topraklar "taşra" olarak nitelendirilmiştir.
1.
% Taşra teşkilâtında en büyük yönetim birimi eyâlettir. Eyâletler sancaklara, sancak­
lar kazâlara, kazalar da köylere ayrılmıştır.
Klâsik dönem Osmanlı Taşra Teşkilâtı’nda yer alan idart birimlerin, büyükten kü­
çüğe doğru sıralanışı aşağıdaki seçenek­
lerin hangisinde doğru verilm iştir?
A) Sancak-Eyâlet-Köy-Kazâ
B) Kazâ-Köy-Sancak-Eyâlet
İd a r î B ir im
Y ö n e t im
G ü v e n lik
A d a le t
EYÂLET
Beylerbeyi
Subaşı
Kadı
D) Sancak-Köy-Kazâ-Eyâlet
SANCAK
Sancakbeyi
Subaşı
Kadı
E) Eyâlet-Sancak-Kazâ-Köy
KAZÂ
Kadı
Subaşı
Kadı
KÖY
Köy Kethüdası
Yiğitbaşı
Kadı Naibi (Vekil)
C) Eyâlet-Köy-Kazâ-Sancak
% Tanzimat döneminde yayımlanan 1864 Vilâyet Nizamnâmesi ile ülke idarî bakım­
dan yeniden teşkilâtlandırılm ıştır. Buna göre Taşra Yönetim i;
2.
1864 VİLAYET NİZAMNAMESİ
Osmanlı Devleti'nde kazâların yönetimin­
den sorumlu olan mülkt amir, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Beylerbeyi
B) Kadı
C) Subaşı
D) Kazasker
E) Sancakbeyi
r
Vilâyet
i ....
Vali
I
Sancak
T
T
Mutasarrıf
T
Kazâ
Kaymakam
T
Nâhiye
Köy
T
Müdür
T
3.
Muhtar
Osmanlı Devleti'nde, 1871 yılında yapılan
değişiklikle taşra teşkilâtına dahil edilen
idart birim aşağıdakilerden hangisidir?
A) Vilâyet
B) Sancak
D) Kazâ
C) Köy
E) Nâhiye
"Nâhiye" birimi 1871'de eklenmiştir.
c ) O s m a n lı D e v le t i ' n d e E y â l e t S is t e m i
4
1) M e r k e z e B a ğ lı E y â le t le r (S a liy a n e s iz / Y ıllık s ız )
% Bu eyâletlerdeki topraklar doğrudan doğruya merkeze bağlıydı.
% Dirlik (Tım ar) Sistemi'nin uygulandığı eyâletlerdir.
% Topraklar dirliklere ayrılır, maaş karşılığı olarak bazı yönetici ve askerlere verilirdi.
Osmanlı Devleti'nde dirlik sisteminin uygu­
lanmadığı özel yönetimli eyâletlere “Saliyaneli Eyâletler” denirdi. Bu eyâletlerde yöne­
tici ve askerlere “saliyane” denilen yıllık ma­
aş ödenir ve vergi gelirleri de İltizam yoluyla
mültezimlere bırakılırdı.
Aşağıdakilerden hangisi “Saliyaneli E yâ ­
letler” kapsamına girmez?
A) Yemen
% Rumeli, Anadolu, Karaman, Sivas, Bosna, Erzurum, Musul, Bağdat gibi eyâletlerdir.
B) Cezayir
D) Tunus
C) Eflâk
E) M ısır
2 ) M e r k e z e B a ğ lı O lm a y a n E y â le t le r (S a liy a n e li/ Y ıllık lı)
% Dirlik (Tım ar) Sistemi'nin uygulanmadığı özel yönetimli eyâletlerdir.
% Bu eyâletlerdeki topraklar dirliklere ayrılmaz, buradaki yetkili yönetici ve askerlere
saliyane adı verilen maaş verilirdi.
% Bu eyâletlerdeki vergiler "İltizam " yoluyla m ültezim ler tarafından toplanırdı.
% Mısır, Basra, Tunus, Cezayir, Yemen, Trablusgarp gibi eyâletlerdir.
5.
I. Rumeli,
II. Trablusgarp,
III. Boğdan
Yukarıdakilerden hangileri saliyanesiz
(yıllıksız) eyâletler arasında yer alır?
3 ) İm t iy a z lı (A y r ıc a lık lı) E y â le t le r
A) Yalnız I
% İç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne bağlı olan eyâletlerdir.
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
% Yöneticilerine han, bey, voyvoda vb. adlar verilmiştir.
% Eflâk, Boğdan, Kırım, Hicaz, Gürcistan, Dağıstan ve Erdel gibi eyâletlerdir.
1-E
2-B
3-E
4-C
5-A
~ 87 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
Kutsal bölge olma özelliğinden dolayı Hicaz'dan vergi ve asker alınmazken, Kırım da
asker gönderir ancak vergi vermezdi.
O
I soru <
1.
T a ş r a T e ş k i l â t ı ' n d a k i D iğ e r G ö r e v l i l e r
I. Hicaz,
II. Yemen,
III. Kırım
#
M uhtesip: Çarşı ve pazarları denetlerdi. Ayrıca kadıdan aldığı izinle narh (fiyat)
belirler ve esnafın bu belirlenen fiyatlara uymasını sağlardı.
Yukarıdakilerden hangileri imtiyazlı eyâ­
let olup, vergi vermezdi?
#
Kapan Em ini: Her birinde tek bir cins ticaret maddesinin toptan satışının ya da
dağıtımının yapıldığı kapalı pazar yerlerine "kapan hanı" denirdi. Kapan Emini,
sebze, meyve ve hububattan alınacak vergileri belirler, ürünlerin adaletli bir şe­
kilde tartılması ve dağıtılmasını sağlardı.
#
Beytü'l-m al Em ini: Bir bölgede kamu haklarını ve devletin çıkarlarını koruyan
görevlilerdir.
#
Bâc Emin Şehir ve kasabalarda ticaret ve zanaat ile uğraşanlardan vergi topla­
yan görevlilerdir.
#
Güm rük Em ini: Gümrüklerden giriş-çıkış yapan tüccardan vergi toplar.
A) Yalnız I
D)
2.
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devle­
ti’nde, şehir ve kasabalardaki ticaret ve
zanaat erbabından vergi toplayan görev­
lilere verilen addır?
A)
Bâc Emini
B) Gümrük Emini
C)
Kapan Emini
D) Muhtesip
E)
Beytü’l-mal Emini
II. ASKERÎ TEŞKİLÂT
3.
Osmanlı askerî teşkilâtında aşağıdakiler­
den hangisi Kapıkulu Ocağı’na bağlı bi­
rimlerden biri değildir?
A) Topçular
B) Humbaracılar
C) Lağımcılar
D) Cebeciler
E) Müsellemler
4.
Kapıkulu Ocağı
Yardımcı Kuvvetler
I.
II.
III.
IV.
V.
Eyâlet Askerleri
i
r
i
i Kapıkulu Piyadeleri
:
Kapıkulu Süvarileri
j
Acemioğlanlar Ocağı
j
• Silahtarlar ve Sipahlar
;
Yeniçeri Ocağı
• Sağ ve Sol Ulûfeciler
j
Cebeci Ocağı
• Sağ ve Sol Garipler
Osmanlı Devleti’nde;
Tımarlı Sipahiler
Akıncı
Beşli
Ulûfeci
Turna
Azap
askerî birimlerinden hangisi eyâlet a s­
kerleri sınıfına mensup değildir?
Akıncılar
Azaplar
A) I
Yayalar
B) II
C) III
D) IV
Müsellemler
Deliler
Gönüllüler
İ
Topçu Ocağı
Beşliler
j
Top Arabacıları Ocağı
Sakalar
İ
Lağımcı Ocağı
Turnalar
j
Humbaracı Ocağı
j
Bostancı Ocağı
Derbentçiler
Tokatçılar
Cerahorlar
5.
Osmanlı askerî teşkilâtında aşağıdakiler­
den hangisi “ Kapıkulu Piyadeleri” sınıfına
mensuptur?
A) Yeniçeriler
B) Silahtarlar
D) Cerahorlar
C) Azaplar
E) Müsellemler
Martulozlar
Voynuklar
1-D
~ 88 ~
E) V
2-A
3-E
4-C
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
A) KARA ORDUSU (ORDU-YU HÜMÂYUN)
% Osmanlı Devleti'nde ilk düzenli ordu, "Yaya ve M üsellem " adı ile Orhan Bey döne­
minde kurulmuştur.
Bu sayfadan nasıl soru <
1
% Orduda bir ücret almadan hizmet gösteren aday görevliye mülâzım denmiştir.
Osmanlı Devleti’nde, padişahın tahta çı­
kışında dağıtılan “cülûs bahşişi” ilk kez
hangi padişah döneminde uygulanmış­
tır?
% Kapıkulu Ocağı, Eyâlet Ordusu ve Yardımcı Kuvvetler olmak üzere üç kısma ayrılır.
A) II. Murat
B) Çelebi Mehmet
C) Yıldırım Bayezid
D) Yavuz Sultan Selim
1 ) K A P IK U L U O C A Ğ I
E) Fatih Sultan Mehmet
% Bu sistemin temeli I. M urat döneminde atılmıştır.
% Maaşlı birlikler olup, merkez ordusudur. Padişaha bağlı birliklerdir.
% Kapıkulu askerleri 3 ayda bir "ulûfe" denilen maaş, padişah tahta çıktığında "cülûs
bahşişi" (Yıldırım Bayezid'den itibaren), sefere çıktığında "sefer bahşişi" alırlardı.
% Selçuklulardaki Gulam Sistemi'nin karşılığıdır.
2.
% Asker ihtiyacı önceleri pençik sistem i, daha sonra da devşirm e sistem i ile karşılan­
mış olan Kapıkulu Ocağı, "piyadeler" ve "süvariler" olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi Kapıkulu Asker­
leri ile ilgili doğru bir bilgi değildir?
A) Devletten maaş alırlar.
B) Savaş dışında merkezde bulunurlar.
C) Askerlik dışında bir işle uğraşamazlar.
P E N Ç İK S İS T E M İ
D E V Ş İR M E S İS T E M İ
% Savaşta esir alınan Hristiyan çocul
ların beşte birinin devlet hizmetin
alındığı sistemdir.
% Osmanlı'da devletin asker ve yöne­
tici ihtiyacını karşılamak için uygu­
lanan sistemdir.
% Esir olarak alınan Hristiyan çocukla
ra "Pençik oğlanı" adı verilmiştir.
% Sadece Hristiyan ailelerden alınan
ve Türk-İslâm kültürü ile yetiştirilen
çocukların bir kısmı, yönetici ihtiya­
cı için Enderun'na, bir kısmı da as­
ker ihtiyacı için ayrılırdı.
% Türk ailelerin yanlarına verilen b
çocuklar Türk-İslâm kültürü ve te
biyesini öğrendikten sonra Acem
Ocağı'na alınırdı.
D) Devşirme kökenlidirler.
E) Dirliklerden en büyük payı alırlar.
3.
% Devşirme Sistemi'nde çocukların;
•
•
•
•
Osmanlı Devleti’nde uygulanan;
I.
pençik,
II.
iltizam,
III. devşirme
Ailesinin rızasının olmasına
Suç işlememiş olmasına
Fiziksel kusurunun olmamasına
Ailenin tek çocuğu olmamasına
sistemlerinden hangileri ordunun asker
ihtiyacını karşılamaya yöneliktir?
A)
Yalnız I
dikkat edilirdi.
a)
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
K a p ık u lu P iy a d e l e r i ( Y a y a B ir l i k l e r i )
K A P IK U L U P İY A D E L E R İ
Acemi Oğlanlar Ocağı
• Yeniçeri ve diğer ocaklara asker yetiştirilen ocaktır.
• Enderun'a giden çocuklar da burada eğitim alırlardı.
Yeniçeri Ocağı
• Merkez ordusunun en önemli ve en kalabalık kısmıdır.
• Acemi Oğlanlar Ocağı'ndan Yeniçeri Ocağı'na geçme
eylemine "Kapıya Çıkma" yada "Bedergâh" adı verilmiştir.
• Askerlik dışında başka bir işle uğraşmaları ve evlenmeleri
kesinlikle yasaktı.
Cebeci Ocağı
• Silah yapım, bakım ve onarım işlerinden sorumlu ocaktır.
Topçu Ocağı
• Top dökmek ve kullanmakla görevli ocaktır.
Top Arabacıları Ocağı
• Top taşımak ve savaşta manevra yapmakla görevli ocaktır.
Lağımcı Ocağı
• Savaşlarda tünel, hendek vb. kazan, buralara patlayıcı ve
fitil döşeyen teknik sınıftır.
4
• Havan topu ve "humbara" adı verilen el bombalarını yapıp
kullanan kısımdır.
Bostancı Ocağı
• Saray çevresinin ve iskelelerin güvenliğinden sorumlu
ocaktır. En büyük amir Bostancıbaşı idi.
A) Cebeciler
B) Humbaracılar
C) Topçular
D) Lağımcılar
E) Bostancılar
5
Humbaracı Ocağı
Osmanlı askerî teşkilâtında, silah yapım,
bakım ve onarım işlerinden sorumlu olan
askerî birlik aşağıdakilerden hangisidir?
Osmanlı askerî teşkilâtında, savaşlarda
tünel, hendek vb. kazan, buralara patla­
yıcı ve fitil döşeyen teknik sınıf aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cebeciler
B) Bostancılar
C) Topçular
D) Humbaracılar
E) Lağımcılar
1-C
2-E
3-D
4-A
5-E
~ 89 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
b)
KPSS / Tarihin Pusulası
K a p ık u lu S ü v a r ile r i ( A t lı B ir lik le r )
% Atlı askerlerdir. Piyadelerden daha üstündürler.
1
% Bu birlikler "Altı Bölük Halkı" ismiyle de bilinmektedir.
Osmanlı Devleti’nde, “Altı Bölük Halkı” is ­
miyle bilinen maaşlı askerî birlikler aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kapıkulu Piyadeleri
K A P IK U L U S Ü V A R İL E R İ
Silahtar ve Sipahlar
• Savaş sırasında padişahın çadırı ve padişahı korumakla gö­
revli birliklerdir.
Garipler (Sağ-Sol)
• Savaş sırasında hazineyi, ganimetleri ve savaş araç gereç­
lerini korumakla görevli birliklerdir.
Ulûfeciler (Sağ-Sol)
• Savaş sırasında saltanat sancağını korumakla görevli birlik­
lerdir.
B) Eyâlet Askerleri
C) Yardımcı Kuvvetler
D) Kapıkulu Süvarileri
E) Tımarlı Sipahiler
2.
Osmanlı Devleti’nde, savaş sırasında hazineyi, ganimetleri ve savaş araç-gereçlerini korumakla görevli birlik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Garipler
2)
B) Ulûfeciler
C) Bostancılar
D) Lağımcılar
E) Humbaracılar
EYÂ LET A SKER LER İ
EYÂ LET A SKER LERİ
Tım arlı Sipahiler
• Ordunun en kalabalık ve en önemli bölümüdür.
• Bu askerî birliklerin temeli Dirlik Sistemi (Tımar Sistemi)'ne
dayanmaktadır.
• Maaş almazlar, askerlik dışında çiftçilik yaparlardı.
• Selçuklulardaki İkta Ordusu örnek alınarak oluşturulmuştur.
• Tamamı Türklerden oluşmaktaydı.
• "Sahib-i Arz" adı verilen tımar sahipleri, gelirleri oranında
"cebelü" denilen atlı asker beslemek zorundaydılar.
• Savaş döneminde sancak beyinin emrinde toplanırlardı.
• Osmanlı Devleti XVII. yüzyılda tımar sisteminin bozulmasıyla
birlikte "Sekban" adı verilen ücretli asker alımına gitmiştir.
Akıncılar
• Hafif süvari birlikleridir.
• Ordunun keşif hizmetlerini görür ve bilgi toplarlardı.
Azaplar
• Sınır kalelerinde güvenliği sağlayan bekâr ve gönüllü
askerlerdir.
Yayalar
• Yol açmak, siper kazmak, top çekmek gibi görevleri vardı.
M üsellem ler
• Ordunun önünde giderek yol açmak ve köprü kurmak gibi
görevleri vardı.
Deliler
• Hafif süvari birlikleridir. Cesur oldukları için "deli" denmiştir.
• Ordunun keşif hizmetlerini görür ve bilgi toplarlardı.
Gönüllüler
• Sınırlardaki şehir ve kasabaları korumakla görevliydiler.
Beşliler
• Her beş haneden bir kişi alınarak oluşturulan bu birlikler,
sınırdaki kalelerin korunmasında görevliydiler.
Sakalar
• Ordunun su ihtiyacını karşılarlardı.
Turnalar
• Ordunun posta işleriyle ilgilenirlerdi.
Derbentçiler
• Ticaret yolları üzerindeki geçitlerin güvenliğini sağlarlardı.
3.
Aşağıdakilerden hangisi tımarlı sipahi­
lerin özelliklerinden biri değildir?
A) Savaş zamanında orduya katılırlar.
B) Padişahın yakın korumasını sağlarlar.
C) Tamamı Türk askerlerden oluşur.
D) Bölgelerinde asayişi temin ederler.
E) Geçimlerini dirlik arazilerinin vergi gelir­
leriyle sağlarlar.
• Ordunun önünde giderek yol açmak ve
köprü kurmak gibi görevleri vardı.
• Ordunun su ihtiyacını karşılarlardı.
• Ordunun posta işleriyle ilgilenirlerdi.
Tokatçılar
• Mermer döverek yetiştirilen, çok güçlü ellere ve kol yapısına
sahip düzensiz birliklerdir. Düşmanı yıpratmışlardır.
Cerahorlar
• Ordunun geçeceği yerlerde yol açan, siper kazan Hıristiyan
askerlerdi.
M ortulozlar
• Sarp geçitlerde güvenliği sağlamakla görevli olan maaşlı
Hıristiyan askerlerdi.
Voynuklar
• Hıristiyan askerler olup, ordunun atlarına bakarlar, savaşlara
katılırlar, ot biçip atları eğitirlerdi.
~ 90 ~
• Ticaret yolları üzerindeki geçitlerin güven­
liğini sağlarlardı.
Osmanlı ordusu ile ilgili verilen bu gö­
revlerle aşağıdaki askerî sınıflar eşleştirildiğinde hangi sınıf dışarıda kalır?
A) Azaplar
B) Turnalar
C) Sakalar
D) Müsellemler
E) Derbentçiler
5.
Osmanlı ordusundaki
I.
kapıkulu piyadeleri,
II.
kapıkulu süvarileri,
III. tımarlı sipahiler
askerî kuvvetlerinden hangileri, devlet­
ten maaş alan sürekli birliklerdir?
A) Yalnız I
D)
1-D
B) Yalnız II
I ve III
2-A
C) I ve II
E) I, II ve III
3-B
4-A
5-C
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
B) DENİZ KUVVETLERİ (DONANMA-YI HÜMÂYUN)
% İlk Osmanlı donanması Orhan Bey döneminde Karesioğullarının alınması ile kurul­
muş, ilk tersane de Karamürsel'de açılmıştır.
1.
% I. Bayezid döneminde bir diğer tersane Gelibolu'da açılmıştır. Osmanlı Devleti'nin
en büyük tersanesi ise Haliç Tersanesi'dir.
Aşağıdaki beyliklerden hangisinin alın­
ması bu duruma katkı sağlamamıştır?
% Osmanlı donanması en parlak dönemini Kanuni döneminde yaşam ıştır. Bu dönem­
de "Kaptan-ı Derya"lık makamı oluşturulmuştur.
G
İlk dönemlerinde denize kıyısı olmadığı için
donanması olmayan Osmanlı Devleti'nin,
sınırları genişledikçe denizcilik faaliyetleri
gelişmeye başlamıştır.
A) Karesioğulları
B) Aydınoğulları
C) Germiyanoğulları
D) Candaroğulları
E) Saruhanoğulları
Osmanlı Devleti'nde ilk kaptan-ı derya Barbaros (Hızır) Hayreddin Paşa'dır.
% Donanma askerlerine levent ve azap, donanma komutanına Reis, donanmanın ba­
şındaki en büyük komutana ise Kaptan-ı Derya denilmiştir. Deniz subaylarına ise
Patrona denilmiştir.
2.
I.
II.
% Ünlü Osmanlı denizcileri arasında; Piri Reis, Seydi Ali Reis, Murat Reis, Turgut Reis,
Kılıç Ali Paşa, Kemal Reis, Barbaros Hayreddin Paşa sayılabilir. Bunlardan Piri Reis
"Kitâb-ı Bahriye" (Deniz Kitabı), Seydi Ali Reis ise "M ir'at-ü'l M em âlik" (M emle­
ketlerin Aynası) isimli eserleri yazmışlardır.
levent,
cebeci,
III. derbentçi
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı do­
nanmasıyla ilgilidir?
A) Yalnız I
% Osmanlı donanmasında gemilere Kadırga, Firkate, Karamürsel, Kırlangıç, Baştarda,
Kalıta, Kalyon ve Mavna gibi isimler verilm iştir.
D)
3.
TOPRAK SİSTEMİ
O S M A N L I D E V L E T İ'N D E T O P R A K S İS T E M İ
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Kanuni Sultan Süleyman döneminde
Hint Deniz Seferlerine katılan ve “ Mir'atü'l Memalik” adlı eseriyle ünlü denizci
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Piri Reis
B) Kılıç Ali Paşa
C) Seydi Ali Reis
D) Kemal Reis
E) Barbaros Hayreddin Paşa
MİRİ ARAZİ
MÜLK ARAZİ
• Mülkiyeti devlete aittir.
4.
I.
• Mülkiyeti kişilere ait olup,
daha çok bağ, bahçe, tarla
gibi taşınmaz mallardan
oluşur.
• Alınıp satılamaz, devredi­
lemez ve kiralanamazdı.
• Kullanım hakkı miras bıra­
kılabilirdi.
III. Kullanım hakkı miras bırakılabilirdi.
Yukarıdakilerden hangileri mirî arazinin
özellikleri arasında yer alır?
• Alınıp satılabilir, devredi­
lebilir, kiralanabilir ya da
vakfedilebilirdi.
• Kişiler bu topraklar üzerin­
de kiracı konumundadır.
Mülkiyeti devlete aittir.
II. Alınıp satılamaz, devredilemez ve
kiralanamazdı.
A)
Yalnız I
D)
i
5.
Haracî
Topraklar
Öşrî
Topraklar
...i...,,
Dirlik
t
i
A....,,
Mukataa Paşmaklık Arpalık Malikâne Yurtluk
Ocaklık
Vakıf
i
........t. .
Metruk
Mevat
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Osmanlı Devleti'nde uygulanan dirlik sis­
teminde, toprağın sahibi devlet olup top­
rağın geliri dirlik sahibine verilmiştir.
Osmanlı Devleti'ndeki bu uygulamanın,
aşağıdakilerden hangisini engellediği
savunulabilir?
A) Üretimde sürekliliğin sağlanmasını
B) Toprak üzerinde feodal bir yapının oluş­
masını
C) Sosyal devlet anlayışının gelişmesini
r*C Has
D) Merkezî otoritenin sağlanmasını
E) Müsadere usulünün kaldırılmasını
Zeâmet
Tımar }-► Eşldnd
.......i.......,.....*
B) Yalnız II
Mustahfız
1-C
2-A
3-C
4-E
5-B
~ 91 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
A)
^
KPSS / Tarihin Pusulası
M İR Î A R A Z İ V E B Ö L Ü M L E R İ
M irî yani mülkiyeti devlete ait olan araziler, alınıp satılam az, devredilem ez, kiraya
verilem ez ya da miras bırakılam azdı. Kendi içinde on bölüme ayrılan m irî arazinin
en önemli kısmı dirlik arazileridir.
1
Osmanlı Devleti’nde dirlik arazinin, gelir­
lerine göre büyükten küçüğe doğru sıra ­
lanışı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde
doğru verilm iştir?
A) Zeâmet-Has-Tımar
B) Has-Tımar-Zeâmet
M İR İ A R A Z İN İN B Ö L Ü M L E R İ
C) Zeâmet-Tımar-Has
D) Tımar-Zeâmet-Has
• Mirî arazinin en önemli bölümünü oluşturur.
• Bu arazi üzerinde ekip biçenler, vergilerini memurlara ve sipahilere
öder, böylece devlet hazinesinden memur ve sipahi maaşları için
harcama yapılmamış olurdu.
• Dirlik arazi gelirlerine göre 3 kısma ayrılmıştır. Bunlar:
E) Has-Zeâmet-Tımar
2.
1) Has
• Geliri 100.000 akçeden fazla olan, üst düzey devlet adamları ve
hanedan üyelerine verilen topraklardır.
• Has sahipleri, gelirleri oranında her 5.000 akçe için "cebelü" denilen
atlı asker beslemek zorundaydı.
Dirlik Arazi
III. mukataa
Yukarıdakilerden hangileri, Osmanlı Dev­
leti’nde dirlik türlerinden biri değildir?
2) Zeâmet
• Geliri 100.000 ile 20.000 akçe arasında değişen, orta düzey devlet
adamlarına verilen topraklardır.
• Zeâmet sahipleri, gelirleri oranında her 5.000 akçe için cebelü
beslemek zorundaydı.
3) Tımar
• Geliri 20.000 ile 3.000 akçe arasında değişen, küçük dereceli devlet
memurlarına ve bazı askerlere verilen topraklardır.
• Tımar sahipleri (Tımarlı Sipahi) gelirlerinin ilk 3.000 akçesini "kılıç
tımarı" adı altında kendi geçimlerine ayırırlardı. Geri kalan her 3.000
akçe için cebelü beslemek zorundaydı.
• Tımarlar, dirlik arazinin en önemli ve en yaygın olan kısmıydı.
Mukataa
I. has,
II. vakıf,
• Geliri doğrudan devlet hazinesine giren, devletin bir anlamda nakit
para ihtiyacının karşılandığı topraklardır. (Havas-ı Hümâyun)
• Bu toprakların gelirleri "İltizam" yolu ile toplanırdı. Vergileri toplama
ihalesini kazanan kişilere ise Mültezim denirdi.
Paşmaklık
• Geliri padişahın annesine, eşine ve kızlarına ayrılan topraklardır.
Arpalık
• Üst düzey devlet görevlilerine emeklilik döneminde geçimlerini
sağlamaları için geliri bırakılan topraklardır.
A) Yalnız I
D)
3.
A) Mukataa
D)
4
• Padişahın kendisine yakın olan bazı devlet adamlarına üstün hizmet­
lerine karşılık özel mülk olarak verdiği topraklardır. Devlet bu toprak­
ları daha sonra Müsadere Usûlü ile geri alabilirdi.
Yurtluk
• Geliri sınır boylarında görev yapan kişilere ayrılan topraklardır.
Ocaklık
• Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan topraklardı.
Vakıf
• Geliri ilmî, dinî ve sosyal kurumlara (cami, medrese, bedesten vb.)
ayrılan topraklar olup, devlet bu arazilerden vergi almazdı.
• Vakıf yöneticilerine "mütevellî" denirdi.
Metruk
• Halkın ortak kullanımına terk edilen, otlak, pazar yeri, çarşı, yol,
mezarlık gibi topraklardır.
Mevat
• Tarıma elverişsiz, bataklık, çöl, kayalık gibi verimsiz topraklardır.
5.
B) Malikâne
Tımar
C) Has
E) Paşmaklık
Osmanlı Devleti’nde “ geliri padişahın an­
nesine, eşine ve kızlarına ayrılan topraklar”
ile “üstün hizmetlerine karşılık bazı devlet
görevlilerine verilen topraklar” aşağıdakilerden hangisinde bir arada verilm iştir?
A) Paşmaklık-Ocaklık
B) Yurtluk-Vakıf
C)
D) Vakıf-Metruk
Malikâne-Arpalık
Paşmaklık- Malikâne
Osmanlı Devleti’nde;
I.
malikâne,
II. dirlik,
III. yurtluk
toprak türlerinden hangileri, ordunun a s ­
ker ihtiyacını karşılamaya yöneliktir?
A) Yalnız I
~ 92 ~
C) I ve II
E) I, II ve III
Osmanlı Devleti’nde “ Havas-ı Hümâyun”
olarak geliri doğrudan devlet hazinesine
giren ve devletin bir anlamda nakit para
ihtiyacının karşılandığı toprak türü aşağıdakilerden hangisidir?
E)
Malikâne
B) Yalnız II
II ve III
D)
1-E
B) Yalnız II
II ve III
2-D
C) I ve II
E) I, II ve III
3-A
4-E
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
D ir lik ( T ım a r ) S is te m in in F a y d a la r ı
Osmanlı’da uygulanan dirlik sisteminin;
® Devlet, para ödemeden büyük bir orduya sahip olmuştur.
$
Üretimin devamlılığı sağlanmıştır.
$
Devlet memurlarının maaşları karşılanmıştır.
$
Hazinenin yükü hafiflemiştir.
$
Vergilerin toplanması kolaylaşmıştır.
I.
II.
ordunun asker ihtiyacını karşılamak,
tarımsal üretimi artırmak,
III. hazineye gelir elde etmek
amaçlarından hangilerini sağlamaya yö­
nelik olduğu savunulabilir?
S|î Ülkede asayiş ve düzen sağlanmıştır.
A)
Yalnız I
® Taşrada devlet otoritesi sağlanmıştır.
B)
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
M Ü LK ARA Zİ V E BÖ LÜ M LERİ
M Ü L K A R A Z İN İN B Ö L Ü M L E R İ
Öşrî Arazi
Haracî Arazi
2. Aşağıdakilerden hangisi tımar sisteminin
sağladığı faydalardan biri değildir?
A) Devlet, hazinesinden para harcamadan
büyük bir orduya sahip olmuştur.
• Mülkiyeti Müslümanlara ait olan topraklardır.
• Bu toprakların sahipleri, devlete arazi vergisi olarak resm-i çift, ürün
vergisi olarak da öşür öderdi.
B) Üretimin devamlılığı sağlanmıştır.
C) Vergilerin toplanması kolaylaşmıştır.
D) Ülkede asayiş ve düzen sağlanmıştır.
• Mülkiyeti gayr-i müslimlere ait olan topraklardır.
• Bu toprakların sahipleri ise, devlete arazi vergisi olarak ispenç
(muvazzaf haracı), ürün vergisi olarak da haraç (mukassem haracı)
öderdi.
IV. MALİYE VE EKONOMİ
E) Sağlık, eğitim gibi. çeşitli hayır kurumlarına gelir elde edilmiştir.
3
% Osmanlı Devleti'nde maliye ve ekonomiden sorumlu görevli defterdardı.
Osmanlı Devleti’nin toprak yönetiminde,
aşağıdakilerden hangisi, arazi çeşitlerin­
den biri değildir?
A) Lonca
% Ekonomide, tarım ve hayvancılık ön planda olup, bunun yanında ticaret ve sanayi
de kısmen gelişme göstermiştir.
B) Malikâne
D)
Tımar
C) Yurtluk
E) Zeâmet
A ) T A R IM
4.
% Osmanlı Devleti'nde ekonominin temeli tarıma dayanıyordu. Tarım , genellikle gö­
çebe yaşamayan yerleşik halkın temel ekonomisini oluşturuyordu.
I.
malikâne,
II.
haraciye,
% Devletin önemli gelirleri arasında olan vergilerin büyük bir bölümü tarımsal faali­
yetlerden alınıyordu. (Vergiler kısmı ileride ayrıca ele alınacaktır.)
III. mukataa
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı top­
rak yönetiminde “ mülk” topraklar arasın­
da yer alır?
B ) H A Y V A N C IL IK
A) Yalnız I
D)
% Osmanlı Devleti'nde hayvancılık, genellikle göçebe yaşayan halkın temel ekonomik
faaliyetiydi.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Hayvancılık faaliyetlerine bağlı olarak, dokumacılık ve dericilik faaliyetleri de geliş­
me göstermiştir.
5.
% Devlet göçebe yaşayan halktan hayvancılıkla ilgili çeşitli vergiler almıştır.
I.
menzil,
II.
mekkâri,
III. derbent
C ) T İC A R E T
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı tica­
rî hayatıyla ilgilidir?
1)
A) Yalnız I
D ış T i c a r e t
D)
% Osmanlı Devleti'nde dış ticarete son derece önem verilm iş, bu amaçla kervansaray
inşa edilmiş ve ticarî hayatın gelişmesi için birtakım teşkilâtlar kurulmuştur.
% Bu teşkilâtlar içerisinde menzil teşkilâtı, derbentçiler ve m ekkâri taifesi vardır.
1-C
B) Yalnız II
II ve III
2-E
C) I ve II
E) I, II ve III
3-A
4-B
5-E
~
93
M . “S
~
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
Ticaret yolları üzerinde taşımacılığın hızlı bir şekil­
de yapılmasına ve kervanların sefer yapmalarına
olanak sağlayan teşkilâttır.
Menzil Teşkilâtı
G
2)
Derbent Teşkilâtı
Ticaret yolları üzerindeki geçitlerde güvenlik siste­
mini sağlayan teşkilâttır.
Mekkâri Taifesi
Yolcu ve mal taşıma işlerini meslek edinen grupla­
ra verilen isimdir. (Taşım acılık)
1
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nde ticaretle ilgili bir kavram değildir?
A) Derbent
B) Hacegi
D) Mekkâri
2.
Osmanlı Devleti'nde uluslararası ticaret seferi yapan kişilere "hacegi" adı verilmiştir.
C) Narh
E) Mütevellî
Osmanlı Devleti'nde esnaf birliği olarak bili­
nen loncalar tarafından; üretilen malların
kalitesi ve fiyatı kontrol edildiği gibi, teşkilâ­
ta üye olanlara meslekî eğitim de verilmiştir.
Buna göre lonca teşkilâtı ile ilgili;
İç T i c a r e t
I.
Tarımsal üretimi artırmayı amaçlamıştır.
II.
Üreticinin ve tüketicinin haklarını koru­
muştur.
III. Üyelere pozitif bilimlerle ilgili dersler ve­
rilmiştir.
% Osmanlı Devleti'nde çeşitli alanlarda faaliyet gösteren zanaatkârların kendi arala­
rında birleşerek oluşturdukları dinî ve ekonomik karakterli teşkilâta Lonca Teşkilâtı
adı verilm iştir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
% Aynı işi yapan esnafların oluşturduğu ve bir anlamda "meslek örgütlenmesi" olan
Lonca Teşkilâtı dışında esnaflık ve zanaatkârlık yapmak mümkün değildi.
C) Yalnız III
E) II ve III
% Yardımlaşma ve dayanışma esasına dayanan bu teşkilâtta, "hirfet" adı verilen her
meslek grubunun (kunduracı, neccâr (marangoz), dem irci...) bir loncası bulunurdu.
3.
Lo n c a T e ş k ilâ t ı'n ın G ö re v le r i
A) Dükkân açma ve çalışma izni anlamına
gelen gedik belgesi (ruhsat) vermek
€* Esnaflar ve halk arasında ortaya çıkan anlaşmazlıkları gidermek
&
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde bir esnaf örgütlenmesi olan lonca
teşkilâtının görevlerinden biri değildir?
Ürünlerin satış fiyatını belirlemek (Narh kesmek)
B) Üretici ve tüketiciyi korumak
*
Üretici ve tüketiciyi korumak
C) Tarımsal üretimi desteklemek
*
Hammadde teminini ve dağıtımını sağlamak
D) Ürünlerin satış fiyatını belirlemek (Narh
kesmek)
€*
Üretilen malların kalite kontrollerini yapmak
E) Malların kalite kontrollerini yapmak
€* Dükkân açma ve çalışma izni anlamına gelen gedik belgesi (ruhsat) vermek
Lo n c a T e ş k ilâ t ı'n ın Ö z e llik le r i
€* Loncalarda usta-kalfa-çırak ilişkisi içerisinde "M eslekî Eğitim" verilm iştir.
4.
& Loncalardaki her bir küçük meslek grubuna "hirfet" adı verilm iştir.
Osmanlı Devleti’nde, her birinde tek bir
cins ticaret maddesinin toptan satışının
ya da dağıtımının yapıldığı kapalı pazar
yerlerine ne ad veriliyordu?
& Gayr-i müslimlerin de bu teşkilâta üye olabilmesine imkân verilm iştir.
A) Lonca
& Üretim standartlarını belirleyen kurallara İhtisap Kanunları denilmektedir.
&
Loncalar kadı ve ona bağlı muhtesipler tarafından
denetlenmiştir.
&
Esnafın uymakla yükümlü olduğu meslekî ilkelere
fütüvvetnâm e adı verilm iştir.
B) Bedesten
D) Kapan Hanı
C) İmâret
E) Arasta
€* Lonca Teşkilâtı'nın başkanına şeyh adı verilm iştir.
€* Şeyhin yardımcıları arasında kethüda, yiğitbaşı ve ehl-i hibre yer alıyordu.
5.
G
Loncalarda uzman kişilere Ehl-i Hibre denirdi. Bu kişiler, üretilen malların nitelikleri
hakında görüş bildirirlerdi.
Osmanlı Devleti’nde, lonca teşkilâtı bün­
yesinde verilen dükkân açma ve çalışma
izin belgesine ne ad veriliyordu?
A) Gedik
B) Ehl-i Hibre
D) İhtisap
% Osmanlı Devleti'nde her birinde tek bir cins ticaret maddesinin toptan satışının ya
da dağıtımının yapıldığı kapalı pazar yerlerine Kapan Hanı denirdi. Mallar burada
kapan em ini tarafından eşit olarak satıcılara ya da imalâtçılara dağıtılırdı.
~ 94 ~
1-E
2-B
C) Narh
E) Hirfet
3-C
4-D
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
soru ı
V. OSMANLI DEVLETİ'NDE PARA
I.
sikke,
II. guruş,
III. mangır
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Dev­
leti’nde madenî para olarak kullanılm ış­
tır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
2.
Osmanlı Devleti’nde sırasıyla;
I.
II.
ilk bakır para,
ilk gümüş para,
III. ilk altın para
aşağıdaki hangi padişahlar tarafından
bastırılm ıştır?
I
3.
II
A) Orhan Bey
B) Osman Bey
I. Murat
II. Mehmet
II. Osman
I. Murat
C) Osman Bey
Orhan Bey
II. Mehmet
D) I. Bayezid
II. Murat
II. Mehmet
E) Orhan Bey
I. Mehmet
II. Murat
Osmanlı Devleti’nde, Hk büyük enflasyo­
nun gerçekleştiği ve buna bağlı olarak
da Hk para ayarlamasının yapıldığı yüzyıl
aşağıdakilerden hangisidir?
A) XV.
VI. OSMANLI DEVLETİ'NDE BANKACILIK
III
B) XVI.
D)
XVIII.
C) XVII.
E) XIX.
O S M A N L I D E V L E T İ'N D E A Ç ILA N B A N K A L A R
Bank-ı Dersa'adet
Bank-ı O sm anî
(Osmanlı Bankası)
• 1847'de açılmış olan ilk Osmanlı bankasıdır.
4.
1847’de açılan Hk Osmanlı bankası aşa­
ğıdakilerden hangisidir?
• 1856'da İngilizlerin girişimleriyle açılmıştır.
A) Bank-ı Dersa’adet
B) Bank-ı Osmanî
• 1863'te Fransa'nın da ortaklığı ile Bank-ı
Osmanî-i Şahâne adını almıştır.
C) The Ottoman Bank
D) Ziraat Bankası
E) Osmanlı İtibar-ı Millî Bankası
• 1930'a kadar kâğıt para basma yetkisine sahip
olmuştur.
M em leket Sandıkları
• 1863'de çiftçiye kredi verm ek amacıyla
kurulmuştur.
• Ziraat Bankası'nın temelini oluşturmuştur.
İstanbul Em niyet Sandığı
5.
Osmanlı Devleti’nde, “ Kaime-i Mutebere”
olarak bilinen Hk kâğıt para aşağıdaki pa­
dişahlardan hangisinin döneminde bastı­
rılm ıştır?
• 1868'de Memleket Sandıkları'na benzer bir
amaçla kurulmuştur.
A) Abdülaziz
• 1888'de II. Abdülhamit döneminde açılmıştır.
C) II. Abdülhamit
• Osmanlı Devleti'nin ilk millî bankası sayılır.
D) Abdülmecit
B) II. Mahmut
Ziraat Bankası
E) V. Mehmet Reşat
Osmanlı İtibar-ı M illî Bankası
• İttihat ve Terakki yönetimi zamanında açıl­
mıştır.
1-E
2-C
3-B
4-A
5-D
~ 95 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
I soru i
VII. OSMANLI DEVLETİ'NDE VERGİ SİSTEMİ
% Osmanlı maliyesinin en önemli gelir kaynakları arasında vergiler geliyordu.
I.
II.
% Vergiler, Osmanlı vesikalarında "resm " ya da "rüsûm " adlarıyla geçmektedir.
% Osmanlı Devleti'nde vergiler Şer'i (Tekâlif-i Şer'iye) ve Ö rfî (Tekâlif-i Örfiye) olmak
üzere iki ana bölüme ayrılmaktadır.
*
Şer'i Vergiler (Tekâlif-i Ş e r'iyye): Şeriat kuralları ile Kur'an-ı Kerim ve sünnete
dayanan vergilerdir.
*
Örfî Vergiler (Tekâlif-i Ö rfiye): M alî sıkıntılar nedeniyle devlet tarafından zo­
runluluk sonucu uygulanan vergilerdir.
öşür,
cizye,
III. haraç
Osmanlı Devleti’nde yukarıdaki vergiler­
den hangileri sadece gayr-i müslim halk­
tan alınan vergilerdir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
2.
I.
cizye,
II.
öşür,
III. ispenç
Yukarıdakilerden hangileri şer’i vergiler
arasında yer almaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D)
II ve III
E) I, II ve III
* Adet-i Ağnam
* Bâc-ı Bazar
* Bâd-ı Heva
* Çiftbozan
3.
* Resm-i Çift
* Avârız
I.
adet-i ağnam,
II.
çiftbozan,
III. bennak
spenç
* Mücerred
Osmanlı Devleti’nde, yukarıdakilerden
hangileri örfî vergiler arasında yer alır?
* Bennak
A) Yalnız I
D)
* Arusâne
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
* Cerîme (Niyâbet)
* Amediye
* Derbent
4.
* Yâve (Kaçgun)
* İhtisap Resmi
* Canavar Resmi
Osmanlı Devleti’nde askerlik çağına gel­
miş gayr-i müslim erkeklerden, askerlik
yapmamaları karşılığında alınan ve edna,
âlâ, evsat gibi çeşitli ödeme kademeleri
olan vergi aşağıdakilerden hangisidir?
A) İspenç
D)
B) Haraç
C) Cizye
Yâve
E) Cerîme
A ) Ş E R 'İ V E R G İ L E R ( T E K Â L İ F - İ Ş E R 'İ Y Y E )
Öşür (Âşar)
1 • Müslümanlardan alınan 1/10 oranındaki ürür vergisidir.
|
1 • 1925'te bu vergi (aşar) Halkçılık ilkesi doğrultusunda kaldırılmıştır.
• Gayr-i müslimlerden alınan ürün vergisidir.
Haraç
j
• 1856 Islahat Fermanı ile bu vergi kaldırılmıştır.
• Gayr-i müslim erkeklerden askerlik yapmamaları karşılığında
alınan vergi olup; edna, âlâ, evsat gibi ödeme kademeleri vardı.
• Cizye vergisi çocuk, kadın ve papazlardan alınmazdı.
Cizye
;
• Cizye vergisi ödeyen gayr-i müslim erkekler, Müslüman olmaları
durumunda bu vergiden muaf tutulurdu.
• Bu vergi de 1856 Islahat Fermanı ile kaldırılmıştır.
~ 96 ~
5.
I.
II.
öşür,
çift resmi,
III. mücerred
Yukarıdakilerden hangileri örfî vergiler
arasında yer almaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
1-D
2-C
3-E
4-C
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
soru ı
B ) Ö R F Î V E R G İL E R (T E K Â L İF - İ Ö R F İY E )
% Ö rfî vergiler, malî sıkıntıları gidermek için devlet tarafından zorunlu olarak alınan
vergilerdir. Bu vergiler başlıca şunlardır:
Adet-i Ağnam
• Pazar yerlerindeki çarşı ve pazar esna­
fından alınan vergidir.
• Gayr-i müslim çiftçilerden alınan toprak
vergisidir.
Hayvan vergisidir. Genellikle küçükbaş hayvanlar üzerinden
alınırdı. (Daha çok konar-göçerlerin ödediği vergidir.)
• Dirlik toprakları üzerinde suç işleyenler­
den alınan vergidir.
Pazar yerlerindeki çarşı ve pazar esnafından alınan vergidir.
Bâd-ı Hevâ
Bir kişinin malına ve mülküne zarar verenlerden alınan tazminat
vergisidir.
Resm-i Çift
Müslüman çiftçilerden, toprağın büyüklüğü ve medenî haline
göre alınan toprak vergisidir.
Çiftbozan
Toprağını boş bırakan ya da 3 yıl arka arkaya ekmeyenlerden
alınırdı. Amaç üretimde sürekliliği sağlamaktır.
• Hayvan vergisidir. Genellikle küçükbaş
hayvanlar üzerinden alınırdı.
Osmanlı vergi sistemi ile ilgili verilen bu
bilgilerle aşağıdaki vergi türleri eşleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır?
A) Cerîme
B) Avârız
C) İspenç
D) Bâc
2.
Avârız
Olağanüstü durumlarda (sel, yangın, deprem, savaş...) alınan
vergidir. Sıkıntılar nedeniyle zamanla sürekli hale dönüşmüştür.
İspenç
Gayr-i müslim çiftçilerden alınan toprak vergisidir.
Mücerred
Osmanlı Devleti’nde savaş, yangın, dep­
rem gibi olağanüstü durumlarda halktan
alınan, ancak zamanla sürekli hale gelen
vergi çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Avârız
B) Bennak
C) Cizye
D) Arûsane
E) Öşür
Evlenme çağına gelmiş ancak ailesinin yanında oturan bekâr
çiftçilerden alınan vergidir.
3.
Bennak
E) Ağnam
Osmanlı Devleti’nde;
Evli olup yarım çift toprak eken erkeklerden alınan vergidir.
I.
II.
öşür,
çift resmi,
Evlilik esnasında kız tarafının tımar sahibine ödediği vergidir.
vergilerinden hangileri, daha çok konargöçer halktan alınırdı?
III. adet-i ağnam
Arusâne
Cerîme
Amediye
A) Yalnız I
B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
Dirlik toprakları üzerinde suç işleyenlerden alınan vergidir.
Gümrük vergisidir. Dış ülkelerden gelen mallardan alınır.
4.
Derbent
Yol, geçit ve köprülerden alınan vergidir.
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devle­
ti’nde “ Tekâlif-i Örfiyye” olarak adlandırı­
lan örfî vergilerden biri değildir?
A) Yâve
Yâve (Kaçgun)
Kaybolan bir hayvanın devlet tarafından bulunması halinde
hayvan sahibinden alınan vergidir.
İhtisap Resmi
Damga, ölçü, tartı vb. ticarî işlemlerden alınan vergidir.
5.
Canavar Resmi
Gayr-i müslimlerden alınan domuz vergisidir.
B) Mücerred
D) Amediye
Osmanlı Devleti’nde, tarımsal üretimde
sürekliliği sağlamak amacıyla toprağını
mazeretsiz yere boş bırakan köylüden
alınan vergi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Âvarız
B) Ağnam
C) Öşür
D) Çiftbozan
G
C) İhtisap
E) Cizye
E) Bâd-ı Heva
DİKKAT!... Değerli adaylar, Osmanlı vergi sistemine ilişkin çıkabilecek sorularla ilgili
olarak, özellikle hangi vergilerin "şer'i" hangilerinin "örfî" olduğu iyi bilinmelidir.
1-B
2-A
3-C
4-E
5-D
~ 97 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
$
O S M A N L I D E V L E T İ'N D E H A Z İN E
^
Osmanlı Devleti'nde 3 tür hazine vardı. Bunlar;
Hazine-i Âmire
(Dış Hazine)
KPSS / Tarihin Pusulası
1.
Osmanlı Devleti’nde, devletin tüm gelir­
lerinin toplandığı ve her türlü malî işlerin
yürütüldüğü Hazine-i Âmire’den;
Devletin tüm gelirlerinin aktarıldığı devlet hazinesidir.
Başlıca sorumlu Defterdardır.
I.
şeyhü'l-islâm,
II.
defterdar,
III. kazasker
Hazine-i Enderun
(İç Hazine)
makamlarından hangilerinin sorumlu ol­
duğu söylenebilir?
Olağanüstü durumlarda kullanılmak üzere oluşturulan
tedbir hazinesidir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
Ceb-i Hümâyun
Hazinesi
C) I ve II
E) I, II ve III
Mısır eyâleti gelirlerinin katıldığı ve padişahın kişisel tah­
sisatı anlamına gelen hazinedir.
2.
$
İ lt iz a m S is t e m i
^
Devlete ait gelirleri toplama hakkının açık artırma (ihale) yoluyla peşin paraya şa­
hıslara kiralanması sistemine "İltizam Sistem i", bu sistemin uygulandığı topraklara
ise "M ukataa" adı verilm iştir.
^
XVI. yüzyıldan sonra uygulamaya konulan bu sistemde, devlete ait vergilerin top­
lanması genellikle 3 yıl için açık artırmaya çıkarılır, en yüksek bedeli veren kişiye de
devredilirdi. Bu ihaleyi kazanan kişiye "m ültezim " adı verilm iştir.
^
Bu sistemin en önemli yararı devletin acil para ihtiyacını karşılam asıdır.
^
Öte yandan tım arların mukataa haline getirilip mültezime verilmesi ise bazı olum­
suz sonuçları da beraberinde getirmiştir. Bunlar;
Osmanlı Devleti’nde, bir bölgenin geliri­
nin açık artırma (ihale) yoluyla peşin pa­
ra karşılığında şahıslara kiralanması s is ­
temine ne ad veriliyordu?
A) Müsadere
B) Narh
C) Malikâne
D) İltizam
E) Esham
3.
Osmanlı Devleti’nde;
I. iltizam,
II. tımar,
III. müsadere
sistemlerinden hangileri devletin nakit
para ihtiyacını karşılamaya yöneliktir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
• Mültezimin baskısı altında kalan halk vergisini ödeyememiş ve buna bağlı olarak
da toprağını terk etmiştir.
D)
İltizamların genellikle o bölgedeki zengin ve güçlü kişilere (âyan) verilm esi, taşra­
daki âyanların güç kazanmasına olanak sağlamıştır.
I ve III
E) II ve III
• Taşrada asker yetiştirilem em iş ve devlet otoritesi zayıflamıştır.
Hazinenin askerî masrafları artmış ve tım ar sisteminin sona erme sürecini hızlan­
dırmıştır.
^
4.
Osmanlı Devleti’nde,
I.
mukataa,
II. vakıf,
İltizam Sistemi Tanzimat'a (1839) kadar yürürlükte kalmıştır.
III. zeâmet
toprak türlerinden hangilerinde iltizam
sistemi uygulanmıştır?
A) Yalnız I
VIII. OSMANLI DEVLETİ'NDE HUKUK
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
H U K U K S İS T E M İ
I i
5.
I_____
Osmanlı hukuk sisteminin oluşumunda;
I.
Ş e r'i H u ku k
Fethedilen bölgelerde
n n / ' â ^ î ( f i m 111n m n ! n r
önceki
uygulamalar
\
eski Türk gelenekleri,
II. şer'i hukuk kuralları,
III. fethedilen bölgelerdeki hukuk sistemleri
Ö rfî H u ku k
unsurlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
^
Osmanlı Devleti hukuk alanında kendinden önceki Türk-İslâm devletlerinde olduğu
gibi Şer'i ve Ö rfî hukuk kurallarını temel almıştır.
^
Ayrıca fethedilen bölgelerde daha önceki uygulam alar da Osmanlı hukuk sistemi­
nin oluşmasında etkili olmuştur. Bu yüzden Osmanlı'da hukuk birliği oluşmamıştır.
~ 98 ~
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) I, II ve III
|
1-B
2-D
3-A
4-A
5-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
% Şer'i hukuk temelini İslâm hukukundan almış olup, Müslüman halk için geçerli olan
hukuk sistemidir. Gayr-i müslimler kendi hukuk kurallarına göre yargılanmıştır.
% Örfî hukuk ise temelini eski Türk geleneklerinden , ferm anlardan , beratlardan , ka­
%
1.
nunnâm elerden ve adaletnâm elerden almıştır. Örfî hukuk kuraları daha çok sosyal
I.
fermanlar,
yaşamın düzenlenmesini sağlamıştır.
II.
kannunnâmeler,
III. adaletnâmeler
Fatih Sultan Mehmet, örfî hukuk kurallarını düzenlemiş ve ilk Osmanlı kanunnâme­
belgelerinden hangilerinin örfî hukuk
kapsamında olduğu savunulabilir?
si olan " Kanunnâme-i Âl-i Osman " ile örfî hukukta bütünlüğü sağlamıştır.
A) Yalnız I
% Osmanlı Devleti'nde adalet işlerinin Divân-ı Hümâyun'daki temsilcisi kazasker di.
%
Osmanlı Devleti’nde;
D)
İlmiye teşkilâtının ve din âlimlerinin başı sayılan şeyhü'l-islâm ın ise yargılama yet­
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
kisi yoktu. Sadece divanda alınan kararların dine uygun olup olmadığı konusunda
fetva (ifta) verirdi.
% Adalet işlerine ve davalara kazaskerin tayin ettiği kadılar bakardı.
© Osmanlı Devleti'nde mahkemelerde alınan kararlar "Şer'iyye Sicilleri" adı verilen
2.
defterlere kaydedilirdi.
Osmanlı Devleti’nde adalet ve eğitim iş ­
lerinin Divân-ı Hümâyun’daki tem silcisi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kazasker
B) Nişancı
C)
Sadrazam
E)
*
D) Kadı
Şeyhü’l-islâm
K a d ı l a r ı n Ö z e ll i k l e r i v e Y e t k i l e r i
% Kadılar devletten maaş almaz, davalardan aldıkları harçlarla geçinirlerdi.
% Ferman ve beratların halka ulaşmasını sağlarlardı.
% Halkın istek ve şikâyetlerini Divân-ı Flümâyun'a bildirirlerdi.
3.
% Evlenme (nikâh), boşanma, miras ve ticaret gibi konularda davalara bakar, ayrı­
ca kişiler arasındaki anlaşmazlıkları çözerlerdi.
Osmanlı Devleti’nde, mahkemelerde alı­
nan kararların kaydedildiği defterler aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tahrir Defterleri
% Vergi oranlarını belirler, noter vazifesi görürlerdi.
% Vakıfları denetler, vakıf işlerinin düzenli olmasını sağlarlardı.
B) Tereke Defterleri
C) Şer’iyye Sicil Defterleri
% Kazâlarda belediye işlerini yürütürlerdi.
D) Mühimme Defterleri
% Aldıkları kararların kanunlara uygun olup olmadığını Şuhüdû'l-hâl denetlerdi.
E) Vakıf Defterleri
O S M A N L I D E V L E T İ'N D E M A H K E M E L E R
4
Aşağıdakilerden hangisi kadıların idarî
ve adlî yetkilerinden biri değildir?
A) Halkın şikâyetlerini divana bildirmek
B) Esnaf ve zanaatkârları denetlemek
C) Vakıfların denetlenmesini sağlamak
D) Nikâh ve evlenme işlemlerini yapmak
E) Kazâlarda belediye işlerini yürütmek
5.
Osmanlı Devleti’nde;
I. ticaret,
II.
Nizâmiye Mahkemeleri
Cinayet, ticaret gibi konular dışında
davalara bakardı. (Batı yasaları ile)
cemaat,
III. konsolosluk
mahkemelerinden hangileri Tanzimat
Dönemi’ne kadar faaliyet göstermiştir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Ticaret Mahkemeleri
Osmanlı vatandaşları ile yabancılar
arasındaki anlaşmazlıklara bakardı.
1-E
2-A
3-C
4-B
5-D
~ 99 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
KPSS / Tarihin Pusulası
IX. OSMANLI DEVLETİ'NDE TOPLUM YAPISI
^
Osmanlı toplumu, yönetenler (Askerî/Berâya) ve yönetilenler (Reâya/Teba) olmak
üzere iki kısma ayrılmaktadır. Yönetenler sınıfı da kendi içinde; Seyfiye, İlmiye ve
Kalemiye şeklinde üç kısma ayrılmıştır.
Osmanlı Devleti’nde Divân-ı Hümâyun’da
temsil edilmeyip vergi vermekle yükümlü
yönetilen halka ne ad veriliyordu?
A) Âyan
B) Ulemâ
D)
Berâya
C) Umerâ
E ) Reâya
O S M A N L I T O P L U M Y A P IS I
I
I
Osmanlı Devleti’nde;
YÖNETENLER
(ASKERÎ/BERÂYA)
YÖNETİLENLER
(REÂYA/TEBA'A)
I.
sadrazam,
II.
kazasker,
III. reisü'l-küttap,
IV. subaşı
• Divân-ı Hümâyun'da temsil edilen
sınıftır.
• Divân-ı Hümâyun'da temsil
edilmeyen sınıftır.
gibi görevlilerden hangileri “ Seyfiye” s ı­
nıfı içerisinde yer alır?
• Vergiden muaftırlar.
• Vergi vermekle yükümlüdürler.
• Berâya sınıfındakilerin Müslüman
olmaları şarttı.
• Müslüman ve gayr-i müslim
(zimmî) halk yönetilen kesimdir.
A) I ve IV
B) I ve III
C) II ve III
D) III ve IV
E ) I, III ve IV
• Din ve mezhep esasına göre
"M illet Sistemi" adı verilen bir
siteme göre teşkilâtlandırılmıştır.
3.
Osmanlı Devleti’nde;
I. esnaf,
II.
köylü,
III. asker
gruplarından hangileri Osmanlı toplum­
sal hayatı içinde “Reâya” olarak kabul
edilmiştir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
İdarî ve Askerî
Görevliler
Din, Eğitim ve Hukuk
Görevlileri
Yazışma, Diplomasi
ve Maliye Görevlileri
★ Sadrazam
★ Şeyhü'l-islâm
★ Defterdar
I.
din,
★ Vezirler
★ Kazasker
★ Nişancı
II.
eğitim,
Osmanlı Devleti’nde İlmiye sınıfı;
III. askerlik,
★ Yeniçeri Ağası
★ Müderris
★ Reisü'l-küttap
★ Kaptan-ı Derya
★ Kadı
★ Kâtipler
★ Beylerbeyi
★ İmam
★ Memurlar
gibi alanların hangilerinde düzenleyici
bir rol üstlenmiştir?
★ Sancakbeyi
★ Vâiz
★ Eminler
A) I ve III
★ Subaşı
★ Müezzin
★ Sipahi
★ Kassam
IV. hukuk
B) I ve IV
D)
I, II ve IV
C) II ve III
E) II, III ve IV
5.
C
Seyfiye ve Kalemiye sınıflarının yönetici kadrosu genel olarak Enderun Mektebi çı­
kışlı iken, İlmiye sınıfının yönetici kadrosu Medrese çıkışlıdır.
I.
kadı
II.
nişancı
III. kazasker
IV. defterdar
V. reisü'l-küttap
X. OSMANLI DEVLETİ'NDE EĞİTİM
Yukarıdakilerden hangisi kalemiye sınıfı­
na mensup değildir?
A) I ve III
B) II ve III
C) I ve IV
D)
^
Osmanlı klâsik döneminde eğitim ve öğretim dine dayalıydı.
^
Başlıca eğitim kurumları arasında; sıbyan mektepleri, medreseler, enderun mekte­
bi ve meslekî eğitim kurumu olarak loncalar yer almaktadır.
~ 100 ~
1-E
II ve V
2-A
E) III, IV ve V
3-C
4-D
5-A
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
A ) S ıb y a n M e k t e p l e r i
% Osmanlı Devleti'nde eğitim ve öğretimin ilk basamağıdır.
% İlkokul düzeyindeki okullar statüsünde olan sıbyan mekteplerinin masrafları vakıf­
lar tarafından karşılanmıştır.
1. Osmanlı Devleti’nde jjk medrese hangi
padişah döneminde kurulmuştur?
A) Osman Bey
B) I. Murat
C)
Orhan Bey
% Sıbyan mekteplerinde, basit okuma-yazma ve din eğitimi verilmiştir.
E)
D) II. Mehmet
I. Bayezid
B ) M e d re s e le r
% Osmanlı Devleti'nde orta ve yüksek öğretimin temeli medreselerdir.
2.
% Bu kurumların masrafları da vakıflar tarafından karşılanmıştır. (Ücretsiz eğitim)
% Dinî bilimlerin yanı sıra pozitif bilimlerin de okutulduğu medreseler ile topluma ve
Buna göre;
devlete din, ilim ve eğitim hizmetleri verilmiş, ayrıca ihtiyaç duyulan idarî ve adlî
personel de (ilmiye, kalemiye vb.) bu kurumlarda yetiştirilmiştir.
% İlk Osmanlı medresesi, Orhan Bey döneminde İznik'te açılan Süleyman Paşa Med­
resesi dir. Buraya atanan ilk müderris ise Davud-ı Kayserî 'dir.
I.
Laik eğitim sistemi oluşturulmuştur.
II.
Sosyal devlet anlayışı özellikleri benim­
senmiştir.
III. Dini ilimlere ağırlık verilmiştir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
% Fatih döneminde açılan Sahn-ı Seman M edreseleri ile Kanunî döneminde açılan
Süleym aniye M edreseleri çağının en önemli eğitim kurumlarıydı.
/
Osmanlı Devleti'nde eğitim ücretsizdi. Med­
reselerin ihtiyaçları vakıflar tarafından karşı­
lanırdı.
A) Yalnız I
D)
\
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
© 1550-1557 yılları arasında kurulan Süleymaniye Medreselerinde Osmanlı Devle­
ti'nin ilk tıp okulu olan "darü't-tıp" da yer almıştır. Tıbbî bilgilerin uygulamalarının
yapıldığı darüş'şifâ ile diğer bazı bölümler olan darü'l-akakir (eczane), darü'z-ziyafe (mutfak), tabhâne ve imaret ilk kez bu eğitim kurumlarında yer almıştır.
\ _______________________________________________
S
3.
Osmanlı Devleti’nde İznik’teki Süleyman
Paşa Medresesi’ne atanan iJk müderris
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Molla Fenarî
C) Akşemseddin
% M edreseler hâriç , dâhil ve sahn adı verilen bölümlere ayrılmıştır.
% M edrese hocalarına ise m üderris , müderris ile talebe arasındaki ilişkileri düzenle­
yen (asistan) görevlilere ise muid denirdi.
E)
B) Ali Kuşçu
D) Altunîzâde
Davud-ı Kayserî
% M edrese öğrencilerine suhte , sofu ya da talebe , yükseköğretim düzeyindeki öğ­
rencilere ise danişm ent denirdi.
% Öğrenciler buralardan "icazetnâm e " denilen diploma ile mezun olurdu.
4.
I.
muid
II.
suhte
III. müderris
IV. sahn
V. danişment
Yukarıdaki kavramlar aşağıdaki alanlar­
dan hangisiyle ilgilidir?
A) Eğitim
B) Ekonomi
D) Askerlik
C) Hukuk
E) Din
5.
I.
II.
dârü’l-tıp,
dârü’l-hendese,
III. dârü’l-kurra
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Devleti’nde medreselerin bölümleri arasında
yer alır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
1-C
2-B
C) I ve II
E) I, II ve III
3-E
4-A
5-E
~ 101 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
KPSS / Tarihin Pusulası
C) Saray Eğitimi
Osmanlı Devleti'nde;
O S M A N L I D E V L E T İ'N D E S A R A Y E Ğ İT İM İ
I.
medreseler,
II.
enderun,
III. Batı tarzı okullar
E n d e ru n
Ş e h z â d e E ğ itim i
Bir anlamda "saray üniversitesi"
olarak değerlendirilebilir.
• İlk olarak şeyhü'l-islâm huzurunda
Kur'an okuma dersi verilirdi.
Devlet memuru, idareci, saray
görevlisi ve sanatkârlar burada
yetişm iştir.
• Daha sonra ilköğretim manasında
Şehzâdegâh Mektebi'nde eğitim­
lerine devam etmişlerdir.
İlk kez II. Murat döneminde açıl­
mış, Fatih döneminde ise daha
da gelişmiştir. (Topkapı Sarayı).
• İlk eğitimleri sarayda başlayan şeh­
zâdeler, sonraki dönemde lalaları
eşliğinde devlet tecrübesi kazan­
mak için sancaklara yönetici olarak
gönderilmiştir.
Devşirme sistemiyle toplanan
çocuklar, devlet adamı veya usta
sanatkâr olarak yetiştirilirdi.
gibi kurumların hangilerinde, yalnız dev­
şirme yöntemiyle sağlanan kapıkullarına
eğitim verilirdi?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
2.
C) I ve II
E) I, II ve III
Osmanlı Devleti'nde;
I.
enderun,
II.
sancak,
III. medrese
birimlerinden hangileri eğitim kurumları
arasında yer alır?
Eğitim dili Türkçedir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
H a re m
• Padişahın eşlerinin, kızlarının ve
câriyelerin kalfalar denetiminde
eğitim aldığı bölümdür.
• Okuma-yazma eğitiminin yanında,
yeteneklere göre musiki, resim,
edebiyat, nakış, örgü vb. alanlarla
ilgili dersler verilirdi.
3.
I.
medrese,
II.
sıbyan mektebi,
III. idâdî
Yukarıdakilerden hangileri klâsik dönem
Osmanlı eğitim kurumları arasında yer
almaz?
A)
Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
D) Askerî Eğitim
^
Osmanlı Devleti'nde kara ordusunun en önemli bölümünü oluşturan Kapıkulu Or­
dusu, devşirm e sistem i ile alınan gençlerin Acemi Oğlanlar Ocağı'nda eğitilmeleri
ile oluşturulmuştur.
^
Askerî ve bedenî açıdan eğitim veren Acemi Oğlanlar Ocağı, mehterhâne, tophâne,
humbarahâne, cambazhâne, tüfekhâne, kılıçhâne gibi bölümlere ayrılmıştır.
^
İlk kez I. Murat döneminde Gelibolu'da bir Acemi Oğlanlar Ocağı açılmış, sonraki
süreçte de sayıları artmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde “Sancak Sistem i” içerisindeki şehzâde hocalarına verilen addır?
A) Lala
B) Atabey
C) Kethüda
D) Sancak Beyi
E) Müderris
E) Meslekî Eğitim
^
Osmanlı Devleti'nde meslekî eğitim XIX. yüzyıla kadar Lonca Teşkilâtı kapsamında
gerçekleştirilmiş, XIX. yüzyıldan itibaren meslekî eğitim veren okullar açılmıştır.
^
Loncalarda usta-çırak ilişkisine dayalı olarak meslekî, dinî ve ahlâkî bir eğitim veril­
miştir.
^
Osmanlı Devleti azınlıklara din adamı yetiştirm eleri konusunda okul açma izni ver­
miştir. Bu okullar dinî liderlerine (Patrikhane, Hahambaşı) bağlıdır.
O
5. Osmanlı Devleti’nde meslekî eğitim aşa­
ğıdaki kurumlardan hangisinde veriliyor­
du?
A) Enderun
B) Medrese
C) Külliye
D) İmâret
E)
Lonca
Osmanlı'da açılan ilk yabancı okul bir Fransız Okulu olan Saint Benoit'dir. (1523)
1-B
~ 102 ~
2-D
3-C
4-A
5-E
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
XI. OSMANLI DEVLETİ'NDE BİLİM
^
Osmanlılarda bilim; Nakdî (Fıkıh, Kelâm, Hadis vb.) ve A k lî (Astronomi, Matematik,
1.
Tıp vb.) olmak üzere 2 kısma ayrılmaktadır.
^
Bu iki bilim dalına ilişkin dersler medreselerde okutulmuştur.
^
İlk medrese Orhan Bey döneminde İznik'te açılmış olup, bu medresenin ilk müder­
risi Davud-u Kayserî 'dir.
Osmanlı Devleti’nde Hk rasathaneyi (göz­
lem evi) kuran ünlü gökbilimci aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ali Kuşçu
B) Uluğ Bey
C) Davud-ı Kayserî
D) Hezarfen Ahmet Çelebi
E) Takiyûddin Mehmet
OSMANLI DEVLETİ'NDE ÜNLÜ BİLİM ADAMLARI VE ESERLERİ
Kadızâde-i Rumî
• Semerkant'taki Uluğ Bey Rasathanesi'nde öğrenim
görmüş önemli bir matematik ve astronomi bilginidir.
• En önemli eseri Muhtasâr-ı Fi'l-Hisab'dır.
• Fatih döneminde davet üzerine İran'dan gelmiştir.
Ali Kuşçu
2.
• Sahn-ı Seman Medreselerinde hocalık yapmıştır.
• Osmanlı'da matematiğin temelini atmıştır.
A) Hezarfen Ahmet Çelebi
• En önemli eseri Risâletü'l-Fethiye'dir.
Takiyûddin Mehmet
Osmanlı Devleti’nde jjk roket uçuşu de­
nemesini yapan bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir?
B) Takiyûddin Mehmet
• XVI. yüzyılda yetişmiş önemli bir gökbilimcidir.
C) Lâgarî Hasan Çelebi
• II. Selim döneminde müneccimbaşı olmuştur.
D) Ali Kuşçu
• Osmanlı'da (İstanbul'da) ilk kez rasathane kurmuştur.
E) Matrakçı Nasuh
• Bu ilk Osmanlı rasathanesi 1578'de III. Murat devrinde
İstanbul'da kurulmuştur. Ancak bu dönemlerde yaşanan
veba salgını (kimi tarihçiye göre deprem) bu rasathaneye
bağlanmış ve şeyhü'l-islâmın fetvasıyla rasathane III.
Murat tarafından kapatılmıştır.
• En önemli eseri Alâtü'r-Rasadiye li Şehinşâhi'dir.
• XV. yüzyılın önemli matematik ve astronomi uzmanı,
ayrıca ünlü bir minyatür sanatçısıdır.
Matrakçı Nasuh
3.
• Dört işlem, kesirler, ölçüler ve geometri konularında ça­
lışmaları vardır.
• Fatih döneminde davet üzerine İran'dan
gelerek Sahn-ı Seman Medreselerinde
hocalık yapmıştır.
• Cemâlü'l-Küttap ve Kemâlü'l-Hisab önemli eserleri ara­
sındadır.
• Osmanlı'da matematiğin temelini atmıştır.
• En önemli eseri Risâletü'l-Fethiye'dir.
• Önemli bir matematikçidir.
Sinan Paşa
• Özellikle geometri alanında çalışmaları vardır.
Yukarıda özellikleri verilen bilim adamı
aşağıdakilerden hangisidir?
• Tazaarûnâme ve Nasihatnâme önemli eserleri arasında
bulunmaktadır.
A) Ali Kuşçu
B) Kâtip Çelebi
C) Matrakçı Nasuh
D) Sinan Paşa
E) Molla Fenarî
• Ünlü matematikçi Ali Kuşçu'nun öğrencilerinden biri
olup, matematik dışında mantık ve kelâm konuları üze­
rinde de çalışmaları vardır.
Molla Lütfi
• Taz'ifü'l-Mezbah önemli eserleri arasındadır.
• Molla Lütfi, "Harnâme" (Eşek Kitabı) isimli ünlü hicviye­
sini yazarak dönemin yöneticilerini eleştirmiş, bu da ha­
yatına mâl olmuştur.
4
Ali İbn-i Veli
• Matematik, cebir ve trigonometri alanlarında çalışmaları
vardır.
• Tuhfetü'l-Âdâd önemli eserleri arasındadır.
Hezarfen Ahmet
Çelebi
Lagarî Hasan Çelebi
• Yapay kanat takıp uçuş denemesi yapan ilk insandır.
• Galata Kulesi'nden Üsküdar'daki Doğancılar'a kadar
uçmuştur.
Osmanlı Devleti’nde, ünlü matematikçi
Ali K uşçu ’nun öğrencilerinden biri olup,
yazmış olduğu “ Harnâme” (Eşek Kitabı)
isimli ünlü hicviyesinde dönemin yöneti­
cilerini eleştirmesi hayatına mâl olan bi­
lim adamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ali İbn-i Veli
B) Sinan Paşa
C) Molla Fenarî
D) Molla Lütfi
E) Kadızâde-i Rumî
• Osmanlı Devleti'nde ilk roket uçuşu denemesini yapan
bilim adamıdır.
• Ateşlediği barut bitene kadar uçmuş, barut bittiğinde de
kanatlarını açıp sarayın damına düşmüştür.
1-E
2-C
3-A
4-D
~ 103 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
KPSS / Tarihin Pusulası
• Fatih döneminin önemli tıp bilginlerinden birisidir.
Sabuncuoğlu
Şerafeddin
• Cerrahi alanındaki çalışmaları nedeniyle "Türk Plâstik
Cerrahisinin Babası" olarak kabul edilmektedir.
1
• Tarihte mikroorganizmalardan bahseden ilk kişidir.
Osmanlı Devleti’nde, tıp alanında yaptığı
çalışm alar nedeniyle “Türk Plastik Cerra­
hisinin Babası” olarak kabul edilen, yaz­
mış olduğu ‘Cerrahiyetü’l-Haniyye’ ve ‘Mücerrebnâme’ adlı eserleriyle ünlü bilim a­
damı aşağıdakilerden hangisidir?
• "Mikrobiyolojinin Babası" sayılmaktadır.
A) İbn-i Sina
B) Ali Kuşçu
• Yıldırım Bayezid tarafından açılan ilk darü'ş-şifaya tabip
olarak tayin edilmiş önemli bir tıp bilginidir.
C) Molla Fenarî
D) Akşemseddin
• "Cerrahiyetü'l-Hâniyye" ve "Mücerrebnâme" adlı
eserleri önemlidir.
• Fatih Sultan Mehmet'in hocalarındandır.
T IP
Akşemseddin
Celâleddin Hızır
Altunîzâde
• Fatih döneminin önemli tıp bilginlerinden birisidir.
• Üroloji alanında çalışmalar yapmıştır.
• Fatih döneminde yaşamış bir tıp bilginidir.
Ahi Çelebi
E) Sabuncuoğlu Şerafeddin
• "Şifâü'l-Eskâm" ve "Kitâbü't-Tâlim" adlı eserleri
önemlidir.
• Böbrek taşları için bir risâle yazmıştır.
2. Osmanlı Devleti’nde resmî tarih yazarlığı
anlamına gelen “ vak’anüvislik” kaçıncı
yüzyılda başlamıştır?
• "Fâide-Hasat" adlı eseri önemlidir.
A) XV.
• Osmanlı Devleti'nde ilk vak'anüvistir.
Halepli Mustafa
Nâimâ Efendi
B) XVI.
D) XVIII.
C) XVII.
E) XIX.
• İlk resmî tarih yazdırma geleneğinin II. Bayezid döne­
minde başladığı Osmanlı Devleti'nde, resmî tarih yazar­
larına ise vak'anüvis denirdi. Vak'anüvisler, sarayda gö­
revlendirildikleri dönemin gelişmelerini yazmışlardır.
• Vak'anüvislik görevi XVIII. yüzyılda başlamıştır.
3. Osmanlı döneminde yetişmiş,
Abdurrahman Şeref
Ahmet Cevdet Paşa
• Osmanlı Devleti'nde son vak'anüvistir.
• "Tarih-i Devlet-i Osmâniyye" adlı eseri önemlidir.
Akşemseddin,
II.
Sabuncuoğlu Şerafeddin,
• XIX. yüzyılda yaşamış ünlü devlet adamı ve tarihçidir.
III. Tursun Bey
• İlk medenî kanun olan Mecelle'yi hazırlayan komisyonun
başkanlığını yapmıştır.
gibi bilim adamlarından hangilerinin tıp
alanında çalışmaları vardır?
• Osmanlı’nın yetiştirdiği en büyük vak'anüvis olarak
kabul edilen müellifin en önemli eseri Tarih-i Cevdet'tir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
Âşık Paşazâde
• Osmanlı kuruluş dönemine ilişkin bilgiler veren bir eser
olan "Tevârih-i Âl-i Osman" adlı kitabıyla bilinen ünlü
tarihçidir.
Tursun Bey
• Fatih Sultan Mehmet ve II. Bayezid dönemlerini anlatan
"Tarih-i Ebû'l-Feth" adlı eseriyle ünlü tarihçidir.
Neşrî
• Osmanlı kuruluş dönemine ilişkin bilgiler veren
"Cihannümâ" adlı eseriyle ünlü tarihçidir.
Hoca Sadettin
• Osmanlı tarihiyle ilgili bilgiler veren "Tâcü't-Tevârih" adlı
eseriyle ünlü tarihçidir.
A) Mustafa Nâimâ-Abdurrahman Şeref
• Kanuni döneminin ünlü denizcisi ve bilim adamıdır.
B) Âşık Paşazâde-Tursun Bey
• Haritacılık alanındaki çalışmaları oldukça önemlidir.
C) Tursun Bey-Ahmet Cevdet Paşa
• İlk dünya haritasını çizmiş, ayrıca "Kitâb-ı Bahriye" adlı
önemli bir eser kaleme almıştır. Eser, Damat İbrahim
Paşa aracılığı ile Kanuni'ye takdim edilmiştir.
D) Mustafa Nâimâ-Âşık Paşazâde
TARİH
VE COĞRAFYA
I.
Pirî Reis
Seydi Ali Reis
Evliya Çelebi
~ 104 ~
E) Abdurrahman Şeref-Hoca Sadettin
• En önemli eserleri Mirâtü'l- Memalik ve Muhit'tir.
• XVII. yüzyılda yaşamış ünlü bir seyyahtır.
• En ünlü eseri "Seyahatnâme"dir.
5.
Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyılda yaşa­
mış, “ Keşf-ü Zünnûn” , “ Cihannümâ” ve
“Fezleke-i Osmanî” adlı eserleriyle ünlü
Türk gezgini aşağıdakilerden hangisidir?
• "Hacı Halife" ya da "Hacı Kalfa" adıyla bilinir.
• En önemli eserleri; Keşfü'z-zünûn, Fezleke ve
Cihannümâ'dır.
Taşköprülüzâde
Ahmet
Osmanlı Devleti’nde ilk ve son vak’anüvisler aşağıdaki seçeneklerden hangisin­
de bir arada verilm iştir?
• Kanuni döneminin ünlü denizcisi ve coğrafyacısıdır.
• XVII. yüzyılda yaşamış ünlü bir seyyahtır.
Kâtip Çelebi
4
A) İbn-i Haldun
C) Evliya Çelebi
E)
• Osmanlı Devleti'nin ilk bilim tarihçisidir.
• En önemli eseri "Miftahü's-Sa'ade ve Misbahü'sSiyâde"dir.
1-E
2-D
B) Kâtip Çelebi
D) İbn-i Batuta
Hoca Sadettin
3-C
4-A
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
• Osmanlı'da ilk şeyhülislâm olarak kabul edilir. (1425 - II.
Murat dönemi)
Molla Fenarî
• En önemli eseri "Aynü'l Âyan"dır.
Zembilli Ali Cemâlî
Efendi
Kemal Paşazâde
1.
• II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni dönemlerin­
de şeyhü'l-islâmlık yapmıştır.
Osmanlı Devleti’nde II. Murat döneminde
görev yapan Mk şeyhü’l-islâm aşağıdaki­
lerden hangisidir?
A) Molla Fenarî
• En önemli eseri "El-Mutahharat"tır.
B) Zembilli Ali Cemâlî Efendi
• XVI. yüzyıl Osmanlı toplumunun düşünce hayatına
önemli katkıları olmuş, tıp, tarih ve felsefe alanların­
da çalışmalar yapmıştır.
C) Ebussû'ud Efendi
D) Davud-ı Kayserî
E) Kemal Paşazâde
• Aynı zamanda şeyhü'l-islâm olan Kemal Paşazâde'nin
en ünlü eseri "Tevârih-i Âl-i Osman"dır.
• Kanuni döneminin ünlü şeyhü'l-islâmıdır.
Ebussû'ud Efendi
Erzurumlu İbrahim
Hakkı
• Din ve hukuk alanında çalışmaları vardır.
2.
Osmanlı döneminde yetişmiş,
• En önemli eserleri "Kanunnâme" ve "Duanâme"dir.
I.
• XVIII. yüzyıl din ve astronomi alimlerinden birisidir.
II. Zembilli Ali Cemâlî Efendi,
III. Molla Fenarî
• En önemli eseri "Maarifetnâme"dir. (1756)
Ebussû'ud Efendi,
gibi bilim adamlarından hangileri din ve
hukuk alanlarında çalışm alar yapmanın
yanı sıra aynı zamanda “şeyhü’l-islâm”
olarak görev yapmıştır?
XII. OSMANLI DEVLETİ'NDE YAZI, DİL VE EDEBİYAT
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
^
Osmanlı Devleti'nin resmî dili Türkçe, bilim dili Arapça, edebiyat dili ise Farsçadır.
Bu üç dilin birleşimi Osmanlıca denilen dili oluşturmaktadır.
^
Osmanlı Devleti'nde Osmanlıca yazı çeşidi olarak;
$
Matbû
$ Sülüs
$ Rik'a
$ Siyakat
$ Nesih
$
Ta'lik
$ Divanî
$ Kûfî
$ Muhakkak
$ Reyhânî
3.
Osmanlı Devleti'nin resmî dili Türkçe iken,
medreselerde Arapça, edebiyatta da Farsça
kullanılmıştır.
Osmanlı Devleti'ndeki bu durumun;
gibi türler kullanılmıştır.
^
Osmanlı Devleti'nde şairlerin oluşturduğu sınıfa "şüerâ" adı verilm iştir. Kalemi iyi
olan şairler için de "Sultanü'ş-Şüerâ" unvanı kullanılmıştır.
^
Osmanlı Devleti'nde edebiyat 3 alanda gelişme göstermiştir. Bunlar;
I.
etnik çeşitliliğin artması,
II. kültürel sorunlar yaşanması,
III. ulusçuluk düşüncesinin yaygınlaşması
sonuçlarından hangilerine ortam hazırla­
dığı savunulabilir?
A) Yalnız I
O S M A N L I'D A E D E B İY A T A L A N L A R I
1---------
BAŞLICA TEMSİLCİLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Karacaoğlan
Köroğlu
Erzurumlu Emrah
Mahremî
Âşık Ömer
Gevherî
Dadaloğlu
Seyrânî
Bayburtlu Zihni
Kul Mustafa
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
i
a
H A L K E D E B İY A T I
• Halkın anlayabileceği
sade ve anlaşılır bir dil
kullanılmıştır.
C) I ve II
E) I, II ve III
r
T E K K E E D E B İY A T I
D İV Â N E D E B İY A T I
I.
Kaygusuz Abdal,
II.
Hacı Bayram Velî,
• Tasavvuf düşüncesi ile
ilgili edebiyat türüdür.
• Saray edebiyatı olarak
da bilinir.
• Konu ilâhi aşktır.
• Ağdalı bir dil vardır.
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı dö­
neminde yaşam ış tekke şairleri arasında
yer almaz?
BAŞLICA TEMSİLCİLERİ
BAŞLICA TEMSİLCİLERİ
A) Yalnız I
•
•
•
•
•
•
•
Eflâkî Dede
Hacı Bayram-ı Veli
Pir Sultan Abdal
Eşrefoğlu Rumî
Kaygusuz Abdal
Mahmut Hüdâyi
Şeyh Galip
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Fuzulî
Bâki
Nef'i
Nedim
Nergisî
Nesimî
Nev'î
Nâbî
Şeyh Galip
İzzet Molla
III. Karacaoğlan
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
5. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devle­
ti döneminde yaşam ış divan şairleri ara­
sında yer almaz?
A) Fuzulî
B) Nedim
D) Köroğlu
1-A
2-E
C) Bâki
E) Nergisî
3-B
4-C
5-D
~ 105 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet
O
Divan şairi Nergisî, Gazalî'den tercüme ettiği "İksir-i Saadet" adlı eserini Sultan IV.
Murat'a sunmuştur. Ünlü divan şairi Nâbî ise, XVII. yüzyıl divan şiirinde "tefekkür
edebiyatı" çığırı açmış, Surnâme, Hayriyye, Münşeat gibi eserleri kaleme almıştır.
1
O Lâle Devri'nin en önemli şairi Nedîm'dir.
Osmanlı Devleti döneminde yaşam ış ve
Gazalî’den tercüme ettiği “ İksir-i Saadet”
adlı eseri Sultan IV. Murat’a sunan ünlü
divan şairi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Nergisî
B) Nâbi
D) Bâki
C) Nedim
E) Fuzulî
O Fuzulî, XVI. yüzyılda mesnevî tarzında kaleme aldığı "Leyla ile Mecnun" adlı eseriyle
ünlenmiştir.
% Osmanlı Devleti'nde şairler kadar, çeşitli mahlaslarla (takma adlar) şiirler yazan ve
edebî kişilikleriyle ön plâna çıkan padişahlar da önemli bir yere sahiptir. Bunlar içe­
2. XVI. yüzyılda yaşam ış ve mesnevî tarzın­
da kaleme aldığı “ Leyla ile Mecnun” adlı
eseriyle ünlü divan şairi aşağıdakilerden
hangisidir?
risinde sınavlarda çıkması muhtemel olanlar şunlardır:
A) Nedim
B) Fuzulî
D) Nev'i
C) Nefi
E) Nesimî
O S M A N L I P A D İŞ A H L A R IN IN K U L L A N D IK L A R I M A H L A S L A R
r
i
Fatih Sultan
Mehmet
3. Adlî mahlasıyla şiirler yazan Osmanlı pa­
dişahı aşağıdakilerden hangisidir?
I. Ahmet
III. Ahmet
mÜ
m
Iiim
+
Avnî
Bahtî
Necib
A) II. Murat
II. Mahmut
B) Yavuz Sultan Selim
C) Fatih Sultan Mehmet
D) II. Mahmut
Adlî
E) Kanunî Sultan Süleyman
w
, r
Kanuni Sultan
Süleyman
II. Osman
(Genç)
III. Selim
Muhibbî
Farisî
İlhâmî
,
4.
I.
Farisî
II.
Bahtî
— II. (Genç) Osman
— Fatih Sultan Mehmet
——Kanunî Sultan Süleyman
% Osmanlı Devleti'nde yenileşme hareketlerinin oldukça yoğun yaşandığı Tanzim at
döneminde, edebiyatta "sanat toplum içindir" anlayışı benimsenmiştir.
Osmanlı Devleti’nde padişahların kullan­
dıkları mahlaslarla ilgili olarak yukarıda
verilen eşleştirmelerden hangileri doğru
değildir?
% Tanzimat Edebiyatı'nın önemli temsilcileri arasında Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa
A) Yalnız I
gibi edebiyatçılar yer almaktadır.
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
% Bu dönemde Namık Kemal ilk tarihi romanı olan "Cezmi" ile ilk edebî romanı olan
" İntibah "ı kaleme almıştır.
5.
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlılarda
gelişen sanat dallarından biri değildir?
A) Minyatür
XIII. OSMANLI DEVLETİ'NDE SANAT
B)
D) Çini
Hat
E)
C) Gravür
Tezhip
% Osmanlı Devleti'nde süsleme sanatlarında bitkisel motifler, geometrik şekiller, in­
san ve hayvan figürleri kullanılmıştır. Fakat dinî mimarîde insan ve hayvan figürleri
pek kullanılm am ıştır . Buna bağlı olarak Osmanlı'da resim , heykel ve gravür sanat­
ları çok fazla gelişm em iştir . Bu alandaki gelişmeler XIX. yüzyılda hız kazanmıştır.
% Özellikle resmin yasak olması m inyatür , hat ve tezhip gibi süsleme sanatlarının da­
ha fazla gelişmesine neden olmuştur.
% Saray içindeki sanatçıların örgütlenmesi ile oluşan teşkilâta ise " Ehl-i Hiref " den­
miştir. Nakkaşlar, müzehhipler, hattatlar vb. bu teşkilâtın içinde yer alıyordu.
% Osmanlı Devleti'nde; hat, ebru, çini, tezhip, minyatür, fresk, vitray, mozaik, kakma,
6.
Osmanlı Devleti’nde;
I.
hat,
II.
resim,
III. heykel
sanat dallarından hangilerinde gelişme
olduğu savunulam az?
A)
Yalnız I
D)
oyma, seramik, cilt, debbağ (dericilik) ve halı gibi farklı sanatlarla uğraşılmıştır.
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
% Osmanlı sanat anlayışını "Klâsik Dönem Osmanlı Sanatı" ve "Batı Etkisinde Gelişen
Osmanlı Sanatı" olmak üzere iki başlık altında incelemek mümkündür.
~ 106 ~
1-A
2-B
3-D
4-B
5-C
6-E
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
Bu sayfadan nasıl soru <
KLÂSİK DÖNEM OSMANLI SANATI
1.
*
HAT
■ İslâmî (Arap harfleriyle) güzel yazı yazma sanatıdır.
■ Hat yazarlarına "hattat" denilmiştir.
Osmanlı Devleti’nde, celî, divanî, müsel­
sel, rik’a, tevkî, icâzet gibi pek çok çeşidi
bulunan İslâmî (Arap harfleriyle) güzel
yazı yazma sanatına verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
A) Minyatür
■ Kûfî, sülüs, nesîh, divanî, müselsel, rik'a, tevkî, icâzet, ta'lik, celî, şikeste, gubârî,
hurde gibi binlerce çeşidi vardır.
B) Hat
D) Çini
C) Ebru
E) Tezhip
■Osmanlı Devleti'nde Amasyalı Şeyh Hamdullah, Mustafa Râkım Efendi, Hâfız
Osman, Ahmet Akşemseddin Karahisarî vb. pek çok hattat yetişmiştir.
*
T E Z H İP
2.
■ El yazması kitapları altın tozuyla süsleme sanatıdır. (Yaldızlama)
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlılarda
minyatür sanatçılarına verilen addır?
A) Hattat
Tezhip ustalarına "müzehhip" denilmiştir.
D)
B) Müzehhip
Mücellit
C) Neccâr
E) Nakkaş
■Osmanlı Devleti'nde Kara Mehmet önemli tezhip ustalarından biridir.
■ Minyatür ressamlarına ise "nakkaş" ya da "musavver" denilmiştir.
Kanunî Sultan Süleyman döneminin ünlü
minyatürcülerinden biri olan, 128 minya­
türden oluşan Beyân-ı Menâzil-i Irakeyn
adlı eseri ve dövüş yöntemlerini anlattığı
Tuhfetü’l-Guzât (Gazilere Armağan) adlı
kılavuz kitabıyla ünlü Osmanlı sanatkârı
aşağıdakilerden hangisidir?
■ Konu olarak genellikle siyasî, dinî ve sosyal gelişmeler işlenmiştir.
A) Matrakçı Nasuh
B) Levnî
C) Nakkaş Osman
D) Sinan Bey
M İN Y A T Ü R
3
■El yazması kitaplarda ışık ve gölge düzenlemesi yapılmadan çizilen, derinlik
(perspektif) kurallarının olmadığı çok renkli ve küçük boyutlu resimlerdir.
■ Minyatür sanatının diğer adları "nakış" ve "tasvir"dir.
Önemli Minyatürcüler
E) Şiblizâde Ahmet
■Matrakçı Nasuh: Kanuni döneminin ünlü minyatürcüsüdür. Çeşitli silahların nasıl
kullanılacağını ve dövüş yöntemlerini anlatan Tuhfetü'l-Guzât (Gazilere Armağan)
adlı bir kılavuz kitap yazmıştır. Ayrıca, Kanuni'nin 1534 İran seferini 128 minyatür­
den oluşan Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han'da, 1538
Karaboğdan seferini de Fetihnâme-i Karaboğdan'da resmetmiştir.
■Levnî: Lâle Devri'nin ünlü minyatür sanatçısıdır. Sultan III. Ahmet'in şehzâdelerinin sünnet düğünlerini anlatan Surnâme ile Osmanlı sultanlarının tasvir edildiği
Silsilenâme adlı eserleriyle ünlüdür.
4
■Nakkaş Osman: Hünernâme adlı eseriyle ünlüdür.
■Bu üç ünlü minyatür sanatçısı dışında ayrıca, Seyyid Lokman, Nigârî, Sinan
Bey ve Şiblizâde Ahmet gibi minyatür sanatçıları da vardır.
Osmanlı Devleti’nin ünlü sanatçılarından
Amasyalı Şeyh Hamdullah, Hâfız Osman
ve Ahmet Akşemseddin Karahisarî, aşa­
ğıdaki sanat dallarından hangisinde yap­
tıkları çalışm alarla ün kazanmıştır?
A) Musikî
B) Mimarî
D) Çini
;*
Ç İN İ (S IR Ç A )
■
İyi kalitedeki kilin fırınlarda pişirilmesiyle ortaya çıkan süsleme sanatıdır.
■
Çini üretiminde gelişen başlıca şehirler; İznik, Kütahya ve İstanbul'dur.
5.
|*
Osmanlılar döneminde;
I. İznik,
C İL T Ç İL İK
II.
Kitapların uzun süre dayanması için deri ile kaplanmasına ciltçilik denir.
III. Konya,
IV. Kütahya
İlk ciltçilik teşkilâtı Sultan II. Bayezid döneminde kurulmuştur.
Ciltçilik sanatı ile uğraşanlara mücellit adı verilmiştir.
EBRU
ı
C) Hat
E) Minyatür
■Su üzerine yayılmış toz boyaları kâğıt üzerine aktarmak suretiyle yapılan sanattır.
■Ciltçilikte ve levhaların iç-dış süslemelerinde kullanılmıştır.
İstanbul,
şehirlerinden hangileri çini üretiminde
gelişme göstermiştir?
A) I ve II
B) II ve III
C) I, II ve III
D) I, II ve IV
E) I, III ve IV
1-B
2-E
3-A
4-C
5-D
~ 107 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
KPSS / Tarihin Pusulası
BATI ETKİSİNDE GELİŞEN OSMANLI SANATI
1.
'$
R E S İM
■Osmanlı'da portresini yaptıran ilk padişah Fatih Sultan Mehmet'tir. (Gentile
Bellini, Matteo Di Pasti ve Costanzo Da Ferrara'ya yaptırmıştır.)
Kendi portresini yaptıran ilk Osmanlı pa­
dişahı aşağıdakilerden hangisidir?
A) II. Mahmut
B) II. Mehmet
C)
D) III. Selim
IV. Murat
E)
II. (Genç) Osman
■ Resim öğrenimi için ilk kez Fatih tarafından İtalya'ya Sinan Bey gönderilmiştir.
■"Gül Koklarken Fatih Sultan Mehmet" adlı tablo, Sinan Bey'in öğrencisi olan
Şiblizâde Ahmet'e atfedilmektedir.
Önemli Ressamlar
2.
■Şeker Ahmet Paşa: Osmanlı'da ilk resim sergisini Abdülaziz döneminde (1874'te)
açmıştır. Ormanda Geyik, Çoban, Koyunlar ve Doğa, Oduncu gibi eserleri vardır.
■Osman Hamdi Bey: Aynı zamanda bir arkeolog da olan Osman Hamdi Bey, Osmanlı
Devleti'nde ilk Arkeoloji Müzesi ile ilk resim eğitimi veren okul olan Sanayi-i Nefise
Mektebi'ni açmıştır. Silah Taciri, Genç Kız Portresi ve Kaplumbağa Terbiyecisi ünlü
eserleri arasında yer alır.
$
Osmanlı’da jjk resim sergisini açan, aynı
zamanda Ormanda Geyik, Çoban, Odun­
cu, Koyunlar ve Doğa gibi eserleriyle ün­
lü ressam aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Şiblizâde Ahmet
B) Hacı Arif Bey
C)
Şeker Ahmet Paşa
D) Sinan Bey
E)
Osman Hamdi Bey
M Ü Z İK
■Osmanlı Devleti'nde musikî eğitimi Enderun Mektebi'nde verilirdi. Bu oku­
lun musikî bölümü konservatuar gibi görev yapardı. Ayrıca Dârü'l-bedâyi ve
Dârü'l-elhan'da (Konservatuar) da müzik eğitimi verilmiştir.
3.
Önemli Müzisyenler
■Safiyûddin Urme: Bugün kullanılan Türk müziği ve ses sitemini bulmuştur.
Osmanlı Devleti’nde ilk Arkeoloji Müzesi
ile Sanayi-i Nefise Mektebi’nin kurucusu
olan; Silah Taciri, Kaplumbağa Terbiye­
cisi ve Genç Kız Portresi gibi eserleriyle
ünlü Osmanlı arkeologu ve ressamı aşağıdakilerden hangisidir?
■Abdülkadir Merâği: Ebced Notası ve Nağmelerin Külliyatı adlı eserleri yazmıştır.
A) Osman Hamdi Bey
B) Itrî Efendi
■Buhurîzâde Mustafa Itrî Efendi: XVII. yüzyılda yaşamış olup, Klâsik Türk
Müziği'nin kurucusu sayılır. "Nevakâr" makamı ile "Tuti-i Mucize-i Guyem"
bestesiyle ünlüdür. Ayrıca günümüzde de kullanılmakta olan "Bayram Tekbiri,
Cuma Ezanı öncesi okunan Sala, Kutsal Emânetler'in ziyareti sırasında okunan
Salat-ı Ümmiye" besteleri de meşhurdur.
C) Şeker Ahmet Paşa
D) Hâfız Osman
E) İsmail Dede Efendi
■Hacı Arif Bey: Klâsik Türk Musikîsi'nde çığır açmıştır.
■Tamburi Cemil Bey: 1873 yılında doğan ve tambur icrasına yeni bir üslûp getiren
ve ünlü Çeçen Kızı adlı eserin sahibi olan besteci ve icracıdır.
4.
■Hamamizâde İsmail Dede Efendi: 1778-1845 yılları arasında yaşamış, "Nakış" ve
"Yine Bir Gülnihal" adlı ünlü şarkıların bestecisidir.
■ Bunların dışında "Suzi Dilâra" makamını bulan ve günümüze kadar 64 eseri
ulaşmış olan Osmanlı Padişahı III. Selim de ünlü bir bestekâr ve sanatçıdır.
V
Osmanlı Devleti’nde Klâsik Türk Müziği­
nin kurucusu olan, “ Nevakâr” makamı ile
“Tuti-i Mucize-i Guyem” bestesiyle ünlü
sanatkâr aşağıdakilerden hangisidir?
A) Abdülkadir Merâği
B) Hacı Arif Bey
'
C) Tamburi Cemil Bey
D) Hamamizâde İsmail Dede Efendi
E) Buhurîzâde Mustafa Itrî Efendi
;$
H EYKEL
■Osmanlı Devleti'nde pek gelişmemiştir.
■Heykel sanatı ile ilgili eğitim faaliyetleri, Osman Hamdi Bey'in kurduğu Sanayi-i
Nesfise Mektebi ile başlamıştır.
5.
$
T İY A T R O
■Dârü'l-bedâyi, Türkiye'de Batılı anlamda tiyatronun gelişmesinde önemli bir
değişimi sağlayan Osmanlıdaki ilk konservatuar kurumudur. İstanbul Şehir
Tiyatroları'nın temelini oluşturmuştur.
■İlk Osmanlı Tiyatrosu, Güllü Agop'un Gedikpaşa Tiyatrosu'nda kurduğu ve adı bu
yapıyla özdeşleşmiş tiyatro topluluğudur. İlk Türkçe oyunlar burada oynanmış,
Müslüman oyuncular ilk kez burada sahneye çıkmıştır.
Osmanlı Devleti’nde Batılı anlamda tiyat­
ronun gelişmesinde önemli bir değişimi
sağlayan, aynı zamanda İstanbul Şehir
Tiyatroları’nın temelini oluşturan ilk kon­
servatuar kurumu aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) Dârü’l-fünun
B) Dârü’l-elhan
D) Dârü’l-muallim
C) Dârü’l-bedâyi
E) Dârü’l-maarif
■Osmanlı tiyatrosunda tek kişilik oyunlar arasında; kukla, karagöz, meddahlık ve
hokkabazlık vardır.
1-B
~ 108 ~
2-C
3-A
4-E
5-C
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
XIV. OSMANLI DEVLETİ'NDE MİMARÎ
% Osmanlı Devleti'nde mimarî eserler çeşitli dönemlere ayrılarak incelenmektedir.
1.
Osmanlı Devleti’nde bilinen ilk mimarî
yapı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hacı Özbek Camii
B) Yeşil Camii
C) Süleyman Paşa Medresesi
D) Yeşil Türbe
E) Hüdâvendigâr Camii
2.
t
T
N r
S
T
> S
N S
T
N S
1
N
Barok ve Rokoko
Ampir Üslûp
Eklektik Dönem
Neoklâsik Dönem
Lâle Devri
Üslûbu
(1718-1730)
(1808-1860)
(1860-1900)
(1900-1930)
(1730-1808)
J v
v
Jv
Vv
Jv
J
1472’de Fatih Sultan Mehmet tarafından
yaptırılan, Topkapı Sarayı’nın birinci av­
lusunda yer alan ve Osmanlı mimarîsinin
en eski köşk yapısı olarak bilinen mimarî
eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bağdat Köşkü
B) Hünkâr Kasrı
C) Revan Köşkü
D) Çinili Köşk
E) Malta Köşkü
A) Erken Dönem
%
Erken dönem Osmanlı mimarîsi, kuruluştan XV. yüzyılın ikinci yarısına kadar olan
3.
Erken dönem Osmanlı mimarîsine ait,
dönemi kapsar.
%
I. Edirne Sarayı,
II. Çinili Köşk,
III. Fatih Külliyesi
Erken dönem Osmanlı mimarîsinde;
%
★
Bilinen ilk yapı Orhan Bey döneminde inşa edilen İznik Hacı Özbek Cam ii 'dir.
★
İlk medrese yine Orhan Bey döneminde yapılan İznik Süleyman Paşa Medresesi 'dir.
★
İlk külliye Mimar Sinaneddin Yusuf tarafından inşa edilen Fatih Külliyesi 'dir.
★
En eski köşk ise 1472'de Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan Topkapı Sarayı'nın birinci avlusundaki Çinili Köşk 'tür.
yapılarından hangileri sivil mimarî örnek­
leri arasında yer almaz?
A)
Yalnız I
D)
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Dönemin diğer mimari eserleri ise şunlardır:
4
E R K E N D Ö N E M O S M A N L I M İM A R I E S E R L E R İ
A) Rumeli Hisarı
B) Kale-i Sultaniye
C) Hacı Bayram Camii
i
D İN I M İM A R I
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hacı Özbek Camii (İznik) (ilk yapı)
Yeşil Camii (İznik)
Süleyman Paşa Medresesi (İznik)
Kırgızlar Türbesi (İznik)
Orhan Bey Camii (Bursa)
Hüdâvendigâr Camii (Bursa)
Yeşil Camii (Bursa)
Ulu Camii (Bursa)
Yeşil Türbe (Bursa)
Yeşil Medrese (Bursa)
Murâdiye Medresesi (Bursa)
Hacı Bayram Camii (Ankara)
Sahn-ı Seman Medresesi (İst.)
Fatih Külliyesi (İstanbul)
Üç Şerefeli Camii (Edirne)
II. Bayezid Külliyesi (Edirne)
1
x
^
S İV İL M İM A R Î
D) Sahn-ı Seman Medresesi
A S K E R Î M İM A R Î
Edirne Sarayı (Edirne)
Uzunköprü (Edirne)
Irgandi Köprüsü (Bursa)
Bursa Çarşısı (Bursa)
İpek Han (Bursa)
Geyve Han (Bursa)
Çinili Köşk (İstanbul)
Topkapı Sarayı (İst.)
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Dönemi’ne ait mimarî eserlerden biri değildir?
E) Karatay Medresesi
Kale-i Sultâniye
Kilitbahir Kalesi
Bozcaada Kalesi
Çimenlik Kalesi
Anadolu Hisarı
Rumeli Hisarı
5.
Erken dönem Osmanlı mimarîsine ait,
I.
II. Bayezid Külliyesi
II. Anadolu Hisarı
III. Hüdâvendigâr Camii
IV. Murâdiye Medresesi
V. Yeşil Türbe
yapılarından hangisi dinî amaçlı mimarî
eserlerden biri değildir?
A)
J K
I
1-A
B) II
2-D
C) III
3-C
D) IV
4-E
E) V
5-B
~ 109 ~
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
KPSS / Tarihin Pusulası
B) Klâsik Dönem
%
Klâsik dönem Osmanlı mimarîsi, mimarîde doruk noktasına ulaşıldığı dönemdir.
%
Klâsik dönem Osmanlı mimarîsinde;
1
Klâsik Dönem (XVI. yüzyıl) Osmanlı mi­
marîsinin ustası olan Mimar Sinan’ın ilk
eseri aşağıdakilerden hangisidir?
★
İnşa edilen ilk yapı Mimar Hayrettin'in yaptığı Bayezid Camii'dir.
★
Önemli mimarlar arasında M im ar Sinan , Mimar Hayrettin, Mimar Davut Ağa,
B) Selimiye Camii
Mimar Mustafa Ağa, Sedefkâr M ehm et Ağa , Mimar Hasan Ağa gösterilebilir.
C) Süleymaniye Camii
★
A) Nûr-u Osmâniye Camii
D) Sultan Ahmet Camii
Dönemin en ünlü mimarı (XVI. yüzyılın mimar ustası) M im ar Sinan 'dır. Kanuni
E) Haseki Camii ve Külliyesi
Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde M im arbaşı olarak görev
yapmıştır.
★
400'e yakın esere imza atan Mimar Sinan'ın bilinmesi gereken başlıca eserleri
şunlardır:
2.
M İM A R S İN A N 'IN Ö N E M L İ E S E R L E R İ
İlk eseri
Haseki Hürrem Sultan Camii ve Külliyesi
Çıraklık Eseri
Şehzâde Camii
İstanbul
Kalfalık Eseri
Süleym aniye Camii
İstanbul
Ustalık Eseri
Selim iye Camii
Edirne
Mimar Sinan’ın,
I. Şehzâde Camii,
II. Selimiye Camii,
III. Süleymaniye Camii
İstanbul
eserlerinin “çıraklık”, “kalfalık”, “ustalık” dö­
nemi olarak sıralanışı aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilm iştir?
I
© Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi, 2011 yılında UNESCO tarafından "Dünya Miras
Listesi"ne alınmıştır.
© 1609-1616 yılları arasında Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa tarafından inşa edilen ve
II
III
A)
Çıraklık
Kalfalık
Ustal ık
B)
Kalfalık
Ustalık
Çıraklık
C)
Ustalık
Kalfalık
Çıraklık
D)
Çıraklık
Kalfalık
E)
Kalfalık
Ustalık
Çıraklık
Ustalık
Avrupalıların "Mavi Camii (Blue Mosque)" olarak adlandırdığı, ayrıca Türkiye'nin
"altı minareli ilk camisi" olan ünlü eser ise Sultan Ahmet Camii'dir.
%
3.
Dönemin diğer mimari eserleri ise şunlardır:
K L Â S İK D Ö N E M O S M A N L I M İM A R I E S E R L E R İ
ı
i
D İN I M İM A R I
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bayezid Camii (İstanbul)
Haseki Camii (İstanbul)
Şehzâde Camii (İstanbul)
Süleymaniye Camii (İstanbul)
Selimiye Camii (Edirne)
Rüstem Paşa Camii (İstanbul)
Mihrimah Sultan Camii (İstanbul)
Sultan Ahmet Camii (İstanbul)
Rüstem Paşa Medresesi (İstanbul)
Süleymâniye Medresesi (İstanbul)
Selimiye Medresesi (Edirne)
Hürrem Sultan Türbesi (İstanbul)
II. Selim Türbesi (İstanbul)
Eyüp Sultan Türbesi (İstanbul)
Şehzâde Mehmet Türbesi (İstanbul)
Yeni Camii ve Külliyesi (İstanbul)
Köprülü Mehmet Paşa Külliyesi
Kara Mustafa Paşa Külliyesi
A) Süleymaniye Camii
B) Sultan Ahmet Camii
S İV İL M İM A R I
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Mostar Köprüsü (Bosna)
Osiyek Köprüsü (Hırvatistan)
Drina Köprüsü (Bosna)
Rüstem Paşa Kervansarayı (İstanbul)
Kara Mustafa Paşa Kervansarayı
Sokullu Mehmet Paşa Kervansarayı
Revan Köşkü (İstanbul)
Bağdat Köşkü (İstanbul)
Hünkâr Kasrı (İstanbul)
Mısır Çarşısı (İstanbul)
Kanuni Sultan Süleyman Çeşmesi (İst.)
Şemsi Paşa Kütüphanesi (İstanbul)
Seddü'l-bahir Kalesi (Askerî)
1609-1616 yılları arasında Sedefkâr Meh­
met Ağa tarafından inşa edilen ve Avru­
palıların “ Mavi Camii (Blue Mosque)” ola­
rak adlandırdığı, ayrıca Türkiye’nin altı
minareli ilk camisi olan ünlü mimarî eser
aşağıdakilerden hangisidir?
C) Mihrimah Sultan Camii
D) Nûr-u Osmâniye Camii
E) Selimiye Camii ve Külliyesi
4.
I.
II.
Mostar Köprüsü,
Rüstem Paşa Kervansarayı,
Hünkâr Kasrı
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Dönemi’ne ait sivil mimarî eserlerdendir?
A) Yalnız I
1-E
~ 110 ~
B) Yalnız II
D) II ve III
2-D
C) I ve II
E) I, II ve III
3-B
4-E
KPSS / Tarihin Pusulası
"Osmanlı Devleti'nde Kültür ve Medeniyet"
C) Geç Dönem
Bu sayfadan nasıl soru j
% Geç dönem Osmanlı mimarîsinde Batı (Avrupa) etkisinin görüldüğü dönemdir.
1
% İlk ciddi değişim Lâle Devri ile başlamış, Batı etkisinde sivil mimarî örnekleri oluştu­
rulmuştur. Bunlar içerisinde III. Ahm et Çeşmesi sivil mimarînin en güzel örneğidir.
