İhracat Mevzuatı İhracat Şekil ve Esasları

Dış Ticaret Mevzuatı I
İhracat Şekil ve Esasları
Dr.Dilek Seymen
dilek.seymen@deu.edu.tr
İhracatı Düzenleyen Mevzuat-1
„
„
„
„
„
Kanun
Kararname
Yönetmelik
Tebliğ
Uygulama Esasları
Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu
bakanlık tarafından yürütülen, İhracat
Rejimi Kararı ile bu Karara istinaden
yayımlanan ihracat yönetmeliği ve tebliğler,
dar anlamda İHRACAT MEVZUATINI
oluşturmaktadır.
Dilek Seymen©
Seymen©
2
İhracatı Düzenleyen Mevzuat-2
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
Bakanlar Kurulu,
27.6.1963/261 sayılı “İhracatı
Geliştirme Amacıyla Vergilerle
İlgili Olarak Hükümetçe alınacak
Kararlara İlişkin Kanun” ve
28.7.1967/933 sayılı “Kalkınma
Planının Uygulanması
Esaslarına Dair Kanun” a
dayanarak;
3
İhracatı Düzenleyen Mevzuat-3
„
Son Şekliyle;
95/