Osmanlı Devleti’nde, “ Barok ve Rokoko”
tarzı Avrupa mimarîsi örnek alınarak in­
şa edilen ilk mimarî eser aşağıdakilerden
hangisidir?
A) III. Ahmet Çeşmesi
% XVIII. yüzyılın sonlarına doğu Barok ve Rokoko tarzı üslûplar yaygınlaşmıştır. Barok
ve Rokoko tarzı Avrupa mimarîsinin ilk örneği Nûr-u Osmâniye Camii'dir.
B) Nûr-u Osmâniye Camii
C) Süleymaniye Medresesi
D) Sultan Ahmet Camii
% XIX. yüzyılda Batı'ya özgü olan Am pir üslûp, sonraki süreçte farklı tarzların karıştı­
rılmasıyla oluşturulan Eklektik (Seçmeci) üslûp etkili olmuştur.
E) Sadâbad Kasrı
% XX. yüzyıl başlarından itibaren ise seçmeciliğin yerini "M illî Tarz" almıştır. Türk mi­
marîsinde bu döneme Neoklâsik Dönem (1900-1930) adı verilm iştir.
GEÇ DÖNEM OSMANLI MİMARI ESERLERİ
2.
f$
n
J
ı
L Â L E D E V R İ (1 7 1 8 - 1 7 3 0 )
■Sadâbad Kasrı (İstanbul)
■Nevşehirli İbrahim Paşa Külliyesi (İstanbul)
■III. Ahmet Çeşmesi (İstanbul)
III. Yıldız Sarayı
IV. Sahn-ı Seman Medresesi
s ________________________________________________
$
V. Çırağan Sarayı
yapılarından hangisinde Avrupa etkisin­
den söz edilemez?
B A R O K V E R O K O K O Ü S L Û B U (1 7 3 0 - 1 8 0 8 )
■Nûr-u Osmâniye Camii (İstanbul) (Avrupa mimarîsinin ilk örneğidir.)
■Lâleli Camii (İstanbul)
■Eyüp Sultan Camii (İstanbul)
■Selimiye Kışlası (İstanbul)
■Levent Kışlası (İstanbul)
■İshak Paşa Sarayı (Ağrı-Doğubayazıt) (1784)
A)
3.
$
Osmanlı Dönemi’ne ait,
I. Lâleli Camii
II. Aynalıkavak Kasrı
A M P İR Ü S L Û P (1 8 0 8 - 1 8 6 0 )
Ortaköy Camii (İstanbul)
Nusretiye Camii (İstanbul)
Dolmabahçe Camii (İstanbul)
Dolmabahçe Sarayı (İstanbul)
Yıldız Sarayı (İstanbul)
Alay Köşkü (İstanbul)
I
B) II
C) III
D) IV
E) V
Osmanlı mimarîsi 1808-1860 arası dönem­
de Avrupa’ya özgü “Ampir Üslûp” adı veri­
len bir akımın etkisi altına girmiştir.
Osmanlı dönemine ait aşağıdaki mimarî
eserlerden hangisinde “Ampir Üslûp” kul­
lanıldığı savunulabilir?
A) Dolmabahçe Sarayı
B) Süleymaniye Camii
C) Fatih Külliyesi
D) Nûr-u Osmâniye Camii
$
E) II. Bayezid Külliyesi
E K L E K T İK (S E Ç M E C İ) D Ö N E M (1 8 6 0 - 1 9 0 0 )
■Vâlide Camii (İstanbul)
■ Hamidiye Camii (İstanbul)
■Çırağan Sarayı (İstanbul) (Mimarı Sarkis Balyan'dır.)
■ Beylerbeyi Sarayı (İstanbul) (Mimarı Sarkis Balyan'dır.)
■Aynalıkavak Kasrı (İstanbul) (Mimarı Sarkis Balyan'dır.)
4.
I$
ı
\
1
ı
N E O K L Â S İK D Ö N E M (1 9 0 0 - 1 9 3 0 )
■Bebek Camii (İstanbul)
■Bostancı Camii (İstanbul)
■Haydarpaşa İskelesi (İstanbul)
■Alman Çeşmesi (İstanbul) (Alman İmparatoru II. Wilhelm'in hediyesidir.)
1685 yılında Çolak Abdi Paşa tarafından
“ Barok ve Rokoko” tarzı Avrupa mimarîsi
örnek alınarak inşasına başlanan, 1784
yılında tamamlanıp hizmete açılan AğrıDoğubayazıt’taki Osmanlı Dönemi’ne ait
mimarî eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hamidiye Kasrı
/
>
O DİKKAT!...
Değerli adaylar, Osmanlı mimarî eserleriyle ilgili sorularda özellikle "mimarî e
rin adına", "mimarî eserin bulunduğu şehre" ve "mimarî eserlerde Avrupa etkisi­
nin olup olmadığına" dikkat etmeniz gerekmektedir. Eğer bir mimarî eser İznik, Bur­
sa, Edirne ya da İstanbul'da ise büyük olasılıkla Osmanlı dönemi eseridir.
B) Alay Köşkü
C) İshak Paşa Sarayı
D) Osiyek Köprüsü
E)
1-B
2-D
3-A
4-C
~ 111 ~
www. Cep SitesLNet
V. BOLUM
XVII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
(DURAKLAMA DÖNEMİ)
Bu bölümden ortalama “1" soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(-)
(-)
(1)
(-)
(-)
(-)
(1)
(-)
(1)
(-)
(-)
(-)
(-)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİS A N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(1)
(-)
(2)
(2)
(2)
(1)
(-)
(-)
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, ÖSYM'nin KPSS Lisans ve Ön Lisans adayları için bu bölüm ile ilgili soru sor­
ma ihtimali de düşüktür. Nitekim soru analizlerinde de görüleceği üzere bugüne kadar sadece
“3" soru sorulmuştur. Öte yandan Duraklama Dönemi KPSS Ortaöğretim adayları için son de­
rece önemlidir. Öyle ki adaylara son iki sınavda toplam “4" soru yöneltilmiştir.
Bu bölüme ilişkin sorular içerik olarak ıslahat çalışmaları ve duraklamanın nedenleri-sonuçları ile ilgilidir. Genellikle siyasî gelişmelerle ilgili soru sorulmamaktadır. Özellikle konular ele
alınırken padişah ve devlet adamlarının hangi alanlarda ne gibi ıslahatlar yaptıklarına dikkat
edilmesi gerekmektedir.
Ü
O
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Duraklama Dönemi)"
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
• DURAKLAMA DÖNEMİ [XVII. YÜZYIL] (1579-1699)
$
D uraklam a Dönem i Padişahları
1.
Osmanlı Devleti’nde en fazla taht deği­
şikliği hangi yüzyılda yaşanm ıştır?
★
III. Murat
A) XV.
(1574-1595)
★
III. Mehmet
(1595-1603)
★
I. Ahmet
(1603-1617)
★
I. Mustafa
(1617-1618)
★
II. Osman (Genç)
(1618-1622)
★
I. Mustafa (2. kez)
(1622-1623)
★
IV. Murat
(1623-1640)
★
İbrahim
(1640-1648)
★
IV. Mehmet (Avcı)
(1648-1687)
★
II. Süleyman
(1687-1691)
★
II. Ahmet
(1691-1695)
★
II. Mustafa
(1695-1703)
B) XVI.
C) XVII.
D) XVIII.
E) XIX.
2.
I. III. Mehmet,
II. III. Selim,
III. II. Osman(Genç)
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Dev­
leti’nde “ Duraklama Dönemi” padişahları
arasında yer almaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
% Osmanlı tarihinde 1579'da Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümünden 1699 Karlofça Ba­
rış Antlaşması'na kadar geçen döneme "Duraklam a Dönemi" adı verilm iştir.
% Bu dönemde savaşların uzun sürmesi, yönetimdeki aksaklıklar, askerî ve ekonomik
yapıdaki bozulmalar ve bunların sonucunda ortaya çıkan isyanlara bağlı olarak dev­
let kurumları zamanla işlerliğini yitirm eye başlamıştır.
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devle­
ti’nde duraklama dönemi padişahları ara­
sında gösterilemez?
3.
I. DURAKLAMANIN NEDENLERİ
A) IV. Murat
B) I. Ahmet
D) II. Mahmut
A.
C) II. Osman
E) IV. Mehmet
İÇ N E D E N L E R
/ ------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
O Değerli adaylar, Osmanlı Devleti'nin kendi uygulamalarında ortaya çıkan sorunlar
"iç neden" olarak algılanmalıdır. Yani herhangi bir neden, doğrudan devletin kendi
yapısından kaynaklanıyorsa bu bir "iç neden"dir.
\
)
4.
1.
Osmanlı Devleti’nde 1579 yılında Sokullu
Mehmet Paşa’nın ölümünden 1699 yılın­
da imzalanan Karlofça Barış Antlaşm ası­
na kadar geçen dönem aşağıdakilerden
hangisidir?
M e r k e z î Y ö n e t im in B o z u lm a s ı
% Şehzâdelerin sancağa çıkma uygulamasına son verilerek Kafes Usulü'ne geçilmesi,
böylece yönetime deneyimsiz ve yeteneksiz padişahların gelmesi
A) Duraklama
% Padişahların tecrübesiz olması nedeniyle, devlet adamlarının ve özellikle de saray
kadınlarının yönetimde etkili olması
B) Gerileme
D) Yükselme
C) Kuruluş
E) Dağılma
% Çocuk yaştaki padişahların yönetime gelmesi
% Sık sık taht değişikliklerinin yaşanması
O
Osmanlı Devleti'nde en fazla taht değişikliğinin yaşandığı yüzyıl XVII. yüzyıldır.
% Rüşvet ve iltimas (adam kayırma) ile yönetime yeteneksiz kişilerin getirilmesi
5.
2.
XVII. yüzyıldan itibaren sancak sistemine
son verilmesiyle birlikte uygulamaya ko­
nulan yeni sistem aşağıdakilerden han­
gisidir?
O rd u v e D o n a n m a n ın B o z u lm a s ı
% Devşirme sisteminin ve buna bağlı olarak Yeniçeri Ocağı'nın bozulması
A) Gedik
% Yeniçeri Ocağı için geçerli olan "Ocak, devlet içindir." anlayışı yerine "Devlet, ocak
içindir." anlayışının benimsenmesi
% Tımar sisteminin bozulması ve buna bağlı olarak güvenlik ve üretim faaliyetlerinde
sorunların ortaya çıkması
B) Kafes
D) İltizam
|
1-C
2-B
C) Tımar
E) Lonca
3-D
4-A
5-B
|
~ 115 ~
"XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Duraklama Dönemi)
KPSS / Tarihin Pusulası
3 . E k o n o m i v e M a liy e n in B o z u lm a s ı
^ Tımar sisteminin bozulmasına bağlı olarak tarım gelirlerinin azalması
^
Savaşların sonuçsuz kalması nedeniyle ganimetlerin ve vergilerin azalması
^
Sık sık yaşanan padişah değişikliklerinin hazineye yük olması (Cülûs Bahşişi )
^
Lüks ve israf sonucunda saray masraflarının artması
1.
Osmanlı Devleti’nin duraklama dönemi­
ne girmesinde etkili olan,
I. doğal sınırlara ulaşması,
II. eğitimde yozlaşmanın yaşanması,
III. ordu ve donanmanın bozulması
4 . S o s y a l Y a p ın ın B o z u lm a s ı
gelişmelerinden hangilerinin iç nedenler
arasında olduğu savunulabilir?
^
Tımar sisteminin bozulmasıyla güvenlik sorunlarının artması ve isyanların çıkması
A) Yalnız I
^
Üretim ve güvenlik sorunu nedeniyle şehirlere göçlerin artması
^
Halkın devlete olan güveninin azalması
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
5 . E ğ itim S is te m in in B o z u lm a s ı
^
Osmanlı Devleti'nin bilim alanında Avrupa'ya ayak uyduramaması ve geri kalması
^
M edreselerde fen derslerinin (fizik, kimya, vb.) okutulm aması
^
İlmiye (Ulema) sınıfının bozulması
X
2.
I. ekonomi,
II. ordu,
III. eğ itim
\
O
Müderrisliğin babadan oğula geçmesi, Beşik Ulemâlığı sistemini ortaya çıkarmış ve
bu da eğitimde bilgisiz kişilerin görev almasına yol açmıştır. (Eğitimde yozlaşma)
■
-
XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde “ Beşik
Ulemâlığı” sisteminin ortaya çıkmasının,
alanlarından hangilerini olumsuz etkile­
diği savunulabilir?
>
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
B.
C) Yalnız III
E) I, II ve III
D IŞ N E D E N L E R
/ ------------------------------------------------------------------------------------------------------\
O
Osmanlı Devleti'nin kendi uygulamaları dışında ortaya çıkan ve özellikle Avrupa'daki
birtakım gelişmelerin sebep olduğu sorunlar "dış neden" olarak algılanmalıdır. Yani
herhangi bir neden, devletin kendi yapısından kaynaklanmıyorsa bu "dış neden"dir.
3.
\ _________________________________________________________________________________________________ J
Osmanlı Devleti'nin “Duraklama” nedenleri
iç ve dış olmak üzere iki gruba ayrılır.
Buna göre,
I.
1. D e v le tin D o ğ a l S ın ır la r a U la ş m a s ı
^
Osmanlı Devleti'nin İran, Avusturya gibi devletlerle komşu olması
^
Çöl, okyanus, dağlar gibi doğal nedenlere bağlı olarak ilerlemenin durması
gelişmelerinden hangilerinin dış neden­
ler arasında olduğu savunulabilir?
A)
Yalnız I
D)
2 . C o ğ ra fî K e ş ifle r S o n r a s ı T ic a r e t Y o la r ın ın D e ğ iş m e s i
^
Coğrafî Keşiflerin gerçekleşmesi,
II. devşirme sisteminin bozulması,
III. maliyenin bozulması
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Coğrafî Keşifler sonucu Avrupa devletlerinin yeni ticaret yolları bulması ve Osmanlı
Devleti'nin denetiminde olan ticaret yollarının önemini kaybetmesi
3 . R e fo rm v e R ö n e s a n s H a r e k e tle r i
4.
^
Alm anya 'da ortaya çıkan Reform hareketleri özgür düşünceye ortam hazırlarken,
İtalya 'da ortaya çıkan Rönesans hareketleri de Avrupa'yı bilim ve teknik alanında
geliştirmiştir.
^
Osmanlı Devleti ise bu gelişmelere ayak uyduramamış ve Avrupa'nın gerisinde
kalmıştır.
4 . O s m a n lı D e v le t i'n e K a rş ı A v r u p a 'n ın K u ts a l İt t if a k O lu ş tu rm a s ı
^
Aşağıdakilerden hangisi Duraklama Dönemi’nin özelliklerinden biri değildir?
A) Gelir kaynaklarının azalması
B) İç isyanların çıkması
C) Doğuda ve batıda en geniş sınırlara
ulaşılması
D) Yükselme dönemine göre daha çok
fetih yapılması
E) Yeniçerilerin yönetimde etkili olması
Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti'ne karşı birleşmesi ve kurdukları ittifaklarla
Osmanlı'nın ilerleyişini durdurmaları
~ 116 ~
1-E
2-C
3-A
4-D
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Duraklama Dönemi)"
Bu sayfadan nasıl sonı gelir?
II. DURAKLAMA DÖNEMİ İSYANLARI
1.
A . İ S T A N B U L ( M E R K E Z ) İS Y A N L A R I
^
XVII. yüzyılda İstanbul'da Yeniçerilerin çıkardığı isyanlardır.
^
Temel sebebi merkezî otorite boşluğuna bağlı ekonom ik sıkıntılardır.
^
isyanlar rejime değil, kişiye yönelik ortaya çıkmıştır.
^
Bu isyanların en önemlisi II. (Genç) Osman 'a karşı çıkan isyandır. Yeniçeri Ocağı'nı
Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyılda iç
isyanların çıkmasında,
I. yönetim,
II. maliye,
III. ordu
alanlarından hangilerindeki bozulmaların
etkili olduğu savunulabilir?
kaldırmayı düşünen Genç Osman, bu düşüncesi nedeniyle yeniçeriler tarafından
A) Yalnız I
öldürülmüştür. (Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmaya yönelik ilk adımı atan padişahtır.)
D) II ve III
IV. (Avcı) M ehm et döneminde de ayaklanan Yeniçeriler, sıkıntıların sorumlusu ol­
^
B) Yalnız II
C) I ve II
E) I, II ve III
duğunu düşündükleri 36 devlet adamının idamını istemişlerdir. Öldürülen devlet
adamları çınar ağaçlarına asıldığı için Osmanlı tarihinde bu olaya Çınar Olayı ya da
Vaka-i Vakvâkiye denilmiştir.
^
Ayaklanmalar Yeniçerilere birtakım tavizler verilerek sonuçlandırılmıştır.
^
Bu isyanlar sonucu;
★
Merkezî otorite zayıflamıştır.
★
Yönetimde Yeniçerilerin etkisi artmıştır.
★
Halkın devlete olan güveni azalmıştır.
★
Toplum düzeni bozulmuştur.
2.
A) I. Ahmet
B) IV. Murat C) II. Osman
D) II. Mahmut
E) III. Mehmet
3.
B . C E L Â L İ ( A N A D O L U ) İS Y A N L A R I
XVII. yüzyılda Anadolu'da çıkan isyanlara Celâli İsyanları adı verilmiştir. Bu isim,
^
Yavuz döneminde Yozgat'ta çıkan Bozoklu Celâl Ayaklanm ası 'ndan gelmektedir.
^
Osmanlı Devleti’nde Yeniçeri Ocağı’nı
kaldırmaya yönelik jjk adımı atan padi­
şah aşağıdakilerden hangisidir?
XVII. yüzyılda önemli bir Yeniçeri isyanı
olan ve 36 devlet adamının idamıyla so ­
nuçlanan “Vak’a-yi Vakvâkiye” (Çınar
Olayı), aşağıdaki padişahlardan hangisi
döneminde yaşanm ıştır?
A) IV. Mehmet B) II. Osman C) I. Ahmet
D) I. Mustafa
E) IV. Murat
isyanların temel sebebi, tımar sisteminin bozulmasına ve merkezî otoritenin bozul­
masına bağlı olarak ortaya çıkan ekonom ik sıkıntılardır.
^
XVI. yüzyılın sonlarından itibaren ortaya çıkan Celâli isyanları arasında en önemli
olanları Karayazıcı, Tavil Ahm et , Canbolatoğlu , Kalenderoğlu , Katırcıoğlu , Gürcü
Nebî ve Deli Hasan isyanlarıdır.
^
Anadolu'da çıkan bu isyanlar sonucu;
★
Merkezî otorite zayıflamıştır.
★
Eyâlet yönetimi bozulmuştur.
★
Halkın can güvenliği kalmamıştır.
★
Devlete olan güven azalmıştır.
/
I.
II.
III.
IV.
Yukarıdaki isyan hareketlerinden hangi­
leri XVII. yüzyılda ortaya çıkmamıştır?
\
O
A)
Celâli İsyanları sonucunda üretim ve güvenlik azalmış, canlarını kurtarmak isteyen
köylüler yerleşim yerlerini terk ederek dağlara sığınmıştır. XVII. yüzyılda yaşanan bu
göç olayı Osmanlı tarihinde Büyük Kaçgun adı ile anılmaktadır.
\
Karayazıcı
Canbolatoğlu
Gürcü Nebî
Bozoklu Celâl
I ve II
D)
B) Yalnız IV
II ve III
C) I ve IV
E) III ve IV
/
C. E Y Â L E T İS Y A N L A R I
^
5.
XVII. yüzyılda merkezî otoritenin zayıflamasıyla birlikte merkezden uzak eyâletler­
de de (Eflâk, Boğdan, Bağdat, Kırım, Yemen, Trablusgarp) ayaklanmalar çıkmıştır.
Bu ayaklanmaları bazı yerel yöneticilerin isyanları izlemiştir. Sivas Valisi Vardar Ali
^
Paşa ve Erzurum Valisi Abaza M ehm et Paşa bunlar arasında yer almaktadır.
XVII. yüzyılda ortaya çıkan isyanlarda
aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu
savunulamaz?
A) Maliyenin bozulması
B) Merkezî otoritenin zayıflaması
^
Bu isyanların temel sebebi ise eyâletlerde devlet denetimini azaltmaktır.
C) Tımar sisteminin bozulması
D) Milliyetçilik hareketlerinin başlaması
^
Eyâlet isyanları da merkezî otoriteyi zayıflatmıştır.
E) Toplumsal yapının bozulması
f ........................
O
>K
"t
XVII. yüzyılda çıkan isyanlarda Milliyetçilik akımının etkisinden söz edilemez.
^
1-E
2-C
3-A
4-B
5-D
~ 117 ~
"XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Duraklama Dönemi)
KPSS / Tarihin Pusulası
III. DURAKLAMA DÖNEMİ'NDE BAZI SİYASÎ GELİŞMELER
^
III. Murat döneminde 1577-1590 yılları arasında İran'la yapılan savaşlar sonucunda
1
Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyılda doğu­
da en geniş sınırlara ulaştığı antlaşma
aşağıdakilerden hangisidir?
imzalanan Ferhat Paşa (İstanbul) Antlaşm ası ile Osmanlı Devleti doğuda en geniş
sınırlarına ulaşmıştır.
^
1596'da III. M ehmet döneminde Avusturya ile yapılan Haçova Savaşı kazanılmıştır.
Haçova Savaşı Osmanlı Devleti'nin batıda kazandığı son meydan savaşı dır.
^
A) Zitvatoruk
B) Vasvar
C) Kasr-ı Şirin
D) Ferhat Paşa
E) Bucaş
I. Ahmet döneminde 1606'da Avusturya ile Zitvatoruk Antlaşm ası imzalanmıştır.
Bu antlaşma ile Avusturya arşidükü (prensi) Osmanlı padişahı ile denk sayılmış ve
Osmanlı Devleti'nin Avusturya üzerindeki üstünlüğü son bulmuştur.
^
Yine I. Ahmet döneminde İran'la imzalanan 1611 Nasuh Paşa Antlaşm ası ile Fer­
hat Paşa Antlaşması ile kaybedilen yerler geri alınmıştır. Ancak 1617-1618 yılların­
da yapılan savaş sonunda imzalanan Serav Antlaşm ası ile sınırlar Nasuh Paşa Ant-
2. Osmanlı Devleti’nin Rusya ile imzaladığı
ilk resmî antlaşma aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) Kasr-ı Şirin
laşması'ndaki eski şekline geri dönmüştür.
^
C) Bucaş
II. (Genç) Osman döneminde düzenlenen Lehistan (Hotin) Seferi ise başarıyla so­
nuçlanmış ve 1621'de Hotin Antlaşm ası imzalanmıştır.
^
B) Bahçesaray
D) Serav
E) Ferhat Paşa
1664'te Osmanlı-Avusturya arasında imzalanan Vasvar Antlaşm ası ile Osmanlı son
kez Avusturya'dan savaş tazminatı almıştır.
^
IV. Murat döneminde düzenlenen Revan ve Bağdat seferleri sonucunda 1639'da
Osmanlı Devleti ile İran arasında Kasr-ı Şirin Antlaşm ası imzalanmıştır.
I. Nasuh Paşa,
II. Kasr-ı Şirin,
III. Bucaş
O 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması ile günümüz Türkiye-İran sınırının temelleri atılmıştır.
^
^
IV. Mehmet döneminde ise Lehistan ile yapılan mücadeleler sonucunda 1672'de
Bucaş Antlaşm ası imzalanmıştır. Bucaş Antlaşması ile Osmanlı Devleti batıda en
geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Yukarıdakilerden hangileri, Osmanlı Dev­
leti’nin İran’la yaptığı antlaşmalar arasın­
da yer alır?
1676-1681 yılları arasında gerçekleşen Osmanlı-Rus savaşları sonucunda Osmanlı
A) Yalnız I
Devleti ile Rusya arasında 1681'de Bahçesaray (Çehrin) Antlaşm ası imzalanmıştır.
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
O Bahçesaray Antlaşması Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan ilk resmî antlaşmadır.
^
Yine IV. M ehmet döneminde, Sadrazam M erzifonlu Kara M ustafa Paşa tarafından
1683'te Viyana kuşatılmış, ancak bu kuşatma bozgunla sonuçlanmıştır. Bu bozgun
4.
Osmanlı Devleti, aşağıdaki antlaşmalar­
dan hangisiyle ilk kez büyük çapta top­
rak kaybı yaşam ıştır?
Osmanlı Devleti'ni Balkanlar'dan atma düşüncesiyle Kutsal Haçlı İttifakı'nın ortaya
çıkmasına yol açmıştır.
A) Karlofça
^
Yaklaşık 16 yıl süren Osmanlı-Kutsal Haçlı İttifakı savaşları sonunda Osmanlı Devleti
C) Vasvar
barış istemek zorunda kalmıştır.
^
B) Kasr-ı Şirin
D) Çehrin
E) Zitvatoruk
Osmanlı Devleti 1699'da Avusturya-Lehistan-Venedik ile Karlofça A ntlaşm ası 'nı,
Rusya ile de 1700'de İstanbul Antlaşm ası 'nı imzalamıştır.
O Karlofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti ilk kez büyük çapta toprak kaybetmiştir.
IV. DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI
I.
II.
III.
IV.
Tiryaki Hasan Paşa
Tarhuncu Ahmet Paşa
Kuyucu Murat Paşa
Ahmet Cevdet Paşa
^
XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu güç duruma çare bulmak için
Yukarıdakilerden hangileri XVII. yüzyıl ıs­
lahatçılarından biri değildir?
ıslahatların yapılması gereği duyulmuştur. Islahatların amacı, devlete eski gücünü
kazandırm ak , yönetim , ordu ve m aliyeyi düzeltm ekti . Ancak ıslahatlar yüzeysel
A)
Yalnız I
D)
kalmış, sorunların sebeplerine inilememiş ve ıslahatlar kalıcı olmamıştır.
^
XVII. yüzyılın ıslahatçıları; III. M ehm et , I. Ahm et , II. Osman , IV. M urat , Tarhuncu
Ahm et Paşa , Kuyucu M urat Paşa , Tiryaki Hasan Paşa ve Köprülüler 'dir.
~ 118 ~
|
1-D
B) Yalnız IV
II ve IV
2-B
3-C
C) II ve III
E) III ve IV
4-A
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Duraklama Dönemi)"
Bu sayfadan nasıl som ı
A . X V I I . Y Ü Z Y I L IS L A H A T L A R IN IN G E N E L Ö Z E L L İK L E R İ
★
Baskı, şiddet ve korkuya dayalıdır.
★
Islahatlarda Avrupa örnek alınm am ıştır.
★
Sadece askerî ve ekonom ik alanlarda ıslahat yapılmıştır.
★
Eğitim, hukuk ve yönetim alanlarında ıslahat yapılm am ıştır.
B) Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır.
★
Köklü ıslahatlar yapılamamış, yüzeysel kalmıştır.
★
İsyanları önlemeye yönelik olduğu için aske rî niteliklidir.
C) Köklü ıslahatlar yapılamamış, yüzeysel
kalmıştır.
★
Islahatların amacı merkezî otoriteyi arttırm aktır.
1.
A) Islahatlar kişilere bağlı kalmış, devlet
politikası haline gelememiştir.
D) Daha çok maliye, hukuk ve yönetim
alanlarında ıslahat yapılmıştır.
E ) Baskı, şiddet ve korkuya dayalıdır.
★ Topluma imlemediğinden kalıcı olamamıştır.
★
Islahatlar kişilere bağlı kalmış, devlet politikası haline gelememiştir.
2.
1 . III. M e h m e t D ö n e m i Is la h a t la r ı
^
Aşağıdakilerden hangisi XVII. yüzyıl ısla­
hatlarının özelliklerinden biri değildir?
Sancağa çıkan ve bu sistemde eğitim gören son padişahtır. Tahta çıktığı gece 19 er­
I. savaşlarda alınan yenilgilerin artması,
II. tımar sisteminin bozulması,
III. saray masraflarının artması
kek kardeşini (bazı tarihçilere göre 20 kız kardeşini de) boğdurtmuştur.
^
III. Mehmet, Kanunî'den sonra ordunun başında sefere çıkan ilk padişahtır.
^
Şehzâde eğitiminde önemli bir yere sahip olan Sancak Sistemi kaldırılmıştır.
XVII. yüzyılda ıslahatların ağırlıklı olarak
askerî ve malî alanda yoğunlaşması,
durumlarından hangilerinin sonuçları
arasında gösterilebilir?
A) Yalnız I
2 . I. A h m e t D ö n e m i I s l a h a t l a r ı
^
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve III
E ) I, II ve III
Sancak sisteminin kaldırılmasından sonra onun yerine Kafes Sistem i getirilmiştir.
O
^
Kafes Sistemi'yle şehzadelerin sarayda kapatıldığı bölüme şimşirlik adı verilmiştir. Bu
isim sarayın etrafındaki şimşir ağaçlarından gelmektedir.
Bir bakıma oda hapsi anlamına gelen Kafes Sistemi, yönetim tecrübesinden yoksun
3. Osmanlı Devleti’nde, şehzâdelerin san­
cağa çıkma usulüne son veren padişah
aşağıdakilerden hangisidir?
A) I. Ahmet
deneyimsiz kişilerin padişah olmasına yol açmıştır.
B) IV. Murat
D) III. Mehmet
^
I. Ahmet sancağa çıkmadan tahta geçen ilk padişahtır.
^
Bu dönemde verâset sisteminde değişikliğe gidilmiştir. Yapılan değişiklikle, tahta
C) III. Selim
E ) I. Mustafa
geçecek kişiler için "en büyük ve olgun olan" (Ekber ve Erşed) kuralı getirilmiştir.
Bu değişiklikteki amaç tah t kavgalarını önlem ektir.
4
3 . K u y u c u M u r a t P a ş a v e T i r y a k i H a s a n P a ş a 'n ın Ç a lış m a la r ı
^
Osmanlı Devleti’nde veraset sistemini
değiştirerek “ Ekber ve Erşed” sistemini
getiren padişah aşağıdakilerden hangi­
sidir?
A) II. Osman
I. Ahmet dönemi sadrazamlarından biri olan Kuyucu M urat Paşa ile Tiryaki Hasan
B) IV. Murat
D) III. Ahmet
C) I. Ahmet
E) I. Mustafa
Paşa, Celâli İsyanları'nı bastırmak ve merkezî otoriteyi güçlendirmek için baskı ve
şiddete başvurmuştur. Ancak tamamen askerî tedbirlere yönelik olduğu için uzun
sürmemiş, isyanlar yeniden başlamıştır.
gjj
O
>
"Kuyucu" lakabını öldürttüğü Celâli isyancılarını ve onların destekçilerini ölü ve diri
olarak derin kuyulara gömdürmesi nedeniyle almıştır. Çok soğukkanlı, gaddar ve
acımasız olduğu bilinen Kuyucu Murat Paşa'nın Anadolu’da öldürttüğü kişi sayısının
30.000 kişiyi geçtiği belirtilmektedir.
I. Koçi Bey,
II. Tiryaki Hasan Paşa,
III. Kuyucu Murat Paşa
Yukarıdaki devlet adamlarından hangile­
rinin merkezî otoriteyi güçlendirmek için
baskı ve şiddet unsurunu kullandığı
savunulam az?
4 . II. (G e n ç ) O s m a n D ö n e m i Is la h a t la r ı
A) Yalnız I
^
II. (Genç) Osman, şeyhü'l-islâmın "fetva verm ek" dışındaki tüm yetkilerini elinden
alarak ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmasını önlemeye çalışmıştır.
^
İlk kez saray dışından evlenerek saray kadınlarının etkinliğini azaltmıştır.
^
XVII. yüzyılda sosyal alanda ıslahat yapan ilk Osmanlı padişahıdır.
B) Yalnız II
D) I ve III
1-D
2-E
C) Yalnız III
E) II ve III
3-D
4-C
5-A
~ 119 ~
"XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Duraklama Dönemi)
^
KPSS / Tarihin Pusulası
Isoru <
Başkenti İstanbul'dan Anadolu'ya taşımayı düşünmüştür.
İlk kez Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmayı düşünmüş, ancak bu düşüncesi hayatına mâl
^
olmuştur. (Yedikule Zindanları 'nda boğularak öldürülmüştür.)
O
1.
I. Koçi Bey,
II. Kâtip Çelebi,
III. Evliyâ Çelebi
Osmanlı tarihinde Yeniçeri isyanı sonucunda öldürülen ilk padişah II. Osman'dır.
5.
IV . M u r a t D ö n e m i Is la h a t la r ı
^
Baskı ve şiddete dayanan kuvvetli bir disiplin sağlamıştır.
^
Yeniçeri Ocağı'nı yeniden düzenlemiştir.
^
İstanbul'da gece sokağa çıkma yasağı , içki ve tütün yasağı getirmiş, kahvehaneleri
Yukarıdakilerden hangileri XVII. yüzyılda
Osmanlı Devleti’ni içinde bulunduğu kö­
tü durumdan kurtarmak amacıyla çareler
aramış ve çeşitli raporlar hazırlamıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
kapattırmıştır.
Devlet sorunlarını ve bu sorunların çözüm yollarını tespit etmek için ilk kez devlet
^
adamlarına çeşitli raporlar hazırlatmıştır.
Bu raporlardan en önemlisi 1631'de hazırlanan ve IV. Murat'a sunulan Koçi Bey
Risâlesi'dir. Ancak sorunların çözümüne yönelik olan bu risâle,IV. Murat'ın ölümü
^
2
nedeniyle uygulanamamıştır.
O
Koçi Bey XVII. yüzyılda yazdığı risâleleri IV. Murat ve Sultan İbrahim'e sunmuştur.
A) Nedim
B) Nâbi
D) Bâki
IV. Murat döneminde risâle hazırlayan bir diğer önemli kişi Kâtip Çelebi 'dir. Tarih,
^
XVII. yüzyılda kasideleriyle ünlü olan ve
“Zarrî” mahlasıyla yazmış olduğu hiciv
şiirleri nedeniyle Sultan IV. Murat tarafın­
dan boğdurularak öldürülen ünlü şair
aşağıdakilerden hangisidir?
C) Fuzulî
E) Nef'i
coğrafya, tıp, astronomi gibi pek çok alanda kendisini geliştirmiş olan Kâtip Çelebi,
4 bölümden oluşan "Düsturü'l Amel li-Islahi'l Halel " adlı risâlesinde, Osmanlı Devleti'nin ömrünün uzaması için çeşitli önlemlere ve önerilere yer vermiştir.
Bu iki risâle yazarı dışında Lütfi Paşa , Gelibolulu M ustafa  li , V eysî ve Aziz Efendi
gibi pek çok risâle yazan önemli devlet adamı olmuştur.
Bu dönemde kasideleriyle ünlü şair Nef'i'dir. Zarrî (zararlı) mahlasıyla şiirler yazan
^
3.
I. IV. Murat,
II. II. Osman,
III. Sultan İbrahim
Nef'i, hiciv (eleştiri) şiirleri nedeniyle Sultan IV. Murat tarafından boğdurulmuştur.
6 . K e m a n k e ş K a r a M u s t a f a P a ş a 'n ın Ç a l ı ş m a l a r ı
^
IV. Murat'ın son dönemleriyle Sultan İbrahim döneminde sadrazamlık yapmıştır.
^
Maliyeyi düzenlemek için ayarı düşük paraları toplatmıştır.
^
Askerlerin isyanlarını önlemek için maaşlarını ödemiştir.
^
Vergi sisteminde çeşitli düzenlemeler yapmıştır.
^
Özellikle saray masraflarına yönelik aldığı tedbirler üzerine, hem Kösem Sultan'ın
Koçi Bey, XVII. yüzyılda Osmanlı devlet
yapısında ortaya çıkan aksaklıkları ve
bunların çözüm yollarını anlattığı ünlü risâlesini yukarıdaki padişahlardan hangi­
lerine takdim etmiştir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
entrikaları hem de çıkarları zedelenen bazı devlet adamlarının etkisiyle 1644'te
Sultan İbrahim'in emriyle idam edilmiştir.
7 . IV . M e h m e t D ö n e m i Is la h a t la r ı
^
IV. M ehmet 6-7 yaşlarındayken padişah olduğu için saraydaki ağalar ve özellikle de
vâlide sultanın etkisi altında kalmıştır.
✓
\
Osmanlı tarihinde 34 yıl "Vâlide Sultan" olarak en uzun süre vâlide sultan olma un­
vanı, IV. Mehmet'in annesi, Sultan İbrahim'in eşi Hatice Turhan Sultan'a aittir.
-__________________________________________________________________________________________________ /
O
^
IV. M ehmet ilerleyen dönemlerde iktidarının güçlendirmiş, Tarhuncu Ahm et Paşa
4.
Osmanlı tarihinde, IV. Mehmet’in annesi
olan ve 34 yıl “ Vâlide Sultan” olarak en
uzun süre bu unvanı kullanan Osmanlı
sultanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dil-û Âşûb Vâlide Sultan
B) Hatice Turhan Sultan
C) Ayşe Hafsa Vâlide Sultan
D) Şâh-i Hûban Sultan
E) Mâh-peyker Kösem Sultan
ve Köprülü M ehm et Paşa gibi önemli devlet adamlarına sadrazamlık görevi verip
otoritesini sağlamlaştırmak istemiştir. Bu yüzden IV. M ehmet dönemine damgası­
nı vuran asıl ıslahatçılar bahsettiğimiz bu kişilerdir.
~ 120 ~
1-C
2-E
3-D
4-B
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Duraklama Dönemi)"
Bu sayfadan nasıl som ı
8 . T a r h u n c u A h m e t P a ş a 'n ın Ç a l ı ş m a l a r ı
^ Tarhuncu Ahmet Paşa IV. Mehmet dönemi sadrazamlarındandır.
1.
^
Osmanlı Devleti'nde ilk denk bütçeyi hazırlamıştır.
^
Saray masraflarını kısmış, devletin gelir - gider dengesini sağlamaya çalışmıştır.
^
Bu çalışmalar bazı kişilerin çıkarlarına dokunmuştur. "Şehzâde Süleyman'ı padişah
yapmak istiyor" denilerek IV. Mehmet'e duyurulmuş ve bunun üzerine Tarhuncu
Ahmet Paşa idam edilmiştir.
Osmanlı Devleti’nde malt alanda birtakım
düzenlemeler yaparak jjk “ Denk Bütçe” yi
hazırlayan devlet adamı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Tarhuncu Ahmet Paşa
B) Tiryaki Hasan Paşa
C) Köprülü Mehmet Paşa
D) Amcazâde Hüseyin Paşa
E) Kemankeş Kara Mustafa Paşa
9 . K ö p r ü lü le r D ö n e m i
$
K ö p rü lü M e h m e t P a şa
^
IV. M ehmet dönemi sadrazamlarındandır.
^
Sadrazamlığı koşullu olarak kabul eden ilk devlet adamıdır.
^
Sadrazamlık kendisine devlet tarafından önerilmiş, bu görevi belirli şartlarla kabul
etmiştir. İleri sürdüğü başlıca koşullar şunlardır;
2.
I. Kuyucu Murat Paşa,
II. Köprülü Fâzıl Ahmet Paşa,
III. Köprülü Mehmet Paşa
★ Saray devlet işlerine karışmayacak
★
Devlet işleriyle ilgili sunacağı her türlü teklif kabul edilecek
★
Memurları istediği şekilde atayabilecek
★
Kendisi hakkında şikâyet olduğunda yargılama olmadan cezalandırılmayacak
S
Yukarıdaki devlet adamlarından hangileri
sadrazamlık görevini bazı şartlar öne sü ­
rerek kabul etmiştir?
A) Yalnız I
O
B) Yalnız II
D) I ve II
\
C) Yalnız III
E) II ve III
Köprülü Mehmet Paşa'nın bazı şartlar ileri sürerek sadrazamlığı kabul etmiş olması,
merkezî otoritenin zayıfladığını açıkça göstermektedir.
■
■
-■
^
Köprülü Mehmet Paşa öncelikle iç sorunlara yönelmiştir.
^
Yönetim konusunda ihmalleri olanları cezalandırmış, sipahilerin ayaklanmalarını
yeniçerilerin yardımıyla bastırmıştır.
^
M erkezî otorite bu dönemde yeniden güçlendirilmiştir.
^
Köprülü Mehmet Paşa "Köprülüler Dönemi" diye anılan dönemi başlatmıştır.
3.
Osmanlı Devleti'nde Köprülü Mehmet Paşa
sadrazamlık makamına getirilirken birtakım
şartlar öne sürmüştür.
Köprülü Mehmet Paşa’nın bazı şartlar
öne sürm esiyle;
I.
$
K ö p rü lü F â z ıl A h m e t P a şa
^
IV. M ehmet dönemi sadrazamlarındandır.
^
Orduyu düzenlemiş ve özellikle topçu sınıfına özel önem verm iştir.
^
Bütçe açığını gidermeye çalışmıştır.
istediklerini rahatça yapabileceği bir
ortam hazırlamak,
III. gayr-i müslimlere verilen ayrıcalıklara
son vermek
amaçlarından hangilerine ulaşmak iste­
diği savunulabilir?
A)
$
K ö p rü lü F â z ıl M u s ta fa P a şa
^
II. Süleyman dönemi sadrazamlarındandır.
^
Fâzıl Mustafa Paşa özellikle halka ağır gelen bazı vergileri kaldırmıştır.
^
Önemli görevlere dürüst ve yetenekli kişileri getirmiştir.
rejimi değiştirmek,
II.
Yalnız I
D)
4
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Aşağıdakilerden hangisi XVII. yüzyıl ısla­
hatçılarından biri değildir?
$
A m c a z â d e H ü s e y in P a şa
A) Amcazâde Hüseyin Paşa
^
II. Süleyman dönemi sadrazamlarındandır.
^
Yerli mallara önem verm iş, paranın değerini yükseltmeye çalışılmıştır.
B) Köprülü Fâzıl Ahmet Paşa
C) Kuyucu Murat Paşa
^
İstanbul'da "Baruthâne-i Âm ire" adı ile barut imalathanesi kurdurmuştur.
O
Köprülüler Dönemi duraklamanın içinde Yükselme Dönemi olarak kabul edilir.
D) Kemankeş Kara Mustafa Paşa
E) Koca Ragıp Paşa
1-A
2-C
3-B
4-E
121
www.CepSitesi.Net
VI. BOLUM
XVIII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
(GERİLEME DÖNEMİ)
Bu bölümden ortalama "1" soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİS A N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(1)
(1)
(-)
(1)
(-)
(2)
(1)
(-)
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, Osmanlı Devleti'nde XVIII. yüzyıl son derece önemli bir dönemdir. Islahatlarda
Avrupa etkisi ve Osmanlı Devleti'nde Batılılaşma hareketleri döneme damgasını vurmuştur.
ÖSYM'nin bu bölüm ile ilgili sorduğu sorulara baktığımızda ise, içerik olarak genellikle ıslahat
çalışmaları (özellikle Lâle Devri ve III. Selim {Nizâm-ı Cedit} Dönemi ıslahatları) konusu ile il­
gili olduğunu görüyoruz. Bu bölümde genelde siyasî gelişmelerle ilgili soru sorulmamaktadır.
Konular çalışılırken, özellikle padişahların ve devlet adamlarının hangi alanlarda ne tür ıslahat
yaptıklarına, Avrupalı uzmanların çalışmalarına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Ü
O
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi)"
• GERİLEME DÖNEMİ [XVIII. YÜZYIL] (1699-1792)
Bu sayfadan nasıl soru {
1.
$
G erilem e Dönem i P adişahları
★
III. Ahmet
(1703-1730)
★
I. Mahmut
(1730-1754)
★
III. Osman
(1754-1757)
★
IIII. Mustafa
(1757-1774)
★
I. Abdülhamit
(1774-1789)
★
III. Selim
(1789-1807)
A) Yükselme
B) Duraklama C) Gerileme
D) Dağılma
2.
E) Kuruluş
Bu dönemin başlarında 1699 Karlofça Antlaşması'ndan sonra kaybedilen toprakları
6 Temmuz 1770 tarihinde ilk kez bir Rus
donanmasının Akdeniz’e girerek Osman­
lı donanmasını yakm asıyla sonuçlanan
olay aşağıdaki yerlerden hangisinde ger­
çekleşm iştir?
geri alma politikası takip edilmiş, ancak 1718'de imzalanan Pasarofça Antlaşm ası
A) Navarin
% Osmanlı tarihinde 1699 Karlofça Antlaşm ası ile başlayıp 1792 Yaş Antlaşm ası 'na
kadar geçen döneme "Gerilem e Dönemi" adı verilmiştir.
%
Osmanlı Devleti’nde 1699 Karlofça Ant­
laşması ile başlayıp 1792 Yaş Antlaşmas ı’na kadar geçen dönem hangi isimle
adlandırılmıştır?
ile m evcut toprakları koruma siyaseti izlenmeye başlanmıştır.
B) Çeşme
D) İnebahtı
C) Sinop
E) Preveze
I. GERİLEME DÖNEMİ'NDE BAZI SİYASÎ GELİŞMELER
%
1711'de Osmanlı Devleti ile Rusya arasında meydana gelen Prut Savaşı sonrasında
Prut Antlaşm ası imzalanmış, bu antlaşma ile Osmanlı Devleti daha önce İstanbul
Antlaşm ası ile Rusya'ya verdiği yerleri geri almıştır.
%
1715-1718 yılları arasında Venedik ve onlara destek veren Avusturya ile savaşan
3.
A) Belgrat Antlaşması
B) Ahmet Paşa Antlaşması
Osmanlı Devleti, savaşları kaybetmiş ve barış istemek zorunda kalmıştır. 1718'de
C) Prut Antlaşması
imzalanan Pasarofça Antlaşm ası ile Osmanlı Devleti Batı'nın üstünlüğünü kabul
D) Ferhat Paşa Antlaşması
etmiştir. Ayrıca Osmanlı Devleti, bu dönemden itibaren Batılı devletlere karşı barış
E) Pasarofça Antlaşması
politikası uygulamaya başlamıştır.
%
Osmanlı Devleti’nin XVIII. yüzyılda imza­
ladığı son kazançlı antlaşma aşağıdaki­
lerden hangisidir?
1725-1732 yılları arasında Osmanlı Devleti ile İran arasında gerçekleşen savaşların
uzun sürmesi Patrona Halil İsyanı 'na ortam hazırlamış, bu gelişme sonucunda III.
Ahmet tahttan indirilerek yerine I. Mahmut çıkarılmıştır. İran ile imzalanan Ahm et
Paşa Antlaşm ası (1732) ile İran bazı topraklarını Osmanlı Devleti'ne bırakmıştır.
%
1736-1739 yılları arasında Avusturya ve Rusya ile savaşan Osmanlı Devleti, her iki
4
devlete karşı başarılı olmuştur. 1739'da imzalanan Belgrat Antlaşm ası 'nda Fransa
arabuluculuk yaptığı için kapitülasyonlar sürekli hâle getirilmiştir. (1740)
O 1739 Belgrat Antlaşması Osmanlı Devleti'nin XVIII. yüzyılda imzaladığı son kazançlı
antlaşmadır. Osmanlı Devleti'nin kaybettiği bir toprağı geri aldığı son antlaşma olan
Belgrat Antlaşması ile Karadeniz'in Osmanlı'ya ait olduğu son kez kabul edilmiştir.
A) Prut Antlaşması
B) Karlofça Barış Antlaşması
C) Belgrat Antlaşması
D) Ziştovi Antlaşması
E) Küçük Kaynarca Antlaşması
% 1768-1774 yılları arasında Rusya ile yapılan sava şta ilk kez bir Rus donanması Ak­
deniz'e girmiş ve Çeşme 'de Osmanlı donanmasını yakmıştır. (6 Temmuz 1770) Sa­
va ş sonunda 1774'te Rusya ile Küçük Kaynarca Antlaşm ası imzalanmıştır.
^
O
X
1774 Küçük Kaynarca Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin XVIII. yüzyılda imzaladığı
şartları en ağır antlaşmadır. Bu antlaşma ile;
• Karadeniz'deki Türk egemenliği sona ermiştir.
• Osmanlı Devleti ilk kez savaş tazminatı ödemiştir.
• Rusya'ya ilk kez kapitülasyon verilmiştir.
• Rusya Osmanlı uyruğundaki Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenmiştir. Böylece
Rusya ilk kez Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışma fırsatını yakalamıştır.
• Kırım bağımsız olmuş, ancak dinî bakımdan Osmanlı halifesine bağlı kalmıştır.
Böylece ilk defa halkı Müslüman ve Türk olan bir bölge kaybedilmiştir.
Rusya, Osmanlı Devleti’nin XVIII. yüzyıl­
da imzaladığı aşağıdaki antlaşmalardan
hangisi ile, Osmanlı uyruğundaki Orto­
doksların koruyuculuğunu üstlenmiş ve
ilk kez Osmanlı Devleti’nin iç işlerine ka­
rışma fırsatını yakalam ıştır?
5
1739 Belgrat Antlaşm ası’nda arabulucu­
luk yaptığı için Osmanlı Devleti’nin kapi­
tülasyonları sürekli hâle getirdiği devlet
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İngiltere
B) Fransa
C) Rusya
D) Avusturya
E) Venedik
1-C
2-B
3-A
4-E
5-B
~ 125 ~
"XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi)
^
1746 yılında "1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması" esas alınarak Osmanlı Devleti ile Iran
arasında imzalanan Kerden Antlaşm ası, tarihte "II. Kasr-ı Şirin" antlaşması olarak
adlandırılmaktadır. Bu antlaşma ile 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması'ndaki sınırlara geri
dönülmüş ve 1775'e kadar sürecek Osmanlı-Iran dostluğu başlamıştır.
^
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru <
1
1787-1792 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin Avusturya ve Rusya ile yaptığı sa­
vaşlar sonucunda, Avusturya ile imzalanan 1791 Ziştovi Antlaşm ası ile Avusturya
1789 Fransız İhtilâli'nin de etkisiyle aldığı yerleri Osmanlı'ya geri vermiştir.
^
A) El-Ariş Antlaşması
B) Ziştovi Antlaşması
Rusya ile imzalanan 1792 Yaş Antlaşm ası ile ise, Osmanlı Devleti Kırım 'ın Rusya'ya
ait olduğunu kabul etmiş ve Osmanlı Devleti "Dağılma Dönemi"ne girmiştir.
^
1798 yılında Akdeniz'i kontrol altına almak, Mısır'ın zenginliklerini ele geçirmek ve
yeni sömürgeler elde etmek isteyen Fransa Mısır'ı işgal etmiştir. Bu işgal karşısında
Akdeniz'deki çıkarları tehlikeye giren Ingiltere ve Rusya Osmanlı Devleti'nin yanın­
da yer almıştır. Bu direniş karşısında daha fazla dayanamayan Fransa barış istemek
zorunda kalmış ve Osmanlı Devleti ile 1801'de El-Ariş Antlaşm ası'nı imzalayarak
Mısır'dan geri çekilmiştir.
^
1746’da Osmanlı Devleti ile İran arasında
“ 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması” esas alına­
rak imzalanan ve tarihte “ II. Kasr-ı Şirin
Antlaşm ası” olarak adlandırılan antlaş­
ma aşağıdakilerden hangisidir?
C) Kerden Antlaşması
D) Ahmet Paşa Antlaşması
E) Ferhat Paşa Antlaşması
2.
I. Ziştovi,
II. Belgrat,
1802'de Fransa ile imzalanan Paris Antlaşm ası ile Mısır Osmanlı'ya bırakılmıştır.
Osmanlı Devleti ilk kez bu olayda "Denge Politikası" uygulamıştır.
III. Küçük Kaynarca
Yukarıdaki antlaşmalardan hangisinin
imzalanmasında 1789 Fransız İhtilâli'nin
başlaması etkili olmuştur?
II. GERİLEME DÖNEMİ [XVIII. YÜZYIL] ISLAHATLARI
^
Osmanlı Devleti XVIII. yüzyılda askerî, ekonomik, teknik, bilim ve kültür alanlarında
Avrupa'dan geri kaldığını fark etmiş ve bu doğrultuda Avrupa'yı örnek alan bir dizi
ıslahat hareketine girişmiştir.
^
Avrupa'nın pek çok alanda üstünlüğü ilk kez bu dönemde kabul edilmiştir.
A) Yalnız I
D)
3.
A.
X V I I I . Y Ü Z Y I L IS L A H A T L A R I N I N G E N E L Ö Z E L L İK L E R İ
★
Islahatlarda Avrupa örnek alınm ıştır.
★
Duraklama dönemi ıslahatlarına göre daha köklüdür.
★
Savaşlarda alınan yenilgiler nedeniyle daha çok askerî alanda ıslahat yapılmıştır.
★
Lâle Devri'nde ise bundan farklı olarak askerî alanda ıslahat yapılm am ıştır.
★
Islahatlar kişilere bağlı kalmış, bir devlet politikası haline gelememiştir.
★
Islahatlar yeniçerilerin ve ulemânın tepkisiyle karşılaşmıştır.
★
XVII. yüzyıl (Duraklama Dönemi) ıslahatlarına göre daha başarılı olmakla beraber
devletin çöküşü önlenememiştir.
★
Devlet adamları tarafından yapılmış, halkın desteği alınm am ıştır.
O
XVIII. yüzyılda yönetim ve hukuk alanlarında ıslahat yapılmamıştır.
B) Yalnız II
I ve II
E) II ve III
Osmanlı Devleti Kırım'ın Rusya'ya ait ol­
duğunu aşağıdaki antlaşmalardan hangi­
siyle kabul etmiştir?
A)
Belgrat
B) Yaş
C)
İstanbul
D) Pasarofça
E)
4
C) Yalnız III
Küçük Kaynarca
Aşağıdakilerden hangisi, XVIII. yüzyıl ıs ­
lahatlarının özelliklerinden biri değildir?
A) Daha çok askerî alanda yapılmıştır.
B) Bir devlet politikası haline gelememiştir.
C) Yeniçerilerin ve ulemânın tepkisiyle kar­
şılaşmıştır.
D) Yönetim ve hukuk alanında ıslahat ya­
pılmamıştır.
E) Avrupa örnek alınmamıştır.
B.
L Â L E D E V R İ ( I I I . A H M E T D Ö N E M İ ) IS L A H A T L A R I ( 1 7 1 8 - 1 7 3 0 )
^
Osmanlı tarihinde Avusturya ile imzalanan 1718 Pasarofça Antlaşm ası ile başlayıp
1730'da meydana gelen Patrona Halil İsyanı'na kadar süren döneme "Lâle Devri"
adı verilm ektedir.
^
Bu dönemin padişahı III. Ahm et, sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'dır.
5.
^
Lâle Devri'nde;
★
1727'de Sait Efendi ve İbrahim M üteferrika tarafından ilk Türk m atbaası açılmış­
tır. Matbaa Avrupa'dan alınan ilk teknik araçtır. Bu durum, Osmanlı'nın Avrupa'nın
teknik üstünlüğünü kabul ettiğini göstermektedir.
~ 126 ~
Osmanlı Devleti’nde 1718 Pasarofça Ant­
laşması ile başlayıp 1730 Patrona Halil
İsyanı’na kadar süren dönem hangi adla
anılmaktadır?
A) Fetret Devri
B) İstibdat Devri
C)
D) Lâle Devri
Meşrutiyet Devri
E)
1-C
Nizâm-ı Cedit Devri
2-A
3-B
4-E
5-D
"XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi)"
KPSS / Tarihin Pusulası
e ------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
O Sait Efendi'nin İstanbul'da açmayı düşündüğü matbaa için; "şer'an bir engelin
olmadığını ve kitap basmanın caiz olduğunu" içeren fetvayı veren ve Osmanlı'da ilk
matbaanın kurulmasını sağlayan Şeyhü'l-islâm Yenişehirli Abdullah Efendi'dir.
V_________________________________________________________________________________________________ /
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1
Lâle Devri’nde;
I.
yönetim,
II.
hukuk,
*
Matbaada basılan ilk eser Vâni M ehmet Efendi'nin yazdığı Vankulu Lûgatı'dır.
III. sanat
*
Matbaaya hattatlar (güzel yazı yazan kişiler), m üstensihler (eser çoğaltan kişiler)
ve ulemâ büyük tepki göstermiştir. Bunun üzerine dinî kitapların elde yazılmasına,
diğer eselerin ise matbaada basılmasına karar verilm iştir.
alanlarından hangileriyle ilgili bir ıslahat
yapılmamıştır?
*
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
İlk geçici elçilik Paris'te açılmıştır. İlk geçici elçi Yirm i Sekiz Çelebi M ehm et olup,
en önemli eseri Paris ziyaretini anlattığı Paris Sefaretnâm esi'dir.
C) Yalnız III
E) II ve III
✓---------------------------------------------------------------------------------------------------O Sefaretnâme: Osmanlı Devleti'nde sefirlerin (elçilerin) kaleme aldığı gezi notlarıdır.
2
Osmanlı Devleti, XVIII. yüzyılda Batı'nın üs­
tünlü ğünü kabul ederek, Batılı tarzda ısla­
hatlar yapmaya başlamıştır.
Buna göre,
O Avrupa'da elçiliklerin açılmasında temel amaç, Avrupa'daki gelişmeleri yakından
takip edebilmektir.
I.
ilk matbaanın kurulması,
II.
Avrupa'ya elçilerin gönderilmesi,
III. yerli malı kullanımının teşvik edilmesi
*
Yalova'da k âğıt fabrikası açılmıştır.
*
İstanbul'da çini ve kumaş fabrikası açılmıştır.
yeniliklerinden hangilerinin bu durumu
destekler nitelikte olduğu savunulabilir?
*
Doğu ve Batı klâsiklerinden ilk kez Türkçeye çeviri yapılmıştır.
A)
*
Yeniçerilerden ilk kez itfaiye teşkilâtı oluşturulmuştur. (Tulum bacılar Ocağı)
*
Sağlık alanında ilk kez "çiçek aşısı" uygulanmıştır.
*
Avrupa'dan Barok ve Rokoko tarzı mimarî örnek alınarak pek çok mimarî eser inşa
edilmiştir. (Nûr-u Osmâniye Camii, Lâleli Camii gibi)
Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi, Lâle Devri ısla­
hatları arasında gösterilemez?
A) İstanbul'da çini fabrikası açılmıştır.
O Barok tarzı Avrupa mimarîsinin ilk örneği, inşasına I. Mahmut döneminde (1748'de)
başlanan Nûr-u Osmâniye Camii'dir. Barok tarzı bir diğer eser de Lâleli Camii'dir.
B) Avrupa tarzı ilk teknik okul olan Hendesehâne kurulmuştur.
C) Yalova'da kâğıt fabrikası açılmıştır.
*
D) Tulumbacılar Ocağı adıyla ilk kez itfaiye
teşkilâtı oluşturulmuştur.
Lâle Devri'nde sivil mimarînin en güzel örneği ise III. Ahm et Çeşmesi'dir.
E) İlk kez “çiçek aşısı” uygulanmıştır.
4
Osmanlı Devleti’nde Barok tarzı Avrupa
mimarîsinin Hk örneği olarak kabul edi­
len 1748 tarihli mimarî yapı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fatih Camii
B) Nûr-u Osmâniye Camii
C) Sultan Ahmet Camii
(Nûr-u Osmâniye Camii)
(III. Ahmet Çeşmesi)
D) III. Ahmet Çeşmesi
E) Süleymaniye Camii
*
Lale Devri'nin en ünlü m i nyatür sanatçısı (nakkaşı) Levnî'dir. Sultan III. Ahmet'in
şehzâdeleri nin 1720'deki sünnet düğününü anlatan "Surnâm e" adlı eseri, Levnî'n in
minyatür alanındaki en ünlü eseridir.
*
Lale Devri'nin en ünlü divan şairi ise Nedim'dir.
O
5
Osmanlı Devleti, Avrupa’daki gelişmeleri
yakı ndan takip edebilmek için Mk geçici
elçiliği aşağıdaki ülkelerden hangisinde
açmı ştır?
Lâle Devri'nde askerî alanda herhangi bir ıslahat yapılmamıştır.
A)
O
İngiltere
B) Rusya
C) İtalya
D) Fransa
E) Almanya
Lâle Devri'nde sadece İran ile savaş yapılmıştır.
|
1- D
2-C
3-B
4-B
5-D
|
~ 127 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi)
^
Bu sayfadan nasıl soru <
A skerî alanda hiçbir ıslahatın yapılmadığı Lale Devri, Iran Seferi'nin de başarısız ol­
masının etkisiyle, zevk ve sefahate karşı olanların çıkardığı 1730 Patrona Halil İs­
yanı ile sona ermiştir.
^
1
Patrona Halil ve yandaşlarının çıkardığı bu ayaklanma sonrasında Nevşehirli Damat
İbrahim Paşa ve bazı devlet adamları idam edilmiş, isyan sırasında şehir oldukça
A) Kabakçı Mustafa İsyanı
tahrip edilmiş ve Sadâbad Köşkü yakılmıştır. Ayrıca isyanda ünlü divan şairi Nedim
B) Şeyh Bedreddin İsyanı
C) Patrona Halil İsyanı
de öldürülmüştür.
^
Osmanlı Devleti’nde Sultan III. Ahmet’in
tahttan indirilmesi ve Lâle Devri’nin sona
ermesine neden olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?
D) Vaka-yı Vakvakiye
İsyan sonucunda III. Ahmet tahtan indirilmiş, yerine I. M ahm ut getirilmiştir.
E) Şahkulu İsyanı
C.
I. M A H M U T D Ö N E M İ I S L A H A T L A R I ( 1 7 3 0 - 1 7 5 4 )
^
XVIII. yüzyılda aske rî alanda ilk kez Avrupa tarzı ıslahatların yapıldığı dönemdir.
^
Avrupa'nın askerî üstünlüğü ilk kez bu dönemde kabul edilmiştir.
^
Aslen Fransız asıllı olan Comte de Bonneval (=Humbaracı Ahm et Paşa) Humbaracı
Ocağı'nın (Özel Topçu Birliği) başına getirilmiştir.
2.
O Comte de Bonneval aslen Fransız asıllı olup İslâmiyet'i kabul ederek Humbaracı
Ahmet Paşa ismini almıştır. Avrupa'dan getirilen ilk askerî uzmandır.
^
Osmanlı ordu sistemi bölük, tabur, alay sistemine göre yeniden düzenlenmiştir.
^
1734'te subay yetiştirmek amacıyla Avrupa tarzı ilk teknik okul olan Hendesehâne
(Kara M ühendishanesi) kurulmuştur.
^
^
D.
I. Mahmut’un yaptığı ıslahatlarda en bü­
yük yardımcısı olan ve İslâmiyet’i kabul
ederek “ Humbaracı Ahmet Paşa” ismini
alan, aynı zamanda Avrupa’dan getirilen
ilk askerî uzman olan kişi aşağıdakiler­
den hangisidir?
A) Comte de Bonneval
B) Baron de Tott
C) Giuseppe Donizetti
D) Calisto Guateli
E) Monsieur Manguel
3.
I. Mahmut döneminde askerî alanda yapılan ıslahatlar başarıya ulaşmış ve Osmanlı
Devleti 1736-1739 yılları arasında yapılan savaşlarda başarı elde etmiştir.
Osmanlı Devletinde Batı tarzında açılan
ilk teknik subay ve mühendis okulu aşa­
ğıdakilerden hangisidir?
A) Mekteb-i Rüştiye
B) Tıphâne-i Âmire
Ayrıca bu dönemde, 1748'de Barok tarzı Avrupa mimarîsinin ilk örneği olan Nur-u
Osmâniye Camii'nin inşasına başlanmıştır. Caminin inşasında Mimar Mustafa Ağa
ve Simon Kalfa görev almıştır.
C) Mekteb-i Fünûn-u Harbiye
D) Hendesehâne
E) Mühendishâne-i Berri Hümâyûn
III. O S M A N D Ö N E M İ (1 7 5 4 - 1 7 5 7 )
^
III. Osman, Osmanlı tarihinde 51 yıl kafes sisteminde kalarak en uzun süre gözetim
altında yaşayan padişahtır. Bu dönemde ıslahat yapılm am ıştır.
^
Musikîden ve kadınlardan hoşlanmayan III. Osman özellikle câriyelerin kendisinden
uzaklaşması için ayakkabılarına demir ökçeler taktırm ıştır.
^
Bu dönemde I. Mahmut döneminde inşasına başlanan Nûr-u Osmâniye Camii'nin
inşası tamamlanmıştır.
^
Ayrıca Osmanlı Devleti'nin ilk deniz feneri olarak bilinen "Ahırkapı Feneri" de yine
bu dönemde yapılmıştır.
4.
Osmanlı tarihinde, 51 yıl kafes sistem in­
de kalarak en uzun süre gözetim altında
yaşayan Osmanlı padişahı aşağıdakilerden hangisidir?
A) I. Mahmut
B) I. Ahmet
D) III. Ahmet
C) III. Osman
E) I. Abdülhamit
5.
I.
Koca Ragıp Paşa,
II. Yusuf Agâh Efendi,
E.
I. M U S T A F A D Ö N E M İ I S L A H A T L A R I ( 1 7 5 7 - 1 7 7 4 )
^
Bu dönemdeki ıslahatlarda Macar asıllı bir Fransız olan Baron de Tott ve Sadrazam
Koca Ragıp Paşa etkili olmuştur.
^
Bu dönemde Baron de Tott tarafından "Sürat Topçuları Ocağı" kurulmuştur.
III. Baron de Tott
Yukarıdakilerden hangileri, III. Mustafa
dönemi ıslahatlarında etkili olmamıştır?
A) Yalnız I
D)
^
1773 yılında ise donanmanın subay ihtiyacını karşılamak için, "Palabıyık" lâkaplı
Cezâyirli Gâzi Hasan Paşa önderliğinde Mühendishâne-i Bahr-i Hümâyun (Deniz
M ühendishanesi) adıyla ilk denizcilik okulu açılmıştır.
~ 128 ~
1-C
B) Yalnız II
I ve II
2-A
C) Yalnız III
E) II ve III
3-D
4-C
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi)"
% Bütçe açıklarını gidermek ve devlet harcamalarını finanse etmek amacıyla Esham-ı
Tahvilât denilen devlet tahvilleri satışa sunulmuştur. Böylece Esham Kanunu çıkar­
tılarak esham senetlerinin düzenlenmesiyle ilk kez iç borçlanmaya gidilmiştir.
^
j#
—
.. —
.. —
.. —
.. —
.. —
.. —
.. —
ESHAM
.. —
.. —
.. —
.. —
.. —
.. —
.. —
Bu sayfadan nasıl soru {
1
■■— .
SİSTEM İ
|
Kelime anlamı "pay, hisse" olan esham, pay ve gelir ortaklığı senetleri anlamına gel­
mektedir. Bir iç borçlanma sistemi olan esham uygulaması, temsili kâğıt paraya geçi­
şin ilk aşaması olarak kabul edilmektedir. Bu uygulamada temel amaç, devlet bütçesin­
de oluşan açığın giderilmesidir.
S
F.
A) İltizam
B) Gedik
D) Esham
C) Narh
E) Müsadere
I. A B D Ü L H A M İ T D Ö N E M İ I S L A H A T L A R I ( 1 7 7 4 - 1 7 8 9 )
% Bu dönemde gerçekleştirilen ıslahatlarda Sadrazam Halil Hamit Paşa ve Cezayirli
Gâzi Hasan Paşa (nâm-ı diğer Palabıyık) etkili olmuştur.
2. Osmanlı Devleti’nde bir anlamda iç borç­
lanma yöntemi olan (Esham ) Sistemi ile
ilgili kanun, ilk kez hangi padişah döne­
minde çıkarılm ıştır?
% III. Mustafa döneminde hazırlanan esham senetleri uygulamaya konm uştur. 1775
yılından itibaren uygulamaya konulan esham sistemi 1870'li yıllara kadar sürmüştür.
O
Osmanlı Devleti’nde, bir “İç Borçlanma”
sistemi olan ve aynı zamanda temsili kâ­
ğıt paraya geçişin de ilk aşaması olarak
kabul edilen sistem aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) III. Mustafa
B) III. Selim
C) I. Mahmut
D) II. Mahmut
E) Abdülmecit
Osmanlı Devleti, esham sistemine bağlı olarak ilk iç borcu "Galata Sarrafları" adı ve­
rilen Rum ve Ermeni tüccarlardan almıştır.
% Avrupa'dan mühendis ve uzmanlar getirilmiş, Sürat Topçuları Ocağı ve Humbaracı
Ocakları yeniden düzenlenmiştir.
3.
% Avrupa'dan getirilen danışman ve uzmanların, "Müslüman olmaları ve Osmanlı kı­
yafeti giymeleri" şartını kaldırmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, I. Abdülhamit
dönemi ıslahatlarından biri değildir?
A) Subay yetiştirmek için İstihkâm Okulu­
nun açılması
B) İlk kez cizye vergisinin kaldırılması
% Subay yetiştirmek amacıyla İstihkâm Okulu açılmıştır.
C) Ulûfe alım satımının yasaklanması
% İlk kez "Yeniçeri Sayım ı" yapılmıştır.
D) Levent Teşkilâtı’nın kaldırılması
E) Cülus bahşişinin kaldırılması
% İlk kez "Ulûfe alım satım ı" yasaklanmıştır.
% Levent Teşkilâtı kaldırılmış ve denizci asker yazımına son verilm iştir.
% Cülus bahşişi kaldırılmıştır. (Yeniçerileri olumsuz etkilem iştir.)
O Çıkarları zedelenen yeniçeriler ve ulemâ, ıslahatların öncülerinden Sadrazam Halil
Hamit Paşa'nın görevden alınarak idam edilmesini sağlamışlardır.
4
Aşağıdakilerden hangisi, III. Selim Dönemi’nde yapılan Nizâm-ı Cedit yenilikleri
arasında yer almaz?
A) Ordunun eğitimi için kışlalar yapılması
B) İrad-ı Cedit Hazinesi’nin kurulması
G.
I I I . S E L İ M (N İZ Â M - I C E D İT ) D Ö N E M İ I S L A H A T L A R I ( 1 7 8 9 - 1 8 0 7 )
C) Deniz Mühendishânesi’nin açılması
% III. Selim ıslahatlara ilk kez plânlı ve programlı olarak başlayan padişahtır.
D) Matbaa-i Âmire adıyla ilk devlet matba­
asının kurulması
% III. Selim köklü ıslahatlar yapmıştır. Nitekim bu dönem Osmanlı devlet yapısında ilk
radikal değişiklikler yapma eğiliminin olduğu dönemdir.
E) Fransızcanın askerî okullarda yabancı
dil olarak okutulması
% III. Selim'in reform niteliğindeki ıslahatlarının geneline Nizâm-ı Cedit (Yeni Düzen)
adı verilm ektedir.
% Bu dönemde danışma meclisi (M eşveret M eclisi) toplanarak yapılacak ıslahatlar
için raporlar (layihâlar) hazırlanmaya başlanmıştır.
% Nizâm-ı Cedit adı ile ilk kez Batılı tarzda bir ordu kurulmuştur.
% Bu ordunun masraflarını karşılamak için "İrâd-ı Cedit" adlı bir hazine kurulmuştur.
% Ordunun eğitimi için Levent ve Selim iye Kışlaları yaptırılm ıştır.
O Kırım Savaşı sırasında, modern hemşireliğin kurucusu Florence Nightingale 1854'te
Selimiye Kışlası'na gelerek yaralı İngiliz askerlerinin tedavisinde görev almıştır.
5
Modern hemşireliğin kurucusu olarak bi­
linen Florence Nightingale, aşağıdakilerden hangisinde yaralananların tedavisi
için Selimiye K ışla sı’na gelerek burada
görev alm ıştır?
A) Kırım Savaşı
B) I. Balkan Savaşı
C) Yunan İsyanı
D) II. Balkan Savaşı
E) 31 Mart Ayaklanması
% Fransa'dan subaylar ve eğitmenler getirilmiştir.
% Askerî okullarda ilk kez yabancı dil (Fransızca) eğitimi başlamıştır.
1-D
2-A
3-B
4-C
5-A
~ 129 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru <
^
Kara ve deniz mühendishâneleri geliştirilmiş, ayrıca subay ihtiyacını karşılamak için
M ühendishâne-i Berr-i Hümâyun (Kara M ühendishanesi) kurulmuştur
^
Avrupa'da ilk kez daim î elçilikler açılmıştır. İlk daimî elçilik Londra'da açılmış, ilk
daimî (sürekli) elçi olarak da Yusuf Agâh Efendi Londra'ya gönderilmiştir.
^
İlk devlet m atbaası olan Dârü't- Tıbâtü'l Âm ire (M atbaa-i Âm ire) kurulmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi Nizam-ı Cedit
hareketine son veren ayaklanmadır?
^
Ülke parasının değerini korumak amacıyla ilk kez "yerli malı" teşvik edilmiştir.
A) Şeyh Bedrettin İsyanı
^
Şeyhü'l-islâmların yetkileri kısıtlanmıştır.
^
1
B) Patrona Halil İsyanı
C) Kabakçı Mustafa İsyanı
III. Selim'in ıslahatlarına yeniçeriler ve ulemâ tepki göstermiş, bu tepkilerin sonucu
olarak 1807'de Kabakçı M ustafa İsyanı patlak verm iştir.
/
\
Osmanlı tarihinde III. Selim (Nizâm-ı Cedit) Dönemi, 1807 Kabakçı Mustafa İsyanı ile
sona ermiştir. III. Selim bu isyan sonrasında "İsyancıların padişahı olmak istemem"
diyerek tahttan inmiştir. Alemdar Mustafa Paşa tarafından tekrar tahta çıkarılmak
istense de, Sultan IV. Mustafa tarafından öldürülmüştür.
O
D) Düzmece Mustafa İsyanı
E) Canberdi Gazali İsyanı
2. Avrupa’nın önemli merkezlerinde ilk kez
daimt elçiliklerin açılm ası, hangi padişah
döneminde gerçekleşm iştir?
O III. Selim SuzîDilâra makamını bulan ünlü bir bestekâr ve sanatçıdır. Ayrıca III. Selim
"İlhâmi" (ilham veren) mahlasıyla şiirler de yazmıştır.
^
'
Bu isyan hareketi sonucu yenilik hareketleri II. M ahm ut dönemine kadar kesintiye
uğramıştır. III. Selim'in askerî, ekonomik ve idarî alanda gerçekleştirdiği bu köklü
ıslahatlar devleti parçalanmaktan kurtaramamış, ancak atılan adımlar kendisinden
sonra gelen yöneticilere örnek olmuştur.
O
III. Selim döneminde başlatılan yenileşme
hareketlerinin genel adına "Nizam-ı Cedit"
denmektedir.
A) II. Mahmut
B) III. Selim
C)
D) Abdülmecit
Abdülaziz
E)
I. Abdülhamit
3.
III. Selim döneminde kurulan Nizâm-ı Cedit ordusu, 1798'de Cezzar (Kasap) Ahmet ^
Paşa komutasında Fransızlara karşı Akka Kalesi'ni (Suriye) savunmuş ve ilk zaferini
elde etmiştir. Akka mağlubiyeti sonrasında Napolyon "Eğer Türkler beni Akka Kalesi
önünde durdurmasaydı, bütün Doğu'yu ele geçirmek işten bile olmayacaktı. Ancak
kader, Akka'da beni bir ihtiyarın (Cezzar Ahmet Paşa) oyuncağı etti." demiştir.
|
I.
Ulûfe alım-satımının yasaklanması,
II.
Mühendishâne-i Berr-i Hümâyun'un
açılması,
III. Matbaa-i Âmire adıyla ilk devlet matba­
asının kurulması
Yukarıdakilerden hangileri III. Selim Dö­
nemi ıslahatlarından biri değildir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
III. YÖNETİM VE BÜROKRASİ ALANINDAKİ DEĞİŞİMLER
4
A.
^
D İV Â N - I H Ü M Â Y U N 'D A N B Â B - I Â L İ 'Y E
Daha önce Topkapı Sarayı'nda Kubbealtı denilen yerde yapılan divan toplantıları,
bu dönemden itibaren sadrazamın konağında (Bâb-ı Âli) yapılmaya başlanmıştır.
Bu değişimle Bâb-ı Âli artık yeni hükûmet merkezi hâline gelmiştir.
^
Bâb-ı Âli değişikliğiyle birlikte;
B.
A) İlk posta teşkilâtının kurulması
XVIII. yüzyılda Divân-ı Hümâyun'da yapılan en önemli değişiklik divanın toplanma
yerinde olmuştur.
^
★
Avrupalı devletlerle ilişkilerin artmasına bağlı olarak Kalemiye sınıfının önemi
artmıştır.
★
Daha önce nişancıya bağılı olan reisü'l-küttap dışişleri görevine getirilmiştir.
★
Reisü'l-küttabın önemi artarken, nişancının önemi azalmıştır.
 Y A N L I K K U R U M U V E K A L D IR IL M A S I
^
Âyanlar, bulundukları şehir veya bölgenin en zengin ve en güçlü insanlarıydı.
^
Halk ile yöneticiler arasında köprü durumunda olan Âyanlar, merkezî otoritenin za­
yıflamasını fırsat bilerek güçlenmeye başlamışlardır.
~ 130 ~
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi III. Se­
lim Dönemi’ne aittir?
B) Hendesehânenin açılması
C) Nizâm-ı Cedit ordusunun kurulması
D) İlk Türk matbaasının kurulması
E) Deniz Mühendishânesi'nin açılması
5.
XVIII. yüzyılda Divân-ı Hümâyun'da yapılan
en önemli değişikliklerden biri divanın top­
lanma yerinde olmuştur.
XVIII. yüzyıldan itibaren divan toplantıla­
rının yapıldığı yer aşağıdakilerden hangi­
sidir?
A) Bâb-ı Hümâyûn
B) Bâb-ı Âli
C)
D) Kubbealtı
Bâb-ı Meşihat
E)
1-C
2-B
Enderun
3-A
4-C
5-B
KPSS / Tarihin Pusulası
"XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Gerileme Dönemi)"
I soru ı
% XVIII. yüzyılda da Ayanların gücü oldukça fazlaydı. Ayanların güçlenmesi merkezî
otoritenin zamanla zayıflamasına neden olmuştur. Nitekim Ayanlar bu dönemde o
kadar çok güçlenmişlerdi ki, Rusçuk Âyanı Alem dar M ustafa Paşa IV. Mustafa'nın
1.
yerine II. Mahmut'u tahta çıkarmıştır. Bu durum Ayanların iktidar konusunda dahi
• Osmanlı toplumunda şehirlerde ve taşra­
da çeşitli sosyal ve mesleki grupların seç­
kinleri arasında yer alırlar.
söz sahibi olduklarını göstermektedir.
% Osmanlı Devleti Ayanların gücünü zayıflatmak için; Ayanları öldürtmüş, yeni atama
• XVIII. yüzyılda güçlenip siyasî alanda da
söz sahibi olmuşlardır.
yapmamış ve m üsadere sistem i yle ölenlerin malına el koymuştur.
• II. Mahmut döneminde devlet memurluk­
larına getirilmişlerdir.
% Ayanlık kurumu ilk olarak 1786'da kaldırılmışsa da, kısa süre içerisinde yeniden es­
kiye dönülmüştür. Öyle ki II. Mahmut döneminde âyanlar devlet memurluklarına
Yukarıdaki özellikler aşağıdakilerden
hangisine aittir?
dahi getirilmişlerdir. Tanzimat'tan sonra ise, vilâyetlere merkezden valiler atanınca
âyanlık kurumu ortadan kalkmıştır.
A) Âyan
D)
B) Yeniçeri
Reâya
C) Esnaf
E) Sipahi
C. M A L İ K Â N E S İ S T E M İ
%
Malikâne sistemi XVII. yüzyıl sonlarında ortaya çıkmış, XIX. yüzyıl ortalarına kadar
devam etmiştir.
%
Bu sisteme göre devlet, arazi veya başka bir gelirini herhangi bir kişiye öm ür boyu
kiraya verird i . Sistemde satış (=ömür boyu kiralama) bedeli karşılığına "m uaccele"
adı verilmekteydi. Kısaca bu sistem, bir bakıma tım ar sistem i ile iltizam sistem inin
2.
birleşmesi anlamına gelmektedir.
%
Bu malî sistemde m ültezim adı verilen kişi, malikâne olarak aldığı gelir kaynağı için
devlete düzenli olarak vergi vermekle yükümlüydü.
%
Osmanlı Devleti’nde, devlete ait arazi ya
da başka bir gelirin, herhangi bir kişiye
ömür boyu kiraya verilmesi sistemine ne
ad veriliyordu?
A) İltizam
B) Müsadere
C) Tımar
D) Malikâne
E) Esham
Bu sistem Osmanlı Devleti için oldukça faydalı olmuştur. Nitekim malikâne sahiple­
ri (mültezimler) zamanla üretken hâle gelmişler, bulundukları bölgelerin güvenliği­
ni sağlamışlar ve ihtiyaç sahiplerine kredi dahi vermişlerdir. Bu sistem XIX. yüzyılın
sonlarına doğru önemini yitirmiştir.
Not Alınız.
3.
Osmanlı Devleti’nde uygulanan malikâne
sisteminin;
I.
II.
eğitim,
güvenlik,
III. ekonomi
alanlarından hangilerinde devlete fayda
sağladığı savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
4.
C) I ve II
E) II ve III
Osmanlı Devleti’nin XVIII. yüzyılda yaptı­
ğı ıslahatlar bir bütün olarak düşünüldü­
ğünde, aşağıdaki alanlardan hangisinde
diğerlerine göre daha çok ıslahat yapıldı­
ğı söylenebilir?
A) Kültürel
B) Ekonomik
D) Toplumsal
1-A
2-D
C) Askerî
E) Yönetim
3-E
4-C
~ 131 ~
www.CepSitesi.Net
VII.
BOLUM
AVRUPA'DAKİ GELİŞMELER VE
OSMANLI DEVLETİ'NE ETKİLERİ
Bu bölümden ortalama "1" soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
(1)
(1)
(2)
(1)
(-)
(-)
(-)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİSA N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(1)
(-)
(-)
(-)
(-)
(-)
(1)
(-)
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, ÖSYM'nin çok fazla olmasa da "Avrupa Tarihi" ile ilgili sorulara da yer verdi­
ği görülmektedir. Özellikle Avrupa'da meydana gelen gelişmelerin Osmanlı Devleti üzerinde­
ki etkileri sorgulanmaktadır. Bu doğrultuda, Avrupa'daki gelişmeler çok fazla detaya yer ve­
rilmeden, çıkması muhtemel soru örnekleriyle anlatılmış ve Osmanlı Devleti'nin bu gelişmeler
karşısındaki tutumu üzerinde durulmuştur.
Bu bölüm ile ilgili konular çalışılırken, Avrupa'daki gelişmelerin Osmanlı Devleti'ne etkilerinin
neler olduğuna odaklanmanızı ve soru çözümleriyle konu tekrarı yapmanızı öneriyoruz.
O
o
KPSS / Tarihin Pusulası
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
» ORTA ÇAĞ'DA AVRUPA
^
Orta Çağ, Kavimler Göçü (375) ile başlayıp, İstanbul'un Fethi (1453) ile sona eren
dönemi kapsamaktadır.
1.
Ortaçağ'da papanın, dinî yetkilerinin yanın­
da siyasî yetkileri de vardı.
Aşağıdakilerden hangisi bu bilgiyi kanıt­
lar niteliktedir?
A . KİLİSE V E PAPALIK KU RU M U
A) Krallara taç giydirmeleri
^
B) Bütün eğitim kurumlarının kilisenin
denetiminde olması
Roma Imparatorluğu'nun parçalanmasıyla ortaya çıkan otorite boşluğu, Avrupa'da
kilise ve papalığın etkinliğini artırmıştır.
^
C) Yeni doğan çocukları vaftiz etmeleri
D) Kilisede ayinler düzenlemeleri
Orta Çağ'da Hıristiyanlar arasında iki büyük mezhep etkili olmuştur. Bunlardan biri,
merkezi Roma olan Katolik mezhebi, diğeri de merkezi İstanbul olarak kabul edilen
Ortodoks mezhebidir.
^
Orta Çağ Avrupası'nda papaların afaroz (dinden çıkarma) ve enterdi (papazların ni­
kâh, vaftiz vb. görevlerini durdurma) yetkisi vardı. Ayrıca endüljans adı verilen ve
Hıristiyanların günahlarının affedilmesine dair para karşılığında belge verme yetkisi
de bulunuyordu.
^
E) Bilimsel gelişmeleri engellemeleri
2.
Bu dönemde kilisenin etkisiyle Avrupa'da Skolâstik düşünce ortaya çıkmıştır.
Skolâstik Düşünce: Ortaçağ Avrupası'nda kilisenin öğretilerini içeren, aynı zamanda
bilim, deney ve gözlemi reddeden bir anlayıştır.
Bu bilgilere göre, Ortaçağ Avrupası'yla
ilgili olarak, aşağıdaki yargılardan hangi­
sine ulaşılamaz?
A) Katolik Kilisesi, otoritesini artırmak için
farklı yaklaşımlarda bulunmuştur.
B) Pozitif bilimlerde önemli gelişmeler gö­
rülmemiştir.
B. FEO D ALİTE (DEREBEYLİK)
^
Batı Roma Imparatorluğu'nun yıkılmasıyla, Avrupa'da toprak egemenliğine dayalı
bir yönetim sistemi olan Feodalite ( Derebeylik ) ortaya çıkmıştır.
^
Feodalite, temeli eşitsizlik üzerine kurulmuş olan bir siyasî rejimdir.
^
Derebeylik adı da verilen bu sistemde halkı himaye eden kişilere süzeren , himaye
edilen halka ise vassal, köle statüsündekilere ise serf adı verilm iştir.
^
Zenginlik kaynağı toprak olan feodal sistem; Haçlı Seferleri, barutun ateşli silahlar­
da kullanılması ve Avrupa'da güçlü orduların kurulmasıyla gücünü kaybetmiştir.
C.
^
C) Bizans'ın siyasî otoritesi Ortodoks Kilisesi'ni engellemiştir.
D) Bizans, Doğu kültüründen etkilenmiştir.
E) Doğu medeniyetleri Ortodoks kilisesinin
halk üzerinde otorite kuramamasında
etkili olmuştur.
HAÇLI SEFERLERİ
XI.-XIII. yüzyıllar arasında Hıristiyan Batı dünyasının Müslümanların elinde bulunan
ve Hıristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve çevresini geri almak için düzenledikleri
seferlere Haçlı Seferleri denir.
1)
I.
Kluni Tarikatı'nın faaliyetleri,
II.
Bizansın Türkler karşısında Avrupa'dan
yardım istemesi,
III. Papa ve din adamlarının kışkırtmaları
Yukarıdakilerden hangileri Haçlı Seferleri’nin dinî nedenleri arasında yer alır?
A) Yalnız I
Haçlı Seferleri'nin Nedenleri
DİNİ
Skolastik felsefede, Kilise'nin esasları de­
ğişmez olarak kabul edilmiş; bütün deney­
sel ve bilimsel gelişmeler yasaklanmıştır.
Katolik Kilisesi, dinî otorite yanında siyasî
otoriteyi de eline almıştır. Doğu medeni­
yetine yakın olan Bizans'ta ise böyle bir
durum görülmemiştir.
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
• Kudüs'ü Müslümanlardan geri alma düşüncesi
• Fransa'da ortaya çıkan Kluni Tarikatı 'nın faaliyetleri
• Papa ve din adamlarının kışkırtmaları
SİYASİ
• Bizans'ın Türkler karşısında Avrupa'dan yardım istemesi
• Avrupalıların Türkleri Anadolu, Suriye, Filistin ve Akdeniz'den
uzaklaştırmak istemesi
• Senyör ve şövalyelerin macera arzusu
4.
Ortaçağ Avrupası’na egemen olan ve de­
rebeylik adı da verilen feodal sistemde,
halkı himaye eden kişilere ne ad verili­
yordu?
A) Vassal
• Avrupalıların doğudaki ticaret yollarına hâkim olmak istemesi
EKONOMİK
• Avrupalıların doğunun zenginliklerini ele geçirmek istemesi
• Avrupa'da toprak sahibi olmayan soyluların toprak elde etmek
istemesi
B) Süzeren
D) Afaroz
|
1-A
2-C
C) Serf
E) Enterdi
3-D
4-B
|
~ 135 ~
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
2) Haçlı Seferleri'nin Sonuçları
D İN Î
• Avrupa'da kiliseye ve din adamlarına olan güven sarsılmıştır.
• Kilise ve papalığın otoritesi sarsılmıştır.
• Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasındaki ayrılıklar artmıştır.
1.
Haçlı Seferleri'nin Türk tarihi açısından
sonuçları değerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Ortadoğu'nun önemli kültür ve ticaret
merkezleri zarar görmüştür.
• Kutsal kabul edilen yerler yine Müslümanların elinde kalmıştır.
SİYASÎ
B) Türklerin batıya ilerleyişi yavaşlamıştır.
• Feodalite sistemi zayıflamıştır.
• Türklerin batıya doğru ilerleyişi durmuştur.
C) Anadolu'da siyasî birliğin sağlanması
gecikmiştir.
• Batı Anadolu Bizans'ın eline geçmiştir.
• Türklerin İslâm dünyasındaki saygınlığı artmıştır.
D) Akdeniz limanları önem kazanmıştır.
E) Papalığın güç kaybetmesiyle kralların
otoritesi artmıştır.
Doğu-Batı ticareti gelişmiştir.
EKONOMİK
Akdeniz ticareti ve Venedik, Marsilya ve Ceneviz limanlarının
önemi artmıştır.
Papaların ve kralların malî destek arayışı bankacılık sisteminin
gelişmesine olanak sağlamıştır.
Avrupa'da yaşam standartları yükselmiş, burjuva (zengin) sınıfı
ortaya çıkmıştır.
2.
Haçlı Seferleri sonrası İslâm ülkeleriyle
yaptıkları ticaretle zenginleşen İtalya'da­
ki şehir devletlerinde, sermaye ve bilgi
birikiminin artması, aşağıdakilerden han­
gisine ortam hazırlamıştır?
A) Roma imparatorluğu'nun bölünmesine
B) Hümanizm ve Rönesans'ın doğmasına
BİLİMSEL
• Avrupalılar Türk-İslâm kültürünü yakından tanımış, Müslümanlardan kâğıt, barut ve pusula © yapımını öğrenmiştir.
• Türk-İslâm sanatına ait özellikler Avrupalılar tarafından örnek
alınmıştır. ( Hümanizm ve Rönesans'ın zemini oluşmuştur.)
C) İtalya'da siyasi birliğin kurulmasına
D) Katolik-Ortodoks çatışmalarının
başlamasına
E) Yüz Yıl Savaşları'nın sona ermesine
D. M A G N A CHARTA (BÜ YÜ K ŞART) (1215)
^
İngiltere 'de, halkın kişisel haklarının kral tarafından kabul edildiğini belirten ilk si­
yasî belgedir.
^
Aslan Yürekli Richard'ın kardeşi Yurtsuz John İngiltere Kralı olunca soyluların bas­
kısıyla karşılaşmış, bu baskı sonucunda Magna Charta 'yı (Büyük Şart) imzalamak
zorunda kalmıştır.
^
Magna Charta, İngiliz demokrasisinin temeli olarak kabul edilmektedir. Nitekim bu
belge ile kralın yetkileri kısıtlanmıştır.
^
İlk kez hükümdarın yetkilerinin sınırlandırılması açısından Sened-i İttifak 'a, kanun
üstünlüğünün kabul edilmesi açısından Tanzim at Fermanı 'na benzetilebilir.
I. feodalitenin zayıflamaya başlaması,
II. burjuva sınıfının ortaya çıkması,
III. papaya ve kiliseye güvenin azalması
Yukarıdakilerden hangileri Haçlı Seferleri’nin siyasî sonuçları arasında yer alır?
A) Yalnız I
D)
4.
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
Ortaçağ Avrupası'nda;
I.
aforoz yetkisinin kullanılması,
II. Haçlı Seferleri'nin düzenlenmesi,
III. Magna Carta'nın yayınlanması
E. YÜZYIL SAVAŞLARI (1337-1453) (İngiltere & Fra n sa )
gelişmelerinden hangileri demokratik bir
anlayışın gelişmesinde etkili olmuştur?
^
A) Yalnız I
İngiltere'nin Fransa'nın topraklarına hâkim olmak istemesi sonucunda İngiltere ile
Fransa arasındaki mücadele olup, yaklaşık 100 yıl devam ettiği için bu adı almıştır.
^
Bu savaşlardan 1346 Kresy Savaşı'nda, tarihte ilk kez İngilizler tarafından top kul­
lanılmıştır. Bu savaşta İngilizler, Fransa'nın önemli bir bölümünü ele geçirmişlerse
de sonradan, Jan Dark 'ın da etkisiyle Fransızlara mağlup olmuşlardır.
O
D)
5.
B) Yalnız II
I ve III
İki büyük Avrupa ülkesinin mücadeleleri, Osmanlı Devleti'nin Balkanlarda daha rahat
ilerlemesini kolaylaştırmış ve Fetret devrinde saldırıya uğramamasını sağlamıştır.
Yüzyıl Savaşlarından sonra, İngiltere'de 30 yıl süren iç savaşlar (Çifte Gül Savaşları)
(1455-1485) yaşanmıştır. Bu savaşlar sonrasında İngiltere'de feodalite zayıflamıştır.
~ 136 ~
E) II ve III
Avrupa’da, 1337-1453 yılları arasında ya­
şanan Yüzyıl Savaşları, hangi iki devlet
arasında gerçekleşmiştir?
A)
ingiltere-Fransa
C)
Fransa-italya
E)
O
C) Yalnız III
|
1-E
2-B
B) Fransa-Rusya
D)italya-ispanya
ingiltere-ispanya
3-A
4-C
5-A
|
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
» YENİ ÇAĞ'DA AVRUPA
^
Yeni Çağ, İstanbul'un Fethi (1453) (375) ile başlayıp, Fransız İhtilâli (1789) ile sona
eren dönemi kapsamaktadır.
1.
Aşağıdakilerden hangisi Coğrafî keşifler­
le birlikte değer ve güç kazanan unsurlar
arasında yer almaz?
A) ipek ve Baharat Yolları
A. C O Ğ R A FÎ KEŞİFLER
B) Burjuva sınıfı
^
Dünya ticaretinde önemli bir yere sahip olan İpek ve Baharat yollarının Osmanlı
Devleti'nin eline geçmesi, Avrupalı devletleri yeni yollar aramaya sevk etmiştir.
^
XV. ve XVI. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni kıta, okyanus, ada ve ticaret yol­
larının bulunması ile ilgili bu keşif olaylarına Coğrafî Keşifler adı verilmektedir.
^
Pusulanın kullanılması gemicilik sanatının da ilerlemesine neden olmuştur. Bu ge­
C) Sömürgecilik
D) Ümit Burnu
E) Atlas Okyanusu limanları
lişmenin en önemli sonucu XV. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleşen Büyük Coğrafî
Keşifleri olmuştur. Coğrafî Keşifler sonucunda dünyanın daha önceleri bilinmeyen
diğer yarısı da keşfedilmiştir (Amerika, Antarktika, Avustralya, Güney Afrika vb.)
I.
Yukarıdakilerden hangileri Ümit Burnu­
nun keşfine yönelik seferler gerçekleşti­
ren kâşifler arasında yer alır?
KEŞİFLER
Christophe
Colomb
Amerigo
Vespucci
Bartolomeu
Diaz
A)
• Atlas Okyanusu'nu aşarak Amerika Kıtası'nı bulmuştur. (1492)
• Ancak burasını Hindistan zannettiğinden batısındaki Bahama
takımadalarına Hint Adaları, halkına da Hintliler adını verm iştir.
• İtalyan gemici Amerigo Vespucci Kristof Kolomb'un ölümünden
kısa bir süre sonra, 1507'de Amerika'nın Hindistan değil yeni bir
kıta olduğunu ispatlamış ve kıtaya onun adı verilm iştir. "Am erika "
Kristof Kolomb,
II. Bartelmi Diaz,
III. Vasco de Gama
Yalnız I
D)
3.
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
1522’de Macellan tarafından başlatılan
dünya seyahatini tamamlayarak, dünya­
nın yuvarlak olduğunu ilk kez ispatlayan
ünlü kâşif aşağıdakilerden hangisidir?
• Afrika'nın güneyine ulaşarak 1487'de Um it Burnu 'nu bulmuştur.
A) Amerigo Vespuçi
• 1498'de Ümit Burnu'nu dolaşarak Hindistan 'a varmıştır.
C) Bartelmi Diaz
D) Vasco de Gama
B) Del Kano
Vasco de
Gama
Ferdinand
Macellan
Del Kano
E) Kristof Colomb
• 1519-1522 yılları arasında ilk dünya seferini düzenlemiştir.
• Macellan tarafından başlatılan batıya seyahati tamamlayarak
(1522) dünyanın yuvarlak olduğunu ilk kez ispatlamıştır.
4.
Coğrafi Keşifler’e öncülük eden ve 1519­
1522 yılları arasında ilk dünya seferini
gerçekleştiren ünlü kâşif aşağıdakilerden hangisidir?
A) Amerigo Vespuçi
1) Coğrafî Keşiflerin Sonuçları
★
★
B) Vasco da Gama
Hıristiyanlık yayılmış, buna karşılık dünyanın düz olduğu gibi pek çok yanlış bilgi
aktaran din adamlarına ve kiliseye olan güven azalmıştır.
C) Kristof Kolomb
D) Ferdinand Macellan
Keşfedilen yerlerde yetişen domates, vanilya, patates, tütün, kakao gibi bitki
türleri ile Avrupalılar ilk kez tanışmıştır.
E) Bartelmi Diaz
★ Avrupalıların, keşfettikleri yerlerde Sömürgecilik Dönemi başlamıştır.
★ Akdeniz limanları ile Baharat ve ipek Yolu eski önemini kaybetmiş, Atlas Okya­
nusu kıyısındaki limanlar önem kazanmıştır.
5.
Aşağıdakilerden hangisi, Coğrafî Keşifler’in sonuçları arasında gösterilemez?
★ Yeni keşfedilen ülkelerde bol miktarda bulunan altın ve gümüş gibi değerli ma­
denler Avrupa'ya getirilmiştir. Avrupa'da ticaretle uğraşan kişiler ( Burjuva Sını­
fı ) zenginleşmiştir.
A) Avrupa'da burjuva sınıfı zenginleşmiştir.
B) Altın ve gümüş gibi değerli madenler
Avrupa'ya getirilmiştir.
C) Akdeniz limanları önem kazanmıştır.
★ Soylular eski güçlerini kaybetmişlerdir.
★
D) Avrupa kültür ve uygarlığı yeni yayılma
alanları bulmuştur.
E) Avrupa'da mesen sınıfının doğmasına
ortam hazırlanmıştır.
Keşfedilen yerlere, özellikle Amerika'ya Avrupa'dan pek çok insan göç etmiştir.
Böylece Avrupa kültür ve uygarlığı yeni yayılma alanları bulmuştur.
★ Amerika'nın eski bir kültür merkezi olduğu öğrenilmiştir. (Maya, inka, Aztek)
★ Avrupa'da sanata ve edebiyata değer veren zengin ve üstün bir sınıfın (mesen)
doğmasına ortam hazırlanmıştır.
|
1-A
2-E
3-B
4-D
5-C
|
~ 137 ~
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
2) Coğrafî Keşiflerin Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
★
Yeni ticaret yollarının bulunmasıyla Osmanlı Devleti'nin hâkim olduğu İpek ve
Baharat yolları önemini kaybetmiştir.
1.
★ Ticaret yollarının değişmesi sonucunda Osmanlı Devleti ekonomik yönden bü­
yük gelir kaybına uğramıştır.
★
★
★
A) Soyluların topraklarını kaybetmesi
B) Kölecilik anlayışının yaygınlaşması
Osmanlı Devleti'nin vergi gelirleri azalmış, ticareti canlandırmak amacıyla kapi­
tülasyonlar artırılmak zorunda kalınmıştır.
C) Hıristiyanlığın keşfedilen yerlere yayıl­
ması
Keşfedilen yerlerde bol miktarda bulunan altın ve gümüş gibi değerli madenler
Avrupa'dan Osmanlı pazarına girmiş, bu da Osmanlı Devleti'nde enflasyonun
yükselmesine neden olmuştur.
Osmanlı topraklarında kervan yolları üzerinde faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kalmış, bu durum Osmanlı Devleti'nde ekonomik sıkıntılara ve buna
bağılı olarak da Celâlî İsyanları'na zemin hazırlamıştır.
Coğrafî Keşifler sonucu Osmanlı ekono­
misinin bozulmasında aşağıdaki geliş­
melerden hangisi etkili olmuştur?
D) Yeni ticaret yollarının keşfedilmesi
E) Avrupa kültürünün yaygınlaşması
2.
Osmanlı ekonomisi için önemli bir yere
sahip olan Akdeniz limanları, aşağıda ve­
rilen gelişmelerden hangisinden sonra
önemini kaybetmiştir?
A) Haçlı Seferleri
B) Rönesans
C) Sanayi inkılâbı
D) Fransız ihtilâli
E) Coğrafî Keşifler
3.
XV. yüzyıl sonlarında ilk kez İtalya’da or­
taya çıkan ve daha çok edebiyat, sanat,
resim, mimarlık, heykel, bilim ve teknik
gibi alanlarda görülen gelişmelere ne ad
veriliyordu?
A) Rönesans
C) Aydınlanma Çağı
B) Hümanizm
D) Reform
E) Merkantalizm
B.
^
RÖN ESAN S (Yen id en D oğuş)
XV. yüzyılın sonlarıyla XVI. yüzyılın ilk yarısında, önce İtalya 'da başlayan ve daha
sonra Fransa, Almanya, Ingiltere ve diğer Avrupa ülkelerinde görülen edebiyat , gü­
zel sanatlar (resim, mimarlık, heykeltıraşlık vb.) , bilim ve teknik alanında görülen
gelişmelere, " Yeniden Doğuş" anlamına gelen " Rönesans" adı verilir.
4.
• Ekonomik refahın artması
• Skolastik düşüncenin sorgulanması
• Kültür ve sanat alanında bilgi birikiminin
oluşması
Bu durumların, Avrupa'da öncelikle aşa­
ğıdakilerden hangisine ortam hazırladığı
savunulabilir?
1) Rönesans'ın Nedenleri
★
Matbaanın bulunması ve bu sayede yeni buluş ve düşüncelerin her tarafa ko­
layca yayılması
★
Büyük Coğrafî Keşifler sayesinde Avrupa'nın zenginleşmesi ve Avrupa'da sana­
ta ve edebiyata değer veren zengin ve üstün bir sınıfın (mesen) ortaya çıkması
★
XV. ve XVI. yüzyıllarda pek çok üstün yetenekli insanların yetişmesi ve bunların
çalışmalarını birleştirmeleri
★
Orta Çağ'dan beri gelişmekte olan güzel sanatların XV. ve XVI. yüzyıllarda Avru­
pa'da olgunlaşması
★
Latin ve Yunan klâsiklerinin incelenmesi ve Hümanizm hareketinin başlaması
A) Veraset Savaşları
B) Reform
C) Sanayi Devrimi
D) Rönesans
E) Otuz Yıl Savaşları
5.
Rönesans hareketlerinin İtalya’da başla­
masının nedenleri arasında aşağıdakiler­
den hangisi yer almaz?
A) Bilim ve sanat çalışmalarına destek
verilmesi
B) Katolik inancının yaygın olması
C) İtalya'nın eski Yunan, Roma ve Hellen
medeniyetinin merkezi olması
2) Rönesans'ın İtalya'da Başlamasının Nedenleri
★
İstanbul'un fethi sonrasında bazı Bizans bilim adamlarının İtalya'ya kaçması
★
Haçlı Seferleri'nden sonra Akdeniz ticaretinin Italyan prensliklerinin eline geç­
mesi ve İtalya'nın diğer Avrupa ülkelerinden daha önce zenginleşmesi
★
İtalya'nın tarihsel önemi itibariyle eski Yunan, Roma ve Helen medeniyetinin
merkezi olması, onu Avrupa'nın kültür merkezi yapmıştır.
~ 138 ~
D) İtalya'nın Akdeniz ticareti nedeniyle
zenginleşmesi
E) İstanbul'un fethi sonrasında bazı Bizans
bilim adamlarının İtalya'ya kaçması
|
1-D
2-E
3-A
4-D
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri1
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
3) İtalya'da Rönesans Hareketleri
• İtalya'da Rönesans hareketleri " Hümanizma " ile başlamıştır.
(Antikite edebiyatının incelenmesidir.)
Rönesans; sanat, kültür ve düşünce alanın­
da önemli değişimlerin temelini oluşturmuş­
tur.
1.
• Yunanca, Latince ve İbranice metinler Eflatun, Napoli, Yeni
Roma Akademileri'nde incelenmiştir.
Edebiyat
Aşağıdakilerden hangisi Rönesans hare­
ketlerinin ortaya çıkardığı olumlu geliş­
meler arasında gösterilemez?
• Hümanizmin öncüleri; Dante , Petrark ve Bokaçius'dur. (XIV.
A) Avrupa'da yoksul halk ile burjuvalar
arasındaki farklılıkların daha da artması
yy.)
• XV. ve XVI. yüzyıllarda ise M akyavel , Gişarden , Ariyosto ve Tosso Hümanizmin önde gelen isimleridir.
B) Skolastik düşüncenin etkinliğini
kaybetmesi
C) Bilim ve teknik alanda yeni gelişmelere
ortam yaratması
• Anatomi biliminin gelişmesi, perspektifin incelenmesi, insan vü­
cuduna ve güzelliğe değer verilm esiyle resimde Rönesans doğ­
muştur.
D) Özgür düşünce ortamının oluşması
E) Sanayi devrimine temel oluşturması
• İtalya'da zamanla üç resim okulu oluşmuştur. Bunlar:
★
Venedik O kulu : daha çok manzara resmi yapmışlardır. (Pay-
sagiste) en önemli temsilcisi Tisiyen 'dir.
Resim
★
★
Floransa O kulu : İnsan vücuduna, perspektif ve anatomiye
değer verm işlerdir. Temsilcilerinden Ciyoto , İtalyan resmini
Bizans etkisinden kurtarmış ve resimde Rönesans'ın doğma­
sını sağlamıştır. Önemli tem silcileri M ikelanj ( M ikelancelo )
ve Leonardo da Vinci'dir.
2.
Avrupa'da bilim, sanat, edebiyat ve fel­
sefede “Yeniden Doğuş” anlamına gelen
Rönesans hareketleri, aşağıdaki ülkeler­
den hangisinde başlamıştır?
A) Almanya
Roma Okulu ; Dinî konuları işlemişlerdir. En önemli
B) Fransa
D) Avusturya
C) İtalya
E) İngiltere
temsilcisi Rafael ( Rafael Sanzino )'dir.
M im arlık
• Rönesans devrinin mimarları, ortaçağ mimarîsi olan Gotik
tarzını terk etmişler ve yeni bir mimari üslup oluşturmuşlardır.
• En önemli temsilcileri Bramant ve M ikelanj 'dır.
Heykeltıraşlık
I.
• Antik dönem heykellerinin incelenmesi ve kopya edilmesiyle
heykeltıraşlık gelişmiştir.
Mikelanj,
II. Leonardo da Vinci,
III. Makyavelli
• En önemli tem silcileri; Donatello , Giberti , M ikelanj 'dır.
Yukarıdakilerden hangileri Rönesans
dönemi ressamları arasında yer alır?
A) Yalnız I
4) Rönesans Hareketlerinin Diğer Avrupa Ülkelerine Yayılması
^
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) II ve III
İtalya'da başlayan Hümanizm ve Rönesans hareketleri; İtalya'nın din ve kültür
merkezi oluşundan ve İtalya'nın Fransa, İspanya ve Almanya arasında paylaşılamaması nedeniyle çıkan İtalya Savaşları'nın etkisiyle, batı Avrupa'ya yayılmıştır.
4.
İngiltere’de Rönesans hareketlerinin en
önemli temsilcisi aşağıdakilerden hangi­
sidir?
Hümanizmada Rable (Rabelais), Ronsard ve M ontaigne ; mimarîde Piyer Lesko, Jan Bülan, heykeltıraşlıkta Jan Gojon ve
resimde Fransuva Klue'dir.
Fransa
A)
Montaigne
B) Rambrand
C)
Cervantes
D) Erasmus
E)
William Shakespeare
En önemli temsilcisi, Hamlet-Othello-Romeo ve Jülyet'in ya­
zarı W illiam Shakespeare (Şekspir)'dir.
İngiltere
Erasmus, Röklen ve Albrecht Dürer önemli temsilcilerdir.
Almanya
I.
Donatello,
II.
Martin Luther,
III. William Shakespeare
Yukarıdakilerden hangileri Rönesans
dönemi sanatçıları arasında yer almaz?
İspanya
A) Yalnız I
En önemli temsilcisi Don Kişot'un yazarı Cervantes 'tir.
B) Yalnız II
D) I ve III
Hollanda
>1
C) I ve II
E) II ve III
En önemli temsilcisi ressam Rambrand 'dır.
|
1-A
2-C
3-C
4-E
5-B
|
~ 139 ~
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
5) Rönesans'ın Sonuçları
★
Skolâstik Düşünce yıkılmış, yerine deney ve gözleme dayalı pozitif (serbest ve
bilimsel) düşünce doğmuştur.
1.
Aşağıdakilerden hangisi Rönesans hare­
ketinin sonuçları arasında gösterilemez?
★
Hıristiyanlığın sanat ve düşünce üzerindeki baskısı sona ermiştir.
A) Pozitif düşüncenin gelişmesi
★
Bilim, sanat ve edebiyatta pek çok yeni eserler verilm iştir.
★
Reform hareketine zemin hazırlamıştır.
B) Feodal sistemin ortaya çıkması
C) Avrupa'da resim, heykel, edebiyat ve
mimarî alanlarında gelişme gösterilmesi
★
Avrupa'da bilimsel gelişmelerin önü açılmıştır.
D) Reform hareketine zemin hazırlaması
E) Skolastik düşüncenin yıkılması
6) Rönesans'ın Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
^
Osmanlı Devleti bu dönemde "Yükselme Dönemi"ni yaşadığı için, Avrupa'da bilim,
teknik ve sanat alanlarında yaşanan gelişmelerden uzak kalmıştır.
^
Bu durum sonraki süreçte Osmanlı Devleti'nin bilim, teknik ve ekonomik alanlarda
Avrupa'nın gerisinde kalmasına ortam hazırlamıştır.
2.
İtalya’da ortaya çıkan ve daha sonra tüm
Avrupa’ya yayılan Rönesans hareketinin,
I.
II.
din,
ekonomi,
III. bilim ve teknik
C.
^
alanlarından hangilerinde Osmanlı Devleti’ni dolaylı da olsa olumsuz etkilediği
savunulabilir?
REFO RM (İyileştirm e-D ü zeltm e)
A) Yalnız I
XVI. yüzyılda ilk olarak Alm anya 'da M artin Luther 'in, kilise uygulamalarına karşı
gelerek 1517'de Almanya'daki W ittenberg Kilisesi'nin kapısına astığı 95 maddelik
bildiri ile kilisenin yanlışlıklarına itiraz etmesiyle başlayan ve Katolik mezhebindeki
bozulmaları önlemek için yeni düzenlemeleri kapsayan gelişmelere Reform denir.
3.
1)
Reform'un Nedenleri
★
Hıristiyanlığın temel kaynaklarına inilerek temel prensiplerinin ortaya konması
★
Katolik mezhebindeki bozulmaları gidermek için yenilik yapma düşüncesi
Rönesans'ın etkisiyle skolâstik düşüncenin zayıflaması, buna karşılık hümanist
ve özgür düşüncenin yayılması
★
Kiliselerin çıkarlarına uygun hareket etmesi ( Endüljans adlı af belgesi gibi)
★
incil'in her dile çevrilmesi sonucunda kiliseye karşı şüphenin artması
A) Almanya
4.
2)
C) Yalnız III
E) II ve III
B) Fransa
Avusturya
C) italya
E) ingiltere
Reform hareketleri,
I.
papalık,
II.
mutlak krallık,
III. derebeylik
Reform'un Sonuçları
★
I ve II
Avrupa'da, Katolik mezhebindeki bozul­
maları önlemek için yeni düzenlemeleri
kapsayan Reform hareketleri, aşağıdaki
ülkelerden hangisinde başlamıştır?
D)
★
B) Yalnız II
D)
unsurlarından hangilerine tepki olarak
ortaya çıkmıştır?
Katolik Mezhebi parçalanmış ve yeni mezhepler ortaya çıkmıştır.
A) Yalnız I
D)
5.
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Reform Hareketleri sonucunda;
I.
Kalvenizm,
II. Anglikanizm,
III. Protestanlık
★
Katolik Kilisesi'nin otoritesi büyük ölçüde sarsılmıştır.
★
Papalara ve din adamlarına olan saygı ve güven azalmıştır.
★
Engizisyon M ahkem eleri ile Katolik Kilisesi'nin otoritesi korunmak istenmiştir.
★
Katolik Kilisesi kendisini düzeltmek zorunda kalmış, Cizvit Tarikatı 'nı kurarak
Hıristiyanlığın yayılmasına çalışmıştır.
★
Protestanlığı kabul eden ülkelerde kilise malları yağmalanmıştır.
★
Avrupa'da ilk kez " laik d evlet " fikri ortaya çıkmıştır.
★
mezheplerinin ortaya çıktığı ülkeler han­
gisinde doğru olarak verilmiştir?
I
II
III
A) ingiltere
Fransa
Almanya
B) italya
Almanya
Fransa
C) Fransa
ingiltere
Almanya
D) Almanya
italya
ingiltere
E) Fransa
Almanya
ingiltere
Okullar, kilisenin elinden alınarak halka verilmiş, böylece Avrupa'da ilk kez laik
bir eğitim uygulaması başlamıştır.
~ 140 ~
1
-B
1
2-C
3-A
4-A
5-C
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
e------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
O Reform Hareketi'nin en tanınmış kişileri- Um anya'da Luther, Fransa'da Kalven ve İn­
giltere'de ise Kral VIII. Henry'dir.
\___________________________________________________
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
1555 Ogsburg Antlaşması ile Protestan­
lık mezhebinin resmîyet kazandığı Avru­
pa ülkesi aşağıdakilerden hangisidir?
DİKKAT!...
A)
Almanya
D)
Umanya'da Protestanlık 1555 Ogsburg Antlaşması ile resmiyet kazanmıştır.
Fransa'da Kalvenizm
1598 Nant Fermanı ile resmiyet kazanmıştır.
3) Reform'un Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
^
^
2.
B) Fransa
iskoçya
C) italya
E) İngiltere
Aşağıdakilerden hangisi Reform hareket­
lerinin sonuçlarından biri değildir?
Reform, Osmanlı Devleti'ndeki Hıristiyanları etkilem em iştir . Bunun temel sebebi,
Osmanlı Devleti'nin sağladığı inanç özgürlüğü ve Osmanlı topraklarında yaşayan
Hıristiyanların da Ortodoks mezhebine bağlı olmalarıdır.
A) Katolik Kilisesi'ne ait toprakların köylü­
ler tarafından yağmalanması
B) Sınıf farklılıkların sona ermesi
Osmanlı Devleti Hıristiyan birliğini parçalamak için, reform hareketlerini ve mez­
hep ayrılıklarını desteklemiş, böylece devletin Avrupa içlerine ilerleyişi kolaylaş­
mıştır.
C) Yeni mezheplerin ortaya çıkması
D) Laik esaslara dayalı eğitim veren okul­
ların açılması
E) Pozitif düşüncenin öneminin artması
D. A YD IN LAN M A ÇAĞI
^
Avrupa'da XVII. ve XVIII. yüzyıllarda aklı, bilimi ve pozitif düşünceyi ön plânda tu­
tan döneme Aydınlanma Çağı adı verilm iştir.
^
Bu dönemde bilginin kaynağının deney, gözlem ve akıl olduğu savunulmuş-tur.
^
Özellikle insan hakları ve demokrasi alanlarında ortaya çıkan yeni değerler tüm
toplumları etkilemiştir.
3.
Osmanlı Devleti'nde yaşayan Hıristiyan­
ların Reform hareketlerinden etkilenme­
melerinin temel nedeni aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Osmanlı Devleti'nin Avrupa siyasetinde
etkili olamaması
B) Osmanlı ülkesindeki kiliselerin yetersiz
olması
E. OTUZ YIL SAVAŞLARI (M EZH EP SAVAŞLARI) (1618-1648)
^
^
Otuz Yıl Savaşları; Almanya ve müttefiki İspanya ile Fransa ve müttefikleri ( İsveç,
Danim arka ) arasında yapılmıştır.
^
Otuz Yıl Savaşları Almanya'nın yenilgisiyle bitmiş ve 1648'de imzalanan W estfalya
Barış Antlaşması ile sonuçlanmıştır.
^
C) Reform hareketinin Almanya ile sınırlı
kalması
Alman İmparatoru II. Ferdinand 'ın, Almanya'da mezhep birliğini sağlamak ve Pro­
testanları ortadan kaldırmak istemesi sonucunda ortaya çıkan savaşlardır.
D) Skolastik düşüncenin yıkılmış olması
E) Osmanlı Devleti'ndeki Hıristiyanların
çoğunun Ortodoks olması
Bu antlaşma Avrupa tarihinde çok önemli bir adımdır. Nitekim Almanya Protestan­
lığı resm î din olarak tanımış, Alman Prenslerinin de siyasal ve dinsel özgürlüklerini
4.
1618-1648 yılları arasında Alman İmpara­
toru II. Ferdinand’ın Almanya’da mezhep
birliğini sağlamak ve Protestanları orta­
dan kaldırmak istemesi sonucunda yaşa­
nan Otuz Yıl Savaşları, aşağıdaki antlaş­
malardan hangisiyle sona ermiştir?
kabul etmiştir.
Westfalya Barışı'nı İspanya tanımamıştır. Bu yüzden, Orta !v ru p a ’da savaş bittiği
halde Fransa ile İspanya arasında savaş on yıl daha devam etmiş, ancak 1659 yılın­
da imzalanan Pirene Antlaşması'yla İspanya Fransa'nın üstünlüğünü kabul etmiştir.
A) Ogsburg
B) Nant
D) Westfalya
C) Paris
E) Magna Carta
F. YEDİ YIL SAVAŞLARI (1756-1763)
^
İngiltere'nin Avusturya, Fransa ve Rusya ittifakıyla yaptığı savaşlardır.
^
Savaştan galip ayrılmasına rağmen İngiltere, çok büyük ekonomik kayıp yaşamış­
tır. Bu kayıplar ağır vergilerin konulmasına, bu gelişme de İngiltere'ye bağlı koloni­
lerin tepkisine yol açmıştır.
^
İngiltere'nin uygulamaya koyduğu bu vergilendirmeler, Amerika'daki 13 koloninin
bağımsızlık için İngiltere'ye karşı mücadeleye girişmesine neden olmuştur. Bu du­
rum beraberinde ABD'nin kurulmasını getirmiştir.
5.
Yeniçağ'da Avrupa’da yaşanan Otuz Yıl
Savaşları'na aşağıdaki devletlerden han­
gisi katılmamıştır?
A) Almanya
B) İsveç
D) Danimarka
|
1-A
2-B
3-E
C) Fransa
E) İngiltere
4-D
5-E
|
141
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
G. ABD'NİN KURULM ASI (1787)
^
İngiltere, Yedi Yıl Savaşları'nda bozulan malî yapısını düzeltmek için Amerika'daki
13 kolonisine yeni vergiler koymuş, ancak bu gelişme koloniler tarafından tepkiyle
karşılanmıştır. Yedi Yıl Savaşları'nın intikamını almak isteyen Fransa, Amerika'ya si­
lah ve cephane yardımı yapmıştır.
^
13 koloni, 1774 yılında bir araya gelerek I. Philedelphia (Filedelfiya) Kongresi'ni
toplamış ve ingiltere'ye karşı savaşa karar vermişlerdir.
^
1.
İngiltere, kendisine karşı savaş ilan eden
Amerika'daki 13 koloninin bağımsızlığını
aşağıdakilerden hangisi ile kabul etmek
zorunda kalmıştır?
A) Filedelfiya Kongresi
B) Versay Antlaşması
C) Paris Antlaşması
1776 yılında ise II. Philedelphia Kongresi'ni toplayan bu 13 koloni, bağımsızlıklarını
ilan ederek İnsan Hakları Bildirisi'ni kabul etmişlerdir.
^
D) Westfalya Antlaşması
E) Ogsburg Antlaşması
Bu gelişme üzerine İngiltere, 1783 Versailles (Versay) Antlaşması ile 13 koloninin
bağımsızlığını kabul etmiş, 1787 yılında da Amerika Birleşik Devletleri kurulmuştur.
2.
1789 Fransız İhtilâli'nden sonra kurulan
Fransız Parlamentosu'nda, yalnız soylu­
lar ve servet sahibi olanların temsil edil­
mesi, aşağıdaki egemenlik anlayışların­
dan hangisinin benimsendiğini gösterir?
» YAKIN ÇAĞ'DA AVRUPA
^
Yakın Çağ, Fransız İhtilâli (1789) ile başlayan süreçtir.
A) Oligarşi
B) Monarşi
C) Demokrasi
A.
FRANSIZ İHTİLÂLİ (1789)
D) Meşrutiyet
E) Cumhuriyet
1) Fransız İhtilâli'nin Nedenleri
★
Krallık yönetiminin baskıları
★
Halkın soylular, rahipler ve burjuva gibi sınıflara ayrılmış olması
★
M alî durumu düzeltmek için halktan alınan vergilerin artırılması
★
Fransız aydınlarının eleştirileri (Montesque, Jan Jak Russo, Diderot, Voltaire)
★
Fransa Kralı XVI. Lui'nin Eta Jenaro (Genel Meclis)'yu toplaması
★
Rönesans hareketleri sonrası ortaya çıkan Aydınlanma Çağı'nın etkileri
★
ABD'nin bağımsızlığını kazanması
3.
Fransız İhtilâli'nin aşağıda verilen sonuç­
larından hangisi, Avrupa'da sınırların de­
ğişmesi ve yeni devletlerin ortaya çıkma­
sında doğrudan etkili olmamıştır?
A) Ulusçuluğun yaygınlaşması
B) Özgürlük felsefesinin egemen olması
C) Laik devlet anlayışına geçilmeye
başlanması
D) Halk iradesinin ön plana çıkması
E) imparatorluk sisteminin yıkılması
2) Fransız İhtilâli'nin Sonuçları
★
Soyluların ve rahiplerin ayrıcalıkları kaldırılarak eşitlik getirilmiştir.
★
Mutlakıyet düzeni yıkılmış, egemenliğin halktan geldiği kabul edilmiştir.
★
Eşitlik, adalet, özgürlük, milliyetçilik, laiklik vb. kavramlar önem kazanmıştır.
★
M illiyetçilik akımı tüm dünyaya yayılmaya başlamıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, Fransız İhtilâli
sonucu yayımlanan İnsan Hakları Bildirgesi’yle dünyada yayılmaya başlayan fi­
kirler arasında yer almaz?
★
imparatorlukların yıkılması ile millî devletler kurulmaya başlamıştır.
A) Eşitlik
★
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ilan edilmiştir.
C) Milliyetçilik
★
ihtilâl sonrası ortaya çıkan yeni fikirlerin kendi ülkelerini etkileyeceğini düşünen
Avrupa devletleri Fransa'ya savaş açmıştır. (1793-1815 ihtilâl Savaşları)
★
Evrensel nitelikte olduğu için Yeni Çağ kapanmış, Yakın Çağ başlamıştır.
4.
B) Özgürlük
D) Demokrasi
E) Ortak Mülkiyet
5.
3) Fransız İhtilâli'nin Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
1789 Fransız İhtilâli sonrasında tüm dün­
yaya yayılan “ Milliyetçilik” akımı, Osmanlı
Devleti’ni aşağıdaki özelliklerinin hangi­
sinden dolayı olumsuz etkilemiştir?
^
A) Ekonomisinin kötü durumda olması
^
Çok uluslu bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti, zamanla Fransız ihtilâli'nin yay­
dığı m illiyetçilik akımından zarar görmeye başlamıştır. Nitekim milliyetçilik akımı­
nın etkisiyle Osmanlı Devleti'nde azınlık isyanları ortaya çıkmış ve bu durum za­
manla Osmanlı Devleti'nin parçalanmasına yol açmıştır.
Öte yandan Fransız ihtilâli, Osmanlı Devleti'ni bir açıdan olumlu da etkilemiştir.
Nitekim Tanzimat ve Islahat Fermanları ile M eşrutiyet'in ilan edilmesinde etkili ol­
muştur. Bu gelişmeler, Osmanlı Devleti'nin dem okratikleşm e sürecinde önemli rol
oynayacaktır.
142
B) Askerî açıdan zayıf durumda olması
C) Sömürgeci bir anlayışa sahip olmaması
D) Çok uluslu bir yapıya sahip olması
E) Eyâletlerde otoriteyi sağlayamaması
|
1-B
2-A
3-C
4-E
5-D
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
İlginç Bir Diyalog!
Napolyon katıldığı bir savaşı kazanmış ve düşman ordusunun komutanı da esir olmuştur.
Ancak Napolyon, komutan olmasından dolayı ona esir değil, misafir muamelesi yapmış
ve onu akşam yemeğinde kendi masasına kabul etmiştir.
1.
Osmanlı Devleti’nde,
Tanzimat Fermanı'nın ilanı,
II.
Islahat Fermanı'nın ilanı,
III. I. Meşrutiyet'in ilanı
Düşman ordusunun komutanı olan adamda yenilgiden kaynaklanan hazımsızlık söz ko­
nusudur. Hiç durmadan konuşmakta ve yenilgiye kılıf aramaktadır. Bunun karşısında
Napolyon'un tavrı gayet sakindir. Napolyon'un bu tavrıyla iyice çileden çıkan komutan-
gelişmelerinden hangileri, 1789 Fransız
İhtilâli’nin yaydığı milliyetçilik akımının
olumsuz etkilerini önlemeye yöneliktir?
A) Yalnız I
"Biz şerefimiz için savaştık, siz para için savaştınız!" deyince Napolyon'un cevabı gayet
etkileyicidir. "Elbette... Çünkü herkes kendisinde olmayan şey için savaşır!"
D)
2.
B) Yalnız II
II ve III
E) I, II ve III
A) Ulusçuluk
Osmanlıcılık fikir akımı uygulamaya çalışılarak herkes eşit görülmüştür.
B) Eşitlik
C) Özgürlük
^
1839'da Tanzimat Fermanı ilan edilmiş ve kanun önünde Müslüman-gayr-i müslim
eşitliği sağlanmaya çalışılmıştır.
^
1856'da Islahat Fermanı'nın ilan edilmesiyle ise gayr-i müslimlere eşitliğin yanı sıra
birtakım ayrıcalıklar verilm iştir.
^
1876'da Meşrutiyet'in ilan edilmesiyle gayr-i müslimlere de yönetimde temsil edil­
me hakkı tanınmıştır.
^
Osmanlı Devleti bahsettiğimiz bu çabalarına rağmen milliyetçilik akımının etkisini
önleyememiş, azınlıkların bağımsızlıkları için başlattığı isyanlar sonucunda Osmanlı
Devleti parçalanma sürecine girmiştir.
^
XVIII. yüzyılda ilk olarak İngiltere 'de başlayan, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine
yayılan, etkileri bakımından tüm dünyayı sarsan önemli bir olaydır.
^
Üretim faaliyetlerinde insan ve hayvan gücünün yerini makine gücünün alması de­
mek olan bu devrimin başlamasında, "sanayi sektöründe buhar gücünün uygulan­
ması" etkili olmuştur.
D) Demokrasi
E) Adalet
3.
Fransız İhtilâli sonrası Avrupa devletleri­
nin, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karış­
mak amacıyla faydalandıkları temel konu
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kapitülasyonlar
B) Eğitim
C) Azınlıklar
D) Dış Borçlar
E)
B. SANAYİ İNKILÂBI
C) I ve II
Fransız İhtilâli sonrasında dünyaya yayı­
lan aşağıdaki kavramlardan hangisi, O s­
manlı Devleti’ni diğerlerinden daha fazla
etkilemiştir?
4) Osmanlı Devleti'nin Milliyetçilik Akımına Yönelik Aldığı Önlemler
^
I.
Taht Kavgaları
Sanayi inkılâbı, insan gücüne dayalı üretim
şeklinden makine gücüne dayalı üretim şek­
line geçişi ifade etmektedir.
4.
Buna göre, Sanayi İnkılâbı sonrasında
aşağıdakilerden hangisinin gerçekleş­
mesi beklenemez?
A) Maliyetlerin düşmesi
B) insan emeğinin önem kazanması
C) Seri üretime geçilmesi
D) Hammadde ve pazar ihtiyacının artması
1) Sanayi İnkılâbı'nın Sonuçları
★
E) Sömürgeciliğin hızlanması
İlk kez dokuma alanında kullanılan makineleşme sonucunda, fabrikalar kurulmuş
ve seri üretim sağlanarak hızlı bir gelişme yaşanmıştır.
★
Fabrikalaşmanın artmasıyla, Avrupa'da büyük sermayeli şirketler kurulmuştur.
★
Avrupa'da üretim artmış ve insanların refah seviyesi yükselmiştir.
★
Sanayileşme kentlerin hızla büyümesine, ancak aynı zamanda işsizlik sorununun
da ortaya çıkmasına yol açmıştır.
★
Yaşam koşullarının iyileşmesine bağlı olarak hızlı nüfus artışı yaşanmıştır.
★
Kapitalizm ve Sosyalizm gibi fikir akımları ortaya çıkmıştır.
★
İşçi-işveren arasındaki sorunlarla ilgili olarak sendikacılık girişimleri başlamıştır.
gelişmelerinden hangilerine yol açtığı
savunulabilir?
★
Avrupa'da ham madde, iş gücü ve pazar ihtiyacının artmasıyla yeni sömürgecilik
faaliyetlerinin başlamasına ortam hazırlamıştır.
A) Yalnız I
★
Sömürgelerden mal getirmek ve işlenen malları nakletmek amacıyla ticaret filo­
ları kurulmuş, 1869'da Süveyş Kanalı, 1914'te de Panama Kanalı'nın açılmasıyla
deniz ulaşımı kolaylaşmıştır.
5.
Sanayi İnkılâbı ile Avrupa’da makineli
üretime geçilmesinin;
I.
kırsal bölgelerde nüfusun azalması,
II. toplumsal sınıflaşmanın sona ermesi,
III. sömürgeciliğin hız kazanması
B) Yalnız II
D) I ve III
|
1-E
2-A
C) I ve II
E) I, II ve III
3-C
4-B
5-D
|
~ 143 ~
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
2) Sanayi İnkılâbı'nın Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
^
Sanayi İnkılâbı, Osmanlı Devleti'ni özellikle ekonomik açıdan son derece olumsuz
etkilemiştir. Öyle ki bu gelişme sonucunda;
Sanayi İnkılâbı Osmanlı ülkesine bol miktar­
da ucuz mal sokmuştur.
1.
★
Osmanlı'da küçük atölyeler ve el tezgâhları kapanmış, böylece işsizlik artm ıştır .
Bu durumun,
★
Lonca Teşkilâtı'nın üretimdeki payı ve önemi azalmıştır.
I.
★ Tarım üretimi geçimlik düzeyden pazar ekonomisi düzeyine ulaşmıştır.
★
Osmanlı
ülkesinde ihracat azalırken , ithalat artm ıştır .
★
Osmanlı
Devleti dışarıya ham madde satan, karşılığındamamul(işlenmiş) madde
alan bir devlet durumuna düşmüştür.
★
Osmanlı parasının değeri düşmüştür.
★
Ekonomik açıdan Avrupa'ya bağımlılık artmıştır.
★
Osmanlı
★
Osmanlı
Devleti hammadde ve pazar ihtiyacı nedeniyle Avrupalıdevletlerce işgal2. Avrupa Devletleri’nin Sanayi İnkılâbı ile
ekonomik açıdan güçlenmesi Osmanlı
edilmeye başlamıştır.
Devleti’nde;
★
Ekonomideki gerileme, siyasî çöküşü hızlandırmıştır.
unsurlarından hangilerini olumsuz yön­
de etkilediği savunulabilir?
A) Yalnız I
D)
^
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Devleti Avrupa'nın açık pazarı haline gelmiştir.
İthal ürünlerden alınan vergiler artırılm ış, ihracattan alınan vergiler azaltılmıştır.
Ancak kapitülasyonlar nedeniyle başarı sağlanamamıştır.
★
Sanayi ve ticaretin gelişmesi için 1860'ta Islah-ı Sanayi Komisyonu kurulmuştur.
★
Özel sermayeye fabrika kurmaları için destek verilm iştir.
★
Teşvik Kanunu çıkarılarak büyük imalâthaneler açılmıştır.
★
Yeni kurulacak olan fabrikalar için 10 yıl vergi muâfiyeti getirilmiştir.
lonca teşkilâtının çökmesi,
II.
dış ticaret açığının azalması,
durumlarından hangilerine yol açtığı
savunulamaz?
Osmanlı Devleti, ekonomisini olumsuz etkileyen Sanayi İnkılâbı'nın etkilerine karşı
birtakım önlemler almıştır.
★
I.
III. kapitülasyonların olumsuz etkisinin
artması
3) Osmanlı Devleti'nin Sanayi İnkılâbı'nın Etkilerine Karşı Aldığı
Önlemler
^
yerli üretim,
II. işsizlik oranı,
III. ithalat oranı
A) Yalnız I
D)
3.
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
Avrupa’da yaşanan;
I. Yedi Yıl Savaşları,
II. Fransız İhtilâli,
III. Sanayi İnkılâbı
gelişmelerinden hangileri Osmanlı Devleti’ni olumsuz etkilemiştir?
Osmanlı Devleti'nin, Sanayi İnkılâbı'nın etkilerine karşı aldığı bu önlemler çok fazla
etkili olamamış ve ekonomik açıdan Avrupa'ya bağımlılık artm ıştır.
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız III
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
C. VİYA N A KON GRESİ (1815)
^
^
Fransız İhtilâli'nden sonra İhtilâl Savaşları ya da Napolyon Savaşları ile Avrupa'nın
siyasî dengesinin bozulması nedeniyle İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya ve Prus­
ya'nın katılımıyla 1815'te Viyana Kongresi toplanmıştır.
4.
1815 Viyana Kongresi’ne aşağıdaki dev­
letlerden hangisi katılmamıştır?
A) İspanya
B) Rusya
D) Fransa
C) Avusturya
E) İngiltere
Kongrede Avrupa'nın geleceğini belirlemek, monarşik yapıyı güçlendirmek ve milli­
yetçi hareketleri önlemek doğrultusunda kararlar alınmıştır.
f ------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
O Viyana Kongresi kararlarının uygulamaya konulduğu dönem "Restorasyon Dönemi"
olarak adlandırılmaktadır.
v__________________________________________________________________________________________________ /
^
İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya " Dörtlü İttifak " grubunu kurarak, M etternich
(M eternik) Sistemi denilen bir politika oluşturmuşlardır.
^
Meternik Sistemi'ne göre; Avrupa'nın herhangi bir yerinde ayaklanma çıkarsa dev­
letler hep birlikte hareket edeceklerdi. Ancak bu kararlar Osmanlı Devleti'nde Yu­
nan isyanı çıkınca uygulanmamış ve Yunan İsyanı'na destek verilm iştir. Hatta Navarin'de Osmanlı donanmasını yakmışlardır.
5.
Osmanlı Devleti’nin, Avrupalı devletler
için oluşturduğu siyasî bir kriz anlamına
gelen “Şark Meselesi” kavramı, ilk kez
aşağıdaki gelişmelerden hangisinde kul­
lanılmıştır?
A) Nant Fermanı
B) Racconigi Antlaşması
^
Öte yandan Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletleri için oluşturduğu siyasî krizi ifade
eden " Şark Meselesi" kavramı da ilk kez Viyana Kongresi'nde kullanılmıştır.
144
C) Paris Barış Konferansı
D) Londra Antlaşması
E) Viyana Kongresi
|
1-C
2-B
3-D
4-A
5-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
D.
"Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1830 ve 1848 İHTİLÂLLERİ
1) 1830 İhtilâlleri
^
1830 ihtilâlleri ile Avrupa'da parlamenter
sisteme geçiş hızlanmıştır.
1.
Fransa Kralı X. Charles'in basın ve düşünce özgürlüğüne kısıtlama getirerek anaya­
Buna göre, 1830 İhtilâllerinin;
sal hakları engellemesi sonucu, Metternich sistemine tepki olarak ortaya çıkmıştır.
^
I.
1830 İhtilâlleri sonucunda ;
★
Tahta geçen yeni kral Louis Philip , anayasada yeni düzenlemeler yapılmasını sağ­
layarak Fransa'da meşrutî krallık rejimini yeniden kurmuştur.
★
Avrupa'da liberal demokrasiler güçlenmiştir.
★
Avrupa'da parlamenter sisteme geçiş hız kazanmıştır.
★
Belçika'da ayaklanmalar çıkmış ve Belçika ayrı bir devlet durumuna gelmiştir.
★
Lehistan (Polonya)'da da bir ihtilâl çıkmıştır.
sonuçlarından hangilerinin ortaya çık­
masına zemin hazırladığı savunulamaz?
A) Yalnız I
D)
2.
2) 1848 İhtilâlleri
Fransa'da başlayan bu ihtilâllerin ortaya çıkmasında; milliyetçilik akımı, XIX. yüzyıl­
da sanayide görülen gelişmeler sonucunda Avrupa'daki işçi sayısının artması ve
işçi sınıfının birtakım haklar talep etm esi etkili olmuştur.
^
1848 İhtilâlleri sonucunda ;
Fransa'da cumhuriyet ilan edilmiştir. (Bu durum 1852'ye kadar devam etm iştir.)
Sosyal hukuk devleti kavramı ortaya çıkmıştır.
★
Avrupa'da demokratikleşme hareketleri hız kazanmıştır.
★
italya ve Almanya'nın siyasî birliklerini kurmalarına zemin hazırlamıştır.
★
Ölüm cezası kaldırılmış, esir ticareti de yasaklanmıştır.
f
E) I, II ve III
Tanzimat Fermanı'nın ilanı,
Islahat Fermanı'nın ilanı,
gelişmelerinden hangilerinde, Avrupa’da
görülen 1830 İhtilâlleri’nin etkisi olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
D)
3.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Avrupa’daki işçi sayısının artması ve işçi
sınıfının bazı haklar talep etmesinin,
I.
1830 ihtilâlleri,
II.
1848 ihtilâlleri,
III. Sanayi inkılâbı
\
O
II ve III
C) I ve II
III. I. Meşrutiyet'in ilanı
^
★
B) Yalnız III
Osmanlı Devleti’nde,
I.
II.
★
milliyetçi oluşumların engellenmesi,
II. yönetim anlayışının değişmesi,
III. yeni ulusal devletlerin kurulması
gelişmelerinden hangilerinin ortaya çık­
masında etkili olduğu savunulabilir?
Rusya, bu ihtilâllerden XX. yüzyılın başlarına kadar etkilenmemiştir.
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
E. İTALYA VE ALM AN YA'NIN SİYA SÎ BİRLİKLERİNİ KURM ALARI
^
Fransız ihtilâli sonrasında ortaya çıkan düşünceler, İtalya'daki aydınları harekete
geçirmiş ve ülkede birliği sağlamak için çalışmalara başlanmıştır.
^
1870'te Piyemonte Krallığı öncülüğünde siyasî birliğini sağlayan italya, Avrupa'da
etkin bir güç olarak sömürgecilik faaliyetlerine başlamıştır.
^
Öte yandan Prusya Başbakanı Bismarck'ın Avusturya'yı yenilgiye uğratması sonucu
Avusturya Alman hükümetleri üzerindeki yetkilerini Prusya'ya devretmiştir.
^
1871'de Alman prensleri imparatorluk tacını Prusya Kralı I. W ilh elm 'e verm iş, böy­
lece Prusya kralı aynı zamanda Alman imparatoru olmuş ve Alman birliği sağlan­
mıştır.
^
italya ve Almanya'nın siyasî birliklerini sağlamaları, Avrupa devletleri arasında den­
genin bozulmasına yol açmış, sömürgecilik yarışı sürecinde bloklaşmaların da orta­
ya çıkmasında etkili olmuştur.
4.
Osmanlı Devleti’nde,
I.
Islahat Fermanı'nın ilanı,
II.
Tanzimat Fermanı'nın ilanı,
III. Sened-i ittifak'ın imzalanması
gelişmelerinden hangilerinde, Avrupa’da
görülen 1848 İhtilâlleri’nin etkisi olduğu
savunulamaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
5.
C) Yalnız III
E) I, II ve III
1848 İhtilâlleri sonrasında Avrupa’da et­
kisini artıran milliyetçilik hareketlerinin
etkisiyle, Piyemonte Krallığı öncülüğün­
de 1870’te siyasî birliğini sağlayan dev­
let aşağıdakilerden hangisidir?
Not A h n z .
A) italya
B) Norveç
D) Danimarka
|
1-A
2-E
3-B
C) Almanya
E) Hollanda
4-D
5-A
|
~ 145 ~
www. CepS itesi .Net
VIII. BÖLÜM
XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
(DAĞILMA DÖNEMİ)
Bu bölümden ortalama "2 3" soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(2)
(-)
(3)
(2)
(2)
(2)
(1)
(3)
(1)
(2)
(3)
(1)
(4)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİSA N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(2)
(3)
(3)
(1)
(3)
(3)
(4)
(2)
-------^ B
-------^ B
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, Osmanlı Devleti'nde XIX. yüzyıl (Dağılma Dönemi) da son derece önemli bir
dönemdir. ÖSYM'nin her yıl ortalama 2-3, 2013 KPSS'de de 4 soru sorduğu bu bölümle ilgili
olarak, Osmanlı Devleti'nde hemen hemen her alanda bir ilk yaşandığını göreceksiniz.
Bu bölüm ile ilgili çıkan sorulara baktığımızda ise, özellikle II. Mahmut ve Sultan Abdülmecit
Dönemi ıslahatları (askerî, yönetim, hukuk...), Osmanlı Devleti'nin demokratikleşme çaba­
ları, anayasal gelişmeler ve döneme damgasını vuran fermanlar ile ilgili olduğu görülmek­
tedir. Öte yandan, bu bölümde siyasî gelişmelerle ilgili soru da sorulabilmektedir. Ancak ko­
nular çalışılırken, daha çok yapılan ıslahat çalışmalarına odaklanmanızı ve soru çözümleriyle
birlikte mutlaka konu tekrarı yapmanızı öneriyoruz.
O
o
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
* DAĞILMA DÖNEMİ [XIX. YÜZYIL] (1792-1909)
1.
$
Dağılm a D ö n em i Padişahları
★
IV. Mustafa
★
II. Mahmut
(1808-1839)
★
Abdülmecit
(1839-1861)
★
Abdülaziz
(1861-1876)
Osmanlı Devleti bu politikayı ilk kez aşa­
ğıdaki devletlerden hangisine karşı kul­
lanmıştır?
★
V. Murat (93 gün)
(1876)
A) Almanya
★
^
(1807-1808)
II. Abdülhamit
B) Rusya
D) İngiltere
(1876-1909)
Osmanlı Devleti, bu dönemde Avrupa devletleri arasında süregelen sürtüşmeler ve
rekabetten faydalanarak ayakta kalmaya çalışmış, varlığını devam ettirebilmek için
bir bakıma Denge Politikası izlemiştir. (Düşmanımın düşmanı, dostumdur!)
2.
f------------------------------------------------------------------------------------------------------o Osmanlı Devleti, bu politikayı (denge politikası) İngiltere ve Rusya'nın da desteğini
alarak ilk kez Fransa'ya karşı kullanmıştır.
v__________________________________________________________________________________________________ /
^
XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin, Avrupa
devletleri arasında süregelen sürtüşmeler
ve rekabetten faydalanarak varlığını devam
ettirebilmek için uyguladığı politikaya Denge
Politikası adı verilmektedir.
C) Fransa
E) Avusturya
Osmanlı Devleti XIX. yüzyıldan itibaren dış
politikada denge politikası izlemiştir. Bu po­
litika; güçlü bir devlete karşı, başka bir dev­
letin desteğini alma politikasıdır.
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin bu politikasını en iyi şekilde açıkla­
maktadır?
Çok uluslu bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti, özellikle Fransız İhtilâli 'nin ortaya
çıkardığı milliyetçilik akımından son derece olumsuz etkilenmiş, devletin varlığını
sürdürmesi için askerlik, bilim, teknik, maliye, eğitim, hukuk vb. pek çok alanda ıs­
lahat yapılmıştır.
A) Osmanlı Devleti'nin, toprak bütünlüğü­
nü kendi başına koruyamaması
B) Avrupalı devletlerin baskısıyla Islahat
Fermanı'nın yayımlanması
C) Yunan İsyanı'nda Mısır Valisi Mehmet
Ali Paşa'dan destek alınması
D) Avrupalı devletlerden borç alınması
I. DAĞILMA DÖNEMİ'NDE BAZI SİYASÎ GELİŞMELER
E) İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında
Balta Limanı Antlaşması'nın yapılması
A. M İLLİYETÇİLİK İSYANLARI (U LU SÇULUK HAREKETLERİ)
1) Sırp İsyanı (1804-1878)
^
Fransız İhtilâli'nin yaydığı milliyetçilik akımı ile Rusya'nın, Slav topluluklarını tek bir
çatı altında kendi yönetiminde birleştirme amacına dayanan Panslavizm politikası­
nın etkisiyle ilk isyan Sırplar tarafından 1804'de çıkarılmıştır.
3.
---------------------------------------------------------------------
o
1789 Fransız İhtilâli’nin etkisiyle Osmanlı
Devleti’ne karşı isyan eden Mk topluluk
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yunanlılar
Osmanlı Devleti'nde milliyetçiliğin etkisiyle isyan eden ilk azınlık Sırplt dır. (1804)
B) Bulgarlar
C) Arnavutlar
D) Boşnaklar
E) Sırplar
^
Osmanlı-Rus savaşları sonrasında Sırplar;
*
1812 Bükreş Antlaşması ile imtiyaz
*
1829 Edirne Antlaşması ile özerklik
*
1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlık
elde etmişlerdir.
-----------------------------------------------------------
o
Osmanlı Devleti'nde özerklik elde eden ilk topluluk ırplc dır. (1829)
4.
Osmanlı Devleti’nde Sırpların;
I.
imtiyaz,
II. özerklik,
III. bağımsızlık
kazandıkları antlaşmalar aşağıdakilerden
hangisinde sırasıyla doğru olarak veril­
miştir?
I
II
III
Bükreş
Edirne
Berlin
Bükreş
Paris
Berlin
C)
Berlin
Paris
Edirne
D)
E)
Bükreş
Paris
Edirne
Bükreş
Berlin
Edirne
2) Yun an (Rum ) İsyanı (1820-1829)
^
İlk isyan 1820'de Eflâk'ta çıkmış, fakat kısa sürede bastırılmıştır. Rumların 1821'de
Mora'da tekrar isyan etmeleri üzerine, Mısır Valisi Kavalalı M eh m e t Ali Paşa'dan
yardım istenmiştir.
^
Mehmet Ali Paşa, Mora ve Girit valiliğine karşılık yardım ederek isyanı bastırmıştır.
Bu duruma İngiltere, Fransa ve Rusya tepki göstermiş ve Yunanistan'ın bağımsızlı­
ğını istemişlerdir. İstekleri reddedilen Avrupa devletleri, bunun üzerine 1827 yılın­
da Navarin 'de Osmanlı donanmasını yakmıştır.
A)
B)
1
1-C
2-A
3-E
4-D
|
~ 149 ~
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
O
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Osmanlı tarihinde ilk kez bir vali yardımı şarta bağlamıştır. ( Mehmet Ali Pa> )
1.
^
1789 Fransız İhtilâli’nin etkisiyle Osmanlı
Devleti’ne karşı bağımsızlığını ilan eden
Mk azınlık aşağıdakilerden hangisidir?
1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında imzalanan 1829 Edirne Antlaşması ile
Yunanistan bağımsızlığını ilan etmiştir.
A) Sırplar
O
C)
Osmanlı Devleti'nde bağımsızlık kazanan ilk toplum Rumlar (Yunanlılar 'dır. (1829)
B)Macarlar
Rumlar
D)Bulgarlar
E)
^
*
O
Edirne Antlaşması Fransa'nın Cezayir'i işgaline zemin hazırlamıştır. (1830)
>
Kuzey Afrika'da kaybettiğimiz ilk toprak Cezayir'dir. (1830)
2.
^
Arnavutlar
1829 Edirne Antlaşması ile Osmanlı Dev­
leti’nin Kuzey Afrika’da kaybettiği Mk
toprak aşağıdakilerden hangisidir?
Milliyetçilik akımının etkisiyle bağımsızlık kazanan milletleri sırasıyla şu şekilde gös­
termek mümkündür:
A) Fas
Yunanistan
=* Edirne Antlaşması (1829)
Sırbistan-Karadağ-Romanya
=* Berlin Antlaşması (1878)
Bulgaristan
II. Meşrutiyet'in ilanı sırasında (1908)
Arnavutluk
I. Balkan Savaşı sırasında (1913)
Araplar ve Ermeniler
I. Dünya Savaşı sırasında (1914-1918)
D)
3.
B) Cezayir
Tunus
C) Ürdün
E) Trablusgarp
XIX. yüzyılda;
- Sırpların özerklik kazanması
- Yunanlıların bağımsız olması
B. M ISIR SORUN U (KAVALALI M EH M ET ALİ PAŞA İSYANI) (1831)
gelişmelerine olanak sağlayan antlaşma
aşağıdakilerden hangisidir?
^
A)
^
Mora ve Girit valiliği karşılığında Yunan (Rum) isyanını bastıran Mısır Valisi Kavalalı
Mehmet Ali Paşa'nın, isteklerinin yerine getirilmemesi üzerine başlattığı isyandır.
D)
4.
C) Paris
E) Ayastefanos
Osmanlı Devleti’nin, Rusya’nın desteğini
korumak için 1833 yılında Hünkâr İskele­
si Antlaşması’nı imzalaması, aşağıdaki
isyanlardan hangisinin bir sonucudur?
İngiltere ve Fransa'nın baskıları sonucunda imzalanan bu antlaşma ile;
A) Kavalalı Mehmet Ali Paşa
• Mehmet Ali Paşa'ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Şam Valiliği verilm iştir.
^
B) Berlin
Edirne
Osmanlı Devleti'nin bir iç sorunu olarak ortaya çıkan bu isyan, Avrupalı devletlerin
zamanla bu olaya karışması nedeniyle uluslararası bir sorun hâline gelmiştir.
1) Kütahya A ntlaşm ası (1833) (Osm anlı & Kavalalı M ehm et Ali Paşa)
^
Bükreş
B) Tepedelenli Ali Paşa
• Oğlu İbrahim Paşa'ya Adana Muhassıllığı (o bölgenin vergilerini toplama hakkı)
ve Cidde (Suudi Arabistan şehri) Valiliği verilm iştir.
C) Canberdi Gazâli
D) Patrona Halil
Osmanlı Devleti'nin bir valisi karşısında bu duruma düşmesi, onun güçsüz olduğu­
nu açıkça göstermektedir. Osmanlı, M ehmet Ali Paşa'nın tekrar isyan etmesinden
endişe duymuş ve "denize düşen, yılana sarılır" diyerek Rusya'ya yaklaşmıştır.
E) Kabakçı Mustafa
2) H ünkâr İskelesi A n tlaşm ası (1833) (O sm anlı & R usya)
^
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan bu antlaşmaya göre; Rusya herhangi
bir saldırıya uğradığında, Osmanlı Devleti Boğazları Rusya lehine kapatacak ve bu
antlaşma sekiz yıl geçerli olacaktı.
^
Bu antlaşma ile Rusya'ya birtakım hakların verilmesi İngiltere ve Fransa'yı rahatsız
etmiş, böylece Boğazlar Sorunu ortaya çıkmıştır.
5.
Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın
ayaklanmasına karşı, Osmanlı Devleti ile
Rusya arasında imzalanan 1833 Hünkâr
İskelesi Antlaşması aşağıdaki sorunlar­
dan hangisinin ortaya çıkmasına yol açmıştır?
A) Doğu Sorunu
B) Ermeni Sorunu
C) Boğazlar Sorunu
O
"Boğazlar Sorunu" ilk kez Hünkâr İskelesi!ntlaşması ile ortaya çıkmıştır.
D) Kıbrıs Sorunu
E) Kutsal Yerler Sorunu
Hünkâr İskelesi !ntlaşması, Osmanlı Devleti'nin Boğazlar üzerinde egemenlik hak­
larını kullanarak imzaladığı son antlaşmadır.
~ 150 ~
|
1-C
2-B
3-D
4-A
5-C
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
3) Balta Lim anı T ica ret A ntlaşm ası (1838) (O sm anlı & İn g iltere)
^
Osmanlı Devleti ile Ingiltere arasında imzalanan bu antlaşmaya göre;
1.
• Ingilizler, " Rüsûmât-ı Dâhiliye " denilen iç gümrük vergisinden muaf tutulacak,
XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti aşağıdaki
antlaşmalardan hangisi ile Avrupa’nın
pazarı hâline gelmiş ve yarı sömürge du­
rumuna düşmüştür?
• % 3 olan gümrük vergisi oranları; ithalâtta % 5, ihracatta % 12 olacaktı.
A) Paris Antlaşması
Osmanlı Devleti'nin Ingiltere'ye verdiği bu ayrıcalıklar zamanla diğer Avrupa dev­
letlerine de verilm iş, bu durum Osmanlı ekonomisini çöküntüye uğratmıştır.
C) Ayastefanos Antlaşması
• Ingiltere Osmanlı iç ticaretine katılabilecek,
^
O
C.
B) Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi
D) Hünkâr iskelesi Antlaşması
E) Londra Boğazlar Sözleşmesi
Osmanlı Devleti, 1838 Balta Limanı Ticaret Antlaşması (Sözleşmesi) ile Avrupa'nın
pazarı hâline gelmiş ve yarı sömürge durumuna düşmüştür.
2.
M ISIR SORUN UN UN ÇÖ ZÜ M LEN M ESİ
$ Londra Konferansı (1840)
1838 Balta Limanı Antlaşması, uluslararası
bir sorun olan Mısır ve Boğazlar konusunda
İngiltere'nin desteğini sağlamak amacıyla
bu devlete verilen birtakım ekonomik ayrı­
calıkları içermekteydi.
^
Mısır Meselesi'ni uluslararası alanda çözmek isteyen İngiltere öncülüğünde topla­
nan konferansa; Rusya, Ingiltere, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti katılmıştır.
Buna göre XIX. yüzyıl’da Osmanlı Devleti
için;
^
Konferansta;
I.
• Mısır'ın Osmanlı toprağı sayılması, ancak yönetiminin babadan oğula geçmesi
( Hıdivlik ) koşuluyla Kavalalı M ehmet Ali Paşa'ya verilmesi,
II.
Dış politikadaki güçsüzlük ekonomik
işbirliğini olumsuz etkilemiştir.
III. İngiltere ile yapılan askerî ve ekonomik
işbirliği dağılmayı önlemiştir.
• Mısır'ın Osmanlı'ya her yıl 80 bin kese altın vergi vermesi,
• Suriye, Adana ve Girit valiliklerinin Osmanlı'ya bırakılması
kararları alınmıştır.
>
O
D.
Kendi iç sorunlarını çözmede etkisiz
kalmıştır.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
>
A) Yalnız I
Mısır Meselesi 1840 Londra Konferansı ile uluslararası alanda çözümlenmiştir.
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
BO ĞAZLAR SORUNUN UN ÇÖ ZÜ M LEN M ESİ
$ Londra Boğazlar Sö zleşm esi (1841)
^
Hünkâr Iskelesi Antlaşması'ndan rahatsız olan Fransa ve Ingiltere'nin girişimleriyle
imzalanan bir sözleşmedir.
^
Bu sözleşme ile;
3.
Rusya'nın 1833 Hünkâr İskelesi Antlaşması'yla Osmanlı Devleti üzerinde elde
ettiği çıkarlar, İngiltere ve Fransa tarafın­
dan aşağıdakilerden hangisiyle engellen­
miştir?
A) Kütahya Antlaşması
• Boğazların durumu ilk kez uluslararası bir konferansta belirlenmiştir.
B) Berlin Antlaşması
C) Londra Konferansı
• Osmanlı'nın Boğazlar üzerindeki mutlak egemenliği sona erm iştir .
D) Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi
E) Londra Boğazlar Sözleşmesi
• Rusya Hünkâr Iskelesi'yle elde ettiği hakları kaybetmiş, böylece Ingiltere ve
Fransa Akdeniz'deki güvenliklerini sağlamışlardır.
O Londra Boğazlar Sözleşmesi ile Osmanlı Devleti'nin Boğazlar üzerindeki egemenliği­
ne ilk kez kısıtlama getirilmiştir. Ayrıca bu sözleşme ile Boğazlara ilk kez uluslararası
bir statü getirilmiştir.
\ _________________________________________________________________________________________________ y
4.
Mısır Sorunu’nun çözülmesinde;
I.
E. KIRIM SAVAŞI (1853-1856) (O sm anlı & R usya )
^
Savaşın en önemli sebebi, Rusya'nın sıcak denizlere inme isteğidir.
^
Osmanlı Devleti ilk dış borcu Kırım Savaşı sırasında, 1854'te İngiltere 'den almıştır.
^
İtalya birliğini kurmak isteyen Piyemonte Krallığı, özellikle Fransa ve İngiltere'nin
sempatisini kazanmak için Osmanlı Devleti'nin yanında yer almıştır.
^
Rusya'nın Eflâk-Boğdan 'ı işgaliyle başlayan savaş sonucunda, Rusya mağlup olmuş
ve 1856'da Paris Antlaşması imzalanmıştır.
Londra Antlaşması'nın imzalanması,
II. Kırım Savaşı'nın başlaması,
III. Boğazlar Sorunu'nun gündeme gelmesi
durumlarından hangileri etkili olmuştur?
A)
Yalnız I
D)
|
1-B
B) Yalnız II
I ve II
2-C
C) Yalnız III
E) II ve III
3-E
4-A
|
~ 151 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
*
Paris A ntlaşm ası (1856)
^
İngiltere, Fransa, Avusturya, Piyemonte, Prusya, Rusya ve Osmanlı Devleti arasında
imzalanmıştır.
^
Bu antlaşma ile;
Osmanlı Devleti aşağıdakilerden hangisi
ile ilk kez bir Avrupa devleti sayılmış ve
toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin
garantisi altına alınmıştır?
• Osmanlı Devleti Karadeniz'deki haklarını kaybetmiştir.
A) 1829 Edirne Antlaşması
1.
B) 1833 Hünkâr İskelesi Antlaşması
• Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılmıştır.
C) 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi
• Eflâk ve Boğdan'a muhtariyet (özerklik) verilmesi öngörülmüştür.
D) 1856 Paris Antlaşması
• Boğazların 1841 Londra Sözleşmesi'ne göre yönetilmesi kararlaştırılm ıştır.
E) 1878 Berlin Antlaşması
• Paris Konferansı esnasında Osmanlı Devleti Islahat Fermanı'nı hazırlayarak
konferansa sunmuştur. (iç işlerine karışılmasını önlemek amacıyla)
• Osmanlı Devletinin kendi topraklarını koruyamayacak kadar güçsüz olduğu
ortaya çıkmıştır.
o
1877-78 Osmanlı-Rus savaşı sonrasında
imzalanan Ayastefanos Antlaşması, Batılı
devletlerin itirazı üzerine yürürlüğe girme­
miştir.
2.
Avrupalı devletlerin bu tutumu aşağıda­
kilerden hangisiyle açıklanabilir?
Osmanlı Devleti Paris Antlaşması ile ilk kez bir Avrupa devleti sayılmıştır.
A) Osmanlı'nın gücünden çekinmeleri
/------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
o Osmanlı Devleti, Kırım Savaşı'nı kazandığı halde Paris Antlaşması ile "yenik" duruma
düşürülmüştür.
V__________________________________________________________________________________________________ /
B) Çıkarlarının zedelenmesi
C) Rusya'nın desteğini almak istemeleri
D) Osmanlı ile işbirliğine gidilmesi
E) Rusya'nın İttifak Grubu'na girmesinin
önlenmesi
F. 1877-1878 O SM A N LI-RUS SAVAŞI (93 HARBİ)
3.
^
o
A) 93 Harbi'nin başlamasına
B) Islahat Fermanı'nın ilan edilmesine
Osmanlı Devleti, 1876 İstanbul (Tersane) Konferansı'nın toplanma amacını ortadan
kaldırmak için, konferansın toplandığı gün (23 Aralık 1876'da) Meşrutiyet yönetimi­
ni kabul etmiştir. Ancak Avrupalı devletler, bu gelişmeyi dikkate almamış ve Osmanlı
Devleti tüm çabalarına rağmen savaşı engelleyememiştir.
^ Tersane Konferansı'nda bir sonuç alamayan Avrupa Devletleri, 1877'de Londra'da
bir konferans daha düzenlemişlerdir. Fakat Osmanlı Devleti bu konferansta öne sü­
rülen şartları da kabul etmeyince, Rusya Osmanlı'ya savaş ilan etmiş ve 93 Harbi
olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı başlamıştır.
^
Osmanlı Devleti’nin 1876 Tersane Konfe­
ransı ve 1877 Londra Konferansı’nda Av­
rupa devletlerinin aldığı kararları kabul
etmemesi, aşağıdaki gelişmelerden han­
gisine ortam hazırlamıştır?
Rusya'nın uyguladığı Panslavizm (Slav Birliği) politikasına bağlı olarak Balkanlarda
ortaya çıkan isyanlarla ilgili sorunu çözmek amacıyla, 1876'da İstanbul (Tersane )
Konferansı toplanmıştır. Ancak Osmanlı Devleti konferansta alınan kararları kabul
etmemiştir.
C) Yunanistan'ın bağımsız olmasına
D) Paris Antlaşması'nın imzalanmasına
E) Dömeke Meydan Muharebesi'nin baş­
lamasına
4.
Osmanlı Devleti, 1878 yılında yapılan giz­
li antlaşmaya göre, olası bir Rus saldırısı
karşısında kendisine yardım etmesi kar­
şılığında Kıbrıs’ın yönetimini, aşağıdaki
devletlerden hangisine bırakmıştır?
Savaşta ağır bir mağlubiyet alan Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kalmıştır.
A) Fransa
B) Yunanistan C) İngiltere
D) Avusturya
E) Prusya
1) A ya stefa n o s (Y e şilk ö y ) A ntlaşm ası (1878)
5.
^
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında iki devlet arasında imzalanmıştır.
^
Antlaşma maddeleri Avrupalı devletlerin çıkarlarına ters düştüğü için, İngiltere'nin
müdahalesiyle Ayastefanos Antlaşması iptal edilmiş ve yürürlüğe girem em iştir . Bu
nedenle ölü doğmuş bir antlaşmadır.
Osmanlı Devleti’nin, Rus tehdidine karşı
Kıbrıs’ın yönetimini geçici olarak İngilte­
re’ye bırakmasının;
I.
ülke sınırlarını genişletme,
II. toprak bütünlüğünü koruma,
III. azınlık isyanlarına engel olma
^
Bu antlaşmanın iptal edilmesi ile 1878'de Berlin Antlaşması imzalanmıştır.
amaçlarından hangilerine yönelik olduğu
savunulabilir?
A)
O Ayastefanos Antlaşması'ndan sonra Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında gizli bir
antlaşma imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre, İngiltere Rus tehdidi altında olan Os­
manlı Devleti'ne yardım edecek, buna karşın Kıbrıs'ı geçici olarak alacaktı. 1878'de
yapılan anlaşmayla Kıbrıs geçici olarak İngiltere'ye bırakılmıştır.
~ 152 ~
Yalnız I
D)
|
1-D
B) Yalnız II
I ve II
2-B
C) Yalnız III
E) II ve III
3-A
4-C
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
2)
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Berlin A n tlaşm ası (1878)
^
Rusya'nın güçlenmesinden rahatsız olan Ingiltere, Avusturya ve Almanya'nın baskı­
sıyla imzalanmıştır. Özellikle Ingiltere, sömürgelerini düşünerek XIX. yüzyılın sonla­
rına kadar Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünü koruma politikası uygulamıştır.
^
Berlin Antlaşması, XIX. yüzyılda imzalanan şartları en ağır antlaşmadır.
^
Bu antlaşma ile;
C) Berlin Antlaşması
• Ingiltere ile Avusturya en kârlı çıkan devletler olmuştur.
D) Londra Antlaşması
E) Kütahya Antlaşması
XIX. yüzyılda “ Ermeni Sorunu”nun ilk kez
gündeme geldiği antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?
1.
A) Paris Antlaşması
B) Ayastefanos Antlaşması
• Ermenilerle ilgili bir madde ilk kez resmî bir antlaşmada yer almıştır.
• Romanya , Sırbistan ve Karadağ bağımsızlıklarını kazanmıştır.
• Osmanlı açısından önemli bir değişiklik olmamış, sadece Rusya'nın Osmanlı'yı
parçalama ve uygulamak istediği Panslavizm emellerine set çekilmiştir.
O Antlaşmada yer alan "Doğu Anadolu'da yaşayan azınlıklar için ıslahat yapılacak."
^
Girit Rumları, 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşında, Osmanlı Devleti'nin içine düştüğü
zor durumdan yararlanm ak amacıyla, Yunanistan'ın da teşviki sonucunda yeniden
isyan etmişlerdi.
^
Girit sorununu çözümlemek için 20 Kasım 1878'de Osmanlı Devleti ile Girit Rumları
arasında Halepa Fermanı imzalanmıştır.
^
Bu ferman ile;
• Girit'e özerklik verilecek,
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
3.
1878 Berlin Antlaşması sonrasında, Os­
manlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü ko­
ruma siyasetini terk eden İngiltere’nin Mk
işgal ettiği Osmanlı toprağı aşağıdakiler­
den hangisidir?
A) Tunus
B) Mısır
D) Kıbrıs
4.
C) Cezayir
E) Ürdün
XIX. yüzyılda Yunanistan’a katılmak iste­
yen Giritli Rumların isyan etmesi ve Avrupalılar'ın bu duruma müdahale etmesi
üzerine, Osmanlı’nın bölge halkına vergi
muafiyeti ve özerklik sağladığı gelişme,
aşağıdakilerden hangisidir?
• Girit Valisi Müslüman ya da Hıristiyan olabilecek,
• Rumca, Türkçe gibi resmî dil kabul edilecek,
• Girit Rumlarına vergi muafiyeti getirilecekti.
^
Romanya,
Yukarıdaki Balkan devletlerinden hangi­
leri 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsız­
lığını kazanmıştır?
Berlin Antlaşması'ndan sonra Ingiltere ve Fransa Osmanlı Devleti'nin toprak bütün­
lüğünü koruma siyasetini terk etmiştir. Nitekim Ingiltere'nin bu amaçla işgal ettiği
ilk Osmanlı toprağı Mısır olmuştur.
G. H ALEPA FERM AN I (1878)
Sırbistan,
II.
III. Karadağ
maddesi ile "Ermeni Sorunu" ilk kez Berlin Antlaşması ile ortaya çıkmıştır.
^
I.
A) Tanzimat Fermanı
1897'de ise, adayı işgal eden Yunanlılara karşı Dömeke Meydan Muharebesi yapıl­
mış, savaş Osmanlı Devleti'nin zaferiyle sonuçlanmıştır. Girit Osmanlı'da kalmıştır.
(1908'de Girit Yunanistan'a katılmıştır.)
B) Islahat Fermanı
C) Berlin Antlaşması
D) Halepa Fermanı
E) Tilsit Antlaşması
Yunanlılara karşı yapılan 1897 Dömeke Meydan Muharebesi, Osmanlı Devleti'nin
yaptığı son meydan savaşıdır.
I.
H. XIX. YÜZYILDA OSM ANLI DEVLETİ'NİN TO PRA K KAYIPLARI
Yunanistan,
II. Sırbistan,
III. Karadağ
1829
Yunanistan bağımsızlığını ilan etmiştir.
1830
Fransa Cezayir'i işgal etmiştir. (Kuzey Afrika'daki ilk toprak kaybı)
Yukarıdaki devletlerden hangileri bağım­
sızlığını 1878 Berlin Antlaşması’ndan ön­
ce kazanmıştır?
1878
Kıbrıs'ın yönetimi geçici olarak Ingiltere'ye bırakılmıştır.
A)
1878
Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsızlık kazanmıştır. ( Berlin A n t .)
1881
Fransa Tunus'u işgal etmiştir.
1882
Ingiltere Mısır'ı işgal etmiştir.
Yalnız I
D)
|
1-C
B) Yalnız II
I ve II
2-E
C) Yalnız III
E) II ve III
3-B
4-D
5-A
|
~ 153 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
II. XIX. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ
1.
Osmanlı Devleti'nde XIX. yüzyıl ıslahatla­
rının öncelikle aşağıdakilerden hangisini
gerçekleştirmeye yönelik olduğu savu­
nulabilir?
$
İlk kez "yönetim " ve " hukuk " alanlarında ıslahatlar yapılmıştır.
$
İlk kez halk yönetime katılmıştır.
$
İlk kez padişahın yetkileri kısıtlanmıştır.
$
İlk kez kanunun üstünlüğü kabul edilmiştir.
B) Kapitülasyonları kaldırmak
$
İlk kez Osmanlı'da " parlam entolu dönem " başlamıştır.
C) Devletin parçalanmasını önlemek
$
Avrupa devletlerinin Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışması önlenmek istenmiştir.
$
Islahatlar devlet politikası haline gelmiştir.
$
Hemen hemen her alanda ıslahat yapılmıştır.
A) Azınlık haklarını korumak
D) Devleti modern bir yapıya kavuşturmak
E) Halkın yönetime katılmasını sağlamak
2.
I.
XIX. yüzyıl ıslahatlarının temel amacı, Osmanlı Devleti'ni çöküşten kurtarmak ve
devletin parçalanmasını engellemektir.
O
her alanda yapılma,
II. devletin öncülüğünde gerçekleşme,
III. devletin bağımsızlığını ve bütünlüğünü
koruma amaçlı olma
O DİKKAT!
Değerli adaylar, XIX. yüzyıl ıslahatları ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bir di­
ğer nokta, yaşanan gelişmelerde "Avrupa devletlerinin etkisinin olup olmadığı"
konusudur. Konulara çalışırken bu ayrıntıyı mutlaka göz önünde bulundurunuz.
Yukarıdakilerden hangileri XIX. yüzyılda
Osmanlı Devleti’nde yapılan ıslahatların
özellikleri arasındadır?
A) Yalnız I
D)
III. II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1808-1839)
^
^
^
lümanları camide, Hristiyanları kilisede, Musevîleri de havrada görmek isterim. Arala­
rında başka bir fark yoktur." diyerek, II.
Mehmet (Fatih)’ten sonra halka din ve
mezhep özgürlüğü hakkı tanıyan ve bu­
nu dile getiren ikinci Osmanlı padişahı
aşağıdakilerden hangisidir?
II. Mahmut, "Ben tebaamdan Müslümanları camide, Hristiyanları kilisede, Musevîleri
de havrada görmek isterim. Aralarında başka bir fark yoktur." diyerek, II. Mehmet
(Fatih)'ten sonra halka din ve mezhep özgürlüğü hakkı tanıyan ve bunu dile getiren
ikinci Osmanlı padişahıdır.
1)
A) III. Selim
B) II. Mahmut
C) Abdülmecit
D) Abdülaziz
E) II. Abdülhamit
Sened-i İttifak (1808)
II. Mahmut ile Âyanlar arasında yapılan bir sözleşmedir.
4.
Osmanlı Devleti’nde, padişahın yetkileri
ilk kez aşağıdakilerden hangisi ile sınır­
landırılmıştır?
Sened-i Ittifak'ın imzalanmasında, II. Mahmut'un tahta çıkmasını sağlayan Rusçuk
Âyanı Sadrazam Alem dar Mustafa Paşa etkili olmuştur.
^
C) I ve II
E) I, II ve III
Osmanlı tarihinde, “ Ben tebaamdan Müs­
3.
II. Mahmut döneminde hemen hemen her alanda ve Avrupa örnek alınarak ısla­
hat yapılmıştır. Yaptığı ıslahatlarla kendinden sonraki dönemde yapılan ıslahatlara
da bir anlamda zemin hazırlamıştır.
^
B) Yalnız II
II ve III
A) Sened-i ittifak
B) I. Meşrutiyet
Imzalanan bu sözleşmeye göre;
C) II. Meşrutiyet
^
Âyanlar padişaha bağlı kalacak ve devletin emirlerine uyacaklardır.
^
Âyanlar bulundukları bölgelerde vergi ve asker toplanmasına yardımcı
olacaklardır.
^
Padişah âyanların fiilî feodal statüsünü resmen tanıyacaktır.
^
Âyanlar halka âdil davranacaklardır.
D) Tanzimat Fermanı
E) Islahat Fermanı
e----------------;------------------------------------------------------------------------------------O Sened-i İttifak ile Osmanlı Devleti'nde padişahın yetkileri ilk kez sınırlandırılmıştır.
Bu yüzden Sened-i İttifak ilk demokratikleşme hareketi olarak kabul edilmektedir.
O
I.
Sened-i ittifak,
II. Islahat Fermanı,
III. Tanzimat Fermanı
Yukarıdaki gelişmelerin hangilerinde Av­
rupalı devletlerin etkisi yoktur?
Sened-i İttifak'ın imzalanmasında Avrupalı devletlerin ya da Avrupa'da ortaya çıkan
fikir akımlarının herhangi bir etkisi yoktur.
A)
Yalnız I
D)
O
Sened-i İttifak padişahın yetkilerini kısıtlaması bakımından, İngiltere'de Kral Yurtsuz
John'un 1215 tarihli Magna Carta'sına benzetilmektedir.
~ 154 ~
|
1-C
B) Yalnız II
I ve II
2-E
C) Yalnız III
E) II ve III
3-B
4-A
5-A
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
2) A sk e rî A land a Y ap ılan Islahatlar
% Nizâm-ı Cedit'e benzeyen Sekban-ı Cedit Ocağı kurulmuştur. Ancak yeniçerilerin
tepki göstererek isyan etmeleri üzerine kapatılmıştır/
1.
Aşağıdakilerden hangisi, II. Mahmut dö­
neminde askerî alanda yapılan yenilikler
arasında yer almaz?
% Bu ocağın yerine Eşkinci Ocağı adıyla yeni bir ocak kurulmuşsa da, askerlerin tâlim
yapmak istememeleri yüzünden bu ocak da kapatılmıştır/
A) Seraskerlik makamının oluşturulması
B) Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması
% 1826 yılında halk, esnaf, topçu birlikleri ve ulemâ sınıfının da desteğiyle Yeniçeri
Ocağı kaldırılmıştır/
*
>
Osmanlı tarihinde bu olaya
O
C) Nizam-ı Cedit Ocağı'nın kurulması
D) Redif Birlikleri'nin kurulması
E) Darü'ş-Şûrâ-yı Askerî'nin kurulması
ak'ay-ı Hayriye (Hayırlı Olay) denmiştir.
% Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıyla;
^
Islahatların önündeki en büyük engel kaldırılmıştır.
^
M erkezî otorite güçlenmiştir.
^
Hazinenin yükü hafiflemiştir.
I.
Avrupa tarzı bir ordunun oluşturulması,
^
Bektaşî Tarikatı kapatılmıştır.
II.
yenilik hareketlerinin hızlanması,
2.
Osmanlı Devleti’nde, 1826’da gerçekle­
şen ve “Vak'a-yı Hayriye” olarak nitelendi­
rilen Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla;
III. merkezî otoritenin güçlenmesi
% Yeniçeri Ocağı'nın yerine Asâkir-i Mansûre-i M uham m ediye ordusu kurulmuş böylece Osmanlı'da "Ocak Anlayışı" terk edilmiştir.
gelişmelerinden hangilerinin yaşandığı
savunulabilir?
% Ordu teşkilâtını düzene koymak için Seraskerlik makamı kurulmuştur.
A)
Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
İlk serasker olarak Rusçuklu Hüseyin Paşa 15 Haziran 1826'da yönetime katılmıştır.
O
% Tımarlı sipahilerin yerine eyâletlerde güvenliği sağlamak için;
★ Anadolu'da Redif Birlikleri
★
3.
II. Mahmut döneminde, 1834’te Giuseppe
Donizetti Paşa tarafından kurulan askerî
bando okulu aşağıdakilerden hangisidir?
Rumeli'de Müşirlikler kurulmuştur. (M üşirlik, Beylerbeyi yetkilerine sahiptir.)
% 1831'de askerî amaçlı ilk nüfus sayımı yapılmıştır.
A) Dârü'l-bedayi
B) Mızıka-yı Hümâyun
% 1834'te Giuseppe Donizetti tarafından Askerî Bando Okulu ( Mızıka-yı Hümâyun )
kurulmuş ve Mehterhâne kapatılmıştır.
C) Dârü'l-elhan
D) Dârü'l-fünûn
% 1834'te Harp Okulu (Harbiye) ve 1839'da Askerî Tıp Okulu (Tıbbiye) açılmıştır.
E) Mehter Takımı
% Askerî işleri düzenlemek için Darü'ş-Şurây-ı Askerî kurulmuştur.
% İstanbul'da ilk silah fabrikası açılmıştır.
4.
Osmanlı Devleti’nde, XIX. yüzyılda Divân-ı Hümayun’un kaldırılmasıyla bu kuru­
mun yerini alan yürütme organı, aşağıdakilerden hangisidir?
3) Y ö n etim ve H ukuk A lanın d a Yap ılan Islah atlar
%
1835'te Divân-ı Hümâyun kaldırılmış, yerine Nazırlıklar (Bakanlıklar) kurulmuştur.
Böylece Divân-ı Hümayun'un yerini Meclis-i Vükelâ almıştır. Bu gelişme ile yasa­
ma, yürütme ve yargı görevleri şu şekilde düzenlenmiştir:
Yasama
A) Şûrâ-yı Devlet
B) Meclis-i Vükelâ (Heyet-i Vükelâ)
C) Darü'ş-Şûrâ-yı Bâb-ı Âli
D) Meclis-i Âl-i Tanzimat
Yasaların ve tüzüklerin hazırlanması için Meclis-i Valây-ı Ahkâm-ı
E) Meclis-i Valâ-yı Ahkâm-ı Adliye
Adliye kurulmuş ve yasama yetkisi bu kuruma verilm iştir.
Yürütme
Sadrazam başkanlığında Meclis-i Vükelâ ( Heyet-i Vükelâ ) adında
bir hükûmet kurulmuş ve yürütme yetkisi bu meclise verilm iştir.
Yargı
Devlet memurlarının yargılanması için Darü'ş-Şurâ-ı Bâb-ı Âli
kurulmuş ve yasama yetkisi de bu kuruma verilm iştir.
*
5.
Osmanlı Devleti’nde “Kabine Sistemi”ne
ilk kez hangi padişah döneminde geçil­
miştir ?
>
O
A) II. Mahmut
Nazırlıkların oluşturulmasıyla birlikte ilk kez Kabine Sistem 'ne geçilmiştir.
%
Posta , Polis ve Karantina örgütleri kurulmuştur.
%
Memurlara fes , ceket ve pantolon giyme zorunluluğu getirilmiştir.
B) Abdülaziz
D) Abdülmecit
|
1-C
2-E
3-B
C) III. Selim
E) I. Abdülhamit
4-B
5-A
|
~ 155 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
^
Tım ar sistemi kaldırılmış ve memurlara maaş bağlanmıştır.
^
Müsadere usulü büyük ölçüde kaldırılarak özel mülkiyet güvence altına alınmıştır.
(Müsadere usulü Tanzimat Dönemi'nde tam am en kaldırılacaktır.)
^
Kazâlar merkeze bağlanmıştır. (Böylece merkezî otorite güçlenmiştir.)
^
İlk kez pasaport zorunluluğu getirilmiştir. (Vatandaşlık bilinci !)
^
İstanbul için vize uygulaması başlatılmıştır.
^
Köy ve m ahalle muhtarlıkları kurulmuştur. (Amaç merkezî otoriteyi güçlendirmek)
^
Devlet dairelerinde padişahın resminin asılması zorunlu hâle getirilmiştir. Bunda ki
amaç da padişahın otoritesini güçlendirmektir.
\
O
Devlet dairelerine portresini astıran ilk padişah II. Mahm
1.
Osmanlı Devleti’nde portresini devlet da­
irelerine astıran Mk padişah aşağıdakiler­
den hangisidir?
A)
V. Mehmet Reşat
B) II. Abdülhamit
C)
II. Mahmut
D) Abdülmecit
E)
'tur.
Abdülaziz
ikinci Mahmut döneminde yapılan yenilikler­
den biri de Müsadere (El Koyma) Usulü'nün
büyük ölçüde kaldırılması olmuştur.
2.
Bu gelişmenin öncelikle aşağıdakilerden
hangisine ortam hazırladığı söylenebilir?
A) Toprak üzerinde feodalleşmenin engel­
lenmesine
4) Eğitim ve Kültür A lanın da Y ap ılan Islah atlar
^
II. Mahmut Karadeniz ve Rumeli'ye seyahat etmiş, böylece ilk kez yurt içi gezilere
çıkan padişah olmuştur.
C) Halkın yeniliklere destek vermesine
^
1824'de İstanbul'da ilköğretim zorunlu hâle getirilmiştir.
D) Egemenlik anlayışının güçlenmesine
^
1830'da ilk kez Avrupa'ya öğrenci gönderilmiştir.
^
1831'de Takvim-i Vekâyi adlı ilk resm î gazete çıkarılmıştır.
^
M ekteb -i Ulûm-u Edebiye ve Rüştiye adı ile orta dereceli okullar açılmıştır.
^
Avrupa tarzı okullar açılmıştır. (Rüştiye, Tıbbiye, Harbiye...) Bu durum eğitimde iki­
liklerin çıkmasına sebep olmuştur.
^
1836'da devlet memuru yetiştirmek için M ekteb-i M aarif-i Adliye açılmıştır.
A)
Takvim-i Vekâyi
^
Yabancı müzik serbest bırakılmıştır.
C)
Tercüman-ı Ahval D) Ceride-i Havâdis
^
Katolik Ermeni Patrikhanesi'nin kurulmasına izin verilm iştir.
^
Tercüme Odası adıyla Osmanlı Devleti'nde ilk kez yabancı dil okulu açılmıştır.
^
1839'da Baytar M ekteb i açılmıştır.
B) Özel mülkiyet anlayışının güçlenmesine
E) Halkın yönetime katılımının artmasına
3.
Osmanlı Devleti’nde 1831’de çıkarılan Mk
resmî gazete aşağıdakilerden hangisidir?
E)
4.
B) Tasvir-i Efkâr
Mecmuâ-i Fünûn
Aşağıdakilerden hangisi, II. Mahmut dö­
neminde yapılan yenilikler arasında yer
almaz?
5) Ekonom i A lan ın d a Yap ılan Islah atlar
^
Memur ve askerlerin elbiselerinin yerli kumaştan yapılmasına çalışılmıştır.
A) ilk resmî gazetenin çıkarılması
B) ilk nüfus sayımının yapılması
^
Yerli malı kullanımı teşvik edilmiştir.
C) Divân-ı Hümâyun'un kaldırılması
^
Vergileri belirlemek amacıyla mülk sayımı yapılmıştır.
D) ilköğretimin zorunlu hale getirilmesi
^
Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye ordusunun masraflarını karşılamak için İhtisap
Rüsûmu (vergisi) çıkarılmıştır.
^
Redif askerlerinin giderleri için İâne-i Cihâdiyye vergisi çıkarılmıştır.
^
Istanbul esnafının işlerini düzenlemek için İhtisap Ağalığı kurulmuştur.
^
Narh (fiyat belirleme) uygulamasına son verilm iştir.
^
Istanbul'da Çuha Fabrikası açılmıştır.
^
Yerli tüccarların rekabet edebilmesi için gümrük kolaylıkları getirilmiştir.
^
Devlet memurlarına ilk kez maaş bağlanmıştır.
^
M alî Yıl başlangıcı M a rt ayı olarak kabul edilmiştir.
E) Avrupa başkentlerinde daimî elçiliklerin
açılması
5.
Osmanlı Devleti’nde, ilk kez Avrupa’ya
öğrenci gönderilmesi hangi padişah dö­
neminde gerçekleşmiştir?
A) II. Abdülhamit
C) V. Mehmet Reşat
E)
B) II. Mahmut
D) III. Selim
Abdülaziz
r
O
II. Mahmut, diğer alanlarda gösterdiği başarıyı ekonomi alanında gösterememiştir.
~ 156 ~
|
1-C
2-B
3-A
4-E
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
IV. TANZİMAT DÖNEMİ (1839-1876)
^
Osmanlı Devleti'nin kapsamlı ve köklü değişiklikler yaptığı bir dönemdir.
1.
^
Yönetim ve hukuk alanında ıslahatların en yoğun yapıldığı dönemdir.
Osmanlı Devleti’nde eski ve yeni kurum­
ların ilk kez bir arada faaliyet gösterdiği
dönem aşağıdakilerden hangisidir?
^
Osmanlı'da eski ve yeni kurumların ilk kez bir arada faaliyet gösterdiği dönemdir.
A) Meşrutiyet
^
Avrupalı devletlerin azınlık hakları (eşitlik, güvence vb.) bağlamında Osmanlı Dev­
leti üzerinde çeşitli baskılar kurduğu bir dönemdir.
^
Tanzimat Dönemi, 1839'da Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa tarafından okunan
Gülhâne-i Hatt-ı Hümâyunu ile başlamıştır.
^
Bu dönemde; Sultan Abdülm ecit (1839-1861), Sultan Abdülaziz (1861-1876) ve V.
M u rat (1876) padişahlık yapmıştır.
A.
D) Duraklama
E)
2.
Yükselme
Osmanlı Devleti’nde kanun üstünlüğünü
kabul eden ve kendi otoritesini kanunlar­
la sınırlandıran ilk padişah, aşağıdakiler­
den hangisidir?
A)
Abdülmecit
B) V. Murat
C)
II. Abdülhamit
D) II. Mahmut
E)
Osmanlı Devleti'nde kanun üstünlüğünü kabul eden ilk padişahtır.
^
Abdülmecit döneminin en önemli gelişmeleri Tanzim at Fermanı ve Islahat Fermanı'nın ilan edilmesidir.
1)
B) Gerileme
Tanzimat
SULTAN A B D Ü LM EC İT D ÖNEM İ (1839-1861)
^
^
C)
3.
Abdülaziz
Aşağıdakilerden hangisi, Tanzimat Fermanı'nın ilan edilme nedenleri arasında
gösterilemez?
A) Devletin parçalanmasını önlemek
Tan zim at Ferm anı (G ülhâne-i Hatt-ı H üm âyunu) (3 Kasım 1839)
B) Mısır Meselesi'nde kârlı çıkmak için Av­
rupa'nın desteğini almak
1839 yılında Hariciye Nazırı M ustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanmış ve padişah
Abdülmecit tarafından ilan edilmiştir.
C) Paris Barış Konferansı'nda Avrupa dev­
letlerinin desteğini almak
D) Milliyetçilik akımının etkilerini azaltmak
$ Tanzimat Fermanı'nın İlan Edilme Nedenleri
^
Osmanlı Devleti'nin parçalanmasını önlemek
^
Mısır Meselesi'nde kârlı çıkmak için Avrupa'nın desteğini almak
^
Avrupalı devletlerin azınlık haklarını öne sürerek Osmanlı Devleti'nin iç işlerine
karışmasını önlemek
^
Fransız Ihtilâli'nin yaydığı milliyetçilik akımının etkilerini azaltmak
^
Azınlıkların Osmanlı Devleti'ne bağlılığını artırmak
^
Rusya'ya karşı Ingiltere ve Fransa'nın desteğini kazanmak
E) Avrupa devletlerinin azınlık haklarını
öne sürerek Osmanlı'nın iç işlerine ka­
rışmasını önlemek
4.
Tanzimat Fermanı'nın aşağıdaki madde­
lerinden hangisi, doğrudan özel mülkiyet
hakkını korumaya yöneliktir?
A) Askerlik işleri belli bir yönteme bağlana­
cak
B) Müsadere usulü kaldırılacak
C) Vergiler herkesin gelirine göre alınacak
D) Tüm halkın can, mal ve namus güven­
liği sağlanacak
E) Rüşvet ve iltimas önlenmeye çalışılacak
$ Tanzimat Fermanı'nın İçeriği (Müslüman + Gayr-i Müslimlere Yönelik)
^
Müslüman ve Hıristiyan halkın can, mal ve namus güvenliği sağlanacaktır.
i
^
Askerlik vatan hizmeti haline getirilecek, askere alma ve terhis işlemleri belirli
kurallara göre yapılacaktır.
j
j
^
Vergiler herkesin gelirine göre alınacaktır. (vergide adalet)
j
^
Kanunlar herkese eşit uygulanacak ve mahkemeler açık olacak.
j
^
Kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak. (hukuk üstünlüğü anlayışı)
j
^
Herkese mal, mülk, emlâk edinme ve istediği gibi tasarruf hakkı sağlanacak.
i
^
Rüşvet ve iltimas (adam kayırma) önlenecek.
i
^
Müsadere Sistemi (mal varlığına el koyma uygulaması) kaldırılacak.
i
^
Işkence ve angarya yasaklanacak.
i
i
5.
1839 Tanzimat Fermanı’yla;
I.
hukuk,
II. maliye,
III. askerlik
alanlarından hangilerinde düzenleme ya­
pılmıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
|
1-C
2-A
C) I ve II
E) I, II ve III
3-C
4-B
5-E
|
~ 157 ~
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
& Tanzimat Fermanı'nın Özellikleri
^
Osmanlı Devleti'nde ilk kez hukuk üstünlüğü kabul edilmiştir.
^
Tanzimat Fermanı, anayasal düzene (hukuk üstünlüğü esasına dayanan devlet
anlayışı) geçişin ilk aşamasıdır .
XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde anaya­
sal düzene geçişin ilk aşaması olarak ka­
bul edilen gelişme aşağıdakilerden han­
gisidir?
^
Müslüman-Hıristiyan tüm halkın eşit olması amaçlanmıştır.
A) Tanzimat Fermanı
B) Mecelle
C) Sened-i ittifak
D) Kanun-i Esâsi
^
Ferman ile padişah yetkileri ilk kez "yasa ile " sınırlandırılmıştır.
^
Mülkiyet hakkı güvence altına alınmış, ilk kez vergi adaleti sağlanmıştır.
^
Askerlik bir vatan görevi hâline getirilmiştir.
^
Osmanlıcılık fikri Tanzimat Dönemi'nde bir devlet politikası olarak
1.
E) Islahat Fermanı
2.
1839 Tanzimat Fermanı’yla kabul edilen;
I.
II.
benimsenmiştir.
Osmanlıcılık; Osmanlı Devleti'nde din, dil, ırk ayrımı yapılmaksızın, yerli yabancı herkesin Osmanlı vatandaşı olarak kabul edilmesidir. (Eşitlik)
^
herkesin gelirine göre vergi alınması,
herkesin kendi mal ve mülküne sahip
olması,
III. hiç kimsenin haksız yere ve yargısız
idam edilmemesi
Tanzimat Fermanı, tüm bu getirdiği yeniliklere rağmen amacına ulaşamamış ve
Avrupalı devletler Osmanlı'nın iç işlerine karışmaya devam etmişlerdir.
ilkeleriyle aşağıdakilerden hangisinin gö­
zetildiği savunulamaz?
A) Eşitlik
B) Kişi Hakları
D) Bağımsızlık
2)
^
C) Adalet
E) Özel Mülkiyet
Islah at Ferm anı (28 Şubat 1856)
1856 yılında Sultan Abdülmecit tarafından ilan edilmiştir.
^ Tanzimat Fermanı'nın devamı niteliğinde olan Islahat Fermanı, toplumsal alanda
eşitliği sağlamaya yönelik olsa da, daha çok gayr-i müslimlere ayrıcalık getirmiştir.
& Islahat Fermanı'nın İlan Edilme Nedenleri
I.
Resmî yazışmalarda gayr-i müslimler
için aşağılayıcı deyimler kullanılmaması
II.
Gayr-i müslimlerin il genel meclislerine
üye olabilmesi
III. Müsadere usulünün kaldırılması
^
Osmanlı Devleti'nin parçalanmasını önlemek
Yukarıdakilerden hangileri Islahat Fermanı’nda yer alan hükümler arasındadır?
^
1856 Paris Konferansı'nda azınlıklarla ilgili kararlar alınmasını engellemek
A) Yalnız I
^
Avrupalı devletlerin Osmanlı'nın iç işlerine karışmasını önlemek
^
Fransız İhtilâli'nin yaydığı milliyetçilik akımının etkilerini azaltmak
^
Azınlıkların Osmanlı Devleti'nden kopmalarını önlemek
4.
^
Resmî yazışmalarda gayr-i müslimler için hakaret içeren ya da aşağılayan
yazılar ve deyimler kullanılmayacak. (gâvur vb.)
A) Kanun-i Esâsi'nin ilan edilmesiyle
j
i
^
Gayr-i müslimler de devlet memuru olabilecek.
i
^
Gayr-i müslimler Osmanlı ülkesi sınırları içinde mülk sahibi olabilecek.
I
^
Gayr-i müslimler de belediye ve il genel meclislerine üye olabilecek.
I
^
Gayr-i müslimler mahkemelerde kendi dinlerine göre yemin edebilecek.
I
B) Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesiyle
C) Sened-i ittifak'ın hazırlanmasıyla
D) Islahat Fermanı'nın ilan edilmesiyle
E) Meşrutiyet yönetimine geçilmesiyle
^
Gayr-i müslimlerden alınan cizye ve haraç vergileri kaldırılacak.
I
^
Gayr-i müslimler de asker olabilecek ve askerî okullarda okuyabilecek.
i
^
Gayr-i müslimler "nakdî bedel" usulüyle askerlikten muaf tutulacak.
i
A) Tanzimat Fermanı
^
Gayr-i müslimler kendi dillerinde okul açabilecek.
i
^
Gayr-i müslimler banka ve şirket kurabilecek, devlet memuru olabilecek.
i
B) Islahat Fermanı
C) Halepa Fermanı
^
Herkese din ve mezhep özgürlüğü tanınacak ve bu konuda baskı yapılmayacak. i
^
Müslüman ve gayr-i müslimler arasındaki ceza ve ticaret davaları için Karma
M ahkem eler kurulacak.
i
i
^
İşkence, zehirlenme, dayak ve angarya (bedava çalışma) resmen kaldırılacak.
i
i
~ 158 ~
C) I ve II
E) I, II ve III
Osmanlı Devleti'nde, gayr-i müslimlerin
vergi verme şartı ile Osmanlı ülkesinde
mal, mülk ve toprak sahibi olabilmesi ilk
kez aşağıdaki hangi gelişme ile gerçek­
leşmiştir?
& Islahat Fermanı'nın İçeriği (Daha Çok Gayr-i Müslimlere Yönelik)
I
B) Yalnız II
D) II ve III
5.
Osmanlı Devleti’nde gayr-i müslimlerden
alınan “cizye ” vergisi ilk kez aşağıdaki­
lerden hangisiyle kaldırılmıştır?
D) Kanun-i Esâsi
E) Sened-i ittifak
|
1-A
2-D
3-C
4-D
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
& Islahat Fermanı'nın Özellikleri
^
Müslüman halka bir ayrıcalık getirmezken gayr-i müslim halkın hakları daha da
genişletilmiştir.
^
Gayr-i müslimler , Müslümanlardan daha ayrıcalıklı duruma gelmişlerdir.
^
Ferman daha çok Hıristiyan azınlığa ve onların haklarını, ayrıcalıklarını genişlet­
meye yöneliktir.
^
Gayr-i müslimlere belediye ve il genel meclislerine üye olabilme hakkı verilm e­
si, azınlıklara tanınan ilk siyasî haktır .
^
Verilen haklar doğrultusunda Hazine-i Hassa Amirliği 'ne Ermeniler atanmıştır.
^
Avrupalı devletler 1856 Paris Konferansı'nda garanti verm elerine rağmen,
Osmanlı'nın iç işlerine karışmaya devam etmişlerdir.
^
Islahat Fermanı ne Müslümanları ne de gayr-i müslimleri memnun etmemiştir.
1.
1859 yılında Tanzimat dönemi yenilikleri­
ne karşı olan ve aralarında Süleymaniyeli Şeyh Ahmet, Ferik Hüseyin Dâim Paşa,
Arnavut Caferdem Paşa ve Hezargratlı
Şeyh Feyzullah gibi üyelerin olduğu bir
dernek tarafından, Sultan Abdülmecit’e
yönelik gerçekleştirilen suikast girişimi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Vak'a-yi Vakvâkiye
B) 31 Mart Vak'ası
C) Edirne Olayı
O Dikkat!
• Değerli adaylar, Tanzimat Fermanı ile ilgili sorularda dikkat edilmesi gereken temel
nokta, eşitlik kavramıdır. Fermanın içeriğine bakıldığında, hem Müslümanlar hem
de gayr-i müslimlere birtakım kişisel haklar getirdiği açıkça görülecektir.
• Islahat Fermanı ile ilgili sorularda ise gayr-i müslim unsuruna dikkat edilmelidir.
Eğer ki verilen öncüllerde doğrudan gayr-i müslimlerle ilgili bir ifadeye vurgu yapıl­
mışsa, bu büyük olasılıkla Islahat Fermanı'nın içeriğiyle ilgilidir.
D) Çırağan Vak'ası
E) Kuleli Olayı
2.
Osmanlı Devleti’nde ilk özel gazete olan
Tercüman-ı Ahval, hangi padişah döne­
minde yayımlanmıştır?
A) Abdülmecit
B) II. Mahmut
C) II. Abdülhamit
D) Abdülaziz
E) V. Mehmet Reşat
3) Sultan A b d ü lm ecit D önem indeki Diğer G elişm eler
★
1840'ta ilk kâğıt para Kaime-i M utebere basılmıştır.
★
1841'de Osmanlı Posta Teşkilâtı kurulmuştur.
★
1844'te Heybeliada Ruhban Okulu açılmıştır.
A) ilk özel gazetenin yayımlanması
★
1847'de ilk Osmanlı Bankası olan Bank-ı Dersaâdet kurulmuştur.
B) iltizam sisteminin kaldırılması
C) Gedik usulüne son verilmesi
; ★
★
|
★
i ★
1851'de ilk anonim vapurculuk şirketi olan Şirket-i Hayriye kurulmuştur.
1854'te Kırım Savaşı sırasında İngiltere 'den ilk dış borç alınmıştır.
4.
Osmanlı Devleti’nde, ilk kez hangi padi­
şah döneminde dış borç alınmıştır?
1854'te Jandarma Teşkilâtı kurulmuştur.
|
1856'da yabancı destekli ilk banka olan Bank-ı Osmanî ( Osmanlı Bankası)
İngilizler tarafından kurulmuş, para basma yetkisi bu bankaya verilmiştir.
i ★
i
1857'de eğitim işlerini düzenlemek için M aarif-i Umûmiye Nezâreti
kurulmuştur.
★
1858'de m irî topraklardan tasarruf amacıyla Arazi Kanunnâmesi çıkarılmıştır.
★
1859'da " Kuleli Olayı" olarak bilinen ve yüksek rütbeli subayların Abdülmecit'i
tahttan indirerek yerine Abdülaziz'i tahta geçirmek amacıyla gerçekleştirdiği
bir suikast girişimi yaşanmıştır. Ancak bu girişim başarısız olmuştur.
; ★
E) Vilâyet Nizamnâmesi'nin yayımlanması
1851'de ilk belediye örgütü kurulmuştur.
★
i
i
D) ilk Osmanlı Bankası'nın kurulması
1851'de dil ve tarih alanlarında çalışma yapmak ve ders kitaplarını yazmak
üzere Encümen-i Daniş kurulmuş, fakat bu kurum 1861'de dağılmıştır.
1853'te ıslahatları düzenlemek için Meclis-i Âl-i Tanzim at kurulmuştur.
★
Aşağıdakilerden hangisi, Abdülmecit dö­
nemi gelişmelerinden biri değildir?
1848'de erkek öğretmen okulu Darü'l-m uâllim in açılmıştır.
★
i ★
3.
A) Abdülaziz
C)
E)
5.
B) Abdülmecit
V. Murat
D) II. Mahmut
II. Abdülhamit
Osmanlı Devleti’nde, idarî alanda memur
yetiştirmek amacıyla 1859’da açılan okul
aşağıdakilerden hangisidir?
1859'da idarî alanda memur yetiştirmek için Mülkiye M ekteb i kurulmuştur.
A) Encümen-i Daniş
1859'da ilk kez Kız Rüştiyeleri açılmıştır.
★
1859'da Rüsûmat Emaneti (Gümrük Teşkilâtı) kurulmuştur.
Dârü'l-fünun
C) Enderun Mektebi
★
1860'ta ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval çıkarılmıştır.
D) Mülkiye Mektebi
★
1861'de Gedik Usulü 'ne (Tekelleşmeye) son verilm iştir.
★
LU
; ★
CÛ
★
Dârü'l-muâllimin
İltizam sistemi kaldırılmış, yerine Muhassıllık Sistemi getirilmiştir.
Anadolu'da ilk demiryolu İzmir-Aydın arasında döşenmeye başlamıştır.
|
1-E
2-A
3-E
4-B
5-D
|
~ 159 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
B.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
SULTAN ABDÜLAZİZ D ÖN EM İ (1861-1876)
O
Osmanlı tarihinde Avrupa (Fransa) seyahatine çıkan ve operaya giden ilk padişahtır.
1.
Osmanlı tarihinde, diplomatik amaçlı Av­
rupa seyahatine çıkan ilk padişah aşağı­
dakilerden hangisidir?
% 1862'de ilk posta pulu basılmıştır.
A)
Abdülmecit
% 1863'te küçük sanayi dallarını korumak için Islah-ı Sanayi Komisyonu kurulmuştur.
C)
II. Abdülhamit
E)
% 1864'te Vilâyet Nizamnâmesi yayımlanarak taşra yönetimi yeniden teşkilâtlandırılmıştır. (Vilâyet-Sancak (Liva)-Kazâ-Köy)
% 1864'te şeriat ve ticaret konuları dışındaki hukuk ve cinayet davalarına bakmak
amacıyla Nizâmiye M ahkem eleri kurulmuştur.
2.
% 1865'te yetim Müslüman çocukların eğitimi için Dârü'ş-şafaka açılmıştır. (Istanbul)
% 1867'de M ith a t Paşa'nın öncülüğünde Ziraat Bankası'nın temeli sayılan M em leket
Sandıkları ( M enafi Sandıkları) kurulmuştur. (1888'de Ziraat Bankası olacaktır.)
B) II. Mahmut
D) V. Murat
Abdülaziz
1868’te Batı (Fransız) modeli temel alına­
rak, hükûmet ile kişiler arasındaki uyuş­
mazlıklara bakmak için kurulan “Şurâ-yı
Devlet”, günümüzde hangi kuruluşun te­
melini oluşturmaktadır?
A) Sayıştay
B) Danıştay
% 1868'de Galatasaray Sultanîsi kurulmuştur.
C) Yargıtay
% 1868'de Fransa örneğinde Şurâ-yı Devlet ve Divân-ı Ahkâm-ı Adliye kurulmuştur.
D) Bakanlar Kurulu
E) Devlet Denetleme Kurulu
O Şurâ-yı Devlet günümüz Danıştay'ın, Divân-ı Ahkâm-ı Adliye ise Yargıtay'ın temelini
oluşturmaktadır.
% 1868'de Ahm et Cevdet Paşa başkanlığındaki bir komisyon tarafından ilk Osmanlı
m edenî kanunu olan M ecelle hazırlanmaya başlamıştır.
O
3.
Mecelle'nin hazırlanması 1875'e kadar devam etmiş ve 1878'de İstibdat Dönemi'nde
uygulamaya konulmuştur.
Osmanlı Devleti’nde 1869’da yayımlanan
Maarif-i Umûmiye Nizamnâmesi’ne göre
belirlenen eğitim kurumları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
A) iptidaî
B) idâdî
D) Rüştiye
O
Mecelle kaynağını İslâm hukukundan almaktadır. Borçlar hukuku, aynî haklar ve hu­
kuk muhakemeleri usulü gibi konuları içeren M ecellede kişi, aile ve miras hukuku
konularına yer verilmemiştir.
4
% 1868'de Hilâl-i Ahm er Cemiyeti (Kızılay) kurulmuştur.
1869 Maarif-i Umûmiye Nizamnâmesi’ne
göre tüm eğitim kurumlarında okutulma­
sı zorunlu kılınan ders aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Tarih
% 1869'da M aarif-i Umûmiye Nizamnâmesi yayımlanmıştır. Böylece eğiti m-öğretim
belli aşamalara ayrılm ıştır. Ayrıca bu nizamnâme ile "Tarih " dersleri tüm okullarda
zorunlu olmuştur.
C) Medrese
E) Dârü'l-fünûn
B) Coğrafya
D) Türkçe
C) Felsefe
E) Cebir
(Maarif-i Umûmiye Nizamnâmesi'ne Göre Eğitim Kurumları)
i
f
î
t
f
5.
1868-1875 yılları arasında Ahmet Cevdet
Paşa başkanlığındaki bir komisyon tara­
fından hazırlanan jjk Osmanlı medenî ka­
nunu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Meşveret
% 1870'te ilk Osmanlı üniversitesi olan Dârü'l-Fünûn resmen açılmıştır.
B) Kanunnâme-i Âl-i Osman
C) Kanun-i Esâsi
% 1870'te D ârü'l-M uâllim at adıyla ilk kız öğretmen okulu açılmıştır.
D) Mecelle
E) Gülhâne-i Hatt-ı Hümâyunu
% 1870'de Theodor Kasap tarafından ilk mizah dergisi Diyojen çıkarılmıştır.
% 1871'de Vilâyet Nizamnâmesi'nde yapılan düzenlemeyle kazâ ile köy birimi arasın­
da " Nâhiye " birimi oluşturulmuştur. (Vilâyet-Sancak-Kazâ- Nâhiye -Köy)
% 1871'de Am eleperver Cemiyeti adı ile ilk sendika kurulmuştur.
% 1872'de ilk kez Istanbul'da idâdîler (liseler) açılmıştır.
6.
1870’te Theodor Kasap tarafından çıkarı­
lan ilk Osmanlı mizah dergisi aşağıdaki­
lerden hangisidir?
A) Çaylak
% 1892'de ilk Türk kadın romancı Fatma Aliye Hanım " M u h ad arât " adlı ilk romanını
kendi adıyla yayımlamıştır.
% Avrupa'ya gönderilen Osman Hamdi Bey, Şeker Ahm et Paşa, Hüseyin Zekâi Paşa
ve Süleyman Seyyid Bey ülkede resim sanatının gelişmesini sağlamışlardır.
~ 160 ~
B) Hayal
D) Karagöz
1-E
2-B
3-C
C) Diyojen
E) Gecekuşu
4-A
5-D
6-C
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
V. II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ (1876-1909)
A.
^
I. M EŞR U TİYET D ÖN EM İ (1876-1878)
1.
23 Aralık 1876’da Kanun-i Esâsi’nin ilan
edilmesiyle başlayan I. Meşrutiyet döne­
miyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangi­
si söylenemez?
Saltanat makamıyla yönetilen ülkelerde padişahın başkanlığında oluşturulan parla­
m ento sistemine M eşrutiyet Sistemi adı verilm ektedir. Bu sistemde padişahın yanı
sıra yönetimde halk da yer almıştır.
^
A) Anayasal düzene geçilmiştir.
B) ilk kez parlamentolu dönem başlamıştır.
C) Padişaha karşı sorumlu bir hükûmet ku­
rulmuştur.
D) Devletin teokratik yapısı sona ermiştir.
M eşrutî yönetim şu şekilde formülize edilebilir: Padişah + Anayasa + Parlamento
1)
Meşrutiyet'in İlan Edilme Nedenleri
E) Kısıtla da olsa halk yönetime katılmıştır.
^
Avrupalı devletlerin Osmanlı'nın iç işlerine karışmasını önlemek
^
Osmanlı Devleti'nin parçalanmasını önlemek
^
1876 yılında Balkan bunalımını görüşmek üzere toplanan Tersane ( İstanbul)
Konferansı'nda Osmanlı Devleti aleyhinde karar çıkmasını engellemek
^
Fransız Ihtilâli'nin yaydığı milliyetçilik akımının etkilerini azaltmak
Aşağıdakilerden hangisi, 1876 I. Meşrutiyet’in ilanında etkili olan ve "Jön Türkler "
olarak adlandırılan aydın grubu içerisin­
de yer almaz?
^
Azınlıkların Osmanlı Devleti'nden kopmalarını önlemek
A) Enver Paşa
B) Ziya Paşa
C) Namık Kemal
D) Ali Suavi
^
2.
Toplumsal alanda eşitliği sağlamak
E) Ahmet Mithat Paşa
I. Meşrutiyetin ilanında, Jön Türkler (Genç Osmanlılar) adı verilen Avrupa'da eğitim
görmüş aydınlar etkili olmuştur. Bu aydınlar içinde- Namık Kemal, Ahmet Mithat, Ali
Suavi, Ziya Paşa, Mustafa Fâzıl Paşa gibi isimler vardı. Jön Türklerin kurduğu ilk der­
nek ise İttihad-ı Osmânî'dir.
\ _________________________________________________________________________________________________ y
O
^
3.
I. Meşrutiyet’in ilanında;
I.
II. Tersane Konferansı'nın toplanması,
III. Halepa Fermanı'nın yayımlanması
Jön Türkler (Genç Osmanlılar ) meşrutiyetin ilanını kabul etmeyen Abdülaziz'i taht­
tan indirerek, yerine V. M u rat 'ı tahta çıkarmışlardır.
^
Ayastefanos Antlaşması'nın imzalan­
ması,
gelişmelerinden hangilerinin etkili oldu­
ğu savunulabilir?
V. Murat'ın aklî dengesinin bozuk olması nedeniyle, meşrutiyeti ilan etmesi şartıyla
II. Abdülham it tahta çıkarılmıştır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
O Sultan V. Murat, 93 günlük saltanat hayatıyla Osmanlı tarihinde en kısa süre tahtta
kalan Osmanlı padişahıdır.
^
1876 yılında Tersane ( İstanbul) Konferansı toplandığı esnada Avrupa devletlerinin
iç işlerimize karışmasını engellemek için, Osmanlıcılık fikrini savunan Jön Türklerin
gayretleriyle 23 Aralık 1876 tarihinde Kanun-i Esâsi ilan edilmiştir.
4.
1876 tarihli Kanun-i Esâsi’nin;
I.
Padişahın meclisi açma-kapatma yetki­
si vardır.
II.
2)
Hükûmet padişaha karşı sorumludur ve
son söz padişahındır.
III. Âyan Meclisi üyeleri padişah tarafından
seçilir ve ömür boyu görevde kalırlar.
Kanun-i Esâsi'nin Bazı Maddeleri
^
Devletin dini Islâm, resmî dili Türkçe, başkenti İstanbul'dur.
^
Yürütme yetkisi Heyet-i Vükelâ (Meclis-i Vükelâ) 'ya aittir.
^
Parlamento, Mebusan ve Âyan Meclislerinden oluşur.
^
Padişahın meclisi açma-kapatma yetkisi vardır.
^
Hükûmet padişaha karşı sorumludur ve son söz padişahındır.
^
Âyan Meclisi üyeleri padişah tarafından seçilir ve ömür boyu görevde kalırlar.
^
Mebusan Meclisi üyeleri ise halk (sadece erkekler) tarafından 4 yılda bir seçilir.
^
Osmanlı ülkesinde tüm dinler serbesttir.
^
Herkes kanun önünde eşit haklara sahiptir.
^
Vergiler herkesin gücüne göre alınır.
^
Mülkiyet hakkı devlet tarafından güvence altındadır.
^
Yasalara uymak şartıyla basın-yayın faaliyetleri serbesttir.
maddelerinden hangileri, “demokratik” ol­
ma özelliğini zedeleyici niteliktedir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
5.
93 günlük saltanat hayatıyla Osmanlı ta­
rihinde en kısa süre tahtta kalan Osmanlı
padişahı aşağıdakilerden hangisidir?
A) V. Murat
C) III. Osman
B) IV. Mustafa
D) V. Mehmet
E) I. Abdülhamit
|
1-D
2-A
3-B
4-E
5-A
|
~ 161 ~
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
3) I. Meşrutiyet'in İlanıyla Ortaya Çıkan Gelişmeler
% 23 Aralık 1876'da, Osmanlı Devleti'nin ilk anayasası olan Kanun-i Esâsi'nin Sultan
II. Abdülhamit tarafından ilan edilmesiyle, Osmanlı Devleti'nde " M u tlak Monarşi"
sisteminden " M eşruti Monarşi" sistemine geçilmiştir.
Osmanlı Devleti’ne “parlamento ” kavramı
ilk kez aşağıdaki gelişmelerden hangisi
ile gelmiştir?
1.
A) I. Meşrutiyet'in ilan edilmesiyle
% İlk kez anayasa ilan edilerek (Kanun-i Esâsi) anayasal dönem e geçilmiştir.
B) Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesiyle
% Anayasa Komisyonu Başkanlığı'nı Sadrazam M ith a t Paşa yapmıştır.
C) Sened-i ittifak'ın hazırlanmasıyla
% İlk kez Mebusan Meclisi açılmış, halk sınırlı da olsa ilk kez yönetime katılmıştır.
D) Islahat Fermanı'nın ilan edilmesiyle
% Osmanlı Devleti'nde ilk kez parlam entolu dönem başlamıştır.
E) II. Meşrutiyet'in ilan edilmesiyle
% Padişahın yetkileri anayasa ile sınırlandırılmıştır.
2.
Aşağıdakilerden hangisi I. Meşrutiyet Dönemi’nin özelliklerinden biri değildir?
4) Kanun-i Esâsi'nin Önemi ve Özellikleri
$
Türk tarihinin ilk anayasası Kanun-i Esâsi'dir.
$
Osmanlı Devleti'nde ilk kez parlamentolu sistem uygulanmaya başlanmıştır.
$
Parlamento iki başlı bir yapıya sahiptir.
A) Mebusan Meclisi üyelerinin halk tarafın­
dan seçilmesi
B) Âyan Meclisi üyelerinin ömür boyu gö­
revde kalması
C) Mebusan Meclisi üyelerinin dört yılda
bir seçilmesi
• Üyeleri, her 50.000 kişiye 1 üye
D) islâmcılık politikasının benimsenmesi
düşecek şekilde halk tarafından seçilir.
E) Padişahın sürgün ve sansür yetkisinin
olması
• Seçimler 4 yılda bir yapılır.
• Iki dereceli seçim sistemi vardır.
• Her üye seçildiği bölgeyi değil, tüm
Osmanlı toplumunu temsil eder.
3.
Aşağıdakilerden hangisi I. Meşrutiyet Dönemi’nin özellikleri arasında yer almaz?
• Mecliste Hıristiyanlar da yer almıştır.
A) Osmanlı Devleti'nde halkın ilk kez yöne­
time katılması
• Seçme yaşı 25, seçilme yaşı 30'dur.
B) ittihat ve Terakki Partisi'nin nüfuzunun
artması
C) Yasama yetkisinin Mebusan ve Âyan
Meclisleri'ne verilmesi
• Üyeleri padişah tarafından seçilir.
D) Meclisi açma-kapatma yetkisinin padi­
şaha ait olması
• Ömür boyu görevde kalırlar.
• Üye sayısını ve başkanı padişah
E) Avrupa tarzında ilk anayasanın yürürlü­
ğe girmesi
belirler.
• Üye olmak için 40 yaşını doldurmak
gerekir.
4.
Kanun-i Esâsi’de yer alan;
$
Padişahın Mebusan Meclisi'ni açma-kapatma yetkisi vardır.
$
Mebusan Meclisi'nin hazırladığı kanun teklifleri padişahın onayını gerektirir.
$
Mebusan Meclisi hükümete, hükûmet de padişaha karşı sorumludur.
$
Padişahın veto, sürgün, sansür, soruşturma, af ve idam yetkisi vardır.
III. hükûmetin meclise değil, padişaha kar­
şı sorumlu olması
$
Parlamentoda siyasî partilere yer verilm em iştir .
$
Mebusan Meclisi'nde Hıristiyan halkın temsil edilmesi sağlanmıştır.
hükümlerinden hangilerinin, ulus irade­
sinin yönetime tam olarak yansımasını
engellediği savunulabilir?
$
Kanun-i Esâsi'nin ilanında Osmanlıcılık ve Batıcılık fikir akımları etkili olmuştur.
I.
II.
/ -----------------------------------------------------------------------------------------------------'
O II. Abdülhamit, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nı (93 Harbi) bahane ederek, Kanun-i
Esâsi'yi yürürlükten kaldırmış, Mebusan Meclisi'ni kapatarak meşrutiyet yönetimine
son verdiğini ilan etmiştir. Böylece Osmanlı Devleti'nde yeniden mutlak monarşi sis­
temine geri dönülmüştür. Bu gelişme ile birlikte, II. Abdülhamit'in 30 yıllık baskı ve
sansür dönemi olan İstibdat Dönemi başlamıştır.
>
^
I ^
II. Abdülhamit'in Meclisi feshetm esi üzerine, 20 Mayıs 1878 tarihinde Jön Türklerden
biri olan Ali Suavi, V. Murat'ı tekrar tahta çıkarmak için Çırağan Sarayı'nı basmıştır.
"Çırağan Baskını" olarak bilinen bu olay başarısız olmuş, Ali Suavi öldürülmüştür.
~ 162 ~
seçme-seçilme hakkının sadece erkek­
lere ait olması,
kanunlarda son sözün padişaha ait ol­
ması,
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
5.
Osmanlı Devleti’nde Hıristiyanların par­
lamentoda temsil edilmesi, aşağıdaki ge­
lişmelerden hangisiyle sağlanmıştır?
A)
Tanzimat Fermanı
B) Kanun-i Esâsi
C)
Sened-i ittifak
D) Mecelle
E)
|
1-A
2-D
Islahat Fermanı
3-B
4-E
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
B. İSTİBDAT D ÖN EM İ (1878-1908)
% II. Abdülhamit'in baskı ve sansür politikalarıyla kendi
siyasetini izlediği ve ülkeyi "tek başına" yönettiği 30
yıllık dönemdir.
1.
Aşağıdakilerden hangisi İstibdat Dönemi
gelişmelerinden biri değildir?
A) Ziraat Bankası'nın açılması
B) Vilâyet Nizamnâmesi'nin yayımlanması
C) Sanayi-i Nefise Mektebi'nin açılması
$ İstibdat Döneminin Genel Özellikleri
D) Düyûn-u Umûmiye'nin kurulması
E) Mecelle'nin uygulamaya konulması
% Bu dönemde basına sansür uygulanarak cemiyet ku­
rulması, gazete çıkarılması ve yönetim aleyhine yazı­
lan kitapların okunması yasaklanmıştır.
% Bu dönemde İslamcılık (Panislâmizm) siyaseti izlenmiştir.
2.
^
II. Abdülhamit, bu dönemde devleti Yıldız Sarayı'ndan yönetmiştir.
^
Hafiyelik Teşkilâtı (Jurnal/İstihbarat) kurulmuş ve bu amaçla jurnalciler (=ajanlar)
yetiştirilm iştir. Bu durum II. Abdülhamit'in kuşkucu bir kişiliğe sahip olduğunun ve
otoritesini güçlendirmek istediğinin en önemli göstergesidir.
^
Osmanlı Devleti borçlarını ödeyememesi üzerine, 1881'de yayımlanan Muharrem
Kararnâmesi ile iflas ettiğini açıklamıştır. Bu gelişme üzerine Avrupalı alacaklı dev­
letler Düyûn-u Umûmîye İdaresi (Genel Borçlar İdaresi)'ni kurarak Osmanlı Devleti'nin önemli gelir kaynaklarına el koymuştur.
; ^
Düyûn-u Umûmîye İdaresi Osmanlı Devleti'nin;
\
^ Vergi (Doğu Rumeli)
^ Maden
^
^ Reji (içki, tütün)
^ Orman
^ Demir yolu
Balık
II. Abdülhamit döneminde, Osmanlı Dev­
leti'nin tütün, ispirto, pul, vergi, tuz, ma­
den ve orman gelirlerine el koyan, başın­
da alacaklı Avrupalı devletlerin temsilci­
lerinin bulunduğu uygulama, aşağıdakilerden hangisi ile gerçekleştirilmiştir?
A) Kapitülasyonların kaldırılmasıyla
B) Kanun-u Esâsi'nin ilan edilmesiyle
C) Tersane Konferansı'nın kararlarıyla
D) Düyûn-u Umûmiye'nin kurulmasıyla
E) Londra Boğazlar Sözleşmesi'nin imza­
lanmasıyla
^ Kabotaj
^ Tuzla
3.
Osmanlı Devleti’nde, Düyûn-u Umûmiye
İdaresi’nin kurulması aşağıdaki gelişme­
lerden hangisinin bir sonucudur?
gelirlerine el koymuştur.
t
A) Osmanlı Devleti'nin dış borçlarını öde­
yemez duruma gelmesi
B) Osmanlı Devleti'nin ilk kez toprak kay­
betmesi
N
O Osmanlı Devleti, Düyûn-u Umûmîye İdaresi'nin kurulmasıyla ekonomik bağımsızlığını
kaybetmiştir.
^
C) Boğazlar sorunun ortaya çıkması
1883'te Osman Hamdi Bey tarafından Sanayi-i Nefise M ektebi açılmış ve böylece
güzel sanatlar alanında öğrenci yetiştirilm eye başlanmıştır. Ayrıca bunun yanında,
Ticaret M ekteb i , Hukuk M ekteb i ve Mülkiye Mühendis M ekteb i de açılmıştır.
^
İlk kez özürlüler için çeşitli eğitim kurumları açılmıştır.
^
Abdülaziz döneminde, Ahmet Cevdet Paşa'nın başkanlığındaki bir komisyon tara­
fından hazırlanan Mecelle bu dönemde uygulamaya konulmuştur.
^
D) Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması
E) Osmanlı Devleti'nin yalnız kalma siya­
setinden vazgeçerek ittifaklara girmesi
4.
Abdülaziz döneminde, çiftçiye kredi sağlamak için kurulan "Memleket Sandıkları"
1888'de Ziraat Bankası'na dönüştürülmüştür.
^
1890 yılında Millet-i Sadıka olarak adlandırılan Ermeniler ilk kez Erzurum 'da isyan
etmiş, isyanı bastırmak amacıyla Hamidiye Alayları kurulmuştur.
^
1895 yılında II. Abdülhamit'in fermanıyla kimsesiz, yaşlı, sakat ve yardıma muhtaç­
lar için Okmeydanı'nda Darü'l-aceze kurulmuştur.
^
1899'da II. Abdülhamit'in emriyle Şişli Eftal Hastanesi kurulmuştur.
^
Berlin-Bağdat Demir Yolu bir Alman şirketine ihale edilmiştir.
^
İlk tram vay hatları kurulmuştur.
^
Beşiktaş, Galatasaray ve Fenerbahçe spor kulüpleri kurulmuştur.
^
^
Hamidiye Alayları'nın kurulması,
II.
Hafiyelik Teşkilâtı'nın kurulması,
III. ilk kez halkın yönetime katılması
Yukarıdakilerden hangileri II. Abdülhamit
Dönemi gelişmeleri arasındadır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
5.
Osmanlı Devleti’nde kimsesiz, yaşlı, sa­
kat ve yardıma muhtaçlar için 1895 yılın­
da Darü’l-aceze’nin kurulması hangi pa­
dişah döneminde gerçekleşmiştir?
Ünlü tarihçi İlber Ortaylı'ya göre "Dünyanın son hükümdarı, son evrensel imparator
II. Abdülhamit Han'dır."
Ünlü Alman devlet adamı Otto von Bismarck ise "Dünyada 100 gr. akıl varsa, bunun
90 gramı Abdülhamit Han 'da, 5 gramı bende, kalan 5 gramı da diğer dünya siyasîlerindedir." demiştir.
I.
A)
II. Mahmut
B) Abdülaziz
C)
II. Abdülhamit
D) V. Murat
E)
|
1-B
2-D
Abdülmecit
3-A
4-E
5-C
|
~ 163 ~
IX. BOLUM
XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
Bu bölümden ortalama "2 " soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(1)
(1)
(1)
(1)
(2)
(1)
(1)
(-)
(-)
(-)
(3)
(2)
(3)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİSA N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(1)
(1)
(2)
(3)
(2)
(-)
(1)
(3)
---------- 1
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, ÖSYM'nin ortalama "2" soru sorduğu bu bölümde; Osmanlı Devleti'nin XX.
yüzyıl başlarından itibaren sürdürdüğü demokratikleşme çabaları, Kuzey Afrika ve Balkanlar­
da yaşadığı toprak kayıpları ve I. Dünya Savaşı sürecinde Osmanlı Devleti'nde yaşanan geliş­
meler ve sonuçları üzerinde durulacaktır. Öte yandan 2011, 2012 ve 2013 KPSS'de soru sayı­
larının 3'e çıkmış olması bu bölümün önemini bir kat daha artırmaktadır.
Bu bölümle ilgili olarak özellikle "II. Meşrutiyet Dönemi, Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'nda savaştığı cepheler, Mondros Ateşkes Antlaşması, "Kuvây-i Milliye Ruhu"nun ortaya
çıkması ve Cemiyetler (Yararlı-Zararlı)" konularına ağırlık vermenizi ve soru çözümleriyle bir­
likte mutlaka konu tekrarı yapmanızı öneriyoruz.
Ü
O
KPSS / Tarihin Pusulası
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
$ XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
^
Osmanlı Devleti XIX. yüzyılda azınlık isyanlarını ve devletin parçalanmasını engelle­
meye yönelik adımlar atmışsa da beklenen gelişme sağlanamamıştır.
^
XX. yüzyılda Osmanlı Devleti bu çabalarını sürdürmesine rağmen, yaşanan gelişme­
ler ve toprak kayıpları devletin parçalanma sürecini daha da hızlandırmıştır.
^
XX. Yüzyılda O sm anlı Padişahları
★
II. Abdülhamit
(1876-1909)
★
V. Mehmet (Reşat)
(1909-1918)
★
VI. Mehmet (Vahdettin) (1918-1922)
V ____________________
1.
Osmanlı Devleti’nde Sultan II. Abdülhamit’in 1908’de Kanun-i Esâsi’yi tekrar yü­
rürlüğe koyarak Mebusan Meclisi’ni aç­
masıyla başlayıp, 1918’de Sultan Vahdet tin’in meclisi kapatmasıyla sona eren dö­
nem aşağıdakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
J
Gerileme Dönemi
Tanzimat Dönemi
istibdat Dönemi
I. Meşrutiyet Dönemi
II. Meşrutiyet Dönemi
I. II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ (1908-1918)
^
Osmanlı Devleti'nde Sultan II. Abdülhamit'in 1908'de Kanun-i Esâsi'yi tekrar yürür­
lüğe koyarak Mebusan Meclisi'ni açmasıyla başlayan ve 1918'de Sultan Vahdettin'in Mebusan Meclisi'ni kapatmasıyla sona eren dönem " II. M eşrutiyet Dönemi "
olarak adlandırılmaktadır.
^
II. M eşrutiyet'in ilan edilmesinde etkili olan grup İttih at ve Terakki Cemiyeti'dir.
2.
A) 1889'da askerî tıbbiye öğrencileri tara­
fından İstanbul'da kurulmuştur.
B) 1907'de Mustafa Kemal'in kurduğu Va­
tan ve Hürriyet Cemiyeti'ne katılmıştır.
C) Turancılık fikrini savunmuştur.
D) Mizan ve Meşveret gazeteleri başlıca
yayın organlarıdır.
E) 1918'de kapatıldıktan sonra, Teceddüt
Fırkası adı ile faaliyet göstermiştir.
/
$ İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ
^
1889 yılında İstanbul'da askerî tıbbiye öğrencileri olan İbrahim Temo , İshak
Sukutî, Abdullah Cevdet, Mehmet Reşit, Hikmet Emin Bey, Hüseyinzâde Ali
ve Nâzım Bey tarafından İttihad-ı Osmânî adıyla gizlice kurulan cemiyettir.
^
Aynı yıl içinde Paris'teki Jön Türkler (Genç Osmanlılar) ile temas kuran bu grup
Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti adını almıştır.
^
Mustafa Kemal'in 1906'da Şam'da kurduğu Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, 1907
yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katılmış ve iki cemiyet birleşmiştir.
^
Başlıca yayın organları Mizan , Meşveret ve İçtihad gazeteleridir.
^
1918'de kapatılan parti, Teceddüt Fırkası adı ile çalışmalarını sürdürmüştür.
^
Siyasî fikir olarak Türkçülük (Turancılık/Pantürkizm) akımını savunan İttihat ve
Terakki Cemiyeti'nin başlıca amaçları ise şunlardır:
3.
★ Osmanlı Devleti'nin dağılmasını önlemek
★ Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti üzerindeki baskısını engellemek
★ Meşrutiyet'i ilan ederek halkı yönetime dâhil etmek
★ Millî kültüre hizmet etmek
\
4‘
★ Millî bir ekonomi oluşturmak
A.
/
Aşağıdakilerden hangisi, II. Meşrutiyet’in
ilânında etkili olan İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin özelliklerinden biri değildir?
Aşağıdakilerden hangisi, II. Meşrutiyet’in
ilan edilme nedenlerinden biri değildir?
A) 31 Mart Olayı'nın patlak vermesi
B) 1908'de Reval Görüşmesi'nin yapılması
C) Osmanlı hanedanından başka birinin
tahta çıkacağı söylentileri
D) Padişaha, “Serez'den bir ordunun yürü­
yeceği” şeklinde bir telgraf ulaştırılması
E) Ordu ile halk arasında isyan belirtileri­
nin ortaya çıkması
II. M eşru tiyet'in İlan Edilm esinin N edenleri
• İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne bağlı subayların M eşrutiyet yönetimini istemesi
• Osmanlı hanedanından başka birinin tahta çıkacağı söylentileri
• Padişaha, "Serez'den İstanbul'a bir ordunun yürüyeceği" şeklinde bir telgraf ulaş­
tırılması
• Ordu ile halk arasında isyan belirtilerinin ortaya çıkması
• 1908'de İngiltere ile Rusya arasında Reval Görüşmesi'nin yapılması
I.
31 Mart Ayaklanması,
II.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı,
III. Reval Görüşmeleri
Yukarıdakilerden hangileri İkinci Meşruti­
yet'in ilanında doğrudan etkili olmuştur?
A)
/------------------------------------------------------------------------------------------------------O 1908'de İngiltere ile Rusya arasındaki Reval Görüşmesi'nde; Makedonya meselesi,
Boğazların durumu ve OsmanlI'daki azınlıklar için yapılacak ıslahatların görüşülmesi
Meşrutiyet'in ilânında hızlandırıcı etkiye sahip olmuştur.
Yalnız I
D)
|
1-E
B) Yalnız II
I ve III
2-B
C) Yalnız III
E) II ve III
3-A
4-C
|
~ 167 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti1
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
B. II. M eşru tiyet'in İlanı (24 Tem m u z 1908)
^
İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri, basından ve Almanya istihbaratından aldıkları
Reval Görüşmeleri bilgisine dayanarak, silah zoruyla da olsa padişaha M eşrutiyet'i
ilan ettirebilmek için Hürriyet Taburları'nı kurmuşlar ve isyan çıkarmışlardır.
^
Halk tarafından da desteklenen bu ayaklanma sonucunda Selanik Hükûmet Konağı
işgal edilmiştir. ittihat ve Terakki liderlerinden Enver Paşa, Resneli Niyazi Bey ve
Eyüp Sabri Bey'in ordularıyla İstanbul'a geleceği dedikoduları üzerine endişelenen
II. Abdülhamit, 24 Temmuz 1908'de II. M eşrutiyet'i ilan ederek Kanun-i Esâsi'yi ye­
niden yürürlüğe koymuştur. Böylece İstibdat Dönemi sona ermiştir.
1.
Osmanlı Devleti’nde 30 yıllık baskı döne­
mi olarak bilinen “İstibdat Dönemi”, aşa­
ğıdaki gelişmelerden hangisi ile sona er­
miştir?
A)
B)
C)
D)
E)
1908'de Meşrutiyet'in ilan edilmesiyle, Osmanlı Devleti'nde anayasal ve parlamenter
dönem yeniden başlamıştır.
O
2.
İkinci Meşrutiyet döneminde;
8 II. Meşrutiyet'in İlanı Sırasında Yaşanan Toprak Kayıpları
Girit,
II.
Bosna-Hersek,
bölgelerinden hangileri kaybedilen top­
raklar arasındadır?
★ Avusturya-Macaristan imparatorluğu Bosna-Hersek'i ele geçirmiştir.
A) Yalnız I
★ G irit , Osmanlı Devleti'nden ayrılarak Yunanistan'a bağlanmıştır.
D)
C. 31 M art Olayı (13 Nisan 1909)
3.
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
31 Mart Olayı sonrasında;
I.
II.
padişahın tahttan indirilmesi,
yenilik taraftarlarının yönetim üzerindeki
gücünü artırması,
III. ordunun siyasete karışması
II. M eşrutiyet'in ilanından sonra bu yönetimi istemeyen grupların, Volkan Gazetesi
yazarı Derviş Vahdeti öncülüğünde İstanbul'da başlattıkları isyandır.
O
I.
III. Yunanistan
★ Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
^
Bâb-ı Âli Baskını
31 Mart isyanı
Balkan Savaşlarının başlaması
II. Meşrutiyet'in ilanı
Girit'in Yunanistan tarafından ilhakı
31 Mart Olayı Türk tarihinde rejime (yönetim şekline) karşı çıkan ilk isyandır.
gelişmelerinden hangilerinin ortaya çıktı­
ğı savunulabilir?
^
Osmanlı Mebusan Meclisi'nin ikinci kez açılışından sonra çatışmalar artm ıştır. itti­
hatçılara m uhalif olanların kurduğu Ahrar Fırkası, ittihat ve Terakki Cemiyeti'nin
çalışmalarına engel olmak istemiştir.
^
Politik istikrarsızlık ve çatışmalar, Serbesti Gazetesi yazarı Hasan Fehmi'nin öldü­
rülmesi ile daha da şiddetlenmiştir.
^
Volkan Gazetesi, İttihad-i M u ham m edî Cemiyeti'nin yayın organı haline geldikten
A)
D)
4.
^
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
31 Mart İsyanı’nı bastırmak için Selanik’­
ten İstanbul'a gelen Hareket Ordusu’nun
komutanı aşağıdakilerden hangisidir?
sonra özellikle din adamları ve ittihatçılara karşı olan subaylar üzerinde son derece
etkili olmuştur.
^
Yalnız I
A)
B)
C)
D)
E)
Taksim Kışlası'ndaki Avcı Taburları'na bağlı askerler ayaklanma çıkararak, ülkenin
şeriata göre yönetilmesini istemişlerdir. Dönemin hükümeti ( Hüseyin Hilmi Paşa )
isyancılarla uzlaşma yoluna gidince, hükûmet üyeleri tek tek istifa etmiş, yeni kabi­
neyi de Tevfik Paşa kurmuştur.
Mustafa Kemal Paşa
Mahmut Şevket Paşa
Hüseyin Avni Paşa
Mehmet Nuri Paşa
Selahattin Adil Paşa
isyan, Selanik'ten gelen Komutanlığını M ah m u t Şevket Paşa'nın, Kurmay Başkan­
lığını Mustafa Kemal'in yaptığı Hareket Ordusu tarafından bastırılmıştır. Mustafa
Kemal ayrıca Hareket Ordusu'nda " Kolağası" olarak görev almıştır.
5.
f
Osmanlı Devleti’nde meclis kararı ile gö­
revden alınan padişahlar aşağıdaki seçe­
neklerden hangisinde doğru olarak veril­
miştir?
N
O
31 M art Ayaklanmasının bastırılmasıyla İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin yönetimdeki
etkinliği artmış ve Meşrutiyet rejimi korunmuştur.
\ __________________________________________________________________________________________________ /
^
A)
B)
C)
D)
E)
isyanın bastırılmasından sonra sıkıyönetim ilan edilmiş ve II. Abdülhamit tahttan
indirilerek yerine M eh m e t Reşat (V. M ehm et) tahta çıkarılmıştır.
r ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ n
O
II. Abdülhamit-Vahdettin
II. Abdülhamit-V. Mehmet Reşat
V. Mehmet Reşat-Vahdettin
Abdülaziz-II. Abdülhamit
V. Murat-II. Abdülhamit
Osmanlı tarihinde meclis kararıyla tahttan indirilen iki padişah vardır. Bunlardan ilki
Sultan II. Abdülhamit, diğeri de Sultan Vahdettin (VI. Mehmet)'dir.
\______________________________________________________________ /
~ 168 ~
|
1-D
2-C
3-E
4-B
5-A |
KPSS / Tarihin Pusulası
^
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
27 Nisan 1909 tarihinde Selanik 'e sürgüne gönderilen II. Abdülhamit, yaklaşık 3,5
yıl sürecek olan sürgün hayatını Selanik'teki Alatini Köşkü'nde geçirmiştir/ Daha
sonra 150 liraya kiralanan " Loreley" adlı bir Alman gemisi ile 2 Kasım 1912'de tek­
rar İstanbul'a, Beylerbeyi Sarayı'na geri dönmüştür.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
27 Nisan 1909’da Meclis-i Mebusan’ın al­
dığı karar doğrultusunda, Şeyhü’l-islâm
Mehmet Ziyaeddin Efendi’nin fetvasıyla
tahttan indirilen Sultan II. Abdülhamit’in,
yaklaşık 3,5 yıllık sürgün hayatını geçir­
diği yer aşağıdakilerden hangisidir?
D. 1876 Kanun-i Esâsisi'n d e Y ap ılan "1909 Yılı" Değişiklikleri
^
A) Kriçim Sarayı
B) Malta Köşkü
C) Alatini Köşkü
D) Rumini Sarayı
E) Yedi Kule Şatosu
Mebusan Meclisi'nde yapılan toplantı sonucunda Kanun-i Esâsi'nin bazı maddele­
rinde değişiklik yapılmıştır.
I.
hükümetin padişaha değil, meclise kar­
şı sorumlu olması,
II.
padişahın Mebusan Meclisi’ni kapatma
yetkisine sınırlama getirilmesi,
III. padişahın sürgün ve sansür yetkilerine
son verilmesi
Yukarıdakilerden hangileri 1876 Kanun-i
Esâsisi’nde yapılan 1909 yılı değişiklikle­
ri arasında yer alır?
A)
Yalnız I
D)
3.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Türk tarihinde çok partili hayata ilk kez
hangi dönemde geçilmiştir?
A)
B)
C)
D)
E)
Tanzimat Dönemi
II. Meşrutiyet Dönemi
istibdat Dönemi
I. Meşrutiyet Dönemi
Cumhuriyet Dönemi
E. II. M e şru tiye t D önem inde Kurulan S iyasî Partiler
O
Türk tarihinde çok partili hayata ilk kez II. Meşrutiyet Dönem 'nde geçilmiştir.
4.
Aşağıdakilerden hangisi II. Meşrutiyet
Dönemi’nde kurulan siyasî partilerden
biri değildir?
A)
B)
C)
D)
E)
II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ NDEKİ BAŞLICA SİYASÎ PARTİLER
• Türk siyasî tarihinin ilk partisidir.
İttih at ve Terakki Cemiyeti
^
• Siyasî fikir olarak Türkçülük (Turancılık/Pantürkizm) akımını savunmuştur.
• Mizan , M eşveret ve İçtihad gazeteleri destekle­
miştir.
Osmanlı Ahrar Fırkası
• Prens Sabahattin önderliğinde kurulmuştur.
• Türk siyasî tarihinin ilk m uhalefet partisidir.
• Volkan ve Serbestî gazeteleri desteklemiştir.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
• Liderleri Dr. Rıza Nur ve Dam at Ferit Paşa'dır.
• 1911 yılında ittihat ve Terakki Cemiyeti'ne karşı
kurulan en önemli m uhalefet partisidir.
5.
Hürriyet ve itilaf Fırkası
Fedakâran-ı Millet Fırkası
Osmanlı Ahrar Fırkası
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti
ittihat ve Terakki Cemiyeti
II. Meşrutiyet Dönemi’nde Prens Saba­
hattin önderliğinde kurulan Türk siyasî
tarihinin Nk muhalefet partisi aşağıdaki­
lerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
II. M eşrutiyet Dönemi'nde bu önemli üç siyasî parti dışında ayrıca; Fedakâran-ı
M illet Fırkası, İttihad-ı M u ham m edî Fırkası, Osmanlı Dem okrat Fırkası, Islahat-ı
Osmanlı Ahrar Fırkası
ittihad-ı Muhammedî Fırkası
Fedakâran-ı Millet Fırkası
Mutedil Hürriyetperverân Fırkası
Hürriyet ve itilaf Fırkası
Esâsiye-i Osmaniye Fırkası, M utedil Hürriyetperverân Fırkası, Osmanlı Sosyalist
Fırkası ve Ahâli Fırkası gibi siyasî partiler de kurulmuştur.
|
1-C
2-E
3-B
4-D
5-A
|
~ 169 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
OSM ANLI DEVLETİ'NİN DAĞILM ASINI Ö N LEM E ÇABALARI
(FİKİR A K IM LA R I)
Etkili
Fikir Akımı
Temsilcileri
Amacı
Osmanlı Devleti'ni oluşturan bütün mil­
letleri adalet, eşitlik, hürriyet ölçüleri
içinde bir arada tutup Osmanlılık duygu­
su ile "Osmanlı Toplumu"nu oluşturmak,
toplumsal eşitliği sağlamak
* Ziya Paşa
O sm anlıcılık
* Mithat Paşa
* Namık Kemal
* Ali Suavi
İslam cılık
(Ü m m etç ilik)
(Panislâm izm )
* Ahmet Hamdi
Akseki
* Yusuf Akçura
Türkçülük
(Turancılık)
(P antürkizm )
Batıcılık
A d em i
M erke ziy etçilik
* Ömer Seyfettin
* İsmail Gaspıralı
Yusuf Akçura 'nın Osmanlıcılık, İslamcılık
* M ehmet Emin
Resûlzâde
ve Türkçülük fikirlerini incelediği önemli
eseri Üç Tarz-ı Siyaset'tir.
* Celâl Nuri
* Tevfik Fikret
Türk toplumuna Batı'da gelişen düşünce,
yönetim biçimi, yaşama tarzını getirerek
ülkenin kalkınmasını sağlamak, Avrupa'­
nın izinden gitmek
1. M eşrutiyet
(İstibdat)
Dönemi
i
Federal yönetim ve liberal ekonomi ile
devletin sürekliliğini sağlamak yerel yö­
netimlerin yetkilerini artırmak
Tanzimat
Dönemi
i
II. M eşrutiyet
i
Dönemi
ittihat ve Terakki Cemiyeti ta­
rafından sakıncalı bulunmuş,
j
taraftarları sürgün edilmiştir.
i
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Savaşın N edenleri
♦
1870'li yıllarda Piyemonte öncülüğünde siyasî birliğini tamamlayan İtalya'nın,
gelişen sanayisi için ham madde ve pazar arayışı
♦
İngiltere ve Fransa'nın, İtalya'yı Almanya'nın yanından ayırarak kendi sömürge­
lerini güvence altında tutmak istemesi
♦ Trablusgarp'ın coğrafî konum olarak İtalya'ya yakın olması
İtalya'nın artan nüfusuna yeni yurtlar bulma düşüncesi
♦ Trablusgarp'ın İtalya'ya Afrika'nın içlerine kadar ilerleme olanağı sağlaması
♦ Osmanlı Devleti'nin deniz gücünün oldukça zayıf olması
♦
Batı'nın sadece bilim ve tek­
niğinin alınması gerektiğini
savunan bu anlayış Yeni Türk
Devleti'nin temel taşlarından
birini oluşturmuştur.
Lâle Devri ve
1.
♦
Bilim ve teknikte Batı'nın ör­
nek alınması, kültürel yapının
korunması düşüncesiyle Yeni
Türk Devleti'nin kurulmasın­
da Mustafa Kemal Atatürk'ün
ortaya koyduğu milliyetçilik
ilkesinin oluşmasında etkili
olmuştur.
II. M eşrutiyet
II. TRABLUSGARP SAVAŞI (1911-1912)
A.
1. Dünya Savaşı sırasında hali­
fenin cihat çağrısına rağmen
Müslüman Arapların İngiliz­
lerle birlikte hareket etmeleri
ile geçerliliğini kaybetmiştir.
II. Abdülham it
Dönemi
* Abdullah
Cevdet
* Prens Sabahattin
Dönemi
Dünyadaki bütün Türkleri millî bir duygu
ile birleştirerek Osmanlı bayrağı altında
kuvvetli bir unsur olarak yeniden dünya
devletleri arasına sokmak
* M ehmet Emin
Yurdakul
* Ziya Gökalp
Fransız İhtilâli sonrasında or­
taya çıkan M illiyetçilik akımı­
nın etkisiyle Balkan m illetleri­
nin isyan edip Osmanlı Devleti'nden ayrılmasıyla geçerli­
liğini kaybetmiştir.
Tanzimat
Millet olmanın en önemli özelliği dindir .
Dinî birlik devleti ayakta tutabilir, düşün­
cesiyle İslâm toplumlarının devletten ay­
rılmalarını önlemek ve tüm M üslüm an­
ları tek bir çatı altında toplamak
* Said Halim Paşa
* M ehmet Âkif
Geçerliliği
Olduğu
Dönem
Osmanlı Devleti’nin dağılmasını önlemek
için, sınırları içinde yaşayan ve Osmanlı
Devleti’ni oluşturan bütün milletleri, hak
ve ödevler bakımından eşit duruma geti­
rerek “Osmanlı Toplumu” olabilme fikrini
savunan düşünce akımı aşağıdakilerden
hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
islâmcılık
Türkçülük
Osmanlıcılık
Batıcılık
Adem-i Merkeziyetçilik
İtalya'nın Habeşistan'daki başarısızlığını (1896) telâfi etmek istemesi
I
~ 170 ~
1-C
I
KPSS / Tarihin Pusulası
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
B. Savaşın G elişim i
^
Trablusgarp'ı işgal etmek isteyen italya bu amacına ulaşmak için Avrupa devletle­
riyle, kendisine Trablusgarp'ta hareket serbestliği tanıyacak antlaşmalar yapm ıştır.
Bu konuda anlaşmaya vardığı devletlerden biri Rusya'dır. italya, 1909 Racconigi
Antlaşması ile Trablusgarp üzerindeki çıkarlarını Rusya'ya kabul ettirm iştir.
Trablusgarp 1911'de İtalya tarafından işgal
edilince, Osmanlı Devleti Trablusgarp'a as­
ker gönderememiştir.
1.
Osmanlı Devleti'nin bu durumu,
O
1909 yılında İtalya ile Rusya arasında imzalanan Racconigi Antlaşması ile Rusya İtal­
ya'nın Trablusgarp'taki çıkarlarını, buna karşılık İtalya da Rusya'nın Boğazlardaki çı­
karlarını kabul etmiştir.
\ __________________________________________________________________________________________________s
I.
Mısır'ın İngiliz işgali altında olması,
II.
donanmanın kullanılamaz halde olması,
III. bölge halkının İtalyanları desteklemesi
nedenlerinden hangilerine bağlanabilir?
A)
^
1896 Habeşistan bozgununu yaşamış olan italya, Osmanlının iç sorunlarını çok ye­
rinde ve zamanında kullanarak Trablusgarp , Bingazi ve Derne 'ye asker çıkarmıştır.
^
Bu gelişme üzerine Osmanlı Devleti bölgeye denizden ve karadan asker göndere­
memiştir. Çünkü donanma Haliç'te demirliydi ve Mısır ingiliz işgali altındaydı.
^
Osmanlı Devleti'nin genç vatansever subayları M ustafa Kemal (gazeteci Şerif Bey
adıyla ), Enver Bey, Nuri Bey, Fethi Okyar ve Ali Çetinkaya , Mısır ve Tunus üzerin­
den buraya gizlice geçmişlerdir.
^
Derne ve Tobruk 'ta Mustafa Kemal, Bingazi'de ise Enver Bey İtalyanların ilerleyişi­
Yalnız I
D)
2.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Mustafa Kemal’in, Derne ve Tobruk cep­
helerinde başarı göstererek sömürgecili­
ğe karşı verdiği ilk mücadele aşağıdaki­
lerden hangisidir?
A) Trablusgarp Savaşı
B) Çanakkale Savaşı
C) Birinci Balkan Savaşı
ni durdurmuş, bunun üzerine italya, Osmanlı Devleti'ni barışa zorlamak için Rodos
ve Oniki Ada 'yı işgal etmiş, Çanakkale 'yi abluka altına almıştır.
D) ikinci Balkan Savaşı
E) Birinci Dünya Savaşı
O DİKKAT!...
Sınavlarda Mustafa Kemal'in Trablusgarp Savaşı'nda başarılı olduğu yerler (Derne
ve Tobruk) ile Çanakkale Savaşları'nda başarılı olduğu yerler (Arıburnu, Conkbayırı,
Anafartalar...) birlikte sorulmakta ve bu bilgilerin ayırt edilmesi istenmektedir.
İtalya'nın ekonomik alanda güçlenmek iste­
mesi 1911'de Osmanlı toprağı olan Trablus­
garp'ı işgal etmesine neden olmuştur.
3.
\
/
^
Karadağ 'ın Balkanlarda Osmanlı'ya savaş ilan etmesiyle, iki cephede birden savaşa-
İtalya'nın Trablusgarp'ı işgal etmesi,
mayacağını anlayan Osmanlı Devleti çaresizce barış istemek zorunda kalmıştır.
I.
Trablusgarp Savaşı'nda özellikle Derne, Tobruk ve Bingazi'de askerî başarı elde eden
Osmanlı Devleti, Balkanlarda savaş başlaması nedeniyle yenik duruma düşmüştür.
^
milliyetçilik,
II. sömürgecilik,
III. emperyalist politika
anlayışlarından hangilerini benimsediği­
nin kanıtıdır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
Osmanlı Devleti Trablusgarp'taki subaylarını geri çağırmış ve 15 Ekim 1912 tarihin­
de isviçre'nin Lozan şehrinde italya ile Ouchy (Uşi) Antlaşması'nı imzalamıştır.
8 O u ch y (Uşi) A n tlaşm ası (15 Ekim 1912) (O sm anlı - İtalya)
4.
Osmanlı Devleti ile İtalya arasında yaşa­
nan Trablusgarp Savaşı, aşağıdaki ant laşmalardan hangisi ile son bulmuştur?
^
A) Bükreş
Antlaşmaya göre;
★
Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika'daki son toprak parçası olan Trablusgarp ve
Bingazi (Libya) italya'ya bırakılmıştır.
★
italya Trablusgarp'ın Düyûn-u Umûmiye'ye olan borçlarını ödeyecektir.
★ Trablusgarp'ta yaşayan M üslümanlar dinî yönden halifelik makamına bağlı ka­
lacaklardı. Böylece dinî ve kültürel bağlar korunmaya çalışılmıştır.
★
5.
1912 tarihli Ouchy (Uşi) Antlaşması’nın;
Rodos ve On İki Ada geçici olarak (Balkan Savaşları bitene kadar) italya'ya bıra­
'
'
İtalya Balkan Savaşları bitmesine rağmen Rodos ve On iki Ada'yı Osmanlı'ya geri ver­
memiş, II. Dünya Savaşı sonunda 1947 Paris Antlaşması ile Yunanistan'a bırakmıştır.
\__________________________________________________________________________________________________ /
Osmanlı Devleti Trablusgarp ve Bingazi'yi İtalya'ya bırakacak,
II.
Trablusgarp'ta yaşayan Müslümanlar
dinî yönden halifelik makamına bağlı
kalacak,
III. İtalya Trablusgarp'ın Düyûn-u Umûmi­
ye'ye olan borçlarını ödeyecek
O
maddelerinden hangileri Osmanlı Devlet i’nin bölge halkı ile bağlarını sürdürmek
istediğinin açık bir kanıtıdır?
Osmanlı Devleti, Kuzey Afrika'daki son toprağını kaybetmiş, aynı zamanda artık 3
kıtada toprağı olan bir devlet olma özelliğini de yitirm iştir.
1
O
C) Atina
E) Ouchy (Uşi)
I.
kılmıştır.
^
B) Berlin
D) İstanbul
A)
Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
>
Trablusgarp Savaşı Mustafa Kemal'in sömürgeciliğe karşı ilk mücadelesidir.
|
1-C
2-A
3-D
4-E
5-B
|
~ 171 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
O
KPSS / Tarihin Pusulası
Dünya tarihinde uçak ilk kez Trablusgarp Savaşı'nda İtalya tarafından kullanılmıştır.
İtalyan pilot Giulio Gavotti 1 Kasım 1911'de dünya tarihinde ilk kez uçaktan Osmanlı
askerlerinin üzerine bomba atarak hava saldırısı gerçekleştirmiştir.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Dünya tarihinde “ uçak” ilk kez hangi sa­
vaşta ve hangi devlet tarafından kullanıl­
mıştır?
A) Trablusgarp Savaşı'nda, italya
I. BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)
B) Çanakkale Savaşı'nda, ingiltere
C) Birinci Dünya Savaşı'nda, ingiltere
% Rusya, Trablusgarp Savaşı devam ederken, Osmanlı'nın Balkanlardaki topraklarını
Sırbistan ve Bulgaristan arasında paylaştırmış, Karadağ ve Yunanistan 'ın da katılı­
mıyla Balkan Birliği oluşturulmuştur.
D) Kurtuluş Savaşı'nda, Fransa
E) Birinci Dünya Savaşı'nda, Almanya
% Bu Balkan devletleri Osmanlı Devleti'nin Makedonya'da ıslahat yapmasını istemiş­
ler, bu istekleri karşılık bulmayınca Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etmişlerdir.
A . I. BALKAN SAVAŞI (1912-1913)
2.
Yunanistan
Bulgaristan
V
/
r
Sırbistan
1
Bu ittifakın kurulmasında etkili olan dev­
let aşağıdakilerden hangisidir?
/
/
OSMANLI
;
\
DEVLETİ
\
Trablusgarp Savaşı devam ederken Bulga­
ristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ
Osmanlı devletine karşı ittifak kurmuşlardır.
A) Fransa
B) ingiltere
C) Rusya
D) Almanya
E) Avusturya-Macaristan
\ .r
Karadağ
1) Savaşın N edenleri
3.
• Milliyetçilik akımının etkileri
I. Balkan Savaşı öncesinde Rusya'nın des­
teğiyle Osmanlı Devleti'ne karşı bir Balkan
birliği oluşturulmuştur.
Aşağıdaki devletlerden hangisi bu ittifak
(birlik) içerisinde yer almamıştır?
• Osmanlı Devleti'nin Balkanlardaki varlığına son verilmek istenmesi
• Rusya'nın Panslavizm politikası kapsamında Balkan uluslarını kışkırtması
A) Yunanistan
B) Bulgaristan
C) Sırbistan
D) Romanya
• İngiltere'nin Osmanlı'ya karşı tutumunu değiştirmesi (Reval Görüşmesi)
E) Karadağ
2) Savaşın G elişim i
% I. Balkan Savaşı'nda Osmanlı Devleti'ne saldıran ilk Balkan devleti Karadağ olmuş,
bu devletin Yenipazar'a saldırısıyla savaş başlamıştır.
4
% Kısa zamanda gelişen savaşa Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan'ın da dâhil olma­
sıyla Osmanlı Devleti dört cephede birden savaşmak zorunda kalmıştır.
I. Balkan Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ne
saldıran Mk Balkan devleti aşağıdakiler­
den hangisidir?
A) Karadağ
% Yunanistan Ege adalarını ve Selanik'i ele geçirmiş; Makedonya Karadağ, Sırbistan
ve Bulgaristan tarafından işgal edilmiştir.
B) Sırbistan
C) Arnavutluk
D) Yunanistan
E) Bulgaristan
% Rauf (Orbay) Bey, Hamidiye Kruvazörü ile Ege'de başarılı mücadeleler vermişse de
Yunanlılar Ege adalarını işgal etmeyi başarmışlardır.
% Mustafa Kemal, 25 Kasım 1912'de Çanakkale ve Gelibolu'yu savunmak için kurulan
Akdeniz Boğazı Birleşik Kuvvetler Harekât Şubesi Komutanlığı'na atanmıştır.
% Osmanlı Devleti ile sınırı kalmayan Arnavutluk ise, Osmanlı'nın bu durumundan
yararlanarak bağımsızlığını ilan etmiştir.
O
I. Balkan Savaşı sırasında bağımsızlığını ilan edip, Osmanlı Devleti'nden ayrılarak ba­
ğımsız olan son Balkan devleti Arnavutluk olmuştur.
% Avrupa devletleri durumu değerlendirmek ve savaşı sonlandırmak için Londra'da
bir konferans toplanmasını sağlamıştır. Osmanlı Devleti de I. Balkan Savaşı'nda hiç
varlık gösterememiş ve barış antlaşması imzalamak zorunda kalmıştır.
~ 172 ~
5.
I. Balkan Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durumdan ya­
rarlanarak bağımsızlığını ilan eden son
Balkan devleti aşağıdakilerden hangisi­
dir?
A) Yunanistan
C) Sırbistan
B) Bulgaristan
D) Karadağ
E) Arnavutluk
1-A
2-C
3-D
4-A
5-E
KPSS / Tarihin Pusulası
^
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Osmanlı Devleti'nin I. Balkan Savaşı'nda mağlup olmasında;
★
Ordunun siyasete karışması
★
Ordunun bir kısmının terhis edilmesi ( Dışişleri Bakanı Âsım Bey 65.000 kişilik
bir askerî birliği savaştan önce terhis etm iştir.)
1.
★
Donanma gücünün yetersiz olması
★
Savaşın dört cephede devam etmesi
★
Ordunun bir kısmının Vahabî Ayaklanması'nı bastırmak için Yemen'e gitmesi
Osmanlı Devleti’nin Birinci Balkan Savaşı’nı kaybetmesinde;
I.
gelişmelerinden hangilerinin etkili oldu­
ğu savunulabilir?
A)
gibi durumlar etkili olmuştur.
3)
2.
I. Balkan Savaşı'nda alınan yenilginin sorumlusu görülen hükümete karşı, İttih at ve
Terakkicilerin düzenlediği, Osmanlı Devleti'nde görülen ilk hükûm et darbesidir.
^
Enver Paşa öncülüğünde düzenlenen bu hükûmet darbesi ile Kâmil Paşa Hükümeti
düşürülmüş, yerine M ah m u t Şevket Paşa Hükümeti kurulmuştur.
Osmanlı Devleti’nde, hükümetin silah zo­
ruyla görevden alınmasıyla sonuçlanan
ve bir anlamda askerî darbe niteliği taşı­
yan ilk hükûmet darbesi aşağıdakilerden
hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
Bâb-ı Âli Baskını ile ittihat ve Terakki Cemiyeti'nin yönetimdeki etkinliği artm ıştır.
e
n
O
Bâb-ı Âli Baskını sadece bir hükûmet darbesidir. Rejimi değiştirmeye yönelik değildir.
Baskın sonucunda rejim ya da herhangi bir padişah değişikliği yaşanmamıştır.
v
4)
^
Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
Bâb-ı Âli Baskını (23 O cak 1913)
^
^
donanma gücünün yetersiz olması,
II. ordunun siyasete karışması,
III. İtalya'nın siyasî birliğini kurması
II. Meşrutiyet'in ilanı
31 Mart Vak'ası
Patrona Halil İsyanı
Bâb-ı Âli Baskını
Kabakçı Mustafa İsyanı
y
Londra A ntlaşm ası (30 M ayıs 1913)
Osmanlı Devleti bu antlaşma ile Midye-Enez hattının batısındaki toprakları kaybet­
miştir. Buna göre;
I.
Bâb-ı Âli Baskını,
II.
31 Mart Vak'ası,
III. Meşrutiyet'in ilanı
O
★
Osmanlı Devleti'nin batı sınırı Midye-Enez hattı olarak belirlenmiştir.
★
Ege adalarının durumu Avrupalı devletlerin alacağı karara bırakılmıştır.
★
Gelibolu Yarımadası dışındaki tüm Trakya, Dedeağaç, Kavala, Kırklareli ve Edir­
ne Bulgaristan'a bırakılmıştır.
★
Orta ve Kuzey Makedonya Sırbistan'a bırakılmıştır.
★
Güney Makedonya, Selanik ve Girit Yunanistan'a bırakılmıştır.
Osmanlı Devleti bu antlaşma ile Gökçeada (İmroz) ve Bozcaada (Taşoz) dışında tüm
Ege adalarını kaybetmiştir.
Yukarıdakilerden hangileri rejimi değiş­
tirmeye yönelik bir faaliyet değildir?
A) Yalnız I
4.
A) Bükreş
B) Londra
C) Atina
D) İstanbul
E) Uşi (Ouchy)
I. Balkan Savaşı'nın Sonuçları
^
Osmanlı Devleti Balkanlarda çok fazla toprak kaybı yaşamıştır. (Midye-Enez Hattı)
^
Mustafa Kemal'in ordunun siyasete karışmamasına yönelik görüşlerinin doğruluğu
ortaya çıkmıştır.
^
I. Selanik,
II. Makedonya,
III. Ege Adaları
Yukarıdakilerden hangileri I. Balkan Sa­
vaşı sonrasında kaybedilmiştir?
A) Yalnız I
Osmanlıcılık akımı amacına ulaşamamış, yerini M illiyetçilik akımına bırakmıştır.
^
Yönetimi ele geçiren ittihat ve Terakki Cemiyeti 1918'e kadar ülkeyi yönetmiştir.
^
Savaştan en kârlı çıkan devlet Bulgaristan olmuştur. Bu durum II. Balkan Savaşı'nın
çıkmasında son derece etkilidir.
C) Yalnız III
E) II ve III
Osmanlı Devleti Midye-Enez Hattı’nın ba­
tısındaki toprakları aşağıdaki antlaşma­
lardan hangisiyle kaybetmiştir?
O DİKKAT!...
Değerli adaylar, ÖSYM'nin yaptığı sınavlarda Balkan Savaşları ile ilgili sorularda ge­
nellikle "kaybedilen toprakların hangileri olduğu?" konusu üzerinde durulmaktadır.
5)
B) Yalnız II
D) I ve II
D)
|
1-C
B) Yalnız II
I ve II
2-D
3-A
C) Yalnız III
E) I, II ve III
4-B
5-E
|
~ 173 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
B. II. BALKAN SAVAŞI (1913)
Sırbistan
Yunanistan
V
1.
I. Balkan Savaşı’nda olmayıp II. Balkan
Savaşı’nda yer alan Balkan devleti aşağıdakilerden hangisidir?
✓
BULGARİSTAN
A) Yunanistan
B) Romanya
C) Sırbistan
D) Karadağ
E) Arnavutluk
V
Karadağ
ğ
Romanya
2.
Aşağıdakilerden hangisi II. Balkan Savaşı’nın nedenlerinden biridir?
A) Arnavutluk'un bağımsız olması
^ Savaşın N edenleri
B) Osmanlı Devleti'nin Edirne ve Kırklareli'yi geri alması
C) Bulgaristan'ın genişlemesinden diğer
Balkan devletlerinin huzursuz olması
• Bulgaristan'ın I. Balkan Savaşı sonucunda fazla toprak elde etmesi (temel sebep)
• Diğer Balkan devletlerinin Bulgaristan'ın bu kadar güçlenmesinden rahatsız olması
D) Kanun-i Esâsi'nin ilan edilmesi
• Balkan devletlerinin toprak paylaşımı konusunda anlaşamaması
^
Bulgaristan'ın Balkanlarda güçlenmesinden rahatsız olan Sırbistan, Yunanistan ve
Karadağ Bulgaristan'a savaş ilan etmişlerdir. Bu devletlere, I. Balkan Savaşı'nda yer
almayan ve Bulgaristan'dan toprak talep eden Romanya da dâhil olmuştur.
O
E) Bâb-ı Âli Baskını'nın gerçekleşmesi
3.
II. Balkan Savaşı’ndan en zararlı çıkan
devlet aşağıdakilerden hangisidir?
I. Balkan Savaşı'nda olmayıp II. Balkan Savaşı'nda yer alan devlet Romanya'dır.
A) Yunanistan
B) Romanya
C) Sırbistan
D) Karadağ
E) Bulgaristan
^
Osmanlı Devleti, Balkan devletleri arasındaki bu mücadeleyi fırsat bilerek Kırklareli
ve Edirne (Doğu Trakya) 'yi geri almıştır. Bu durum Osmanlı Devleti'nin Londra Antlaşması'nda belirlenen sınırları kabul etmediğini göstermektedir.
4.
O
II. Balkan Savaşı’nda Bolayır Kolordusu
Kurmay Başkanı olan Mustafa Kemal;
II. Balkan Savaşı'nda Mustafa Kemal Bolayır Kolordusu Kurmay Başkanı, Enver Paşa
ise Çatalca Birlikleri Kurmay Başkanı olarak görev yapmıştır.
__________________________________________________________
I.
Edirne,
II.
Kırklareli,
III. Selanik
^
II. Balkan Savaşı sonunda, Balkan devletleri kendi aralarında Bükreş Antlaşması'nı
imzalamışlardır. Osmanlı Devleti ise Bulgaristan ve Sırbistan ile ayrı ayrı İstanbul
Antlaşm aları 'nı yaparken, Yunanistan ile Atina Antlaşması'nı imzalamıştır.
bölgelerinden hangilerini işgalden kur­
tarmıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I, II ve III
BALKAN SAVAŞLARINI BİTİREN ANTLAŞMALAR
Bükreş Antlaşması
(10 Ağustos 1913)
İstanbul Antlaşması
(29 Eylül 1913)
Atina Antlaşması
(14 Kasım 1913)
İstanbul Antlaşması
(13 M a rt 1914)
1'74
Balkan devletleri kendi aralarında imzalamıştır.
Antlaşmaya göre;
- Manastır, Üsküp ve Priştina Sırbistan'a verilecek.
- Serez, Drama, Selanik ve Kavala Yunanistan'a verilecek.
- Dobruca ve Silistre Romanya'ya verilecek.
5.
II. Balkan Savaşı sonrasında;
Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasın­
da imzalanan,
II.
Balkan devletlerinin kendi aralarında
imzaladıkları,
III. Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasın­
da imzalanan
• Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında imzalanmıştır.
• Bulgaristan Doğu Trakya'yı Osmanlı Devleti'ne bırakmış,
Meriç Nehri sınır kabul edilmiştir.
antlaşmalar aşağıdakilerden hangisinde
doğru olarak sıralanmıştır?
• Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında imzalanmıştır.
• Selanik, Yanya ve Girit Yunanistan'a bırakılmış ve Meriç
Nehri sınır kabul edilmiştir.
• Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında imzalanmıştır.
• Sırbistan'da kalan Türklerin haklarının ve mallarının
korunması ile ilgili hükümler vardır.
I.
|
I
II
III
A)
B)
Bükreş
Atina
Atina
Bükreş
istanbul
istanbul
C)
istanbul
Atina
Bükreş
D)
Bükreş
istanbul
Atina
E)
Atina
istanbul
Bükreş
1-B
2-C
3-E
4-D
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Balkan Savaşları'nın Genel Sonuçları
$
Batı Trakya , M akedonya , Arnavutluk ve Ege Adaları (Bozcaada (Taşoz) ve
Gökçeada (İmroz) hariç) Osmanlı Devleti'nin elinden çıkmıştır.
$
Osmanlı Devleti'nin Balkanlardaki varlığı "Doğu Trakya" ile sınırlı kalmıştır.
$
Batı Trakya (Gümülcine , Dedeağaç , İskeçe, Kavala , Yanya , Serez ve İşkodra )
sorunu ortaya çıkmıştır.
$
Osmanlı Devleti'nde merkezî yönetim saygınlığını kaybetmiştir.
$
Meriç Nehri sınır olarak kabul edilmiş ve yaklaşık olarak bugünkü Batı sınırı
I.
Batı Trakya,
II. Arnavutluk,
III. Doğu Trakya
Osmanlı Devleti yukarıdakilerden hangi­
lerini Balkan Savaşları sonunda kaybet­
miştir ?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I, II ve III
belirlenmiştir.
$
Osmanlı'da ülke içinde göç hareketleri yoğunlaşmıştır.
$
Almanya'dan getirilen subaylarla Osmanlı ordusu yeniden yapılandırılmaya
çalışılmıştır.
$
ittihat ve Terakki ülkenin yönetimini tümüyle ele geçirmiştir.
$
Osmanlıcılık fikir akımı zayıflamış, Türkçülük fikir akımı güçlenmiştir.
2.
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devlet i’nin Balkan Savaşları sonunda kaybetti­
ği yerlerden biri değildir?
A)
Bosna Hersek
B) Makedonya
C)
Batı Trakya
D) Arnavutluk
E)
Ege Adaları
IV. I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
A.
I. D ÜNYA SAVAŞI'NIN NEDENLERİ
3.
Aşağıdakilerden hangisi Birinci Dünya
Savaşı'nın genel nedenlerinden biridir?
A) italya'nın siyasî birliğini kurması
B) Fransa'nın Alsas-Loren'i kaybetmesi
C) Sömürgecilik arayışlarının artması
D) Almanya ve ingiltere arasındaki ekono­
mik rekabet
E) Rusya'nın Balkanlarda izlediği Panslavizm politikası
4.
I. Dünya Savaşı’nın nedenlerinden biri
olan devletlerarası rekabetin;
I.
ham madde gereksiniminin azalması,
II.
silahlanmanın yoğunluk kazanması,
III. devletlerarası bloklaşmanın yaşanması
durumlarından hangilerine ortam hazır­
ladığı savunulabilir?
A)
Yalnız I
D)
5.
B.
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
I. Dünya Savaşı’nın çıkmasına yol açan
Mk savaş ilanı, aşağıdaki devletlerin han­
gileri arasında gerçekleşmiştir?
A) Almanya ile ingiltere
B) Avusturya-Macaristan ile Sırbistan
I. D ÜNYA SAVAŞI'NIN BAŞLAM ASI
C) Avusturya-Macaristan ile Rusya
% 28 Haziran 1914 tarihinde Avusturya-Macaristan Veliahdı Ferdinand ve eşinin,
Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'yı ziyareti esnasında Sırplı bir genç ( Princep )
tarafından öldürülmesi I. Dünya Savaşı'nı başlatan kıvılcım olmuştur.
% Avusturya-Macaristan'ın Sırbistan'a savaş açmasıyla I. Dünya Savaşı fiilen başla­
mış; Rusya Sırbistan'ın, Almanya ise Avusturya-Macaristan'ın yanında yer almıştır.
D) ingiltere ile italya
E) Almanya ile Fransa
|
1-D
2-A
3-C
4-E
5-B
|
~ 175 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
DEVLETLERARASI BLOKLAŞMALAR
I
I.
İTTİFAK (BAĞLAŞMA)
İTİLÂF (ANLAŞMA)
DEVLETLERİ
DEVLETLERİ
Almanya,
II. Rusya,
III. Avusturya - Macaristan,
IV. Bulgaristan
• Almanya
• ingiltere
• Avusturya-Macaristan
• Fransa
• italya
• Rusya
SAVAŞ BAŞLADIKTAN SONRA
Yukarıdakilerden hangileri İttifak (Bağ­
laşma) Devletleri Grubu'nda yer almıştır?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve IV
D) I, II ve IV
E) I, III ve IV
2.
I.
İngiltere
• Almanya
• İngiltere
• Avusturya-Macaristan
• Fransa
• italya
• Rusya
IV. Rusya
• Osmanlı Devleti
• İtalya (taraf değiştiren devlet)
V. ABD
• Bulgaristan
• Japonya (ilk ayrılan devlet)
Yukarıdakilerden hangisi İtilaf (Anlaşma)
Devletleri’nden biri değildir?
II. Fransa
III. Almanya
• Yunanistan (son katılan devlet)
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
• ABD
• Sırbistan
• Romanya
• Belçika
• Portekiz
I. Dünya Savaşı sürecinde 1915’te taraf
değiştirerek İtilaf Grubu’na geçen devlet
aşağıdakilerden hangisidir?
• Brezilya
A) İtalya
• Hollanda
3.
Çin
C. OSM ANLI DEVLETİ'NİN I. DÜNYA SAVAŞI'N A GİRM ESİ
^
Osmanlı Devleti, Trablusgarp ve Balkan Savaşları'nın yaralarını henüz saramadığı
için savaşın başlangıcında tarafsız bir tutum sergilemiştir.
^
ingiltere de yeni cephelerin açılmasını çıkarlarına uygun bulmadığı için Osmanlı
Devleti'nin savaşa girmesini istememiştir.
^
Osmanlı Devleti, siyasî yalnızlığına son vermek ve daha önce kaybettiği toprakları
geri alabilmek için önce ingiltere ve Fransa'ya yaklaşmak istemiş, ancak geri çevri­
lince Almanya ile yakınlaşmıştır.
^
Bu yakınlaşma sonucunda Osmanlı Devleti ile Almanya arasında 2 Ağustos 1914
tarihinde bir ittifak antlaşması imzalanmıştır.
^
Akdeniz'de ingilizlerden kaçan "Goeben " ve " Breslav" adlı iki Alman savaş gemisi
Çanakkale Boğazı'nı geçip Osmanlı Devleti'ne sığınmış, Osmanlı Devleti bu gemileri
satın aldığını bildirerek gemilere Türk bayrağı çekmiş ve isimlerini de " Yavuz " ve
" M idilli " olarak değiştirmiştir.
^
Adları Yavuz ve Midilli olarak değiştirilen bu savaş gemileri, Alman Amiral Souchon
(Şuson) komutasında Karadeniz'e açılarak Ruslara ait Sivastopol ve Odessa liman­
larını bombalamıştır.
^
Rusya bu gelişme sonrasında 31 Ekim 1914'te Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etmiş,
böylece Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı'na girmiştir.
~ 176 ~
B) Bulgaristan
D) Rusya
4.
C) Almanya
E) Romanya
Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na
girmesine yol açan Yavuz ve Midilli ge­
mileri aşağıdaki devletlerden hangisinin
limanlarını bombalamıştır?
A) İtalya
B) İngiltere
D) Rusya
C) Fransa
E) Yunanistan
İngiltere Birinci Dünya Savaşı'nda, Osmanlı
Devleti'nin tarafsız kalmasını istemiş ve bu
doğrultuda çaba göstermiştir.
5.
Osmanlı Devleti'nin aşağıdaki özellikle­
rinden hangisinin, İngiltere'nin bu yönde
bir politika izlemesini zorunlu kıldığı
savunulamaz?
A) Halifenin dinî gücü
C) Boğazlara hâkimiyeti
B) Sanayi gücü
D) İnsan gücü
E) Jeopolitik konumu
|
1-E
2-C
3-A
4-D
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
O sm anlı D evleti'nin A lm an ya'n ın
A lm an ya'n ın O sm anlı D e vleti'n i
Yanında Savaşa G irm e Sebepleri
Yanında G örm e Sebepleri
• Balkanlarda ve Kuzey Afrika'daki top
rak kayıplarını telâfi etmek
:
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı'na
girerken;
• Yeni cepheler açılmasını sağlayarak
I.
savaşı daha geniş bir alana yaymak
ve böylece savaş yükünü hafifletmek
• Ege adalarını geri almak
• Siyasî yalnızlıktan kurtulmak
:
• Kapitülasyonlardan ve borçlardan
kurtulmak
i • İngiliz sömürgelerini engellemek
• Orta Asya Türkleri ile birleşip Turan­
cılık idealini gerçekleştirmek
• İttihat ve Terakki yönetiminin, özel­
likle de Enver Paşa'nın, Alman hay­
ranlığı ve Almanya'nın kazanacağına
inanması
kaybettiği toprakları geri alma,
II. siyasî itibarını geri kazanma,
III. Turancılık idealini gerçekleştirme
• Osmanlı'nın stratejik konumundan
faydalanarak Boğazları korumak
hedeflerinden hangilerine ulaşmak iste­
miştir?
A)
Yalnız I
D)
• • Süveyş Kanalı'nı ele geçirmek
:
• Rusya'nın müttefikleriyle bağlantısını
kesmek
i
• Halifelik makamından faydalanmak
:
• Musul ve Kerkük petrollerinden fay­
dalanmak
:
• Osmanlı Devleti'nin insan gücünden
faydalanmak
2.
B) Yalnız III
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi Almanya'nın
Osmanlı Devleti ile ittifak yapmasının
amaçlarından biri değildir?
A) Yeni cepheler açarak savaşı geniş bir
alana yaymak
B) Osmanlı'nın insan gücü ve ham madde
kaynaklarından yararlanmak
O
Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı'na girerken sömürge elde etme amacı gütmemiştir.
C) Osmanlı'nın jeopolitik konumundan ya­
rarlanmak
D) Halifenin dinî nüfuzundan yararlanmak
E) Osmanlı'nın askerî teknolojisinden
yararlanmak
D. OSM ANLI DEVLETİ'NİN SAVAŞTIĞI CEPH ELER
^
Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı'nda 2'si taarruz, 7'si savunma olmak üzere toplam
9 farklı cephede mücadele etm iştir. Savunma cephelerinin 4'ü ülke sınırları içinde,
3'ü m üttefiklere yardım amaçlı olarak sınır dışında açılmıştır.
3.
OSM ANLI DEVLETİ'NİN SAVAŞTIĞI CEPH ELER
T
□
Savunma
Yardım Amaçlı
Cepheleri
Cepheleri
Cepheler
.....
A) Tevfik Paşa
B) Ahmet izzet Paşa
C) Enver Paşa
D) Salih Paşa
Taarruz
" T
Osmanlı Devleti’nin, I. Dünya Savaşı’na
Almanya’nın yanında girmesinde etkili
olan kişi aşağıdakilerden hangisidir?
'
▼
<-------------
E) Damat Ferit Paşa
‘
• Kafkas (Doğu) Cephesi
-------------^
• Çanakkale Cephesi
• Kanal (Süveyş) Cephesi
• Irak-Musul Cephesi
• Galiçya Cephesi
Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda
mücadele ettiği;
• Suriye-Filistin Cephesi
• Romanya Cephesi
I.
Kafkas,
II.
Çanakkale,
• Hicaz-Yemen Cephesi
• Makedonya Cephesi
4.
Sınır Dışı Cepheleri
III. Kanal
cephelerinden hangileri taarruz amaçlı­
dır?
$ TAARRUZ (SALDIRI) CEPHELERİ
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
1) Kafkas (Doğu) Ceph esi (To prak Kazanılan Tek C e p h e )* * *
^
I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı coğrafyasında açılan ilk cephe Kafkas Cephesi'dir.
^
Ruslara karşı mücadele edilen Kafkas Cephesi'nin açılmasında;
★
5.
Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'nda
toprak kazandığı tek cephe aşağıdakiler­
den hangisidir?
Rusya'nın güneye ilerleyişini durdurmak
★
Kafkaslardaki bağımsızlık mücadelesini desteklemek
★
Orta Asya Türkleriyle bağlantı kurup Turancılık fikrini hayata geçirmek
★
Bakü petrollerini ele geçirmek
★
Kafkaslar üzerinden Hindistan'a ulaşmak
gibi amaçlar etkili olmuştur.
A) Çanakkale
D)
|
1-E
B) Kafkas
Irak-Musul
2-E
3-C
C) Kanal
E) Makedonya
4-D
5-B
|
~ 177 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
% Enver Paşa komutasındaki Türk ordusu Sarıkamış Taarruzu 'nda şiddetli soğuk, bu­
laşıcı hastalık ve açlık nedeniyle ağır kayıplar verm iştir. Binlerce asker Allahüekber
Dağları'nın eteklerinde soğuktan donarak şehit düşmüştür.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
I. Dünya Savaşı’nda İtilaf Grubu’nda yer
alan Rusya, 1917’de Bolşevik İhtilâli’nin
çıkması üzerine aşağıdaki antlaşmalar­
dan hangisi ile savaştan çekilmiştir?
% Cephede askerî başarı sağlanamamış; Muş, Bitlis, Erzincan, Erzurum, Van ve Trab­
zon Rusların eline geçmiştir. Ancak, Çanakkale Cephesi'ndeki görevi bittikten sonra
Kafkas Cephesi'ne XVI. Kolordu Komutanı olarak atanan Mustafa Kemal, 6-7 Ağus­
tos 1916'da Muş ve Bitlis'i Rusların elinden geri almıştır.
A) Moskova
B) Brest-Litowsk
C)
D) Nöyyi
Versay
E)
% Osmanlı Devleti, Ermeni komitelerinin desteği ile isyanların büyüdüğünü görünce
birtakım önlemler almıştır. Osmanlı Dâhiliye Nezareti, 24 Nisan 1915'te Ermeni ko­
mite merkezlerinin kapatılması, belgelerine el konulması ve komite elebaşlarının
tutuklanmasını öngören bir genelge yayımlayarak ilgili merkezlere bildirmiştir.
2.
O
Saint-Germain
Kafkas Cephesi’ne XVI. Kolordu Komu­
tanı olarak atanan Mustafa Kemal;
Bu genelge üzerine İstanbul'da Hınçak ve Taşnak Ermeni Komitelerinin elebaşılığını
yapan 2345 kişi tutuklanmıştır. Ermenilerin "soykırım yıl dönümü" diye andıkları ve
her yıl Amerika Birleşik Devletleri'nin meclislerine getirilen "24 Nisan" günü mesele­
si, bu genelgenin yayınlandığı günü işaret etmektedir.
I.
Van,
II. Muş,
III. Bitlis
şehirlerinden hangilerini Rus işgalinden
kurtarmıştır?
% Osmanlı Devleti'ne karşı Ruslara destek veren Ermeniler, 27 Mayıs 1915 'te çıkar­
tılan Ermeni Tehcir Yasası ile Suriye ve Lübnan'a zorunlu göçe tâbi tutulmuştur.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
% Cephede savaş devam ederken Rusya'da 1917'de Bolşevik İhtilâli patlak verince,
Çarlık yönetimi yıkılmış ve Rusya Brest-Litowsk antlaşmasıyla savaştan çekilmiştir.
Rusya'nın I. Dünya Savaşı'ndan çekilmesine ve böylece Kafkas Cephesi'nin de kapan­
masına yol açan en önemli gelişme, Ekim 1917'de Bolşevik İhtilâli'nin çıkmasıdır.
O
3.
Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşı
sırasında Osmanlı Devleti’nin toprakları­
nın paylaşıldığı gizli antlaşmalarda yer
alan devletlerden biri değildir?
A) ABD
% 3 Mart 1918 tarihinde Osmanlı Devleti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan BrestLitowsk Antlaşması ile;
★
Osmanlı Devleti 1878 Berlin Antlaşması esnasında kaybettiği Kars, Ardahan ve
Batum 'u (Elviye-i Selâse) geri almıştır.
★
Rusya I. Dünya Savaşı'ndan çekilmiştir. (Gizli antlaşmaları açıklamıştır.)
★
Doğu Cephesi kapanmıştır.
B) Fransa
D ) ingiltere
C) italya
E) Yunanistan
4.
I.
Kars,
II. Ardahan,
% Bolşevik ihtilâli (Ekim Devrimi) sonrasında Rusya'daki yeni rejim (sosyalizm), kendi
ülkelerindeki sistemle (kapitalizm) ters düştüğü için itilaf Devletleri tarafından ta­
nınmamıştır.
III. Artvin
Yukarıdakilerden hangileri Brest-Litowsk
Antlaşması ile Rusya’dan geri alınmış­
tır?
% Kafkas Cephesi'nde yaşanan başarısızlık Türkçülük (Turancılık ) fikrinin gerçekleşti­
rilemeyeceğini ortaya çıkarmıştır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
f ------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
O Kafkas (Doğu) Cephesi, Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'nda toprak kazandığı tek
cephedir. (Kars-Ardahan-Batum)
v__________________________________________________________________________________________________ /
5.
I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin
Almanya’nın isteğiyle Kanal Cephesi’ni
açmasında;
2) Kanal (Süveyş-M ısır) Cephesi
% Almanya'nın isteği ile Osmanlı Devleti tarafından açılan taarruz cephesidir.
%
İngilizlere karşı mücadele edilen bu cephenin açılmasında;
★
Mısır'ı ingilizlerden geri almak
★
Ingiltere'nin sömürgeleriyle olan bağlantısını kesmek
★
ingiltere'ye sömürgelerinden gelen yardımı engellemek
Mısır'ı ingilizlerden geri almak,
II.
Kafkaslardaki bağımsızlık mücadelesini
desteklemek,
III. ingiltere'nin sömürgeleriyle olan bağlan­
tısını kesmek
amaçlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) I, II ve III
gibi amaçlar etkili olmuştur.
%
I.
Bahriye Nazırı Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, 1915 yılında Süveyş Ka
nalı'na iki kez taarruza geçmiş, ancak herhangi bir sonuç alınamamıştır.
~ 178 ~
|
1-B
2-E
3-A
4-C
5-D
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
^
Osmanlı ordusunun geri çekilmesi üzerine ingilizler, Sina Yarımadası'nı ele geçirmiş
ve Suriye'ye kadar ilerlemişlerdir.
^
Osmanlı Devleti bu mücadele sırasında Araplardan yardım alacağını düşünmüş, an­
cak Araplar bu savaşta ingilizlerin yanında yer almıştır.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Birinci Dünya Savaşı’nda Arapların, Os­
manlı Devleti’ne karşı İngilizlerle birlikte
hareket etmesi, aşağıdaki fikir akımların­
dan hangisinin sona erdiğini göstermek­
tedir?
Arapların bu cephede İngilizleri desteklemesi İslâmcılık (Ümmetçilik) fikrinin sona
erdiğini, buna karşın Arap milliyetçiliğinin güç kazandığını göstermektedir.
A) Milliyetçilik
B) İslâmcılık
C) Türkçülük
D) Osmanlıcılık
E) Adem-i Merkeziyetçilik
$ SAVUNMA CEPHELERİ
1)
Ç an akkale C ep h esi (Zaferle Sonuçlanan Tek/Kapanan İlk Cephe) * * *
^
Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'nda mücadele ettiği en önemli cephedir.
^
itilaf Devletleri tarafından;
★
istanbul ve Boğazları ele geçirerek Osmanlı Devleti'ni savaş dışı bırakmak
★
Savaşı kısa süre içerisinde bitirmek
★
Siyasî, ekonomik ve askerî krizde olan müttefikleri Rusya'ya yardım götürm ek
★
Balkan uluslarını da savaşın içine çekmek
★
ingiliz sömürge yollarının güvenliğini sağlamak
★
Cephe sayısını azaltarak itilaf Devletleri'nin yükünü hafifletmek
2.
I. Dünya Savaşı’nda aşağıdaki cepheler­
den hangisi, Osmanlıların ve müttefikle­
rinin kararları dışında, İtilaf Devletlerinin
saldırısı ile açılmıştır?
A) Çanakkale
C) Kanal
E)
3.
ingiliz ve Fransız donanmalarının 19 Şubat 1915'te Çanakkale Boğazı'nı bombala­
masıyla başlayan savaş, 18 Mart 1915'te Nusret M ayın Gemisi'nin döşediği mayın­
lar ve topçuların çabalarıyla Kumkale ve Seddü'lbahir 'de zaferle sonuçlanmıştır.
^
itilaf Devletleri, Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerden oluşan Anzakların da
desteği ile 25 Nisan 1915'te Gelibolu Yarımadası'na asker çıkararak karadan sal­
dırıya geçmiştir. Ancak burada da ünlü Türk topçusu Seyit Onbaşı destanlaşmıştır.
Suriye-Filistin
Aşağıdakilerden hangisi Çanakkale Cephesi’nin açılma nedenleri arasında gös­
terilemez?
gibi amaçlarla açılmıştır.
^
B) Makedonya
D) Kafkas
A) İstanbul ve Boğazları ele geçirerek
Osmanlı Devleti'ni savaş dışı bırakmak
B) İngiliz sömürge yollarının güvenliğini
sağlamak
C) Savaşı kısa süre içerisinde bitirmek
D) Siyasî, ekonomik ve askerî krizde olan
müttefikleri Rusya'ya yardım götürmek
E) Bakü petrollerini ele geçirmek
^
Gelibolu Yarımadası'nda 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal'in emrinde­
ki kuvvetler Anafartalar , Kireçtepe , Conkbayırı ve Arıburnu cephelerinde büyük
zaferler kazanmıştır. Bu zaferler istanbul'un işgalini önlemiştir.
4.
/
Çanakkale Cephesi’nde 19. Tümen Ko­
mutanı olan Mustafa Kemal’in;
.
19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal Arıburnu'nda askerlere: "Size ben taar- |
| ruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfın­
da yerimize başka kuvvetler ve kumandanlar geçecektir." emrini vermiş ve savaşın |
kaderini belirlemiştir.
•
>
^
I. Anafartalar,
II. Conkbayırı,
III. Derne
cephelerinden hangilerinde gösterdiği
başarılar İstanbul’un işgalini önlemiştir?
A) Yalnız I
Çanakkale Boğazı'nı karadan da geçemeyeceklerini anlayan itilaf Devletleri, 9 Ocak
1916 tarihinde Gelibolu Yarımadası'ndan çekilerek cepheyi kapatmışlardır. Böylece
I. Dünya Savaşı'nda kapanan ilk cephe Çanakkale Cephesi olmuştur.
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Mustafa Kemal, “Size ben taarruz emretmi­
yorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye
kadar geçecek zaman zarfında yerimize
başka kuvvetler ve kumandanlar geçecek­
tir." emrini vererek hangi savaşın kaderi­
5.
8 Çanakkale Savaşlarının Sonuçları
• Ekonomik yönden yardım alamayan Rusya'da 1917 Bolşevik ihtilâli çıkmış ve Çar­
lık rejimi yıkılarak yerine Sovyet Rusya kurulmuştur.
ni belirlemiştir?
• Osmanlı Devleti'nin ve I. Dünya Savaşı'nın süresi uzamıştır.
A) Sakarya Meydan Muharebesi
• istanbul ve Boğazların işgali engellenmiştir.
B) Büyük Taarruz
• Bulgaristan ittifak Devletleri'nin yanında savaşa dâhil olmuş, böylece Almanya ile
Osmanlı Devleti arasında kara bağlantısı sağlanmıştır.
C) Çanakkale Savaşları
D) Trablusgarp Savaşı
E) Kütahya-Eskişehir Muharebesi
• Eğitimli pek çok insan şehit düşmüş, eğitimli insan açığı ortaya çıkmıştır.
• Mustafa Kemal'e "Albay " rütbesi verilmiş ve bir lider olarak dünyaca tanınmıştır.
• Mustafa Kemal'in "Kurtuluş Savaşı"nın lideri olmasında etkili olmuştur.
|
1-B
2-A
3-E
4-D
5-C
|
~ 179 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
2) Irak Cephesi
^
^
Bu cephe İngiltere tarafından; Irak (M usul-Kerkük) ve İran'ın (Abadan) petrol kay­
naklarını korumak, sömürgelerini tehdit eden Alman ve Osmanlı kuvvetlerini en­
gellemek ve Rusya'ya Kafkaslar üzerinden yardım ulaştırmak amacıyla açılmıştır.
Irak,
II.
Suriye-Filistin,
Halil Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu İngilizlere karşı Selman-ı Pak ve Kutü'l
III. Hicaz-Yemen
Am are 'de üstünlük sağlamış, İngiliz Generali Tawnshand tutsak edilmiştir. Ancak
Yukarıdaki cephelerden hangilerinin açıl­
masında İngiltere’nin Rusya’ya yardım
ulaştırma amacı vardır?
bu başarının devamı getirilememiş ve İngilizler Musul'a kadar ilerlemişlerdir.
^
I.
Osmanlı Devleti Irak Cephesi'nde Musul ve Kerkük dışında tüm Irak'ı kaybetmiştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
3) Suriye-Filistin Cephesi
^
Mustafa Kemal'in I. Dünya Savaşı'nda görev yaptığı son cephedir.
^
Kanal Harekâtı'nın devamı sayılan bu cephede de İngilizlere karşı mücadele edil­
miştir.
^
Bu cephede başarı sağlanamamış, Arapların (Şerif Hüseyin) da desteğini alan İngilizler Kudüs ve Filistin 'i ele geçirmiş, Suriye'ye kadar dayanmıştır.
^
Arapların bu cephede de İngilizleri desteklemesi Üm metçilik fikrinin sona erdiğini,
buna karşın Arap milliyetçiliğinin güç kazandığını göstermektedir.
^
2.
I. Dünya Savaşı’nda;
I.
Kanal,
II. Suriye-Filistin,
III. Hicaz-Yemen
cephelerinden hangilerinde, Arapların İngilizleri desteklemesi nedeniyle İslâmcılık (Ümmetçilik) fikri önemini kaybetmiş­
tir?
A) Yalnız I
D)
Mustafa Kemal bu cephede, Alman General Limon Van Sanders komutasındaki Yıl­
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
dırım Orduları Komutanlığı'na bağlı 7. Kolordu Komutanı olarak görev yapmış ve
Halep'in kuzeyinde oluşturduğu savunma hattıyla düşman ilerleyişini durdurmuş­
tur. Mustafa Kemal daha sonra Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı 'na atanmıştır.
3.
• Mustafa Kemal'in I. Dünya Savaşı'nda
görev yaptığı son cephedir.
4) H icaz-Yem en Cephesi
• Kanal Harekâtı'nın devamı sayılan bu
cephede ingilizlere karşı savaşılmıştır.
^
İngilizler tarafından açılan bu cephede Osmanlı Devleti, Arap Yarımadası'ndaki İn­
giliz ilerleyişini durdurmak ve kutsal yerleri korumak amacıyla mücadele etmiştir.
Yukarıda özellikleri verilen cephe aşağıdakilerden hangisidir?
^
Hicaz Emiri Şerif Hüseyin İngilizlerle işbirliği yaparak Osmanlı'ya karşı hareket et­
A) Çanakkale
C) Hicaz-Yemen
miştir. Bu durum da Ümmetçilik fikrinin sona erdiğini açıkça göstermektedir.
^
E)
B) Makedonya
D) Kafkas
Suriye-Filistin
İngilizlere karşı savaşılan bu cephede de başarı sağlanamamış, Hicaz ve Yemen
bölgesi Osmanlı hâkimiyetinden çıkmıştır.
4.
I. Dünya Savaşı’nda;
I.
Makedonya,
$ MÜTTEFİKLERE YARDIM CEPHELERİ (Sınır Dışı Cepheleri)
II. Galiçya,
III. Suriye-Filistin
•
M ak ed o n ya, G aliçya ve R om anya Ceph eleri
^
Osmanlı Devleti'nin sınırları dışında açılan cephelerdir.
cephelerinden hangileri Osmanlı Devleti’nin sınırları dışında mücadele ettiği
cephelerdir?
^
Osmanlı Devleti Bulgaristan ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu 'na yardım
etmek için Osmanlı toprakları dışında Galiçya, Romanya ve Makedonya'da da mü­
cadele etmiştir.
^
Rusya, Romanya ve Fransa'ya karşı savaşılan bu cepheler Rusya'nın savaştan ayrıl­
A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
5.
I. Dünya Savaşı’nda Mustafa Kemal;
ması ile kapanmıştır.
O
I.
Çanakkale,
II.
Kafkas,
Mustafa Kemal I. Dünya Savaşı'nda sırasıyla;
III. Hicaz-Yemen
• Çanakkale
cephelerinden hangilerinde mücadele et­
miştir?
• Kafkas
Çı K ı Ş
şeklinde kodlanabilir.
A) Yalnız I
• Suriye-Filistin
D)
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
cephelerinde mücadele etmiştir.
|
~ 180 ~
1-A
2-E
3-E
4-C
5-D
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
• V A RŞO V A
Birinci Dünya Savaşı'nın devam ettiği sıra­
da itilaf Devletleri Osmanlı topraklarını pay­
laşmak için kendi aralarında gizli antlaşma­
lar imzalamışlardır.
1.
G a liç y a C e p h e s i
Aşağıdakilerden hangisi bu gizli antlaş­
malardan biri değildir?
A) Sykes-Picot
B) Rethondes
C) Petrograt
D) Mac Mahon
E) Saint Jean de Maurienne
Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti
kutsal cihat ilan etmesine rağmen Araplar
ingilizlerle işbirliği yapmıştır.
2.
Bu durumun oluşmasında etkili olan
antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?
A) Petrograt Protokolü
B) Sykes-Picot Antlaşması
C) Londra Antlaşması
D) Mac Mahon Antlaşması
E) istanbul Antlaşması
3.
I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin
paylaşılmasıyla ilgili olarak;
I.
II.
Londra,
Sykes-Picot,
III. Mac Mahon,
IV. Saint Jean de Maurienne
E.
antlaşmalarından hangileri, İngiltere ve
Fransa’nın İtalya’yı yanlarına çekmek ve
İtalya’ya Anadolu’da verilecek yerleri be­
lirlemek amacıyla imzalanmıştır?
I. D ÜNYA SAVAŞI SIRASINDA İM ZALANAN GİZLİ AN TLAŞM ALAR
% Antlaşmaların temel amacı Osmanlı Devleti'nin paylaşılmasıdır.
A n tlaşm alar
İm zalayan lar
İstanbul (Boğazlar)
(1915)
- ingiltere
- Fransa
- Rusya
Londra (1915)
-
Sykes-Picot (1916)
Mac Mahon (1916)
Petrograd
Protokolü (1916)
Saint Jean de
Maurienne (1917)
ingiltere
Fransa
italya
Rusya
A) I ve IV
B) I ve III
D) III ve IV
İçeriği ve Ö zellikleri
- Boğazlar ve istanbul Rusya'ya bırakılmıştır.
- Rusya da, ingiltere ve Fransa'nın Anadolu ve
Orta Doğu'daki çıkarlarını kabul etmiştir.
4.
1916’da İngiltere ile Hicaz Emiri Şerif Hü­
seyin arasında imzalanan ve Arap halkı­
nın Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanma­
sına karşın İngiltere’nin de Arapların ba­
ğımsızlığını tanımasını öngören gizli ant­
laşma aşağıdakilerden hangisidir?
- Antalya çevresi italya'ya bırakılmış, ayrıca Oniki Ada ve Trablusgarp'taki italyan egemenliği
de kabul edilmiştir.
- Bu antlaşmanın ardından italya, itilaf Devletle­
ri safına geçmiştir. (Taraf değiştirmiştir.)
A) Sykes-Picot Antlaşması
B) Petrograt Protokolü
- Hayfa, Akka ve (Musul hariç) Irak bölgesi ingil­
tere'ye; Çukurova, Suriye, Lübnan ve Antakya
bölgesi ise Fransa'ya verilmiştir.
C) Mac Mahon Antlaşması
- ingiltere
- Fransa
- ingiltere
- Hicaz Emiri
Şerif Hüseyin
- Arap halkının Osmanlı Devleti'ne ayaklanması­
na karşılık, ingiltere Arapların bağımsızlıklarını
tanıyacak ve büyük bir Arap imparatorluğu ku­
rulmasına yardımcı olacaklardı.
- ingiltere
- Fransa
- Rusya
- ingiltere ve Fransa Boğazlar, Doğu Anadolu
Bölgesi ve Doğu Karadeniz kıyılarını Rusya'ya
bırakmışlardır.
- ingiltere
- Fransa
- italya
C) II ve III
E) I, II ve IV
D) istanbul Antlaşması
E) Saint Jean de Maurienne Antlaşması
5.
I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin
paylaşılmasını öngören gizli antlaşma­
larda aşağıdaki devletlerden hangisinin
imzası yoktur?
A) ingiltere
B) Fransa
D) italya
C) Rusya
E) Almanya
- Güneybatı Anadolu (Antalya, Aydın, Konya) ile
izmir ve çevresi italya'ya bırakılmıştır.
|
1-B
2-D
3-A
4-C
5-E
|
~ 181 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin paylaşılmasıyla ilgili, Londra ve Saint Jean
de Maurienne Antlaşmaları, İngiltere ve Fransa'nın İtalya'yı yanlarına çekmek ve
İtalya'ya Anadolu'da verilecek yerleri belirlemek amacıyla yapılmıştır.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Dev­
leti’nin paylaşılması konusunda yapılan
gizli antlaşmaları dünya kamuoyuna du­
yuran devlet aşağıdakilerden hangisidir?
I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti'nin paylaşılması konusunda yapılan gizli
antlaşmalara Yunanistan katılmamıştır. Ayrıca Bolşevik İhtilâli nedeniyle savaştan
çekilen Rusya, yapılan bu gizli antlaşmaları dünya kamuoyuna duyurmuştur.
O
A) Rusya
B) Almanya
C)
D) ABD
İtalya
E)
Osmanlı Devleti
F. ABD'NİN SAVAŞA G İRM ESİ (2 NİSAN 1917)
^
I. Dünya Savaşı'nın başlarında tarafsızlığını ilan eden ABD'nin, itilaf Devletleri'ne
yaptığı silah ve cephane ticareti Almanya ile ilişkilerini bozmuş ve 1917 yılından iti­
baren tarafsızlığını bozmak zorunda kalmıştır.
^
Almanya, ABD'den silah ve cephane ticaretini durdurmasını talep etmiş, ancak bu
isteği dikkate alınmayınca Atlas Okyanusu'ndaki ABD gemilerini batırmıştır.
^
Bunun üzerine tarafsızlığını bozan ABD, 2 Nisan 1917'de Almanya'ya savaş açarak
itilaf Devletleri'nin yanında savaşa dâhil olmuştur.
^
itilaf Devletleri'nin Wilson İlkeleri 'ni kabul edeceğini açıklaması da, ABD'nin itilaf
Bloku'nda savaşa katılmasında etkili olmuştur.
O
2.
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devle­
ti’nin paylaşılmasını öngören gizli ant­
laşmalara aşağıdaki devletlerden hangisi
katılmamıştır?
A) İtalya
B) Fransa
D) Yunanistan
3.
C) İngiltere
E) Rusya
Aşağıdakilerden hangisi Wilson İlkelerin­
den biri değildir?
2 Nisan 1917'de ABD'nin savaşa girmesi, savaşın kaderini değiştirmiş ve İtilaf Dev­
letleri'nin lehine kısa sürede sonuçlanmasına neden olmuştur.
A) Yenilen devletler savaş tazminatı öde­
meyecek
B) Devletler arasında gizli antlaşmalar ya­
pılmayacak
C) Devletler arasındaki sorunların çözümü
için bir uluslararası bir teşkilât kurulacak
D) Her millet çoğunlukta olduğu bölgelerde
kendi geleceğini kendisi belirleyecek
G. W İLSON İLKELERİ (8 O cak 1918)
^ ABD Başkanı W oo drow W ilson 'un, I. Dünya Savaşı sırasında yayımladığı ve temel
amacı kalıcı barışın sağlanması ve sömürgeciliğin sona ermesini sağlamak olan 14
m adde den oluşan bildiridir.
^
itilaf Devletleri, çıkarlarına ters düşse de ABD gibi önemli bir gücü kaybetmemek
için bu ilkeleri kabul ettiklerini açıklamışlar, ancak sözlerinde durmamışlardır.
^
ABD, Wilson ilkeleri'nin kabul edilmesiyle itilaf Grubu'na katılmıştır.
E) Fransa, Alsace-Loraiene kömür havza­
sını Almanya'ya geri verecek
I.
Wilson İlkeleri'nin Önemli Maddeleri
Devletlerarası gizli diplomasi yapılma­
yacak.
8
Her ulus kendi geleceğini kendisi belirleyecek. (Sömürgeciliğe karşı)
II. Yenilen devletler savaş tazminatı öde­
meyecek.
8
Yenen devletler yenilenlerden toprak almayacak . (Bu madde İtila f devletleri
tarafından Anadolu'nun işgal edilmesiyle ihlal edilecektir.)
III. Boğazlar her devletin ticaret gemilerine
açık olmayacak.
8
Yenilen devletler savaş tazminatı ödem eyecek .
Yukarıdakilerden hangileri Wilson İlkele­
rinden biri değildir?
8
Devletlerarasında açık diplomasi olacak, gizli antlaşm alar yapılm ayacak .
8
Ekonomik engeller kaldırılacak ve aşırı silahlanmaya son verilecek.
8
Uluslararası sorunların çözümünü sağlayabilecek, her devletin temsilcisinden
oluşan uluslararası bir teşkilât kurulacak. ( Cemiyet-i Akvam )
8
Türk egemenliği altında yaşayan diğer milletler, çoğunlukta olduğu bölgelerde
kendi geleceğini kendisi belirleyecek. (Doğu Anadolu'da Ermeni Devleti kurma
düşüncesini gündeme getirecektir.)
8
Osmanlı Devleti'nde Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerde Türk hâkimiyeti
kesin olarak sağlanacaktır.
8
Boğazlar dünya devletlerinin ticaret gemilerine açık olacak. (Bu m adde uluslar­
arası eşitlik prensibine aykırıdır. Ayrıca Osmanlı Devleti'nin egemenlik haklarını
sınırlandırm aktadır.)
8
Almanya Alsace-Loraiene (Alsas Loren) bölgesini Fransa'ya geri verecek.
8
Bağım sız bir Polonya Devleti kurulacak.
~ 182 ~
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
5.
C) Yalnız III
E) II ve III
18 Ocak 1918’de yayımlanan Wilson İlke­
lerine göre yeniden kurulması planlanan
devlet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yugoslavya
B) Polonya
C) Letonya
D) Estonya
E) Çekoslovakya
|
1-A
2-D
3-E
4-C
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
O
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Wilson İlkelerine göre yeniden kurulması planlanan devlet Polonya'dır.
1.
Wilson İlkelerinde dünya barışını korumak amacıyla Cemiyet-i Akvam'ın (Milletler
Cemiyeti) kurulması ilk kez gündeme gelmiştir.
/
I.
Bolşevik ihtilâli nedeniyle Rusya'nın
savaştan çekilmesi,
II. ticaret ve yolcu gemilerinin batırılması
ile ABD'nin itilaf Devletleri safında
savaşa girmesi,
III. Paris Barış Konferansı sırasında ingil­
tere'nin Doğu Akdeniz'deki çıkarlarını
koruma çabasına yönelmesi
\
O Wilson İlkelerinde, Türk egemenliği altındaki diğer milletlere kendi kendini yönet­
me hakkı (self determinasyon) verilmesi, azınlıkların ülke bütünlüğünü bozucu za­
rarlı çalışmalarına (zararlı cemiyetlerin faaliyetlerine) dayanak oluşturmuştur.
y
\ _______________________________________________
^
Birinci Dünya Savaşı yıllarında meydana
gelen;
gelişmelerinden hangileri daha önce Os­
manlı toprakları üzerinde yapılan payla­
şım planlarında değişiklik yapılmasına
neden olmuştur?
Anlaşma Devletleri'nin ABD Başkanı Wilson'un yayımladığı "Wilson Prensipleri"ne
uymaması üzerine, ABD " M onroe Doktrini "ne dayanarak dünya siyasetinden çekil­
miştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
MONROE DOKTRİNİ (Yalnızlık Politikası)
i ABD Başkanı James Monroe'nin 2 Aralık 1823 tarihinde kongreye sunduğu doktrindir.
i Bu doktrin ABD dış politikası için önemli bir gelişmedir. Bu doktrine göre, Avrupa kıtaî sındaki herhangi bir olay ABD'yi ilgilendirmeyecek, ABD hiçbir ittifak ya da anlaşmaya
i dâhil olmayacak, kendisi dışında gerçekleşen Avrupa olaylarına müdahil olmayacaktı.
2.
Osmanlı Devleti, aşağıdakilerden hangi­
siyle I. Dünya Savaşı’ndan çekilmiştir?
A) Selanik Ateşkes Antlaşması
B) Mondros Ateşkes Antlaşması
H.
I. D ÜNYA SAVAŞI'NI BİTİREN A TEŞK ES ANTLAŞM ALARI
Bulgaristan
^
Osmanlı Devleti
C) Sevr Antlaşması
D) Brest-Litowsk Antlaşması
E) Mudanya Ateşkes Antlaşması
Selanik Ateşkesi (29 Eylül 1918)
Mondros Ateşkesi (30 Ekim 1918)
3.
Avusturya-Macaristan
Almanya
^
İ.
W illa Guiste Ateşkesi (3 Kasım 1918)
I. Dünya Savaşı’ndan sonra yenilen dev­
letlerle imzalanan;
I.
Selanik,
II. Rethondes,
III. Mondros
Rethondes Ateşkesi (11 Kasım 1918)
ateşkes antlaşmalarıyla savaştan çekilen
devletler aşağıdaki seçeneklerden hangi­
sinde doğru olarak verilmiştir?
I
Bu ateşkes antlaşmaları I. Dünya Savaşı'nı fiilen bitirmiştir. Savaşın resmen sona
ermesi ise, esasları Paris Barış Konferansı'nda belirlenen barış antlaşmalarının im­
zalanması ile gerçekleşmiştir.
I. D ÜNYA SAVAŞI SONRASI İM ZALANAN BARIŞ ANTLAŞM ALARI
II
III
A) Almanya
Avusturya
Macaristan
Osmanlı
B) Bulgaristan
Osmanlı
Almanya
C) AvusturyaMacaristan
Osmanlı
Bulgaristan
D) Bulgaristan
Almanya
Osmanlı
E) Almanya
Avusturya
Macaristan
Osmanlı
Almanya
4.
Aşağıdakilerden hangisi Birinci Dünya
Savaşı’ndan sonra imzalanan barış ant­
laşmalarından biri değildir?
A) Mondros
Macaristan
Osmanlı Devleti
Trianon (Triyanon)
M
Sevres (Sevr)
(10 Ağustos 1920)
B) Triannon
D) Versay
(4 Haziran 1920)
|
1-C
2-B
C) Neuilly
E) Sevr
3-D
4-A
|
~ 183 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
J. I. DÜN YA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI
8
Avrupa'nın ve dünyanın siyasî yapısı değişmiştir.
8
Savaştan en kârlı çıkan devlet İngiltere olmuştur.
8
Çekoslovakya, Yugoslavya, Polonya, Letonya, Litvanya, Estonya, Macaristan,
Türkiye gibi yeni devletler kurulmuştur.
8
1.
Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avus­
turya-Macaristan ve Bulgaristan’dan alı­
nan topraklar üzerine aşağıdaki devlet­
lerden hangisi kurulmuştur?
Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan 'dan alınan topraklar üzerine Yugoslavya
A) Polonya
B) Yugoslavya
C)
D) Estonya
Letonya
E)
devleti kurulmuştur.
8
Çekoslovakya
Rusya'da Komünizm, italya'da Faşizm, Almanya'da Nazizm (Nasyonal Sosya­
lizm) gibi baskıcı (to ta lite r ) rejim ler ortaya çıkmıştır.
8
Dünya barışını korumak için uluslararası bir teşkilât olarak Cemiyet-i Akvam
(M illetler Cemiyeti) kurulmuştur.
8
Sömürgeciliğin yerini Manda ve Himaye almıştır.
8
Osmanlı, Avusturya Macaristan, Çarlık Rusya ve Almanya gibi büyük imparator­
luklar parçalanmış, ulus devletler ortaya çıkmıştır.
8
Arapların Osmanlı Devleti'nden ayrılmasıyla İslâmcılık ( Üm m etçilik ) anlayışı
sona ermiştir.
8
Tank, kimyasal silahlar ve denizaltı ilk kez I. Dünya Savaşı'nda kullanılmıştır.
8
Kimyasal silah kullanımı Sivil Savunma Ö rgütleri 'nin kurulmasına yol açmıştır.
8
Savaştan umduğunu bulamayan devletler daha sonra II. Dünya Savaşı'nın çık­
masına neden olmuştur.
2.
Birinci Dünya Savaşı’ndan en kârlı çıkan
devlet aşağıdakilerden hangisidir?
A) İtalya
B) Fransa
C) Almanya
D) İngiltere
E) Rusya
3.
Aşağıdakilerden hangisi, I. Dünya Sava­
şı’ndan sonra kurulan devletlerden biri
değildir?
A)
Polonya
C)
Arnavutluk
I. DÜNYA SAVAŞI NA GENEL BİR BAKIŞ
İngiltere
- Savaştan en kârlı çıkan devlet
ABD
- Savaşın kısa sürede bitmesini sağlayan devlet
İtalya
- Savaş esnasında (1915) taraf değiştiren devlet
Yunanistan
- Savaşa en son dahil olan devlet
Japonya
- Savaştan ilk çekilen devlet
Bulgaristan
- itilaf Devletleri ile ilk ateşkes imzalayan devlet
Rusya
- Rejim değişikliği yaşanan devlet
ABD-Japonya
- Ekonomisi en fazla gelişen devletler
E)
4.
B) Estonya
D) Yugoslavya
Çekoslovakya
I. Dünya Savaşı’na en son katılan devlet
ile savaştan jjk çekilen devlet aşağıdaki­
lerden hangisinde birlikte verilmiştir?
A) Yunanistan-Japonya
B) ABD-Rusya
C) Almanya-Japonya
D) Bulgaristan-Yunanistan
E) ABD-Almanya
K. M O N D RO S A TEŞK ES AN TLAŞM ASI (30 Ekim 1918)
^
1918 yılı sonlarına doğru Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi Osmanlı Devleti ile Al­
manya arasındaki bağlantının kesilmesine yol açmış, Trakya ve istanbul da olası bir
Yunan saldırısına karşı açık hâle gelmiştir.
^
Bu süreçte ittihat ve Terakki Cemiyeti yönetimden çekilmiş, partinin yöneticileri de
(Cemal Paşa, Enver Paşa vb.) ülkeyi gizlice terk etmiştir.
^
^
^
5.
İttihat ve Terakki’nin hükümetten çekil­
mesi üzerine kurulan ve devletin içinde
bulunduğu durumu değerlendirerek İtilaf
Devletleri’ne ateşkes isteğinde bulunup
Mondros Ateşkesi’nin imzalanmasına ön
ayak olan hükûmet aşağıdakilerden han­
gisidir?
Mondros Ateşkesi imzalanmadan önce padişah V. Mehmet Reşat ölmüş, yerine
Padişah Vahdettin (VI. M eh m et) geçmiştir.
A) Damat Ferit Paşa Hükümeti
B) Tevfik Paşa Hükümeti
ittihat ve Terakki'nin hükümetten çekilmesi üzerine Ahm et İzzet Paşa sadrazamlı­
ğa getirilmiş ve yeni hükümeti kurmuştur.
C) Salih Paşa Hükûmeti
Sadrazam Ahmet izzet Paşa, devletin içinde bulunduğu durumu değerlendirerek
itilaf Devletleri'ne ateşkes isteğinde bulunmuştur.
E) Ali Rıza Paşa Hükümeti
^ Taraflar arasındaki görüşmeler 27 Ekim 1918 tarihinde Limni Adası'nın Mondros
Limanı'nda ingilizlere ait Agamemnon Zırhlısı'nda başlamıştır.
~ 184 ~
D) Ahmet İzzet Paşa Hükümeti
|
1-B
2-D
3-C
4-A
5-D
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
% Görüşmelerde Osmanlı Devleti'ni Bahriye Nazırı Rauf Bey (O rbay) 'ın başkanlık et­
tiği heyet, itilaf Devletlerini ise İngiliz Am iral Calthorpe (Kalthorp) temsil etmiştir.
1.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI
Mondros Ateşkes Antlaşması görüşme­
lerinde İtilaf Devletleri’ni aşağıdakilerden
hangisi temsil etmiştir?
A)
Osmanlı Devleti
Bahriye Nazırı
Hüseyin Rauf Bey (Orbay)
italya
D)
itilaf Devletleri
B) Fransa
Yunanistan
C) ingiltere
E) Rusya
İngiliz Amirali
Calthorpe (Kalthorp)
% Yapılan görüşmeler sonucunda, toplam 25 maddeden oluşan Mondros Ateşkes
Antlaşması 30 Ekim 1918'de imzalanmıştır.
2.
Mondros Ateşkesi ile ilgili olarak, İtilaf
Devletleri’yle yapılan görüşmelerde, Os­
manlı Devleti’ni aşağıdakilerden hangisi
temsil etmiştir?
A) Rauf Bey (Orbay)
a) Osmanlı Devleti'nin Mondros Mütarekesi'ni İmzalama Nedenleri
B) Salih Paşa
C) Fethi Bey (Okyar)
$
Wilson ilkelerinin kapsamına güvenilmesi
$
ittihatçıların ülkeyi terk etmesi
$
Osmanlı Devleti'nin askerî güçten yoksun olması
$
Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi sonucu Osmanlı Devleti'nin Almanya ile bağ­
lantısının kesilmesi
D) Refet Bey (Bele)
E) Ali Rıza Paşa
3.
b)
maddesine yer verilmesinin temel amacı
aşağıdakilerden hangisidir?
Antlaşmanın Önemli Maddeleri
A) Rusya'nın işgalini engellemek
^ Osmanlı Devleti'nin Egemenlik Haklarını Kısıtlayan Hükümler
1.
2.
Mondros Ateşkes Antlaşması’nda, "Vilâyet-i Sitte'de bir karışıklık çıkarsa, itilaf Dev­
letleri bu bölgeye müdahale edebilecektir"
B) Burada kurulabilecek bir Ermenistan
devleti için zemin hazırlamak
Çanakkale ve istanbul Boğazları açılacak, bölgedeki istihkâmlar (askerî üsler) itilaf
Devletleri tarafından işgal edilecektir.
C) Bölgenin yeraltı zenginliklerine daha
kolay el koyabilmek
^
Bu madde ile Anadolu ve Trakya'nın bağlantısı kesilmiş, Osmanlı'nın toprak bü­
tünlüğü bozulmuştur.
D) ingiltere'nin Hindistan ile olan bağlantı­
sını korumak
^
Osmanlı Devleti'nin siyasi varlığı ve istanbul tehdit altına girmiştir.
E) Bu bölgedeki XV. Kolordu'yu etkisiz
bırakmak
itilaf Devletleri güvenliklerini tehlikede gördükleri herhangi bir stratejik noktayı iş­
gal edebileceklerdir. ( 7. m adde )
/
^
Osmanlı Devleti'nin egemenlik hakları kısıtlanmıştır.
^
Anadolu'nun işgal edileceğinin ilk belirtisidir. itilaflar bu maddeye dayanarak
Anadolu'yu işgal etmişlerdir.
^
itilaf Devletleri'nin Wilson İlkeleri'ne uymayacağını açıkça göstermiştir.
\
4.
Mondros Ateşkes Antlaşması’nın aşağı­
daki maddelerinden hangisi, İtilaf Devletleri’nin kendilerine karşı oluşabilecek di­
renişleri ve tepkileri engelleme amacına
yöneliktir?
A) Osmanlı ordusunun terhis edilmesi
3.
Vilâyet-i Sitte 'de ( Bitlis , Elazığ, Diyarbakır , Erzurum , Van , Sivas) herhangi bir karı­
şıklık çıkarsa itilaf Devletleri bu bölgeleri işgal edebileceklerdir. (24. m adde )
^
4.
Bu madde ile Doğu'da bir Ermenistan Devleti'nin kurulması amaçlanmıştır.
Hükûmet haberleşmeleri dışındaki tüm haberleşme araçları itilaf Devletleri'nin de­
netimine girecektir.
^
Bu madde ile itilaf Devletleri kendilerine karşı oluşabilecek direnişleri ve tepki­
leri engellemek istemişlerdir.
^ Bu madde aynı zamanda Osmanlı'yı savunmasız bırakma amacına yöneliktir.
V______________________________________________________________________________________________
B) Toros Tünellerinin itilaf Devletleri tara­
fından işgal edilmesi
C) Osmanlı demir yollarından itilaf Dev­
letlerinin yararlanması
D) Hükûmet haberleşmeleri dışındaki tüm
haberleşme araçlarının itilaf Devletleri
denetimine verilmesi
E) itilaf Devletleri'nin güvenliklerini tehdit
edecek bir durumda herhangi bir stra­
tejik noktayı işgal etme hakkına sahip
olması
|
1-C
2-A
3-B
4-D
|
~ 185 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
5.
Osmanlı Devleti, İttifak Devletleri ile tüm ilişkilerini kesecek, Alman ve Avusturya
uyruklu asker ve sivil memurlar Osmanlı topraklarını terk edecektir.
/
\
^ Bu madde ile Osmanlı Devleti'nin diplomatik ilişkilerine sınırlama getirilmiştir.
^
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Osmanlı Devleti'nin diğer devletlerle ilişkilerine müdahale edilerek egemenlik
hakları kısıtlanmıştır.
$
A skerî H ü kü m ler
1.
Sınırların denetlenmesi ve iç düzenin korunması için gerekli olan birlikler dışında
kalan Osmanlı orduları terhis edilecek , bütün savaş gemilerine, ordunun araç, ge­
reç, silah ve cephanesine el konulacaktır.
^
KPSS / Tarihin Pusulası
Mondros Ateşkesi'nde yer alan askerî hü­
kümler içinde, ordunun silah ve cephanesi­
nin teslim edilmesi, boğazların idaresinin iti­
laf Devletleri'ne bırakılması, Türk esirlerinin
serbest bırakılmaması gibi maddeler bulun­
maktadır.
İtilaf Devletleri’nin bu hükümlerle ulaş­
mak istedikleri temel amaç, aşağıdakiler­
den hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Savunma gücünü kırarak, işgallere or­
tam hazırlamak
B) Osmanlı Devleti'nin donanmasına ve
askerî gücüne sahip olmak
C) Osmanlı Devleti'nin yetenekli komutan­
larına kendi ordularında görev vermek
İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti'ni savunmasız duruma düşürmeye, böylece iş­
galleri kolaylıkla gerçekleştirmeye çalışmışlardır.
D) Osmanlı tersanelerine el koymak
E) Yeraltı kaynaklarını ele geçirmek
2.
Osmanlı Devleti'nin elindeki bütün savaş esirleri serbest bırakılacak, buna karşılık
Türk esirler İtilaf Devletleri'nin denetiminde kalacaklardır.
^
3.
Bu madde ile devletlerarası eşitlik ilkesine uyulmamıştır.
2.
Anadolu dışındaki Osmanlı birlikleri İtilaf Devletleri'ne teslim olacak, diğer yandan
İran ve Kafkasya'ya giren Osmanlı birlikleri derhal geri çekilecektir.
Mondros Ateşkes Antlaşması’nın aşağı­
daki maddelerinden hangisi, uluslararası
eşitlik prensibine aykırıdır?
A) itilaf Devletleri güvenliklerini tehdit ede­
cek bir durumda herhangi bir stratejik
noktayı işgal edebilecektir.
B) Osmanlı ordusu terhis edilecektir.
$
Ekonom ik H ü kü m ler
1.
İtilaf Devletleri bütün liman ve tersanelerden yararlanabileceklerdir.
C) Osmanlı tersaneleri ve demir yolların­
dan itilaf Devletleri yararlanacaktır.
D) Hükûmet haberleşmeleri dışındaki tüm
haberleşme araçları itilaf Devletleri'nin
denetimine bırakılacaktır.
2. Toros tünelleri, demir yolları ve deniz işletmeleri İtilaf Devletleri'ne bırakılacaktır.
3.
E) Osmanlı Devleti'nin elindeki bütün sa­
vaş esirleri serbest bırakılacak, buna
karşılık Türk esirler itilaf Devletleri'nin
denetiminde kalacaklardır.
İtilaf Devletleri kömür, akaryakıt ve benzeri maddeleri Anadolu'dan temin edecek­
ler, bu maddelerin hiçbiri ihraç edilmeyecektir.
^
İtilaf Devletleri bu ağır ekonomik hükümleri kabul ettirerek Osmanlı Devleti'nin
ekonomik bağımsızlığını elinden almış ve Osmanlı'yı kendilerine bağımlı hale
getirmeye çalışmışlardır.
3.
c) Antlaşmanın Önemi ve Sonuçları
Atatürk’ün, “...Osmanlı Devleti'nin mütte­
fikleriyle beraber sürüklendiği acı mağlubi­
yetin yüz kızartacak bir sonucudur. Bu ateş­
kes maddeleri, Türk topraklarını yabancıla­
rın işgaline sunmuştur.” sözleriyle kastetti­
ği antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?
^
Osmanlı Devleti'nin İtilaflar karşısında kayıtsız şartsız teslimiyeti anlamına gelen bu
ateşkes antlaşmasıyla, Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
^
Antlaşmadaki 7. madde Anadolu topraklarının işgaline, 24. madde ise Doğu Ana­
dolu'da bir Ermeni Devleti'nin kurulmasına zemin hazırlamıştır.
^
Osmanlı Devleti bu antlaşmayı imzalarken Wilson İlkeleri'ne güvenmiş, ancak İtilaf
Devletleri, Wilson İlkeleri'ni dikkate almamış ve işgallere başlamışlardır.
^
Anadolu'nun işgali karşısında Türk milletinin ilk tepkisi millî direniş kuvvetleri oluş­
turmak olmuştur.
^
Mondros'un imzalanmasından sonra Osmanlı Devleti'nde hükûmet değişiklikleri
yaşanmıştır. Ahm et İzzet Paşa Hükümeti 8 Kasım 1918'de istifa etmiş, yerine 11
Kasım 1918'de Tevfik Paşa Hükümeti kurulmuştur.
^
Padişah Vahdettin de 4 ay içerisinde seçimlere gitmek kaydıyla Mebusan Meclisi'ni
feshetm iştir. (21 Aralık 1918).
^
Bu karışıklık ortamında İtilaf Devletleri'nin baskısının iyice artması sonucu Osmanlı
Hükümeti tekrar değişmiş, Tevfik Paşa Hükümeti yerine, İngiliz manda ve himaye
yönetim ini savunan Dam at Ferit Paşa Hükümeti kurulmuştur. (4 Mart 1919)
~ 186 ~
A) Sevr
B) Mondros
D) Ayastefanos
4
C) istanbul
E) Mudanya
Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra
istanbul Hükûmeti'nin işgaller karşısında
sessiz kalması Türk milletinin tepkilerine yol
açmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, Türk Milleti’nin
gösterdiği bu tepkilerden biridir?
A) Batılı anlamda yeniliklerin yapılması
B) Rejimin değiştirilmesi
C) Millî direniş kuvvetlerinin oluşturulması
D) istiklal Mahkemeleri'nin kurulması
E) Sevr Antlaşması'nın kabul edilmesi
1-A
2-E
3-B
4-C
KPSS / Tarihin Pusulası
d)
%
“XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti"
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
M o n d ro s A t e ş k e s A n tla ş m a s ı S o n r a s ın d a Y a ş a n a n İş g a lle r
İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkesi'nden sonra I. Dünya Savaşı sırasında imzaladık­
ları gizli ant laşmaları yürürlüğe koymak için işgallere başlamışlardır.
1
Fransa
İtalya
Hatay,
II.
Musul,
III. Antalya
MONDROS ATEŞKESİ SONRASI İŞGALLER
l
I.
Mondros Ateşkes Antlaşm ası’ndan son­
ra İngiltere tarafından işgal edilen yerler
yukarıdakilerden hangileridir?
A) Yalnız I
İngiltere
.............
........ * .......
Yunanistan
T
........................
*
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
*
• M usul
• Adana
• Antalya
• İzmir
• U rfa *
• M ersin
• Kuşadası
• Manisa
• A n te p *
• Hatay
• Afyon
• Akhisar
• M a ra ş*
• Dörtyol
• Muğla
• Turgutlu
• M erzifon
• Zonguldak
• M ilâs
• Aydın
Mondros Ateşkes Antlaşm ası’ndan son­
ra işgallere karşı jjk silahlı direniş aşağı­
daki yerlerden hangisinde başlamıştır?
• Samsun
• Balıkesir
• Bodrum
• Tekirdağ
A) İzmir
• Eskişehir
• Bursa
• M arm aris
• M idye
• Kütahya
• U rfa *
• Fethiye
• Bilecik
• A n te p *
• Konya
• İstanbul
• M a ra ş*
• A kşeh ir
2.
B) Musul
C) Dörtyol
D) Antalya
E) Aydın
• Çanakkale
• İzmit
3
• Batum
• Kars
*♦*.............. .
O
............. .
■■■■■■■■■■■■■»**
Aşağıdakilerden hangisi Mondros Ateş­
kes Antlaşm ası’ndan sonra İngiltere ta­
rafından işgal edilip; daha sonra Suriye
İtilafnâmesi ile Fransa’ya bırakılan yer­
lerden biridir?
A)
Mondros Ateşkesi'nden sonra işgal edilen ilk yer Musu 'dur. (3 Kasım 1918)
Zonguldak
B) Adana
D) Antalya
C) Konya
E) Antep
O işgallere karşı ilk direniş Fransızlara karşı Hatay-Dörtyol'da gerçekleşmiştir.
O İlk ’uvây-i Milliy Batı Anadolu'da (Ayvalık'ta) Yunanlılara karşı kurulmuştur.
4.
O ingilizler, Musul'a karşılık Urfa, Antep ve Maraş'ı Suriye İtilafnâmesi ile Fransızlara
bırakmıştır.
Mondros Mütarekesi’nden sonra;
I.
Antalya,
II.
Konya,
III. İzmir,
IV. Zonguldak
illerinden hangileri İtalya tarafından işgal
edilm iştir?
A) I ve II
B) I ve III
D) I, II ve IV
5.
C) II ve IV
E) II, III ve IV
Mondros Ateşkes Antlaşm ası’ndan son­
ra 3 Kasım 1918’de işgal edilen ilk yer
aşağ ıdakilerden hangisidir?
A) Hatay
B) İstanbul
D) Musul
1-B
2-C
C) İzmir
E) Urfa
3-E
4-A
5-D
~ 187 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
% 13 Kasım 1918'de itilaf Devletleri istanbul'a çıkarma yapmış; bu gelişme üzerine, o
dönemde Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı'ndan ayrılarak istanbul'a gelen Mus­
tafa Kemal, karşılaştığı manzara karşısında " Geldikleri gibi giderler " demiştir.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
% işgaller karşısında Osmanlı yönetimi tepkisiz kalınca, Türk halkından işgallere karşı
gelen ilk tepki de direniş cemiyetleri kurm ak olmuştur.
Mustafa Kemal Paşa, "Geldikleri gibi gider­
ler.” sözünü, aşağıdaki gelişmelerin han­
gisinden sonra söylemiştir?
A) Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan son­
ra istanbul'a geldiğinde
B) istanbul'un işgali sonrasında Ankara'ya
geldiğinde
C) TBMM'nin açılması sonrası meclis baş­
kanı seçildiğinde
L. PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919)
% 32 devletin katılımıyla, I. Dünya Savaşı sonunda mağlup olan devletlerin durum la­
D) izmir'in işgali sonrasında yayımladığı
bildiride
rını belirlem ek, bu devletlerle yapılacak barış antlaşmalarının esaslarını tespit e t­
mek ve barışın kalıcılığını sağlamak amacıyla toplanmıştır.
E) Hatay-Dörtyol'da işgallere karşı ilk tep­
kinin ortaya çıkmasından sonra
% Konferansa ingiltere, Fransa, Japonya, italya ve ABD hâkim olmuş, ancak etkili ol­
ması beklenen ABD ve italya ise konferansta istediklerini elde edememişlerdir.
% Konferansta;
★
O
M anda Sistemi resmîleşmiştir. Buna göre Arap Yarımadası, Irak, Suriye ve Filis­
tin'i manda sistemiyle yönetecek bir devletin atanmasına ve Doğu Anadolu'da
yine manda sistemiyle yönetilecek bir Ermeni Devleti'nin kurulmasına karar ve­
rilmiştir.
2.
Wilson İlkelerinin "sömürgecilik yapılmayacak" maddesine karşı Manda ve Himaye
fikri ilk kez Paris Barış Konferansı'nda ortaya atılmıştır.
★
★
O
★
italya'nın tepki göstermesi,
A) Yalnız I
Paris Barış Konferansı'nda alınan karar doğrultusunda, dünya barışını sağlamak için
10 Ocak 1920'de Milletler Cemiyeti kurulmuştur.
B) Yalnız II
D) II ve III
Wilson ilkeleri doğrultusunda ABD'nin isteği ile Cemiyet-i Akvam 'ın ( M illetler
Cem iyeti ) kurulmasına karar verilm iştir.
3.
Gizli antlaşmalarda italya'ya verilmesi gereken izmir ve çevresi, ingiltere'nin is­
tekleri doğrultunda Yunanistan'a bırakılmıştır. Bunun nedeni, İngiltere'nin böl­
C) I ve II
E) I, II ve III
Paris Barış Konferansı'nda İngiltere ve
Fransa'nın Ortadoğu'yu ve diğer sömür­
geleri paylaşabilmek için "Manda" deni­
len yeni bir sistemi öne sürmeleri, aşağıdakilerden hangisine karşı geliştirilen bir
politika niteliği taşımaktadır?
A) Bolşevik sistemine
f
B) Wilson ilkeleri'ne
\
Paris Barış Konferansı'nda İzmir ve çevresinin Yunanistan'a verilmesi, İtilaf Devletleri
arasında ilk kez görüş ayrılıklarının ortaya çıkmasına neden olmuştur.
C) Yayılmacı politikalara
D) imparatorluk yapılarına
!_____________________________
★
Paylaşma tasarılarının değişmesi,
II.
gelişmelerinden hangilerine yol açmıştır?
Almanya'nın toparlanmasına fırsat vermeden, ağır şartlar taşıyan bir antlaşma­
nın hazırlanması kararlaştırılmıştır.
bir Yunanistan'ı istem esidir .
\
I.
III. Anlaşma devletleri arasında görüş ayrı­
lıklarının yaşanması
gede (Doğu Akdeniz) güçlü bir İtalya yerine, kendi güdümünde olacak zayıf
O
18 Ocak 1919’da İtilaf Devletleri’nin dü­
zenlediği Paris Barış Konferansı’nda Ba­
tı Anadolu’nun Yunanistan’a verilmesi;
E) Demokratikleşmeye
itilaf Devletleri, konferansın sonunda Osmanlı Devleti dışında diğer ittifak Dev­
letleri ile imzalanacak barış şartları konusunda anlaşmış, ancak Osmanlı toprak­
larının paylaşımı konusunda uzlaşma sağlayamadıkları için, Osmanlı Devleti ile
yapılacak barış antlaşmasını ertelemişlerdir.
% Paris Barış Konferansı'nın başlamasının ardından ülke içinde artan tepkileri önle­
yebilmek için padişah ve istanbul Hükümeti birtakım önlemler alm ıştır. Bu önlem­
lerden bazıları şunlardır:
=* Azınlıkları yatıştıracak, Türkleri sükûnete çağıracak Nasihat ( Öğüt) Kurulları oluş­
turulm uştur.
=* Halkı sükûnete davet eden bildiriler sık sık yayımlanmıştır.
=* Hükümete yeniden güven sağlamak için Saltanat Şûrası toplanmıştır.
4.
İstanbul Hükümeti, Paris Barış Konferansı’nın başlamasıyla ülke içinde artan tep­
kileri önleyebilmek için;
I.
Nasihat (Öğüt) Kurulları oluşturulması,
II.
Mustafa Kemal'i IX. Ordu Müfettişi ola­
rak Anadolu'ya gönderilmesi,
III. Saltanat Şûrası'nın toplanması
önlemlerinden hangilerini almıştır?
A)
Yalnız I
D)
=* Mustafa Kemal IX. Ordu M üfettişi olarak Anadolu'ya gönderilmiştir.
% Ancak Padişah ve istanbul Hükûmeti'nin teslimiyetçi bir tutum sergilemesi, kurtu­
luş çareleri arayan halkın çeşitli bölgelerde cemiyetler kurmasına yol açmıştır.
~ 188 ~
|
1-A
B) Yalnız II
I ve III
2-E
C) I ve II
E) I, II ve III
3-B
4-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
M.
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
İZMİR'İN İŞGALİ (15 M AYIS 1919)
^
Paris Barış Konferansı'nda İzmir ve çevresini işgal etme hakkını elde eden Yunanis­
tan'ın en büyük destekçisi İngiltere olmuştur.
^
Daha önce gizli antlaşmalarla İtalya'ya verilen İzmir ve çevresi, İngiltere'nin baskısı
ve sahte belgelerle ortaya attığı;
1.
★ Türkler bölgedeki Hıristiyan halkı katletmek üzeredir.
İtilaf Devletleri’nin mevcut tutumlarında­
ki bu değişikliğin temel sebebi aşağıda­
kilerden hangisidir?
★
A) italya'nın itilaf güçlerine geç katılması
★
Bölgede Rum nüfus çoğunluktadır.
Bölge, kültür ve coğrafi açıdan Yunanistan'ın doğal bir uzantısıdır.
B) Fransa ve ABD'nin bu bölgenin italya'ya
verilmesini istememeleri
C) Doğu Akdeniz'de güçlü bir italya'nın ye­
rine, ingiltere'ye bağlı bir Yunanistan'ın
tercih edilmesi
D) ingiltere ile italya'nın Yunanistan'ı ken­
dilerine bağlamak istemeleri
gibi asılsız iddialarla Paris Barış Konferansı'nda İtalya'nın elinden alınarak, ABD ve
Fransa'nın da desteğiyle Yunanistan'a bırakılmıştır.
^
l. Dünya Savaşı yıllarında itilaf Devletleri,
yaptıkları gizli antlaşmalarla Osmanlı Devleti'ni paylaşmışlardı. Ancak italya'nın payına
düşen izmir ve çevresi Paris Barış Konfe­
ransı'nda Yunanistan'a verilmiştir.
Megalo İdea 'yı ( Büyük Ülkü ) gerçekleştirmeyi, Batı Anadolu ve Trakya 'yı toprakla­
rına katmayı ve Doğu Karadeniz'de Pontus Devleti 'ni kurmayı hedefleyen Yunanis­
tan, 15 Mayıs 1919'da Paris Konferansı'na dayanarak İzmir'e asker çıkarmıştır.
E) italya'nın Türkiye ile yakınlaşması
Megalo İdea: Yunanistan'ın eski Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırma fikridir.
^
İzmir halkı işgali önlemek için örgütlenmeye başlamış, bu doğrultuda İzmir Redd-i
İlhak Cemiyeti oluşturulmuştur.
^
2.
Bölgedeki Rumların Yunanlıları sevinç gösterileriyle karşılaması ve yaşanan işgal
karşısında daha fazla dayanamayan Hukuk-u Beşer (İnsan Hakları) Gazetesi yazarı
Hasan Tahsin (Osman Recep Nevres) Yunanlılara ilk kurşunu atmıştır.
^
A) Ali Fuat Paşa'nın Batı Cephesi komu­
tanlığına atanmasına
B) Damat Ferit Paşa Hükûmeti'nin istifa
etmesine
İzmir'in işgalini protesto etmek için yurdun pek çok bölgesinde mitingler düzenlen­
miş ve bildiriler yayım lanmıştır. Nitekim 19 Mayıs 1919'da Fatih 'te, diğeri 23 Mayıs
1919'da Sultanahm et 'te olmak üzere iki büyük miting yapılmış; mitinglerde Halide
Edip (Adıvar) , Nakiye Hanım , Selim Sırrı (Tarcan), Sait Bey ve M eh m et Emin (Yur­
dakul) millî duyguları coşturan ve işgalleri protesto eden konuşmalar yapmışlardır.
^
Yunanlıların İzmir’i işgal etmesi öncelikle
aşağıdakilerden hangisinin yaşanmasına
yol açmıştır?
C) Türk ve Yunan askerleri arasında yeni
bir hat oluşturulmasına
D) Firarîler Hakkında Kanunu'nun çıkarıl­
masına
E) izmir Redd-i ilhak Cemiyeti'nin kurulma­
sına
Hasan Tahsin'in attığı ilk kurşun ile işgal karşısında yapılan miting ve konuşmalar,
millî bilincin uyanmasını ve Kuvây-i M illiye ruhunun doğmasını sağlamıştır.
İzmir'in işgalinin en önemli sonucu Kuvây-i Milliye ruhunu ortaya çıkarmasıdır.
O
3.
İzmir’in işgali sırasında Yunanlılara kar­
şı jjk kurşunu atan Hukuk-u Beşer Gaze­
tesi yazarı aşağıdakilerden hangisidir?
$
AMİRAL BRİSTOL RAPORU (11 EKİM 1919)
A) Celâl Nuri
^
İzmir'in işgali dünya kamuoyunda da yankılar uyandırmış, İstanbul Hükûmeti'nin
de isteğiyle, bölgede yaşanan olayların incelenmesi için komisyon kurulmuştur.
C) Yunus Nâdi
^
ABD Yüksek Komiseri Amiral Bristol'un başkanlığında İngiltere, Fransa ve İtalya'nın
temsilcilerinden oluşan bu komisyon, bölgede yaptığı incelemeler sonucunda bir
rapor hazırlamıştır. Bu rapor "Amiral Bristol Raporu " adıyla anılmaktadır.
^
Amiral Bristol Raporu'na göre;
★
Yunanlıların İzmir'i işgali haksız gerekçelere dayanmaktadır.
★
Bölgede Türkler çoğunlukta olup, Rumların katledildiği iddiası doğru değildir.
★
Bölgedeki katliamlardan tamamen Yunanlılar sorumludur.
★
Bölgede yaşayan Hıristiyanların güvenliği tehlikede değildir.
★
Yunan askerleri bölgeden derhal çekilmeli ve yerlerine İtilaf Devletleri'nin kuv­
vetleri yerleşmelidir.
B) Hasan Tahsin
D) Vâsıf Çınar
E) Hasan Fehmi
4.
Batı Anadolu'daki Yunan işgalinin haklı
bir gerekçeye dayanmadığı, ilk kez aşa­
ğıdaki uluslararası belgelerden hangisiy­
le dünya kamuoyuna duyurulmuştur?
A) Dr. Esat Işık Raporu
B) General Harbourd Raporu
C) Wilson ilkeleri
D) Amiral Bristol Raporu
s-----------------------------------------------------------------------------------------------------O Amiral Bristol Raporu, İzmir'in işgalinin haksızlığını ve Millî Mücadele'nin haklılığını
ortaya koyan ilk uluslararası belgedir.
\ __________________________________________________________
E) Samsun Raporu
|
1-C
2-E
3-B
4-D |
~ 189 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
$ GENERAL MİLNE HATTI VE RAPORU (3 KASIM 1919)
% İngiliz Generali M iln e 'nin, Türk kuvvetleriyle itilaf Devletleri kuvvetleri arasında bir
tampon bölge oluşturacak şekilde belirlediği sınırdır. ( M ilne H attı )
1.
Yunanlıların İzmir’i işgali konusunda;
I.
Amiral Bristol,
% Bu hattın belirlenmesinde temel amaç, Yunan kuvvetlerine zaman kazandırmaktır.
II.
General Milne,
% Milne'nin belirlediği bu hat, Ayvalık 'ın kuzeyindeki Aymazdağı'ndan güneye doğru
Tatarköy, Keşelli, Sart, Bademlik, Umurlu ve Selçuk'tan geçiyordu.
III. General Harbourd
raporlarından hangilerinin Türk varlığını
uluslararası alanda desteklediği savunu­
lamaz?
% General Milne'nin hazırladığı raporda ise, Türk kuvvetlerinin bu hattın 3 km gerisi­
ne çekilmesi, buna karşın Yunan kuvvetlerinin de bu hattın ilerisine geçmemeleri
belirtilmiştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve I I
C) I ve II
E) I,
% Yunanlıların bu hattı aşarak Soma ve Salihli cephelerinden taarruza geçmesiyle bu
yapay hat geçerliliğini yitirm iştir.
% Mustafa Kemal bu hatta uyulmamasını emretm iştir. Nitekim Anadolu'daki Kuvây-i
Milliye bu hattı tanım am ıştır .
2.
I.
Kilikyalılar,
II.
Etnik-i Eterya,
III. Millî Kongre,
IV. Teâli-i islâm
Yukarıdakilerden hangileri Millî Mücadele’ye karşı çıkmıştır?
V. CEMİYETLER
A) I ve II
B) II ve IV
D) I, II ve IV
C) I ve III
E) II, III ve IV
CEM İYETLER
I
S
"N
3.
S
YARARLI (MİLLÎ)
ZARARLI
CEMİYETLER
CEMİYETLER
J
V
I
Trakya-Paşaeli Müdafaa-i
Heyet-i Osmaniyesi
Vilâyet-i Şarkiye (Doğu
Anadolu) Müdafaa-i
Hukuk-ı M illiye Cemiyeti
Trabzon Muhafaza-i
Hukuk-u M illiye Cem iyeti
IV. Etnik-i Eterya
V. ingiliz Muhipleri
Millî Varlığa Düşman
Cemiyetler
E) V
Maccabi,
Hınçak-Taşnak,
III. ingiliz Muhipleri
• Kürt Teâli Cem iyeti
Yukarıdakilerden hangileri azınlıkların
kurduğu zararlı cemiyetler arasındadır?
Cemiyeti
• Etnik-i Eterya Cemiyeti
• Teâli-i islâm Cemiyeti
• Kordos Cem . (Rum Göç­
• Sulh ve Selâm et-i Osm a­
m enleri Kom isyonu)
A)
Yalnız I
D)
niye Fırkası
• Nigehban A skerî Cemiyeti
izm ir Redd-i ilhak Cem iyeti
• Hınçak ve Taşnak-Sütyun
• Trabzon Havâlisi Adem-i
Anadolu Kadınları Müda-
D) IV
• W ilson Prensipleri Cem.
• Hürriyet ve itilaf Fırkası
Kars islâm Şûrası
C) III
• ingiliz M uhipleri Cem .
• Rum izcilik Okulu
M illî Kongre Cemiyeti
I.
II.
B) II
• M avri Mira (Kara Gün)
Osm aniye Cemiyeti
Kilikyalılar Cemiyeti
A) I
• Pontus Rum Cemiyeti
• Yunan Kızılhaçı
izm ir M üdafaa-i Hukuk-u
Yukarıdakilerden hangisi millî varlığa za­
rarlı cemiyetlerden biri değildir?
1
Azınlıkların Kurduğu
Zararlı Cemiyetler
Redd-i ilhak
Mavri Mira
III. Kordos
J
^
I.
II.
Cem iyetleri
M erkeziyet Cem iyeti
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
5.
I.
Pontus Rum
• Erm eni intikam Alayları
II. Alyans-israilit
• Alyans - israilit Cemiyeti
III. Kordos
IV. Mavri Mira
• M accabi Cemiyeti
V. Wilson Prensipleri
faa-i Vatan Cemiyeti
Grubu
Yukarıdaki millî varlığa zararlı cemiyet­
lerden hangisi, özellik ve amaçları bakı­
mından diğerlerinden farklıdır?
M illî Karakol Cemiyeti
A) I
M illî M üdafaa (M im Mim)
y
~ 190 ~
v
1-D
B) II
2-B
C) III
3-A
D) IV
4-C
E) V
5-E
KPSS / Tarihin Pusulası
A.
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
YARARLI (MİLLÎ) CEM İYETLER
$ Yararlı Cemiyetlerin Özellikleri
1.
Aşağıdakilerden hangisi millî cemiyetle­
rin özelliklerinden biri değildir?
★
İşgallere karşı Türk milletinden gelen ilk tep ki dir.
★
İstanbul Hükûmeti'nin işgallere karşı tepkisiz kalması üzerine kurulmuşladır.
A) Bağımsızlığın korunması ve milliyetçilik
düşünceleri oluşumunda temel etkendir.
★
Bağımsızlığın korunması ve milliyetçilik düşünceleri bu cemiyetlerin oluşumunda
B) Ulusal bilincin uyandırılmasına katkıda
bulunmuşlardır.
temel etkendir.
★
Cemiyetlerin kurulmasında azınlıkların zararlı faaliyetleri de etkili olmuştur.
★
Ulusal bilincin uyanmasına katkıda bulunmuşlardır.
★
Kuvây-i M illiye Ruhu bu cemiyetlerin çalışmaları sonucu ortaya çıkmıştır.
★
Wilson İlkeleri'ne güvenerek başlangıçta basın-yayın yoluyla mücadeleyi seçmişler­
se de, ileriki dönemde çoğunluğu silahlı mücadele yönüne kaymıştır.
★
C) istanbul Hükümeti tarafından desteklen­
mişlerdir.
D) işgallere karşı halkın ilk tepkisidir.
E) Sivas Kongresi'nde “Anadolu ve Rumeli
Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” çatısı altın­
da birleştirilmişlerdir.
Milli Mücadele açısından en olumsuz yönleri, bölgesel kurtuluşu amaçlamaları ve
birbirinden kopuk hareket e tm eleri dir. (Milli Kongre Cemiyeti hariç)
★
Sivas Kongresi'nde "Anadolu ve Rumeli M üdafaa-i Hukuk Cemiyeti" çatısı altında
birleştirilmişlerdir. (Kurtuluş Savaşı'nı tek bir merkezden yönetme düşüncesi)
2.
A) Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk-u
Milliye Cemiyeti
B) Trakya-Paşaeli Cemiyeti
1) Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Heyet-i Osmaniyesi
^
Mondros Ateşkesi sonrasında kurulan ilk millî cemiyettir.
^
Cemiyetin amacı, Doğu Trakya' nın Rumlar tarafından işgalini önlemek ve bölgenin
Türklere ait olduğunu belgelerle ispat etmektir.
^
Cemiyet, Yunan işgallerine ve M avri M ira Cemiyeti'ne karşı mücadele etmiştir.
^
Bu amaçla Edirne ve Lüleburgaz Kongreleri'ni düzenlemiştir.
^
C) Redd-i ilhak Cemiyeti
2 Aralık 1918'de, I. Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Bey'in yardımlarıyla Edirne'de
kurulmuştur.
^
D) izmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
E) Millî Kongre Cemiyeti
3.
Bu cemiyet, Osmanlı Devleti'nin dağılması halinde Trakya'da yeni bir Türk devleti
(Trakya Cumhuriyeti) kurmayı amaçlamıştır.
^
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra
kurulan ilk “millî cemiyet” aşağıdakilerden
hangisidir?
Yeni Edirne ve Ahali gazetelerini çıkararak görüşlerini dile getirmiştir.
Çıkardığı Fransızca “Le Pays ” (Vatan) ve
Türkçe “Hadisat” ve “Albayrak ” gazetele­
ri ile doğu illerinin Türk yurdunun ayrıl­
maz bir parçası olduğunu savunan millî
cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) izmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
B) Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti
C) Redd-i ilhak Cemiyeti
2) Vilâyet-i Şarkiye (Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti
D) Kars islâm Şûrası
^
İstanbul 'da kurulan cemiyet, daha sonradan merkezini Erzurum 'a taşımıştır.
E) Vilâyet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u
Milliye Cemiyeti
^
Cemiyetin amacı, Doğu Anadolu'da kurulması planlanan Ermeni Devleti'ne engel
olmak ve bölgede meydana gelebilecek Ermeni çetelerinin işgallerine karşı bölge
halkını örgütlemektir. ( Hınçak ve Taşnak Cemiyeti'ne karşı mücadele etm iştir.)
^
Cemiyet, çıkardığı Fransızca Le Pays (Vatan) ve Türkçe Hadisat ve Albayrak gazete­
leri ile doğu illerinin Türk yurdunun ayrılmaz bir parçası olduğunu savunmuştur.
^
Cemiyet, yayımladığı bir beyanname ile şu kararları almıştır:
4.
I.
Trakya-Paşaeli Cemiyeti,
Bölgedeki Türk ve Müslüman nüfus hiçbir suretle göç etmeyecek,
II.
Redd-i ilhak Cem iyeti,
★
Derhal dinî, ekonomik, sosyal ve ilmî alanda örgütlenmeye gidilecek,
III. Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti
★
Doğu illerini savunmak için birleşilecek
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Devleti’nin dağılması halinde yeni bir Türk
devleti kurmayı amaçlamıştır?
★
^
^
Bu kararların amacı, Doğu illerinde Türk egemenliğini meşrû kılmak ve bölgedeki
Türk nüfusunu azınlıklara oranla her yönden güçlü tutmaktır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
Mustafa Kemal, Kâzım Karabekir, Rauf Orbay gibi millî Mücadele'nin liderlerini de
bünyesinde barındırmış, bu cemiyetin yardımlarıyla ileriki dönemde Erzurum Kon­
gresi toplanmıştır.
|
1-C
2-B
C) Yalnız III
E) II ve III
3-E
4-A
|
~ 191 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti1
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
3) Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti
^
12 Şubat 1919'da Trabzon merkezli kurulmuştur.
^
Cemiyetin amacı, Trabzon ve yöresine yönelik Pontus Rum Devleti 'nin kurulmasını
engellemek ve Ermeni iddialarına karşı bölge halkının haklarını savunmaktır.
Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Ce­
miyeti daha çok aşağıdaki cemiyetlerden
hangisinin çalışmalarına karşı faaliyet
yürütmüştür?
^
Bu cemiyet Erzurum Kongresi'nin toplanmasına da yardımcı olmuştur.
A) Pontus Rum Cemiyeti
1.
B) Hınçak Komitesi
C) Etnik-i Eterya Cemiyeti
4) İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti
^
İzmir'in Paris Barış Konferansı'nda alınan kararlarda Yunanlılara verileceği haberi
üzerine kurulmuştur.
^
Cemiyetin amacı, Batı Anadolu'nun Türklere ait olduğunu dünyaya duyurmaktır.
Ayrıca düşman işgaline karşı silahlı mücadele yapmayı da kabul etmiştir.
^
D) Teâli-i İslâm Cemiyeti
E) Mavri Mira Cemiyeti
2.
Adana (Çukurova) bölgesini işgallerden
korumak ve halkı Fransızlara ve güdüm­
lerindeki Ermenilere karşı örgütlemek
amacıyla kurulan cemiyet aşağıdakiler­
den hangisidir?
Ancak bu cemiyet çeşitli sebeplerden ötürü etkili bir çalışma yapamamış, İzmir'in
işgalinden hemen önce, 14 Mayıs 1919'da adını değiştirerek İzmir Redd-i İlhak Ce­
m iyeti olmuştur.
A) Redd-i İlhak Cemiyeti
B) Millî Karakol Cemiyeti
5)
İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti
^
14 Mayıs 1919'da İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti'nin adının değiştirilmesiye kurulan cemiyettir.
^
Cemiyetin amacı, İzmir'in işgalini önlemek ve bölgenin Türklere ait olduğunu dün­
yaya duyurmaktır.
^
Redd-i İlhak Cemiyeti'nin önemli faaliyetlerinden biri Batı Cephesi'nin kurulmasını
sağlayan Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri'ni düzenlemiş olmasıdır.
C) Kilikyalılar Cemiyeti
D) Millî Kongre Cemiyeti
E) Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan
Cemiyeti
3.
Aşağıdakilerden hangisi Millî Mücadele
karşıtı cemiyetlerden biri değildir?
A) Mavri Mira
6)
C)
Kilikyalılar Cemiyeti
^
1918'de İstanbul merkezli kurulmuş, daha sonra merkezini Adana 'ya taşımıştır.
^
Çukurova (Adana) Bölgesi'nin Türk vatanının bir parçası olduğunu belirterek, böl­
geyi Ermeniler ve Fransızlara karşı savunmayı amaçlamıştır.
O DİKKAT!
Değerli adaylar, ÖSYM'nin cemiyetlerle ilgili sorularında Kilikyalılar Cemiyeti sık­
lıkla üzerinde durulan konulardan biridir. Bunun sebebi, cemiyetin isminden kay­
naklanmaktadır.
Kilikyalılar Cemiyeti, genelde isim olarak "zararlı" cemiyet ismi gibi algılanabilmektedir. Bu noktada ÖSYM, bu ayrımı yapmaları noktasında adaylara Kilikyalılar Ce­
miyeti ile zararlı cemiyetleri bir arada sorabilmektedir.
B) Kilikyalılar
Hürriyet ve İtilaf
D) Pontus Rum
E) Teâli-i İslâm
I.
Bütün ulusal güçleri birleştirmek,
II.
Türk halkının haklarını kamuoyuna du­
yurmak,
III. Millî Mücadele karşıtı faaliyetlere karşı
basın ve yayın yoluyla cevap vermek
Yukarıdakilerden hangileri Millî Kongre
Cemiyeti’nin amaçları arasında yer alır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
7) Millî Kongre Cemiyeti
^
29 Kasım 1918'de Dr. Esat Işık önderliğinde İstanbul 'da kurulmuştur.
I.
Millî Kongre Cemiyeti,
^
Diğerlerinden farklı olarak mücadeleye bir bütün olarak yaklaşmış, bütün millî güç­
leri birleştirmeyi amaçlamış ve mücadeleyi basın-yayın yoluyla yürütmüştür.
II.
Kilikyalılar Cemiyeti,
M illî Kongre Cemiyeti, Türklere yönelik haksız propagandalara basın-yayın yoluyla
cevap vermek, Türk milletinin haklarını ve tarihî özelliklerini duyurmak ve millî bir­
liği sağlamak gibi amaçlar gütmüştür.
Yukarıdaki cemiyetlerden hangileri daha
çok ulusal niteliğe sahiptir?
^
III. Trakya Paşaeli Cemiyeti
A)
Yalnız I
D)
^
M illî Kongre Cemiyeti'nin bir diğer amacı, özellikle Rum ve Ermenilerin Paris Barış
Görüşmeleri'ndeki isteklerine karşı gereken girişimlerde bulunmak olmuştur.
^
C em iyet A rapça, Fransızca ve İngilizce yayın lar çıkarm ıştır.
~ 192 ~
|
1-A
B) Yalnız II
I ve II
2-C
C) Yalnız III
E) II ve III
3-B
4-E
5-A
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
% Cemiyetin kurucularından olan Dr. Esat Işık, " Kuvây-i M illiye " tabirini ilk kez hazır­
ladığı raporlarında kullanmıştır.
c ----------------------------------------------------------------------------------------------------- \
“ Kuvây-i Milliye” kelimesi ilk kez aşağıda­
ki belgelerden hangisinde yer almıştır?
1.
Millî Kongre Cemiyeti kurucularından Dr. Esat Işık'ın hazırladığı rapor “Dr. Esat Işık
Raporu" adıyla bilinmektedir. Rapor, ilk kez “Kuvây-i Milliye" sözünün geçtiği belge
olması yönünden son derece önemlidir.
\ ________________________________________________________________________________________________ J
O
A) Amasya Genelgesi
B) General Harbourd Raporu
C) Samsun Raporu
D) Amiral Bristol Raporu
E) Dr. Esat Işık Raporu
8) Kars İslâm Şûrası (Cenub-i Garbî Kafkas Hükümeti)
% 5 Kasım 1918'de kurulmuştur.
% Cemiyet, Osmanlı Devleti'nin dağılması halinde Güney Kafkasya'da yeni bir devlet
kurmayı amaçlamıştır.
% 30 Kasım 1918'de Kars'ta toplanan kongrede M illî İslâm Şûrası Hükûmeti'ni, 17-18
Ocak 1919 tarihlerinde toplanan ikinci kongrede ise " Cenub-i G arbî Kafkas Hükûm eti M uvakkat-ı Milliyesi "ni (Güneybatı Kafkasya Geçici Hükûmeti) kurmuştur.
I.
Millî Karakol Cemiyeti,
II.
Kars islâm Şûrası,
III. Mim Mim Grubu
Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Devleti’nin dağılması halinde Güney Kafkas­
ya’da yeni bir devlet kurmayı amaçlamış­
tır?
% Cemiyet Ermenilere karşı mücadele etmiş, ileri dönemde toplanacak olan Erzurum
Kongresi'ne temsilci göndermiştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
9) Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti
% Mustafa Kemal'in isteği ile 5 Kasım 1919'da Sivas'ta kurulmuştur.
% Cemiyet, düşman ilerleyişi karşısında protesto mitingleri düzenlemiş, ayrıca ordu
için yardım kampanyaları tertiplem iştir.
3.
5 Kasım 1919’da Mustafa Kemal’in isteği
ile Sivas’ta kurulan, düşman ilerleyişi
karşısında protesto mitingleri düzenle­
yen ve aynı zamanda ordu için yardım
kampanyaları tertipleyen cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
10) Millî Karakol Cemiyeti (Gizli)
A) Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan
% İstanbul'dan Anadolu'ya sevkiyat işlerini yürütm üştür.
B) Mim Mim Grubu
C) Redd-i ilhak
% Yasal izni olmadığı için, cemiyet faaliyetlerini gizlice sürdürmüştür.
D) Vilâyet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u
Milliye
E) Millî Kongre
11) Millî Müdafaa (Mim Mim) Grubu
% İstanbul'dan Anadolu'ya silah ve cephane kaçırılması ve M illî Mücadele taraftarla­
rının Anadolu'ya geçmelerinde yararlı faaliyetler sürdürmüştür.
4.
İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve cepha­
ne kaçırılması, asker-sivil birçok kişinin
Millî Mücadele’ye katılmak üzere İstan­
bul’dan Ankara’ya geçmesi konusunda
yararlı hizmetleri olan grup, aşağıdakilerden hangisidir?
% Ayrıca bu dernek, M illî Mücadele'ye destek olmak adına topladığı istihbarat bilgile­
rini Anadolu'ya göndermiştir.
B.
ZARARLI CEM İYETLER
A) Millî Kongre
B) istiklâl
C) Redd-i ilhak
D) Tesânüd
E) Mim Mim
$ A zınlıkların Kurduğu Zararlı Cem iyetler
1) Pontus Rum Cemiyeti (Rum)
5.
Bizans İmparatorluğu’nu yeniden can­
landırmak (Megalo İdea) amacı ile İstan­
bul Rum Patrikliği tarafından kurulan ce­
miyet aşağıdakilerden hangisidir?
% Trabzon merkezli kurulmuştur.
% Pontus Rum İmparatorluğu'nu yeniden canlandırmayı hedeflemiştir.
A) Yahudi Alyans Cemiyeti
% İstanbul'daki Rum Patrikhanesi tarafından desteklenmiştir.
B) Pontus Rum Cemiyeti
C) Yunan Kızılhaçı
D) Mavri Mira Cemiyeti
2) Mavri Mira (Kara Gün) Cemiyeti (Rum)
E) Taşnak ve Hınçak Cemiyeti
% 1919 sonlarına doğru İstanbul Rum Patrikliği tarafından İstanbul'da kurulmuştur.
% Amacı, Bizans İmparatorluğu'nu yeniden canlandırmaktır. ( Megalo İdea )
|
1-E
2-B
3-A
4-E
5-D
|
~ 193 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
% Mavri Mira Cemiyeti, azınlıkların kurduğu cemiyetler içerisinde en etkili olan ve en
geniş kapsamlı faaliyet gösteren cemiyettir.
% Yunan Kızılhaçı, Yunan Göçmenler Komisyonu, Rum izcilik Okulu, Rum Patrikhanesi
ve Trakya Komitesi bu cemiyeti desteklemiştir.
I.
Kordos,
II.
Etnik-i Eterya,
III. Maccabi,
3) Etnik-i Eterya Cemiyeti (Rum)
IV. Taşnak-Sütyun
% Rumlar tarafından kurulan ilk cemiyettir.
Yukarıdakilerden hangileri Rumlar tara­
fından kurulmuştur?
% Önceleri Yunanistan'ın bağımsızlığı için faaliyet gösteren cemiyet, daha sonra ise
Bizans imparatorluğu'nu yeniden canlandırmak ( Megalo İdea ) amacıyla faaliyetle­
rini sürdürmüştür.
A)
I ve II
D)
B) II ve IV
I, II ve IV
C) I ve III
E) II, III ve IV
% Bir diğer amacı da Pontus Rum imparatorluğu'nu yeniden canlandırmaktır.
% Mavri Mira ve Pontus Rum Cemiyetleri ile ortak çalışmalar yürütmüştür.
4) Kordos Cemiyeti (Rum Göçmenleri Komisyonu) (Rum)
2.
% Mavri Mira Cemiyeti'ni destekleyen bir cemiyettir.
% Gizli adı " Kordos" olan ulusal mücadele karşıtı bu kuruluş, Rum Göçmenleri M e r­
kez Komisyonu adıyla bilinmektedir.
% Temel am açları; istanbul, Trakya, Trabzon, izmir gibi yörelerde düzeni bozmak,
Yunanistan'dan gelen özel görevlileri Rum göçmeni gibi göstererek Doğu Karadeniz
çevresine yerleştirmek ve bu yörelerdeki Rum azınlığın sayısını çoğaltmaktır.
Yunanistan’dan gelen görevlileri Rum
göçmeni gibi göstererek Doğu Karade­
niz çevresine yerleştirmek ve bu yöre­
lerdeki Rum azınlığın sayısını çoğaltmak
amacıyla kurulan, gizli adı Kordos olan
millî mücadele karşıtı örgüt aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yunan Kızılhaçı
B) Rum izcilik Okulu
C) Pontus Rum Cemiyeti
D) Mavri Mira Cemiyeti
E) Rum Göçmenleri Komisyonu
5) Hınçak ve Taşnak-Sütyun Cemiyetleri (Ermeni)
% Hınçak Cemiyeti, Ermeni Patriği Zaven Efendi tarafından 1887 yılında Cenevre 'de
kurulmuştur.
% 1890'da Tiflis'te kurulan Taşnak-Sütyun Cemiyeti ise Doğu Anadolu'da bağımsız bir
Ermeni Devleti kurmayı amaçlamıştır.
3.
% Adana'da kurulan Ermeni İntikam Alayı da bu cemiyetlerin yanı sıra Çukurova çev­
resinde faaliyet göstermiştir.
1890’da Tiflis’te kurulan ve temel amacı
Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni
Devleti kurmak olan millî mücadele kar­
şıtı cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Maccabi Cemiyeti
6) Alyans - İsrailit ve Maccabi Cemiyetleri (Yahudi)
B) Taşnak-Sütyun Cemiyeti
C) Pontus Rum Cemiyeti
% istanbul'da "Gençlik Teşkilâtı" adıyla kurulan bu cemiyetler, Yahudilerin Anadolu'­
daki çıkarlarını korumayı ve ileriki süreçte israil Devleti'ni kurmayı amaçlamıştır.
D) Etnik-i Eterya Cemiyeti
E) Mavri Mira Cemiyeti
^ M illî Varlığa D üşm an Cem iyetler
• Saltanat ve hilâfet yanlısı olup, Türkler tarafından kurulmuşlardır.
• Anadolu'da başlayan "Kuvây-i Milliye" hareketini hayalcilikle suçlamışlardır.
• itilaf Devletleri tarafından desteklenmiş, manda ve himaye fikrini savunmuşlar ve
Anadolu'da millî bilinci yok etmeye çalışmışlardır.
4.
1919’da İstanbul’da kurulan, üyeleri ara­
sında Damat Ferit Paşa ve bazı devlet
adamlarının da yer aldığı zararlı cemiyet
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Wilson Prensipleri Cemiyeti
B) Teâli-i islâm Cemiyeti
1)
İngiliz Muhipleri Cemiyeti
% 1919'da Sait M olla tarafından İstanbul 'da kurulmuştur.
C) Kürt Teâli Cemiyeti
D) ingiliz Muhipleri Cemiyeti
E) Sulh ve Selâmet-i Osmaniye Fırkası
% Kurtuluşun ancak İngiliz himayesine (mandaterliğine) girmekle mümkün olacağını
savunmuştur.
% Padişah Vahdettin ve Sadrazam Dam at Ferit Paşa cemiyetin üyeleri arasındadır.
~ 194 ~
|
1-A
2-E
3-B
4-D
|
KPSS / Tarihin Pusulası
2)
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Wilson Prensipleri Cemiyeti
^
Kurucuları arasında Halide Edip Adıvar, Refik Halit Karay ve Yunus Nadi vardır.
^
Kurtuluşun ancak ABD'nin himayesine ( m andaterliğine ) girmekle mümkün olabi­
leceğini savunmuştur.
^
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
I.
III. Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Cemiyetin kurucuları, Sivas Kongresi'nde "manda ve himaye" fikrinin kesin olarak
reddedilmesiyle birlikte M illî Mücadele'ye katılmışlardır.
Yukarıdakilerden hangileri Millî Mücade­
lenin aksine, vatanın kurtuluşu için man­
da ve himaye fikrini savunmuştur?
A) Yalnız I
3) Kürt Teâli Cemiyeti
^
Wilson İlkeleri'ne dayanarak, İngiltere'nin himayesinde Güneydoğu Anadolu'da ba­
ğımsız bir Kürdistan Devleti kurmayı amaçlamıştır.
^
İngilizler ve Ruslar tarafından desteklenmiş olmasına rağmen, bölge halkı tarafın­
dan destek görmemiştir.
D)
4) Teâli-i İslâm Cemiyeti
^
Cemiyet özellikle Hürriyet ve İtilaf Fırkası tarafından desteklenmiştir.
^
M illî Mücadele'ye karşı çıkan Konya İsyanı'nda önemli rol oynamış, ancak halktan
fazla destek görememiştir.
Teâli-i İslâm Cemiyeti
II.
Nigehban Askerî Cemiyeti
IV. Kürt Teâli Cemiyeti
V. Sulh ve Selâmet-i Osmaniye Fırkası
Yukarıdakilerden hangileri İtilaf Devletleri’ne direnmenin yararsız olduğunu, kur­
tuluşun ancak padişah, halife ve hükü­
metin emirlerine bağlı kalmakla gerçek­
leşebileceğini savunmuştur?
I ve II
D)
5) Sulh ve Selâmet-i Osmaniye Fırkası
Vatanın kurtuluşunun saltanat ve hilâfete bağlı kalmakla mümkün olabileceğini sa­
vunmuştur.
^
M illî Mücadele'ye karşı çıkmış, Damat Ferit Paşa Hükûmeti'ni desteklemiştir.
3.
6) Hürriyet ve İtilaf Fırkası
^
1911'de İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin karşıtı olarak kurulan bu fırka, dönemin en
büyük muhalefet partisidir.
^
TBM M 'ye karşı çıkan isyanları desteklemiş, manda ve himayenin en iyi çözüm yolu
olduğunu benimsemiştir.
^
C) I ve II
E) I, II ve III
I.
A)
^
B) Yalnız II
II ve III
III. İngiliz Muhipleri Cemiyeti
İstanbul'da kurulmuş olup, vatanın kurtuluşunun saltanat ve hilâfete bağlı olmakla
mümkün olabileceğini savunmuştur.
^
İngiliz Muhipleri Cemiyeti,
II. Wilson Prensipleri Cemiyeti,
B) I ve V
II ve V
C) III ve IV
E) IV ve IV
Aşağıdakilerden hangisi, Türk ve Müslü­
manların kurduğu Millî Mücadele karşıtı
cemiyetlerden biri değildir?
A) İngiliz Muhipleri Cemiyeti
B) Hürriyet ve İtilaf Fırkası
C) Kürt Teâli Cemiyeti
D) Wilson Prensipleri Cemiyeti
E) Mavri Mira Cemiyeti
M illî Mücadele'yi yok etmeye çalışan bu fırka, Alem dar ve Peyam-ı Sabah gazete­
lerinde görüşlerini yayımlamıştır.
7) Nigehban Askerî Cemiyeti
^
"Askerlerin Bekçileri" anlamına gelen bu cemiyet, emekli subay tarafından kurul­
muştur.
^
Kendisini M illî Mücadele'nin düşmanı olarak gören cemiyet, iç isyanları destekle­
miştir. (Düzce, Hendek, Adapazarı İsyanları)
4.
Saltanat ve hilâfet makamını güçlendir­
mek amacıyla Millî Mücadele Döneminde
kurulan Teâli-i İslâm Cemiyeti, özellikle
aşağıdaki kuruluşların hangisi tarafından
desteklenmiştir?
A) Hürriyet ve İtilaf Fırkası
B) İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
C) Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti
D) Kars İslâm Şûrası
8)
Trabzon Havâlisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti
^
Trabzon'da özerk bir yapının oluşturulması ve yerel yönetim lerin güçlendirilmesini
savunmuştur.
^
M illî Mücadele'ye karşı çıkmıştır.
E) Vilâyet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u
Milliye Cemiyeti
|
1-E
2-B
3-E
4-A
|
~ 195 ~
"XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
VI. KUVÂY-İ MİLLİYE (MİLLÎ KUVVETLER) VE ÖZELLİKLERİ
% Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Anadolu'da başlayan işgallere karşı olu­
şan bölgesel nitelikli direniş örgütlerine Kuvây-i Milliye ( Ulusal Güç ) denir.
Kuvây-i Milliye'nin Ortaya Çıkış Nedenleri
I.
Damat Ferit Paşa Hükûmeti'nin işgalle­
re seyirci kalması,
II.
izmir'in Yunanlılar tarafından işgali,
III. Osmanlı hükûmetinin Türk halkının can
ve mal güvenliğini koruyamaması
$
Osmanlı imparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndan yenilgiyle çıkması
$
Mondros Ateşkes Anlaşması uyarınca Türk Ordusu'nun terhis edilmesi
Yukarıdakilerden hangileri Kuvây-i Milliye’nin ortaya çıkış nedenleri arasında
yer alır?
$
Damat Ferit Paşa Hükûmeti'nin işgallere seyirci kalması ve herhangi bir giri­
şimde ve faaliyette bulunmaması
A) Yalnız I
$
izm ir'in Yunanlılar tarafından işgali ve Yunan mezalimi
$
itilaf Devletleri'nin Mondros Ateşkes Anlaşması'nın hükümlerini tek taraflı
uygulayarak savunmasız kalan Anadolu'yu yer yer işgal etmeleri
$
Osmanlı hükûmetinin Türk halkının can ve mal güvenliğini koruyamaması
$
Halkın milliyetçi ve yurtsever bilince sahip olması
$
Halkın milletini koruyarak bağımsızlığına, bayrağına, egemenliğine,
hürriyetine kavuşma isteği
2.
$
Milli M ücadele'nin ilk silahlı direniş gücü olmuşlardır.
Mondros Ateşkes Anlaşması'ndan sonra Anadolu'nun işgali üzerine başlayan
bölgesel hareketlerdir.
$
Kuvây-i Milliye birlikleri arasında ilişki az olup, kendi bölgelerini kurtarmaya
çalışmışlardır. Tek bir merkeze bağlı değillerdir.
$
Mondros ile terhis edilen askerler de bu harekete katılmışlardır.
$
Düzenli orduya zaman kazandırmıştır.
$
Halkın işgal altındayken son umudu olmuştur.
$
Halkın örgütlenmesi birlik, beraberlik ve dayanışma gibi duyguların
gelişmesine katkıda bulunmuştur.
$
C) I ve II
E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi, Kuvây-i Milliye
birliklerinin özelliklerinden biri değildir?
A) Kurtuluş Savaşı'nda Doğu Cephesi'nde
son derece etkili olmuşlardır.
B) Bölgesel isyanların bastırılmasında etki­
li olmuşlardır.
C) işgallere karşı halkın tepkisi sonucu
ortaya çıkmıştır.
Kuvây-i Milliye'nin Sağladığı Faydalar ve Özellikleri
$
B) Yalnız II
D) II ve III
D) Düşmanı oyalamış ve düzenli orduya
zaman kazandırmışlardır.
E) Topyekûn değil, bölgesel savunma
amaçlı faaliyet göstermiştir.
3.
Kuvây-i Milliye birlikleri TBMM açıldıktan
sonra aşağıdaki kurumlardan hangisine
bağlanmıştır?
A) TBMM'ye bağlı düzenli orduya
B) Batı Cephesi Komutanlığı'na
C) Millî Savunma Bakanlığı'na
TBMM açıldıktan sonra Kuvây-ı Milliye birlikleri M illî Savunma Bakanlığı'na
bağlanmıştır.
D) Genel Kurmay Başkanlığı'na
E) XV. Kolordu Komutanlığı'na
Kuvây-i Milliye'nin Kaldırılma Nedenleri
$
Askerlik tekniğini yeteri kadar iyi bilmemeleri
$
Dağınık, düzensiz olmaları ve TBM M 'nin otoritesi altına girmek istememeleri
$
Düzenli düşman ordularını durduracak güçten yoksun olmaları
$
işgalleri kesin olarak durduramamaları
$
Halktan zorla para ve eşya toplamaları
B) TBMM'ye karşı ayaklanma çıkarmaları
$
Suçlu gördüklerini kendileri cezalandırmaları
$
Anadolu'nun kesin olarak işgallerden kurtarılmak istenmesi
C) Halktan zorla para ve eşya toplamaları
D) Suçlu gördüklerini kendileri cezalandır­
maları
$
Düzenli Ordu'nun kurulması
O
8 Kasım 1920'de Düzenli Ordu'nun kurulması ile Kuvây-i Milliye kaldırılmıştır. Bu ge­
lişme üzerine, Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe gibi bazı Kuvây-i Milliye liderleri,
düzenli orduya katılmayıp TBMM'ye karşı isyan etmiştir.
~ 196 ~
4.
Aşağıdakilerden hangisi Kuvây-i Milliye
birliklerinin kaldırılma nedenlerinden biri
değildir?
A) Askerlik tekniğini yeteri kadar iyi bilme­
meleri
E) Düzenli düşman ordularını durduracak
güçten yoksun olmaları
|
1-E
2-A
3-C
4-B
|
o
X.
BÖLÜM
MİLLÎ MÜCADELE
(HAZIRLIK DÖNEMİ)
Bu bölümden ortalama "2 3" soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(1)
(3)
(-)
(2)
(1)
(3)
(3)
(3)
(1)
(3)
(1)
(2)
(1)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİSA N S)
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, her yıl ortalama "2-3 " sorunun geldiği bu üniteyle ilgili 2013 KPSS'de "1 "
soru sorulmuştur. Bu üniteden genellikle Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas Kongrele­
ri, Misâk-ı Millî ve MillîMücadele'de Basın-Yayın konularından soru sorulmaktadır. Millî
Mücadele Hazırlık Dönemi'ndeki olaylar sonraki süreçte gelişen olayların kavranması ba­
kımından son derece önemlidir.
ü
Ü
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi1
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
MİLLÎ MÜCADELE
(HAZIRLIK DÖNEMİ)
1
1
1.
y r
y r
y f
S a m su n 'a
A m a sy a
S iv a s
T e m sil
M isâ k -ı M illî
Ç ık ış
G e n e lg e si
K on gresi
H e y e ti'n in
K a ra rla rı'n ın
A n k a ra 'y a
K a b u lü
(T am im i)
Aşağıdakilerden hangisi Mustafa Kemal
Paşa’nın Mondros Ateşkes Antlaşması
sonrasında İstanbul’a geldiğinde yaptığı
çalışmalardan biri değildir?
A) Düşüncelerini yaymak için Fethi Bey ile
birlikte Minber gazetesini çıkarmıştır.
B) Meclis içerisinde güç ve taraftar kazan­
maya çalışmıştır.
G e lişi
C) Millî direniş için bir cemiyet kurmuştur.
1r
y r
y r
y r
y
H avza
E rz u ru m
A m asya
Son O sm a n lı
İsta n b u l'u n
G e n e lg e si
K o n g resi
G ö r ü ş m e le ri
M e b u sa n
R e sm e n İşg ali
(P ro to k o lü )
M e clisi'n in
D) Tevfik Paşa Hükûmeti'nin güvenoyu al­
masını önlemeye çalışmıştır.
E) Padişah Vahdettin ile görüşmüştür.
T o p la n m a sı
I. MUSTAFA KEMAL'İN İSTANBUL'A GELİŞİ VE ÇALIŞMALARI
2.
Millî Mücadele Dönemi’nde görülen;
^
İtilaf Devletleri'nin 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan
sonra Anadolu'yu işgale başlaması, Mustafa Kemal'i Türk milletinin içine düştüğü
bu kötü durum karşısında harekete geçirmiştir.
I. Sivas Kongresi,
II. İstanbul'un işgali,
III. Amasya Genelgesi
^
Mondros Ateşkes'i imzalandığı sırada Adana'da Yıldırım Orduları Komutanı iken
halkı işgallere karşı mücadeleye davet etmiş, ayrıca burada Ali Fuat Paşa ile de
görüşerek mücadelenin gerekliliği üzerinde bir kez daha durmuştur.
gelişmelerinin kronolojik sıralaması aşa­
ğıdakilerden hangisidir?
^
Merkezden çağrılması üzerine İstanbul'a gelen Mustafa Kemal, işgal donanmala­
rını gördüğünde " Geldikleri gibi giderler " diyerek millî mücadelenin başlatılması
gerektiğini ve buna olan inancını net olarak ortaya koymuştur.
^
Mustafa Kemal Anadolu'ya geçmeden önce geldiği İstanbul'da;
★
Düşüncelerini yaymak için Fethi Bey ile birlikte M inber gazetesini çıkarmıştır.
★
Meclis içerisinde güç kazanmaya çalışmıştır.
★
Padişah Vahdettin ile görüşmüştür.
A) I, II, III
3.
III, II, I
I. Minber,
II. Hâkimiyet-i Milliye,
III. İrâde-i Milliye
gazetelerinden hangilerini çıkararak dü­
şüncelerini yaymaya çalışmıştır?
Mustafa Kemal tüm bu çalışmalarına rağmen İstanbul'da bir şey yapamayacağını
anlamış ve bir an önce Anadolu'ya geçmeye karar vermiştir.
A)
Yalnız I
D)
II. MUSTAFA KEMAL'İN SAMSUN'A ÇIKIŞI (19 MAYIS 1919)
4.
B) Yalnız II
I ve III
Samsun ve civarındaki çatışmaları dur­
durması için İstanbul Hükümeti tarafın­
dan Mustafa Kemal’e verilen resmî görev
aşağıdakilerden hangisidir?
Bu sırada Karadeniz'de (Samsun ve çevresinde) karışıklık çıkaran Rumlar, Mondros
Ateşkesi'nin 7. maddesine dayanarak işgallerini haklı göstermeye çalışmışlardır.
^
Bu gelişmeler üzerine İstanbul Hükümeti ( Dam at Ferit Paşa), İngiltere'nin de bas­
kısıyla, bölgeye çok geniş yetkilerle bir komutanın gönderilmesine karar verm iştir.
Bu durum Anadolu'ya geçmek isteyen Mustafa Kemal'e aradığı fırsatı yaratm ıştır.
A) Ataşemiliterlik
Mustafa Kemal, Damat Ferit Paşa Hükümeti tarafından IX. Ordu M üfettişi olarak
bölgeye atanmıştır.
D) Kurmay Yüzbaşılık
^
B) IX. Ordu Müfettişliği
C) Yıldırım Orduları Komutanlığı
E) Başkomutanlık
IX. Ordu M üfettişi göreviyle Samsun'a gönderilen Mustafa Kemal Paşa'nın yetkili
olduğu iller arasında Sivas, Erzurum, Van ve Trabzon bulunmakta olup, ayrıca ken­
disine birtakım görevler verilm işti. Bu görevler arasında şunlar vardı:
5.
^
^
C) Yalnız III
E) II ve III
^
^
C) II, III, I
E) III, I, II
Mondros Ateşkesi’nden sonra İstanbul’a
gelen Mustafa Kemal Paşa, Fethi Bey’le
birlikte;
★ Tevfik Paşa Hükûmeti'nin güvenoyu almasını önlemeye çalışmıştır.
^
B) I, III, II
D)
★
Bölgede güvenliği sağlamak
★
Bölgedeki halkın elinde bulunan silah ve cephaneyi almak
★
Halkı mücadeleye davet eden ve onlara silah tedarik eden grupları dağıtmak
Damat Ferit Paşa Hükümeti tarafından
IX. Ordu Müfettişi olarak görevlendirilen
Mustafa Kemal’in yetkili olduğu iller ara­
sında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Trabzon
B) Erzurum
D) İzmir
Ancak Mustafa Kemal'in amacı ise, "Anadolu'da M illî M ücadele'yi başlatmak ve
m illî egemenliğe dayalı tam bağımsız bir Türk Devleti kurm aktı ."
C) Sivas
E) Van
16 Mayıs 1919'da İstanbul'dan Bandırma Vapuru ile hareket eden Mustafa Kemal,
19 Mayıs 1919 'da Samsun'a çıkmıştır.
|
1-C
2-E
3-A
4-B
5-D
|
~ 199 ~
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
% Samsun'da M ıntıka Palas O teli 'nde kalan Mustafa Kemal Paşa, bölgede birtakım
güvenlik tedbirleri aldıktan sonra Ali Fuat Paşa, Kâzım Karabekir gibi komutanlarla
bağlantı kurmuş ve bağımsızlık mücadelesi konusunda fikir birliğine varmıştır.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Sam sun Raporu
*
% Mustafa Kemal'in 22 Mayıs 1919'da İstanbul'a gönderdiği rapordur.
Buna göre, Mustafa Kemal Paşa'nın aşağıdakilerden hangisini savunduğu söylenebilir?
% Bu raporda; bölgedeki karışıklıklara Türklerin değil Rumların ve işgalci İngilizlerin
sebep olduğunu, Türklerin manda ve himayeye karşı olduğunu ve İzmir'in işgalinde
Yunanlıların haksız olduğunu bildirmiştir.
O
Mustafa Kemal Paşa, İstanbul Hükûmeti'ne
22 Mayıs 1919'da Samsun'dan gönderdiği
raporunda: "Türklerin yabancı himayesine
tahammülünün olmadığı ve Yunanlıların İz­
mir'i işgale haklarının olmadığını" bildirmiş­
tir.
A) Uluslararası barışı
B) Laikliği
C) Bağımsızlığı
D) Emperyalizmi
Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a çıkışı ile birlikte Millî Mücadele fiilen başlamıştır.
E) Mandater yönetimi
% Mustafa Kemal, şehrin güvenlik sorunları ve Rum çetelerinin faaliyetleri nedeniyle
25 Mayıs 1919'da Havza 'ya geçmiştir.
III. HAVZA GENELGESİ (28 MAYIS 1919)
2.
Havza Genelgesi'nin;
I.
% Mustafa Kemal Havza'da yayınladığı genelgeyle, İzmir'in işgalini protesto eden tel­
graflar çekilmesini ve işgallere karşı mitingler düzenlenmesini istemiştir.
İstanbul Hükûmeti'ne işgalleri protesto
eden telgraflar çekilmelidir.
II.
( -----------------------------------------------------------------------------------------------------O Havza Genelgesi "millîbilincin" uyandırılması yolunda atılan ilk adım dır. Özellikle
miting ve protesto gibi kavramlar bu bilincin uyandırılmasına çalışıldığının kanıtıdır.
Azınlıklara yönelik saldırgan tutumlara
izin verilmemelidir.
III. Ülke çapında işgalleri kınayan mitingler
ve protestolar yapılmalıdır.
duyurularından hangileri, ülke çapında
işgallerin yayılmasına karşı bir önlem ni­
teliği taşımaktadır?
% 30 Mayıs 1919 'da Havza'da düzenlenen mitinge bizzat Mustafa Kemal de katılmış,
işgallere, İtilaf güçlerine ve Mondros Ateşkesi'ne ilk kez açıkça karşı çıkmıştır.
A)
Yalnız I
% Mustafa Kemal, Mondros Ateşkes Antlaşması'nın 7. maddesinin uygulanmasını ön­
lemek amacıyla, halktan azınlıklara kötü davranm am alarını istemiştir.
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Havza Genelgesi'yle resmî görevinin dışına çıkan Mustafa Kemal Paşa, bu gelişme
sonrasında ilk kez İstanbul'a geri çağrılmış, ancak O, bu çağrılara kulak asmamıştır.
3.
IV. AMASYA GENELGESİ (TAMİMİ) (22 HAZİRAN 1919)
Mustafa Kemal Paşa, resmî görevinin dı­
şına çıktığı gerekçesiyle aşağıdaki geliş­
melerin hangisinden sonra ilk kez İstan­
bul’a geri çağrılmıştır?
A) Amasya Görüşmeleri
% Mustafa Kemal, Havza'da güvenliğin tehlikede olduğunu fark ederek 13 Haziran
1919'da Amasya'ya geçmiştir.
B) Erzurum Kongresi
C) Sivas Kongresi
D) Havza Genelgesi
% Mustafa Kemal, Amasya'da halka yaptığı ilk konuşmasında "Am asyalılar! Padişah
E) Amasya Genelgesi
ve hükûm et düşmanın elinde esirdir. M em leket elden gitm ek üzeredir. Bu kötü
vaziyete çare bulm ak için sizlerle işbirliği yapm aya geldim .” demiştir.
e------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
O
Mustafa Kemal'in bu çağrısı üzerine, Amasya halkından !bdurrahm an Kâmil Hoca
biriktirdiği 5 altınını Millî Mücadele'ye ilk yardım olarak Mustafa Kemal'e vermiştir.
--------------------------------------------------------------------------------------------------% Amasya'da Rauf Bey (Orbay), Refet Bey (Bele) ve Ali Fuat Paşa (Cebesoy) ile bulu­
şan Mustafa Kemal, onlarla hazırlanacak genelgenin taslağı üzerinde görüşmüş ve
22 Haziran 1919'da Amasya Genelgesi imzalanmıştır.
4.
Amasya Genelgesi’nde, aşağıdakilerden
hangisinin imzası ya da onayı yoktur?
A)
Ali Fethi Bey
B) Rauf Bey
C)
Mustafa Kemal
D) Refet Bey
E)
Kâzım Karabekir
% Bu genelgeyi ayrıca telgraf yoluyla , Erzurum'daki XV. Kolordu Komutanı Kâzım Ka­
rabekir ile Konya'daki II. Ordu Müfettişi Mersinli Cemal Paşa onaylamıştır.
★
Böylece M illî Mücadele ordunun desteğini alarak kişisellikten çıkmıştır.
~ 200 ~
|
1-C
2-B
3-D
4-A
|
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
^
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Amasya Genelgesi, Mustafa Kemal tarafından halkın örgütlenmesini sağlamak ve
mücadeleyi bir programa göre yürütmek amacıyla yayımlanmıştır.
1.
A.
sızlığını, yine milletin azim ve kararı kurta­
racaktır." ilkesine yer verilmesi aşağıdaki-
A m asya G en elg esi'n in Başlıca M ad deleri
lerden hangisinin değişeceğinin bir gös­
tergesidir?
A) Mebusan Meclisi'ndeki üyelerin
Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir.
/ *
*
*
Amasya Genelgesi'nde, "Milletin bağım­
B) Ülkedeki egemenlik anlayışının
^
Bu madde Millî Mücadele'nin gerekçesini belirtmektedir.
C) Merkezden yönetimin
^
Millî birlik ve bağımsızlığın gerekliliği ortaya konmuştur.
D) Başka devletlerle yapılan antlaşmaların
E) İstanbul Hükûmeti'nin
İstanbul Hükümeti üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmemekte, işgallere
seyirci kalmakta ve milletimizi yok saymaktadır.
^
Bu madde Millî Mücadele'nin bir diğer gerekçesini belirtmektedir.
^
İstanbul Hükûmeti'ne karşı çıkılmıştır.
2.
Amasya Genelgesi'nde, "Her türlü etkiden
uzak, ulusal bir kurulun oluşturulması ge­
rektiği" ilkesi de yer bulmuştur.
Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
^
Bu madde Millî Mücadele'nin yöntemini belirtmektedir.
^
Rejimin (yönetim biçimi) ileride değişebileceğinin ilk sinyalleri verilmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi, bu ilkeyi des­
tekleyen çalışmaların yapıldığına kanıt o­
larak gösterilebilir?
^
Padişah, halife, manda ve himayeye karşı çıkılmıştır.
A) Temsil kurulunun oluşturulması
B) Ali Rıza Paşa Hükûmeti'nin kurulması
*
*
*
*
C) Mebusan Meclisi'nin toplanması
D) Düzenli ordunun kurulması
Milletin sesini dünyaya duyurmak ve haklarını dile getirmek için, her türlü etki
ve denetimden uzak millî bir heyet oluşturulacaktır.
^
Bu madde ile Temsil Heyeti'nin oluşturulacağı ilk kez belirtilmiştir.
^
Millî Mücadele'nin kurumsallaşması amaçlanmıştır.
E) Erzurum Kongresi'nin toplanması
Anadolu'nun güvenli bir bölgesi olan Sivas'ta millî bir kongre toplanacaktır.
^
Bu madde ile birlik ve beraberlik sağlanmak istenmiştir.
^
Mücadelenin merkezî bir yapıya dönüşmesi hedeflenmiştir.
3.
Amasya Genelgesi'nin;
I.
Sivas Kongresi'ne katılacak delegeleri,
millî cemiyetler ve belediyeler seçecek­
tir.
II.
Her türlü etki ve denetimden uzak, millî
bir kurul oluşturulmalıdır.
Bu kongreye her ilden halkın güvenini kazanmış 3'er delege katılacaktır.
^
Bu kararla amaçlanan millet iradesini hâkim kılmaktır.
^
Millî Mücadele'yi kişisel bir mücadele olmaktan çıkarıp halka mâl etmek,
böylece katılımları artırmak hedeflenmiştir.
III. Milletin istiklâlini, yine milletin azim ve
kararı kurtaracaktır.
kararlarından hangileri, doğrudan salta­
nat ve imparatorluk düzenine karşı bir
tutum izlenildiğinin göstergesidir?
Sivas Kongresi'ne katılacak temsilcileri Müdâfaa-i Hukuk ve Redd-i İlhak
Cemiyetleri ile belediyeler seçecektir.
^
A) Yalnız I
Bu madde ile halk iradesi ve yerel güçler ön plâna çıkarılmak istenmiştir.
B) Yalnız II
D) I ve III
*
E) II ve III
Askerler ve sivil yöneticiler görev yerlerini terk etmeyecek ve ordular
kesinlikle dağıtılmayacaktır.
^
Bu madde ile Mondros Ateşkes Antlaşması'nın “ Osmanlı orduları derhal
terhis edilecek" hükmüne açıkça karşı çıkılmıştır.
4.
*
C) I ve II
Doğu illeri adına Erzurum'da bir kongre toplanacaktır. Erzurum'a gidecek
delegeler kongreden sonra derhal Sivas'a geleceklerdir.
Amasya Genelgesi'nde, aşağıdakilerden
hangisiyle ilgili herhangi bir karara yer
verilmemiştir?
A) Vatanın bütünlüğü
*
Kötü bir durumla karşılaşılmaması için alınan bu kararlar millî bir sır olarak
saklanacaktır.
B) Milletin bağımsızlığı
C) Halifeliğin devamı
D) Millet egemenliği
E) Millî mücadelenin yöntemi
O Amasya Genelgesi'nde, azınlıklara siyasî egemenliği ve sosyal dengeyi bozacak
imtiyazlar verilmemesini öngören herhangi bir hüküm yer almamıştır.
|
1-B
2-A
3-E
4-C
|
~ 201 ~
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
B.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
A m asya G en elg esi'n in Ö nem i ve Ö zellikleri
^
Kurtuluş Savaşı'nın amaç, gerekçe ve yöntem i ilk kez belirtilmiştir.
^
M illî Mücadele'nin programını belirten resmî bir belgedir.
Millî Mücadele’nin plân ve programı, ilk
kez aşağıdakilerden hangisinde hazırlanmıştır?
^
İlk kez m illî egem enlikten bahsedilerek rejimin değişeceğinin sinyali verilm iştir.
A) Mebusan Meclisi
^
İlk kez ulusal bir kongrenin (Sivas Kongresi) toplanması istenmiştir.
B) Amasya Genelgesi
C) Sivas Kongresi
^
Temsil Heyeti'nin oluşturulması ilk kez gündeme gelmiştir.
^
Mustafa Kemal'in IX. Ordu M üfettişi olarak yaptığı son resmî faaliyetidir.
^
Millet egemenliği esasını öngördüğü için bir " İhtilâl Bildirisi" niteliği taşımaktadır.
O
1.
D) Havza Genelgesi
Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi'nin ardından "Artık İstanbul Anadolu'ya hâkim
değil, tâbi olmak zorundadır." diyerek millet egemenliğinin gerçekleşmesi yolunda
E) Erzurum Kongresi
2.
Mustafa Kemal Paşa’nın Osmanlı Devleti
adına yürüttüğü son resmî görev, aşağı­
dakilerden hangisidir?
önemli bir adım atmıştır.
A) Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı
B) Sofya Ataşemiliterliği
^
Amasya Genelgesi'nden sonra Mustafa Kemal, İtilaf Devletleri'nin de baskısıyla, İs­
tanbul Hükümeti adına İçişleri Bakanı Ali Kemal Bey tarafından tekrar İstanbul'a
geri çağrılmış, ancak O " sadece padişahtan em ir alabileceğini" belirterek zaman
kazanmaya çalışmıştır.
V. ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ-7 AĞUSTOS 1919)
^
Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi'nden sonra Kâzım Karabekir'in daveti üzerine 3
Temmuz 1919'da Erzurum'a geçmiştir.
^
Bu sırada İstanbul Hükümeti tarafından tekrar geri çağrılan Mustafa Kemal, yine
bu çağrıya kulak asmayınca 8-9 Temmuz 1919 gecesi görevinden alındığı mesajını
almıştır. Bu gelişme üzerine aynı gece kendisi de hem ordu müfettişliği görevinden
hem de askerlik mesleğinden istifa etmiştir.
^
A.
D) 9. Ordu Müfettişliği
E) Hareket Ordusu Kurmay Başkanlığı
3.
8-9 Temmuz 1919 gecesi ordu müfettişli­
ği ve askerlik görevlerinden istifa eden
Mustafa Kemal Paşa’nın, Millî Mücadele
sürecinde sivil olarak gerçekleştirdiği jjk
faaliyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Erzurum Kongresi'ni toplaması
B) Havza Genelgesi'ni yayımlaması
C) Sivas Kongresi'ne başkanlık etmesi
D) Amasya Görüşmeleri'ne katılması
8-9 Temmuz gecesi resmî görevi sona eren Mustafa Kemal'in en büyük destekçisi,
"Ben ve kolordum, emrinizdeyiz paşam " diyen XV. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa olmuştur.
Kongrenin To p lan m a A m açları
★
★
★
^
C) Anafartalar Grup Komutanlığı
E) İrâde-i Milliye Gazetesi'ni çıkarması
4.
Erzurum Kongresi’nin toplanmasında;
Doğu Anadolu Bölgesi'nde Ermeni devletinin kurulmasını önlemek
Karadeniz'in doğusunda bir Rum devletinin kurulmasını engellemek
Doğudaki tüm yerel kuvvetleri birleştirmek
Trabzon Muhafaza-i Hukuk,
II.
Millî Kongre,
III. Anadolu Kadınları Müdâfaa-i Vatan,
IV. Şark Vilâyetleri Müdâfaa-i Hukuk-ı Millî
Kongrenin toplamasında; Şark Vilâyetleri M üdafaa-i Hukuk-ı M illiye Cemiyeti ile
cemiyetlerinden hangilerinin rolü olduğu
söylenebilir?
Trabzon M uhafaza-i Hukuk Cemiyeti etkili olmuştur.
^
I.
A) I ve IV
Erzurum Kongresi 23 Temmuz 1919'da; Bitlis, Erzurum , Sivas, Trabzon ve Van 'dan
gelen delegelerin katılımıyla toplanmıştır. Diyarbakır , Elazığ ve M ardin vilâyetleri
ise valilerin engellemesinden dolayı kongreye delege gönderememiştir.
D)
B) II ve III
I, II ve III
C) II ve IV
E) II, III ve IV
DELEGE (ÜYE) GÖNDEREN İLLER
B İTLİS
E erzurum
S ivas T rabzon
+
V an
5.
Aşağıdaki illerden hangisi Erzurum Kongresi’ne delege göndermemiştir?
^
A)
Erzurum
DELEGE GÖNDERMEYEN İLLER
D)
J
D İYARBAKIR
s
~ 202 ~
B) Trabzon
Bitlis
C) Van
E) Mardin
E laZIĞ M ardİN
—r
|
1-B
2-D
3-A
4-A
5-E |
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
% Erzurum Kongresi'nde, Sivas Kongresi'ne katılmak üzere Başkanı M ustafa Kemal
olan ve sadece Doğu bölgelerini temsil eden 9 kişilik Temsil Heyeti (Temsilciler
Kurulu / Heyet-i Temsiliye) seçilmiştir.
B.
B) İstanbul Hükümeti yetersiz kaldığında
geçici bir hükûmet kurulacaktır.
\
*
*
*
Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
^
Bu madde ile ilk kez ulusal sınırlardan bahsedilmiştir.
^
Misâk-ı Millî'nin temelleri atılmıştır.
C) Manda ve himaye kabul edilemez.
'
D) Hıristiyan unsurlara ve diğer azınlıklara,
siyasî ve sosyal dengemizi bozacak ay­
rıcalıklar verilemez.
E) Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür,
bölünemez.
Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı, saltanat ve hilâfetin korunması için
Kuvây-i Milliye'yi âmil (etkin) ve millî irâdeyi hâkim kılmak esastır.
^
Bu madde ile ulus egemenliğine dayalı bir yönetime vurgu yapılmıştır.
^
Saltanatın ve hilâfetin korunmak istenmesi ulusal egemenlikle çelişse de,
bunda ortamın henüz böyle bir değişikliğe hazır olmayışı etkili olmuştur.
2
Erzurum Kongresi'nde, Meclis-i Mebusan'ın
hemen toplanması ve hükümetin denetim
altına alınması yönünde bir karar çıkmıştır.
Erzurum Kongresi'nde bu yönde bir ka­
rar alınmasının aşağıdakilerden hangisi­
ne yönelik olduğu savunulabilir?
Hıristiyan halka ve diğer azınlıklara siyasî hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi
bozucu özel haklar (imtiyazlar) verilemez.
^
Aşağıdakilerden hangisi, Erzurum Kon­
gresi kararlarından biri değildir?
A) Anadolu'daki bütün direniş cemiyetleri
“Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk
Cemiyeti” adı altında birleştirilecektir.
Erzurum Kongresi'nde A lınan Başlıca K ararlar
/
/
1
Bu madde ile her türlü ayrıcalığa karşı tam bağımsızlık amaçlanmıştır.
A) Kapitülasyonları kaldırmaya
B) Saltanat düzenine son vermeye
*
Manda ve Himaye (Koruma ve Güdüm) kabul edilemez.
^
*
*
3
Bu madde ile ilk kez yeni bir hükümetin gerekliliğinden bahsedilmiştir.
Bu madde ile Doğu Anadolu'daki tüm cemiyetler birleştirilmiştir.
^
Bu madde ile yönetimde halk iradesi ön plâna çıkarılmak istenmiştir.
^
İstanbul Hükûmeti'nin çalışmaları denetim altına alınmak istenmiştir.
Erzurum Kongresi'nde alınan aşağıdaki
kararlardan hangisi, kongrenin bölgesel
amaçlar için toplandığının doğrudan bir
göstergesidir?
A) Manda ve himaye kabul edilemez.
B) Doğu'daki tüm direniş cemiyetleri "Doğu
Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti" adı
altında birleştirilecektir.
C) Yurdumuzun bütünlüğünü bozma ama­
cı olmayan bir devletin teknik, sanayi ve
malî yardımı kabul edilebilir.
Mebusan Meclisi'nin derhal toplanması ve hükûmet işlerinin Meclis
tarafından kontrol edilmesi için çalışılacaktır.
D) Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür,
bölünemez.
E) Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsız­
lığının korunması için Kuvây-ı Milliye'yi
etkin, millî iradeyi hâkim kılmak esastır.
Vatanın bağımsızlığını ve yurdumuzun bütünlüğünü bozma amacı olmayan
herhangi bir devletin teknik, sanayi ve malî yardımı kabul edilebilir.
^
'
E) Ulusal iradeyi etkin kılmaya
Her türlü yabancı devletin işgaline ve müdahalesine karşı Osmanlı Devleti'nin
dağılması halinde millet birleşerek buna karşı koyacaktır.
^
*
Bu madde ile ilk kez manda fikrine açıkça karşı çıkılmış ve tam bağımsızlık
hedeflenmiştir.
Mevcut merkezî hükûmet (İstanbul Hükümeti) vatanın bağımsızlığını
sağlayamazsa geçici bir hükûmet kurulacaktır. Bu hükümetin üyeleri Millî
Kongre tarafından seçilecektir.
^
*
C) Azınlık ayaklanmalarını önlemeye
D) İtilaf Devletleri ile uzlaşmaya
Bu madde ile yabancı devletlerle ilişkilerin korunması ve dış politika
esaslarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
y
4
Erzurum Kongresi kararlarında yer alan,
“Millî Meclis derhal toplanmalı ve hükûmet
işleri meclis denetiminde yürütülmelidir."
hükmü, hükümetin alacağı kararlara;
C.
Erzurum K ongresi'nin Ö nem i ve Ö zellikleri
I.
evrensellik,
II.
bölgesellik,
III. meşruluk
% Toplanış bakımından bölgesel, aldığı kararlar bakımından ulusal bir kongredir.
özelliklerinden hangilerini kazandırmaya
yöneliktir?
% Kongre Başkanı Mustafa Kemal 'dir.
A) Yalnız I
% Sadece Doğu bölgelerini temsil eden ve 9 kişiden oluşan Temsil Heyeti Mustafa
Kemal'in başkanlığında ilk kez burada oluşturulmuştur.
% İlk kez ulusal sınırlardan bahsedilmiştir.
B) Yalnız II
D) I ve II
|
1-A
2-E
C) Yalnız III
E) II ve III
3-B
4-C
|
~ 203 ~
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
^
İlk kez manda ve himaye reddedilmiştir. (Tam bağımsızlık)
^
İlk kez millî egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurma düşüncesi oluşmuştur.
^
İlk kez Mebusan Meclisi'nin toplanması istenmiştir.
^
İlk kez Misâk-ı M illî kararlarının esasları belirlenmiştir.
^
Kongre bir yasama organı gibi hareket etmiş, Temsil Heyeti de onun bir yürütme
organı (hükûmet) şeklini almıştır.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Millî Mücadele döneminde "Temsil Heyeti"
ilk kez aşağıdakilerden hangisinde oluş­
turulmuştur?
1.
A) Nazilli Kongresi
B) Erzurum Kongresi
C) Amasya Protokolü
D) Balıkesir Kongresi
E) Sivas Kongresi
VI. BÖLGESEL KONGRELER
ADI
TARİH
BAŞKANI
ÖZELLİKLERİ
Millî Mücadele’de “Gâlip Hoca" lâkabıyla
yer alarak Nazilli Kongresi’nin başkanlı­
ğını yapan kişi aşağıdakilerden hangisi­
dir?
2.
• 1919-1920 yılları arasında toplam 5
kongre toplanm ıştır.
• Yunanlılara karşı m ücadele kararı
BALIKESİR
KONGRELERİ
(1919-1920)
Hacim
M uhittin Bey
A) Fevzi Çakmak
C) Celâl Bayar
alınm ıştır.
• Padişaha bağlılık bildirilm iştir.
• Kurtuluş Savaşı'nda Batı Cephesi'nin
E)
oluşm asında etkili olm uştur.
B) İsmet İnönü
D) Mustafa Kemal
Ali Fethi Okyar
• Kuvây-i M illiye'nin güçlendirilm esi
kararı alınm ıştır.
• Nazilli işgal altında olduğu için kongre
I. Nazilli Kongresi
toplantıları M uğla 'da yapılm ıştır.
(6-8 Ağustos 1919)
NAZİLLİ
KONGRELERİ
• Kuvây-i M illiye'nin güçlendirilm esi
II. Nazilli Kongresi
Celâl Bayar
(19-24 Eylül 1919)
(Gâlip Hoca)
I.
II.
kararı alınm ıştır.
• Celâl Bayar “ Gâlip Hoca " lâkabıyla
III. Pozantı,
kongre başkanlığını yürütm üştür.
III. Nazilli Kongresi
IV. Afyon
• Celâl Bayar'ın bir diğer lâkabı da
(6 Ekim 1919)
Balıkesir,
Erzurum,
Reşad-ı Sâni'dir.
Mustafa Kemal, yukarıdaki kongrelerden
hangilerine katılmamıştır?
• Yunanlılara karşı sonuna kadar
A) Yalnız I
m ücadele kararı alınm ıştır.
B) I ve III
D) I ve IV
• Kongrede gerektiğinde Yunanlılara
C) II ve III
E) III ve IV
karşı İtilaf Devletleri'nden yardım
ALAŞEHİR
KONGRESİ
16-25 Ağustos 1919
Hacim
M uhittin Bey
alınabileceği fikri ortaya atılm ıştır.
• Bu durum mandacı zihniyete halâ
sıcak bakanların olduğunu açıkça
g österm ektedir.
• Kurtuluş Savaşı'nda Batı Cephesi 'nin
4.
Kuvây-i Milliye’nin desteklenmesi ve Batı
Cephesi’nin oluşturulması ile ilgili karar
aşağıdakilerden hangisinde alınmıştır?
oluşm asında etkili olm uştur.
LÜLEBURGAZ
KONGRESİ
31 M art 1920
Trakya
Paşaeli
Cemiyeti
A) Erzurum Kongresi
• Her türlü işgale karşı direnm e çağrısı
yapılm ıştır.
B) Sivas Kongresi
• Trakya'nın Yunanistan'a verilm esi
C) Amasya Genelgesi
D) Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri
reddedilm iştir.
E) Nazilli ve Afyon Kongreleri
• Trakya'nın Yunanistan'a verilm esi ke­
EDİRNE
KONGRESİ
9-14 M ayıs 1920
Trakya
Paşaeli
Cemiyeti
sinlikle reddedilm iştir.
• Silahlanm a kararı alınm ıştır.
• Yunanlılara karşı m ücadele çağrısı
yapılm ıştır.
AFYON
KONGRESİ
• M ustafa Kem al'in de katıldığı bu
2 Ağustos 1920
-
(8 Ekim 1920)
A) Nazilli
-
C) Balıkesir
E) Alaşehir
• Kuvây-i M illiye'nin birleşm e süreci
tam am lanm ıştır.
• Toplanan son kongredir.
|
~ 204 ~
B) Pozantı
D) Lüleburgaz
m illetvekilleri katılm ıştır.
(5 Ağustos 1920)
II. Pozantı Kongresi
16 Ağustos 1919’da Hacım Muhittin Bey
başkanlığında toplanan ve gerektiğinde
Yunanlılara karşı İtilaf Devletleri’nden de
yardım alınabileceği fikrinin ortaya atıldı­
ğı kongre aşağıdakilerden hangisidir?
• M ustafa Kem al , Fevzi Çakm ak ve bazı
I. Pozantı Kongresi
POZANTI
KONGRELERİ
5.
kongrede M illi M ücadele'ye destek
olunm ası kararı alınm ıştır.
1-B
2-C
3-A
4-D
5-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
VII. SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1919)
^
^
Erzurum Kongresi'nden sonra buradaki çalışmalarını tamamlayan Mustafa Kemal,
2 Eylül 1919'da Sivas'a geçmiştir.
1.
Kongre yeri olarak Sivas'ın tercih edilmesinde, buranın işgal edilmemiş olması ve
ulaşım imkânlarına sahip olması etkili olmuştur.
^
Mustafa Kemal Sivas Kongresi'nin yapılması için ilk duyuruyu Amasya Genelgesi'yle
yapmıştı. Ancak bu duyuru doğrultusunda kongreye katılacak bazı delegeler, gerek
İstanbul Hükûmeti'nin ve gerekse bazı valilerin tutumu nedeniyle katılamamıştır.
^
Kongre, birtakım eksikliklere rağmen 4 Eylül 1919'da, o dönemde M ekteb-i Sultanî
olarak kullanılan binanın salonunda toplanmıştır.
^
Toplam 38 delegenin katıldığı ve 8 gün süren kongrenin ilk toplantısında, Mustafa
Kemal kongre başkanlığına seçilmiştir.
I.
Erzurum,
II.
Sivas,
III. Pozantı
kongrelerinden hangisi ya da hangilerini
engellemek için faaliyet göstermiştir?
A)
Yalnız I
D)
2.
A. Kongreyi Engellem e Çalışm aları
^
İstanbul Hükûmeti’nin direktifleriyle Ela­
zığ (Harput) Valisi Ali Gâlip Bey ve Anka­
ra Valisi Muhittin Paşa;
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
Aşağıdakilerden hangisi Sivas Kongresi’nin toplanma amaçlarından biri değildjr?
A) Millî Mücadele'nin millî bir kongrenin
seçeceği Temsil Heyeti ile yönetilmesini
sağlamak
Sivas Kongresi'nin büyük bir gizlilik içinde toplanması istenmişse de İtilaf Devletleri
ve İstanbul Hükümeti, kongrenin toplanacağından haberdar olmuştur. Bu gelişme
üzerine İstanbul Hükümeti, Mustafa Kemal'i tutuklatmak ve kongreyi dağıtmak için
bazı yöneticileri görevlendirmiştir.
B) Millî Mücadele'yi tek bir merkezden yö­
netmek
C) Erzurum Kongresi'nde alınan kararları
tüm yurda mâl etmek
^
Ali Gâlip Olayı
^
İstanbul Hükûmeti'nin Sivas Kongresi'nin toplanmasını engellemek ve kongre üye­
lerini tutuklamak amacıyla Elazığ (Harput) Valisi Ali Gâlip Bey'i görevlendirmesi
olayıdır. Ancak Ali Gâlip kongreyi dağıtma girişiminde başarılı olamamıştır.
^
D) Anadolu'daki tüm millî güçleri (cemiyet­
leri) tek çatı altında birleştirmek
E) Devletin yeni yönetim biçimini belirle­
mek
Temsil Heyeti, Ali Gâlip Olayı'ndan sonra İstanbul ( Dam at Ferit Paşa) Hükümeti ile
her türlü resm î ilişkiyi kesmiştir.
3.
^
Muhittin Paşa Olayı
^
Ankara Valisi M uhittin Paşa'nın kongreyi dağıtma girişimidir. Bu çabasında başarılı
olamayan Muhittin Paşa, Çorum-Ankara yolunda tutuklanarak Sivas'a getirilmiştir.
^
Bu bilgiye göre;
Ancak koyu bir İstanbul taraftarı olan Muhittin Paşa, M illî Mücadele'yi baltalamaya
çalıştığı için İstanbul'a gönderilmiştir. Yerine de Yahya Gâlip Bey vali seçilmiştir.
^
Mustafa Kemal kongrede özellikle en çok ABD Mandası sorunu ile uğraşmıştır. Bu
sorun nedeniyle bazı arkadaşları O'nun kongreye başkan olmasını istememişlerdir.
/ ------------------------------------------------------------------------------------------------------\
O Mustafa Kemal'in kongre başkanı olmasına bazı arkadaşlarının karşı çıkması, O'na
karşı ilk iç muhalefet hareketi olarak değerlendirilebilir.
v_________________________________________________________________________________________________ /
İstanbul Hükümeti, Millî Mücadele'yi yok
etmeye çalışmıştır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
4.
Sivas Kongresi'nde Mustafa Kemal'in kongre başkanı seçilmesi ve ABD mandası
en çok tartışılan konular olmuştur.
Damat Ferit Paşa Hükûmeti düşmüştür.
II.
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
★ M illî Mücadele'yi tek merkezden yönetmek
★ Anadolu'daki tüm millî güçleri (cemiyetleri) tek çatı altında birleştirmek
★ Erzurum Kongresi'nde alınan kararları tüm yurda mâl etmek
★ M illî Mücadele'nin m illî bir kongrenin seçeceği Temsil Heyeti ile yönetilmesini
sağlamak
^
I.
III. İstanbul Hükûmeti'nin Sivas Kongresi'ni
engelleme girişimi başarısız olmuştur.
B. Kongrenin To p lan m a A m açları
C. Kongrede En Çok Tartışılan Konular
Sivas Kongresi devam ederken Elazığ Vali­
si Ali Galip Bey, Damat Ferit Paşa Hüküme­
ti tarafından kongreyi basmak ve kongreye
katılanları tutuklamakla görevlendirilmiştir.
Bu durum, Mustafa Kemal tarafından öğre­
nilmiş ve Ali Galip etkisiz hale getirilmiştir.
C) Yalnız III
E) II ve III
Sivas Kongresi’nde;
I.
kongre başkanlığı,
II.
manda ve himaye,
III. millî güçlerin birleştirilmesi
konularından hangilerinde kongre üyele­
ri arasında sorun yaşanmıştır?
A) Yalnız I
D)
|
1-B
B) Yalnız II
II ve III
2-E
C) I ve II
E) I, II ve III
3-A
4-C
|
~ 205 ~
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
D. Sivas Kongresi'nde A lınan Başlıca Kararlar
% Sivas Kongresi'nde Erzurum Kongresi kararlarının birçoğu aynen kabul edilmiş, bazı
kararlar kesinleştirilmiş ve tüm yurdu temsil eder hale getirilmiştir.
/
y *
Anadolu'daki tüm m illî cem iyetler "Anadolu ve Rumeli M üdâfaa-i Hukuk
1.
.
Bu karar ile Anadolu Hareketi'nin;
Cemiyeti" adı altında birleştirilmiştir.
*
^
Bu madde ile millî güçler tek çatı altında toplanmıştır.
^
Bölgesel mücadele yerine ulusal mücadele benimsenmiştir.
^
*
*
I.
İstanbul Hükûmeti'ne bağlı olunmadığı­
nın gösterilmesi,
II. Anadolu'daki isyanların önlenmesi,
III. İtilaf Devletleri'nin dostluğunun kazanıl­
ması
"Temsil Heyeti Doğu illerinin tamamını temsil eder" ifadesinin yerine "Temsil
Heyeti Bütün Yurdu Temsil Eder" denilmiş ve üye sayısı 15'e yükseltilmiştir.
^
Sivas Kongresi'nde, "Meşru bir hükûmet ku­
ruluncaya kadar, Anadolu ile İstanbul ara­
sında her türlü posta ve haberleşme kesi­
lecektir." kararı alınmıştır.
durumlarından hangilerini amaçladığı
savunulabilir?
A) Yalnız I
Bu madde ile Temsil Heyeti'nin yetki alanı genişletilmiştir.
I. TBMM açılana kadar Kurtuluş Savaşı'nı Mustafa Kemal'in başkanlığını
yaptığı Temsil Heyeti yürütmüştür.
"Manda ve Himaye" fikri bir daha gündeme gelmemek üzere reddedilmiştir.
^
Bu madde ile manda ve himaye fikri kesin ve son olarak reddedilmiştir.
^
Tam bağımsızlıktan ödün verilmeyeceği bir kez daha ortaya konmuştur.
2.
Mebusan Meclisi'nin toplanması ve hükûmet işlerinin Meclis tarafından
kontrol edilmesi için çalışmalara devam edilecektir.
^
Bu madde ile yönetimde halk iradesine bir kez daha vurgu yapılmıştır.
^
İstanbul Hükûmeti'nin çalışmaları denetim altına alınmak istenmiştir.
B) Yalnız II
D) I ve II
Sivas Kongresi’nde Temsil Heyeti’nin bir
hükûmet gibi hareket ederek Ali Fuat Paşa’yı Batı Cephesi Kuvây-i Milliye Ûmum
Komutanlığı’na ataması;
I.
yasama,
II.
yürütme,
III. yargı
yetkilerinden hangisini kullandığını açık­
ça göstermektedir?
A) Yalnız I
*
Her türlü işgal ve müdahaleye karşı mücadele etme kararı alınmıştır.
*
Bağımsızlığı ve bütünlüğü bozmaması şartı ile dış yardım alınabilecektir.
x *
C) Yalnız III
E) II ve III
B) Yalnız II
D) II ve III
Milletin haklı sesini duyurmak ve halkı mücadele konusunda bilgilendirmek
amacıyla, Sivas'ta "İrâde-i Milliye ” adlı bir gazete çıkarılması kararlaştırılmıştır.
3.
E. Sivas K ongresi'nin Ö nem i ve Ö zellikleri
C) I ve II
E) I, II ve III
Millî Mücadele Dönemi’nde işgallere kar­
şı ulusal direnişi örgütlemek amacıyla
kurulan bütün millî cemiyetler, aşağıdakilerden hangisinde “Anadolu ve Rumeli
Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında bir­
leştirilmiştir?
A) Erzurum Kongresi
% Sivas Kongresi her açıdan ulusal bir kongredir. (Toplanış ve kararları bakımından)
B) Mebusan Meclisi
% Kongre Başkanı Mustafa Kemal'dir. (Tartışmalara yol açmıştır.)
C) Balıkesir Kongresi
D) Amasya Protokolleri
% Mustafa Kemal kongrede " Ya İstiklâl, Ya Ölüm ” diyerek hedefi belirlemiştir.
E) Sivas Kongresi
% M illî birlik ve beraberlik yolunda önemli bir adım atılmıştır.
% Kongre kararları ihtilâlcı bir karakter taşımaktadır.
% Tüm millî cemiyetler, "Anadolu ve Rumeli M üdâfaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında
birleştirilmiştir. Böylece M illî Mücadele tek merkezden yürütülmüştür.
%
%
Mandave himaye kesin ve sonolarak reddedilmiştir.(En önem li tartışma konusu)
Kongre sırasında yetki alanıgenişletilen TemsilHeyeti, Ali Fuat Paşa (Cebesoy)'yı
Kuvây-i Milliye'nin Batı Cephesi Komutanlığı'na atamıştır.
(~Z
O
"
Temsil Heyeti bu gelişme ile ilk kez yürütme yetkisini kullanmıştır. Bu durum Temsil
Heyeti'nin bir hükûmet gibi hareket ettiğini göstermektedir.
'ı
____________________________________________________
% Kongre sonunda, Temsil Heyeti'nin İstanbul ile haberleşmeyi kesmesi üzerine, 30
Eylül 1919'da başarısızlığından dolayı Dam at Ferit Paşa Hükûmeti istifa etmiştir.
r
O
4.
I.
Sivas Kongresi
II.
Balıkesir Kongresi
III. Erzurum Kongresi
IV. Nazilli Kongresi
V. Alaşehir Kongresi
Yukarıda verilen kongrelerden hangileri,
her yönüyle bölgesel niteliktedir?
A) I ve IV
B) II ve III
D) II, IV ve V
C) I, III ve IV
E) II, III ve V
n
Damat Ferit Paşa Hükûmeti'nin Sivas Kongresi'ni engelleyemediği için istifa etmesi,
Temsil Heyeti'nin İstanbul Hükûmeti'ne karşı kazandığı bir zaferdir.
V,____________________________________________________________________________________________________________________ ✓
~ 206 ~
|
1-A
2-B
3-E
4-D |
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
$
General Harbourd Raporu
^
ABD Başkanı Wilson, General James G. Harbourd başkanlığındaki bir heyeti Doğu
Anadolu'da Ermenilerle ilgili incelemeler yapmak üzere Sivas'a göndermiştir.
^
General Harbourd'un yaptığı incelemelerden sonra hazırladığı rapora göre;
★
★
★
★
^
1.
Doğu Anadolu'da Türk nüfus daha yoğundur.
Ermenilerle ilgili ortaya atılan katledildikleri iddiası doğru değildir.
Anadolu'nun kaynakları ABD'nin ihtiyaçlarını karşılayabilecek güçte değildir.
Anadolu'daki millî mücadele son derece kararlıdır.
Hazırlamış olduğu raporda Doğu Anado­
lu’daki Ermeni iddialarının doğru olmadı­
ğını belirten ve 20 Eylül 1919’da Mustafa
Kemal’le yaptığı görüşme sonrasında,
“Eğer Amerikan ordusunda muvazzaf bir
subay olmasaydım, gelir sizinle birlikte mü­
cadelenizi izlerdim!” diyerek Millî Mücadele’nin haklılığını ortaya koyan raportör,
aşağıdakilerden hangisidir?
A) General Harbourd
20 Eylül 1919'da Mustafa Kemal'le de görüşen General Harbourd , izlenimlerini ve
raporunu kendisine aktarmış, Mustafa Kemal Paşa'ya veda ederken de elini sıkmış
ve kendisine "Eğer Amerikan ordusunda muvazzaf bir subay olmasaydım, gelir sizinle
birlikte mücadelenizi izlerdim!" demiştir.
B) General Milne
C) Sandler
D) Amiral Bristol
E) General Mc' Arthur
O
General Harbourd'un ABD Senatosu 'na sunduğu yukarıdaki rapor, ABD'nin Anadolu
ile ilgili düşüncelerini kısmen değiştirmiştir. Senatonun manda konusunu reddetmesi
bunu açıkça göstermektedir.
2.
VIII. AMASYA GÖRÜŞMELERİ (MÜLAKATI - PROTOKOLLERİ)
(20-22 EKİM 1919)
^
^
Sivas Kongresi'ni ve M illî Mücadele çalışmalarını önleyemeyen Dam at Ferit Paşa
Hükûmeti 'nin istifa etmesinden sonra, M illî Mücadele'ye karşı daha ılımlı olan Ali
Rıza Paşa Hükümeti kurulmuştur.
Sivas Kongresi’nden sonra Temsil Heyeti’nin İstanbul ile haberleşmeyi kesmesi
üzerine, 30 Eylül 1919’da istifa eden İs­
tanbul Hükûmeti’nin yerine iş başına ge­
len yeni hükûmet aşağıdakilerden hangi­
sidir?
A) Damat Ferit Paşa Hükümeti
B) Tevfik Paşa Hükümeti
C) Salih Paşa Hükümeti
Bu gelişme Temsil Heyeti ile İstanbul Hükümeti arasında yapılacak olan Amasya
D) Ahmet izzet Paşa Hükümeti
Görüşmeleri 'ne ortam hazırlamış ve Ali Rıza Paşa 9 Ekim 1919'da Temsil Heyeti'ne
E) Ali Rıza Paşa Hükümeti
görüşme teklifinde bulunmuştur.
^
Amasya'da yapılması kararlaştırılan görüşmelere, İstanbul Hükümeti adına Bahriye
Nâzırı Salih Paşa, Temsil Heyeti adına ise Mustafa Kemal katılmıştır.
AM A SYA GÖRÜŞMELERİ
Temsil Heyeti
İstanbul Hükümeti
Mustafa Kemal
Salih Paşa
I.
Ali Rıza Paşa,
II. Salih Paşa,
III. Mustafa Kemal,
IV. Ali Fuat Paşa
20-22 Ekim 1919 tarihleri arasında yapı­
lan Amasya Görüşmeleri, yukarıdakilerden hangileri arasında gerçekleşmiştir?
-------------------------
A) I ve IV
^
Görüşmelerde üçü açık ve imzalı, ikisi gizli ve imzasız beş protokol tespit edilmiştir.
I, III ve IV
C) I, II ve III
E) II, III ve IV
Ordunun siyasetle uğraşmaması gerekir.
Hükümeti küçük düşürücü müdahalede bulunulmamalıdır.
Hükûmet aleyhine yazı yazılmamalıdır.
PROTOKOL
Azınlıklara dengeyi bozacak ayrıcalıklar verilmemelidir.
Meclis'in İstanbul'da açılması uygun değildir.
Mondros Ateşkesi imzalandığı sırada işgal edilmemiş sınırlar korunmalıdır.
İKİNCİ
PROTOKOL
Temsil Heyeti seçimlere müdahale etmeyecektir.
Siyasî partiler ve Hıristiyan toplulukların seçimlere katılması sağlanacaktır.
ÜÇÜNCÜ
PROTOKOL
DÖRDÜNCÜ
PROTOKOL
D)
B)II ve III
•
•
•
•
Bazı komutanlar görevden alınacaktır.
Malta'ya sürülenler İstanbul'a getirilip yargılanacaktır.
Zararlı cemiyetlerin faaliyetlerine son verilecektir.
Millî güçler maddî olarak desteklenecektir.
4.
Amasya Görüşmeleri'nde ele alınan;
I.
Meclis-i Mebusan'ın derhal toplanması
ve seçimlerin serbestçe yapılması,
II. Millî güçlerin maddî olarak desteklen­
mesi,
III. istanbul'da tutuklu bulunan vatansever­
lerin serbest bırakılması
konularından hangileri İstanbul Hükûme­
ti’nin egemenlik haklarını zedeler nitelik­
tedir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
1-A
3-B
• Barış Konferansı'na gönderilecek kurul delegelerinin isimlerine yer
verilmiştir.
|
2-E
4-D
|
~ 207 ~
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
A . A m asya G ö rü şm eleri'n in Ö nem i ve Ö zellikleri
★
İstanbul Hükümeti, Amasya Görüşmeleri ile Temsil Heyeti ve Anadolu'da başlayan
ulusal hareketi ilk kez tanım ıştır.
★
Mustafa Kemal Paşa ve Temsilciler Kurulunun, Sivas Kongresi'nden sonra İstanbul
Hükûmeti'ne karşı kazandığı ilk siyasî başarıdır.
★
İlk kez Temsil Heyeti ve İstanbul Hükümeti birlikte hareket etmiştir.
★
İstanbul Hükümeti, Amasya Görüşmeleri'nde tespit edilen protokollerden sadece
Mebusan Meclisi'nin açılması ve seçimlerin yapılması ile ilgili kararı kabul etmiş,
diğer kararları otoritesini sarsmamak amacıyla reddetmiştir.
★
1.
Mustafa Kemal ve Temsil Heyeti’nin, Millî
Mücadele sürecinde İstanbul Hükûmeti’ne karşı kazandığı ilk siyasî başarı aşağı­
dakilerden hangisidir?
A) Misâk-ı Millînin ilânı
B) Amasya Genelgesi'nin yayımlanması
C) Amasya Protokolleri'nin yapılması
D) Mebusan Meclisi'nin açılması
E) Bilecik Görüşmeleri'nin yapılması
Görüşmelerde Mustafa Kemal ile Salih Paşa'nın fikir birliğine varamadığı tek konu
" Mebusan Meclisi'nin açılacağı yerin belirlenm esi" konusu olmuştur.
O
2.
Salih Paşa'nın bazı protokol maddelerini kabul etmemesi, onun Ali Rıza Paşa Hükûmeti'nden çekindiğini göstermektedir.
IX. TEMSİL HEYETİ'NİN ANKARA'YA GELİŞİ
^
Amasya Görüşmeleri'nde, Anadolu'nun gü­
venli bir yerinde toplanması kararı alınan
Mebusan Meclisi'nin, hükûmet tarafından
güvenlik gerekçe gösterilerek İstanbul'da
toplanması sağlanmıştır.
İstanbul Hükûmeti’nin bu tutumuyla aşağıdakilerden hangisini amaçladığı savu­
nulabilir?
(27 ARA LIK 1919)
A) Anadolu'nun işgalini engellemeyi
B) Mecliste daha etkili olmayı
Amasya Görüşmeleri'nin yapılmasından sonra Mustafa Kemal, Meclis çalışmalarını
ve İstanbul'daki gelişmeleri yakından takip edebilmek için Ankara 'ya gitmenin uy­
gun olduğunu düşünmüştür.
C) Kuvây-i Milliye'nin güçlenmesini
D) İstanbul'un işgalini geciktirmeyi
E) Mustafa Kemal'in meclise katılmasını
sağlamayı
ANKARA'NIN MERKEZ SEÇİLMESİNDE ANKARA'NIN;
^
★
_____________________________________i
İşgale uğramamış, güvenli bir bölge olması,
★ Anadolu'nun tam orta noktasında yer alması,
★
★
^
3.
Temsil Heyeti’nin merkezi olarak Anka­
ra’nın seçilmesinde;
Ulaşım olanaklarına sahip olması
I.
ulaşım olanaklarına sahip olması,
Haberleşme olanaklarına sahip olması
II.
Batı Cephesi'ne yakın olması,
★
İstanbul'a yakın olması
★
Batı Cephesi'ne yakın olması
★
20. Kolordu'nun burada olması
27 Aralık 1919'da Ankara'ya gelen Mustafa Kemal, burada Ankara Ziraat Okulu 'na
yerleşm iştir. Bu aşamadan sonra Ankara 'yı Temsil Heyeti'nin ve M illî Mücadele'nin
merkezi yapmıştır.
III. güvenli bir yer olması
özelliklerinden hangileri etkili olmuştur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
4.
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin top­
lanmasında;
I.
TBMM'nin açılması,
II.
Erzurum Kongresi,
III. Sivas Kongresi
gelişmelerinden hangilerinin hızlandırıcı
etkisi olduğu savunulamaz?
X. SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ'NİN AÇILMASI
(12 OCAK 1920)
^
Mebusan Meclisi Padişah Vahdettin tarafından 21 Aralık 1919'da kapatılmıştı. Bu
meclisin yeniden açılabilmesi için seçimlerin yapılması gerekiyordu.
^
7 Kasım 1919'da yurt genelinde yapılan seçimleri çoğunlukla Temsil Heyeti'nin
desteklediği M üdâfaa-i Hukuk Grubu adayları kazanmıştır.
O
Yapılan bu seçimlerde Mustafa Kemal Erzurum'dan milletvekili seçilmiştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve III
E) II ve III
5.
7 Kasım 1919 tarihinde Son Osmanlı Mebusan Meclisi seçimlerine katılan Musta­
fa Kemal, aşağıdaki illerin hangisinden
milletvekili seçilmiştir?
A) İzmir
B) Amasya
D) Erzurum
^
C) Ankara
E) Sivas
Erzurum 'dan milletvekili seçilen Mustafa Kemal, tutuklanma ihtimalini göz önünde
bulundurarak İstanbul'da toplanan Meclis'e katılmamış, ancak İstanbul'a gidip
Meclis'e katılacak olan vekilleri Ankara'da toplayarak bazı taleplerde bulunmuştur.
~ 208 ~
|
1-C
2-B
3-E
4-A
5-D
|
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
% Mustafa Kemal vekillerden şu isteklerde bulunmuştur:
★
Meclis'te M üdâfaa-i Hukuk Grubu 'nun oluşturulması
★
Kendisinin Meclis Başkanı seçilmesi
★
Misâk-ı M illî kararlarının Meclis'te onaylanması
★
Ali Rıza Paşa Hükûmeti'ne güvenoyu verilmemesi
1.
Millî Mücadele Dönemi’nde;
I.
II.
Misâk-ı Millî'nin ilan edilmesi,
Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin açıl­
ması,
III. Temsil Heyeti'nin Ankara'ya gelmesi
% 12 Ocak 1920'de İstanbul'da toplanan Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde, Mustafa
Kemal meclis başkanı seçilmemiş ve Müdâfaa-i Hukuk Grubu yerine Felâh-ı Vatan
(Vatanın Kurtuluşu) Grubu kurulmuştur.
gelişmelerinin kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?
A)
I,II,III
D)
% Ancak buna rağmen Misâk-ı M illî kararları Meclis'te kabul edilmiştir.
O
B) I, III, II
III, II, I
C) II, III, I
E) III, I, II
Milletvekilleri padişahın otoritesinden çekindikleri için isteklerden sadece Misâk-ı
Millî Kararları'nın onaylanmasını sağlayabilmişlerdir.
2
O
Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde onaylanan son karar Misâk-ı Millî kararlarıdır.
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin Ana­
dolu Kurtuluş mücadelesine yaptığı en
önemli katkı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk
Cemiyeti'ni resmen tanıması
B) Misâk-ı Millî kararlarını kabul etmesi
C) Felâh-ı Vatan Grubu'nu kurması
XI. MİSÂK-I MİLLÎ KARARLARI (28 OCAK 1920)
D) Ali Rıza Paşa Hükûmeti'ni denetlemesi
E) Kanun-i Esâsi'yi yeniden yürürlüğe
koyması
% Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde Felâh-ı Vatan Grubu üyelerinin oylarıyla kabul
edilmiştir. Meclis'te onaylanan son karardır.
% "M illî Bağımsızlık Yemini” anlamına gelmektedir.
% Hazırlanmasında Mustafa Kemal'in de katkısı vardır.
% Ulaşılmak istenen " M illî Sınırlar" belirlenmiştir.
O
3
Dikkat! Misâk-ı Millî kararları ile ilgili herhangi bir soru gelmesi durumunda aklınıza
ilk gelecek olan şey ulusal sınırlar olmalıdır.
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde “Misâk-ı Millî” kararlarının alınmasında etkili
olan grup aşağıdakilerden hangisidir?
A) Müdâfaa-i Hukuk
C) Felâh-ı Vatan
B) İstiklâl
D) Tesanüd
E) Hürriyet ve İtilaf
MİSAK-I MİLLİ KARARLARI
V._________________
K
İARA
B
O
R
J
S
A)
A
O
S
E
I
Z
P
Ğ
M
F
N
I
İ
A
A
E
I
N
T
Z
N
R
R
L
Ü
L
L
A
L
I
L
A
I
N
A
K
A
R
D
R
S
B
U
A
M
R
4.
Misâk-ı Millî’nin içeriğinde aşağıdaki ko­
nulardan hangisi yer almamıştır?
A) Patrikhane
C) Boğazlar
E)
Kapitülasyonlar
L
Y
O
O
R
I.
sınırlar,
N
II.
ulusal egemenlik,
L
Ç
L
A
A
R
R
konularından hangileri ile ilgili karar yer
almamıştır?
1
A)
5.
Misâk-ı Millî'de;
III. savaş tazminatı
Yalnız I
D)
O
B) Referandum
D) Azınlıklar
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
Misâk-ı Millî kararlarında "Millet Egemenliği (Ulusal Egemenlik)" ile ilgili herhangi
bir karara yer verilmemiştir.
1-D
2-B
3-C
4-A
5-E
~ 209 ~
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi1
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
MİSAK-I MİLLİ KARARLARI
1.
Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde kabul
edilen Misâk-ı Millî'de kapitülasyonların
kaldırılmasına karar verilmesi, öncelikle
aşağıdakilerden hangisine önem verildi­
ğini göstermektedir?
A) Ülkede üretimi sürekli hale getirmeye
B) Devletlerarası ticaret antlaşmalarına
bağlı kalmaya
C) Halk egemenliğini hakim kılmaya
D) Dünya barışına katkı sağlamaya
E) Ekonomik bağımsızlığı sağlamaya
Misâk-ı Millî, "Müslüman-Türk nüfusun ço­
ğunluğu oluşturduğu vatan toprakları, birbi­
rinden ayrılmaz bir bütündür; asla parçala­
namaz." esasına göre düzenlenmiştir.
2.
Sadece millî sınırlar içinde kalan bölgelerin borçları
kabul edilmiş, diğerleri reddedilmiştir.
★ Düyûn-u Umûmîye borçlarının taksimi görüşülmüştür.
Osmanlı Borçları
Bu karara göre;
I.
Ulusal devlet anlayışı kabul görmüştür.
II.
İmparatorluk özelliği korunmak isten­
miştir.
III. Wilson İlkelerine uyum gözetilmiştir.
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
3 bölge için halk oylaması kararı alınmıştır.
Referandum
•
''
^
^
^
(Halk Oylaması)
A) Yalnız I
Elviye-i Selâse (Kars-Ardahan-Batum)
Arap Memleketleri
Batı Trakya
I.
Sınırlar
>
B) Yalnız II
D) I ve III
Mondros Ateşkes Antlaşması'nın imzalandığı sırada
işgal edilmemiş olan ve Türk-Müslüman çoğunluğun
olduğu yerlerin tümü (Millî Sınırlar) bir bütündür ve
bölünemez.
Elviye-i Selâse,
II. Batı Trakya,
III. Doğu Trakya
Misâk-ı Millî’ye göre yukarıdaki yerlerden
hangilerinde referandum (halk oylaması)
yapılması öngörülmüştür?
A) Yalnız I
D)
■-
Azınlıklar
>
Azınlıkların hakları, komşu memleketlerdeki Müslüman
halklara verilen haklar kadar olacaktır.
^ Uluslararası eşitlik ilkesi ön planda tutulmuştur.
C) Yalnız III
E) II ve III
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) II ve III
Misâk-ı Millîde, "Azınlıkların hakları, komşu
memleketlerdeki Müslüman halklara verilen
haklar kadar olacaktır.” kararı alınmıştır.
4.
Buna göre;
A . M isâk-ı M illî'nin Ö nem i ve Sonuçları
I.
Azınlık hakları kısıtlanmıştır.
II.
Ulusların eşitliği ilkesi benimsenmiştir.
III. Wilson İlkelerine uyum gözetilmiştir.
^
Erzurum ve Sivas Kongresi'nde alınan kararları benimseyen Meclis Misâk-ı Millî'nin
kabulü ile millî sınırları içinde tam bağımsız bir devletin varlığını onaylamıştır.
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
^
M illî Mücadele'nin siyasî programı Mebusan Meclisi tarafından kabul edilmiştir.
A) Yalnız I
^
Yeni Türk Devleti'nin sınırları çizilmiştir.
^ Wilson İlkeleri 'ne de uygun olarak bazı bölgelerde halkoyuna başvurulmasının is­
tenmesi, m illî iradeye verilen önemi açıkça göstermektedir.
^
Ulusal bağımsızlığı sınırlandıran bütün talepler reddedilmiş ve bağımsızlık yolunda
önemli bir adım atılmıştır.
^
İtilaf Devletleri ile yapılacak barış antlaşmasının temel ilkeleri belirlenmiştir.
^
Mustafa Kemal'in askerlik görevinden kendisinin ayrıldığı açıklanarak 3 Şubat 1920
tarihinde tüm madalyaları ve nişanları iade edilmiştir.
^
İtilaf Devletleri İstanbul'u resmen işgal etmiş ve meclisi dağıtmışlardır.
~ 210 ~
B) Yalnız II
D) I ve III
5.
C) I ve II
E) II ve III
Misâk-ı Millî’de yer alan aşağıdaki konu­
lardan hangisi "ulusal egemenlik” anlayışı­
na önem verildiğini göstermektedir?
A) Referandum
C) Azınlıklar
E)
|
1-E
B) Boğazlar
D) Sınırlar
Osmanlı Borçları
2-B
3-C
4-D
5-A
|
KPSS / Tarihin Pusulası
XII. İSTANBUL'UN İŞGALİ VE MEBUSAN MECLİSİ'NİN
DAĞITILMASI (16 MART 1920)
^
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde Misâk-ı M illî kararlarının onaylanması üzerine ,
İtilaf Devletleri İstanbul Hükümeti'ne baskı yapmaya başlamıştır. Bu baskılara daha
fazla dayanamayan Ali Rıza Paşa Hükümeti istifa etmiş ve onun yerine Salih Paşa
Hükûmeti kurulmuştur.
^
9 Mart 1920'de Türk Ocağı'nı basan İtilaf Devletleri, 16 Mart 1920'de İstanbul'u
resmen işgal etmişlerdir.
^
İtilaf Devletleri işgalden sonra, 20 Mart 1920'de Mebusan Meclisi'ni dağıtarak pek
çok milletvekilini tutuklam ışlar ve M alta Adası'na sürgüne göndermişlerdir.
^
İstanbul'da sıkıyönetim ilân eden Anlaşma Devletleri, bu gelişmeden sonra bir de
genelge yayım lam ışlardır. Bu genelgede;
^
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u işgal etme­
si ve Mebusan Meclisi’ni dağıtmalarında;
I.
Amasya Görüşmeleri'nin yapılması,
II.
Misâk-ı Millî'nin ilan edilmesi,
III. Sivas'ta ulusal bir kongrenin toplanması
gelişmelerinden hangilerinin etkili oldu­
ğu savunulabilir?
A) Yalnız I
2.
C) Yalnız III
E) II ve III
16 Mart 1920'de İstanbul'u işgal eden itilaf
Devletleri, işgalden sonra yayımladıkları ge­
nelgede işgalin geçici olduğunu belirtmiş­
lerdir.
★
İşgal geçicidir. (Bu madde ile halkın tepkisi önlenmek istenmiştir.)
★
Anlaşma Devletleri'nin niyeti saltanat ve hilâfetin gücünü kırmak değil, aksine
artırmaktır.
İtilaf Devletleri’nin genelgeye koydukları
bu madde ile;
★
Anadolu'da isyan çıktığı ve katliam yapıldığı an İstanbul Türklerden alınacaktır.
I.
Halkın tepkisini önlemek,
II.
istanbul Hükûmeti'ni korumak,
Bu tür yöntemlerle halkı sindirmeyi hedefleyen Anlaşma Devletleri, Salih Paşa'yı
görevden almış ve Dam at Ferit Paşa'yı tekrar sadrazam yapmışlardır.
III. Millî Mücadele'ye destek vermek
amaçlarından hangilerini gözettikleri sa­
vunulabilir?
A) Yalnız I
İşgal, Anlaşma Devletleri ve yabancı ülke temsilciliklerine gönderilen telgraflarla kı­
nanmıştır.
^
İstanbul ile her türlü haberleşme kesilmiştir.
^
İstanbul'daki tutuklamalara karşı Anadolu'daki İtilaf Devletleri mensubu subaylar
tutuklanmıştır.
^
Anlaşma Devletleri'nin İstanbul ve Adana'dan asker sevkiyatını önlemek amacıyla
Geyve ve Ulukışla civarındaki demiryolları tahrip edilmiştir.
^
Anadolu'dan İstanbul'a resm î kuruluşlara ait her türlü kıymetli eşya ve vergilerin
gönderilmesi engellenmiştir.
3.
C) I ve II
E) I, II ve III
16 Mart 1920'de İstanbul işgal edildikten
sonra Mustafa Kemal, tüm yurda göndere­
ceği 19 Mart 1920 tarihli genelgenin taslağı­
nı hazırlarken, Ankara'da açılacak meclisin
"kurucu meclis" olacağını belirtmesine rağ­
men; 19 Mart 1920'de tüm yurda gönderdiği
genelgede "Ankara'da olağanüstü bir mecli­
sin açılacağını" belirtmiştir.
Bu görüş değişikliğinde;
I.
saltanat yanlılarının tepkisini çekmeme,
II. mandater yönetime girme,
III. ulusal güçlerin parçalanmasını önleme
e -----------------------------------------------------------------------------------------------------\
O
B) Yalnız II
D) II ve III
A . Tem sil H eyeti'nin İstanb ul'un İşgaline Karşı Aldığı Ö n lem ler
^
B) Yalnız II
D) I ve II
amaçlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulamaz?
İstanbul'un işgali ve Mebusan Meclisi'nin dağıtılması, Mustafa Kemal'in ne kadar
haklı ve ileri görüşlü olduğunu ortaya koymuştur. Bu durum, Mustafa Kemal'e yeni
bir fırsat yaratmış ve Ankara'da millî bir meclis in açılmasına zemin hazırlamıştır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
------------------------------------------------------------------J
4.
XIII. MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİNDE BASIN VE YAYIN
I.
istanbul ile her türlü haberleşmenin ke­
silmesi,
II. Anadolu'daki itilaf subaylarının tutuklan­
ması,
DİKKAT!
O
Basın-yayın kuruluşları konusunda özellikle dikkat edilmesi gereken nokta, Millî
Mücadele doğrultusunda hangi gazetelerin yararlı, hangilerinin zararlı çalışmalar
yürüttüğü konusudur. ÖSYM genellikle bu eksende soru sormaktadır. Ancak 2012
KPSS'de olduğu gibi, birtakım özellikleri verilerek bu gazetenin doğrudan hangi
gazete? olduğu da sürpriz soru olarak karşımıza çıkabilir. Bu yüzden, Millî Müca­
dele dönemindeki basın-yayın organlarını özellikleriyle birlikte değerlendirmemiz
gerekmektedir. Basın-yayın kuruluşlarıyla ilgili olarak verdiğimiz tabloda özellikle
üzerinde “ * " işareti olanların sorulma ihtimali yüksektir.
III. Geyve ve Ulukışla civarındaki demiryol­
larının tahrip edilmesi
Yukarıdakilerden hangileri Temsil Heyet i’nin İstanbul’un işgaline karşı aldığı ön­
lemler arasındadır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
|
1-B
2-A
C) I ve II
E) I, II ve III
3-B
4-E
|
~ 211 ~
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi1
A.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
M İLLÎ M Ü CA D ELE TARAFTARI YAYIN VE KURULUŞLAR
İrâde-i M illiye*
Hâkimiyet-i M illiye*
4 Eylül 1919'da Sivas Kongresi'nde alınan kararla çıkarıl­
mıştır.
1.
I.
II.
Millî Mücadele döneminde TBMM'nin yarı resmî yayın
İrâde-i Milliye
Hukuk-u Beşer
III. Peyâm -ı Sabah
organı olmuştur.
IV. Hâkimiyet-i Milliye
Ceride-i Resmiye*
TBMM'nin resmî yayın organıdır. Cumhuriyet'in ilânından
sonra adı " Resmî Gazete ” olmuştur.
V. Alemdar
M in b er*
21 Kasım 1918'de Mustafa Kemal'in fikirlerini yaymak için
Fethi Okyar ile birlikte İstanbul'da çıkardığı gazetedir.
A) I ve IV
Yukarıdakilerden hangileri Millî Mücade­
le taraftarı yayınlar arasında yer almaz?
B) II ve III
D) III ve V
Açıksöz*
15 Haziran 1919'da Kastamonu'da çıkarılmıştır. İstiklâl Marşı
ilk kez bu gazetede yayımlanmıştır.
Hukuk-u Beşer*
1918-1919 yılları arasında İzmir'de yayımlanmıştır. Yunan
kuvvetlerine ilk kurşunu atan Hasan Tahsin başyazarıdır.
Sebilü'r-reşad*
1908'de Eşref Edip'in İslâmcılık fikrini yaymak için çıkardığı
bu derginin başyazarı Mehmet Akif Ersoy'du.
İleri*
1918'de Celâl Nuri ve Suphi Nuri tarafından İstanbul'da
çıkarılmıştır. Atatürk'ün isimsiz yazıları bu gazetede
yayımlanmıştır.
Albayrak*
C) II ve IV
E) IV ve V
2.
TBMM Hükûmeti’nin resmî yayın organı
haline gelen gazete aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) Hâkimiyet-i Milliye
B) İrâde-i Milliye
C) Sebilü'r-reşad
D) İkdam
E) Ceride-i Resmiye
Doğu Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti'nin yayın organı
olarak Erzurum'da çıkarılmıştır.
Yeni Gün*
1918'de Yunus Nâdi tarafından İstanbul'da yayımlanmaya
başlayan bu gazete 1920'de Ankara'ya taşınmıştır. Gazete
Ankara'nın ilk günlük gazetesidir.
Dergâh*
Millî Mücadele'yi destekleyerek edebiyatçılara bu yönde
bilinç vermiş, Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Yakup Kadri,
Nurullah Ataç gibi yazarları bir araya getiren, 1920'lerin
başında yayımlanmış olan dergidir.
3.
1918-1919 yılları arasında yayımlanan ve
İzmir’in işgali sonrasında Yunanlılara ilk
kurşunu atan Hasan Tahsin’in de baş ya­
zarlığını yaptığı yararlı yayın organı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hukuk-u Beşer Gazetesi
B) Minber Gazetesi
C) Sebilü'r-reşad Gazetesi
D) Tercüman Gazetesi
ANADOLU AJANSI*
6 Nisan 1920'de Halide Edip Adıvar ve Yunus Nâdi'nin katkı­
ları, Mustafa Kemal'in onayı ile Millî Mücadele döneminde
Anadolu insanına doğru bilgiler vermek, mücadelenin amacı­
nı dünya kamuoyuna anlatmak için kurulmuştur.
İzmir'e Doğru
Vâsıf Çınar tarafından İzmir'de çıkarılmıştır.
İkdam
Ahmet Cevdet tarafından kurulan bu gazete, 1894-1928
yılları arasında yayın yapmıştır.
Vakit
İstanbul'da 1875 yılından itibaren çıkarılmıştır. Başyazarı
Ahmet Emin Yalman'dı.
Öğüt
1918'de Abdülgâni Ahmet Bey tarafından kurulan gazetede
İzmir'in işgalini protesto eden yazılar yayımlanmıştır.
İstikbal
Trabzon'da Faik Ahmet Barutçu tarafından çıkarılmıştır.
Tasvir-i Efkâr
(Tevhid-i Efkâr)
1862'den itibaren yayın hayatına başlayan gazete Millî
Mücadele ile ilgili haberleri İstanbul'da yayımlamıştır.
Küçük Mecmuâ
1922'de Ziya Gökalp tarafından Diyarbakır'da çıkarılmıştır.
Tercüman
TBMM Hükümeti resmî tebliğ ve cephe haberlerini bu
gazetede yayımlamıştır.
1918’de Celâl Nuri ve Suphi Nuri tarafın­
dan İstanbul’da çıkarılan ve Mustafa Ke­
mal’in isimsiz yazılarının da yayımlandığı
gazete aşağıdakilerden hangisidir?
Ahâli
İsmail Cenâni tarafından Samsun'da çıkarılmıştır.
A) Albayrak
E) Açıksöz Gazetesi
4
6 Nisan 1920’de Halide Edip ve Yunus
Nâdi’nin katkıları, Mustafa Kemal’in ona­
yı ile Millî Mücadele döneminde Anadolu
insanına doğru bilgiler vermek ve müca­
delenin amacını dünya kamuoyuna an­
latmak için kurulan yararlı yayın organı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İrâde-i Milliye Gazetesi
B) Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi
C) Dergâh Dergisi
D) Anadolu Ajansı
E) Albayrak Gazetesi
5.
Emel
Amasya'da çıkarılmıştır.
Yeni Adana
1918'den itibaren Adana'da çıkarılmaya başlanmıştır.
~ 212 ~
B) İkdam
D) Yeni Gün
1-D
2-E
3-A
C) İleri
E) Minber
4-D
5-C
KPSS / Tarihin Pusulası
B.
"Millî Mücadele - Hazırlık Dönemi
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
MİLLİ M Ü CA D ELE KARŞITI YAYINLAR
• Peyâm-ı Sabah*
• Üm it*
• Alem dar*
• Türkçe İstanbul
• Güleryüz*
• Tan
• Aydede
• Zafer
• İrşad
• Şarkın Sesi
• Yeni Dünya
• Zincirbent
I.
II.
Güleryüz,
İstikbal,
III. Ümit ,
IV. Sebilü'r-reşad
Yukarıdakilerden hangileri Millî Mücade­
le karşıtı yayınlar arasında yer alır?
A) I ve IV
D)
C.
^
B) I ve III
I, III ve IV
C) II ve III
E) II, III ve IV
M İLLÎ M Ü CA D ELE DÖN EM İ'N İ ANLATAN BAZI ED EB Î ESERLER
Kurtuluş Savaşı sürecinde M illî Mücadele'yi destekleyen basın-yayın kuruluşlarının
dışında, ayrıca bu süreci anlatan önemli eserler de kaleme alınmıştır. Örneğin;
Mustafa Kemal Atatürk
Nutuk, Söylev ve Demeçler
I.
Ümit ,
II.
Peyâm -ı Sabah,
III. Hâkimiyet-i Milliye
Yukarıdaki gazetelerden hangileri Millî
Mücadele’yi desteklemek amacıyla çıka­
rılmamıştır?
Kâzım Karabekir
İstiklâl Harbimiz
Ali Fuat Cebesoy
M illî Mücadele Hatıraları
Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Yaban, Sodom ve Gomore, Ergenekon III (Hikâye)
Halide Edip Adıvar
Ateşten Gömlek, Türk'ün Ateşle İmtihanı, Dağa
Çıkan Kurt (Hikâye), Vurun Kahpeye
Falih Rıfkı Atay
Çankaya, Zeytindağı (Anı)
B) Dergâh Dergisi
C) Öğüt Gazetesi
Refik Halit Karay
Çete
D) Anadolu Ajansı
Kemal Tahir
Yorgun Savaşçı, Esir Şehrin İnsanları
Tarık Buğra
Küçük Ağa
A hm et Hamdi Tanpınar
Sahnenin Dışındakiler
Nâzım Hikm et Ran
Kurtuluş Savaşı Destanı (Kuvây-i Milliye)
A)
3.
Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
Aşağıdaki yayın organlarından hangisi
Millî Mücadele karşıtı yayın yapmıştır?
A) Türkçe İstanbul Gazetesi
E) İrâde-i Milliye Gazetesi
4.
Şevket Süreyya Aydemir
İngiliz yazar H. C. Armstrong tarafından
1932’de kaleme alınan ve Mustafa Kemal
Atatürk’ün sağlığında yayımlanan jjk bi­
yografi çalışması aşağıdakilerden hangi­
sidir?
A) Yorgun Savaşçı
C) Çankaya
Tek Adam (M. Kemal Atatürk'ün Biyografisi)
E)
H. C. Armstrong
B) Tek Adam
D) Bozkurt
Dağa Çıkan Kurt
Bozkurt (Mustafa Kemal'in sağlığında yayımlanan
ilk biyografik eserdir.) (1932) (Sansürlü eserdir .)
N ot A lın ız..
I.
Bozkurt,
II.
Tek Adam,
III. Yorgun Savaşçı
Yukarıdaki eserlerden hangileri Mustafa
Kemal Atatürk ile ilgili biyografik eserler
arasında yer alır?
A)
Yalnız I
D)
|
1-B
B) Yalnız II
II ve III
2-C
C) I ve II
E) I, II ve III
3-A
4-D
5-C
|
~ 213 ~
XI.
BOLUM
I. TBMM DÖNEMİ
Bu bölümden ortalama "1" soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(-)
(-)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(2)
(3)
(-)
(-)
(-)
(2)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİSA N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(-)
(1)
(1)
(2)
(1)
(2)
(-)
(1)
-------------------.k .
---------
Yazarım Yorumu
Değerli adaylar, bu ünite ile ilgili sorularda genellikle-1. TBMM'nin özellikleri, TBMM'ye
karşı çıkan ayaklanmalar, TBMM'nin ayaklanmalara karşı aldığı tedbirler, bu dönemde
çıkarılan kanunlar gibi konular üzerinde durulmaktadır. Bu nedenle siz değerli adayların
özellikle bu konu başlıklarına dikkat etmesi ve bol soru çözmesi gerekmektedir.
O
O
"I. TBMM Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
I. TBMM DÖNEMİ
(23 NİSAN 1920 -1 1 AĞUSTOS 1923)
I.
BÜYÜK M İLLET M ECLİSİ'NİN AÇILM ASI (23 NİSAN 1920)
^
16 Mart 1920'de İtilâf Devletleri'nin İstanbul'u işgal etmesi üzerine Mustafa Kemal
Paşa, 19 Nisan 1920'de valilere ve komutanlara gönderdiği genelgede seçimlerin
yapılacağını ve Ankara'da olağanüstü yetkilere sahip millî bir meclisin açılacağını
bildirmiştir.
^
O
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılış konuş­
masını yapan Sinop Milletvekili aşağıda­
kilerden hangisidir?
A) Mehmet Şerif Bey
B) Refik Saydam
C) Ali Fuat Cebesoy
D) Ali Fethi Okyar
E) Adnan Adıvar
Mebusan Meclisi'ne seçilen ancak işgal üzerine Anadolu'ya kaçıp Ankara'ya gelen
milletvekillerinin haklarının saklı tutulacağı ve meclise katılabileceği belirtilmiştir.
Mustafa Kemal'in daha önce Mebusan Meclisi'ne seçilen vekillere TBMM'ye katılma
hakkı tanıması, millî iradeye (ulus egemenliğine ) verdiği önemi kanıtlamaktadır.
V__________________________________________________________ _
^
Müslüman olmayanlara seçme ve seçilme hakkı tanınmadan yapılan seçimlerde
her sancaktan beş milletvekili seçilmiş, Mustafa Kemal de Ankara 'dan milletvekili
seçilerek meclise girmiştir.
^
23 Nisan 1920 Cuma günü, meclisin en yaşlı üyesi Sinop M illetvekili M eh m e t Şerif
Bey'in konuşmasıyla açılan TBM M 'de, üye sayısı 390 kişi olmasına rağmen ancak
78 milletvekili toplanabilmiştir. Bunun sebebi bazı vekillerin komutan, vali, müdür
vb. devlet işlerini yürütmekte olmasıdır.
O
2.
Mustafa Kemal 23 Nisan 1920’de açılan I.
TBMM’ye aşağıdaki illerin hangisinden
milletvekili seçilmiştir?
A) Samsun
B) Erzurum
D) İstanbul
C) Ankara
E) Sivas
23 Nisan 1920'de TBMM'nin açılmasıyla Temsil Heyeti'nin görevi sona ermiştir.
Temsil Heyeti’nin görevi aşağıdakilerden
hangisiyle sona ermiştir?
A.
A) İstanbul'un işgal edilmesiyle
B) TBMM'nin açılmasıyla
I. TBMM'nin Özellikleri
C) Bilecik Görüşmeleri'nin yapılmasıyla
ÖZELLİK
Kurucu bir meclistir.
YO R U M
• Hükûmet kurmuştur.
• Düzenli ordu oluşturmuştur.
• Azınlıklara temsil hakkı verm em iştir.
• Adında " m illet " kelimesi geçmektedir.
İhtilâlcidir.
• Saltanat ve İstanbul Hükûmeti'ni yok saymıştır.
• Egemenliği millete verm iştir.
Olağanüstü yetkilere
sahiptir.
Siyasî partilere yer
verilmem iştir.
E) Amasya Protokolleri'nin imzalanmasıyla
• Yeni bir devlet kurmuştur.
• Anayasa ilân etmiştir.
Ulusal bir meclistir.
Dem okratiktir.
D) Misâk-ı Millî'nin kabul edilmesiyle
4
I. TBMM’nin özellikleri arasında aşağıda­
kilerden hangisi yoktur?
A)
İhtilâlci
D)
• Üyeleri ve başkanı seçim usulü ile belirlenmiştir.
B) Demokratik
İnkılâpçı
C) Ulusçu
E) Kurucu
• Yasama, yürütme ve yargı yetkilerini bünyesinde
toplamıştır. (Güçler Birliği ilkesi)
• Bundaki amaç hızlı kararlar alıp uygulayabilmektir.
• Temel amaç, bölünmeyi ve millî birliğin bozulmasını
önlemektir.
5.
I. TBMM’nin özellikleri arasında aşağıda­
kilerden hangisi yer almaz?
A) İhtilâlci bir meclistir.
Meclis Hükümeti
sistemi vardır.
• Bu sistemde Cumhurbaşkanı ve Başbakan yoktur .
• Meclis Başkanı aynı zamanda hükümetin de
başkanıdır.
• Bakanlar meclis içerisinden meclis tarafından tek tek
oylanarak seçilmiştir. (Bu durum, hem hükümetin
oluşturulmasını hem de hükümetin uyum içinde
çalışmasını zorlaştırm ıştır.)
B) Siyasî partilere yer verilmemiştir.
C) Güçler Birliği ilkesi benimsenmiştir.
D) Demokratik bir meclistir.
E) Kabine Sistemi uygulanmıştır.
1-A
2-C
3-B
4-D
5-E
~ 217 ~
"I. TBMM Dönemi'
B.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
24 Nisan Önergesi
^
TBMM 'nin 24 Nisan 1920'deki toplantısında Mustafa Kemal Meclis Başkanlığı'na
seçilmiş ve hükümetin bir an önce kurulması için meclise bir önerge vermiştir.
^
Mustafa Kemal'in vermiş olduğu bu önergeye göre;
*
16 Mart 1920'de İstanbul'un resmen işgal
edilmesinden sonra Mustafa Kemal, valilere
ve komutanlara bir genelge göndererek se­
çimlerin yapılacağını ve Ankara'da “olağan­
üstü” yetkilere sahip millî bir meclisin topla­
nacağını bildirmiştir.
1.
TBMM'nin üstünde hiç bir güç yoktur.
^
Mustafa Kemal'in bu yolla ulaşmak iste­
diği amaç aşağıdakilerden hangisidir?
Ulus egemenliğine önem verilmiştir.
Hükûmet kurmak zorunludur.
A) Osmanlı egemenlik haklarını korumak
^
B) Meşrutiyet düzenini sürdürmek
C) Kurtuluş Savaşı'nı evrenselleştirmek
İstanbul hükümeti yok sayılmıştır.
Geçici bir hükûmet başkanı ya da padişah vekili tanımak doğru değildir.
D) Cemiyetleri birleştirmek
^
E) Millî Mücadele'yi tek elden yürütmek
Meclisin daimî olacağı ve bağımsız hareket edeceği vurgulanmıştır.
TBMM yasama, yürütme ve yargı yetkilerini kendinde toplamıştır.
^
Daha hızlı karar alabilmek için Güçler Birliği ilkesi benimsenmiştir.
Meclis tarafından seçilecek bir heyet hükûmet işlerini yürütür, meclis başkanı
aynı zamanda hükümetin de başkanıdır.
^
2.
3 Mayıs 1920’de kurulan I. TBMM Hükûmeti’nde Mustafa Kemal'in resmî unvanı
aşağıdakilerden hangisidir?
Meclis Hükümeti Sistemi ve Güçler Birliği ilkesi benimsenmiştir.
A) Genel Kurmay Başkanı
Padişah ve halife, Anlaşma Devletleri'nin baskısından kurtulduktan sonra mec­
lisin düzenleyeceği yasaya göre hareket edecektir.
^
^
O
B) Başbakan
C) Cumhurbaşkanı
Çıkabilecek görüş ayrılıkları önlenmek istenmiştir.
D) Meclis Başkanı
E) Millî Savunma Bakanı
3 Mayıs 1920'de bakanların meclis içerisinden meclis tarafından tek tek oylanarak
seçilmesiyle " İcrâ Vekilleri Heyeti " adıyla I. TBMM Hükümeti kurulmuştur.
TBMM'nin ilk döneminde hükûmet üyelerinin meclisten tek tek seçilmesi, hükümetin
kurulmasını ve uyum içerisinde çalışmasını zorlaştırmıştır.
3.
I. TBMM Hükûmeti’nde ilk Sağlık Bakanı
olarak görev alan devlet adamı aşağıda­
kilerden hangisidir?
v______________________________________________________________________________
A) Dr. Refik Saydam
CÛ
^
Toplam 11 bakandan oluşan ilk İcrâ Vekilleri Heyeti 'nin üyeleri şunlardır:
Dr. Adnan Adıvar
C) Dr. Rıza Nur
Mustafa Kemal
Meclis Başkanı + Hükümet Başkanı
Bekir Sami Bey
Dışişleri Bakanı
Cami Baykut Bey
İçişleri Bakanı
Dr. Adnan Adıvar
Sağlık Bakanı
Dr. Rıza Nur
M aarif (M illî Eğitim) Bakanı
Fevzi Çakmak Paşa
M illî Savunma Bakanı
Birinci TBMM Hükümeti’nde ilk Millî Eği­
tim Bakanı olarak görev alan devlet ada­
mı aşağıdakilerden hangisidir?
İsmet (İnönü) Bey
Erkân-ı Harbiye-i Umümîye Bakanı (Genel Kurmay Bakanı)
A) Dr. Rıza Nur
Celâlettin A rif Bey
Adalet Bakanı
B) Mehmet Şükrü Saraçoğlu
Hakkı Behiç Bey
Maliye Bakanı
Mustafa Fehmi Bey
Şer'iye ve Evkaf Bakanı
İsmail Fazıl Paşa
Bayındırlık Bakanı
Yusuf Kemal Bey
İktisat Bakanı
D) Dr. Sadi Konuk
LU
4.
Dr. Ahmet Hulusi Alataş
C) Bekir Sami Bey
D) İsmet İnönü
E) Dr. Refik Saydam
5.
23 Nisan 1920’de açılan I. TBMM’nin ilk
başkanı aşağıdakilerden hangisidir?
C. I. TBMM'deki Halk Grupları
A)
Fevzi Çakmak
^
C)
Bekir Sami Bey D) Mustafa Kemal
^
I. TBM M 'de öncelikle vatanın kurtuluşu hedeflendiği için bölünmeyi önlemek ve
birlik ve beraberliği sağlamak adına siyasî partilere yer verilm em iştir.
Mecliste siyasî parti bulunmamasına rağmen farklı düşüncelerin temsil edildiği bazı
gruplar vardı. Bu gruplar arasında; Müdafaa-i Hukuk Grubu , Tesânüd Grubu , Halk
Zümresi, Islahatçılar Grubu , İstiklâl Grubu ve Yeşil Ordu Grubu yer alıyordu.
~ 218 ~
E)
|
1-E
2-D
B) İsmet İnönü
Ali Fethi Okyar
3-B
4-A
5-D
|
"I. TBMM Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
M üdafaa-i Hukuk Grubu
Başında Mustafa Kemal'in olduğu gruptur.
İstiklâl Grubu
Mustafa Kemal'in çizgisini takip eden bir gruptur.
Tesânüd Grubu
Eski İttihatçıların oluşturduğu gruptur.
Halk Zümresi
Bolşevik Devrimi'ni örnek alan bir gruptur.
Islahatçılar Grubu
Toplumsal dengeleri bozmadan yenileşmeyi
savunan gruptur.
Yeşil Ordu Grubu
Sol eğilimli bir grup olup, Çerkez Ethem ve çevresi
tarafından desteklenmiştir.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
I. TBMM içerisindeki gruplardan Mustafa
Kemal’in yer aldığı grup aşağıdakilerden
hangisidir?
A) istiklâl
B) Tesânüd
C) Müdafaa-i Hukuk
D) Islahat
E) Halk Zümresi
2.
D.
Aşağıdakilerden hangisi I. TBMM tarafın­
dan çıkarılan kanunlardan biri değildir?
I. TBMM'nin Çıkardığı Kanunlar
A) Takrir-i Sükûn Kanunu
B) Nisâb-ı Müzakere Kanunu
C) Hıyanet-i Vataniye Kanunu
★
Ağnam Vergisinin Artırılmasına Dair Kanun ( ilk kanun )
★
Dış Gümrük Vergilerinin Artırılmasına Dair Kanun
★
Hıyanet-i Vataniye Kanunu (Meclise karşı çıkan ayaklanmaları bastırmak için)
★
İstiklâl Mahkemeleri Kanunu (Üyeleri meclis tarafından seçilmiştir.)
★
Firariler Hakkında Kanun (Asker kaçaklarını önlemek için)
★
Nisâb-ı Müzakere Kanunu (Meclis iç tüzüğü ile ilgilidir.)
★
Men-i İsrafat Kanunu (M illî kaynakları koruyup, israfı önlemek için)
★
Men-i Müskirat (M alî kaynak sağlamak için içki ve tütün ürünleri yasaklanm ıştır.)
Birinci TBMM tarafından çıkarılan Mk ka­
nun aşağıdakilerden hangisidir?
★
Düzenli Ordu Kurulması Hakkında Kanun
A) istiklâl Marşı Kanunu
★
İstiklâl Marşı Kanunu
★
Başkomutanlık Kanunu
D) Men-i israfat Kanunu
E) istiklâl Mahkemeleri Kanunu
3.
B) Ağnam Vergisinin Artırılması Kanunu
C) Men-i Müskirat Kanunu
D) Nisâb-ı Müzakere Kanunu
★ Teşkilât-ı Esasîye Kanunu (Türkiye Cum huriyetinin ilk anayasasıdır.)
E) Gümrük Vergisinin Artırılması Kanunu
e---------------------------------------------------------------------------------------------O
Tekâlif-i Milliye Emirleri ile Takrir-i Sükûn Kanunu'nu I. TBMM çıkarmamıştır.
4.
II.
Aşağıdakilerden hangisi I. TBMM’ye karşı
çıkarılan isyanlardan biri değildir?
A) Kuvây-i inzibatiye
I. T B M M 'Y E KARŞI ÇIKAN İSYANLAR
B) Şeyh Eşref
D o ğru d an İstanbul H ü k ûm eti'nin
Ç ık ard ığı İsyanlar
•
•
Kuvây-i İnzibâtiye (Hilâfet Ordusu) İsyanı
Ahmet Anzavur (Kuvây-i Muhammediye) İsyanı
•
Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı İsyanları
•
Çapanoğlu İsyanı (Yozgat)
•
Delibaş Mehmet İsyanı (Konya)
•
Bozkır Ayaklanması (Konya)
•
Koçkiri İsyanı (Erzincan-Kemah)
C) Demirci Mehmet Efe
D) Millî Aşireti
E) Şeyh Sait
•
Millî Aşireti İsyanı (Urfa)
•
Çopur Musa İsyanı (Afyon)
•
Şeyh Recep İsyanı
•
Şeyh Eşref İsyanı (Bayburt)
•
Ali Batı İsyanı (Mardin)
•
•
Cemil Çeto İsyanı
Yıldızeli (Yenihan) İsyanı
K uvây-i M illiye Y anlısı O lup Son rad an
•
Çerkez Ethem (Kuvây-i Seyyâre) İsyanı
İsyan Ed enler
•
Demirci Mehmet Efe İsyanı
A zın lıkların Çık ard ığı İsyanlar
•
•
Ermeni İsyanı (Ermeni İntikam Alayı)
Rum (Pontus) İsyanı
İstan b u l H ük ü m eti ve İtilâf
D e vle tleri'n in Ç ık ard ığı İsyanlar
I. Demirci Mehmet Efe,
II. Cemil Çeto,
III. Ahmet Anzavur
I. TBMM’ye karşı çıkarılan yukarıdaki is­
yanlardan hangileri doğrudan İstanbul
Hükümeti tarafından çıkartılmıştır?
A) Yalnız I
D)
|
1-C
B) Yalnız II
I ve II
2-A
C) Yalnız III
E) II ve III
3-B
4-E
5-C
|
~ 219 ~
"I. TBMM Dönemi
O
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Bu isyanlardan Kuvây-i İnzibâtiye (Hilâfet Ordusu), Ahm et Anzavur ve Bolu-DüzceHendek-Adapazarı isyanları aynı zamanda Boğazlarla ilgilidir.
I.
II.
III.
IV.
O Bu isyanlardan Çerkez Ethem ve Demirci M ehm et Efe isyanları diğer isyanlardan
farklı olarak Millî Mücadele'ye karşı değil, Düzenli Ordu 'ya karşı çıkarılmıştır.
A. İsyanların Nedenleri
I. TBMM’ye karşı çıkarılan yukarıdaki is­
yanlardan hangileri “Boğazlarl a ilgilidir?
★
İstanbul Hükûmeti'nin otoritesini korumak için halkı kışkırtması
★
Şeyhü'l-islâm Dürrizâde Abdullah 'ın M illî Mücadele karşıtı fetva yayınlaması
★
İtilâf Devletleri'nin TBM M 'nin güçlenmesini önlemek istemesi
★
İngiltere'nin Boğazlarda etkin olmak istemesi
★
Kuvây-i Milliye şeflerinin düzenli orduya karşı çıkmaları
★
Bazı büyük aşiretlerin kendi yönetimlerini kurmak istemesi
★
Azınlıkların devlet kurma düşüncesi
★
Birtakım çevrelerin manda ve himaye fikrini savunması
A)
★
M illî Mücadele sürecinin uzamasına neden olmuştur.
★
Emek ve zaman kaybına yol açmıştır.
★
M illî kuvvetlerin bölünmesine neden olmuştur.
I ve IV
B) I ve III
D)
2.
I, II ve IV
C) II ve IV
E) II ve III
Aşağıdakilerden hangisi Birinci TBMM’ye
karşı çıkan isyanların nedenlerinden biri
değildir?
A) Kuvây-i Milliyecilerin düzenli orduya
karşı çıkmaları
B) İtilâf Devletleri'nin TBMM'nin güçlenme­
sini önlemek istemesi
B. İsyanların Sonuçları
C.
Kuvây-i İnzibâtiye,
Çopur Musa,
Şeyh Eşref,
Ahmet Anzavur
C) Azınlıkların devlet kurma düşüncesi
D) Eskişehir-Kütahya Savaşları'nda yenilgi
alınması
E) İngiltere'nin Boğazlarda etkin olmak is­
temesi
İsyanların Bastırılmasında Etkili Olan Kuvvetler
İSYAN
1
İSYANI BASTIRAN KUVVETLER
I. Koçkiri,
II. Ahmet Anzavur,
III. Çapanoğlu İsyanı
^ Kuvây-i İnzibâtiye İsyanı
^ Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı İsyanı
Yukarıdaki isyanlardan hangileri Çerkez
Ethem tarafından bastırılmıştır?
^ Çopur Musa (Afyon) İsyanı
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D)
^ Şeyh Eşref İsyanı
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
^ Şeyh Recep İsyanı
Kuvây-i Milliye Birlikleri
^ Millî Aşireti İsyanı
4.
Aşağıdakilerden hangisi düzenli orduya
karşı ortaya çıkan isyanlardan biridir?
^ Ali Batı İsyanı
A) Cemil Çeto
C)
^ Cemil Çeto İsyanı
B) Çopur Musa
Kuvây-i İnzibatiye
E)
D) Ali Batı
Kuvây-i Seyyare
^ Delibaş Mehmet İsyanı
^ Bozkır (Konya) İsyanı
^ Ahmet Anzavur İsyanı
^ Çapanoğlu (Yozgat) İsyanı
Kuvây-ı Seyyare
5.
I. TBMM’nin açılmasından sonra çıkan;
(Çerkez Ethem)
I. Şeyh Recep,
II. Çerkez Ethem,
III. Çapanoğlu
^ Çerkez Ethem (Kuvây-i Seyyâre) İsyanı
isyanlarından hangileri düzenli ordu ta­
rafından bastırılmıştır?
^ Demirci Mehmet Efe İsyanı
^ Koçkiri İsyanı
A)
Düzenli Ordu
Yalnız I
D)
^ Rum İsyanları
^ Ermeni İsyanları (Ermeni İntikam Alayı)
~ 220 ~
|
1-A
B) Yalnız II
II ve III
2-D
C) I ve II
E) I, II ve III
3-E
4-E
5-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"I. TBMM Dönemi
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
D. TBMM'nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemler
% 29 Nisan 1920'de Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmıştır.
★
itilaf Devletleri ve istanbul Hükümeti yeni
kurulan TBMM Hükûmeti'ni yıkmak amacıy­
la isyanlar çıkarmış, TBMM de bu isyanları
önlemek için birtakım tedbirler almıştır.
1.
Bu kanuna göre TBM M 'ye karşı isyan çıkaranlar vatan haini kabul edilecek ve
gerektiğinde idam cezasına çarptırılacaktır.
% 11 Eylül 1920'de Firarîler Hakkında Kanun çıkarılmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi I. TBMM’nin bu
isyanları engellemek için aldığı tedbirler­
den biri değildir?
% 11 Eylül 1920'de Firarîler Kanunu kapsamında, isyancıları yargılamak için İstiklâl
M ahkem eleri kurulmuştur. Bu tarihte kurulan İstiklâl Mahkemesi sayısı 8 'dir.
★
A) Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmıştır.
İstiklâl M ahkem elerinin üyeleri TBMM üyeleri arasından seçilmiştir. Üyelerin
milletvekillerinden oluşması TBMM 'nin yargı yetkisine sahip olduğunu gösterir.
★
Bu mahkemeler Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun hızlı bir şekilde işletilmesine
olanak sağlamıştır.
★
Seyyar ve sürekliliği olmayan İstiklâl Mahkemeleri, yargılamayı suçun bizzat
B) istiklâl Mahkemeleri kurulmuştur.
C) Firarîler Hakkında Kanun çıkarılmıştır.
D) isyanları bastırmak için meclis çalışma­
larına ara verilmiştir.
E) Ankara Müftüsü'nden fetva alınmıştır.
işlendiği yerde yaparak yargılama sürecinin kısa zamanda tamamlanmasını da
sağlamıştır.
% İstanbul Hükümeti ile tüm resmî haberleşmeler kesilmiştir.
% Halkı bilinçlendirmek amacıyla İrşad (Öğüt) Heyetleri kurulmuştur.
2.
Aşağıdakilerden hangisi İstiklâl Mahke­
melerinin özelliklerinden biri değildir?
% Damat Ferit Paşa vatan haini ilân edilmiş ve Türk vatandaşlığından çıkarılmıştır.
★
A) TBMM'ye karşı çıkan isyanlara yönelik
görev yapmıştır.
Hıyanet-i Vataniye Kanunu ile yargılanan ilk kişi Dam at Ferit Paşa olmuştur.
B) Üyeleri halk tarafından belirlenmiştir.
% İstanbul Hükümeti adına Şeyhü'l-islâm Dürrizâde Abdullah 'ın M illî Mücadele'ye
karşı yayınladığı fetvaya karşılık olarak, Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi tarafından
M illî Mücadele'yi destekleyen fetva yayımlanmıştır.
C) Seyyar (gezici) ve sürekliliği olmayan
mahkemelerdir.
D) Üyeleri milletvekillerinden oluşmaktadır.
E) Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun hızlı bir
şekilde uygulanmasını sağlamıştır.
III. I. TB M M D Ö N EM İN DEKİ D İĞ ER G ELİŞM ELER
% İlk kez 8 Şubat 1921 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesi'nde "Türkiye Büyük M il­
let Meclisi " (TBMM) adı kalıcılık kazanmıştır.
3.
I. TBMM Hükümeti jjk yurt dışı temsilcili­
ğini nerede açmıştır?
% I. TBMM Hükümeti'nde Turizm ve Spor Bakanlıkları yer alm am ıştır .
A) Azerbaycan
% TBMM Hükümeti ilk yurt dışı temsilciliğini 1921'de Azerbaycan 'da açmış, buraya
ilk temsilci (orta elçi) olarak da M em duh Şevket Esendal'ı atamıştır.
C)
B) Gürcistan
Ermenistan
E)
D) Fransa
Sovyet Rusya
% İlk Meclis binası günümüzde Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak hizmet vermektedir.
% TBMM'nin ikinci binasının yapımına M im ar Vedat Bey'in projesiyle 1923'te başlan­
mış ve 18 Ekim 1924'de hizmete açılmıştır. Bina günümüzde Cumhuriyet Müzesi
olarak hizmet vermektedir.
% Günümüzde kullanılmakta olan TBMM 'nin üçüncü binası ise; 1938'de düzenlenen
"T B M M Yeni Meclis Binası" yarışmasında birincilik kazanan ve Atatürk'ün de beğe­
nisini kazanan Avusturyalı mimar Prof. Clemens Holzmeister 'dır.
4.
I. TBMM Hükûmeti’nde aşağıdaki bakan­
lıklardan hangisi yer almamıştır?
A)
içişleri
D)
B) Sağlık
Adalet
C) Eğitim
E) Spor
IV .S EV R BARIŞ AN TLAŞM ASI (10 A Ğ U STO S 1920)
% Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İtilâf Devletleri henüz Osmanlı Devleti ile
barış antlaşması imzalamamıştı. Bu durumun yaşanmasında;
5.
Sevr Barış Antlaşması’nın taslağı aşağı­
dakilerden hangisinde belirlenmiştir?
★
İtilâf Devletleri'nin Osmanlı Devleti'ni aralarında paylaşamamaları
A) Londra Konferansı
B) Tersane Konferansı
★
Boğazlar konusunda anlaşmaya varılamamış olması
C) San Remo Konferansı
★
Paris Barış Konferansı'nda İtalya'ya ayrılan yerlerin Yunanistan'a verilmesi
D) Reval Görüşmeleri
E) Paris Barış Konferansı
gibi nedenler etkili olmuştur.
% Barış antlaşmasının koşulları 18-26 Nisan 1920 tarihleri arasında İngiltere, Fransa
ve İtalya'nın katılımıyla İtalya'daki San Remo Konferansı'nda belirlenmiştir.
|
1-D
2-B
3-A
4-E
5-C
|
~ 221 ~
"I. TBMM Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
^
22 Temmuz 1920'de Padişah Vahdettin'in başkanlığında toplanan Saltanat Şûrası,
Paris'e bir heyet gönderilmesini kararlaştırm ıştır. Bu heyette Şüra-yı Devlet Başka­
nı Rıza Tevfik , M aarif Nazırı Hadi Paşa ve Bern Elçisi Reşat Halis Bey bulunuyordu.
^
Toplam 433 maddeden oluşan Sevr Barış Antlaşması, bu heyet tarafından Paris'in
Sevr kasabasında imzalanmış, Saltanat Şûrası tarafından da onaylanmıştır.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
A) Misâk-ı Millî’ye aykırı olması
A. Antlaşmanın Bazı Maddeleri
•
B) Meclis tarafından onaylanmaması
C) Osmanlı Devleti ile imzalanmış olması
İstanbul, Osmanlı Devleti'nin başkenti olarak kalacak, ancak azınlık haklarını ko­
ruyamazsa elinden alınacak.
•
10 Ağustos 1920’de İtlaf devletleriyle Os­
manlı Devleti arasında imzalanan Sevr
Barış Antlaşması’nın hukuken geçersiz
olmasının temel sebebi aşağıdakilerden
hangisidir?
D) İtalya'nın antlaşmayı kabul etmemesi
E) Türk halkının direnişiyle karşılaşması
Azınlık hakları genişletilecek ve azınlıklar her derece okul açabilecek.
•
Boğazlar, içinde Türk üyenin olmadığı bir komisyon tarafından yönetilecek.
•
Boğazlar savaş zamanında tüm devletlerin gemilerine açık olacak.
•
Vilâyet-i Sitte ( Erzurum , Van , Harput ( Elazığ ), Diyarbakır, Bitlis ve Sivas)'de bir
Ermeni devleti, Güneydoğu'da ise bir Kürt devleti kurulacak.
•
Osmanlı Devleti'nin ordusu, donanması ve ağır silahları olmayacak.
•
Kapitülasyonlar artırılarak tüm devletlere verilecek.
•
Doğu Trakya ve Batı Anadolu Yunanistan'a bırakılacak.
•
İzmir Türk toprağı sayılacak, ancak Rumlar tarafından yönetilecek.
2.
Sevr Antlaşması’nda bir Ermeni devleti­
nin kurulması düşünülen “Vilâyet-i Sitte”
(Altı İl) içerisinde aşağıdaki illerden han­
gisi yoktur?
A) Erzurum
B) Diyarbakır
D) Bitlis
E) Kars
3.
C) Sivas
B. Antlaşmanın Değerlendirilmesi
Aşağıdakilerden hangisi Sevr Barış Ant­
laşması’nın hükümlerinden biri değildir?
^
A) Osmanlı Devleti'nin ordusu, donanması
ve ağır silahları olmayacak
Mebusan Meclisi tarafından onaylanmadığı için yürürlüğe girmemiştir. Bu yüzden
hukukî olarak geçersiz bir antlaşmadır.
B) İstanbul'un “Osmanlı'nın başkenti” olma
statüsü devam edecek
C) Boğazlar, başkanı Türk olan uluslarara­
sı bir komisyon tarafından yönetilecek
^ Türk milletinin direnişiyle karşılaştığı için uygulanamamıştır. ( Ölü doğmuştur.)
^
Osmanlı Devleti'nin yok oluşu anlamına gelen bu antlaşmayı imzalayanlar TBMM
tarafından vatan haini ilân edilmiştir.
^
Sevr Barış Antlaşması Osmanlı Devleti'nin imzaladığı son antlaşmadır.
D) Doğu Trakya ve Batı Anadolu Yunanis­
tan'a bırakılacak
E) Boğazlar savaş zamanında tüm devlet­
lerin gemilerine açık olacak
V.
^
BİLECİK G Ö R Ü ŞM ELER İ (5 ARALIK 1920)
Son Osmanlı sadrazamı Tevfik Paşa'nın girişimleriyle TBMM adına Mustafa Kemal
ile İstanbul Hükümeti adına A hm et İzzet Paşa ve Salih Paşa arasında gerçekleşen
görüşmelerdir.
^
4.
I.
II.
III.
IV.
Herhangi bir sonuç çıkmamış, İstanbul'dan gelen heyet ulusal harekete katıldıkları
izlenimini verm ek için zorla Ankara'ya götürülmüştür. Ancak daha sonra bu devlet
adamları, Mustafa Kemal'e bir daha İstanbul Hükümeti'nde görev yapmayacakları
sözünü verince serbest bırakılmışlardır.
^
5 Aralık 1920 tarihli Bilecik Görüşmeleri,
yukarıdakilerden hangileri arasında ger­
çekleşmiştir?
Bilecik Görüşmeleri, TB M M 'nin siyasî varlığını tanıtm ası bakımından önemlidir.
A) I ve IV
'
O
Salih Paşa
Ali Rıza Paşa
Mustafa Kemal
Ahmet İzzet Paşa
B) II ve III
D) I, III ve IV
C) I, II ve III
E) II, III ve IV
Bilecik Görüşmeleri ile Osmanlı Devleti TBMM'nin siyasî varlığını ilk kez tanımıştır.
5.
N ot A lınız.
İstanbul Hükûmeti’nin TBMM’nin siyasî
varlığını tanıdığı Mk olay aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Bilecik Görüşmeleri
B) Tersane Konferansı
C) Adana Görüşmeleri
D) Amasya Görüşmeleri
E) Londra Konferansı
|
~ 222 ~
1-B
2-E
3-C
4-D
5-A
|
XII.
BÖLÜM
MİLLÎ MÜCADELE
(MUHAREBELER DÖNEMİ)
Bu bölümden ortalama "3 " soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
2006
2008
(4)
(4)
(Ö N LİSA N S)
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(1)
(2)
(4)
(4)
(1)
(1)
---------
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, ÖSYM'nin her yıl ortalama 3 soru sorduğu bu bölümden 2013 KPSS'de sadece
1 soru çıkmıştır. Bu bölümde Millî Mücadele döneminin askerî ve siyasî aşamalarını göreceksi­
niz. Özellikle savaşların gelişimi ve sonuçları, antlaşmaların özellikleri ve önemi, Mustafa
Kemal'in savaşlarda söylediği sözler ve Lozan Barış Antlaşması'nın içeriği ve önemi gibi ko­
nu başlıklarına dikkat edilmesi ve bu yönde çalışma yapılması gerekmektedir. Ayrıca bahsetti­
ğimiz bu konuların soru çözümleriyle pekiştirilmesi, konuların daha iyi anlaşılması açısından
son derece önemlidir.
O
o
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
MİLLÎ MÜCADELE
(MUHAREBELER DÖNEMİ)
^
BATI CEPHESİ
^
1.
Aşağıdaki devletlerden hangisi, Kurtuluş
Savaşı’nda Anadolu’da bir işgal gücü
bulundurmamıştır?
A) Almanya
B) Yunanistan
C) İtalya
D) Fransa
E) İngiltere
DOGU CEPHESİ
• Yunanlılar ve işbirlikçi
İngilizlerle savaşılmıştır.
• Kuvây-i Milliye ,
Osmanlı Devleti'nden
kalan XV. Kolordu ve
TBMM'nin kurduğu
Düzenli Ordu mücadele
etmiştir.
• Ermeniler ve Gürcülerle
savaşılmıştır.
• Sadece Osmanlı'dan
kalan XV. Kolordu
mücadele etmiştir.
• XV. Kolordu TBM M 'ye
bağlı hareket etmiştir.
2.
Osmanlı Devleti’nde Türklerle kurdukları
dostça ilişkiler nedeniyle XIX. yüzyıla ka­
dar “ Millet-i Sadıka ” olarak kabul edilen
devlet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sırbistan
^
GÜNEY CEPHESİ
^
D)
B) Ermenistan
Yunanistan
C) Gürcistan
E) Bulgaristan
• Fransızlar ve Ermeniler­
le savaşılmıştır.
• Sadece Kuvây-i Milliye
mücadele etmiş, düzenli
ordu savaşmamıştır.
V
^
'
^
J
3.
Kurtuluş Savaşı’nda Kâzım Karabekir ko­
mutasındaki XV. Kolordu;
TBMM Hükümeti Kurtuluş Savaşı'nda Doğu, Güney ve Batı olmak üzere 3 ayrı cep­
hede savaşmış; Ermenistan , Gürcistan , İngiltere , Fransa ve Yunanistan devletleri­
ne karşı mücadele etmiştir.
I.
doğu,
II.
güney,
III. batı
cephelerinden hangilerinde mücadele et­
miştir?
;
;
'
Dikkat! İtalya ve İngiltere Anadolu'da işgal gücü bulundurmuşsa da Kurtuluş Savaşı'nda İtalya ve İngiltere ile silahlı mücadele yapılmamıştır.
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
A) DOGU CEPHESİ
^
Bu cephede Ermeniler ve Gürcülerle mücadele edilmiştir.
^
Cephedeki mücadele, Osmanlı Devleti'nden kalan ve son düzenli birlik olan Kâzım
Karabekir komutasındaki XV. Kolordu tarafından yürütülmüştür.
4.
Kurtuluş Savaşı’nda Doğu Cephesi’nde;
'
'
Doğu Cephesi'nde Kâzım Karabekir komutasındaki bu düzenli ordu TBMM tarafından
kurulmamış, ancak TBMM'ye bağlı hareket etmiştir.
v__________________________________________________________________________________________________ /
I.
Ermeni,
II.
Gürcü,
III. Fransız
^
güçlerinden hangileriyle mücadele edil­
miştir?
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
1) E rm e n ilerle İlişkiler ve G üm rü A ntlaşm ası (2-3 A ralık 1920)
^
XIX. yüzyıla kadar M illet-i Sadıka (Sâdık M illet) olarak kabul edilen ve Türklerle
dostça ilişkiler kuran Ermeniler, XX. yüzyılın başlarından itibaren Ingiltere, Fransa,
Rusya gibi güçlü Avrupa devletlerinin politikaları sonucu sorun olmaya başlamıştır.
^
Kurdukları Ermeni Cemiyetleri ile ilk isyanı 1890'da Erzurum 'da başlatmışlardır.
^
Paris Barış Konferansı'nda Magna Armania (Büyük Ermenistan) fikrinin gündeme
gelmesinde Ermeni Komitelerinin büyük etkisi olmuştur.
II. batı,
III. güney
^
Sevr Antlaşması'na dayanarak Doğu Anadolu'da bağımsız bir devlet kurma hedefi
olan Ermeniler Kars ve çevresini işgal etmiştir.
cephelerinden hangilerinde Kuvây-i Milliye’nin etkili olduğu savunulamaz?
^
Bu gelişme üzerine XV. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir'in 28 Eylül 1920'de
başlattığı harekât sonucunda 29 Eylül'de Sarıkamış , 30 Ekim'de Kars ve 7 Kasım'da
Batum kurtarılmış, hatta Gümrü'ye kadar ulaşılmıştır.
^
Daha fazla dayanamayacağını anlayan Ermeniler barış istemek zorunda kalmış ve
iki devlet arasında 2-3 Aralık 1920'de Gümrü Barış Antlaşması imzalanmıştır.
5.
Kurtuluş Savaşı’nda;
I.
A)
|
doğu,
Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
1-A
2-B
3-D
4-C
5-A
|
~ 225 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
^ G üm rü A n tlaşm ası (2-3 A ralık 1920)
^
T B M M Hükümeti ile Ermenistan arasında imzalanan bu antlaşmayı, TBMM Heyeti
1.
adına XV. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir imzalamıştır.
Kurtuluş Savaşı’nda Doğu Cephesi’nde
Ermenilerle yapılan savaş, aşağıdakiler­
den hangisiyle sona ermiştir?
A) Kars Antlaşması
$ Antlaşmanın Hükümleri
B) Moskova Antlaşması
C) Ankara Antlaşması
D) Gümrü Antlaşması
♦
Kars, Sarıkamış, Iğdır, Selim, Kulp Türkiye'nin olacak.
♦
TBMM tarafından geçersiz kabul edilen Sevr Barış Antlaşması'nı Ermenistan da
kabul etmeyecek.
♦
Türk-Ermenistan sınırı Aras Nehri - Çıldır Gölü hattı olarak belirlenecek.
♦
Ermenistan Türkiye'ye karşı düşmanca tavır içerisinde olmayacak.
♦
Türklere karşı silah kullanmayan Ermeniler altı ay içinde Türkiye'ye dönebilecek.
♦
Ermenistan'ın Türkiye'ye karşı diğer devletlerle yaptığı tüm antlaşmalar geçersiz
kabul edilecek.
♦
TBMM, kendisinden istenildiği taktirde Ermenistan'a askerî ve siyasî açıdan
yardım edecek.
♦
Ermenistan, sadece iç güvenliğini koruyacak derecede cephane ve mühimmat
bulundurabilecek.
♦
Herhangi bir saldırıya uğraması durumunda, Türkiye Ermenistan'a askerî
yardımda bulunacak.
♦
Ermenistan, Nahçıvan ve Şarur bölgelerinde halk oylaması sonucunda oluşan yeni
yönetim biçimine karışmayacak, bu süreçte bölgede Türkiye koruyuculuğunda bir
yerel yönetim oluşturulacaktır.
E) Mudanya Ateşkes Antlaşması
2.
2-3 Aralık 1920 tarihli Gümrü Antlaşması’nı TBMM Hükümeti adına aşağıdakiler­
den hangisi imzalamıştır?
A) Rauf Orbay
B) Enver Paşa
C) Ali Fethi Okyar
D) Fevzi Çakmak
E) Kâzım Karabekir
3.
Sevr Barış Antlaşması’nın geçersizliğini
kabul eden ilk devlet aşağıdakilerden
hangisidir?
A)
4
Ermenistan
D) İtalya
B) İngiltere
C) Fransa
E) Sovyet Rusya
Aşağıdakilerden hangisi, Gümrü Antlaş­
ması’nın kazanımları arasında değildir?
A) Halkın Meclis'e ve orduya olan güveni
artmıştır.
B) Doğu Cephesi'nde savaşın bitmesine
ve buradaki silahların batıya taşınması­
na olanak sağlamıştır.
^ Antlaşmanın Önemi ve Özellikleri
C) Sevr'in geçersizliği uluslararası alanda
ilk kez bir devlet tarafından kabul
edilmiştir.
^
Gümrü Antlaşması ile kapanan ilk cephe Doğu Cephesi olmuştur.
^
TBMM siyasî ve askerî alanda ilk uluslararası zaferini kazanmıştır.
^
Halkın TBM M 'ye ve orduya duyduğu güven artmıştır.
D) Sovyet Rusya'dan gelebilecek yardım­
ların önü açılmıştır.
^
Ermenistan Sevr'in geçersizliğini tanıyan ilk devlet olmuştur.
E) Ukrayna ile dostluk antlaşmasının imza­
lanmasına ortam hazırlamıştır.
^
Ermenistan T B M M 'nin varlığını kabul eden ilk devlet olmuştur.
^
TBM M 'nin ilk kez yabancı bir devletle imzaladığı siyasî bir sözleşme olan Gümrü
Antlaşması'nda ilk kez " T B M M Hüküm eti " tabiri kullanılmıştır
^
Siyasî bir sözleşmede ilk kez " Türkiye Devleti" tabiri kullanılmıştır.
^
Gümrü Barışı Sevr'i geçersiz sayan ilk uluslararası belge dir.
^
Ermeni Meselesi sona ermiş, böylece Sovyet Rusya'dan gelebilecek yardımların da
önü açılmıştır.
^
Doğu Cephesi'nin kapanması sonucunda, buradaki kuvvetlerin önemli bir kısmı
Batı Cephesi'ne kaydırılmıştır.
5.
Gümrü Antlaşması ile Ermeniler, TBMM
Hükümeti tarafından geçersiz sayılan Sevr
Antlaşması'nı tanımadıklarını belirtmişler;
ayrıca Kars, Sarıkamış, Kağızman ve Iğdır'ı
TBMM'ye bırakmışlardır.
Bu bilgilere göre;
I.
TBMM diplomatik bir kazanım elde et­
miştir.
II. Ermeniler, TBMM'yi resmen tanımıştır.
III. Rusya, Ermenistan'ı desteklemiştir.
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
Doğu (Ermenistan) sınırı ilk kez Gümrü Antlaşması ile şekillenmiştir. Ancak iki gün
sonra Sovyet Rusya'nın Ermenistan'ı işgal etmesi nedeniyle, Gümrü Antlaşması yü­
rürlüğe girmemiştir. Doğu sınırı ilk kez 16 M art 1921 Moskova Antlaşması ile res­
miyet kazanmıştır. (13 Ekim 1921'de ise TBMM, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcis­
tan arasında imzalanan Kars Antlaşması ile de Doğu sınırı kesin şeklini alacaktır.)
_______________________________________________________ y
~ 226 ~
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
1-D
2-E
C) Yalnız III
E) II ve III
3-A
4-E
5-C
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
2) G ü rcistan İle İlişkiler ve Batum A n tlaşm ası (23 Şubat 1921)
^
Gürcistan, Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu zor durumu fırsat bilip Ardahan,
Artvin ve Batum'u ele geçirmiştir.
^
Bu olay üzerine düzenlenen Pasof Harekâtı sonrasında Gürcistan'a bir uyarıda bu­
lunulmuş ve toprakların iadesi istenmiştir.
^
1.
Millî Mücadele Dönemi’nde Ankara’da
büyükelçilik açan ilk devlet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ermenistan
C) Gürcistan
E)
23 Şubat 1921'de Gürcistan ile imzalanan Batum Antlaşması ile Artvin , Ardahan
ve Batum Türkiye'ye bırakılmıştır.
'
B) Azerbaycan
D) Sovyet Rusya
Afganistan
'
^
Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgal etmesi nedeniyle, Batum Antlaşması da 16 Mart
1921 Moskova Antlaşması ile resmiyet kazanmıştır.
2.
23 Şubat 1921’de Gürcistan’la imzalanan
Batum Antlaşması ile;
V_____________________________________________________________________________________________ /
I.
^
Artvin,
II. Ardahan,
Millî Mücadele Dönemi'nde Ankara'da büyükelçilik açan ilk devlet Gürcistan'dır.
III. Batum
şehirlerinden hangileri TBMM Hükûmeti’ne bırakılmıştır?
A) Yalnız I
B) GÜNEY CEPHESİ
^
Bu cephede Fransızlara ve işbirlikçi Ermenilere karşı mücadele edilmiştir.
^
Bu cephe sadece milis güçlerin mücadele ettiği bir Kuvây-i M illiye cephesidir.
^
Herhangi bir düzenli ordu birliği bu cephede savaşmamıştır.
^
En önemli direniş merkezleri Adana , Urfa , Antep ve M araş 'tır.
^
D)
3.
I.
devletlerinden hangileriyle mücadele et­
miştir?
A)
Güney Cephesi'nde;
Urfa'da
Yüzbaşı Ali Saip Bey
Maraş'ta
Sütçü İm am (Rıdvan Hoca)
Adana'da
Karaisalı Müftüsü M eh m e t Hoca
İngiltere,
II. Fransa,
III. Yunanistan
/
^
C) I ve II
E) I, II ve III
Kurtuluş Savaşı’nda Urfa, Antep ve Maraş’ta Kuvây-i Milliye birlikleri;
Antep, Urfa ve Maraş'ı önce İngilizler işgal etmiş, fakat 15 Eylül 1919'da imzalanan
Suriye İtilafnâmesi ile buraları Fransızlara bırakmışlardı.
\
B) Yalnız II
II ve III
4.
Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
Kurtuluş Savaşı’nda Güney Cephesi’nde
mücadele eden;
I. Sütçü İmam,
II. Ali Saip Bey,
III. Şahin Bey
...”
gibi Kuvây-i Milliyecilerin, mücadelenin
liderliğini yaptıkları şehirler aşağıdakiler­
den hangisinde doğru olarak verilmiştir?
-----------------------------------------------------Antep'te
I
"Şahin Bey" takma adı ile Üsteğmen Sait Bey
II
III
A)
Adana
Urfa
Maraş
B)
Maraş
Antep
Adana
mücadelenin liderliğini yapmışlardır.
C)
D)
Antep
Adana
Maraş
Antep
Urfa
Maraş
^
E)
Maraş
Urfa
Antep
Fransızlar, Adana-Pozantı yöresinde ummadık bir direnişle karşılaşınca TBMM Hükûmeti'nden 1920 Mayısı'nda yirmi günlük bir ateşkes önermişlerdir. Fransa'nın
bu isteğinde, Ingiltere'nin Ren Bölgesi sorununda Almanya'ya yakınlık göstermesi
etkili olmuştur. Bu durum TBMM Hükûmeti'nin, Anlaşma Devletlerinin biri tarafın­
dan tanınmasına olanak sağlamıştır.
^
^
5.
Fransızlar, düzenli ordunun Batı Cephesi'nde Yunanlılara karşı Sakarya Meydan
Kurtuluş Savaşı’nda Güney Cephesi’nde
Fransızlarla yapılan savaş, aşağıdakilerden hangisiyle sona ermiştir?
M uharebesi'nde zafer kazanması sonucunda, TBMM ile 20 Ekim 1921 'de Ankara
A) Ankara Antlaşması
Antlaşması'nı imzalamıştır. (Bu konuya "Sakarya Savaşi'nda tekrar değinilecektir.)
B) Moskova Antlaşması
C) Gümrü Antlaşması
Fransa Ankara Antlaşması ile Hatay ve İskenderun hariç işgal ettiği tüm toprakları
Türkiye'ye geri vermiş ve böylece Güney Cephesi kapanmıştır.
^
D) Kars Antlaşması
E) Mudanya Ateşkes Antlaşması
Fransa, Ankara Antlaşması ile TBMM'yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olmuştur.
|
1-C
2-E
3-B
4-E
5-A
|
~ 227 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
& Güneybatı'da Konya, Antalya civarını işgal etmiş olan İtalya ile herhangi bir silahlı
çatışma yaşanmamıştır. İtalyanlar bölge halkı ile iyi geçindiklerinden, Yunanlıların
II.
1.
İnönü Muharebesin d e mağlup olması üzerine Anadolu'dan çekilme kararı al­
mışlar ve Sakarya Zaferi sonrasında da Anadolu'yu tamamen boşaltmışlardır.
Bu durumun aşağıdaki sonuçlardan han­
gisini ortaya çıkardığı savunulabilir?
'
^
Fransızlar; Urfa, Antep ve Maraş'taki işgal­
lerinde Ermenilerle işbirliği yaparak sömür­
ge yönetimi kurmaya çalışmışlardır.
A) Türk halkının savunma tedbirleri alması
B) Egemenlik anlayışının değişmesi
Kurtuluş Savaşı'nda göstermiş oldukları mücadele azminden dolayı bazı il ve ilçele­
re çeşitli unvan ve istiklâl madalyaları verilm iştir.
C) Güney sınırının kesin olarak çizilmesi
D) İtilafların görüş ayrılığına düşmesi
E) Saltanatçı anlayışın ivme kazanması
İstiklâl Madalyası H an la r
Unvan Alanlar
t
t
1921 - Antep "Gazi"
2.
| 1924 - İnebolu
I.
1973 - Maraş " Kahraman"
1984 - Urfa "Şanlı"
Maraş,
II. İnebolu,
III. Urfa
1925 - Maraş
Yukarıdakilerden hangilerine Kurtuluş
Savaşı’nda gösterdikleri mücadele az­
minden dolayı “ İstiklâl Madalyası" veril­
miştir?
2008 - Antep
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve I I
C) I ve II
E) I,
C) BATI CEPHESİ
^
Bu cephede Ingiltere'nin desteğini alan Yunanlılara karşı mücadele edilmiştir.
^
Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri bu cephenin oluşturulmasında etkili olmuştur.
^
Batı Cephesi'nde;
*
Ali Fuat Paşa komutasındaki Kuvây-i Milliye
*
Doğu Cephesi'nden gelen XV. Kolordu
*
TBM M 'nin 8 Kasım 1920'de kurduğu Düzenli Ordu
3.
Güney Anadolu'da ciddi bir direnişle kar­
şılaşan Fransa, resmi olmayan bir görüşme
için Anadolu'ya temsilci göndermiştir. Fran­
sız temsilci, ekonomik ayrıcalıklar tanınma­
sı durumunda Adana, Antep ve Urfa'nın
Türkiye'ye geri verilebileceğini belirtmiştir.
Buna göre Fransa ile ilgili;
mücadele etmiştir.
I.
Anadolu'daki haklarından tamamen
vazgeçmiştir.
II.
Türkiye'nin bağımsızlığını savunmuştur.
III. Türk halkının direnişinden çekinmiş ve
önlem alma gereği duymuştur.
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
BATI CEPHESİ MUHAREBELERİ
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
4.
Kurtuluş Savaşı’nda Batı Cephesi’nde;
I.
Yunanistan,
II. Fransa,
III. İtalya
güçlerinden hangileriyle mücadele edil­
miştir?
A)
Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
1-A
~ 228 ~
2-C 3-D
4-A
KPSS / Tarihin Pusulası
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1) G ediz M u h areb esi (24 Ekim 1920) ®
^
Sivas Kongresi'nde, Temsil Heyeti tarafından Batı Cephesi Umum Komutanlığı'na
atanan Ali Fuat Paşa'nın, Yunan kuvvetlerine karşı başlattığı taarruz girişimidir.
^
24 Ekim 1920'de gerçekleşen bu taarruz girişimi, düzen ve disiplinden yoksun olan
Kuvây-i Milliye birliklerinin mağlubiyetiyle sonuçlanmıştır.
^
Ali Fuat Paşa, Gediz Taarruzu'ndaki başarısızlık nedeniyle Batı Cephesi Komutanlığı'ndan alınmış ve yerine Albay İsmet Bey getirilmiştir. Ali Fuat Paşa ise Moskova
Büyükelçiliği'ne atanmıştır.
1.
24 Ekim 1920 tarihinde Ali Fuat Paşa ko­
mutasındaki Kuvây-i Milliye birliklerinin
Yunanlılara karşı başlattığı taarruz girişi­
mi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gediz Muharebesi
B) Aslıhanlar Muharebesi
C) I. İnönü Muharebesi
D) II. İnönü Muharebesi
E) Sakarya Meydan Muharebesi
^ Düzenli Ordunun Kurulması (8 Kasım 1920)
•
^
^
Nedenleri
★
Kuvây-i Milliye birliklerinin Gediz Taarruzu'nda başarısız olması
2.
★
Kuvây-i Milliye'nin düşman karşısında yetersiz kalması
★
Kuvây-i Milliye'nin düzen ve disiplinden yoksun olması
Yunanlılara karşı başlattığı Gediz Muharebesi’nde başarısız olan ve Batı Cephe­
si Komutanlığı’ndan alınıp Moskova Büyükelçiliği’ne atanan komutan aşağıdakilerden hangisidir?
★
Kuvây-i Milliye'nin hukuk tanımaz şekilde cezalar vermesi
A) İsmet Paşa
★
Bazı Kuvây-i Milliye liderlerinin halktan zorla para ve yiyecek alması
B) Refet Paşa
C) Ali Fuat Paşa
İsmet Bey'in Batı Cephesi Komutanlığı'na getirilmesinden sonra, Kuvây-i Milliye'nin
varlığına son verilmiş ve tüm bu birlikler 8 Kasım 1920'de Düzenli Ordu 'ya dönüş­
türülmüştür.
D) Cemal Paşa
E) Mahmut Şevket Paşa
Düzenli ordunun kurulmasına karşı çıkan ve emir altına girmek istemeyen Çerkez
Ethem 27 Aralık 1920'de isyan etmiş, ancak ayaklanma ismet Paşa komutasındaki
birlikler tarafından bastırılmıştır.
^
9 Kasım 1920'de Batı ve Güney olmak üzere ikiye ayrılan Batı Cephesi'nin, asıl cep­
he olan Batı Cephesi'ne Albay İsmet Bey, Güney Cephesi'ne ise Albay Refet Bey
atanmıştır. Her iki cephe de Fevzi (Çakmak) Paşa'nın komutasındaki Genelkurm ay
Başkanlığı'na bağlanmıştır.
3.
Kurtuluş Savaşı başlangıçta Kuvây-i Milliye
birlikleri tarafından yürütülürken, zamanla
bu kuvvetlerden düzenli orduya geçilmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi düzenli orduya
geçilmesinde etkili olan nedenlerden biri
değildir?
A) Kuvây-i Milliye'nin düşman karşısında
yetersiz kalması
B) Kuvây-i Milliye'nin düzen ve disiplinden
yoksun olması
2) I. İnönü M u h areb esi (6-10 O cak 1921) ©
C) Kuvây-i Milliye birliklerinin Gediz Taarruzu'nda başarısız olması
D) Bazı Kuvây-i Milliye liderlerinin halktan
zorla para ve yiyecek alması
E) Kuvây-i Milliye'nin ulusal egemenlik an­
layışına uygun davranmaması
^
Yunanlılara karşı yapılan ilk savunma savaşıdır.
^
TBMM tarafından kurulan düzenli ordunun ilk savaşı ve ilk askerî zaferi dir.
^
Düzenli ordu güçlü bir savunma ile Yunan ordusunu durdurmuştur.
^
TBMM bu sırada ayrıca Çerkez Ethem isyanını bastırmakla da uğraşmış ve 20 Ocak
1921'de Çerkez Ethem kuvvetlerini yok etmiştir.
^
Bu savaşta Yunan kuvvetlerine karşı elde ettiği başarılardan dolayı, ismet Paşa'nın
rütbesi albaylıktan Generalliğe yükseltilmiştir.
^
Elde edilen bu askerî başarıya bağlı olarak; halkın TBM M 'ye olan güveni ve düzenli
orduya katılım artmış, askere alım işlemleri hızlanmıştır.
4.
I. TBMM tarafından 8 Kasım 1920’de ku­
rulan düzenli ordunun kazandığı Mk as­
kerî zafer aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gediz Muharebesi
B) I. İnönü Muharebesi
C) II. İnönü Muharebesi
D) Kütahya-Eskişehir Muharebesi
E) Sakarya Meydan Muharebesi
|
1-A
2-C
3-E
4-B
|
~ 229 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
I.
A) İstiklâl Marşı'nın kabul edilmesi
İstiklâl Marşı kabul edilmiştir.
;
A
T
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi I. İnönü
Muharebesi ile ilişkilendirilemez?
Moskova Antlaşması imzalanmıştır.
İ
[
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
İnönü Muharebesi'nin Sonuçları
1.
M
L
KPSS / Tarihin Pusulası
I
B) Çerkez Ethem İsyanı'nın bastırılması
Londra Konferansı toplanmıştır.
C) Moskova Antlaşması'nın imzalanması
D) Londra Konferansı'nın toplanması
Afganistan ile Dostluk Antlaşması imzalanmıştır.
E) Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin yayımlan­
ması
Teşkilât-ı Esâsiye Kanunu kabul edilmiştir.
2.
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi I. İnönü
Zaferi’nin sonuçlarından biri değildir?
I. İnönü Zaferi düzenli ordunun ilk askerî başarısı olup, bu başarı hem düzenli ordu­
ya katılımı, hem de TBMM'ye güveni arttırmıştır. Ayrıca "Düzenli ordu mu? Kuvây-i
Milliye mi?" tartışması bu dönem için son bulmuştur.
A) Fransa ile Ankara Antlaşması'nın imza­
lanması
B) TBMM Hükûmeti'nin otoritesinin ve say­
gınlığının artması
C) Afganistan ile Dostluk Antlaşması'nın
imzalanması
A)
^
20 Ocak 1921'de kabul edilen Teşkilât-ı Esâsiye Kanunu (1921 Anayasası) yeni Türk
Devleti'nin ilk anayasası olup, hukukî ve siyasî bir belge niteliği taşımaktadır.
^
Osmanlı Devleti'nin ilk anayasası olan 1876 Kanun-i Esâsi'si kaldırılmamış, bu ana­
yasanın 1921 Anayasası hükümleriyle çelişmeyen maddeleri kabul edilmiştir.
^
D) İstiklâl Marşı'nın kabul edilmesi
Teşkilât-ı Esâsiye Kanunu (1921 A nayasası) (20 O cak 1921)
E) 1921 Anayasası (Teşkilât-ı Esâsiye)'nın
kabul edilmesi
3.
TBMM, Osmanlı Devleti’nde padişah ve
halifeye ait olan siyasî ve hukukî yetkile­
ri aşağıdaki gelişmelerden hangisiyle de­
netimine almıştır?
1921 Anayasası'na göre;
*
Egemenlik kayıtsız ve şartsız milletindir.
*
Yasama +Yürütm e +Yargı yetkileri TBM M 'ye aittir. (G üçler/Kuvvetler Birliği)
*
Meclis, iller halkı tarafından seçilen üyelerden kurulur.
*
Ülke, meclisin kendi içinden seçtiği bakanlar aracılığıyla yönetilir.
*
Meclis başkanı aynı zamanda hükümetin (Bakanlar Kurulu'nun) de başkanıdır.
*
Dinî emirlerin yerine getirilmesi, yasaların korunması, değiştirilmesi veya kaldı­
rılması gibi yetkiler Büyük Millet Meclisi'ne aittir.
A) Takrir-i Sükûn Kanunu
B) Hıyanet-i Vataniye Kanunu
C) Lozan Barış Antlaşması
D) Teşkilât-ı Esâsiye Kanunu
^
^
^
E) Sakarya Meydan Muharebesi
4.
*
Seçme yaşı 18, seçilme yaşı 25'tir.
I.
milletvekili seçimlerinin iki yılda bir
yapılması,
*
Seçimler iki yılda bir düzenlenir.
II.
güçler birliği ilkesi,
*
Seçilen üyelerin görev süresi 2 yıl olup, yeniden seçilebilirler.
III. kişi hak ve özgürlükleri
*
Seçimler çift dereceli seçim sistemine göre yapılır.
Yukarıdakilerden hangileri 1921 Anayasası’nda yer almamıştır?
A) Yalnız I
1921 Anayasası olağanüstü bir dönemde (savaş döneminde) hazırlandığı için, kişi
hak ve özgürlüklerine yer verilm em iştir .
D)
B) Yalnız II
I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
İhtiyaçlara göre kısa ve özet olarak hazırlanmış bir anayasadır.
Mecliste alınan kararların hızlı ve kolay bir şekilde uygulamaya konulabilmesi için
Güçler Birliği ilkesine yer verilm iştir.
I.
meclis hükûmeti sistemini ön görmesi,
^
Türkiye Cumhuriyeti'nin en yumuşak (esnek ) anayasasıdır.
II.
çift dereceli seçim sistemini benimse­
mesi,
^
1921 Anayasası (Teşkilât-ı Esâsiye)'nda ilk önemli değişiklik, 29 Ekim 1923 tarihin­
de Cumhuriyet'in ilânı ile gerçekleşmiştir.
^
III. kuvvetler birliği ilkesini benimsemesi
Yukarıdakilerden hangileri 1921 Anayasası’nın özellikleri arasındadır?
1924 Anayasası'na kadar yürürlükte kalmıştır.
A) Yalnız I
f ------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
^ TBMM, Teşkilât-ı Esâsiye Kanunu (1921 Anayasası) ile Osmanlı Devleti'nde padişah
ve halifeye ait olan siyasî ve hukukî yetkileri üstlenmiştir.
\ _________________________________________________________________________________________________ /
~ 230 ~
D)
|
1-E
B) Yalnız II
II ve III
2-A
3-D
C) I ve II
E) I, II ve III
4-C
5-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
Bu sayfadan nasıl som gelir?
B) Londra Konferansı (23 Şubat-12 M art 1921)
^
İtilaf Devletleri'nin bu konferansı toplama amaçları, Sevr Antlaşması hükümlerini
Türk tarafına kabul ettirmek ve Yunanlılara zaman kazandırmaktır.
^
İtilaf Devletleri, konferansa öncelikle İstanbul Hükûmeti'ni davet etmişler ve İstan­
bul Hükümeti adına gidecek delegelerin yanında, TBM M 'nin de yetkilendirdiği bir
kişinin bulunmasını istemişlerdir. Bu durum, İtilaf Devletleri'nin TBM M 'yi doğru­
dan tanım ak istem ediklerinin kesin kanıtıdır.
^
İtilaf Devletleri'nin, her iki hükümetin tem silcilerini doğrudan ya da dolaylı şekilde
konferansa davet etmesinin temel sebebi ise, İstanbul Hükümeti ile TBMM Hükü­
meti arasındaki görüş ayrılıklarından yararlanm ak tır.
^
Mustafa Kemal bu düşünceye karşı çıkarak, Türk ulusunun gerçek temsilcisinin
TBMM olduğunu ve TBM M 'nin doğrudan davet edilmemesi durumunda konferan­
sa katılmayacaklarını bildirmiştir.
^
Bu gelişme üzerine TBM M , İtalya 'nın aracılığıyla ayrı olarak davet edilmiştir.
^
TBMM Hükümeti konferansa delege göndererek ise;
*
Barış yanlısı olduğunu tüm dünyaya göstermeyi
*
Misâk-ı Millî'yi tüm dünya kamuoyuna duyurmayı
*
Uluslararası alanda hukukî varlığının tanınmasını
1.
TBMM’nin, 1921’de Londra Konferansı’na doğrudan davet edilmesinde arabulu­
culuk görevini üstlenen devlet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fransa
B) İngiltere
D) İtalya
2.
C) ABD
E) Yunanistan
3 Mayıs 1920’de kurulan I. TBMM Hükûmeti’nde jjk Dışişleri Bakanı olarak görev
yapan ve Londra Konferansı’nda TBMM
Heyeti adına görüşmelere katılan devlet
adamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bekir Sami Bey
B) Yusuf Kemal Tengirşek
C) Dr. Rıza Nur
amaçlamıştır.
D) İsmet İnönü
E) Ali Fethi Okyar
^
Konferansa;
TBMM Hükümeti adına
^
Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey
İstanbul Hükümeti adına
^
Sadrazam Tevfik Paşa
İngiltere
3.
Fransa
İtalya
İtilaf Devletleri’nin TBMM’yi ilk kez huku­
ken tanıdıkları gelişme, aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Gümrü Antlaşması
katılmıştır.
B) Kars Antlaşması
C) Londra Konferansı
^
Konferansta İstanbul Hükümeti temsilcisi Tevfik Paşa'ya söz hakkı verilince, o; "Söz
D) Ankara Antlaşması
Türk milletinin gerçek temsilcisi olan TBMM'nindir." diyerek, sözü TBMM Temsilcisi
E) Lozan Barış Antlaşması
Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey'e bırakmıştır. Böylece TBMM Heyeti'nin işi kolaylaş­
mış ve yeni Türk Devleti'nin gücü meşrulaşmıştır.
^
Konferans hiçbir sonuca varmadan dağılmıştır. Bunun üzerine Anlaşma Devletleri,
Sevr projesini gerçekleştirebilmek için yeni kararlar almışlardır. Bu amaç doğrultu­
sunda Yunan ordusunu harekete geçirerek II. İnönü Savaşı'nın başlamasına neden
olmuşlardır.
^
Bekir Sami Bey, konferansta TBMM'nin onayını almadan İtalya, Fransa ve İngiltere
ile ekonomi ve esir değişimi ile ilgili konularda birtakım sözleşmeler imzalamıştır.
Ancak, bu sözleşmeler Misâk-ı Millî'ye, devletlerin eşitliğine ve tam bağımsızlık il­
kelerine aykırı olduğu gerekçesiyle TBMM tarafından kabul edilmemiştir. Bu giri­
şiminden dolayı Bekir Sami Bey görevinden istifa etmek zorunda kalmış ve kendisi
Moskova 'ya gönderilmiştir. Dışişleri Bakanlığı'na da Yusuf Kemal Tengirşek atan­
mıştır.
4.
Mustafa Kemal, Londra Konferansı önce­
sinde İtilaf Devletlerine çektiği telgrafta:
"TBMM doğrudan çağrılmadığı taktirde kon­
feransa katılımda bulunmayacaktır." demiş­
tir. Bunun üzerine, İtilaf Devletleri İtalya ara­
cılığı ile TBMM Hükûmeti'ni de konferansa
resmen davet etmiştir.
Buna göre;
I.
İtilaf Devletleri, TBMM'nin hukukî varlı­
ğını tanımıştır.
II.
İtilaf Devletleri, Misak-ı Millî'yi onayla­
mıştır.
III. TBMM'nin güç ve otoritesi artmıştır.
^ Londra Konferansı'nın Önemi
★
İtilaf Devletleri TBM M 'nin varlığını hukuken (resmen) ilk kez tanım ıştır.
★
Misâk-ı M illî sınırlarımız tüm dünya devletleri tarafından anlaşılmıştır.
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
★ TBMM savaş taraftarı olmadığını tüm dünyaya kanıtlamıştır.
★
İtilaf Devletleri ve İstanbul Hükümeti Ankara'nın gücünü anlamıştır.
|
1-D
2-A
3-C
4-B
|
~ 231 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi1
C)
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Türk-Afgan D ostluk A ntlaşm ası (1 M art 1921)
^
1 Mart 1921 tarihinde TBMM ile Afganistan arasında imzalanan bu dostluk antlaş­
masının bir diğer adı Moskova Dostluk Antlaşması 'dır.
^
Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması'nın görüşmelerinin yapıldığı sırada, Rusya'da
bulunan TBMM Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Tengirşek ve TBMM delegesi Dr. Rıza
Nur , Afganistan Devleti adına General Veli Han ile bir dostluk ve ittifak antlaşması
imzalamıştır.
^
1.
1 Mart 1921’de imzaladıkları dostluk ant­
laşması ile TBMM’nin varlığını tanıyan ilk
Müslüman devlet aşağıdakilerden hangi­
sidir?
A) Azerbaycan
B) Pakistan
C) Afganistan
D) Gürcistan
E) Hindistan
Antlaşmaya göre;
• Taraflar birbirlerinin bağımsızlığını resmen tanıyacak,
1 Mart 1921 tarihinde Türkiye ile Afganistan
arasında yapılan Türk-Afgan Dostluk Antlaşması'na göre; taraflardan birine yapıla­
cak bir saldırıyı, diğer taraf kendisine ya­
pılmış sayarak önlemeye çalışacak; Türki­
ye, kültürel ve askeri amaçlarla Afganis­
tan'a öğretmen ve subay gönderecektir.
2.
• Karşılıklı elçilikler açılacak,
• Taraflardan birine yapılan saldırı diğerine de yapılmış sayılacak,
• TBMM Hükümeti Afganistan'a subay ve öğretmen gönderecek,
• Doğu ülkeleri işgal edilirse buna birlikte karşı konulacak,
Yalnız bu bilgilere göre, iki ülkenin aşa­
ğıdaki konulardan hangisiyle ilgili iş bir­
liği yaptıkları savunulamaz?
• iki devlet arasında posta örgütü kurulacaktı.
*
^
'
Bu antlaşma ile TBMM'yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan olmuştur.
A) Ulusal hakların korunması
B) Askerî alanda destek verilmesi
C) Eğitim ve kültür düzeyinin yükseltilmesi
D) Egemenlik anlayışlarının değiştirilmesi
D)
E) Olası bir savaş durumunda birlikte ha­
reket edilmesi
İstiklâl M arşı'n ın Kabulü (12 M art 1921)
3.
Millî Mücadele’nin ve bağımsızlık fikrinin
dile getirilmesi için bir marşın yazılması
ile ilgili yarışma düzenleyen kurum aşağıdakilerden hangisidir?
A) Genelkurmay Başkanlığı
B) Millî Eğitim Bakanlığı
C) Millî Savunma Bakanlığı
^
Mehmet Âkif Ersoy tarafından yazılmış ve M aa rif Vekâleti ( M illî Eğitim Bakanlığı)'-
D) Dışişleri Bakanlığı
nin 1921'de düzenlediği yarışma sonucunda 724 şiir arasından seçilmiştir.
E) Kültür Bakanlığı
^
istiklâl Marşı olarak mecliste kabul edilmeden önce, ilk kez 21 Şubat 1921'de, Kas­
tamonu'da çıkarılan yerel bir gazete olan Açıksöz Gazetesi'nde yayımlanmıştır.
^
12 Mart 1921'de çıkarılan bir kanunla da " İstiklâl Marşı " olarak kabul edilmiştir.
^
Mehmet Âkif Ersoy, istiklâl Marşı'nı kahraman Türk Ordusu 'na ithaf etmiştir.
^
4.
Mehmet Âkif Ersoy, Kurtuluş Savaşı’nın
anlamını ve bağımsızlık düşüncesini ifa­
de eden İstiklâl Marşı’nı, aşağıdakilerden
hangisine ithaf etmiştir?
istiklâl Marşı, ilk kez dönemin M aarif Vekili (M illî Eğitim Bakanı) Hamdullah Suphi
A) Türk Milleti
B) Türk Bayrağı
C) Türk Gençliği
D) Türk Ordusu
E) Öğretmenler
Tanrıöver tarafından TBM M 'de okunmuştur.
^
istiklâl M arşı'nın 1924-1930 yılları arasında kullanılan bestesi Ali Rıfat Çağatay ta­
rafından yapılmıştır. Bu beste, Batı tarzı müziğe uymadığı gerekçesiyle yerini, gü­
nümüzde de kullandığımız Osman Zeki Üngör'ün bestesine bırakmıştır.
5.
İstiklâl Marşı’nın 1924-1930 yılları arasın­
da kullanılan bestesi aşağıdaki bestekâr­
lardan hangisine aittir?
A) Ali Rıfat Çağatay
E) M oskova D ostluk ve K ardeşlik A n tlaşm ası (16 M art 1921)
^
^
B) Osman Zeki Üngör
I. inönü Muharebesi'nden sonra TBMM Heyeti ile Sovyet Rusya (SSCB) arasında 16
Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır.
C) İsmail Hakkı Tonguç
"Dostluk ve Kardeşlik" başlığı taşıyan Moskova Antlaşması'nın başlangıç kısmında,
"imzalayan taraflar arasında ulusların kardeşliği ilkesi ve her ulusun kendi geleceği­
ni serbestçe saptama hakkına sahip olduğu" hükmü yer almıştır.
E) Adnan Saygun
~ 232 ~
D) Ulvi Cemal Erkin
|
1-C
2-D
3-B
4-D
5-A
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
Bu sayfadan nasıl som gelir?
Kurtuluş Savaşı'nda T B M M Hükûm eti'nin Sovyet Rusya ile yakınlaşmasında;
*
Cephane ve silah gereksiniminin olması
*
Boğazların ve Anadolu'nun bir bölümünün İtilaf Devletleri'nin eline geçmesi
*
Sovyet Rusya ile TBMM Hükûmeti'nin düşmanlarının aynı olması
I.
Boğazların ve Anadolu'nun bir bölümü­
nün İtilaf Devletleri'nin eline geçmesi,
*
Anlaşma Devletleri'nin Sovyet Rusya'daki Bolşevik rejiminden tedirgin olması
II.
Sovyet Rusya ile TBMM Hükûmeti'nin
düşmanlarının aynı olması,
1.
gibi unsurlar etkili olmuştur.
^
III. cephane ve silah gereksiniminin olması
Öte yandan antlaşmanın imzalanmasında ise;
unsurlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
*
A) Yalnız I
Yunan ilerleyişinin durdurulmuş olması,
*
Düzenli ordunun askerî başarılarının artması
*
Tarafların sınırlarını güvence altına almak istemesi,
*
Ortak düşmana karşı birlikte hareket etme düşüncesi,
*
Sovyet Rusya'nın TBMM 'nin Londra Konferansı'na katılmasından ötürü endişe
duyması
*
Sovyet Rusya'nın kendi rejimini tüm dünyaya yaymak istemesi
^
İtilaf Devletleri hem Türkiye hem de SSCB'nin güçlenmesinden endişe duyuyordu.
SSCB ise Türkiye ile kendini güvende hissedebileceğini düşünüyordu. Öte yandan
Türkiye de, M illî Mücadele döneminde kendisine bir dış destek bulmak istiyordu.
^
Tüm bu sebeplere bağlı olarak Türk-Sovyet dostluğunun zemini oluşmuş ve TBMM
Heyeti adına Bekir Sami Bey ile SSCB arasında Moskova Dostluk ve Kardeşlik A nt­
laşması imzalanmıştır.
B)
D) II ve I I
2
gibi durumlar etkili olmuştur.
*
Millî Mücadele Dönemi’nde TBMM Hükûmeti’nin SSCB ile yakınlaşmasında;
Yalnız II
C) I ve II
E) I, II ve III
16 Mart 1921’de Sovyet Rusya ile imzala­
nan Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması’nı, TBMM Heyeti adına aşağıdakilerden hangisi imzalamıştır?
A) Bekir Sami Bey
B) Refet Bele
C) Kâzım Karabekir
D) Rauf Orbay
E) Yusuf Kemal Tengirşek
3. Sovyet Rusya, TBMM Hükümeti ile Mos­
kova Antlaşması’nı yapma gereğini aşa­
ğıdaki gelişmelerin hangisinden sonra
duymuştur?
A) İtalyanların işgal ettikleri Anadolu top­
raklarından çekilmesi
Moskova Antlaşması'nın Hükümleri
B) Sakarya Savaşı'nın kazanılması
*
*
*
Çarlık Rusya ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan tüm antlaşmalar
geçersiz sayılacak.
C) Fransa'nın TBMM Hükûmeti ile Ankara
Antlaşması'nı yapması
^
D) Birinci İnönü Savaşı'nın kazanılması
^
Bu madde iki ülke arasında ittifak yapıldığını göstermektedir.
^
Bu madde ile kastedilen anlaşma Sevr Barış Antlaşması'dır.
Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırılmasını kabul edecek.
Bu madde ile Sovyet Rusya Türkiye'nin bağımsızlığını kabul etmiştir.
Sovyet Rusya Misâk-ı Millî'yi tanıyacak.
^
*
E) Anlaşma Devletlerinin, Yunanistan ile
Türkiye arasında ateşkes önerisinde
bulunması
Taraflardan birinin kabul etmediği herhangi bir anlaşmayı diğeri de kabul
etmeyecek.
^
*
Bu madde her iki ülkede de yönetim şeklinin değiştiğini göstermektedir.
Bu madde ile Misâk-ı Millî'yi kabul eden ilk büyük Avrupa devleti Sovyet
Rusya olmuştur.
Batum Gürcistan'a bırakılacak.
^ Batum Misâk-ı Millî'den verilen ilk taviz olmuştur.
*
Boğazlar ve İstanbul Türklerde kalacak.
*
İki ülke arasında ilişkilerini geliştirmeye yönelik ekonomik ve siyasî
anlaşmalar düzenlenecek.
*
İki devlet arasında posta örgütü kurulacak ve her türlü haberleşme
sağlanacak.
*
Esirler karşılıklı serbest bırakılacak.
4.
Aşağıdakilerden hangisi, Moskova Antlaşması’nın hükümlerinden biri değildir?
A) İki ülke arasında ilişkilerini geliştirmeye
yönelik ekonomik ve siyasî anlaşmalar
düzenlenecek
B) TBMM Hükümeti Sovyet Rusya'ya su­
bay ve öğretmen gönderecek
C) Çarlık Rusya ile Osmanlı Devleti ara­
sında imzalanan tüm antlaşmalar ge­
çersiz sayılacak
D) Taraflardan birinin kabul etmediği her­
hangi bir anlaşmayı diğeri de kabul et­
meyecek
E) Sovyet Rusya Misâk-ı Millî'yi tanıyacak
1-E
2-A
3-D
4-B
~ 233 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
^ Antlaşmanın Önemi ve Özellikleri
^
Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması ile;
1.
• Kapitülasyonların kaldırılmasını kabul eden,
İlk büyük Avrupa devleti
Aşağıdaki antlaşmalardan hangisi ile Batum ’un Gürcistan’a ait olduğu TBMM ta ­
rafından kabul edilmiş ve böylece Misâkı Millî’den ilk taviz verilmiştir?
• Misâk-ı Millî'yi tanıyan,
Sovyet Rusya olmuştur.
A) Moskova
• TBM M 'yi tanıyan,
• Sevr'in geçersizliğini kabul eden
B) Kars
D) Ankara
C) Gümrü
E) Londra
e------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
^ Bu antlaşma ile Doğu sınırımız ilk kez resmen , Batum millî sınırlar dışında kalacak
şekilde çizilmiştir. Batum Misâk-ı Millî'den verilen ilk taviz olmuştur.
\__________________________________________________________
f ------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
^ Lozan Barış Antlaşması'ndan önce "kapitülasyonlara son verilmesi" hükmünü içeren
ilk uluslararası belge Moskova !ntlaşm ası 'dır.
2.
Millî Mücadele Dönemi’nde Misâk-ı Millî’yi tanıyan, aynı zamanda Sevr’in geçer­
sizliğini de kabul eden ijk büyük Avrupa
devleti aşağıdakilerden hangisidir?
\ __________________________________________________________
A) Fransa
B) İtalya
D) Yunanistan
C) İngiltere
E) Sovyet Rusya
3) II. İnönü M u h areb esi (23 M art-1 Nisan 1921) ©
3.
Lozan Barış Antlaşması’ndan önce kapi­
tülasyonlara son verilmesi hükmünü ka­
bul eden ijk devlet aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) İtalya
B) Sovyet Rusya
D) İngiltere
C) Fransa
E) Yunanistan
% Düzenli ordunun Yunanlılara karşı elde ettiği ikinci savunma zaferidir.
^
İngilizlerin desteğini alan Yunan ordusu, Fevzi Çakmak'ın da desteğiyle, İsmet Paşa
komutasında güçlü bir savunma ile durdurulmuş ve Yunanlılar geri çekilmiştir.
^
4.
Mustafa Kemal, aşağıdaki gelişmelerden
hangisinden sonra, İsmet Paşa’ya çekti­
ği telgrafta “Siz orada sadece düşmanı de­
ğil, milletin makûs talihini de yendiniz.” de­
miştir?
Mustafa Kemal, zaferin ardından İsmet Paşa'ya telgraf çekerek "Siz orada sadece
düşmanı değil, milletin makûs (kötü, ters) talihini de yendiniz." demiştir.
A) Sakarya Meydan Muharebesi
B) I. İnönü Muharebesi
C) II. İnönü Muharebesi
^ Aslıhanlar - Dumlupınar Taarruz Girişimleri (8-12 Nisan 1921) ®
D) Büyük Taarruz
^
II. İnönü zaferini takiben Türk ordusu, geri çekilen Yunan ordusuna karşı Aslıhanlar
ve Dumlupınar taarruzlarını yapmış, ancak bu girişim sonuçsuz kalmıştır.
^
Bu durum, ordunun henüz " saldırı gücüne " ulaşamadığını açıkça göstermiştir.
E) Kütahya-Eskişehir Muharebeleri
II. İnönü Muharebesi'nin Sonuçları
5.
Kurtuluş Savaşı’nda İtalya’nın işgal ettiği
yerlerden çekilmeye başlamasında, aşa­
ğıdaki gelişmelerden hangisinin etkili ol­
duğu savunulabilir?
*
Düzenli orduya katılım ve halkın TBM M 'ye olan güveni artmıştır.
*
Fransa Zonguldak 'tan çekilmiştir.
A) II. İnönü Muharebesi
*
İtalya işgal ettiği yerleri boşaltma kararı almıştır.
*
Fransa Ankara'ya barış teklif etmiş, ancak TBMM bu teklifi reddetmiştir.
B) Başkomutanlık Meydan Muharebesi
C) Kuvây-i Milliye'nin askerî başarısı
*
İngiltere Malta'da bulunan 40 esir Türk'ü serbest bırakmıştır.
*
Albay Refet Bey görevden alınmış ve Batı Cephesi birleştirilmiştir.
*
M illî Savunma Bakanı Fevzi Çakmak'a " Orgenerallik " rütbesi verilm iştir.
~ 234 ~
D) Sakarya Meydan Muharebesi
E) Ankara Antlaşması'nın imzalanması
|
1-A
2-E
3-B
4-C
5-A
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
Bu sayfadan nasıl som gelir?
4) Esk işeh ir - K ütahya M u h areb eleri (10-24 Tem m uz 1921) ®
KjTo&ıU*. A«<>vp<x ^ a ;x h « X o i
Z n t u n 'AQciv<xxot
1
.
K iev rcr.Xı\oc
TBMM’nin 8 Kasım 1920’de kurduğu dü­
zenli ordunun Millî Mücadele sürecindeki
Mk ve tek yenilgisi aşağıdakilerden hansidir?
A) Kütahya-Eskişehir Muharebeleri
B) I. İnönü Muharebesi
C) II. İnönü Muharebesi
D) Sakarya Meydan Muharebesi
E) Gediz Taarruzu
^
Düzenli ordunun tek (ilk ve son) yenilgisidir.
^
Batı Cephesi'nde çatışmaların en yoğun geçtiği yerlerdir.
^
inönü Savaşlarından sonra iki kısımdan oluşan Batı Cephesi ilk defa bu savaşta tek
çatı altında toplanmış ve cephedeki merkez karargâh Eskişehir olmuştur.
^
2
Yunan kuvvetleri büyük bir saldırıyla Afyon, Kütahya, Eskişehir ve Bilecik'i işgal et­
miştir. Hatta Yunanlılar Ankara/Polatlı'ya kadar ilerlemiş, top sesleri meclisten du­
yulur hâle gelmişti.
^
A) I. İnönü Muharebesi
B) Sakarya Meydan Muharebesi
Bunun üzerine Mustafa Kemal, ordunun " Sakarya Nehri'nin doğusuna çekilmesi "
emrini verm iştir. Mustafa Kemal'in bu emri vermesindeki temel amaç; ordunun
daha fazla kayıp vermesini engellemek ve toparlanması için zaman kazanmaktır.
C) II. İnönü Muharebesi
D) Başkomutanlık Meydan Muharebesi
^
Millî Mücadele döneminde Ankara’da Mk
Maarif Kongresi’nin düzenlenmesi, aşa­
ğıdaki savaşlardan hangisinin devam et­
tiği bir dönemde gerçekleşmiştir?
E) Kütahya-Eskişehir Muharebeleri
Eskişehir-Kütahya Savaşları devam ederken, 16-21 Temmuz 1921 tarihleri arasın­
da Ankara'da ilk resmî “Maarif Kongresi" düzenlenmiştir. Kongrede, Türkiye'deki
Millî Eğitim Sistemi'nin programı üzerinde tartışılmıştır. Bizzat Mustafa Kemal'in de
katıldığı bu maarif kongresi, askerî başarıların yanında eğitime de önem verildiğini
kanıtlamaktadır.
3
® Eskişehir - Kütahya Muharebeleri'nin Sonuçları ®
Aşağıdakilerden hangisi Kütahya-Eskişehir Savaşları’nın sonuçlarından biri
değildir?
A) İtalya Anadolu'dan çekilme kararını as­
kıya almıştır.
B) Düzenli ordudan Kuvây-i Milliye'ye geri
dönülmesi tartışmaları yaşanmıştır.
® TBM M 'ye olan güven sarsılmış, Mustafa Kemal'e olan muhalefet artm ıştır.
® Düzenli ordu ilk ve son yenilgisini almıştır.
C) Millî Savunma Bakanı Fevzi Çakmak'a
“Orgenerallik” rütbesi verilmiştir.
® Meclis'in Kayseri'ye taşınması yönünde tartışm alar yaşanmıştır.
® Meclis'te " Ordu, m illet nereye gidiyor? " tartışm aları gündeme gelmiştir.
D) Meclis'in Kayseri'ye taşınması yönünde
tartışmalar yaşanmıştır.
® Afyon, Kütahya ve Eskişehir, Yunanlılar tarafından işgal edilmiştir.
E) Fransa, TBMM Hükûmeti'ne sunduğu
barış teklifinden vazgeçmiştir.
® Düzenli ordudan Kuvây-i M illiye 'ye geri dönülmesi tartışmaları yaşanmıştır.
® Muhalifler Mustafa Kemal'in liderliğini tartışmaya başlamıştır.
® italya Anadolu'dan çekilme kararını askıya almıştır.
® Fransa, TBMM Hükûmeti'ne sunduğu barış teklifinden vazgeçmiştir.
4
Amasya Genelgesi’nden sonra askerlik
görevinden istifa eden Mustafa Kemal
Paşa, aşağıdaki savaşların hangisinden
sonra “Başkomutan” olarak tekrar bu
görevi üstlenmiştir?
^ Başkomutanlık Kanunu'nun Çıkarılması (5 Ağustos 1921)
A) I. İnönü Muharebesi
^
B) Kütahya-Eskişehir Muharebeleri
^
^
Eskişehir-Kütahya Muharebeleri'nden sonra, Meclis'teki çoğu milletvekilinin hem­
fikir olduğu konu, Mustafa Kemal Paşa'nın ordunun başına geçmesi yönündeydi.
Özellikle bu yetkilerin verilm esini daha çok m uhalif vekiller desteklemiştir. Çünkü
bu desteğin arkasında, kaybedilecek bir savaşın sorumluluğunu M ustafa Kemal'e
yıkma isteği yatmaktadır.
Bu doğrultuda TBM M , 5 Ağustos 1921'de kabul edilen " Başkomutanlık Kanunu "
ile Meclis'in tüm yetkilerini " 3 ay" için Mustafa Kemal'e verm iştir.
C) II. İnönü Muharebesi
D) Başkomutanlık Meydan Muharebesi
E) Sakarya Meydan Muharebesi
|
1-A
2-E
3-C
4-B
|
~ 235 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
^
KPSS / Tarihin Pusulası
Mustafa Kemal'in bu kadar geniş yetkiler üstlenmesinde, olağanüstü bir dönemde
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
çabuk karar alma ve bu kararları hızlı bir şekilde uygulama isteği etkili olmuştur.
--------------------------------------------------------------------------------------------------- s
Mustafa Kemal Paşa bu kanunla birlikte, daha önce istifa ettiği askerlik mesleğine
bir "Başkomutan " olarak tekrar geri dönmüştür.
Dikkat!... Mustafa Kemal'in hangi savaştan önce ya da sonra askerlik görevine geri
döndüğü konusu ÖSYM tarafından pek çok kez sorulmuştur. Bu bakımdan Mustafa
Kemal'in Eskişehir-Kütahya Muharebeler i nden sonra , Sakarya Meydan Muhare­
besinden önce askerlik mesleğine geri döndüğü unutulmamalıdır.
1.
7-8 Ağustos 1921’de Mustafa Kemal Pa­
şa tarafından yayımlan Tekâlif-i Milliye
Emirleri, aşağıdaki savaşlardan hangisi­
ne bir hazırlık mahiyetindedir?
A) I. İnönü Muharebesi
B) II. İnönü Muharebesi
C) Sakarya Meydan Muharebesi
D) Kütahya-Eskişehir Muharebeleri
E) Başkomutanlık Meydan Muharebesi
^
Mustafa Kemal, Başkomutanlık yetkisine dayanarak, Sakarya Meydan Muharebesi
öncesinde orduyu güçlendirmek amacıyla Tekâlif-i Milliye Emirlerin i yayımlamıştır.
^ Tekâlif-i Milliye Emirleri (Millî Vergi Yükümlülükleri) (7-8 Ağustos 1921)
2.
^
Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve orduyu savaşa hazır hâle getirmek için halktan
alınması öngörülen ulusal vergileri ifade etmektedir.
^
Amaç ordunun; silah, cephane, asker, giyecek, yiyecek, taşıt, yük hayvanı gibi ihti­
yaçlarını karşılayarak orduyu güçlendirme isteğidir.
Tekâlif-i Milliye Emirleri’nin çıkarılmasın­
da TBMM’nin onayının olmaması, Musta­
fa Kemal’in;
I.
yasama,
II.
yürütme,
III. yargı
^
Bu emirler bir anlamda "Genel Seferberlik İlânı" olarak nitelendirilebilir.
^
Mustafa Kemal tarafından, " Başkomutanlık " yetkisi ile çıkarılan emirlerdir.
^
Em irler, TBMM 'nin onayından geçm em iştir .
yetkilerinden hangilerini kullandığını ka­
nıtlamaktadır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve I
C) Yalnız I
E) I,
'
^
Tekâlif-i Milliye Emirleri'nde meclis onayının olmaması, Mustafa Kemal'in yasama
gücünü elinde tuttuğunun açık kanıtıdır.
Tekâlif-i Milliye Emirleri
*
Her ilçede kaymakam başkanlığında bir Tekâlif-i M illiye Komisyonu kurulacak.
*
Komisyon, teslim aldığı her mal için bedeli ödenmek üzere makbuz verecek.
*
Her aile birer kat çamaşır, bir çift çorap ve bir çift çarık hazırlayıp komisyona
teslim edecek.
*
Herkes elindeki bez, çaput, patiska, pamuk, yün, kumaş, iplik vs.nin % 40 ' ını
komisyona teslim edecek.
3.
Tekâlif-i Milliye Emirleri’nin yayımlanma­
sı ile;
I.
Halkın elindeki malzemelerin düşman
eline geçmesini önlemek,
II.
Sakarya Meydan Muharebesi öncesin­
de ordunun ihtiyaçlarını karşılamak,
III. TBMM'ye karşı çıkan isyanları engelle­
mek
faaliyetlerinden hangileri amaçlanmıştır?
*
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Herkes elindeki buğday, saman, un, arpa, fasulye vb. her türlü gıda maddesinin
% 40 'ını komisyona teslim edecek.
*
Herkes elindeki benzin, motorin, lastik, kablo, pil, tel vs.nin % 40 'ını komisyona
teslim edecek.
*
Herkes elindeki deve, at, öküz, katır ve merkebin % 20 'sini teslim edecek.
*
Herkes elindeki silah ve cephanesini üç gün içinde komisyona teslim edecek.
*
Kasatura, kılıç, mızrak ve eyer yapabilen tüm zanaatçılar isim ve yeteneklerini
komisyona yazdıracaklar.
*
Herkes elinde kalmış olan her çeşit aracıyla ayda bir kez 100 km 'yi geçmemek
şartıyla ordu mallarını ücretsiz taşıyacaktır.
4.
Tekâlif-i Milliye Emirleri’nin sorunsuz bir
şekilde uygulanmasını sağlamak için;
I. Ankara,
II. Samsun,
III. Konya
şehirlerinden hangilerinde İstiklâl Mah­
kemeleri kurulmuştur?
A) Yalnız I
e------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
^ Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin uygulanmasını sağlamak için Ankara , Samsun, Konya,
Yozgat ve Kastamonu şehirlerinde İstiklâl Mahkemeleri kurulmuştur.
\__________________________________________________________________________________________________/
~ 236 ~
D)
|
1-C
B) Yalnız II
I ve III
2-A
C) Yalnız III
E) I, II ve III
3-B
4-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
^
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
M illî Mücadele Dönemi'nde Tekâlif-i M illiye Emirleri'nin suiistimal edilmemesi için
de birtakım önlemler alınmıştır. Bunlar şu şekildedir;
Bu sayfadan nasıl som gelir?
1.
★ Yolsuzluk suçluları Hıyanet-i Vataniye Kanunu 'na göre yargılanacaktır.
★ Tekâlif-i Milliye Komisyonları kurulacaktır.
^
★
Bağış defterleri, gerektiğinde müfettişlerce denetlenecektir.
★
Yazılı belge tutulması zorunlu kılınacaktır.
Bağış defterlerinin müfettişler tarafın­
dan denetlenmesi,
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
^
Mustafa Kemal'in Başkomutan olarak katıldığı ilk muharebedir.
^
Savaşı "Başkomutan" olarak idare eden Mustafa Kemal'in; "Hatt-ı müdafaa yoktur,
sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün bir vatandır. Vatanın her karış toprağı vatanda­
2.
şın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz..." emri savaşın kaderini belirlemiştir.
Mustafa Kemal Paşa, “Hatt-ı müdafaa yok­
tur, sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün bir
vatandır. Vatanın her karış toprağı vatanda­
şın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz...”
emrini vererek hangi savaşın kaderini
belirlemiştir?
Dünya tarihinde, " Yüzey Savunması Stratejisi" ilk kez Mustafa Kemal Paşa tarafın­
dan Sakarya Meydan M uharebesi 'nde uygulanmıştır.
A) Birinci İnönü
C) Kütahya-Eskişehir
23 Ağustos 1921'de Yunan ordusunun taarruzu ile başlayan savaşta, Türk ordusu
üstün bir savunma başarısı elde etm iştir. 22 gün 22 gece süren savaştan sonra üs­
tünlüğü ele geçiren Türk ordusunun, 13 Eylül 1921'de karşı taarruza geçmesiyle
Yunan ordusu Sakarya'nın batısına çekilmiş ve savaş Türk zaferiyle sonuçlanmıştır.
'
II.
Yukarıdakilerden hangileri Tekâlif-i Mil­
liye Emirleri’nin suiistimal edilmemesi
için alınan önlemler arasındadır?
5) Sakarya M eydan M u h areb esi (23 A ğustos-13 Eylül 1921) ©
^
Tekâlif-i Milliye Komisyonları'nın ku­
rulması,
III. Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun çıka­
rılması
Mustafa Kemal tarafından yayımlanan Tekâlif-i Milliye Em irleri, Sakarya Meydan
M uharebesi'nin "Topyekûn " bir savaş olacağını da açıkça göstermektedir.
^
I.
B) İkinci İnönü
D) Sakarya
E) Büyük Taarruz
N
^
Sakarya Savaşı'nda 7'si tümen komutanı olmak üzere 350 civarında subay şehit
düştüğü için, bu savaş "Zabitler (Subaylar) Savaşı" olarak da anılmaktadır. Ayrıca
bu savaşı Mustafa Kemal, "çok büyük ve kanlı savaş " anlamına gelen "Melhâme-i
Kübrâ " ifadesi ile nitelendirmiştir.
3.
Mustafa Kemal Paşa’nın “Başkomutan”
olarak katıldığı i]k savaş aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Büyük Taarruz
B) Sakarya
C) Birinci İnönü
D) İkinci İnönü
E) Kütahya-Eskişehir
© Sakarya Meydan Muharebesi'nin Sonuçları ©
4.
*
Sakarya Savaşı, Türk ordusunun son savunma m uharebesidir. Bu savaştan
sonra taarruz (saldırı) gücü Türk ordusuna geçmiştir.
*
Türk ordularının 1683 tarihli II. Viyana Kuşatması'ndan bu yana süregelen
geri çekilişi sona ermiştir.
*
19 Eylül 1921'de TBMM tarafından Mustafa Kemal'e " Mareşallik ( M üşirlik )"
rütbesi ve " Gazilik" unvanı verilm iştir.
*
Taarruz gücü yok edilen Yunanlılar Sakarya Nehri'nin batısına çekilmişlerdir.
*
İtalya Anadolu'yu tam am en boşaltmıştır.
*
İtilaf Devletleri barış teklifinde bulunmuşlarsa da bu teklif reddedilmiştir.
*
TBMM 'nin gerek içeride gerekse dışarıda saygınlığı artmıştır.
*
Meclisin Kayseri'ye taşınmasından vazgeçilmiştir.
*
Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ile Kars Antlaşması imzalanmıştır.
*
TBMM ile Fransa arasında Ankara Antlaşması imzalanmıştır.
*
TBMM ile Ukrayna arasında Dostluk Antlaşması imzalanmıştır.
*
TBMM ile İngiltere arasında esir değişimi için Esir Mübadelesi Antlaşması
( İstanbul Sözleşmesi) imzalanmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi Sakarya Savaşı’nın sonuçlarından biri değildir?
A) Ordunun savunma durumundan taarru­
za geçmesi
B) Fransa ile Ankara Antlaşması'nın imza­
lanması
C) Mustafa Kemal'e gazilik unvanı ve ma­
reşallik rütbesinin verilmesi
D) Ukrayna ile dostluk antlaşmasının imza­
lanması
E) Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin çıkarılması
5.
Mustafa Kemal aşağıdaki savaşların han­
gisinden sonra “Gazilik” unvanı ve “Mare­
şallik” rütbesi almıştır?
A) Sakarya
B) Birinci İnönü
C) Trablusgarp
D) Çanakkale
E) Büyük Taarruz
1-C
2-D
3-B
4-E
5-A
~ 237 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
^ Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)
^ TBMM Hükümeti ile Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan , Ermenistan ve Gürcistan )
arasında imzalanmıştır.
^
1.
Sakarya Savaşı sonrasında imzalanan
Kars Antlaşması’na;
I.
Sovyet Rusya'nın aracılığı ve garantörlüğünde imzalanan Kars Antlaşması'nı, Türk
Heyeti adına Kâzım Karabekir imzalamıştır.
^
Azerbaycan,
II. Ermenistan,
III. Gürcistan
Sovyet Rusya'nın, TBMM Hükümeti ile Kafkas Cumhuriyetleri arasında arabulucu­
luk yapması, Kafkas Cumhuriyetleri'nin dış politikada Sovyet Rusya'ya bağımlı ol­
duğunu göstermektedir.
devletlerinden hangileri imza atmıştır?
A) Yalnız I
D)
^
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Antlaşmaya göre;
★
Nahcivan'a muhtariyet (özerklik) verilecek,
★ Taraflar arasında sağlık, güvenlik, ticaret gibi konularda işbirliği yapılacak,
★
2.
İstanbul'un güvenliği sağlanacak ve Boğazlar ticarete açılacak,
13 Ekim 1921’de Kafkas Cumhuriyetleri
ile imzalanan Kars Antlaşması’nı, TBMM
Heyeti adına aşağıdakilerden hangisi im­
zalamıştır?
★ TBM M , Batum 'un Gürcistan'a verilmesini kabul edecek,
★
Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan) kapitülasyonların
kaldırılmasını kabul edecek.
A) Bekir Sami Bey
B) Enver Paşa
C) Kâzım Karabekir
D) Rauf Orbay
E) Ali Fuat Cebesoy
★ Taraflar arasında telgraf ve demiryolu hatları güçlendirilecekti.
TBMM bu antlaşma ile Moskova Antlaşması maddelerini bir de Kafkas Cumhuri­
yetlerine onaylatmıştır.
^
V______________________________________________________________________________________________________________________ /
3.
Batum, aşağıdaki antlaşmaların hangi­
siyle Misâk-ı Millî’ye aykırı olarak sınırla­
rımız dışında kalmıştır?
Batum , bu antlaşma ile Misâk-ı Milli ye aykırı olarak sınırlarımız dışında kalmıştır.
^
A) Moskova
B) Kars
C) Ankara
D) Brest-Litowsk
E) Gümrü
•---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
^
Kars Antlaşması ile Doğu (Kafkas) sınırımız kesin ve son şeklini almıştır.
^
Doğu (Kafkas) sınırının şekillenmesinde Gümrü, Batum, Moskova ve Kars Antlaşma­
ları etkili olmuştur.
'
'
V______________________________________________________________________________________________________________________/
4.
Millî Mücadele döneminde doğu sınırının
şekillenmesinde;
I. Ankara,
II. Moskova,
^ Ankara Antlaşması (İtilafnâmesi) (20 Ekim 1921)
III. Kars
^
TBMM Hükümeti ile Fransa arasında, 20 Ekim 1921'de Ankara'da imzalanmıştır.
^
Antlaşmaya göre;
antlaşmalarından hangilerinin etkili oldu­
ğu savunulamaz?
★ Taraflar arasındaki savaş sona erecek ve her iki taraf genel af ilân edecek,
A)
★
Savaş esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacak,
★
Hatay ve İskenderun, Fransız mandasındaki Suriye'de kalacak,
★
Hatay'da özel bir yönetim kurulacak ve resmî dili Türkçe olacak,
★
Caber Kalesi (Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurucusu Süleyman Şah'ın mezarı­
5.
C) Yalnız III
E) II ve III
Millî Mücadele Dönemi’nde, Anadolu Sel­
çuklu Devleti’nin kurucusu Süleyman
Şah’ın mezarının olduğu Suriye’deki Caber Kalesi, aşağıdakilerin hangisinde yer
alan hükümle Türk toprağı sayılmıştır?
Bu antlaşma ile;
★
B) Yalnız II
D) I ve II
nın bulunduğu kale) Türk toprağı sayılacaktı.
^
Yalnız I
Güney Cephesi kapanmış ve Fransa Anadolu'yu boşaltmıştır. Geri çekilirken de,
bazı askerî araç ve gereçlerini Türk ordusuna bırakmıştır.
A) Moskova Antlaşması
B) Kars Antlaşması
★ Türkiye-Suriye sınırı Hatay -İskenderun dışında çizilmiş, böylece Hatay Misâk-ı
Millî'den verilen ikinci taviz olmuştur.
C) Gümrü Antlaşması
★
İtilaf Devletleri arasında güçlü bir dayanışma kalmadığı ortaya çıkmıştır.
D) Ankara Antlaşması
E) Mudanya Ateşkes Antlaşması
★
Fransa TBMM 'nin varlığını resmen kabul etmiştir.
/•
<
^
Bu antlaşma ile Fransa, TBMM'nin varlığını kabul eden ilk İtilaf devleti olmuştur.
|
~ 238 ~
1-E
2-C
3-B
4-A
5-D
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
Bu sayfadan nasıl som gelir?
^ İtilaf Devletleri'nin Ateşkes ve Barış Teklifleri (Paris Mukarreratı)
(22-26 Mart 1922)
% Mustafa Kemal, Avrupa'daki diplomatik gelişmeleri takip edebilmek için TBM M 'yi
temsilen Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Tengirşek 'i Paris'e göndermiştir.
1.
A) İngiltere
D) ABD
% itilaf Devletleri, Sakarya Savaşı'ndan sonra 22 M a rt 1922 'de Türk-Yunan savaşını
bitirecek bir ateşkes önerisinde bulunmuş, ancak koşullar TBMM tarafından kabul
edilmemiştir.
% Bunun üzerine itilaf Devletleri 26 M a rt 1922 'de, "Sevr'in biraz değiştirilmiş hali"
şeklinde tekrar barış teklifinde bulunmuşlardır. Ancak TBM M , Misâk-ı M illi 'ye ve
eşitliğe ters olan bu teklifleri de reddetmiştir. Bu noktada TBM M , bağımsızlık için
savaşmayı sürdürmekten başka çare olmadığı düşüncesiyle hareket etmiştir.
^
TBMM’nin varlığını kabul eden Mk İtilaf
Devleti aşağıdakilerden hangisidir?
B)
E)
I.
Birinci İnönü,
II.
İkinci İnönü,
İtalya
C) Fransa
Yunanistan
III. Sakarya
Anlaşma Devletleri; Birinci İnönü, Sakarya ve Başkomutanlık savaşları sonrasında
TBM M 'ye barış teklifinde bulunmuşlardır.
İtilaf Devletleri, yukarıda verilen savaşla­
rın hangilerinden sonra TBMM’ye barış
teklifinde bulunmuşlardır?
% Mustafa Kemal, Türk ordusunun taarruz düzeyine gelmediğini görmüş ve yeterli
hazırlıkların yapılması için 1 sene kadar beklemiştir. 1922 yılının Ağustos'unda ise
taarruz kararı almıştır.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
" Ordumuzun kararı taarruzdur. Fakat biz bunu şimdilik erteliyoruz. Çünkü hazırlıkla­
rımız henüz tamamlanmadı. Yarım hazırlıkla taarruza geçmek, hiç taarruz etmemek­
ten daha fenadır." (Gazi Mustafa Kemal)
3
Mustafa Kemal, “Ordular! İlk hedefiniz Ak­
deniz'dir, ileri!” emrini aşağıdaki savaşla­
rın hangisinde vermiştir?
6) B aşko m u tan lık M eydan M u h areb esi (Büyük Taarruz)
(26 A ğustos-9 Eylül 1922) ©
A) Büyük Taarruz
B) Sakarya
C) II. İnönü
D) I. İnönü
E) Çanakkale
% Tamamen düşmanı Anadolu'dan temizlemeye yönelik taarruz savaşıdır.
% Mustafa Kemal, meclisi "Düşman karşısında bulunan ordumuz başsız bırakılamazdı.
Bunun için bırakmadım, bırakamam ve bırakmayacağım " sözleriyle ikna etmeyi ba­
şarmış, bunun üzerine TBM M , 20 Temmuz 1922'de taarruz öncesi aldığı bir kararla
Mustafa Kemal'in Başkomutanlık yetkisini süresiz olarak uzatmıştır.
4.
Mustafa Kemal Paşa’nın “ Rum Sındığı
Savaşı” olarak nitelendirdiği savaş aşağı-
% 26 Ağustos 1922'de Afyon-Kocatepe'den başlayan taarruzda, 30 Ağustos 1922'de
Yunanlılara karşı "Başkomutanlık M eydan Muharebesi " yapılmış ve Yunan ordu­
sunun önemli bir bölümü imha edilmiştir.
A) I. İnönü Muharebesi
% Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın Afyon-Kocatepe 'den; " Ordular! İlk hedefiniz
Akdeniz'dir, ileri! " emrini vermesi ile de savaşın kaderi belirlenmiştir.
C) Sakarya Meydan Muharebesi
dakilerden hangisidir?
B) Gediz Muharebesi
D) II. İnönü Muharebesi
% 2 Eylül'de Uşak'a bağlı Karlık Köyü'nde Yunan Başkomutanı General Trikopis esir
alınmıştır. Türk ordusu 9 Eylül'de ise izmir'e girmiş ve şehri işgalden kurtarmıştır.
E) Başkomutanlık Meydan Muharebesi
% Önce Afyon, daha sonra Dumlupınar Meydan Muharebesi ile Kütahya ve ardından
da Uşak, Eskişehir, Aydın, Manisa, izmir, Bursa ve Çanakkale ( boğaz kısmı hariç )
düşmandan temizlenmiştir.
% Savaş sonrasında Yunan işgali sona ermiş, ingiltere Anadolu üzerinde uygulamaya
çalıştığı politikada yalnız kalmış ve Anlaşma Devletleri TBMM Hükûmeti'ne ateşkes
önerisinde bulunmuştur. Böylece Büyük Taarruz, Kurtuluş Savaşı'nın da son askerî
safhası olmuştur.
Mustafa Kemal bu savaşa "Rum Sındığı Savaşı" adını vermiştir. (Sınmak: Kırılmak.)
30 Ağustos 1922'de zaferle sonuçlanan Başkomutanlık Meydan Muharebesinden
sonra, Mustafa Kemal'in tavsiyesi üzerine, TBMM tarafından 31 Ağustos 1922'de
Fevzi Çakmak'a "Mareşallik " rütbesi verilmiş, böylece Mustafa Kemal Paşa dışın­
da "Mareşallik" rütbesi alan ikinci ve tek kişi Fevzi Çakmak olmuştur.
5
Başkomutanlık Meydan Muharebesinden
sonra, Mustafa Kemal’in tavsiyesi üzeri­
ne TBMM tarafından kendisine 31 Ağus­
tos 1922’de “ Mareşallik” rütbesi verilen
ve böylece Mustafa Kemal Paşa dışında
bu rütbeyi alan tek kişi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) İsmet İnönü
B) Fevzi Çakmak
C) Kâzım Karabekir
D) Rauf Orbay
E) Ali Fuat Cebesoy
1-C
2-D
3-A
4-E
5-B
~ 239 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
/
\
30 Ağustos, Türk Milleti'nin "Zafer Bayramı"dır. Zafer Bayramı, ilk kez 30 Ağustos
1923 'te Afyonkarahisar, Denizli, Kahramanmaraş, Ankara ve İzmir'de kutlanmıştır.
1935 yılında ise resmî olarak "Zafer Bayramı" ilân edilmiştir.
\ _______________________________________________
J
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
^
1.
^
TBMM'yi tanıyan ilk devlet
^ Ermenistan
Mustafa Kemal Paşa komutasındaki Türk
ordusunun Yunanlılara karşı zafer elde
ettiği Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin, “30 Ağustos Zafer Bayramı” olarak
kutlanması ilk kez aşağıdaki yılların han­
gisinde gerçekleşmiştir?
^
TBMM'yi tanıyan ilk büyük Avrupa devleti
^
A) 1922
Önemli Bir Hatırlatma!
Sovyet Rusya
^
TBMM'yi tanıyan ilk İtilaf Devleti
^ Fransa
^
TBMM'yi tanıyan ilk Müslüman devlet
^ Afganistan
B) 1923
D) 1929
2.
TBMM’nin varlığını tanıyan;
^ Mudanya Ateşkes Antlaşması (Mütarekesi) (11 Ekim 1922)
I.
ilk devlet,
^
II.
ilk İtilaf devleti,
Anlaşma Devletleri'nin ateşkes önerisi üzerine imzalanmıştır.
^
Mütarekeye İngiliz General Harrington, Fransız General Charrpy, İtalyan General
Monbelli ve TBMM Hükümeti adına İsmet Paşa katılmıştır.
^
Yunanistan'ın temsilcisi General Mazarakis görüşmelere katılmamış, konferans so­
nuna kadar gemide bekletilmiştir. Sadece yazılı olarak görüş bildiren Yunanistan'ı,
görüşmelerde İngiltere temsil etmiştir.
^
III. ilk büyük Avrupa devleti
aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğ­
ru olarak verilmiştir?
I
Görüşmeler, Doğu Trakya , İstanbul ve Boğazlar konusunda anlaşmazlık çıktığı için
kesilmiş, ancak Fransa'nın girişimiyle 6 Ekim'de başlayan görüşmelerin sonucunda
11 Ekim 1922'de Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.
*
C) 1928
E) 1932
II
III
A) Gürcistan
İngiltere
Fransa
B) Fransa
Rusya
İngiltere
C) Ermenistan
İngiltere
Fransa
D) Rusya
Fransa
İngiltere
E) Ermenistan
Fransa
Rusya
Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın Hükümleri
*
Doğu Trakya Meriç'e kadar TBMM'ye bırakılacak ve 15 gün içinde Yunanlılar
*
Yunanlılar bölgeyi terk ettikten sonra bölgeye 8000 kişilik bir Türk Jandarma
Birliği gönderilecektir.
3.
Mudanya Ateşkes Görüşmeleri’ne katıl­
mayan Yunanistan’ı, aşağıdaki devletler­
den hangisi temsil etmiştir?
burayı boşaltacaktır.
*
Anlaşma Devletleri, Yunanlıların bıraktığı yerlerin kontrolünü 30 gün içinde
TBMM'ye bırakacaktır.
*
İstanbul ve Boğazlar TBMM'ye bırakılacak, kalıcı barış yapılana kadar Türk
ordusu Doğu Trakya, Boğazlar ve İstanbul'a girmeyecektir.
*
Ateşkes hükümleri, imzalandığı tarihten 3 gün içinde yürürlüğe girecektir.
*
Sözleşmenin yürürlüğe girmesiyle Türk-Yunan kuvvetleri arasında silahlı
mücadele sona erecektir.
(
A) İtalya
4.
C) İngiltere
E) Sovyet Rusya
Kurtuluş Savaşı’nı noktalayan Mudanya
Ateşkes Antlaşması sonunda Doğu Trak­
ya’nın teslim alınması işiyle Trakya Yük­
sek Komiseri olarak görevlendirilen dev­
let adamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Refet Bele
B) Cemal Paşa
C) Rauf Orbay
D) İsmet İnönü
E) Ali Fuat Cebesoy
N
^
B) Fransa
D) ABD
Mudanya Ateşkes Anlaşması sonunda, Doğu Trakya'nın teslim alınması işiyle Refet
(Bele) Bey Trakya Yüksek Komiseri olarak görevlendirilmiş, 19 Ekim 1922'de Refet
(Bele) Bey coşkun gösteriler eşliğinde İstanbul'a girmiştir.
\ __________________________________________________________________________________________________
^ Antlaşmanın Önemi ve Özellikleri
^
• Kurtuluş Savaşı'nın askerî safhası sona
ermiştir.
Mudanya Ateşkes Antlaşması (M ütarekesi) ile;
• Doğu Trakya , İstanbul ve Boğazlar savaş yapılmadan kurtarılmıştır.
• Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaş
yapılmadan kurtarılmıştır.
• Kurtuluş Savaşı'nın askerî safhası sona ermiştir.
Yukarıdaki gelişmeler aşağıdaki antlaş­
malardan hangisinin sonuçları arasında­
dır?
• Mondros Ateşkes Antlaşması resmen geçersiz bir antlaşma olmuştur.
• İngiltere Yeni Türk Devleti'ni resmen tanım ıştır.
A) Lozan
• İngiltere'de Lloyd George Hükümeti istifa etmiştir.
• İstanbul'un TBM M 'ye bırakılmasıyla Osmanlı hukuken sona ermiştir.
• İsmet (İnönü) Bey'in Mudanya'daki diplomatik başarısı, O'nun Lozan Barış Kon­
feransı 'nda da temsilci olarak görevlendirilmesinde etkili olmuştur.
~ 240 ~
B) Ankara
D) Mudanya
|
1-B
2-E
C) Kars
E) Moskova
3-C
4-A
5-D
|
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
7) Lozan B arış G ö rü şm eleri (Konferansı) (20 Kasım 1922)
^
^
N
Antlaşma Devletleri Mudanya Ateşkes Antlaşmasından sonra kalıcı barışı sağla­
mak amacıyla İsviçre'nin Lozan şehrinde bir konferans düzenlemeyi kararlaştır­
mışlardır. Ancak Lozan Konferansı'na hem TBM M hükümeti hem de İstanbul Hükûmeti'ni davet etmişlerdir. Anlaşma Devletleri böyle bir girişimde bulunarak, iki
taraf arasında ikilik yaratmayı ve Milli Mücadele'nin siyasî safhasını başarısızlığa
uğratmayı amaçlamışlardır.
I.
ismet İnönü,
II.
Hasan Saka,
III. Rıza Nur
Yukarıdakilerden hangileri Lozan Konferansı’na katılan Türk heyetinde yer
almıştır?
Ancak bu düşüncelerinde başarılı olamamışlardır. Nitekim bu gelişmeyi fırsat bilen
TBMM, bir yasa tasarısıyla 1 Kasım 1922 'de saltanatı kaldırmıştır.
A)
Yalnız I
D)
^
1 Kasım 1922'de saltanatın kaldırılmasıyla, TBMM Lozan Konferansı'na tek başına
katılma ve Türkiye'yi temsil etme imkânı bulmuştur.
^
Mustafa Kemal; konferansı yakından takip etmek, Türk Devleti'ni dünya kamuoyu­
na tanıtmak ve Yunanlıların Batı Anadolu'da yaptığı tahribatı tüm dünyaya göster­
mek amacıyla, barış görüşmelerinin İzmir'de yapılmasını istemiştir. Ancak bu isteği
mümkün olmamıştır.
^
Lozan Görüşmeleri'nde TBM M 'yi İsmet İnönü başkanlığında, Rıza Nur , Hasan Saka
ve 34 bürokrattan oluşan bir heyet temsil etmiştir.
2.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
İtilaf Devletleri’nin Lozan Görüşmeleri’ne
Londra Konferansı’nda olduğu gibi İs­
tanbul Hükümetini de davet etmesi karşı­
sında, TBMM aşağıdakilerden hangisi ile
ilgili bir karar almıştır?
A) Lozan Görüşmeleri'ne katılmama
B) Saltanat makamına son verme
C) İstanbul Hükûmeti'ni yasadışı ilan etme
D) Halifeliği kaldırma
Lozan Görüşmeleri'nde TBMM'yi İsmet İnönü 'nün temsil etmesinde, O'nun Mudan­
ya Ateşkes Görüşmeleri'nde gösterdiği diplomatik başarı ve Genelkurmay Başkanı
olarak gösterdiği askerî başarılar etkili olmuştur.
E) Cumhuriyeti ilan etme
Lozan Konferansı'na;
I. Bulgaristan,
II. Yunanistan,
Katılan Devletler
Amaçları
• TBMM
^ Misâk-ı Millî'yi ve Yeni Türk Devleti'ni kabul ettirmek
III. Sovyet Rusya
• İngiltere
^ Çıkarlarını korumak
"
"
Yukarıdakilerden hangileri Lozan Konferansı’nda sadece “ Boğazlar” konusunda
yapılan görüşmelere katılmıştır?
• Fransa
"
• İtalya
"
A) Yalnız I
• Yunanistan
^ İtilaflar tarafından korunmak
• Romanya
^ İtilaflarla birlikte hareket etmek
"
"
"
"
• Yugoslavya
B) Yalnız II
D) I ve III
4.
C) I ve II
E) I, II ve III
• Belçika
^
"
"
"
" (ticarî amaçlı)
Lozan Konferansı’na gözlemci olarak ka­
tılan devlet aşağıdakilerden hangisidir?
• Portekiz
^
"
"
"
" (ticarî amaçlı)
A) İtalya
• Japonya
^ Ekonomik çıkar ve boğazlar
• Sovyet Rusya
^ Sadece " Boğazlar" konusunda
• Bulgaristan
^ Sadece " Boğazlar" konusunda
• ABD
^ Gözlemci olarak
B) Fransa
D) Yunanistan
C) ABD
E) İngiltere
Lozan Görüşmeleri'nde ismet Paşa: "Efen­
diler, çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bü­
tün uygar uluslar gibi hürriyet ve istiklâl is­
tiyoruz." demiştir.
5.
e------------------------------------------------------------------------------------------------------ \
^ Lozan Konferansı'nda, Boğazlar üzerinde "mutlak Türk egemenliği" tezini savunan
devlet Sovyetler Birliğidir.
İsmet Paşa’nın bu beyanatı, aşağıdaki il­
kelerden hangisinden vazgeçilemeyece­
ğini kanıtlar niteliktedir?
V______________________________________________________________________________________________________________________
Mustafa Kemal, Lozan'a giden heyetten "Kapitülasyonlar" ve "Ermeni Yurdu" konu­
larında kesinlikle taviz verilmemesini istemiştir.
A) Millî bağımsızlık
CÛ
Millî egemenlik
C) Birlik ve beraberlik
^
Görüşmelerde TBMM Heyeti ile İtilaf Devletleri'nin karşılıklı olarak pek çok konuda
görüş ayrılığına düşmesi nedeniyle, 4 Şubat 1923'te görüşmelere ara verilm iştir.
LU
^
D) Çağdaşlaşma
Konferansın ilk gününde söz alan İsmet İnönü, "Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık;
bütün m edenî milletler gibi hürriyet ve istiklâl istiyoruz... " demiştir.
|
insanlık sevgisi
1-E
2-B
3-D
4-C
5-A
|
241
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
^ Konferansın Kesilmesine Yol Açan Başlıca Konular
• Kapitülasyonların kaldırılması * * *
• Ermeni yurdu meselesi * * *
• Boğazlar meselesi * * *
• Musul (Irak sınırı) sorunu çözülemedi
Mustafa Kemal Lozan Konferansı’na katı­
lan heyetten;
• Osmanlı borçları konusu
• Savaş tazminatları
I.
kapitülasyonlar,
• Karaağaç meselesi
II.
Ermeni yurdu,
• İstanbul'un boşaltılması
1.
III. Osmanlı borçları
konularından hangilerinde kesinlikle ta­
viz verilmemesini istemiştir?
Lozan Konferansı'nda görüşmelerin kesilmesinden sonra, TBMM'de artan muhalefet
nedeniyle 1 Nisan 1923'te Meclis seçimleri yenilenmiş ve II. TBMM vekilleri seçil­
miştir. II. TBMM 11 Ağustos 1923'te göreve başlamıştır.
(
^
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
'
"ı
Görüşmelerin kesildiği bu dönemde, 9 Nisan 1923'te Amerika ile Türkiye arasında
Türkiye'de yatırım yapacak Amerikan şirketlerine yoğun teşvikler içeren "Chester
Projesi" veya "ŞarkîAnadolu Demiryolları Anlaşması" imzalanmıştır.
---------------------------------------------------------------------------------
2.
Lozan Görüşmeleri’nin 4 Şubat 1923 tari­
hinde kesintiye uğramasında;
% Mustafa Kemal, yaşanan bu gelişmeler karşısında orduların Boğazlar ve Musul üze­
rine hareket etmesi emrini verm iştir. Bunun üzerine, yeni bir savaşı göze alamayan
itilaf Devletleri'nin girişimleriyle, görüşmeler 23 Nisan 1923'te yeniden başlamıştır.
I.
Ermeni yurdu,
II.
Boğazlar,
III. Osmanlı borçları
% TBMM ile itilaf Devletleri arasındaki görüşmeler, yaklaşık 3 ay kadar devam etmiş
ve taraflar arasında 24 Temmuz 1923'te, isviçre'nin Lozan kasabasındaki Beau-Rivage Palace 'ta Lozan Barış Antlaşması imzalanmıştır.
konularından hangilerinde tarafların bir
anlaşmaya varamaması etkili olmuştur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
8) Sevr'e B aşkald ırı: Lozan B arış A n tlaşm ası (24 Tem m u z 1923)
% 24 Temmuz 1923'te I. T B M M tarafından imzalanmış , 23 Ağustos 1923'te II. TB M M
tarafından onaylanm ıştır .
3.
TBMM, Lozan Görüşmeleri’nin kesildiği
dönemde aşağıdaki devletlerden hangisi
ile yoğun teşvikler içeren bir “Demiryolu
Antlaşması” imzalamıştır?
^ Lozan Barış Antlaşması'nın Önemi ve Değerlendirilmesi
A) Fransa
% Lozan Barış Antlaşması, Sevr Antlaşması'na bir anlamda başkaldırı niteliği taşımak­
tadır. Nitekim Mustafa Kemal'in, bu antlaşmaya ilişkin 24 Temmuz 1933'te Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi'nde yer alan bir sözü Lozan'ın önemini ortaya koymuştur.
"Lozan Antlaşması; Türk milleti aleyhine, asırlardan
B) ABD
C) İngiltere
D) Sovyet Rusya
E) İtalya
Mustafa Kemal’in "Türk milletinin aleyhine,
asırlardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaş­
ması'yla tamamlandığı zannedilmiş, büyük
bir suikastın yıkılışını ifade eden bir belge­
dir. Osmanlı devrine ait tarihe benzeri geç­
memiş siyasî bir zafer eseridir." şeklinde
4.
beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması'yla tamamlan­
dığı zannedilmiş, büyük bir suikastın yıkılışını ifade
eden bir belgedir. Osmanlı devrine ait tarihe benzeri
nitelendirdiği antlaşma, aşağıdakilerden
hangisidir?
geçmemiş siyasî bir zafer eseridir ."
A) Lozan
(24.07.1923- Hâkimiyet-i Milliye)
B) Moskova
D) Mudanya
C) Mondros
E) Ankara
% Bu antlaşma ile, Sevr Barış Antlaşması uluslararası alanda geçersiz kılınmış ve itilaf
Devletleri Misâk-ı M ill iy i kabul etmişlerdir.
% I. Dünya Savaşı'ndan sonra imzalanan ve hâlâ yürürlükte olan tek antlaşmadır.
5.
Lozan Barış Antlaşması’nda çözümlene­
meyen ve çözümü daha sonra yapılacak
ikili antlaşmaya bırakılan tek konu aşağı­
dakilerden hangisidir?
% Yeni Türk Devleti'nin tam bağımsızlığı bu antlaşma ile tescil edilmiştir.
% Hatay, Boğazlar, istanbul'daki Fener Rum Patrikhanesi ve Ege Adaları konularında
Türkiye lehine karar çıkm am ıştır .
A) Osmanlı Borçları
B) Boğazlar
C) Patrikhane
D) Irak Sınırı
E) Yabancı Okullar
% Kapitülasyonlar ve azınlıklar konusu, Misâk-ı Millî'ye uygun şekilde çözülmüştür.
% Lozan Antlaşması'nda, en fazla İngiltere 'nin çıkarları zedelenmiştir.
% Hiçbir şekilde çözümlenemeyen tek konu " Irak Sınırı (Musul Meselesi) " olmuştur.
242
|
1-C
2-E
3-B
4-A
5-D
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
Bu sayfadan nasıl som gelir?
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI NIN HÜKÜMLERİ
1.
• Batı (Yunan) Sınırı: Doğrudan Lozan Antlaşması'nda çizilen tek
sınırdır. Meriç Nehri sınır olarak kabul edilmiştir.
Sınırlar
• Suriye Sınırı: Fransa ile imzalanan 1921 Ankara Antlaşması'nın
esasları kabul edilmiş, Hatay Misâk-ı Millî dışında yer almıştır.
A) Meriç Nehri'nin sınır kabul edilmesi
B) Türkiye'nin payına düşen borçların, tak­
sitler halinde ödenmesi
• Irak Sınırı (Musul Meselesi): Lozan'da çözümlenemeyen tek ko­
nudur. Bu sorun, 9 ay içinde çözümlenmek üzere sonraya bırakıl­
C) Azınlıkların Türk vatandaşı kabul edil­
mesi
mıştır.
D) Boğazların yönetiminin, başkanı Türk
olan uluslararası komisyona bırakılması
• Boğazların yönetimi başkanı Türk olan uluslararası bir komisyo­
na bırakılmıştır. (Bağımsızlığa aykırıdır!) Boğazlar Komisyonu'nda
ABD yer almamıştır .
Boğazlar
E) Kapitülasyonların ve Düyûn-u Umûmiye
İdaresi'nin kaldırılması
• Ticaret gemilerinin geçişi serbest bırakılmış, savaş gemilerine ise
tonaj ve süre sınırlaması getirilmiştir.
• Türkiye'nin, Boğazların iki yakasında da asker bulundurmaması
kararı alınmıştır.
Kapitülasyonlar
Azınlıklar
I.
İmroz,
• Her türlü adlî, malî tüm sınırlamalar kesin olarak kaldırılmıştır.
Kapitülasyonların kaldırılması ekonomik bağımsızlık yolunda
atılmış en önemli adımlardan biridir.
II.
Rodos,
• Türkiye, Lozan Antlaşması'na bağlı Ticaret Sözleşmesi'yle 1929
yılına kadar, gümrük tarifelerini değiştirme hakkından mahrum
bırakılmıştır.
Yukarıdakilerden hangileri, Lozan Barış
Antlaşması ile Türkiye’ye bırakılmıştır?
III. Taşoz,
IV. On İki Ada
A) I ve IV
B) I ve III
C) II ve IV
D) I, II ve IV
E) II, III ve IV
• Türkiye sınırları içinde yaşayan tüm azınlıklar Türk vatandaşı sa­
yılmış ve böylece azınlık sorunu çözülmüştür.
• Bozcaada (Taşoz), Gökçeada (İmroz) ve Tavşan adaları Türkiye'­
ye bırakılmıştır.
Adalar
Lozan Antlaşması’nın aşağıdaki madde­
lerinden hangisinin yeni Türk Devleti’nin
egemenliğini zedeleyici nitelikte olduğu
savunulabilir?
3.
• Diğer Ege adaları Yunanistan'a bırakılmıştır. Ancak Yunanistan'ın
Türkiye'ye yakın Ege adalarında silah bulundurmaması kararı da
alınmıştır. ( Ege Adalarının Silahsızlandırılması)
I.
Irak sınırı,
II.
Kapitülasyonlar,
III. Osmanlı borçları
Yukarıdakilerden hangileri Lozan Antlaş­
ması ile çözüme kavuşturulamamıştır?
• Rodos, On İki Ada ve Meis İtalya'ya bırakılmıştır.
A) Yalnız I
• Kıbrıs ve Mısır'ın yönetimi ise İngiltere'ye bırakılmıştır.
Yabancı Okullar
• Türkiye'deki tüm yabancı okullar Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı
olarak faaliyet gösterecektir.
4.
• Bu konu ileride Fransa ile olan ilişkilerimizi etkileyecektir.
Savaş Tazminatı
Osmanlı Borçları
(Dış Borçlar)
C) I ve II
E) II ve III
Lozan Barış Antlaşması’na göre;
I.
II.
• Yunanistan, Batı Anadolu'da yaptığı tahribat karşılığında
Bosnaköy ve Karaağaç'ı tazminat olarak Türkiye'ye vermiştir.
Doğu Trakya,
Batı Trakya,
III. İstanbul
gibi yerlerden hangileri mübadele kap­
samına alınmıştır?
• Türkiye'nin Osmanlı'dan kalan borçları taksitler halinde ödemesi
kararlaştırılmıştır. Ayrıca Düyûn-u Umûmiye İdaresi'nin varlığına
da kısmen son verilmiştir. ( 1954 'te tamamen kaldırılacaktır.)
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız II
E) II ve III
• Türk Heyeti borçların ödenmesi konusunda, ödemelerin Fransız
Frangı ve Türk Lirası birimleriyle yapılmasını önermiştir.
• Türkiye, payına düşen borçların son taksitini 1954'te ödemiştir.
Patrikhane
B) Yalnız II
D) I ve III
• Fener Rum Patriği tüm çabalara rağmen Türkiye sınırları dışına
çıkarılamamıştır. Ancak Patriğin ekümenlik (evrensel) ve dünye­
vî yetkilerine son verilmiştir. (Sadece din işleriyle ilgilenecek.)
5
Türkiye, Lozan Barış Antlaşması’na bağlı
Ticaret Sözleşmesi’yle 1929’a kadar;
I.
para basma,
II.
yabancı şirketleri satın alma,
III. gümrük tarifelerini değiştirme
haklarından hangilerinden mahrum bıra­
kılmıştır?
Nüfus
Mübadelesi
(Değişimi)
Etabli Sorunu
• Batı Trakya (İskeçe, Dedeağaç, Gümülcine, Dimetoka ve Sofulu)'
daki Türkler ile İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada'da yaşayan
Rumlar hariç, diğer Türk ve Rum ahali karşılıklı olarak yer
değiştirecektir. Bu durum Etabli sorununa neden olmuştur.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
1-D
2-B
C) Yalnız III
E) II ve III
3-A
4-E
5-C
~ 243 ~
"Millî Mücadele - Muharebeler Dönemi
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Lozan Antlaşması'ndan sonra On iki Ada'nın silahlandırılması, Türkiye ile İtalya
arasında gerginliğe yol açmıştır.
1.
I. Kapitülasyonlar,
II. Boğazlar,
Değerli adaylar- ÖSYM 'nin son yıllarda yaptığı sınavlarda, Lozan Barış Antlaşması
ile ilgili genellikle;
III. Patrikhane
A Hangi sorunların Türkiye'nin aleyhine çözüldüğü?
Yukarıdakilerden hangileri Lozan Antlaş­
ması’ndan sonra gündeme gelmemiştir?
A Hangi sorunların Türkiye'nin lehine çözüldüğü?
A) Yalnız I
A Hangi sorunların tekrar gündeme geldiği ya da gelmediği?
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
A Lozan Antlaşması ile edinilen kazanımlar?
şeklinde konular üzerinde odaklandığını görmekteyiz. Bu yüzden, siz değerli aday­
lara yol göstermesi ve pratiklik kazandırması açısından aşağıya bu konuya ilişkin
bir liste veriyorum. (Lütfen PUSULA 'yı takip ediniz! ©)
2.
Lozan Antlaşması’nda;
I. Adalar,
II. Suriye sınırı,
III. Yabancı okullar
konularından hangileri Türkiye’nin aley­
hine çözülmüştür?
LOZAN BARIŞ A N TLA ŞM A SI'NDA
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
Türkiye'nin Aleyhine Çözülen Konular
C) I ve II
E) II ve III
Türkiye'nin Lehine Çözülen Konular
------------Adalar
Azınlıklar
Boğazlar
Ermeni Yurdu
Patrikhane
Kapitülasyonlar
Suriye Sınırı (Hatay)
Yabancı Okullar
3.
I. Boğazlar,
II. Yabancı okullar,
III. Nüfus Mübadelesi
Yukarıdakilerden hangileri Lozan Barış
Antlaşması’ndan sonra tekrar gündeme
gelmiştir?
Savaş Tazminatı
Osmanlı Borçları
A) Yalnız I
İstanbul'un Boşaltılması
Çözülemeyen Konular
"
V
Musul Sorunu
(Irak Sınırı)
Tekrar Gündeme Gelen Konular
B) Yalnız II
D) II ve III
4
”
Boğazlar
Patrikhane
C) I ve II
E) I, II ve III
Lozan Antlaşması’nda;
I.
Azınlıklar,
II.
Boğazlar,
III. Yabancı okullar,
Yabancı Okullar
IV. Patrikhane
Osmanlı Borçları
konularından hangileri Türkiye’nin lehi­
ne çözülmüştür?
Nüfus Mübadelesi
A)
I ve IV
Suriye Sınırı (Hatay)
D)
B) I ve III
I, II ve IV
C) II ve IV
E) II, III ve IV
Musul Sorunu (Irak Sınırı)
5.
N ot A lınız..
Azınlıklar,
Patrikhane,
Nüfus Mübadelesi,
IV. Kapitülasyonlar
Yukarıdakilerden hangileri Lozan Antlaşması’ndan sonra gündeme gelmemiştir?
A) I ve IV
B) I ve III
D) I, II ve IV
1-A
244
2-C
3-E
C) II ve IV
E) II, III ve IV
4-B
5-A
o
o
XIII.
BÖLÜM
ATATÜRK DÖNEMİ
İÇ POLİTİKA
Bu bölümden ortalama 1 2 ' soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
2006
(3)
2008
2010
(1)
(2)
(Ö N LİSA N S)
2012
2006
2008
2010
2012
(-)
(2)
(-)
(-)
(1)
---------
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, ÖSYM 'nin bu bölüm ile ilgili sorduğu sorularda genellikle★
Atatürk döneminde kurulan partilerin hangileri olduğu
★
parti programları ve birbirleriyle olan farklılıkları ile
★
yaşanan iç gelişmelerin !ta tü rk ilkeleri ile olan bağlantısı
konuları üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu bölüme çalışırken, özellikle bu unsurla­
ra dikkat etmeniz sizin için faydalı olacaktır.
O
O
KPSS / Tarihin Pusulası
"Atatük Dönemi İç Politika"
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
A ) II. TB M M 'n in A çılm ası (11 A ğustos 1923)
^
II. TBM M 'nin açılmasında; Lozan görüşmelerinin kesintiye uğraması, Meclisin yasal
çalışma süresinin dolmuş olması ve I. TBM M 'nin savaş süresince yıpranmış olması
etkili olmuştur.
^
Bu nedenlere bağlı olarak, 3 Nisan 1923'te seçimlerin yenilenmesi kararı alınmış,
bu karar doğrultusunda da II. TBMM 11 Ağustos 1923 tarihinde açılmıştır.
Millî Mücadele döneminde Millî Karakol
Cemiyeti üyelerinden biri olarak işgallere
karşı direniş gösteren ve Mustafa Kemal
Atatürk’ün “ Nutuk" adlı eserinde kendisi­
ne en fazla yer ayırdığı kişi aşağıdakiler­
den hangisidir?
İnkılâpları gerçekleştirdiği için " İnkılâpçı Meclis " özelliği olan II. TBM M , 26 Haziran
A) Cafer Tayyar Paşa
1927 tarihine kadar 4 yıl 1 ay görevde kalmıştır.
B) Bekir Sami Bey
^
1.
C) Yahya Kaptan
D) Mersinli Cemal Paşa
B ) Halk Fırkası (9 Eylül 1923)
^
Atatürk Dönemi'nde Halk Fırkası kurulmadan önce, Mustafa Suphi tarafından 10
Eylül 1920'de Türkiye Komünist Partisi kurulmuş, ancak 12 Eylül 1922'de TBMM
Hükümeti tarafından kapatılmıştır.
^
Halk Fırkası, Mustafa Kemal tarafından inkılâpları bir kadro eliyle gerçekleştirmek
amacıyla kurulmuştur.
^
Bu parti, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk siyasî partisi dir.
^
Temeli Anadolu ve Rumeli M üdafaa-i Hukuk Grubu 'na dayanmaktadır.
^
Parti, 10 Kasım 1924'te Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) adını almış ve yapılan
inkılâpların öncüsü olmuştur.
^
Partinin ilk kongresi Sivas Kongresi olarak kabul edilmiş, ikinci kongresinde ise
Mustafa Kemal Nutuk adlı eserini okumuştur.
^
2.
11 Ağustos 1923’te II. TBMM’nin açılma­
sında;
I. devlet rejiminin belirlenmesi,
II. meclisin çalışma süresinin dolması,
III. Lozan görüşmelerinin kesintiye uğra­
ması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
Nutuk 1919-1927 yılları arasını kapsamaktadır.
e ------------------------------------------------------------------------------------------------------\
o "Nutuk", 19 Mayıs 1919'da Samsun'a Çıkış ile başlayıp 20 Ekim 1927'de Gençliğe
Hitabe ile son bulur. Ayrıca Atatürk'ün Nutuk'ta kendisine en fazla yer ayırdığı kişi,
Millî Mücadele döneminde Kocaeli bölgesini savunan, aynı zamanda Millî Karakol
Cemiyeti üyelerinden biri olan Kuvây-i Milliyeci Yahya Kaptan dır.
^
E) Kara Vâsıf Bey
3.
C) Yalnız III
E) II ve III
Mustafa Kemal “ Nutuk” adlı eserini aşağı­
dakilerden hangisinde okumuştur?
A) Halk Fırkası'nın II. Kurultayı
Partinin 1931 yılındaki Üçüncü Kurultayı'nda; cumhuriyetçilik, laiklik, milliyetçilik,
halkçılık, devletçilik ve inkılâpçılık ilkeleri " ana ilkeler " olarak kabul edilmiş ve bu
altı ilke parti programına alınmıştır.
B) II. TBMM'nin açılışı
C) I. Türk Dil Kurultayı
D) II. Türk Tarihi Kongresi
Cu m h u riyet Halk Fırkası'nın p arti program ı;
E) Cumhuriyet'in 10. yıl dönümü
★
Egemenlik millete aittir.
★
Kanunların düzeltilmesi gerekmektedir.
★
Aşar vergisinin kaldırılması gerekmektedir.
★
Askerlik süresi kısaltılmalıdır.
★
Atatürk İlkeleri benimsenmelidir.
Aşağıdakilerden hangisi 9 Eylül 1923’te
kurulan Halk Fırkası’nın özellikleri ara­
sında gösterilemez?
★
Öğretim birliğinin sağlanması yolunda adım atılmalıdır.
A) Cumhuriyet'in ilk siyasî partisidir.
★
Özel teşebbüsün teşvik edilmesi konusunda çalışma yapılmalıdır.
B) Ekonomide Liberalizm (Serbest Piyasa
4.
Ekonomisi) modelini benimsemiştir.
^
Ekonomide " Devletçilik " modelini benimseyen CHP, 1945 yılına kadar ülkeyi tek
C) 1931 yılındaki III. Kurultay'da Atatürk
ilkeleri parti programına alınmıştır.
parti olarak yönetmiştir.
D) Cumhuriyetçi ve laik bir partidir.
E) Partinin ilk kongresi olarak Sivas
C)
^
Kongresi kabul edilmiştir.
O rd unun Siyasetten A yrılm ası
Milletvekilliği ve askerlik görevlerinin bir kişide toplanmasına karşı olan Mustafa
Kemal, bu uygulamanın sona ermesi gerektiğini savunarak komutanların vekillik
görevinden ayrılmalarını istemiştir.
|
1-C
2-E
3-A
4-B
|
247
"Atatük Dönemi İç Politika
^
19 Aralık 1923 tarihinde çıkarılan bir kanun ile, bütün ordu mensuplarının istifa
etmeleri ya da emekliye ayrılmaları durumunda vekil olarak seçilebilecekleri şartı
getirilmiştir. Bu kanun kapsamında; 26 Ekim 1924'te Kâzım Karabekir, 30 Ekim
1924'te de Ali Fuat Paşa müfettişlik görevlerinden istifa etmişlerdir.
^
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Aşağıdakilerden hangisi 17 Kasım 1924
tarihinde kurulan Terakkiperver Cumhu­
riyet Fırkası’nın kurucuları arasında yer
almaz?
Ordu-siyaset ayrımı, demokratikleşm e anlamında da atılan önemli bir adımdır.
D)
^
A) Rauf Orbay
B) Adnan Adıvar
C) Ali Fethi Okyar D) Kâzım Karabekir
E) Ali Fuat Cebesoy
T e ra k k ip e rv er Cu m hu riyet Fırkası (17 Kasım 1924)
İlk genel başkanlığını Kâzım Karabekir 'in yaptığı partinin başlıca kurucuları;
★
Kâzım Karabekir
★ A li Fuat Cebesoy
★
2.
Çok partili hayata geçiş amacıyla 1924’te
Kâzım Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bele
gibi devlet adamları tarafından kurulan
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk muhalefet
partisi aşağıdakilerden hangisidir?
Refet Bele
★ A dnan Adıvar
★
Rauf Orbay'dır.
A)
B)
C)
D)
E)
^ Türkiye Cumhuriyeti'nin ikinci partisi, ilk m uhalefet partisidir .
^
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TPCF) Cumhuriyetçi-Liberal bir partidir.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Türkiye Komünist Partisi
Millî Kalkınma Partisi
Serbest Cumhuriyet Fırkası
Demokrat Parti
T erakkip erver C um huriyet Fırkası'nın p arti program ı;
★
Dinî düşünce ve inançlara saygılı olunacaktır. (Laikliğe terstir.)
★
Bireysel özgürlükler korunacaktır. (Demokrasi)
3.
17 Kasım 1924’te kurulan Terakkiperver
Cumhuriyet Fırkası’nın parti programının
en belirgin özelliği aşağıdakilerden han­
gisidir?
★ Tek dereceli seçim sistemi benimsenecektir.
★
Cumhurbaşkanı olan kişinin milletvekilliği kaldırılmalıdır.
★
Yerinden yönetim (Adem -i m erkeziyet ) anlayışı uygulanacaktır.
★
Hükümete ait çiftlik ve araziler topraksız köylüye verilmelidir.
★
Devlet görevlilerinin siyasî partilere üye olması engellenecektir.
^
Partinin ilk taşra örgütlenmesi Urfa Şubesi'dir.
^
Programına "dinî inançlara saygılıdır" maddesini koyduğu için laikliğe karşıdır.
^
A)
B)
C)
D)
E)
4.
Aşağıdakilerden hangisi, Terakkiperver
Cumhuriyet Fırkası ile ilgili doğru bir bil­
gi değildir?
Ekonomide CHP'nin "devletçilik" modeline karşı çıkan bu parti, Serbest Ekonomi
A) Kuruluşunda Mustafa Kemal'in desteği
vardır.
(Liberalizm) politikasını benimsemiştir.
^ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası inkılâplara bağlı kalacağını belirtmiş olsa da,
aksine tutucu ve muhafazakâr bir politika izlemiştir. Bu ortam rejime karşı olanlar
için iyi bir fırsat yaratmış ve partiyi gerici akımları besleyen bir örgüt konumuna
getirmiştir.
^
B) Liberal ekonomi istemini savunmuştur.
C) Cumhuriyet tarihinde kurulan ilk muha­
lefet partisidir.
D) Mustafa Kemal ile görüş ayrılığına dü­
şen Kurtuluş Savaşı'nın lider kadrosu
tarafından kurulmuştur.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1925 yılında çıkan Şeyh Sait İsyanı'nda etkili ol­
duğu düşüncesiyle 5 Haziran 1925 'te kapatılmıştır.
O
E) Şeyh Sait isyanı'nda parmağı olduğu
gerekçesiyle kapatılmıştır.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın programındaki "dinî düşünce ve inançlara
saygılı olunacaktır." maddesi rejim karşıtlarının parti içine sızmasına yol açmıştır.
5.
E)
Milliyetçi-Laik
Cumhuriyetçi-Devletçi
Milliyetçi-Devletçi
Otoriter-Liberal
Cumhuriyetçi-Liberal
7 Ağustos 1924’te Hakkâri’de İngilizlerin
kışkırtması sonucu çıkan Nasturî İsyanı­
nın bastırılmasında etkili olan VII. Kolor­
du komutanı aşağıdakilerden hangisidir?
N astu rî İsyanı (7 A ğustos-26 Eylül 1924)
^
Hakkâri ve çevresinde yaşayan Hıristiyan bir grup olan Nasturîlerin bağımsızlık için
çıkardığı isyandır.
^
İsyanın çıkmasında İngiltere 'nin kışkırtmaları etkili olmuştur.
^
İngiltere Musul konusunda kârlı çıkmak için bu isyanı desteklemiştir.
^
İsyan VII. Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Paşa tarafından bastırılmış, isyancılar
İngiliz yönetimindeki Irak'a sığınmışlardır.
~ 248 ~
A)
B)
C)
D)
E)
|
Mersinli Cemal Paşa
Cafer Tayyar Paşa
Kâzım Karabekir
Fevzi Çakmak
Ali Fuat Cebesoy
1-C
2-A
3-E
4-A
5-B
|
Atatük Dönemi İç Politika
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
F) Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925)
^
Nakşibendî Kürt Lider Şeyh Sait liderliğinde Diyarbakır' da çıkan isyandır.
1.
Laik devlet anlayışını ve rejim i yıkmayı amaçlayan ilk isyandır .
^
Cumhuriyeti yıkmak, saltanat ve halifeliği geri getirmek, bağımsız bir "Kürt Devleti"
kurmak başlıca hedefleridir.
^
İngiltere Ortadoğu'daki petroller ve Musul konusunda kârlı çıkmak için bu isyanı
desteklemiştir.
^
İsyanın bastırılmasında başarı gösteremeyen Fethi Okyar Hüküm eti istifa etmiş,
yerine 3 M a rt 1925 'te İsmet Paşa Hükümeti kurulmuştur.
^
TBMM isyanı bastırmak ve rejimi korumak için bazı önlemler almıştır.
^
Alınan başlıca ö nlem ler:
★
4 Mart 1925’te çıkarılan ve ilk maddesin­
de amacı ve esasları "Hükûmet gericiliğe,
ayaklanmaya, memleketin sosyal düzenini,
huzur ve sükûnunu, güvenliğini ve asayişini
bozmaya neden olacak bütün kuruluşları,
kışkırtmaları, girişimleri ve yayınları cum­
hurbaşkanının onayı ile doğrudan doğruya
ve idâre olarak yasaklamaya yetkilidir. Hü­
kûmet bu gibi eylemcileri istiklâl Mahkeme­
sine verebilir.” şeklinde belirtilen kanun
aşağıdakilerden hangisidir?
isyan bölgesinde sıkıyönetim ve seferberlik ilân edilmiştir.
A)
B)
C)
D)
E)
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
Hıyanet-i Vataniye Kanunu
Nisâb-ı Müzakere Kanunu
Takrir-i Sükûn Kanunu
Firarîler Hakkında Kanun
I.
Çok partili yaşama geçişin kesintiye uğ­
raması,
II.
Halifeliğin kaldırılması,
★ 4 M a rt 1925 'te Takrir-i Sükûn (Huzuru Koruma) Kanunu çıkarılmıştır.
★
★
★
ilk maddesinde amacı ve esasları, "Gericiliğe, ayaklanmaya ve memleketin sosyal
düzenini ve huzur ve sükûnunu ve güvenliğini ve asayişini bozmaya neden olacak
bütün kuruluşlar, kışkırtmalar, girişimler ve yayınları hükûmet, Cumhurbaşkanının
onayı ile doğrudan doğruya ve idare olarak yasaklamaya yetkilidir. Bu gibi eylem­
cileri hükûmet, İstiklâl Mahkemesine verebilir ." şeklinde belirtilmiştir.
III. Osmanlı hanedan üyelerinin ülke dışına
çıkarılması,
Bir anlamda sıkıyönetim yasası olan bu kanun, hükümete rejimi korumak
adına; asayiş ve güvenliği sağlama, parti ve dernek kapatma, basına sansür
uygulama, kişi hak ve özgürlüklerini kısıtlama gibi çok geniş yetkiler verm iştir.
Bu kanun 1929 yılında kaldırılmıştır.
IV. Musul'un İngiltere tarafından ele geçiril­
mesi
Yukarıdakilerden hangileri 13 Şubat 1925
tarihli Şeyh Sait İsyanı’nın sonuçları ara­
sında yer alır?
Biri Ankara 'da, diğeri de isyan bölgesinde ( Diyarbakır ) olmak üzere iki İstiklâl
Mahkemesi kurulmuştur.
A) I ve IV
D) II ve III
★ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 5 Haziran 1925 'te kapatılmıştır.
^
Türkiye isyan nedeniyle Musul'u kaybetmiştir. ( 1926 Ankara Antlaşması )
^
Şeyh Sait isyanı ile çok partili hayat ilk kez kesintiye uğramıştır. Aynı zamanda bu
isyan, demokrasiye geçiş için ortamın henüz hazır olmadığını açıkça göstermiştir.
3.
Cumhuriyet rejimi ve laik toplum düzeninden rahatsız olan bazı m uhalif gruplar,
özellikle Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılmasıyla birlikte muhalefeti
arttırmış, hatta Mustafa Kemal'i ortadan kaldırmayı düşünmüşlerdir.
^
Önce Ankara'da yapılması düşünülen bu suikast plânı, Mustafa Kemal'in 7 Mayıs15 Haziran 1926 tarihleri arasında çıkacağı Batı Anadolu gezisi sırasında İzmir'de
öldürülmesi plânıdır.
^
^
Mustafa Kemal, 19 Haziran 1926'da verdiği bir demeçte bu olayla ilgili olarak: "Bu
alçak girişimin benim şahsiyetimden çok, Yüce Cumhuriyetimize ve onun dayandığı
yüksek ilkelere yönelik olduğuna şüphe yoktur. Benim naçiz vücudum bir gün elbet
toprak olacaktır; fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.” demiştir.
^
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın önde gelen isimleri (Kâzım Karabekir, Ali Fuat
Paşa, Refet Bey, Cafer Tayyar Paşa ...) tutuklanmışsa da, olayla ilgilerinin olmadığı
anlaşılmış ve serbest bırakılmışlardır.
^
Suikast girişimini hazırladığı tespit edilen eski ittihatçılar ve ittihatçı düşünceler ül­
keden tasfiye edilmiş, böylece yönetimde hükümetin otoritesi güçlenmiştir.
^
Suikasta karışan su çlular İstiklâl Mahkemeleri'n d e yargılanm ıştır.
Şeyh Sait İsyanı’nın bastırılmasına yöne­
lik çıkarılan Takrir-i Sükûn Yasası’na gö­
re, "Gericiliğe ve ayaklanmaya, memleke­
I.
parti ve dernek kapatma,
II. asayiş ve güvenliği sağlama,
III. basını denetim altına alma
yetkilerinden hangilerinin tanındığı savu­
nulabilir?
Suikast için Ziya Hurşit, Laz İsmail, Şükrü Bey ile Eskişehir milletvekilleri Arif Bey,
Ancak gezinin bir gün gecikmiş olması ve suikastçıları kaçıracak kişi olan Giritli
Şevki'nin durumu İzmir valiliğine ihbar etmesiyle bu girişim sonuçsuz kalmıştır.
E) I, II ve IV
Buna göre Takrir-i Sükûn Kanunu ile hü­
kümete,
A) Yalnız I
Gürcü Yusuf ve Çopur Hilmi gibi pek çok kişi görevlendirilmiştir.
^
C) II ve IV
tin sosyal düzeninin, huzurunun ve güven­
liğinin bozulmasına neden olacak bütün ku­
ruluşları, kışkırtmaları ve yayınları hükûmet,
Cumhurbaşkanı onayı ile kendi başına ve
idarî olarak yasaklayabilecekti.”
G) M u stafa K em al'e Suikast G irişim i (15 Haziran 1926)
^
B) I ve III
B) Yalnız II
D) II ve III
4.
C) I ve II
E) I, II ve III
Mustafa Kemal, "Benim naçiz vücudum bir
gün elbet toprak olacaktır; fakat Türkiye
Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.” sö­
zünü hangi olay sonrasında söylemiştir?
A)
B)
C)
D)
E)
Menemen Olayı
Ağrı isyanı
izmir Suikastı
Şeyh Sait isyanı
Bursa Olayı
|
1-D
2-A
3-E
4-C
|
~ 249 ~
"Atatük Dönemi İç Politika
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Aşağıdakilerden hangisi, İstiklâl Mahke­
melerinin görev yaptığı olaylardan biri
değildir?
İstiklâl M a h k e m e le rin in G örev Yaptığı O laylar
A)
B)
C)
D)
E)
★ TBM M 'ye karşı çıkan ayaklanmalara karşı ( ilk kez )
★
Eskişehir-Kütahya Muharebeleri sırasında asker kaçakları için
★ Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin uygulanması sırasında
★
Şeyh Sait İsyanı sonrasında
★
İzmir Suikastı sonrasında (son kez )
2.
Şeyh Sait isyanı
izmir Suikastı
Menemen Olayı
Tekâlif-i Milliye Emirleri
TBMM'ye karşı çıkan ayaklanmalar
Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın progra­
mında, “Vatandaşların refahına, malî ve ik­
tisadî her türlü girişimlerine engel olan hükûmet müdahaleleri kabul edilemez.” mad­
H)
^
^
Serb est Cu m h u riyet Fırkası (12 A ğustos 1930)
desine yer verilmesi bu partinin,
Bu partinin kurulması ilk olarak 8 Ağustos 1930'da Yalova 'da; Mustafa Kemal, Ali
Fethi Okyar ve İsmet İnönü tarafından kararlaştırılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti'nin üçüncü partisi, ikinci m uhalefet partisidir .
^
Serbest Cumhuriyet Fırkası da Cumhuriyetçi-Liberal bir partidir.
^
Bu partinin kuruluşunda her ne kadar Mustafa Kemal'in telkinleri etkili olmuşsa da,
partinin programına müdahale etmemiştir.
Mustafa Kemal,
I.
III. Demokrat
★ Tek dereceli seçim sistemi benimsenecektir.
partilerinden hangilerinin kurulmasında
doğrudan etkili olmuştur?
Kadınlara da siyasî haklar verilmelidir.
A) Yalnız I
★ Teşvik-i Sanayi Kanunu bütünüyle uygulanmalıdır.
Limanlarda uygulanan tekelcilik kaldırılmalıdır.
★
Yabancı sermayenin ülkeye girmesi sağlanmalıdır.
★
Paranın kıymeti korunmalıdır.
★
Köylü ve çiftçiye uygun koşullarda kredi verilm elidir.
★
Vergiler halkın gücü doğrultusunda indirilm elidir .
★
Özgürlükler ve dokunulm azlıklar yürürlükte kalmalıdır.
Serbest Cumhuriyet,
II. Terakkiperver Cumhuriyet,
Cumhuriyetçi, laik ve milliyetçi esaslara bağlı kalınacaktır.
★
liberal,
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
Serbest C um huriyet Fırkası'nın p arti program ı;
★
II.
anlayışlardan hangilerine sahip olmasıy­
la açıklanabilir?
3.
★
ulusal,
III. laik
Serbest Cumhuriyet Fırkası, Mustafa Kemal'in isteği ve desteği ile Ali Fethi Okyar
tarafından 12 Ağustos 1930'da kurulmuştur.
^
I.
D)
4.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın progra­
mında,
I.
laiklik,
II.
cumhuriyetçilik,
III. devletçilik
c : ......................................
s\
O Değerli adaylar, ÖSYM'nin 2011 Kaymakam Adaylığı Giriş Sınavı'nda sorduğu 10.
soruda, Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın programında "dinî düşünce ve inançlara
saygı duyulduğu " ile ilgili bir hüküm olduğu belirtilmiştir. Ancak gerek ÖSYM'nin
sorduğu bu soruda verilen bilgi, gerekse birtakım yayınların bu bilgiyi referans
alarak aynı doğrultuda verdikleri bilgi hatalıdır. Çünkü Serbest Cumhuriyet Fırkası,
Ali Fethi Okyar'dan kaynaklı olarak tam aksine laik devlet yapısına titizlikle dikkat
etmiş, bu yüzden parti kendisini feshetmiştir.
^
Serbest Cumhuriyet Fırkası da, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası gibi ekonomide
Serbest Ekonomi (Liberalizm) politikasını benimsemiş ve devletçilik modeline karşı
çıkmıştır.
^
Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurulmasını fırsat bilen rejim karşıtı kesim, artan
muhalefet havasını da fırsat bilerek partinin içine sızmayı başarmıştır. Bu gelişme
üzerine Ali Fethi Bey rejimi korumak ve kötü bir olaya sebep olmamak adına 17
Kasım 1930 'da partisini feshetm iştir.
~ 250 ~
ilkelerinden hangileri yer almıştır?
A)
Yalnız I
D)
5.
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi, Serbest Cum­
huriyet Fırkası’nın parti programında yer
almamıştır?
A)
B)
C)
D)
E)
|
Teşvik-i Sanayi Kanunu
Tek dereceli seçim sistemi
Liberal ekonomi modeli
Kadınlara siyasî haklar verilmesi
Adem-i merkeziyet düşüncesi
1-C
2-B
3-A
4-C
5-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
O
"Atatük Dönemi İç Politika"
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurulmasından sonra; Edirne'de Türkiye Cumhuriyeti
Amele ve İşçi Partisi, İstanbul'da 1931'de Laik Cumhuriyetçi İşçi ve Çiftçi Partisi ile
Adana'da Ahali Cumhuriyet Partisi adıyla üç siyasî parti daha kurulmuştur. Ancak
1.
Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk Döne­
mi’nde kurulan siyasî partilerden (fırka)
biri değildir?
Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kendisini feshinden sonra Bakanlar Kurulu kararıyla
bu partiler de kapatılmıştır.
e
O
A) Millî Kalkınma Partisi
B) Serbest Cumhuriyet Fırkası
;
-Türkiye'de kesintisiz olarak çok partili hayata ancak, 18 Temmuz 1945 tarihinde
Nuri Demirağ tarafından kurulan Millî Kalkınma Partisi ile geçilebilmiştir. Millî
Kalkınma Partisi, kesintisiz çok partili rejimde kurulan ilk muhalefet partisidir. 7
Ocak 1946'da ise Demokrat Parti kurulmuş, 1950 seçimlerinde de iktidara gelmiştir.
C) Ahâli Cumhuriyet Partisi
D) Laik Cumhuriyetçi işçi ve Çiftçi Partisi
E) Amele ve işçi Partisi
2.
J ) M e n em en Olayı (23 A ralık 1930)
Menemen Olayı’nın çıkmasında ve des­
tek bulmasında,
I.
mevcut hükümetin devletçilik politika­
sını uygulaması,
II.
bazı rejim karşıtlarının halkın dinî duy­
gularını istismar etmesi,
^
Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılması rejim ve laik düzen karşıtlarını yeniden
harekete geçirmiştir.
^
Nitekim 23 Aralık 1930'da Nakşibendî Tarikatı mensubu Derviş M eh m et ve Laz
İbrahim liderliğinde İzmir-Menemen'de bir isyan çıkarmışlardır.
^
Bu isyan, Cumhuriyet rejim ine ve laik düzene karşı çıkan ikinci isyandır.
III. yapılan inkılâpların halka tam olarak an­
latılamaması
^
Temel amaçları; laik ve çağdaş düzeni yıkmak, saltanat ve hilâfeti geri getirmektir.
durumlarından hangileri etkili olmuştur?
^
Menemen'deki 43. Piyade Alay Komutanlığı tarafından görevlendirilen Asteğmen
Kubilay (asıl adı Mustafa Fehm i'dir.) ile isyancılara müdahale eden iki mahalle
bekçisi isyancılar tarafından şehit edilmiştir.
^
Sıkıyönetimle birlikte isyancılar yakalanmış ve Divan-ı Harp 'te yargılanmıştır.
^
Mustafa Kemal Menemen'deki bu olayı 28 Aralık 1930 'da orduya gönderdiği
başsağlığı telgrafında; "Gösterilen bu vahşet karşısında Menemen ahalisinden bazı­
^
^
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) II ve III
I.
Menemen Olayı,
larının alkışla tasvipkâr bulunmaları tüm cumhuriyetçi ve vatanperverler için utanç
verici bir hadisedir." şeklinde değerlendirmiştir.
II.
Razgrad Olayı,
Ayrıca Mustafa Kemal bu olayla ilgili olarak " Büyük Türk ordusunun genç subay ve
Cumhuriyetin öğretmenler topluluğunun değerli üyesi Kubilay'ın temiz kanı ile Cum­
Yukarıdaki olaylardan hangileri cumhu­
riyet rejimine ve laik düzene yöneliktir?
huriyet, yaşama yeteneğini tazelemiş ve güçlendirmiş olacaktır." demiştir.
A) Yalnız I
III. Şeyh Sait isyanı
Menemen Olayı Atatürk döneminde çok partili hayat denemelerini ikinci kez
kesintiye uğratmış ve 1945 yılına kadar denemelere ara verilm iştir.
'------------------------------------------------------------------------------------------------------- \
O Şeyh Sait İsyanı ile Menemen Olayı Cumhuriyet rejimine yönelik olsa da en çok laik
düzen hedef alınmıştır.
\__________________________________________________________________________________________________ /
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
Mustafa Kemal’in “Bu olay bir din meselesi
değil, dil meselesidir" dediği olay aşağıda-
4.
kilerden hangisidir?
K) Ağrı İsyanları (1926-1930)
^
İngiltere ve İran'ın kışkırtmaları Ermenilerin desteği ile bölgedeki Kürt aşiretlerin
Ağrı-Doğu Beyazıt civarında çıkardıkları isyanlardır.
^
İsyanlar 25 Eylül 1930'da bastırılmış, Adana Ağır Ceza M ahkem esi 'nde yapılan yar­
gılamalarda 34 kişi idam cezasına çarptırılmıştır.
A)
izmir Suikastı
B) Bursa Olayı
C)
Menemen Olayı
D) Ağrı isyanı
E)
5.
Vagon-Lits Olayı
Kur’an-ı Kerim’in Türkçe tercümesini jjk
kez 22 Ocak 1932’de Yerebatan Camiin­
de okuyan müellif aşağıdakilerden han­
gisidir?
L) Bursa Olayı (1 Şubat 1933)
^
Nakşibendî Tarikatı mensubu Konyalı İbrahim 'in önderliğinde, Bursa'da ezanın
Türkçe okunmasına karşı çıkarılan olaydır. Olay kısa zamanda bastırılmıştır.
A) Mehmet Rıfat Börekçi
^
Atatürk bu gelişme için "Bu olay din m eselesi değil, dil m eselesidir. " demiştir.
C) Hafız Yaşar Okur
B) Ahmet Hamdi Akseki
D) Hafız Rıfat Bey
O
\
E) Elmalılı Hamdi Yazır
Kur'an-ı Kerim'in Türkçe tercümesi ilk kez 22 Ocak 1932'de İstanbul'daki Yerebatan
Camii'nde Hafız Yaşar (Okur) tarafından okunmuştur. İlk Türkçe ezan ise, 30 Ocak
1932'de Hafız Rıfat Bey tarafından İstanbul'daki Fatih Camii'nde okunmuştur.
/
|
1-A
2-E
3-D
4-B
5-C |
~ 251 ~
"Atatük Dönemi İç Politika
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
M ) Çerkez Ethem 'in A tatü rk 'e Su ikast G irişim i (1935)
^
1935 yılının Ekim ayı başlarında Çerkez Ethem ile kardeşi Reşid, Atatürk'e suikast
düzenlemek amacıyla Suriye'den getirdikleri 5 kişiyi gizlice yurda sokmuşlardır.
^
Fakat suikastçılardan birinin güvenlik güçlerine yakalanmasıyla olay önlenmiştir.
I.
Tunceli Olayları,
II.
Çerkez Ethem Suikastı,
III. Nasturî Ayaklanması
Yukarıdaki olaylardan hangileri Atatürk
Dönemi gelişmeleri arasında yer alır?
N) Tu n celi (D ersim ) O layları (1937)
^
1937'de hükümetle Seyit Rıza önderliğindeki Dersim aşiretleri arasında yaşanan
anlaşmazlıklar sonucu ortaya çıkan olaylardır.
^
Dersim'de hâkimiyeti sağlamak için Türk Silahlı Kuvvetleri harekât düzenlemiştir.
^
Harekât neticesinde bölgede yaşayan 13.000'den fazla insan ile 199 asker ölmüş,
12.000 civarında insan da zorunlu göçe tabi tutulmuştur.
^
Elazığ'da kurulan Ağır Ceza M ahkem esi'nde, başta isyanların öncüsü Seyit Rıza
olmak üzere suçlular cezalandırılmıştır.
A) Yalnız I
D)
2.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Atatürk’ün Nutuk adlı eserinde,
I.
Şeyh Sait isyanı,
II.
Dersim Olayları,
III. Menemen Olayı
gelişmelerinden hangileri yer almaz?
A)
Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
rv / rv / rv /
|
~ 252 ~
C) I ve II
E) I, II ve III
r> /
1-E
2-D
|
XIV.
BOLUM
ATATÜRK İLKELERİ
Bu bölümden ortalama 3 4 ' soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(1)
(2)
(1)
(2)
(2)
(1)
(1)
(3)
(4)
(3)
(3)
(1)
(-)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİSA N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(4)
(3)
(2)
(4)
(3)
(6)
(3)
(3)
------------- 1
---------
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, her yıl ortalama 3 sorunun çıktığı bu bölümden 2013 KPSS'de soru so­
rulmamıştır. Bu durumun yaşanmasında 17 Nisan 2013 değişikliği ile konu dağılımları­
nın değişmesi etkili olmuştur. Öte yandan KPSS Ortaöğretim ve Ön Lisans gruplarında
soru sayısının yine 3 ya da 4 olmasını öngörüyoruz.
ÖSYM 'nin bu bölüm ile ilgili sorduğu sorularda Atatürk ilkelerinin;
★ Yapılan inkılâplarla olan bağlantısı ve
★ Atatürk'ün sözleri ve politikaları ile ilişkisi
konuları üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Özellikle bu unsurlara dikkat etmeniz sizin
için faydalı olacaktır.
O
O
"Atatürk İlkeleri
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
I. ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ
A. A tatürkçülüğün Tem el Ö zellikleri
^
1.
Aşağıdakilerden hangisi Atatürkçülüğün
özelliklerinden biri değildir?
Esasları Mustafa Kemal Atatürk tarafından belirlenen; Türk milliyetçiliğine bağlı,
belirli bir grubun desteğine dayanmayan; ayrıca Türk milletinin tam bağımsız bir
devlet olmasını, millî egemenliğe dayalı bir yönetimin benimsenmesini, geri kalmış
safsata ve batıl inançlardan güç alan kurumların yerine, akla ve bilime dayanan
kurumları getirmeyi amaç edinen ve Atatürk'ün devlet, ekonomi ve fikir hayatına
ilişkin düşünce ilkelerine Atatürkçülük denir.
^
A) Demokratik bir anlayışı benimsemiştir.
B) Bağımsızlık anlayışını esas almıştır.
C) Belirli bir ideolojiye bağlı olarak ortaya
çıkmıştır.
D) Çağdaş ve laik bir devlet düzeni kurma­
yı hedeflemiştir.
Atatürkçü Düşünce Sistemi; Türk milletinin ihtiyaçlarından doğan, Türk milletinin
E) Toplumun ihtiyaçlarından doğmuştur.
sorunlarına çözüm önerileri getiren, çağdaşlaşmayı hedef alan, aklı ve bilimi temel
hareket noktası olarak gören bir düşünce sistemidir.
2.
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk ilkeleri­
nin amaçlarından biri değildir?
B. A tatü rk İlkelerinin Tem el A m açları
^
A) Halkın refah seviyesini yükseltmek
Atatürk ilkelerinin başlıca amaçları; Türk milletinin huzur ve mutluluğunu sağla­
mak, Türk kültürünü çağdaş medeniyetler seviyesinin üzerine çıkarmak, uygar ve
medenî bir toplum yaratm ak, millî birlik ve beraberlik içinde güçlü bir Türkiye mey­
dana getirmektir.
B) Toplumu her açıdan medenî bir toplum
haline getirmek
C) Millî birlik ve beraberliği sağlamak
D) Türk ırkının üstünlüğünü kabul etmek
E) Ulus egemenliğine dayalı bağımsız bir
devlet oluşturmak
II. ATATÜRK İLKELERİ
Atatürk’ün “Milli egemenlik öyle bir nurdur
3.
A.
C um huriyetçilik
ki, onun karşısında zincirler erir, taç ve taht­
lar batar, mahvolur. Milletlerin esirliği üzeri­
ne kurulmuş müesseseler her tarafta yıkıl­
maya mahkûmdurlar." sözü aşağıdaki ilke­
^
Cumhuriyetçilik ulus egemenliği temeline dayanır.
^
Demokrasilerde en iyi yönetim biçimidir.
^
En önemli unsur seçim dir.
^
Halkın, seçtiği tem silciler aracılığı ile kendini yönetmesidir. ( Demokrasi)
^
" Değişmez yönetim biçimi" olduğu için temel ilkelerin başına konulmuştur.
^
En önemli özellik düşünce ve ifade özgürlüğüdür .
^
Cumhuriyetçiliğin temel sonuçları Milliyetçilik ve Halkçılık ilkeleridir.
lerden hangisiyle doğrudan ilgilidir?
B) Laiklik
C) Devletçilik
D) Halkçılık
E) Milliyetçilik
Atatürk’ün “Samimi ve meşru olmak şartıy­
4.
1.
A) Cumhuriyetçilik
la her fikre hürmet ederiz. Fikirler şiddetle,
topla, tüfekle öldürülemez.” sözü aşağıdaki
Anahtar Kelimeler
ilkelerden hangisiyle doğrudan ilgilidir?
• Ulusal (Millî) egemenlik
• Yönetim / Rejim
• Ulusal (Millî) irade
• Demokrasi
• Seçme ve seçilme hakkı
• Anayasal gelişmeler
• Seçim
• Çok partili rejim
■
A) Milliyetçilik
C) Cumhuriyetçilik
B) Halkçılık
D) Laiklik
E) Devletçilik
-
O
Cumhuriyetçilik ile ilgili çıkacak sorularda bu kelimeler şifre niteliğindedir!
• Saltanatın kaldırılması
2. Cumhuriyetçilik Doğrultusunda Yapılan İnkılâplar
■» TBMM 'nin Açılması (23 Nisan 1920)
• Kadınlara seçme-seçilme hakkının veril­
mesi
■» 1921 ve 1924 Anayasaları'nın Kabul Edilmesi
• Erkân-ı Harbiye Vekâleti'nin kaldırılması
■» Saltanat'ın Kaldırılması (1 Kasım 1922) * * *
■* Cumhuriyet'in İlânı (29 Ekim 1923) * * *
Yukarıdaki gelişmeler birlikte değerlen­
dirildiğinde aşağıdaki ilkelerden en çok
hangisiyle ilgili olduğu savunulabilir?
■* Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
A) Laiklik
■* Türk Kadınına Siyasî Haklar Verilmesi (1930-1933-1934) * * *
C)
B) Halkçılık
Devletçilik
E)
■» Siyasî Partilerin Kurulması (Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri) * * *
D) Milliyetçilik
Cumhuriyetçilik
■» Ordu - Siyaset Ayrımı İçin Yapılan Çalışmalar
■» Seçmen Yaşının Düşürülmesi
|
1-C
2-D
3-A
4-C
5-E
|
~ 255 ~
"Atatürk İlkeleri
B.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
M illiyetçilik (U lusçuluk)
^
Milleti huzur ve refaha yönelten en güçlü bağlardan biridir.
^
Vatan ve m illet sevgisine, m illî birlik ve beraberliğe dayalıdır.
Atatürk’ün, “Ne kadar zengin ve müreffeh
olursa olsun, istiklâlden mahrum bir millet,
medenî insanlık karşısında uşak olma mev­
kiinden yüksek bir muameleye lâyık ola­
maz.” sözü aşağıdaki ilkelerden daha çok
1.
Ulusal mücadelemizde uygulamaya konulan ilk (tem el) ilkedir.
^
Anayasa'da yer alan "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü" maddesi
Milliyetçilik ilkesine yapılan en önemli vurgudur.
^
hangisiyle ilgilidir?
A) Milliyetçilik
Din birliğine değil, birlikte yaşama arzusuna dayanır. Bu nedenle laiktir .
^
Türk ırkının üstünlüğüne değil, ulusların eşitliği temeline dayanır.
^
Yayılmacı (fetihçi) değildir ; ulusal bağımsızlığı temel alır.
1.
C)
B)Devletçilik
Cumhuriyetçilik
E)
D)inkılâpçılık
Halkçılık
Anahtar Kelimeler
• Ulusal (Millî) bağımsızlık
• M illî birlik ve beraberlik
• Ulusal (Millî) bilinç
• M illî tarih—Millî dil
• Türk—Türklük—Türkçecilik
• Din ve ırk birliği yo ktu r .
I.
kapitülasyonların kaldırılması,
II.
Kabotaj Kanunu'nun çıkarılması,
III. tekke, türbe ve zaviyelerin kapatılması
• Ümmetçi anlayış yoktur .
Yukarıdaki gelişmelerden hangileri milli­
yetçilik ilkesi ile ilgili değildir?
O
Milliyetçilik ile ilgili çıkacak sorularda bu kelimeler şifre niteliğindedir!
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
2.
C) Yalnız III
E) II ve III
Milliyetçilik Doğrultusunda Yapılan İnkılâplar
■» TBMM 'nin Açılması (23 Nisan 1920)
■» Misak-ı Millî'nin Kabulü (28 Ocak 1920)
• Ulusal bağımsızlığı temel alır.
■* İstiklâl Marşı'nın Kabulü (12 Mart 1921)
• Vatan ve millet sevgisine, millî birlik ve
beraberliğe dayalıdır
■* Kapitülasyonların Kaldırılması (1923) * * *
Yukarıda özellikleri verilen Atatürk ilkesi
aşağıdakilerden hangisidir?
■» Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun Çıkarılması (3 Mart 1924)
■» Kabotaj Kanunu'nun Kabulü (1 Temmuz 1926) * * *
A) Laiklik
■» Türk Tarih Kurumu'nun Kurulması (1931) * * *
C)
B) Halkçılık
Cumhuriyetçilik
■* Türk Dil Kurumu'nun Kurulması (1932) * * *
E)
D) Devletçilik
Milliyetçilik
■» Türk Parasını Koruma Kanunu'nun Çıkarılması (1930)
■» Dilimizin Yabancı Boyunduruğundan Kurtarılması
■» Yabancılara Ait Ticarî İşletmelerin Satın Alınması ( M illîleştirm e ) * * *
Atatürk’ün, “Diyarbakırlı, Vanlı, Erzurumlu,
Trabzonlu, İstanbullu, Trakyalı ve Makedon­
yalı hep bir soyun evlatları ve hep aynı cev­
herin damarlarıdır.” sözü aşağıdaki ilkeler­
4.
den hangisiyle ilgilidir?
C.
H alkçılık
A) Milliyetçilik
C)
^ Toplumu oluşturan bireyler arasındaki ayrıcalıkların kaldırılmasıdır .
^
Halk arasında din, dil, ırk farklılığı olmaksızın herkesin eşit olmasıdır.
Laiklik
E)
B) Halkçılık
D) Devletçilik
Cumhuriyetçilik
^ Toplumun refah seviyesini yükseltmeyi hedefler.
^
Halkçılık ilkesine göre toplumun gelişimi iş bölümü ve dayanışmaya bağlıdır.
^
Halkçılık her türlü sınıf farklılığını reddeder .
• Ayrımcılığa karşıdır.
^
İç barışı ve sosyal adaleti sağlamayı amaçlar.
• Sınıf farklılıklarını reddeder.
^
Cumhuriyetçilik ve M illiyetçilik ilkelerinin sonucu olarak doğmuştur.
• Sosyal adaleti sağlamayı amaçlar
Yukarıda özellikleri verilen Atatürk ilkesi
aşağıdakilerden hangisidir?
1.
Anahtar Kelimeler
• Eşitlik
• Sosyal Adalet
• Sosyal Devlet
• Demokrasi
A) Laiklik
C)
• Ayrıcalıkların kaldırılması
B) Milliyetçilik
Cumhuriyetçilik
E)
• Topluma Hizmet
D) Halkçılık
inkılâpçılık
----------------------------------------------------------------------------O
Halkçılık ile ilgili çıkacak sorularda bu kelimeler şifre niteliğindedir!
~ 256 ~
|
1-A
2-C
3-E
4-B
5-D
|
"Atatürk İlkeleri
KPSS / Tarihin Pusulası
2.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Halkçılık Doğrultusunda Yapılan İnkılâplar
■» Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun Çıkarılması (3 Mart 1924) * * *
1.
■» Aşar Vergisinin Kaldırılması (1925) * * *
Köylüler için çok ağır malî yük olan ve
ürün üzerinden peşin olarak alınan aşar
vergisinin kaldırılması,
■» Türk Medeni Kanunu'nun Kabulü (1926) * * *
■» Yeni Türk Harflerinin Kabulü (1928)
■» Millet Mektepleri'nin Açılması (1928) * * *
I.
halkçılık,
II.
milliyetçilik,
III. devletçilik
■» Okuma-Yazma Seferberliğinin Başlaması
ilkelerinden hangilerini doğrudan des­
tekler?
■» Halkevlerinin Açılması (1932)
■» Toprak Reformu İle İlgili Kanunun Çıkarılması (1929)
A) Yalnız I
■» Soyadı Kanunu'nun Kabulü (1934) * * *
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
■» Ayrıcalık Belirten Unvanların Yasaklanması
■» Kadınlara Seçme-Seçilme Hakkının Verilmesi (1930-1933-1934) * * *
24 Kasım 1928'de, okul çağını geçen kişile­
re okuma-yazma öğretmek için, Millet Mek­
tepleri açılmıştır.
2.
D.
Laiklik
^
Laiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması anlamına gelmektedir.
^
Devlet düzeninin ve hukuk kurallarının dine dayandırılm am asıdır .
Bu girişimle, öncelikle aşağıdaki Atatürk
ilkelerinden hangisinin gözetildiği savu­
nulabilir?
Kişilerin din ve vicdan özgürlüklerinin sağlanmasıdır.
^
Bütün kurumlarda aklın , bilimin ve ileri teknolojinin kullanılmasını amaçlar.
^
Dinin sömürü aracı olarak kullanılmasını engellemeyi hedefler.
^
Teokratik (dinsel) yönetimlerle taban tabana zıttır.
^
Hurafelere, batıl inançlara ve dogmalara tamamen karşıdır .
^
Atatürk'ün "Arkadaşlar, efendiler ve ey millet; iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti
A) Milliyetçilik
B) Halkçılık
C) Laiklik
D) Devletçilik
E) Cumhuriyetçilik
M. Kemal Atatürk’ün, “Arkadaşlar, efendi­
3.
ler ve ey millet; iyi biliniz ki, Türkiye Cumhu­
riyeti şeyhler, dervişler, müritler ve meczup­
lar memleketi olamaz. En doğru, en hakiki
tarikat, medeniyet tarikatıdır.” sözü aşağı­
şeyhler, dervişler, m üritler ve m eczuplar m em leketi olamaz. En doğru, en hakiki
tarikat, m edeniyet tarikatıdır." sözü Laiklik ilkesini açıkça ifade etmektedir.
daki ilkelerden hangisiyle ilgilidir?
1.
A) Milliyetçilik
Anahtar Kelimeler
• Akıl
• Din ve vicdan özgürlüğü
• Hurafe
• Din
• İnanç özgürlüğü
• Dogma
• Bilim
• Düşünce özgürlüğü
■
O
B) Halkçılık
C) Laiklik
D) Devletçilik
E) Cumhuriyetçilik
>
4.
Laiklik ile ilgili çıkacak sorularda bu kelimeler şifre niteliğindedir!
I.
medreselerin kapatılması,
II.
Türk Tarih Kurumu'nun kurulması,
III. tekke, türbe ve zaviyelerin kapatılması
2.
Laiklik Doğrultusunda Yapılan İnkılâplar
■» Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
Yukarıdaki gelişmelerden hangileri laik­
lik ilkesi ile ilgili değildir?
■» Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) * * *
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
■» Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun Çıkarılması (3 Mart 1924)
C) Yalnız III
E) I, II ve III
■» Şer'iye ve Evkaf Vekâleti'nin Kaldırılması (1924) * * *
■» Medreselerin Kapatılması (1924) * * *
■» Tekke, Türbe ve Zaviyelerin Kapatılması (1925) * * *
Atatürk’ün, “Ölülerden medet ummak, me­
denî toplumlar için kara bir lekedir.” sözü
5.
■» Kılık-Kıyafet ve Şapka Kanunu (1925) * * *
aşağıdaki ilkelerden hangisiyle ilgilidir?
■» Türk Medeni Kanunu'nun Kabulü (1926)
A) Milliyetçilik
C) Cumhuriyetçilik
■» Dinî içerikli unvan ve lakapların kaldırılması (hacı, hoca, şeyh, seyyid, m olla...)
■» 1924 Anayasası'ndan "Devletin dini İslâm 'dır" maddesinin çıkarılması * * *
B) Halkçılık
D) Devletçilik
E) Laiklik
■» 1924 Anayasası'nda yemin şeklinin değiştirilmesi ("Vallahi" yerine "Namusum
üzerine ant içerim " olarak) * * *
■» 5 Şubat 1937'de Laiklik ilkesinin anayasada yer alması
|
1-A
2-B
3-C
4-B
5-E
|
~ 257 ~
"Atatürk İlkeleri
E.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
D evletçilik
^
Devletin ekonomiye doğrudan müdahalesi anlamına gelir.
^
Yatırımların devlet eliyle gerçekleştirilmesi temeline dayanır.
^
Devletin ekonomik kalkınma için yaptığı tüm müdahaleler bu ilke ile ilgilidir.
^
Devletçilikte özel girişim (liberal ekonomi) engellenm ez .
I.
^
Devletçilik yabancı sermayeye de karşı değildir .
II. ulusal egemenlik,
^
Türkiye'de devletçilik modeli, 1927'de çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu'nun başa­
rısız olması nedeniyle 1930-1938 yılları arasında uygulanmıştır.
III. ulusal bağımsızlık
^
İzmir iktisat Kongresi'nde Mustafa Kemal,
"Askeri başarılar, iktisadi başarılar ile taçlandırılmazsa kalıcı olamaz." demiştir.
1.
Atatürk'ün bu sözü;
ulusal kalkınma,
düşüncelerinden hangileri ile doğrudan
ilişkilendirilebilir?
Bu yüzden bu ilke Türkiye'de zorunluluk sonucu kabul edilmiştir.
A) Yalnız I
1.
Anahtar Kelimeler
•
Ekonomi
• Kamu İktisadî Teşebbüsleri (KİT)
•
Karma ekonomi modeli
• Kamulaştırma çalışmaları
•
Yatırım
• Bankalar (devlete ait !)
•
Kalkınma
• Özel sektör engellenm ez .
O
B) Yalnız II
D) I ve III
2.
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Devletçilik ilkesinin özellikleri arasında,
I.
tüm fabrika ya da yatırımların devletin
elinde olmasını amaçlar.
II. şahısların yapamayacağı işleri devletin
yapmasını öngörür.
Devletçilik ile ilgili çıkacak sorularda bu kelimeler şifre niteliğindedir!
III. yabancı sermayeye karşıdır.
Devletçilik Doğrultusunda Yapılan İnkılâplar
A) Yalnız I
unsurlarından hangileri yoktur?
2.
B) Yalnız II
D) I ve III
■» Tarım alanındaki destekleyici çalışmalar (makineleşme ve kredi desteği) * * *
C) Yalnız III
E) I, II ve III
■» Yabancı işletmelerin satın alınması ve kamulaştırılması
■» Türk tarımına öncülük eden Atatürk Orman Çiftliği'nin kurulması (1925)
■» Devletin eğitim, sağlık, güvenlik yatırımlarında bulunması * * *
I.
■» Devletin banka kurması ( İş Bankası hariç ; Etibank, Sümerbank, Denizbank vb.)
MTA'nın açılması,
II. Atatürk Orman Çiftliği'nin kurulması,
■» Şişe Cam , Karabük Demir-çelik fabrikaları gibi yatırım ların yapılması * * *
III. İş Bankası'nın kurulması
■» Devletin bankaları ve kredi kooperatiflerini denetimine alması
Yukarıdaki gelişmelerden hangileri dev­
letçilik ilkesi doğrultusunda gerçekleşti­
rilen faaliyetler arasındadır?
■» I. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1933) - (1934'te uygulamaya konulmuştur.) * * *
■» Kamu İktisadî Teşebbüsleri'nin gerçekleştirilmesi
A) Yalnız I
■» M aden Tetkik ve Aram a Enstitüsü'nün (MTA) kurulması (1935) * * *
B) Yalnız II
D) II ve III
F.
C) I ve II
E) I, II ve III
İnkılâpçılık
^
Toplumun eski düzeninin yerine yeni ve çağdaş bir düzen getirilmesidir.
^
Bu yeni ve çağdaş düzen köklü değişiklikler yapılarak gerçekleşir.
Atatürk’ün, “Atılan adımlar, bundan sonra
atılacak adımların başlangıcıdır” sözü aşa­
ğıdaki ilkelerden hangisiyle ilgilidir?
^
Değişen şartlara göre kendini yenileyen , hareketli bir yapıya sahiptir.
A) Devletçilik
4.
^
Çağa ayak uydurmak, gelişmeleri takip etmek ve uygar medeniyetler seviyesinin
de üstüne çıkabilmek bu ilkenin temel amaçlarıdır.
^
Aklın ve bilimin yol göstericiliğinde çağdaşlaşmayı sürdürmektir.
^
Durağan (hareketsiz) değil, sürekli dinam ik olmayı gerektirir.
^
İnkılâpçılık, Atatürk ilkelerinin tüm ünü bünyesinde toplamıştır.
B) Halkçılık
C) Cumhuriyetçilik
E)
D) Milliyetçilik
İnkılâpçılık
M. Kemal Atatürk’ün “Artık duramayız. Behemehâl ileri gideceğiz. Geriye ise hiç gide­
meyiz. Çünkü ileri gitmeye mecburuz. Millet
açıkça bilmelidir ki medeniyet öyle kuvvetli
bir ateştir ki ona kayıtsız kalanları yakar,
mahveder” sözü, öncelikle aşağıdaki ilke­
5.
1.
Anahtar Kelimeler
•
Çağdaşlaşma
• Medeniyet
• Dinamik yapı
lerden hangisiyle ilgilidir?
•
Devrim
• Yenileşme
• Köklü değişim
A) Milliyetçilik
• Modernleşme
C) Halkçılık
•
İlerleme
• Muasırlaşma
E)
O
İnkılâpçılık ile ilgili çıkacak sorularda bu kelimeler şifre niteliğindedir!
~ 258 ~
|
1-A
2-D
B)inkılâpçılık
D)Devletçilik
Cumhuriyetçilik
3-C
4-E
5-B
|
"Atatürk İlkeleri
KPSS / Tarihin Pusulası
2.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
İnkılâpçılık Doğrultusunda Yapılan İnkılâplar
■» Atatürk döneminde gerçekleştirilen tüm yenilik ve inkılâplar İnkılâpçılık ilkesinin
kapsamında yer almaktadır.
1.
■» Bununla birlikte, özellikle Batı (Avrupa) m edeniyeti ile bütünleşmeyi sağlamak için
gerçekleştirilen çalışmalar diğer ilkelerden çok İnkılâpçılık ilkesi ile ilgilidir. Bunlar;
★
Uluslararası saat ve takvimin kabul edilmesi
★
Uluslararası ölçü birimlerinin kabul edilmesi
★
Uluslararası rakamların kabul edilmesi
★
Hafta tatilinin Pazar gününe alınması
Batı medeniyeti ile bütünleşmeyi ve
mu amaçlayan ölçü, tartı, takvim ve
sistemlerinde yapılan düzenlemeler
ğıdaki Atatürk ilkelerinden öncelikle
gisiyle ilgilidir?
A) inkılâpçılık
uyu­
saat
aşa­
han­
B) Laiklik
C) Milliyetçilik
D) Devletçilik
E) Halkçılık
şeklinde sıralanabilir.
2.
BÜTÜNLEYİCİ İLKELER
Atatürk’ün,
I.
akılcılık ve bilimsellik,
II.
ulusal egemenlik,
T EM EL İLKELER
III. millî birlik ve beraberlik
Ulusal Egem enlik
uul
Cum huriyetçilik - Halkçılık
Ulusal Bağımsızlık
uul
M illiyetçilik
gibi bütünleyici ilkelerinin, temel ilkelerle
eşleştirilmesi aşağıdaki seçeneklerden
hangisinde sırasıyla verilmiştir?
M illiyetç ilik - Halkçılık
A) Laiklik-Devletçilik-Milliyetçilik
M illiyetç ilik - Halkçılık
B) Cumhuriyetçilik-Milliyetçilik-Halkçılık
Laiklik - İnkılâpçılık
C) Laiklik-Cumhuriyetçilik-Milliyetçilik
Ulusal Birlik ve B eraberlik
uul
Y u rtta Barış, Dünyada Barış
uul
Akılcılık ve Bilim sellik
uul
Çağdaşlaşma ve Batılılaşm a
uul
= ^ >
İnkılâpçılık - Laiklik
D) Milliyetçilik-Laiklik-Devletçilik
İnsan ve İnsanlık Sevgisi
uul
—
Bütün İlkeler
E) İnkılâpçılık-Cum huriyetçilik-Laiklik
= ^ >
►
3.
Atatürk’ün bütünleyici ilkelerinden biri
olan "millî bağımsızlık” aşağıdaki ana ilke­
lerden hangisiyle ilgilidir?
A)
Cumhuriyetçilik
C)
Halkçılık
E)
N ot A hnız.
4.
B) Devletçilik
D) Laiklik
Milliyetçilik
Avrupa devletleriyle uyum sağlamak
amacıyla yapılan,
I.
uluslararası saat sistemine geçilmesi,
II.
hafta tatilinin Pazar gününe alınması,
III. uluslararası rakamların kabul edilmesi
gibi düzenlemeler aşağıdaki bütünleyici
ilkelerden öncelikle hangisiyle ilgilidir?
A) Yurtta sulh, cihanda sulh
B) Çağdaşlaşma ve Batılılaşma
C) Millî birlik ve beraberlik
D) Ulusal egemenlik
E) insan ve insanlık sevgisi
|
1-A
2-C
3-E
4-B
|
~ 259 ~
XV.
BOLUM
ATATÜRK İNKILÂPLARI
Bu bölümden ortalama 7 8 ' soru çıkmaktadır.
K P S S 'D E Ç IK M IŞ P E R İY O D İK S O R U A N A L İZ İ
(LİS A N S )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(11)
(8)
(6)
(8)
(7)
(7)
(10)
(9)
(7)
(5)
(6)
(8)
(3)
(O R T A Ö Ğ R E T İM )
(Ö N LİSA N S)
2006
2008
2010
2012
2006
2008
2010
2012
(8)
(8)
(6)
(6)
(11)
(9)
(9)
(9)
------------ .k .
---------
Yazarın Yorumu
Değerli adaylar, Atatürk İnkılâpları ünitesi ÖSYM 'nin başta KPSS olmak üzere gerçekleştir­
diği pek çok sınavda en fazla soru sorduğu bölümdür. KPSS 'de her yıl ortalama “ 7-8" soru
sorulan bu bölümden 2013 KPSS'de sadece 3 soru gelmiştir.
Soru sayısı azaltılan bu bölümle ilgili genellikle hangi alanlarda ne gibi inkılâplar yapıldığı,
bu inkılâpların amacı, içeriği, niteliği ve oluş sırası ile hangi ilkelerle bağlantısı olduğu
konuları üzerinde durulmaktadır. Bu bölüm çalışılırken, siz değerli adayların bahsettiğimiz
bu temel noktalar üzerinde yoğunlaşması ve özellikle de yapılan inkılâplar arasında nedensonuç ilişkilerine son derece dikkat etmesi gerekmektedir. " Çağdaşlaşma " ve "Laikleşme"
unsurlarının bu ünite ile ilgili başlıca kavramlar olduğu unutulmamalıdır. Konuların anlaşı­
labilmesi ve kalıcı olabilmesi açısından bol soru çözülmesi gerekmektedir.
o
Ü
"Atatürk İnkılâplar!
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
I. ATATÜRK VE TÜRK İNKILÂBI
^
Bir toplumun yaşam standartlarının ve devletin dayandığı temel ilkelerin ileriye
dönük olarak hızlı bir şekilde değiştirilmesine inkılâp denir, inkılâp, çağın ve toplu­
mun ihtiyaçlarına cevap vermeyen eski düzenin yıkılarak yerine çağdaş bir düzenin
kurulması anlamına gelmektedir,
^
1.
A) Ulus egemenliğine dayalı demokratik
bir anlayışı benimsemiştir.
B) Bağımsızlık anlayışını esas almıştır.
Atatürk, mevcut köhne yapıyı ve eskiyen düzeni toplumun ihtiyaçlarını göz önünde
bulundurarak tepeden tırnağa değiştirmek ve çağdaş bir toplum yaratm ak amacı
ile hemen hemen her alanda inkılâp hareketine girişmiştir.
^
Aşağıdakilerden hangisi Türk İnkılâbı’nın
özellikleri arasında gösterilemez?
C) Çağdaş ve laik bir devlet düzeni kurma­
yı hedeflemiştir.
D) Belirli bir ideolojiye bağlı olarak ortaya
çıkmıştır.
E) Toplumun ihtiyaçlarından doğmuştur.
Değişimin ani ve hızlı bir biçimde gerçekleşmesini düşünen Atatürk, bu düşüncesini
verdiği bir demeçte "Türkiye'yi, derece derece mi ilerletmeli, ani olarak mı? İki sis­
tem var, biri malûm, büyük Fransız İhtilâlindeki tarz. Rejimler değişecek, ihtilâllere
karşı mukabil ihtilâller yapılacak. Sağ solu tepeler, sol sağı süpürürken bir de bakıla­
cak ki bir buçuk asırlık zaman geçmiş... Bu milletin damarlarında o kadar bol kan ve
önünde o kadar geniş zaman var m ı? " şeklinde ifade etmiştir.
2.
Atatürk’ün “Türk milletini geri bırakmış müesseseleri yıkarak yerlerine milletin en yük­
sek gereklerine göre ilerlemesini sağlaya­
cak yeni müesseseler kurmak” sözü aşağı­
dakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A . Türk İnkılâbı'nın Ö zellikleri
A)
♦
inkılâp
Ulusal egemenliğe dayalı demokratik bir düzen kurmayı amaçlamıştır.
♦
Ulusal bağımsızlık kavramı her şeyin üzerinde tutulmuştur.
♦
Demokrasiye önem verilm iştir.
♦
Toplumun ihtiyaçlarından doğmuştur.
♦
Belli bir ideolojiye bağlı olarak ortaya çıkm am ıştır .
♦
Tüm inkılâplar akıl ve bilim e dayanmaktadır. Bu nedenle laik özellikler taşır.
♦
Bütün inkılâplar birbirini tamamlar nitelikte bütünlük göstermektedir.
♦
Çağdaş Batı medeniyeti örnek alınarak gerçekleştirilmiştir.
♦
Dünyada pek çok devlete örnek olmuştur. Bu açıdan evrensel nitelik taşır.
B) ihtilâl
D) Bağımsızlık
3.
C) Islahat
E) Reform
Aşağıdakilerden hangisi Türk İnkılâbı’nın
amaçları arasında gösterilemez?
A) Millî birlik ve beraberliği sağlamak
B) Türk toplumunu her yönden çağdaşlaş­
tırmak
C) Toplumda ayrıcalıklı bir sınıf yaratmak
D) Kişi hak ve hürriyetlerini geliştirerek de­
mokrasiyi yerleştirmek.
E) Devletin varlığını ve bağımsızlığını her
şeyin üstünde tutmak
B.
Türk İnkılâbı'nın Y ap ılm asın ı Zorunlu Kılan N edenler
^--------------------------------------------------------------------------------------------------♦
Osmanlı Devleti'nden kalan kurumların çağa ayak uyduramaması ve bozulması
♦
Osmanlı Devleti'nde girişilen ıslahatların sonuçsuz kalması
♦
Osmanlı Devleti'nin XX. yüzyılın başlarında parçalanma sürecine girmesi
♦ Sömürgeci güçlerin yayılmacı politikalarının Osmanlı'yı olumsuz etkilemesi
♦ Türk toplumunu çağdaş medeniyetler seviyesine ulaştırma düşüncesi
C.
Türk İnkılâbı'nın !m a ç la n
♦ Türkiye Cumhuriyeti'nin varlığını ve bağımsızlığını sonsuza kadar sürdürmek
♦ Türk toplumunu çağdaş medeniyetler seviyesine ulaştırmak
♦ Türk halkının refah seviyesini yükseltmek
♦ Türk milletini her yönden çağdaşlaştırmak
♦
M illî birlik ve beraberliği sağlamak
♦
Batı toplumlarıyla bütünleşmek
♦
Kişi hak ve hürriyetlerini geliştirerek demokrasiyi yerleştirmek
4.
Atatürk, 1924’te yaptığı bir konuşmasın­
da söylediği: “Arkadaşlar!... Yaptığımız ve
yapmakta olduğumuz inkılâplar için nurun
ve münevverin yolunda gideceğiz; hedef ve
hünerimiz cahil kütleyi de nurlandırarak yo­
lumuzda yürütmek ve onu aydınlığa çıkar­
maktır. Cumhuriyetimizi, çağdaş medeniyet
seviyesine ulaştırmak isteğimizi köstekle­
yecek herhangi bir referanduma gitmek yal­
nız cehalet değil hıyanet olur. Yüzde sekse­
nine okuma yazma öğretilmemiş bir memle­
kette inkılâplar plebisit (halk oylaması) ile
olmaz!” sözüyle, Türk İnkılâbı’nın hangi
özelliğini vurgulamıştır?
A) Demokratik bir anlayışı benimsemesi
B) Değişimi hızlı, ani ve köklü bir biçimde
gerçekleştirmesi
C) Cumhuriyet'in varlığını ve milletin ba­
ğımsızlığı esas alması
D) Akıl ve bilime dayanması
E) Millî birlik ve beraberlik çerçevesinde ol­
ması
|
1-D
2-A
3-C
4-B
|
~ 263 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
D. A tatürk'ü n Tü rk İnkılâbı İle İlgili Sözleri
1.
Atatürk Nutuk’ta yer alan “Ankara'da millî
hükûmet kurulmadan önce İstanbul'da bir
sultan ve bunun bir hükûmeti vardı. Bu hü­
kûmet biçimi, millete istekli olduğu bağım­
sızlık ve hürriyeti vermeye yeterli değildir.
Bu hükûmet biçiminin verdiği kötü sonuçlar
ortadadır." sözleriyle aşağıdaki gelişme­
Türk İnkılâbı nedir? Bu inkılâp, kelimenin ilk anda işaret ettiği ihtilâl mânasın­
dan başka, ondan daha geniş bir değişikliği ifade etmektedir. Bu günkü devle­
timizin şekli, asırlardan beri gelen eski şekilleri ortadan kaldıran en gelişmiş
tarz olmuştur. Milletin, varlığını devam ettirmesi için fertleri arasında düşün­
düğü müşterek bağ, asırlardan beri gelen şekil ve mahiyetini değiştirmiş, yani
millet, dinî ve mezhebî bağlantı yerine Milliyet bağıyla fertlerini toplamıştır.
lerden hangisine vurgu yapmıştır?
A) Saltanatın kaldırılması
★
Uçurum kenarında yıkık bir ülke... Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar... Yıllar­
ca süren savaş... Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan,
yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için aralıksız inkılâplar... İşte Türk
genel inkılâbının bir kısa ifadesi...
★
Biz, büyük bir inkılâp yaptık. Memleketi bir çağdan alıp yeni bir çağa götürdük.
★
İnkılâbın kanunu mevcut kanunların üstündedir. Bizi öldürmedikçe, bizim kafa­
larımızdaki cereyanı boğmadıkça, başladığımız inkılâp ve yenilik bir an bile dur­
mayacaktır. Bizden sonraki devirlerde de böyle olacaktır.
★
İnkılâp güneş kadar parlak, güneş kadar sıcak ve güneş kadar bizden uzaktır.
İstikametimi daima o güneşe bakarak tayin eder ve öylece ilerlerim, ilerlerim,
parlaklığı ve sıcaklığı ilerlememe müsaade edinceye kadar ilerlerim. Tekrar
ilerlemeye devam etmek üzere dururum ve tekrar güneşe bakarak istikamet
alırım.
B) Cumhuriyet'in ilânı
C) Şeyhü'l-islâmlığın lağvedilmesi
D) Halifeliğin kaldırılması
E) Teşkilât-ı Esâsiye'nin kabulü
2. Atatürk; “Uçurum kenarında yıkık bir ülke...
Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar... Yıl­
larca süren savaş... Ondan sonra içeride ve
dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni
sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak
için aralıksız inkılâplar...” sözüyle, Türk in­
kılâbının hangi özelliğini vurgulamıştır?
A) Millî birlik ve beraberlik çerçevesinde ol­
ması
B) Akıl ve bilime dayanması
C) Daha çok siyasî alanda gerçekleşmesi
D) Uzun bir süreçte ve zor koşullarda kök­
lü bir biçimde gerçekleşmesi
E) Milletin bağımsızlığı esas alması
II. SİYASI ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
*
Saltanatın Kaldırılm ası
1 Kasım 1922
*
M ustafa Kem al'in İlk Basın Toplantısı
16 Ocak 1923
*
Ankara'nın Başkent İlân Edilmesi
13 Ekim 1923
*
Cum huriyet'in İlânı
29 Ekim 1923
*
Halifeliğin Kaldırılm ası
3 M art 1924
*
Şer'iye ve Evkaf Vekâleti'nin Kaldırılm ası
3 M art 1924
A) Saltanatın kaldırılması
*
Erkân-ı Harbiye Vekâleti'nin Kaldırılm ası
3 M art 1924
*
Osmanlı Hanedanının Yurt Dışına Çıkarılması
3 M art 1924
B) Cumhuriyet'in ilânı
C) Ankara'nın başkent ilân edilmesi
Türkiye'de Genel ve Yerel Seçimler
1923-1939
3.
Aşağıdakilerden hangisi siyasî alanda
yapılan inkılâplardan biri değildir?
D) Halifeliğin kaldırılması
E) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
*
A . Saltan atın Kaldırılm ası (1 Kasım 1922)
^
23 Nisan 1920'de açılan TBM M , "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir." ve "Türkiye
Devleti TBMM tarafından idare olunur." prensipleri doğrultusunda hareket etmiştir.
Bu ilkeler saltanat makamının kaldırılacağını beyan eder niteliktedir.
^
İtilaf Devletleri'nin Lozan Konferansı'na hem TBMM Hükûmeti'ni hem de İstanbul
Hükûmeti'ni davet edip aralarında ikilik çıkarmak ve Türk milleti aleyhine kararlar
almak istemesi saltanatın kaldırılmasına ortam hazırlamıştır.
^
Atatürk, Nutuk'ta yer alan: "Ankara'da millî hükûmet kurulmadan önce İstanbul'da
bir sultan ve bunun bir hükümeti vardı. Bu hükûmet biçimi, millete istekli olduğu ba­
ğımsızlık ve hürriyeti vermeye yeterli değildir. Bu hükûmet biçiminin verdiği kötü so­
nuçlar ortadadır.” sözleriyle saltanatın kaldırılmasına vurgu yapmıştır.
~ 264 ~
4.
Atatürk Dönemi’nde siyasî alanda yapı­
lan aşağıdaki inkılâplardan hangisi di­
ğerlerinden daha önce gerçekleşmiştir?
A) Cumhuriyet'in ilânı
B) Halifeliğin kaldırılması
C) Saltanatın kaldırılması
D) Evkaf Vekâleti'nin kaldırılması
E) Ankara'nın başkent ilân edilmesi
|
1-A
2-D
3-E
4-C
|
"Atatürk İnkılâpları1
KPSS / Tarihin Pusulası
^
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Mustafa Kemal 31 Ekim 1922'de Müdafaa-i Hukuk Grubu'nu toplayarak, saltanatın
kaldırılması konusunda Rauf Bey'den mecliste bir konuşma yapmasını istemiştir.
^
Mecliste sert tartışmalar yaşanmışsa da, TBM M 1 Kasım 1922'de çıkarılan bir yasa
1.
Aşağıdakilerden hangisi 1 Kasım 1922'de
saltanatın kaldırılmasının nedenleri ara­
sında gösterilemez?
ile saltanat makamına son verilmiştir.
^
A) Devlet başkanlığı sorununun çözülmek
istenmesi
Ayrıca bu yasa ile halifeliğin devam etmesine ve halifelik makamına da Osmanlı ha­
nedanından bir kişinin getirilmesine karar verilmiştir.
B) Millî egemenlik anlayışına ters düşmesi
C) Yönetimdeki iki başlılığa son verilmek
istenmesi
^ Saltanatın Kaldırılmasının Nedenleri
★
Laik devlet düzeni ve millî egemenlik ilkesi ile bağdaşmaması
★
Ulusal egemenlik yolunda engel oluşturması
★
Lozan Görüşmeleri'nde güçlü hareket etm e isteği
D) Padişahın Millî Mücadele karşıtı tavırlar
sergilemesi
E) Laik devlet düzeni ile bağdaşmaması
★
Padişah ve İstanbul Hükûmeti'nin M illî Mücadele karşıtı tavır sergilemesi
★
Yönetimdeki iki başlılığa son verilmek istenmesi
/
2.
I. TBMM döneminde gerçekleştirilen tek
inkılâp aşağıdakilerden hangisidir?
\
A) Cumhuriyet'in ilânı
TBMM'nin saltanatın kaldırıldığı gün halifelik makamına dokunmaması ve Osmanlı
hanedanından Abdülmecit Efendi'yi halife olarak seçmesinin temel sebebi, ortamın
henüz böyle bir gelişmeye hazır olmamasıdır. Ayrıca İngiltere'nin kendisine sığınan
padişah Vahdettin'in halifelik nüfuzundan faydalanması da önlenmek istenmiştir.
\ _______________________________________________________________________________________________ J
O
B) 1921 Anayasası
C) Saltanatın kaldırılması
D) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
E) Tekke, türbe ve zâviyelerin kapatılması
Halifelik makamına seçilen Abdülmecit Efendi (II. Abdülmecit) son İslâm halifesidir.
O
3.
Aşağıdakilerden hangisi saltanatın kaldı­
rılmasıyla ortaya çıkan durumlardan biri
değildir?
^ Saltanatın Kaldırılmasının Sonuçları
A) Ulusal egemenlik anlayışı güçlenmiştir.
B) Devlet düzeninin laikleşmesi yolunda ilk
ciddi adım atılmıştır.
C) Osmanlı Devleti resmen yıkılmıştır.
★
Yönetimde iki başlılığa son verilmiştir.
★
Laik devlet düzeni için ilk adım atılmıştır.
★
M illî egemenlik yolunda önemli bir adım atılmıştır.
D) Yönetimdeki iki başlılık sona ermiştir.
★
İmparatorluktan ulusal devlete geçişin adıdır.
E) Rejim tartışmalarına son verilmiştir.
★
Osmanlı Devleti'nin son padişahı Vahdettin (VI. M eh m et) 17 Kasım 1922'de ülkeyi
terk etmiş ve Osmanlı Devleti resmen yıkılmıştır.
★
Lozan Görüşmeleri'nde Türk milletini sadece TBM M temsil etmiştir.
★
Türk Milletinin tek temsilcisinin TBM M olduğu kesinleşmiştir.
Devlet başkanlığı sorunu ortaya çıkmış ve rejim tartışmalarına neden olmuştur. Bu
Atatürk Dönemi’nde laik devlet düzenine
geçmek amacıyla atılan jjk adım aşağıda­
kilerden hangisidir?
durum Cumhuriyet'in ilânını hızlandırmıştır.
A) Saltanatın kaldırılması
★
4.
B) Medreselerin kapatılması
e------------------------------------------------------------------------------------------------------ n
O
\
Saltanatın kaldırılması I. TBMM Dönemi'ne ait bir gelişmedir. I. TBMM'nin gerçekleş­
tirdiği ilk ve tek inkılâp saltanatın kaldırılmasıdır.
/
B.
M u stafa Kem al'in İlk Basın To plantısı (16 O cak 1923)
C) Teşkilât-ı Esasiye'nin kabulü
D) Halifeliğin kaldırılması
E) Cumhuriyet'in ilanı
5.
^
Mustafa Kemal’in 16 Ocak 1923 tarihinde
6 büyük gazetenin başyazarıyla gerçek­
leştirdiği ilk basın toplantısı aşağıdaki
şehirlerden hangisinde yapılmıştır?
Mustafa Kemal'in M illî Mücadele'yi destekleyen 6 büyük gazetenin başyazarı ile
yaptığı 5,5 saatlik ilk basın toplantısı 16 Ocak 1923'te İzm it'te gerçekleşmiştir.
^
^
Bu basın toplantısı gelecekteki Cumhuriyet rejiminin fikrî temelini oluşturmaktadır.
A) İstanbul
B) İzmit
C) Yalova
D) Ankara
E) İzmir
Mustafa Kemal, yapacağı yurt gezisiyle halkın nabzını yoklayacak, toplumda bir
deprem etkisi yapacak atılım ve devrimlerle ilgili olarak da aydınlarla görüşecekti.
^
Basın toplantısına katılacak gazetecileri İzmit'e getirmekle de Ankara Hükûmeti'nin
İstanbul'daki temsilcisi Dr. Adnan (Adıvar) Bey görevlendirilmiştir.
|
1-A
2-C
3-E
4-A
5-B
|
~ 265 ~
"Atatürk İnkılâpları
^
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Dr. Adnan Adıvar başkanlığında İstanbul'dan yola çıkan gazeteciler şunlardır:
r
n
$
Tevhid-i Efkâr'ın başyazarı
Velit Ebüzziya
I.
Velit Ebüzziya,
II.
Falih Rıfkı Atay,
$
Vakit'in başyazarı
Ahm et Emin (Yalm an)
$
Akşam 'ın başyazarı
Falih Rıfkı (Atay)
$
İleri'nin başyazarı
Suphi Nuri (İleri)
$
İkdam'ın başyazarı
Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)
$
Tanin'in başyazarı
İsmail M üştak (M ayakon)
III. Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Yukarıdakilerden hangileri Mustafa Ke­
mal’in 16 Ocak 1923’te İzmit’te gerçek­
leştirdiği ilk basın toplantısına katılan
gazeteciler arasında yer alır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
v ________________________________________________________ J
^
Kafilede Adnan Adıvar'ın eşi Halide Edip (Adıvar) ve Adnan Bey İstanbul'a gelene
kadar onun görevini yerine getiren Kızılay Başkanı Hamit Bey de yer almış, ayrıca
bu topluluğa İleri gazetesinin İzmit M uhabiri Hakkı (Kılıçoğlu) Bey de katılmıştır.
^
Toplantıda konuşulacakları kaydetmek üzere, ayrıca TBM M 'den 4 görevli salondaki
yerlerini almıştır.
^
2. Ankara’nın başkent olması konusu, aşa­
ğıdakilerden hangisinin TBMM’ye sundu­
ğu “Türkiye Devleti'nin makam idaresi, An­
kara şehridir.” şeklindeki tek maddelik ya­
sa tasarısı ile gündeme gelmiştir?
Toplantı İzmit halkının "Saray " olarak adlandırdığı Kasr-ı Hümâyun 'un alt katındaki
A) Refet Bele
geniş salonda gerçekleşmiştir. Sultan Abdülaziz'in Av Köşkü olan bu bina, Sultan II.
^
M ahm ut zamanında yapılmıştır.
B) Ali Fethi Okyar
C) Ali Fuat Cebesoy
Toplantıya, 14 Ocak 1923'te annesi Zübeyde Hanım'ı kaybetmesinin verdiği üzün­
D) ismet İnönü
tüyle katılan Mustafa Kemal, 16 Ocak 1923'te, Salı akşamı saat 21.30'da başlayan
E) Kâzım Karabekir
bu toplantıyı saat 03.00'da bitirmiştir.
^
Mustafa Kemal, toplantıda gazetecilerin sorularına verdiği cevaplarda; Osmanlı'nın
savaş politikasına, ulusal bağımsızlık mücadelesine, mücadele sırasında karşılaşılan
sorun ve çözümlere, o döneme kadar yapılan çalışmalara ve ileride yapılması gere­
kenlere ayrıntılarıyla değinmiştir.
C. A nkara'n ın Başken t İlân Edilm esi (13 Ekim 1923)
^
^
I.
Cumhuriyet'in ilânı,
II.
Saltanatın kaldırılması,
III. Ankara'nın başkent ilân edilmesi
Şeklindeki tek maddelik yasa tasarısını TBM M 'ye sunmasıyla gündeme gelmiştir.
gelişmelerinin kronolojik sıralaması aşa­
ğıdakilerden hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
Uzun tartışmalardan sonra oy çokluğu ile 13 Ekim 1923'te Ankara, Yeni Türk Devle­
A) I, II, III
Bu konu, ismet Paşa'nın "Türkiye Devleti'nin makam idaresi, Ankara şehridir.”
^
B) II,I,III
D) III, I, II
ti'nin başkenti kabul edilmiştir.
C) II, III, I
E) III, II, I
Ankara'nın başkent ilân edilmesinde, M illî Mücadele döneminde Temsil Heyeti'ne
merkezlik yapmış olması da etkili olmuştur.
D. C um hu riyet'in İlânı (29 Ekim 1923)
^
1920'de TBM M 'nin açılması, 1921 Anayasası'nda (Teşkilât-ı Esâsiye'de) "Egemenlik
kayıtsız şartsız milletindir." ifadesine yer verilmesi ve 1 Kasım 1922'de saltanatın
kaldırılması, Cumhuriyet rejimine geçişin önemli birer adımı olmuştur.
$ Cumhuriyet'in İlân Edilmesinin Nedenleri
★
Yeni kurulan Türk devletinde rejim inin belirlenm em iş olması
★
Devletin yönetim şekli belirlenerek rejim tartışmalarına son verilmek istenmesi
★
Saltanatın kaldırılmasından sonra devlet başkanlığı sorunu nun ortaya çıkması
★
Fethi Okyar Hükûmeti'nin 27 Ekim 1923'te istifa etmesiyle, Meclis Hükümeti Sistem i'nden kaynaklanan hükûm et kurma bunalım ı nın yaşanması ( Ekim Bunalım ı )
★
Ulusal egemenlik anlayışını güçlendirme isteği
~ 266 ~
4.
Aşağıdakilerden hangisi 29 Ekim 1923’te
Cumhuriyet’in ilânında etkili olan unsur­
lardan biri değildir?
A) Ekonomik bağımsızlık yolunda önemli
bir adım atılmak istenmesi
B) Yeni kurulan devletin rejiminin belirlen­
memiş olması
C) Saltanatın kaldırılmasıyla birlikte devlet
başkanlığı sorununun ortaya çıkması
D) Meclis Hükümeti Sistemi'nden kaynak­
lanan hükûmet kurma bunalımının ya­
şanması
E) Ulusal egemenlik anlayışını güçlendir­
me isteği
|
1-E
2-D
3-C
4-A
|
"Atatürk İnkılâpları1
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Atatürk’ün vefatından sonra 10-11 Kasım
1938 tarihleri arasında bir (1) günlüğüne
vekâleten Cumhurbaşkanı olarak görev
yapan ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde
en kısa süreli Cumhurbaşkanı olan kişi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Salih Bozok
B) Celâl Bayar
C) ismet İnönü
D) Hasan Rıza Soyak
E) Mustafa Abdülhalik Renda
2.
^
1921 Teşkilât-ı Esâsiye’de yer alan;
Hükûmet kurma bunalımının Kabine Sistemi'ne geçilmekle aşılabileceğini düşünen
I.
Şer'i yetkilerin TBMM'ye ait olması,
II.
TBMM'nin her şeyin üzerindeki bir güç
olarak kabul edilmesi,
Mustafa Kemal ve diğer Meclis üyeleri arasında yeni hükûmet ile ilgili çalışmalar
yapılırken, 28 Ekim gecesi Cumhuriyet rejiminin ilânına karar verilmiş ve 29 Ekim
^
1923'te Cumhuriyet ilân edilmiştir.
III. Meclis başkanının aynı zamanda
hükümetin de başkanı olması
Yeni kurulan hükümetle birlikte yapılan seçimler sonrası;
uygulamalarından hangilerinin cumhuri­
yetin ilânı ile sona erdiği söylenebilir?
★
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı
Mustafa Kemal
★
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Başbakanı
İsmet İnönü
★
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Meclis Başkanı
Ali Fethi Okyar
A) Yalnız I
olmuştur.
Mustafa Kemal 4 dönem Cumhurbaşkanlığı yapmış ve ölümüne kadar sürmüştür.
(29 Ekim 1923-10 Kasım 1938) Böylece Türkiye Cumhuriyeti tarihinde en uzun süre
Cumhurbaşkanı olan kişi Mustafa Kemal Atatürk olmuştur. Atatürk'ün vefatından
sonra ise 11 Kasım 1938'de İsmet İnönü Cumhurbaşkanı olmuştur.
O
B) Yalnız II
D) I ve II
3.
C) Yalnız III
E) II ve III
Türkiye Cumhuriyeti’nin jjk başbakanı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mustafa Kemal
B) Ali Fethi Okyar
C) Celâl Bayar
D) ismet inönü
O
Atatürk'ün vefatı nedeniyle 10-11 Kasım 1938 tarihleri arasında bir (1) günlüğüne
vekâleten Cumhurbaşkanlığı görevini yürüten ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde en
kısa süre Cumhurbaşkanı olarak görev yapan kişi Çankırı Milletvekili Mustafa Abdülhalik Renda 'dır.
E) Kâzım Karabekir
4.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ijk meclis baş­
kanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Celâl Bayar
CÛ
O Çankırı Milletvekili Mustafa Abdülhalik Renda , Kurtuluş Savaşı'ndan sonra İzmir'in
ilk vlisi olmuş, 1.3.1935-5.8.1946 tarihleri arasında da TBMM Başkanlığı yaparak
en uzun süre görevde kalan TBMM Başkanı olmuştur.
D) Fevzi Çakmak
LU
O
Ali Fethi Okyar
C) Refet Bele
ismet inönü
Atatürk döneminin son Başbakanı Celâl Bayar'dır. (25 Ekim 1937-11 Kasım 1938)
5.
Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet’in
ilân edilmesinin sonuçlarından değildir?
A) Yeni Türk Devleti'nin rejimi belirlenerek
tartışmalara son verilmiştir.
B) Ulusal egemenlik yolunda çok önemli
bir adım daha atılmıştır.
^ Cumhuriyet'in İlân Edilmesinin Sonuçları
★
Yeni Türk Devleti'nin rejimi (Cumhuriyet) belirlenerek tartışmalara son verilmiştir.
★
Cumhurbaşkanı'nın belirlenmesi ile devlet başkanı sorunu çözülmüştür.
★
Ulusal egemenlik yolunda çok önemli bir adım daha atılmıştır.
★
Cumhurbaşkanı, başbakan ve meclis başkanının görevleri belirlenmiştir.
D) Cumhurbaşkanı, başbakan ve meclis
başkanının görevleri belirlenmiştir.
★
Meclis Hükümeti Sistemi'nden "Kabine Sistemi"ne geçilmiş, böylece yürütme işleri
E) Kabine Sistemi'nden Meclis Hükümeti
Sistemi'ne geçilmiştir.
C) Cumhurbaşkanı'nın belirlenmesi ile
devlet başkanı sorunu çözülmüştür.
hız kazanmıştır. (Hükûmet kurma bunalımı aşılmıştır.)
★
Bu tarihten itibaren kurulan hükümetler "Cumhuriyet Hükümeti" adını almıştır.
★
İnkılâpların yapılması için gerekli demokratik ortam oluşmuştur.
|
1-E
2-C
3-D
4-B
5-E
|
~ 267 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
^ Cumhuriyet'in İlânı İle 1921 Anayasası (Teşkilâtı Esâsiye)'nda Yapılan
Değişiklikler (1923 Yılı Değişiklikleri)
1.
^
29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilânıyla 1921 Anayasası (Teşkilât-ı Esâsiye)'nın bazı
maddelerinde değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerin bazıları şunlardır;
★
A) Şeyhü'l-islâmlığın lağvedilmesi
"Devletin yönetim şekli cumhuriyettir." maddesi anayasaya eklenmiştir.
B) Saltanatın kaldırılması
--------------------------------------------------------------------------------------------------
O
C) İstiklâl Marşı'nın kabul edilmesi
1921 Anayasası (Teşkilât-ı Esâsiye)'nda yapılan ilk değişiklik Cumhuriyet'in ilânıdır.
★
1921 Anayasası’nda (Teşkilât-ı Esâsiye)
yapılan ilk değişiklik aşağıdakilerden
hangisidir?
D) Cumhuriyetin ilânı
E) Yargı yetkisinin bağımsız mahkemelere
bırakılması
"Cumhurbaşkanı meclis içerisinden meclis tarafından 4 yılda bir seçilir" maddesi
anayasaya eklenmiştir.
★
"Bakanlar meclis içerisinden ve Başbakan tarafından seçilir " maddesi anayasaya
eklenmiş, böylece Meclis Hükümeti Sistemi'nden "Kabine Sistemi"ne geçilmiştir.
★
"Devletin dini İslâm'dır." maddesi anayasaya eklenmiştir.
★
"Devletin dili Türkçedir." maddesi anayasaya eklenmiştir.
★
"Devletin başkenti Ankara'dır." maddesi anayasaya eklenmiştir.
O
Ankara, 13 Ekim 1923'te başkent olarak ilân edilmişti. Cumhuriyet'in ilânı ile birlikte
yapılan değişiklikle Ankara'nın başkent olduğu anayasaya eklenmiştir.
I.
Meclis Hükümeti Sistemi'nden Kabine
Sistemi'ne geçilmiştir.
II.
“Devletin dini İslâm'dır.” maddesi ana­
yasaya eklenmiştir.
III. “Devletin dili Türkçedir.” maddesi ana­
yasaya eklenmiştir.
Yukarıdakilerden hangileri 1921 Anaya­
sası’nda yapılan 1923 yılı değişiklikleri
arasında yer alır?
E.
^
Halifeliğin K aldırılm ası (3 M art 1924)
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I, II ve III
Saltanat kaldırılırken halifelik makamına dokunulmamıştı. Çünkü halk böyle bir
değişime hazır değildi. Ancak 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilânından sonra sıra
halifeliğin kaldırılmasına gelmiştir. Yapılacak olan devrimlerin önündeki en büyük
engelin halifelik makamı olduğu düşünülüyordu.
3.
^ Halifeliğin Kaldırılmasının Nedenleri
Aşağıdakilerden hangisi, 3 Mart 1924’te
halifelik makamının kaldırılmasında etkili
olan unsurlardan biri değildir?
★
Yönetimde "Laik Bir Devlet Yapısı"nın oluşturulmak istenmesi
★
Yönetimde iki başlılığın önlenmek istenmesi (Cumhurbaşkanı ve Halife)
A) Yeni kurulan devletin rejiminin belirlen­
memiş olması
★
Halifeliğin "Cumhuriyet Rejimi" ile çelişmesi
B) Halifeliğin ulusal egemenlik anlayışıyla
çelişmesi
★
Halifeliğin "Ulusal Egemenlik" anlayışıyla çelişmesi
★
Halifeliğin "M illî Devlet" anlayışıyla çelişmesi
★
Yapılacak olan devrimlerin önünü açma isteği
★
Son halife Abdülmecit Efendi'nin dış ülkelerin (özellikle de İngiltere'nin) desteği ve
C) Son halife Abdülmecit Efendi'nin devlet
başkanı gibi hareket etmesi
D) İmam Ağa Han ile Emir Ali'nin halifelikle
ilgili olarak İsmet İnönü'ye gönderdikleri
mektupların basına yansıması
E) Yönetimde laik devlet yapısının oluştu­
rulmak istenmesi
kışkırtmalarıyla bir devlet başkanı gibi hareket etmesi
★
Hintli lider İmam Ağa Han ile Afgan lideri Emir Ali'nin halifelikle ilgili olarak İsmet
İnönü'ye gönderdikleri mektupların basına yansıması
^
Yukarıdaki nedenlere bağlı olarak halifelik 3 M a rt 1924 tarihinde kaldırılmış, yöne­
timdeki ikiliğe son verilerek Cumhuriyet ve devrimler güvence altına alınmıştır.
Böylece Laik düzene geçişin en önemli aşaması gerçekleştirilmiştir.
4.
Atatürk Dönemi’nde aşağıdaki gelişme­
lerden hangisi ile laik düzene geçişin en
önemli aşaması gerçekleştirilmiştir?
^ Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları
A) Saltanatın kaldırılması
★
Laik devlet düzenine geçişin en önemli aşaması gerçekleşmiştir.
B) Cumhuriyet'in ilânı
C) Halifeliğin kaldırılması
★
İnkılâpların önündeki en büyük engel ortadan kaldırılmıştır.
D) Şeyhülislâmlık makamının lağvedilmesi
★
Yönetimdeki iki başlılık önlenmiştir.
E) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
★
Üm met anlayışından "M illî Devlet" anlayışına geçilmiştir.
★
Ulusal egem enlik yolunda önemli bir adım daha atılmıştır.
~ 268 ~
|
1-D
2-E
3-A
4-C
|
"Atatürk İnkılâpları1
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
F. Halifeliğin Kaldırıldığı 3 M art 1924'te Yap ılan Diğer Ç alışm alar
^
3 Mart 1924'te halifelik makamının kaldırılmasıyla birlikte ayrıca bazı değişiklikler
de yapılmıştır. Bunları şu şekilde gösterebiliriz:
Osmanlı Hanedanının Yurt Dışına
Çıkarılmasına Dair Kanun kabul
edilmiştir.
Şer'iye ve Evkaf Vekâleti
kaldırılmıştır.
1.
Osmanlı döneminden kalan Şeyhülislâm­
lık kurumuna aşağıdakilerden hangisiyle
son verilmiştir?
A) Saltanat makamının kaldırılması
Bu kanunun çıkarılmasında, hanedan çevre­
sinde eski rejim yanlılarının toplanmalarını
engelleme isteği etkili olmuştur.
Böylece Osmanlı hanedanının saltanat ve
halifelik makamını tekrar gündeme getirme­
si engellenmiştir.
Şeriye Vekâleti'nin yerine Diyanet İşleri Baş­
kanlığı kurulmuş, Ankara Müftüsü Börekçizâde M eh m e t Rıfat Efendi, 1 Nisan 1924'te
Diyanet işleri Başkanlığı'na getirilmiştir. Ay­
rıca "Şer'iye M ahkemeleri” de kapatılmıştır.
Evkaf Vekâleti'nin yerine ise Vakıflar Genel
Müdürlüğü kurulmuştur.
B) Diyanet işleri Başkanlığı'nın kurulması
C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
D) Şer'iye ve Evkaf Vekâleti'nin kurulması
E) Teşkilât-ı Esâsiye'nin yürürlüğe girmesi
2.
Aşağıdakilerden hangisi halifeliğin kaldı­
rıldığı 3 Mart 1924 tarihinde TBMM tara­
fından gerçekleştirilmemiştir?
A) Osmanlı hanedanının yurt dışına çıka­
rılması
B) Genel Kurmay Başkanlığı'nın kurulması
C) Teşkilât-ı Esâsiye'nin yürürlüğe girmesi
Şeyhü'l-islâmlık makamı
Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kurulmasıyla
D) Diyanet işleri Başkanlığı'nın kurulması
kaldırılmıştır.
birlikte Şeyhülislâmlık makamı kaldırılmıştır.
E) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul
edilmiştir.
Erkân-ı Harbiye Vekâleti
kaldırılmıştır.
Bu kanunla, tüm eğitim öğretim kurumları
birleştirilmiş ve M aarif Bakanlığı'na bağlan­
mıştır. Böylece eğitimin laikleşmesi yolunda
önemli bir adım atılmıştır.
3.
Türkiye Cumhuriyeti’nin Mk Diyanet İşleri
Başkanı aşağıdakilerden hangisidir?
Orduyu siyasetten ayırmak için kaldırılan
Erkân-ı Harbiye Vekâleti'nin yerine Genel
Kurmay Başkanlığı kurulmuştur.
A) Mehmet Rıfat Börekçi
B) Ahmet Hamdi Akseki
C) Mehmet Şerafettin Yaltkaya
D) Hafız Yaşar Okur
E) Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır
G. Tü rkiye'd e G en el ve Yerel S eçim ler (1923-1939)
1. 1923 Genel Seçimleri
^
1923 yılında yapılan seçimlerin 3 Nisan 1923 tarih ve 320 sayılı kanun çerçevesinde
yapılması kararlaştırılm ıştır. Bu gelişme üzerine Mustafa Kemal de, 8 Nisan 1923'te
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu'nun seçimlerde izleyeceği politikayı
gösteren ve ilk maddesi "Hâkimiyet milletindir.” olan " 9 um de ” yi yayımlamıştır.
^
Haziran-Temmuz 1923 tarihleri arasında yapılan seçimlere Mustafa Kemal Ankara
ve İzmir 'den katılmış, her iki yerden de seçimi kazanması üzerine kendisi Ankara'yı
tercih etmiştir.
^
4.
8 Nisan 1923 tarihinde Mustafa Kemal ta­
rafından yayımlanan ve 1923 seçimlerin­
de Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Grubu’nun izleyeceği politikayı gösteren
"9 Umde’nin Mk maddesi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Aşar vergisinin kaldırılması
B) Saltanatın kaldırılması
C) Egemenliğin millete ait olması
D) Ulusal bağımsızlığın sağlanması
E) Hukuk sisteminin yenilenmesi
1923 yılı seçimlerinde, 72 ilde yapılan seçim sonucunda 287 milletvekili seçilmiştir.
Seçimi Mustafa Kemal'in de içinde yer aldığı I. grup adayları kazanmış ve yeni (II.)
TBMM 11 Ağustos 1923'te açılmıştır.
5.
Mustafa Kemal, 1923 Genel Seçimleri’ne
aşağıdaki illerin hangisinden katılmıştır?
2. 1927 Genel Seçimleri
^
A) Samsun
B) Erzurum
1927 seçimleri de 3 Nisan 1923 tarih ve 320 sayılı yasa çerçevesinde yapılmıştır. 30
Temmuz-5 Ağustos tarihleri arasında ikinci seçmen seçimleri yapılmış, milletvekil­
liği seçimi ise 2-6 Eylül tarihleri arasında olmuştur.
C) Sivas
D) Amasya
E) Ankara
^
63 seçim çevresinde yapılan seçimler sonucunda toplam 316 milletvekili TBM M 'ye
girmiştir. 1927 seçimleri sonrası oluşan TBM M , 1 Kasım 1927-26 Mart 1931 tarih­
leri arasında 3 yıl, 7 ay 19 gün açık kalmıştır.
|
1-B
2-C
3-A
4-C
5-E
|
~ 269 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
3. 1930 Yerel Seçimleri
^
1930 yerel seçimleri öncesinde 3 Nisan 1930'da 1580 sayılı Belediye Kanunu kabul
edilmiş ve Türk kadınına ilk kez siyasî hak verilerek belediye seçimlerinde "seçme
1.
Türkiye Cumhuriyeti’nde kadınlara siyasî
hak ilk kez aşağıdaki yılların hangisinde
verilmiştir?
ve aday olma" hakkı tanınmıştır.
A) 1925
O
^
D)
Türk kadını ilk siyasî hakkını 1930 yılında elde etmiştir.
B) 1927
1930
C) 1929
E) 1934
Türk kadınının ilk kez siyasî hakkını kullandığı 1930 yerel seçimlerine Cumhuriyet
Halk Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası katılmış, toplam 502 seçim bölgesinden
471'inde Cumhuriyet Halk Fırkası, 31'inde Serbest Cumhuriyet Fırkası kazanmıştır.
^
1930 yerel seçimleri Türk siyasî tarihinde çok partili hayata geçiş ve demokratikleş­
2.
Türk kadınının ilk kez siyasî hakkını kul­
landığı 1930 yerel seçimlerine;
me sürecinde önemli bir yere sahiptir.
4. 1931 Genel Seçimleri
^
Halk,
II.
Serbest Cumhuriyet,
III. Terakkiperver Cumhuriyet
Mustafa Kemal Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kendini feshetmesinden sonra geniş
partilerinden hangileri katılmamıştır?
bir yurt gezisine çıkmış, gezi sonrası edindiği bilgiler doğrultusunda seçimlere iliş­
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
kin CHP açısından önemli kararlar almıştır.
^
I.
Bu kararlar neticesinde, 1931 genel seçimlerinde CHP 22 ilde 30 milletvekilliği için
aday göstermemiş, buralarda bağımsızların seçilmesi için onlara fırsat tanımıştır.
Ancak bu adaylardan laik, cumhuriyetçi ve milliyetçi olmaları istenmiştir.
^
25 Nisan 1931'de yapılan milletvekili seçimlerinde CHP'den 287 aday, bağımsızlar­
dan ise ancak 20'si seçilebilmiştir. 1931 yılı seçimleri sonucunda oluşan TBMM, 4
3.
Seçildiği bölgede, kız kaçırma olaylarını
önlemek, kumarı yasaklamak, evlilik ya­
pacak gençlerin yanında olmak gibi pek
çok hizmette bulunan Türkiye Cumhuriyeti’nin ük kadın muhtarı aşağıdakiler­
den hangisidir?
Mayıs 1931-23 Aralık 1934 tarihleri arasında 3 yıl 9 ay 13 gün açık kalmıştır.
5. 1933 Muhtarlık Seçimleri
^
A) Gül Esin
TBMM tarafından çıkarılan 26 Ekim 1933 tarih ve 2349 sayılı kanunla Türk kadınına
B) Pakize izzet Tarzi
köy ihtiyar heyetlerine ve muhtarlığa seçilme hakkı verilmiştir.
^
Bu kanun çerçevesinde ilk m uhtarlık seçimi, 12 Kasım 1933 tarihinde Aydın'ın Çine
C) Sabiha Bengütaş
D) Safiye Ali
ilçesine bağlı Karpuzlu Bucağı'nın Demirci Dere Köyü'nde yapılmış ve seçimi 500 oy
E) Ferdane Bozdoğan Erberk
alan Gülkız Ürbül Hanım (Gül Esin) kazanmıştır.
O
^
Gülkız Ürbül Hanım ( Gül Esin) Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın muhtarıdır.
Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Sekreteri Recep Peker Gül Hanım'ı çektiği telgrafta;
"Türkiye'nin ilk kadın muhtarı olmak büyük bir şereftir. Kutlu olsun. Sizin ve aynı vazi­
feleri alacak kız kardeşlerimizin Türk kadınının üstünlüğü hakkındaki davamıza hak
4.
Türkiye Cumhuriyeti’nde kadınlara mil­
letvekili seçme ve seçilme hakkı ilk kez
aşağıdaki yılların hangisinde verilmiştir?
kazandıracak örnekler vereceklerine şüphe yoktur." şeklinde tebrik etmiştir.
^
A) 1927
B) 1930
D) 1934
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın muhtarı seçilen Gül Esin, çok önemli hizmetlerde
C) 1933
E) 1935
bulunmuştur. Kumarı yasaklamak, kız kaçırma olaylarını önlemek, evlilik yapacak
gençlerin yanında olmak bunlar arasındadır.
6. 1935 Genel Seçimleri
^
Seçimden önce 4 Aralık 1934'te İsmet İnönü ve 191 arkadaşı TBMM'ye ortak bir
5.
Türkiye Cumhuriyeti’nde, kadınların mil­
letvekili seçme ve seçilme haklarını kul­
landıkları ük genel seçim aşağıdaki yılla­
rın hangisinde yapılmıştır?
önerge vererek seçim kanununda bazı maddelerin değiştirilmesini istemişlerdir. Bu
doğrultuda seçim kanunundaki bazı maddeleri değiştiren düzenleme sonucunda 5
A) 1923
B) 1927
C) 1930
D) 1933
E) 1935
Aralık 1934'te kadınlara ilk kez m illetvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
'
'
1935 yılı seçimleri, kadınların "milletvekiliseçme ve seçilme haklarını" kullandıkları
ilk genel seçimlerdir.
V_________________________________________________________________________________________________ /
O
~ 270 ~
|
1-D
2-C
3-A
4-D
5-E
|
"Atatürk İnkılâpları1
KPSS / Tarihin Pusulası
^
Aynı yasa ile seçmen yaşı 18'den 22'ye çıkarılmış, ayrıca milletvekillerine saylav,
meclise ise kam utay adı verilmiştir.
^
8 Şubat 1935'te yapılan seçimlerde 383 erkek, 17 kadın milletvekili seçilmiştir. An­
cak 1936 yılı başlarında, boşalan milletvekillikleri için yapılan "ara seçim "de Çankırı
Milletvekili seçilen emekli öğretmen Hatice Özgenel ile bu sayı 18'e çıkmıştır.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Atatürk Dönemi’nde yapılan milletvekili
seçimlerinin hangisinde ilk kez azınlık­
lardan milletvekili seçilm iş ve böylece
gayr-i müslimler de meclise girmiştir?
A) 1923 Genel Seçimleri
O
B) 1927 Genel Seçimleri
C) 1931 Genel Seçimleri
Değerli adaylar, bazı kaynaklarda 1935 yılı seçimlerinde meclise giren kadın sayısı
18 olarak yanlış verilmektedir. Nitekim ÖSYM bu konuyla ilgili 2009 Kaymakam
Adaylığı Giriş Sınavı'nda bir soruyu (11. soru) iptal etmiştir.
D) 1935 Genel Seçimleri
E) 1939 Genel Seçimleri
11. 1935 yılında yapılan milletvekilli seçimlerinde kaç kadın milletvekili Meclis'e
girmiştir? (2009-Kaymakam Aday.) (İptal)
A)
5
B) 10
C) 18 D) 20
E) 25
Bu yüzden 1935 yılı seçimlerinde Meclis'e giren kadın milletvekili sayısı 17'dir.
2.
^
1935 yılı seçimlerinin bir diğer özelliği de ilk kez azınlıklardan milletvekili seçilmiş
olmasıdır. Seçim sonucuna göre, bağımsızlara ayrılan kontenjandan 4'ünü azınlık
milletvekilleri kazanmış ve gayr-i müslim yurttaşlar ilk kez Meclis'e girmişlerdir.
^
57 seçim çevresinde yapılan 1935 seçimleri sonrası toplam 399 milletvekilinin katı­
lımıyla açılan TBM M , 1 Mart 1935-27 Ocak 1939 tarihleri arasında 4 yıl, 1 ay, 18
gün gibi tek parti döneminin en uzun öm ürlü m eclisi olmuştur.
7.
^
Türkiye’de 1935 yılı Genel Seçim leri’nde
kaç kadın milletvekili Meclis’e girmiştir?
A) 10
3.
26 Mart 1939'da yapılan bu seçimlerin 420'sini CHP, 4'ünü bağımsız milletvekilleri
kazanmıştır. Toplam 424 milletvekilinin girdiği TBM M , 3 Nisan 1939-15 Ocak 1943
tarihleri arasında çalışmış, Hatay'ın Türkiye'ye katılması üzerine Hatay'ı temsilen 5
milletvekilinin daha katılımıyla milletvekili sayısı 429 olmuştur.
Bu seçimlerde öne çıkan farklılık seçim sonrası oluşan TBM M 'de CHP milletvekilleri
içinden CHP tarafından belirlenen "M üstakil Grup" uygulamasına geçilmesidir.
^
Müstakil Grup, Cumhuriyet Halk Partisi'nin 29 Mayıs-3 Haziran 1939 tarihleri ara­
sında toplanan V. Büyük Kurultay'ında benimsediği tüzük gereği, hükûmet ve parti
çalışmalarını denetlemek için parti bünyesinde oluşturulan bir gruptur. 21 kişilik bu
Müstakil Grubun başkanı da, CHP'nin de başkanı olan İsmet İnönü'dür.
C) 17
D) 20
E) 22
Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1939 yılında­
ki V. Büyük Kurultayda benimsediği tü­
zük gereği, hükûmet ve parti çalışm ala­
rını denetlemek amacıyla CHP’nin bün­
yesinde oluşturulan topluluk aşağıdakilerden hangisidir?
1939 Genel Seçimleri
^
B) 15
A) Müstakil Grubu
B) Yüz Ellilikler Grubu
C) Felâh-ı Vatan Grubu
D) On Dörtler Grubu
E) Müdafaa-i Hukuk Grubu
4. ‘Tek Parti' döneminin en uzun süre görev
yapan meclisi, aşağıdaki seçimlerin han­
gisinden sonra göreve başlamıştır?
A) 1927 Genel Seçimleri
B) 1931 Genel Seçimleri
C) 1935 Genel Seçimleri
III. HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR
/
D) 1939 Genel Seçimleri
E) 1946 Genel Seçimleri
\
$
1924 Anayasası'nın Kabulü
20 Nisan 1924
$
1924 Anayasası'nda Yapılan Değişiklikler
1928-1946
$
M edenî Kanun'un Kabulü
17 Şubat 1926
$
Avrupa Hukuk Sisteminden Yararlanılm ası
1926-1932
$
Kadınlara Siyasî Haklar Verilm esi
1930 (B)-1933 (M )-1934 (V)
5. CH P’nin 1939’da parti bünyesinde oluş­
turduğu Müstakil Grubun başkanı aşağıdakilerden hangisidir?
V___________________________________________________________ J
A) Celâl Bayar
B) Adnan Menderes
C) M. Fuat Köprülü
A. 1924 A n ayasası'n ın Kabulü (20 Nisan 1924)
^
1921 Anayasası (Teşkilât-ı Esâsiye) savaş koşullarında hazırlanmış son derece kısıtlı
bir anayasaydı. Temel hak ve özgürlükler gibi konulara yer verilm em işti. Ayrıca, bu
anayasada Osmanlı döneminden kalan bazı yasaların toplumun ihtiyaçlarına cevap
verememesi daha kapsamlı bir anayasayı zorunlu kılmıştır.
D) Refik Koraltan
E) ismet İnönü
|
1-D
2-C
3-A
4-C
5-E
|
~ 271 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
% Bu nedenlere bağlı olarak komisyonun hazırladığı yeni anayasa tasarısı 20 Nisan
1924'te II. T B M M tarafından kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.
% 1924 Anayasası'nın kabulüyle, hem 1876 Anayasası ( Kanun-i Esâsi) hem de 1921
Anayasası (Teşkilât-ı Esâsiye) yürürlükten kaldırılarak iki başlı anayasal düzene son
verilm iştir.
1.
1924 Anayasası ile ilgili olarak aşağıdaki
bilgilerden hangisi doğru değildir?
A) Meclis yürütme yetkisini hükûmet aracı­
lığı ile kullanır.
B) Seçme yaşı 22, seçilme yaşı 25'tir.
% Toplam 6 bölüm ve 105 maddeden oluşan 1924 Anayasası'na göre ;
C) Seçimler dört yılda bir yapılır.
$
Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
$
Türkiye Devleti'nin yönetim şekli cumhuriyettir.
$
Türkiye Devleti'nin dini İslâm, başkenti Ankara, dili Türkçedir.
$
Güçler Birliği-Görevler Ayrılığı ilkesi geçerlidir.
$
Yasama, yürütme ve yargı meclisin kontrolündedir.
$
Meclis yürütme yetkisini hükûmet aracılığı ile kullanır.
$
Yargı gücü bağımsız m ahkem eler tarafından kullanılır.
$
Seçimler 4 yılda bir yapılır.
$
Cumhurbaşkanı 4 yıllık süre için meclis içerisinden meclis tarafından seçilir.
$
Seçme yaşı 18 , seçilme yaşı 30 'dur.
$
Seçme ve seçilme hakkı sadece erkelere aittir.
$
Türkiye Cumhuriyeti'nin tüm vatandaşları kanunlar önünde eşittir.
$
Seçim sistemi çift dereceli dir.
$
Atatürk ilkeleri devletin temel ilkeleridir.
D) Cumhurbaşkanı 4 yıllık süre için meclis
içerisinden meclis tarafından seçilir.
E) Görevler ayrılığı ilkesi geçerlidir.
I.
seçim sisteminin tek dereceli olması,
II.
yargı gücünün bağımsız mahkemelerce
kullanılması,
III. seçimlerin dört yılda bir yapılması
Yukarıdakilerden hangileri 1924 Anaya­
sası ile ilgilidir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
% 1924 Anayasası'nın kabulünden sonra TBMM 'nin 23 Nisan 1924 tarihli oturumun­
da, Kurtuluş Savaşı süresince düşmanla işbirliği yaptığı gerekçesiyle bazı üst düzey
makamlarda bulunan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının listesi hazırlanmış ve bu
kişilerin sürgün edilmesi karalaştırılmıştır. Türk siyasî tarihinde bu listede adı geçen
kişilere Yüzellilikler (150'likler) adı verilm iştir.
I.
“Devletin dini İslâm'dır.” maddesinin
anayasadan çıkarılması,
II.
cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin
yemin şeklinin değiştirilmesi,
III. seçmen yaşının 18'den 22'ye çıkarıl­
ması
Yukarıdakilerden hangileri 1924 Anayasası’nda yapılan 1928 yılı değişiklikleri
arasındadır?
% 1924 Anayasası 1960 İhtilâli'ne kadar yürürlükte kalmış, böylece günümüze kadar
Türk anayasa tarihinde en uzun süreli anayasa olmuştur.
A) Yalnız I
B.
B) Yalnız II
D) I ve III
1924 A n a y a sa sı'n d a Yap ılan Bazı Ö n em li D eğişiklikler
C) I ve II
E) I, II ve III
X ;
$ 1928'de "Devletin dini İslâm 'dır.” maddesi anayasadan çıkarılmıştır.
$
1928'de Cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin yemin şekli değiştirilmiş ve yemin
metni içindeki dinî terim ler kaldırılmıştır. (" Vallahi ” yerine " Namusum üzerine
ant içerim ” şeklinde)
$
1930'da kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı verilm iştir.
A) 1930 yılında kadınlara milletvekili seç­
me ve seçilme hakkı verilmiştir.
$
1933'te kadınlara m uhtarlık seçimlerine katılma hakkı verilm iştir.
$
1934'te kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilm iştir.
B) 1934 yılında seçmen yaşı 18'den 22'ye
çıkarılmıştır.
$
1934'te seçmen yaşı 18 'den 22 'ye çıkarılmıştır.
$
1937'de "Atatürk'ün altı temel ilkesi” anayasaya eklenmiştir.
$
1945'te içeriği değiştirilmeden dili Türkçeleştirilmiştir .
4.
1924 Anayasasında yapılan değişiklikler­
le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
doğru bir bilgi değildir?
C) 1937 yılında Atatürk'ün altı temel ilkesi
anayasaya eklenmiştir.
D) 1945 yılında dili Türkçeleştirilmiştir.
E) 1946 yılında tek dereceli seçim sistemi
benimsenmiştir.
1946'da seçim sistemi değiştirilerek tek dereceli seçim sistemine geçilmiştir.
|
~ 272 ~
1-B
2-E
3-C
4-A
|
"Atatürk İnkılâpları1
KPSS / Tarihin Pusulası
C.
^
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
M e d e n î K anun'un Kabulü (17 Şubat 1926)
Osmanlı Devleti'nde medenî hukuk, İslâm kurallarına göre düzenlenmişti. XIX. yüz­
yılda hazırlanan M ecelle 'nin;
1.
Yeni Türk Devleti’nde laik hukuk sistemi­
nin oluşturulmasında Mecelle’nin;
★
İslâm hukukuna dayanması ve İslâm dininin kurallarını barındırması
I.
Laik bir medenî hukuk olmaması,
★
Laik bir medenî hukuk olmaması
II.
İslâm hukukuna dayanması,
★
Yeni Türk devletinin ihtiyaçlarını tam olarak karşılayamaması
★
Sadece Müslüman kesime uygulandığı için patrikhanenin birtakım hukukî
yetkilerini devam ettirm esine yol açması
III. Avrupa örnek alınarak hazırlanmaması
özelliklerinden hangilerinin etkili olduğu
savunulamaz?
A) Yalnız I
D)
gibi nedenlere bağlı olarak Laik bir medenî hukuk oluşturulması ihtiyacı doğmuştur.
^
17 Şubat 1926'da ise İsviçre M ed en î Kanunu örnek alınarak Türk M ed en î Kanunu
kabul edilmiş, 4 Ekim 1926'da yürürlüğe girmiştir.
^
Medenî Kanun'un İsviçre'den alınmasının en önemli sebebi, Avrupa'daki en yeni ve
en çağdaş medenî kanun olmasıdır.
M ed en î Kanun
(m )
8 Nisan 1924'te İslâm hukukuna göre hüküm veren " Kadılık " müessesi kaldırılarak
mahkemeler birleştirilmiştir.
•</>
^
A
H
I
S
Ş
Y
A
H
U
K
U
K
U
H
U
K
U
K
U
M
(A ;
İ
R
A
S
İ
L
E
H
U
K
U
K
U
H
U
K
U
K
U
2.
A)
Laik ve çağdaş bir hukuk sisteminin tem elleri atılmıştır.
^
Türkiye'de hukuk birliği sağlanmıştır.
^
Evlilik devlet denetimine alınarak resm î nikâh zorunlu hale getirilmiştir.
^
Evlilikte tek eşlilik zorunlu hale getirilmiştir.
^
Kadın-erkek arasında toplumsal ve m alî alanlarda eşitlik sağlanmıştır.
^
Boşanma hakkı kadına da tanınmıştır.
^
Şahitlikte erkekle kadın eşit konuma getirilmiştir.
^
Reşit yaştaki kişilere din seçme özgürlüğü getirilmiştir.
^
Aile birliği devlet güvencesi altına alınmıştır.
^
Kadınlara " istediği mesleğe girebilme hakkı" tanınmıştır.
^
Mirasta kız ve erkek çocuklar arasında eşit paylaşım sağlanmıştır.
^
Anneye de çocuğun velâyetini alma hakkı tanınmıştır.
^
Azınlıklar da bu kanuna tâbi olmuş, böylece patrikhanenin mahkeme kurma
yetkisi sona ermiştir. (patrikhanenin dünyevî yetkileri elinden alınmıştır.'
Almanya
D)
B) İtalya
İngiltere
C) Fransa
E) İsviçre
Medenî Kanun’un kabul edilmesi ile aşa­
ğıdaki gelişmelerden hangisinin amaç­
landığı savunulamaz?
A) Kadınların sosyal hayata katılımını artır­
mak
olarak 4 bölümden oluşur.
^
C) Yalnız III
E) II ve III
17 Şubat 1926’da kabul edilen Türk Me­
denî Kanunu aşağıdaki ülkelerden hangi­
si örnek alınarak hazırlanmıştır?
3.
Medenî Kanun'la
B) Yalnız II
I ve II
B) Siyasî alanda kadın-erkek eşitliği sağla­
mak
C) Aile kurumunu güvence altına almak
D) Toplumsal barışı ve eşitliği sağlamak
E) Hukukta laikleşmeyi sağlamak
4.
I.
azınlıklar,
II.
patrikhanenin yetkileri,
III. kadınların sosyal hakları,
17 Şubat 1926 tarihinde kabul edilen Me­
denî Kanun’la yukarıdakilerden hangile­
riyle ilgili bir düzenleme yapılmamıştır?
A) Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
I.
patrikhanenin dünyevî yetkilerine son
verilmesi,
II.
kadınlara istediği mesleği seçebilme
hakkının verilmesi,
III. kadınlara kendi soyadını kullanabilme
hakkının verilmesi,
IV. evlilikte tek eşlilik uygulaması
^
^
Yukarıdakilerden hangileri Medenî Kanun’un kapsamındadır?
Medenî Kanun'la sadece toplumsal alanda kadın-erkek eşitliği sağlanmıştır. Kadın­
lara siyasî hak (seçme ve seçilme) verilm em iştir .
Ayrıca, Türk kadını "kendi soyadını kullanabilme" hakkı ile "evlilikte edinilen malla­
ra ortaklık" hakkını ancak 2002 yılında elde edebilmiştir. Bu nedenle, 1926 tarihli
Medenî Kanun bu yenilikleri kapsam am aktadır .
A) I ve IV
D)
|
1-C
B) I ve III
I, II ve IV
2-E
C) II ve III
E) II, III ve IV
3-B
4-A
5-D
|
~ 273 ~
"Atatürk İnkılâpları
D.
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
A vru pa Hukuk Sistem i'n d en Y ararlan ılm ası
1926'da
İtalya'dan
Ceza Kanunu alınmıştır.
1926'da
İsviçre den
Ticaret Kanunu alınmıştır.
I.
Ceza Kanunu,
II.
Ticaret Kanunu,
1926'da
İsviçre den
Borçlar Kanunu alınmıştır.
1927'de
İsviçre den
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu alınmıştır.
Yukarıdakilerden hangileri 1926 yılında
kabul edilen kanunlar arasındadır?
1929'da
Almanya'dan
Ceza Muhakemeleri Kanunu alınmıştır.
A) Yalnız I
III. Borçlar Kanunu
1929'da
Almanya'dan
Deniz Ticareti Kanunu alınmıştır.
1929'da
Fransa'dan
İdare Hukuku alınmıştır.
1932'de
İsviçre den
İcrâ İflas Kanunu alınmıştır.
D)
2.
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
İsviçre’den örnek alınarak hazırlanan ve
1932’de kabul edilen kanun aşağıdakilerden hangisidir?
E. K adınlara S iy a sî H aklar V erilm esi
A) Ticaret Kanunu
C) icrâ-iflas Kanunu
% Medenî Kanun'un kabulü ile sosyal yaşamda kadın-erkek eşitliği sağlanmış, ancak
kadınlara herhangi bir siyasî hak verilmemişti.
E)
B) Medenî Kanun
D) Ceza Kanunu
Borçlar Kanunu
% Bu yüzden siyasî yaşamda kadınlara da çeşitli haklar verilerek, onların yönetime
katılmaları ve böylece ulusal egemenlik anlayışının tam olarak yerleşmesi am aç­
lanmıştır.
i
Kadınlara Verilen Siyasî Haklar
I
1930
1933
e
r
Belediye
seçimlerine
katılma
i
Borçlar Kanunu,
II.
Deniz Ticareti Kanunu,
III. Ceza Muhakemeleri Kanunu
1934
Yukarıdaki kanunlardan hangileri Alman­
ya’dan örnek alınarak hazırlanm ıştır?
\
Muhtar ve aza
seçimlerine
katılma
I.
Milletvekili
seçme ve
seçilme
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) II ve III
---------------Türkiye, kadınlara bu şekilde siyasî hak verme konusunda Fransa ve İsviçre gibi pek
çok Avrupa devletinden önce davranmıştır. Öyle ki 1935 yılı seçimlerinde toplam 17
kadın milletvekili meclise girmiştir.
O
V___________________________________________________________ J
4.
Atatürk Dönemi’nde Türk kadınının;
I.
belediye seçimlerine katılma,
II.
milletvekili seçme ve seçilme,
III. muhtar ve aza seçimlerine katılma
haklarını elde etme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilm iştir?
IV. EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR
A)
I, II, III
D)
B) I, III, II
II, I, III
C) II, III, I
E) III, II, I
$
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
3 M art 1924
$
M edreselerin Kapatılması
11 M art 1924
$
M aarif Teşkilâtı Hakkında Kanun
2 M art 1926
$
Yeni Türk Harflerinin Kabulü
1 Kasım 1928
Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk Dönemi’nde eğitim ve kültür alanında yapılan
çalışmalardan biri değildir?
$
M illet M ektepleri'nin Açılması
24 Kasım 1928
A) Millet Mektepleri'nin açılması
$
Türk Tarih Kurumu'nun Açılm ası
15 Nisan 1931
B) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
5.
$
Halkevlerinin Açılması
19 Şubat 1932
C) Türk Tarih Kurumu'nun açılması
D) Devlet istatistik Enstitüsü'nün kurulması
$
Türk Dil Kurumu'nun Açılması
12 Tem m uz 1932
E) Halkevlerinin açılması
$
Eğitim, Kültür ve Sanat Alanındaki Diğer Çalışm alar
1923-1937
|
274
1-E
2-C
3-E
4-B
5-D |
KPSS / Tarihin Pusulası
^
^
"Atatürk İnkılâpları
Osmanlı Devleti'nde eğitim sıbyan mekteplerinde başlar, ardından bu eğitim med­
reselerde devam ederdi. Eğitim sisteminin modern ve çağdaş bir yapıda olmaması
eğitim alanında köklü yeniliklerin yapılmasını bir bakıma zorunlu kılmıştır.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Eğitim ve kültür alanında inkılâpların yapılmasında;
Atatürk Dönemi’nde eğitim ve kültür ala­
nında inkılâpların yapılmasında;
I.
Osmanlı eğitim sisteminin laik ve çağ­
daş olmaması,
II.
Eğitim-öğretim kurumlarında birliğin
sağlanmak istenmesi,
★
Eğitim-öğretim kurumlarında birliğin sağlanmak istenmesi
★
Eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmak istenmesi
★
Eğitimi kolaylaştırma ve yaygınlaştırma düşüncesi
★
M illî bilinç oluşturma fikri
III. Eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmak is­
tenmesi
★
Osmanlı eğitim sisteminin laik ve çağdaş olmaması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
etkili olmuştur.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
A.
Tevhid-i T e d risa t Kanunu (Ö ğretim Birliği Yasası) (3 M art 1924)
^
Dönemin M illî Eğitim Bakanı Hüseyin Vâsıf Çınar ile elli arkadaşının hazırladığı bir
önerge ile 3 Mart 1924'te TBM M 'de kabul edilmiştir.
^
Bu kanunla; ülkedeki eğitim kargaşasına son vermek, ülkede kültür birliği sağlamak
ve millî ve laik değerler taşıyan bir eğitim sistemi kurmak amaçlanmıştır.
^
" Öğretimin Birleştirilmesi Yasası" olarak da bilinen bu kanunla, Türkiye'deki bütün
okullar M aa rif (M illî Eğitim) Bakanlığı'na bağlanmıştır. Böylece;
★
2.
C) I ve II
E) I, II ve III
“ Öğretim Birliği Yasası ” olarak da bilinen
Tevhid-i Tedrisat Kanunu’na ilişkin öner­
geyi meclise sunan dönemin Millî Eğitim
Bakanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hüseyin Vâsıf Çınar
B) Refik Saydam
Eğitim-öğretimde ikiliğe son verilm iştir.
★ Türkiye'de eğitim -öğretim birliği sağlanmıştır.
C) Şükrü Saraçoğlu
D) Cemal Hüsnü Taray
★
Ulusal, laik ve çağdaş eğitim in temelleri atılmıştır.
E) Hamdullah Suphi Tanrıöver
★
İlköğretimin zorunlu ve parasız olacağı belirtilmiştir.
★
M illî kültür birliğinin sağlanması için ortam hazırlanmıştır.
★
Dinî esaslara dayalı eğitim anlayışı terk edilmiştir.
★ Azınlık okulları ve yabancı okullar devlet denetimi altına alınmıştır.
3.
★ Şer'iye ve Evkaf Vekâleti'nin bütçesine ayrılan eğitim payı M aarif Bakanlığı'na
devredilmiştir.
Türkiye'de Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile bü­
tün okullar Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlan­
mıştır.
Bu uygulamanın;
B.
^
M e d rese lerin K apatılm ası (11 M art 1924)
Medreselerin kapatılması üzerine, din adamı yetiştirmek ve bu ihtiyacı karşılamak
için İmam Hatip Okulları ve Darü'l-fünûn 'a bağlı " İlâhiyat Fakültesi" açılmıştır.
^
Medreselerin kapatılması ile;
C.
^
★
Eğitim-öğretimde ikilik ortadan kaldırılmıştır.
★
Eğitimde laikleşme ve millîleşme süreci hızlanmıştır.
M aarif Teşkilâtı H akkında Kanun (2 M art 1926)
2 Mart 1926'da çıkarılan bu kanunla; Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun ışığı altında
eğitim işleri düzenlenerek müfredat programları yenilenmiş ve çağa uygun hale
getirilmiştir. M aa rif Teşkilâtı'na Dair Kanun ile;
★
Devletin izni olm adan okul açılması yasaklanmış , bugünkü modern eğitim sis­
teminin tem elleri atılm ıştır. ( Karma Eğitim Sistemi'ne geçilmiştir.)
★
Eğitimde fırsat eşitliği ön planda tutularak, öğretimin parasız olduğu kabul edil­
miş, bu yönüyle halkçı devlet anlayışına hizmet edilmiştir.
ülke bağımsızlığını pekiştirme,
II.
içişlerine karışılmasını önleme,
III. siyasî kararlılığı koruma
Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile dinin eğitim üzerindeki etkisine son verildiği için bu
kanun gereğince dönemin M illî Eğitim Bakanı Vâsıf Çınar'ın 11 Mart 1924 tarihli
genelgesiyle medreseler kapatılmıştır.
^
I.
amaçlarından hangilerine yönelik olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
4.
C) Yalnız III
E) II ve III
Atatürk Dönemi’nde din adamı yetiştir­
mek ve bu ihtiyacı karşılamak amacıyla
İmam Hatip Okulları ve Darü’l-fünûn’a
bağlı “İlâhiyat Fakülteleri”nin açılması,
aşağıdaki gelişmelerden hangisinin bir
sonucudur?
A) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
B) Şer'iye Vekâleti'nin kaldırılması
C) Medreselerin kapatılması
D) Teşkilât-ı Esasiye'nin kabulü
E) Maarif Teşkilâtı'na Dair Kanun'un kabul
edilmesi
|
1-E
2-A
3-D
4-C
|
~ 275 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
★
Okul programları yeniden düzenlenmiş, ABD'li uzman John Dewey 'in görüşle­
rinden yararlanılm ıştır.
★
Yabancı okullardaki Tarih , Coğrafya, Türkçe ve Felsefe derslerinin Türk öğret­
menler tarafından okutulması kararlaştırılmıştır.
★
Yabancı okulların Türk müfettişlerce denetlenmesi karara bağlanmıştır.
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Aşağıdakilerden hangisi 2 Mart 1926 ta­
rihli Maarif Teşkilâtı Kanunu’na göre Tür­
kiye’deki yabancı okullarda Türk öğret­
menler tarafından okutulması kararlaştı­
rılan dersler arasında yer almaz?
A) Felsefe
Cumhuriyet dönemi eğitim sisteminde okullardaki teftiş hizmetlerine dayanak oluş­
turan ilk yasal düzenleme, 1923'te kabul edilen M aarif Müfettişleri Talimatnamesi
ile İlk Tedrisat Müfettişlerinin Vazifelerine Dair Talimatname dir.
\ _________________________________________________________________________________________________
O
^
1926 tarihli M aarif Teşkilâtı'na Dair Kanun'da belirlenen orta öğretim kurumları
arasında ise şunlar vardır:
*** Liseler
*** Orta Mektepler
A İlk Muallim Mektepleri
A Köy Muallim Mektepleri
B) Matematik
D) Coğrafya
2.
C) Türkçe
E) Tarih
Aşağıdakilerden hangisi 2 Mart 1926 ta­
rihli Maarif Teşkilâtı Kanunu’nda belirle­
nen orta öğretim kurumları arasında yer
almaz?
A) Millet Mektepleri
B) Köy Muallim Mektepleri
C) Orta Mektepler
D) Liseler
E) İlk Muallim Mektepleri
D. Yen i Türk H arfleri'nin Kabulü (1 Kasım 1928)
^
Cumhuriyet'in ilk yıllarında gerçekleştirilen en önemli devrimlerden biri de, kuşku­
suz Yeni Türk Harfleri 'nin kabul edilmesidir.
^
Bu konuyla ilgili olarak II. M eşrutiyet döneminde birtakım çalışmalar yapılmışsa da
herhangi bir başarı sağlanamamıştır.
^
Öte yandan bu konu ilk kez 17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında toplanan İzmir
İktisat Kongresi'nde gündeme gelmiş, ancak gündem dışı olduğu gerekçesiyle işle­
me konulmamıştır.
3.
^
Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi ük
kez nerede gündeme gelmiştir?
A) I. Tarih Kongresi'nde
B) Türk Maarif Kongresi'nde
C) II. TBMM'nin açılışında
Sonuçsuz kalan bu girişimlerden sonra, Mustafa Kemal Atatürk'ün 8 Ağustos 1928
tarihinde İstanbul Sarayburnu Parkı'ndaki gazinoda yaptığı bir konuşma, ülke ge­
nelinde harf seferberliğinin başlamasını sağlamıştır.
^
D) İzmir İktisat Kongresi'nde
E) I. Türk Dil Kurultayı'nda
Bu gelişmelerin sonucu olarak 1 Kasım 1928 tarihinde Türk Harf Devrimi yapılmış,
Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun TBM M 'de kabul edilmiştir.
^
Yeni Türk harflerinin kabulünde;
★
Okuma-yazmanın ayrıcalık olmaktan çıkarılmak istenmesi
★
Arapçanın yazım ve teknik olarak karmaşık olması
★
Arap harflerinin Türkçenin ses yapısına uymaması
★
Okuma-yazmayı kolaylaştırmak ve okur-yazar oranını arttırmak
★
Batı kültürü ile bütünleşmek
4.
Yeni Türk harflerinin kabul edilmesinde;
I.
Okuma-yazmanın ayrıcalık olmaktan
çıkarılmak istenmesi,
II. Arap harflerinin Türkçenin ses yapısına
uymaması,
III. Avrupa kültürü ile bütünleşmek
durumlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
düşünceleri etkili olmuştur.
B) Yalnız II
D) II ve III
^
C) I ve II
E) I, II ve III
Yeni Türk harflerinin kabul edilmesiyle de;
O
★
Batı dünyası ile bütünleşme süreci hızlanmıştır.
★
Konuşma dili ile yazı dili arasındaki uyumsuzluk giderilmiştir.
★
Okuma-yazma oranı ve kültür seviyesi artm ıştır.
★
Avrupa'daki bilim ve teknolojideki ilerlemelerin takip edilmesi kolaylaşmıştır.
★
Batı dillerinden tercüm eler kolaylaşmış ve artmıştır.
★
Basılan kitap sayısı artmıştır.
5.
Türkiye’de Latin harfleriyle 1928 yılında
çıkarılan ük gazete aşağıdakilerden han­
gisidir?
A) Açıksöz
B) Dergâh
D) Yeni Adana
C) Mardin
E) Tercüman
Türkiye'de Latin harfleriyle çıkarılan ilk gazete Mardin Gazetesi'dir. (1928)
|
~ 276 ~
1-B
2-A
3-D
4-E
5-C
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Atatürk İnkılâpları
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
E. M illet M ektep lerin in A çılm ası (24 Kasım 1928)
% Millet Mekteplerinin açılmasındaki tem el amaç , yeni harflerin kısa sürede tüm hal­
ka öğretilmesi ve okur-yazar oranının arttırılmak istenmesidir.
Atatürk Dönemi’nde Millet Mektepleri’nin
açılmasında;
1
% Bu amaçla 24 Kasım 1928'de M ille t M ektep leri Talim atnam esi hazırlanmıştır. Bu
talimatname ile 14-45 yaş arasındaki her Türk vatandaşının bu mekteplere devam
etmesi zorunlu tutulmuştur.
% Ayrıca Mustafa Kemal bu talim atname ile Başöğretmen seçilmiş; Kayseri, Tekirdağ,
Bursa, Çanakkale, Eceabat, Gelibolu, Sinop, Samsun, Turhal, Tokat, Sivas ve Amas­
ya'yı kapsayan çok uzun bir yurt gezisine çıkarak yeni harfleri bizzat halka öğret­
mek için çalışmıştır.
okuma-yazma oranının artırılmak isten­
mesi,
II.
yeni harflerin kısa zamanda halka öğre­
tilmesi,
III. eğitim-öğretimde birliğin sağlanmak
istenmesi
amaçlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
% Millet Mektepleri, bütün yurtta başlayan okuma-yazma seferberliğinin bir sonucu
olarak 1 Ocak 1929 tarihinden itibaren açılmaya başlamıştır.
F. Türk Tarih Kurum u'nun A çılm ası (15 Nisan 1931)
I.
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Atatürk’ün liseler için 1931 yılında hazır­
lanan "Tarih Kitabı”nda yeterli bulmadığı
ve bu yüzden kendisinin yeniden kaleme
aldığı bölüm aşağıdakilerden hangisidir?
2
% Türk Devrimi'nin genel amacını çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak, hatta ulusal kül­
türü o düzeyin üzerine çıkarmak olarak saptayan Mustafa Kemal, bu düşüncesini
gerçekleştirmek için Türk tarihinin araştırılmasına da büyük önem vermiştir.
A) Orta Asya Türk Tarihi
B) Hz. Muhammed'in Hayatı ve Savaşları
% Bu amaçla 15 Nisan 1931'de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti'ni (1935'te Türk Tarih Ku­
rumu adını alm ıştır.) kurmuş ve bu konuda çok önemli bir adım atmıştır.
C) Anadolu Beylikleri
D) Millî Mücadelede Muharebelerimiz
E) Osmanlı Devlet Teşkilâtı
% Kurumun ilk başkanı Tevfik Bıyıklıoğlu 'dur. (1931-1932)
% Türk Tarih Kurumu'nun kurulmasında;
★
Anadolu ve Orta Asya'daki Türk topluluklarının tarihini aydınlatmak
★
Ümmetçi tarih anlayışı yerine m illî tarih anlayışını geçerli kılmak
Türk Tarih Kurumu’nun açılmasında;
3
★ Türklerin sarı ırktan olmadığını ortaya koymak
I.
ülkede okuma-yazma seferberliği
başlatma,
II.
millî tarih anlayışını yerleştirme
★ Türk toplumunda m illî bilinç oluşturmak
düşünceleri etkili olmuştur.
III. "sarı ırk” tezinin doğru olmadığını
kanıtlama
% Türk Tarih Kurumu bünyesinde;
$
düşüncelerinden hangilerinin etkili oldu­
ğu savunulamaz?
1931 yılında liseler için 4 ciltlik bir " Genel Tarih " kitabı hazırlanmıştır.
A) Yalnız I
Mustafa Kemal Atatürk, liseler için hazırlanan bu tarih kitabını bizzat incelemiş, ki­
tapta "Hz. Muhammed'in Hayatı ve Savaşları" ile ilgili bölümü yeterli görmeyerek
bu bölümü kendisi tekrar kaleme almıştır.
O
B) Yalnız II
D) I ve III
C) Yalnız III
E) II ve III
\ _________________________________________________________
$
9 Temmuz 1932'de Türk Tarih Kurumu'nun ilk bilimsel kurultayı yapılmış, bu I.
4
Türkiye Cumhuriyeti’nin JJk kadın tarihçi­
si aşağıdakilerden hangisidir?
Tarih Kongresi'nde " Türk Tarih Tezi" ortaya atılmıştır.
★
$
Bu tezle; ulusal anlayışta bir tarih görüşünün egemen kılınması, Türk uygar­
lığının tarihin en eski uygarlıklarından biri olduğunun kanıtlanması, Anadolu
üzerindeki birtakım tarihsel iddiaların asılsızlığının ispatlanması ve Türklerin
kökeninin Orta Asya olduğunun gösterilmesi amaçlanmıştır.
1933'te Anadolu'daki kalıntıları inceleyerek yurdumuzun tarih öncesi dönemini
aydınlatmak amacıyla, Cumhuriyet tarihinin ijk arkeolojik kazısını Ahlatlıbel 'de
gerçekleştirmiştir. (Kazı Başkanı Dr. Hamit Zübeyr Koşay'dır.)
$
1935'in ilk kazısını ise kendi parası ve elemanlarıyla Alacahöyük 'te yapılmıştır.
$
1937 yılında II. Tarih Kongresi toplanmış, bu kongreye yabancı bilim adamları
da katılmıştır.
O
Atatürk, vasiyeti üzerine mal varlığının bir kısmını TTK'ya bağışlamıştır.
O
Prof. Dr. Afet İnan, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Türk kadın tarihçisidir.
A)
Afet inan
B) Sabiha Bengütaş
C)
Safiye Ali
D) Suraiya Faroqhi
E)
5
Mübahat S. Kütükoğlu
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk’ün vasi­
yeti üzerine mal varlığının bir kısmını ba­
ğışladığı kurumlardan biridir?
A) Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
B) İstanbul Üniversitesi
C) Gazi Eğitim Enstitüsü
D) Güzel Sanatlar Akademisi
E) Türk Tarih Kurumu
|
1-C
2-B
3-A
4-A
5-E
|
~ 277 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
G. H alkevlerinin A çılm ası (19 Şubat 1932)
% Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğünde, inkılâpları halka öğretmek ve halkın kül­
türel gelişimine katkı sağlamak amacıyla 19 Şubat 1932'de açılmıştır.
1.
% İlk dönemlerde toplam 14 merkezde açılan Halkevleri , 1912'de kurulup 1931'de
kapatılan Türk Ocakları'nın yerini almıştır.
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk dönemi­
nde açılan halkevlerinin topluma sundu­
ğu hizmetlerden biri değildir?
A) Meslekî beceri kursları düzenlenmiştir.
B) Halka sağlık kuralları öğretilmiştir.
% Atatürk Dönemi'nde açılan Halkevlerinin sunduğu başlıca hizmetler ise şunlardır;
C) Çeşitli alanlarda bilim adamları yetiştir­
miştir.
$
Okuma-yazma öğretmek için kurslar düzenlenmiştir.
$
Yöresel değerleri tanıtmak amaçlı dergi yayım lanmıştır. ( Ülkü Dergisi)
$
Dikiş, nakış gibi çeşitli beceri kursları düzenlenmiştir.
$
Sağlık kurallarının öğretilmesi ve uygulaması sağlanmıştır.
$
Yaygın "halk okulu” hizmeti görmüştür.
$
Sanat, edebiyat, müzik, dans, tiyatro, spor, sosyal yardım, kütüphane, kurs vb.
pek çok konuda halkın kültürel gelişimine katkı sağlamıştır.
D) Halkın kültürel gelişimine katkı sağlan­
mıştır.
E) Okuma-yazma öğretmek için kurs prog­
ramları açılmıştır.
% 1932-1951 yılları arasında etkin olarak varlık gösteren Halkevleri, 1951'de Adnan
Menderes tarafından kapatılmıştır.
2.
H. Türk Dil K urum u'nun A çılm ası (12 Tem m u z 1932)
Günümüzde yıldönümleri her 26 Eylül’de
“Dil Bayramı” olarak kutlanan ve Türk
Dil Kurumu’nun açılmasından sonra, 26
Eylül 1932’de Atatürk’ün başkanlığında
toplanan I. Türk Dili Konferansı nerede
düzenlenmiştir?
A)
B)
C)
D)
E)
% Mustafa Kemal, Türkçeyi ulusallaşmayı sağlayan etkenlerden biri olarak görmüş ve
bu konuda çalışmalar yapılmasını istemiştir.
% Bu amaçla 12 Temmuz 1932'de Türk Dili Tetkik Cemiyeti 'ni (1936'da Türk Dil Ku­
rumu adını alm ıştır.) kurmuş ve bu konuda da çok önemli bir adım atmıştır.
Dolmabahçe Sarayı
Beylerbeyi Sarayı
Kasr Köşkü
Yıldız Sarayı
Topkapı Sarayı
% Kurumun ilk başkanı Sâmih Rıfat Horozcu 'dur. (1932)
% Türk Dil Kurumu'nun açılmasında;
★ Türkçeyi yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmak
★
3.
Aydın dili ile halk dili arasındaki farklılıkları gidermek
★ Türkçenin zenginliğini ortaya çıkarmak
★ Türkçeyi zenginleştirmek ve güzelleştirmek
★ Toplumsal anlaşma ve bütünleşmeyi sağlamak
★ Türkçeyi bilim ve kültür dili düzeyine yükseltmek
düşünceleri etkili olmuştur.
A)
B)
C)
D)
E)
% Türk Dil Kurumu bünyesinde;
$
26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri arasında Atatürk'ün başkanlığında Dolmabahçe
Sarayı'nda I. Türk Dil Kurultayı toplanmıştır.
/
12 Temmuz 1932’de açılan Türk Dil Kuru­
mu’nun j]k genel sekreteri olan, kendisi­
ne Türkçenin gelişimine katkılarından
dolayı Atatürk tarafından “ Dilaçar” soyadı
verilen ve “Türk Tarih Tezi”, “Güneş Dil
Teorisi” gibi konularda yaptığı çalışmalar­
la önemli bilgileri ortaya çıkaran ünlü dil­
bilimci aşağıdakilerden hangisidir?
Ömer Âsım Bey
Agop Martayan Efendi
ibrahim Necmi Bey
Ahmet Besim Bey
Kevork Simkeşyan Efendi
\
O
Atatürk'ün 26 Eylül 1932'de gerçekleştirdiği I. Dil Kurultayı'nın yıl dönümleri, her yıl
26 Eylül'de "Dil Bayramı" olarak kutlanmaktadır.
v_____________________________________________________________________________
$
1932 yılında Türk afiş sanatı ve reklamcılığının ilk temsilcilerinden İhap Hulusi
Görey , Atatürk'ün siparişi üzerine yıllarca ilkokul birinci sınıflarında okutulan
Alfabe 'nin kapağını tasarlam ıştır.
$
Ünlü bir dilbilimci ve aynı zamanda Türk Dil Kurumu'nun da ilk genel sekreteri
olan Agop M artayan , Türkçenin gelişimine çok büyük katkı sağlamıştır. Bu kat­
kılarından dolayı kendisine Atatürk tarafından " Dilaçar” soyadı verilm iştir.
$
Mustafa Kemal Atatürk, Türk dili konusunda bizzat çalışmış ve 1937'de Türkçe
terim lerle bir G eom etri Kılavuzu yazmıştır.
O
4.
Mustafa Kemal Atatürk’ün, Türk dilinin
gelişmesi konusunda 1937’de kaleme al­
dığı eser aşağıdakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
Nutuk
Geometri Kılavuzu
Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal
Karlsbad Hatıraları
Vatandaş için Medenî Bilgiler
Atatürk, vasiyeti üzerine mal varlığının bir kısmını da TDK'ya bağışlamıştır.
|
~ 278 ~
1-C
2-A
3-B
4-B
|
KPSS / Tarihin Pusulası
İ.
"Atatürk İnkılâpları
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Eğitim , Kültür ve Sanat A lanın daki Diğer Çalışm alar (1923-1937)
■★
★
1923'te Atatürk'ün direktifleriyle Ankara Arkeoloji Müzesi açılmıştır.
1923'te Atatürk'ün direktifleriyle Reşit Saffet Atabinen tarafından Türkiye
I.
\
II. Ankara Arkeoloji Müzesi'nin açılması,
Turing ve Otomobil Kurumu kurulmuştur. Türkiye'de ilk broşür, ilk afiş, ilk
III. Gazi Eğitim Enstitüsü'nün açılması,
turistik rehberleri ve ilk karayolu haritası bu kurum tarafından basılmıştır.
★
IV. Üniversite reformunun yapılması
1924'te Türkiye'de alan öğretmeni yetiştirmek amacıyla müzik eğitimi veren
Atatürk Dönemi’nde gerçekleştirilen yu­
karıdaki gelişmelerin kronolojik sırala­
ması aşağıdakilerden hangisinde doğru
olarak verilmiştir?
ilk kurum olan Mûsiki M uallim M ektebi Ankara'da açılmıştır.
★
1924'te Türkiye'deki ilk maden mühendisliği okulu olan Yüksek M aadin ve
Sanayi Mühendis M ekteb i Zonguldak'ta açılmıştır.
★
Topkapı Sarayı'nın müze haline geti­
rilmesi,
A) I, II, III, IV
1924'te Mızıka-yı Hümâyun Ankara'ya taşınmış ve M illî Savunma Bakanlığı'-
D)
na bağlanmıştır.
★
1924'te Topkapı Sarayı müze hâline getirilmiştir.
★
1925'te Ankara'da Hukuk M ektebi açılmıştır.
★
B) I, IV, III, II
III, IV, I, II
C) II, I, III, IV
E) IV, II, I, III
1926'da Atatürk döneminde Türk ve Batı müziklerinin birlikte yürütüldüğü
tek müzik eğitimi kurumu olan Darü'l-elhan (Nağme Evi/Şarkı Evi) İstanbul
I.
Köy Enstitülerinin açılması,
Belediye Konservatuarı'na çevrilmiştir.
II.
Halkevlerinin açılması,
★
1926'da Sarayburnu'ndaki Gülhâne Parkı'nda ilk A tatürk Heykeli açılmıştır.
III. Millet Mekteplerinin açılması
★
1926'da Konya'da Asâr-ı Atike (M evlâna) Müzesi açılmıştır.
Yukarıdaki gelişmelerden hangileri Ata­
türk döneminde gerçekleşmiştir?
★
1926'da Ankara'da Gazi Eğitim Enstitüsü açılmıştır.
A)
★
1927'de Sanayi-i Nefise M ektebi Güzel Sanatlar Akademisi'ne çevrilmiştir.
★
1928'de Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği kurulmuştur.
★
1930'da İstanbul'da Opera Cemiyeti kurulmuştur.
★
1930'da Ankara Etnografya Müzesi halka açılmıştır. (Burası 1938-1953 yılla­
rı arasında Atatürk'ün naaşının geçici olarak konulduğu yerdir.)
★
1932'de halkın kültürel gelişimi ve eğitimi için Halkevleri açılmıştır.
★
1932'de Mızıka-yı Hümâyun Cumhurbaşkanlığı Filarmoni Orkestrası'na dö­
★
D)
3.
A) Atatürk Üniversitesi'nin kurulması
B) Ankara Etnografya Müzesi'nin açılması
1932'de İsmail Hakkı Tonguç öncülüğünde Türkiye'deki ilk resim-iş bölümü
C) Ayasofya Camii'nin müzeye çevrilmesi
D) Resim ve Heykel Müzesi'nin açılması
1933'te Üniversite Reformu yapılmıştır.
★
1933'te Darü'l-fünun İstanbul Üniversitesi'ne çevrilmiştir.
★
1933'te Ankara'da Yüksek Ziraat Enstitüsü açılmıştır.
E) Ankara Devlet Konservatuarı'nın kurul­
ması
1934'te Ayasofya Camii müzeye çevrilmiş, 1935'te Atatürk bu müzeye bir
ziyaret gerçekleştirmiştir.
4.
Mk Atatürk heykeli aşağıdaki şehirlerin
hangisinde açılmıştır?
1934'te Türkiye'deki ilk opera olan Özsoy Operası, ülkemizi ziyaret eden
A)
İran Şahı Rıza Şah Pehlevî onuruna Ankara Halkevi'nde sahnelenmiştir.
★
C) I ve II
E) II ve III
nüştürülmüş ve M illî Eğitim Bakanlığı'na bağlanmıştır.
★
★
B) Yalnız II
I ve III
Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk Dönemi’nde kültür ve sanat alanında yapılan
çalışmalardan biri değildir?
açılmıştır.
★
Yalnız I
Ankara
B) Samsun
D) İstanbul
E) Yalova
C) İzmir
1934'te Atatürk'ün isteği ve direktifleriyle Ahmet Adnan Saygun tarafından,
yeni Türk ulusunun doğuşunu anlatan Taşbebek Operası bestelenmiştir.
★
1934'te müzik öğretmeni yetiştirmek ve müzik alanında çalışmalar yapmak
için Ankara'da M illî Mûsiki ve Temsil Akademisi açılmıştır.
★
5.
1934’te ülkemizi ziyaret eden İran Şahı
Rıza Şah Pehlevî onuruna Ankara Halkevi’nde sahnelenen Türkiye’deki ijk opera
aşağıdakilerden hangisidir?
1934'te Dârü'l-bedâyi İstanbul Şehir Tiyatroları'na dönüştürülmüştür. Afife
Jale "Emel" rolü ile ilk Türk kadın tiyatro oyuncusu olmuştur.
★
1936'da Ankara Devlet Konservatuarı kurulmuştur.
A) Taşbebek Operası
B) Özsoy Operası
★
1936'da Ankara'da Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi açılmıştır.
C) Bayönder Operası
★
1936'da Mülkiye M ektebi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne dönüştürülmüştür.
D) Ernani Operası
★
1937'de İstanbul/Dolmabahçe'de Resim ve Heykel Müzesi açılmıştır. Cum- /
huriyet döneminin ilk resim sergisi burada açılmıştır.
/'
E) Kerem Operası
|
1-C
2-E
3-A
4-D
5-B
|
~ 279 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
V. TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN İNKILÂPLAR
1.
$
Kılık, Kıyafet ve Şapka Kanunu
25 Kasım 1925
$
Tekke, Türbe ve Zâviyelerin Kapatılması
30 Kasım 1925
$
M ilâdî Takvim in Kabulü
1 Ocak 1926
$
Uluslararası Saat Sistem inin Kabulü
1 Ocak 1926
$
Uluslararası Rakam ların Kabulü
20 Mayıs 1928
$
Uluslararası Ölçü Birim lerinin Kabulü
1 Nisan 1931
$
Hafta Tatilinin Pazar'a Alınm ası
27 Mayıs 1935
$
Soyadı Kanunu'nun Kabulü
21 Haziran 1934
Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk Dönemi’nde toplumsal hayatın düzenlenmesi
amacıyla gerçekleştirilen inkılâplardan
biri değildir?
A) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi
^
B) Milâdî takvimin kabul edilmesi
C) Tekke, türbe ve zâviyelerin kapatılması
Batı'ya
D) Kılık ve kıyafette düzenleme yapılması
>- uyum
E) Türkiye iş Bankası'nın kurulması
r
amaçlı
2.
DİKKAT!...
O Toplumsal alanda yapılan inkılâplardan; takvim, saat, rakamlar, ölçü birimleri ve
hafta tatilinde yapılan değişikliklerde temel amaç;
%
Hafta tatilinin Pazar gününe alınması,
II.
Tekke, türbe ve zâviyelerin kapatılması,
III. Milâdi Takvim'in kabul edilmesi
Çağdaşlaşmak
inkılâplarından hangileri Avrupalı devlet­
lerle olan sosyo-ekonomik ilişkilerimizi
düzenlemeye yönelik değildir?
% Avrupa ile olan sosyo-ekonomik ilişkileri düzene koymak
%
Atatürk Dönemi’nde gerçekleştirilen;
I.
Ticarî ve malî konulardaki karışıklıkları ve ikilikleri önlemektir.
A) Yalnız I
ÖSYM , yaptığı çoğu sınavda özellikle bu ayrıntı üzerinde durmaktadır. Bu yüzden
D)
siz değerli adayların bu detaya dikkat etmesi gerekmektedir.
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) II ve III
% Atatürk'ün düşünce yapısında ve anlayışında Çağdaşlaşma 3 alanda temel ekseni
oluşturmaktadır. Bunlar;
O
Çağdaş Devlet
O
Çağdaş Uygarlık
O
Çağdaş Toplum
I.
Uluslararası rakamların kabul edilmesi,
II.
Ölçü ve ağırlık birimlerinde değişiklik,
III. Kılık, Kıyafet ve Şapka Kanunu
% Bu nedenle Atatürk, diğer pek çok alanda olduğu gibi toplumsal alanda da çağdaş­
laşmayı sağlamak için önemli çalışmalar yapmıştır.
Yukarıdakilerden hangileri ticarî ve malî
konularda ikilikleri önlemeye yöneliktir?
A) Yalnız I
% Toplumsal alanda inkılâpların yapılm asında ise;
★
D)
B) Yalnız II
I ve III
C) I ve II
E) II ve III
Ayrıcalıksız ve kaynaşmış bir toplum oluşturulmak istenmesi
★ Toplumsal alanda eşitliğin sağlanmak istenmesi
★ Toplumsal alandaki ikiliklerin ortadan kaldırılmak istenmesi
etkili olmuştur.
★ Toplumun çağdaşlaştırılm ak istenmesi
★
A.
Batı kültürü ile uyumun sağlanmak istenmesi
Kılık-Kıyafet ve Şapka Kanunu (25 Kasım 1925)
% Osmanlı Devleti'nde yaşayan vatandaşlar arasında kıyafet konusunda birlik yoktu.
Nitekim aydınlar Batı tarzı giyinmekle birlikte fes giyiyor, Müslüman ve Hıristiyan
din adamları ise dinî kıyafetlerle dolaşıyordu.
% Mustafa Kemal'in öncülüğünde; toplumu çağdaş bir görünüme kavuşturmak, kılıkkıyafet alanında karışıklığı önlem ek, Batı ile bütünleşm ek ve kıyafet konusunda
toplumda birlik sağlamak amacıyla çalışmalara başlanmıştır.
% İlk olarak 25 Kasım 1925'te Şapka Giyilm esi Hakkında Kanun kabul edilmiş, erkek­
lerin fes, kalpak, kavuk giymeleri yasaklanarak şapka giyilmesi zorunlu kılınmıştır.
~ 280 ~
4.
Atatürk Dönemi’nde toplumsal alanda
inkılâpların yapılmasında;
I.
toplumsal alanda eşitliğin sağlanmak
istenmesi,
II.
ikiliklerin ortadan kaldırılmak istenmesi,
III. ayrıcalıksız ve kaynaşmış bir toplum
oluşturulmak istenmesi
düşüncelerinden hangilerinin etkili oldu­
ğu savunulabilir?
A)
Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
|
1-E
2-B
3-C
4-E
|
KPSS / Tarihin Pusulası
"Atatürk İnkılâpları
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
1.
Atatürk’ün 24 Ağustos 1925'te Kastamo­
nu’ya yaptığı bir gezide “Fikrimiz, zihni­
yetimiz, tepeden tırnağa kadar medenî ola­
caktır. Medeniyet öyle bir ateştir ki, ona ka­
yıtsız kalanları yakar ve mahveder.” sözü
aşağıdaki inkılâplardan daha çok hangi­
siyle ilgilidir?
A) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi
B) Kılık ve kıyafette düzenleme yapılması
C) Tekke, türbe ve zâviyelerin kapatılması
D) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
% Şapka Kanunu ile sadece erkeklerin şapka giymesi zorunlu hale getirilmiş, kadınlar­
la ilgili herhangi bir düzenleme yapılm am ıştır . Ancak Atatürk, çağdaşlaşma adımı
olarak eşi Latife Hanım'ı modern tarzda giydirerek örnek olmaya çalışmıştır.
% Mustafa Kemal Atatürk, çağdaş bir toplum için son derece önemli bir unsur olan
kılık-kıyafet konusunda da öncülük etmiş ve ilk olarak Kastamonu 'da, daha sonra
da İnebolu 'da halkı şapka takarak selamlamıştır.
E) Millet Mektepleri'nin açılması
2.
Kılık-Kıyafet Yasası'yla, "Her dinin en yet­
kili din adamları dışındakilerin, toplumda di­
ni simgeleyen kıyafetlerle dolaşması yasak­
tır." koşulunun getirilmesinin;
% Kastamonu'da fes ve sarığı eleştiren Atatürk, "Fikrimiz, zihniyetimiz tepeden tırnağa
kadar medenî olacaktır. Medeniyet öyle bir ateştir ki, ona kayıtsız kalanları yakar ve
I.
mahveder.” demiştir.
laik bir düzen oluşturma,
II. toplumda tek tip kıyafet uygulamasını
başlatma,
% 3 Aralık 1934 tarihinde çıkarılan bir yasayla, yetkili olmayanların sarık ya da dinsel
kıyafet giymeleri de yasaklanmış, din adamlarının da sadece ibadet yerlerinde ve
törenlerde dinî kıyafet giymelerine izin verilm iştir. Bu düzenlemeden Diyanet İşleri
Başkanı, patrik ve hahambaşı muaf tutulm uştur. Bu kanun, toplumsal yaşamda bir
anlamda laikleşmeyi amaçlamıştır.
III. kılık-kıyafet özgürlüğünü sınırlama
amaçlarından hangilerine yönelik olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
% 25 Kasım 1925'te kabul edilen Şapka Kanunu ve takip eden uygulamalar ile;
C) Yalnız III
E) II ve III
★ Toplum çağdaş bir görünüme kavuşmuştur.
★
Kıyafet karmaşasına ve ikiliklere son verilmiştir.
★
Kıyafet konusunda sosyal eşitsizlikler önlenerek Halkçılık ilkesinin, dinî kıyafet
uygulamasına son verilerek de Laiklik ilkesinin gelişmesi sağlanmıştır.
I.
tekke, türbe ve zâviyelerin kapatılması,
II.
miladi takvimin kabul edilmesi,
III. yeni Türk harflerinin kabulü,
B. Tekk e, Tü rb e ve Zâviyelerin K apatılm ası (30 Kasım 1925)
IV. Kılık, Kıyafet ve Şapka Kanunu'nun
kabulü
% Anadolu'nun Türkleşmesine ve Osmanlı Devleti'nin kuruluşuna çok önemli katkılar
sağlayan bu dinsel kurumlar, Cumhuriyet döneminde amaçlarından tamamen sap­
mıştır. Nitekim rejime ve yapılan inkılâplara karşı olanların barınma merkezi haline
gelmişler ve dini sömürü aracı olarak kullanmışlardır.
Yukarıdakilerden hangileri toplumsal ya­
şamda karışıklıkların giderilmesi amacı­
na yöneliktir?
A) I ve II
B) I ve IV
D) II ve IV
% Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, 30 Ağustos 1925'teki ünlü Kastamonu söylevinde
C) II ve III
E) III ve IV
"Ölülerden m edet ummak, medenî bir cemiyet için şindir (lekedir). Efendiler ve ey
millet! Biliniz ki Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler ve meczuplar memle­
keti olamaz. En doğru, en hakiki tarikat medeniyet tarikatıdır." sözleriyle tüm yurtta
tekke ve zâviyelerin kapatılacağının işaretini verm iştir.
4.
% 30 Kasım 1925'te Konya Milletvekili Refik Koraltan ve beş arkadaşının önerisiyle
meclise sunulup kabul edilen "Tekke ve Zâviyeler ile Türbelerin Seddine ve Türbedarlar ile Bazı Unvanların M en ve İlgasına Dair Kanun ” ile;
Atatürk’ün; “Ölülerden medet ummak, me­
denî bir cemiyet için lekedir. Efendiler ve ey
millet! Biliniz ki Türkiye Cumhuriyeti şeyhler,
dervişler, müritler ve meczuplar memleketi
olamaz. En doğru, en hakiki tarikat medenîyet tarikatıdır.” sözünün, aşağıdakilerden
★ Toplumun çağdaşlaşması ve laikleşmesi yolunda çok önemli bir adım atılmıştır.
hangisine yönelik olduğu savunulabilir?
★ Toplumu düşünce olarak çağdaşlaştırmaya yönelik hareket edilmiştir.
A) Medenî Kanun'un kabul edilmesi
★
Ayrıca şeyhlik, dervişlik, müritlik, dedelik, seyitlik, çelebilik, babalık, falcılık, bü­
yücülük, üfürükçülük ve muskacılık gibi eylem, unvan ve sıfatların kullanılması
ile bu unvanlarla ilgili kıyafetlerin giyilmesi yasaklanmıştır.
r
B) Saltanatın kaldırılması
C) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması
D) Çok partili hayata geçilmesi
E) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi
\
O Bu kanunun uygulanması esnasında, tarihe mâl olmuş; dinî, ilmî ve siyasî liderlerin
mezarlarına dokunulmamıştır. (Yavuz Sultan Selim, Fatih Sultan Mehmet vb.)
V_________________________________________________________________________________________________ /
|
1-B
2-A
3-D
4-C
|
~ 281 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
C. Takvim , Saat, R akam , Ölçü Birim leri ve Hafta Sonu Tatilin de
Y ap ılan D eğişiklikler (1926-1935)
% Mustafa Kemal Atatürk, Türk devletinin ve toplumunun uluslararası alanda Avrupa
medeniyetiyle uyum içerisinde olmasına son derece özen göstermiştir. Bu amaçla
toplumsal alanda yapılan inkılâpların temel çıkış noktası Batı medeniyeti olmuştur.
I.
Milâdî takvimin kabul edilmesi,
II.
Hafta tatilinin Pazar'a alınması,
III. Tekke, türbe ve zâviyelerin kapatılması,
IV. Ölçü birimlerinde değişiklik yapılması
Yukarıdakilerden hangileri Batılı devlet­
lerle olan sosyo-ekonomik ilişkilerde ya­
şanan karışıklıkları önlemeye yöneliktir?
1) M ilâd î Takvim 'in Kabulü (1 O cak 1926)
% Osmanlı Devleti'nde sosyal yaşamda Hicrî Takvim malî işlerde ise Rumî Takvim
kullanılıyordu. Bu durum da, Batı ile ilişkilerde karışıklıklara neden oluyordu.
A)
I ve IV
D)
% Bunu önlemek için 25 Aralık 1925'te M ilâ d î Takvim kabul edilerek Batı dünyasıyla
uyumsuzluklara son verilm iştir.
B) II ve III
I, II ve IV
C) III ve IV
E) II, III ve IV
% 1 Ocak 1926 'dan itibaren M iladî Takvim'in kullanılmaya başlanmasıyla bu alanda
birliktelik sağlanmıştır.
2) U lu slararası Saat Sistem i'nin Kabulü (1 O cak 1926)
2.
% 26 Aralık 1925'te kabul edilen kanun ile "alaturka saat" denilen ve yaz-kış güneşin
batışını "12:00" olarak kabul eden "ezanî ve vasatî" sistem kaldırılarak uluslararası
saat usulü uygulanmaya başlamıştır.
Aşağıdaki inkılâplardan hangisinin ulus­
lararası ilişkileri kolaylaştırma amacıyla
yapıldığı savunulamaz?
A) Milâdî takvimin kabul edilmesi
B) Tekke, zâviye ve türbelerin kapatılması
C) Ölçü birimlerinde değişiklik yapılması
% Uluslararası saat sistemi de 1 Ocak 1926 'dan itibaren uygulamaya başlanmış ve bu
konuda da Avrupa ile uyum süreci hızlanmıştır.
D) Hafta tatilinin Pazar gününe alınması
E) Rakamlarda değişiklik yapılması
3) U lu slararası R akam ların Kabulü (20 M ayıs 1928)
% Osmanlı Devleti'nde harflerde olduğu gibi Arap rakamları kullanıyordu. Ancak bu
durum Batılı ülkelerle olan uluslararası sosyal ve ekonomik ilişkilerde sorun yara­
tıyordu. Bu sorunu önlemek için 20 Mayıs 1928'de uluslararası rakam lar kabul
edilmiştir.
3.
4) U lu slararası Ölçü Birim lerinin Kabulü (1 Nisan 1931)
Atatürk Dönemi’nde dirhem, okka, arşın
gibi eski ölçü birimlerinin yerine uluslar­
arası ölçü birimlerine geçilmesiyle, ön­
celikle aşağıdaki alanlardan hangisinde
kolaylık sağlandığı savunulabilir?
A) Ticaret
% Osmanlı döneminde kullanılan dirhem , okka , endaze , arşın gibi eski ölçü birimleri
standart değildi ve uygulamalarda karışıklık yaratıyordu.
B) Ulaşım
D) Diplomasi
C) Maliye
E) Eğitim
% Bunu önlemek için 1 Nisan 1931 'de çıkarılan bir kanunla Batı'ya uygun olarak onlu
sisteme göre düzenlenmiş litre , kg, m etre gibi modern ölçü birimleri kullanılmaya
başlanmıştır. Böylece ölçü birimlerindeki ikilikler ortadan kaldırılmış, uygulamalar­
da birlik sağlanmıştır.
4.
5) Hafta Tatilinin Pazar'a A lın m ası (1 Haziran 1935)
% Cumhuriyetin ilk yıllarında Osmanlılarda olduğu gibi hafta tatili Cuma günü olarak
sürdürülmüştür. Bu durum Pazar günü tatil yapan Avrupa ülkeleri ile ilişkilerde so­
runlara yol açmıştır. Ayrıca ülkedeki gayr-i müslimlerin kendi kutsal günlerinde tatil
yapmaları da karışıklıklara neden olmuştur.
% Tüm bu karışlıkları ve sorunları gidermek için 1 Haziran 1935 'te kabul edilen bir
yasa ile hafta tatili Pazar günü olarak kabul edilmiştir.
O
\
Takvim, saat, rakam, ölçü birimleri ve hafta sonu tatili gibi konularda değişiklikler
yapılmasında temel amaç; Batılı devletlerle uluslararası ilişkileri kolaylaştırmak,
toplumsal yaşamdaki bazı uygulamalarda birlik sağlamak, Avrupa ile olan ticarî
ve malî konulardaki karışıklıkları gidermek ve Batı uygarlığı ile bütünleşmek tir.
/
~ 282 ~
Atatürk Dönemi’nde takvim, saat, rakam,
ölçü birimleri ve hafta sonu tatili gibi ko­
nularda değişiklikler yapılmasında;
I.
toplumsal alanda bazı uygulamalarda
birlik sağlamak,
II.
Batılı devletlerle uluslararası ilişkileri
kolaylaştırmak,
III. ticarî ve malî konulardaki karışıklıklara
son vermek
amaçlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
|
1-D
2-B
C) I ve II
E) I, II ve III
3-A
4-E
|
"Atatürk İnkılâpları1
KPSS / Tarihin Pusulası
^
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
Hafta tatilinin Pazar gününe alınmasını sağlayan 1935'te çıkarılan Ulusal Bayram
ve Genel Tatiller Kanunu 'nda bayram ve diğer tatil günleriyle de ilgili düzenleme
yapılmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır;
★
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı
I.
23 Nisan Ulusal Egemenlik Bayramı,
★
30 Ağustos Zafer Bayramı
II.
1 Mayıs Bahar Bayramı,
★
23 Nisan Ulusal Egemenlik Bayramı
★
19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı
III. 19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve
Spor Bayramı
★
1 Mayıs Bahar Bayramı
★
1 Ocak Yılbaşı
★
Şeker Bayramı (3 gün)
★
Kurban Bayramı (4 gün)
Yukarıdakilerden hangileri 1935’te çıkarı­
lan “ Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Ka­
nunu” kapsamında yer alır?
A)
Yalnız I
D)
B) Yalnız II
II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
D. Soyadı K anunu'nun Kabulü (21 Haziran 1934)
2.
AMıd
M
N Ü FU S H Ü V İY E T CÜZD A NI
------o*-n*
0*. ur*
NÜFUS
KÂ Ğ ID I
I.
Kadın-erkek eşitliğini sağlamak,
II.
Sınıfsal ayrıcalıklara son vermek,
III. Resmî işlemlerin takibini kolaylaştırmak
amaçlarından hangilerine yönelik olduğu
savunulabilir?
J jL
JCiAr*
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
////
993614 numaralı nufuJ kk£ıdı — Aile i*mi: Ara
»ürk. Adı Kemal OoQum lerihl 1881. . Bu nufu*
^
Osmanlı Devleti'nde yaşayan vatandaşlar arasında soyadı zorunluluğu yoktu. Baba
adı, doğum yeri ve lakapları ile ayırt ediliyordu. Bu durum sosyal yaşamda ve resmî
işlemlerde (askerlik, miras, eğitim, evlilik vb.) karışıklıklara neden oluyordu.
^
Bu sorunları önlemek amacıyla 21 Haziran 1934'te Soyadı Kanunu çıkarılmıştır. Bu
kanunla herkesin ilk isminin dışında bir soyadı taşıması zorunlu hale getirilmiştir.
Ayrıca yine bu kanunla;
3.
Soyadı Kanunu'nun kabulü ile tapu alım sa­
tımı, miras konularındaki sorunlar ortadan
kalkarken, batı ile kültürel bir yakınlaşma
sağlanmıştır. Soyadlarının Türkçe olması
kabul edilmiş ve üstünlük ifade eden sözcük
kullanımı yasaklanmıştır
Buna göre, Soyadı Kanunu ile ilgili aşa­
ğıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
★
Osmanlı sosyal yapısını devam ettiren eski unvanlar kaldırılmıştır. (Hacı, Hafız,
Hoca, Molla, Bey, Ağa, Efendi, Paşa, Zâde, Hazret...)
A) Toplumsal ihtiyaçlar da göz önünde bu­
lundurulmuştur.
★
Osmanlı'dan kalan rütbe, nişan ve madalyaları taşımak yasaklanmıştır.
★
Alınacak soyadların Türkçe olması, ayrıcalık belirtmemesi, genel ahlâka aykırı
ve gülünç olmaması kararlaştırılm ıştır.
B) Milliyetçilik ilkesi dikkate alınmıştır.
C) Halkçı uygulamalar görülmüştür.
D) Toplumsal sorunlar tamamen çözül­
müştür.
E) Çağdaşlaşmada önemli bir adımdır.
★ Toplumsal ve ekonomik alanlarda yaşanan karışıklıklara ve sınıfsal ayrıcalıklara
son verilerek Halkçılık ilkesinin gelişmesi sağlanmıştır.
★
^
Soyadı Kanunu’nun kabul edilmesinin;
Dinsel unvanların kullanılmasına son verilerek de dolaylı olarak Laiklik ilkesinin
gelişmesi sağlanmıştır.
24 Kasım 1934'te kabuledilen birkanunla Mustafa Kemal'e "ATATÜRK" soyadı ve­
rilmiş, 17Aralık 1934'de çıkarılan biryasayla da"ATATÜRK" soyadının bir başkası
tarafından kullanılması yasaklanmıştır .
XO
O
X
Mustafa Kemal'e "Atatürk " soyadının verilmesinin, 26 Eylül 1934'teki Dil Bayramı
münasebetiyle dönemin Türk Dil Tetkik Cemiyeti (TDK) Başkanı Saffet Arıkan tara­
fından önerildiği bilinmektedir.
Soyadı Kanunu'ndan sonra Mustafa Kemal'in yakın çevresindekiler, bizzat O'ndan
soyadı almak istemişlerdir. Örneğin Saffet Bey'e "Arıkan ", Ali Fethi Bey'e " Okyar",
Salih Bey'e "Bozok", manevî kızı Sabiha Hanım'a " Gökçen ", sağlık alanında yaptı­
ğı hizmetler nedeniyle Refik Bey'e "Saydam " soyadlarını Atatürk vermiştir.
'v.____________________________________________________________________________________________S
4.
Atatürk Dönemi’nde;
I.
Şapka Kanunu'nun kabul edilmesi,
II.
Tekke, türbe ve zâviyelerin kapatılması,
III. Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi
gelişmelerinden hangileri resmî işlemler­
de kolaylık sağlamıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
|
1-E
2-E
C) Yalnız III
E) II ve III
3-D
4-C
|
~ 283 ~
"Atatürk İnkılâpları
KPSS / Tarihin Pusulası
Bu sayfadan nasıl soru gelir?
VI. EKONOMİ ALANINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR
% Yeni Türk devletinin Kurtuluş Savaşı'nda sonra öncelik verdiği konuların başında
ekonomik kalkınma gelmektedir. Nitekim bu konuya ilişkin Atatürk, "Siyasî, askerî
1.
zaferler ne kadar büyük olurlarsa olsunlar, ekonomik zaferlerle taçlandırılmazlarsa
meydana gelen zaferler devam edemez, az zamanda söner." demiştir.
Aşağıdakilerden hangisinin Mustafa Ke­
mal'in bu görüşü doğrultusunda gerçek­
leştirildiği savunulamaz?
% Bu ilke doğrultusunda M illî Mücadele'nin kazanılmasından sonra ekonomik alanda
kalkınma için pek çok inkılâp gerçekleştirilmiştir. Bu inkılâplarla;
★
Ekonominin bağımsızlığını sağlamak
★
Ülkede sanayinin kurulmasını sağlamak
★
M illî Ekonomi ilkesini hayata geçirmek
★
Yabancıların elindeki işletmeleri millîleştirmek
★
Özel sektörü güçlendirerek ekonomiyi kalkındırmak
Mustafa Kemal, izmir iktisat Kongresi'nde;
“Askerî ve siyasî zaferlerimizi iktisadî zafer­
lerle taçlandırmadıkça tam bağımsızlık ka­
zanılamaz.” demiştir.
A) Kapitülasyonların kaldırılması
B) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü
C) Demiryollarının millîleştirilmesi
D) Teşvik-i Sanayi Kanunu'nun çıkarılması
E) Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nın ha­
zırlanması
amaçlanmıştır.
% Bu hedefleri gerçekleştirmek, M illî Ekonomiyi oluşturmak ve ekonomik hedefleri
belirlemek için 17 Şubat 1923'te İzmir İktisat Kongresi düzenlenmiştir.
2.
1)
İzm ir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923)
% Kongrenin temel amacı, Türkiye'nin ekonomik kalkınmadaki hedeflerini, izleyeceği
plânı ve M illî (Bağımsız) Ekonominin temel ilkelerini saptamaktır.
İzmir İktisat Kongresi’nin İzmir’de top­
lanmasında İzmir’in,
I.
Batı Anadolu'da yer alması,
II.
Türkiye'nin en önemli ihracat limanla­
rından biri olması,
% Kongrenin başkanlığını Kâzım Karabekir yapmıştır.
III. Kurtuluş Savaşı'nın bittiği yer olması
% Kongre yeri olarak İzmir'in seçilmesinde İzm ir'in ;
özelliklerinden hangilerinin etkili olduğu
savunulamaz?
★ Türkiye'nin en önemli ihracat limanlarından biri olması
★ Türkiye'nin en önemli ticaret merkezlerinden biri olması
★
A) Yalnız I
etkili olmuştur.
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız I
E) I
Kurtuluş Savaşı'nın noktalandığı yer olması
% Kongreye; çiftçi, sanayici, tüccar ve işçi kesimin temsilcilerinden toplam 1135 kişi
katılmıştır. Katılımın, ekonominin her alanından olması kongrenin halkçı yönünü
ortaya koymaktadır.
% Kongrede " M illî Ekonomi” ilkesi benimsenmiş ve Misak-ı İktisadî ( Ekonomi A ndı )
kararları kabul edilmiştir. Misâk-ı İktisadî ile "ekonomik kalkınmanın ulusal bağım­
sızlığımızın içinde kendi kaynaklarımızla gerçekleştirileceği” belirtilmiştir. Kongrede
alınan kararlar doğrultusunda tarım, ticaret ve sanayi alanlarında da çok önemli
çalışmalar yapılmıştır.
2)
3.
M isâk-ı İktisad î K ararları
★
Hammaddesi yurt içinde bulunan sanayi dalları kurulmalıdır.
★
Yerli sanayinin gelişmesi için gümrüklerde önlemler alınmalıdır.
★
Yabancı tekellerinden kaçınılmalıdır.
★
Demiryolu yapımına önem verilmelidir.
★
Sanayinin gelişimi için "Özel Sektör” desteklenmelidir.
★ Ticaretin gelişmesi için bir banka kurulmalıdır.
17 Şubat 1923’te çiftçi, sanayici, tüccar
ve işçi kesiminin temsilcilerinden toplam
1135 kişinin katıldığı ve “Millî Ekonomi”
kararlarının alındığı İzmir İktisat Kongresi’nin başkanlığını aşağıdakilerden han­
gisi yapmıştır?
A) ismet inönü
B) Mustafa Kemal
C) Kâzım Karabekir
D) Refet Bele
E) Mahmut Esat Bozkurt
4.
Aşağıdakilerden hangisi Misâk-ı İktisadî
Kararları’ndan biri değildir?
★
Vergi sisteminde değişiklikler yapılmalı, aşar vergisi kaldırılmalıdır.
★
İşçilere sendika ve grev hakkı tanınmalıdır.
A) Yerli sanayinin gelişmesi için gümrük­
lerde önlemler alınmalıdır.
B) Demiryolu yapımına önem verilmelidir.
★
Kabotaj hakkımız kullanılmalıdır.
C) Yabancı tekellerinden kaçınılmalıdır.
★
Küçük imalâttan hızlı bir şekilde fabrikalara geçilmelidir.
D) Sanayinin gelişimi için özel sektör des­
teklenmelidir.
★
Anonim şirketlerin kurulması kolaylaştırılmalıdır.
E) Tüm kurumlar devletleştirilm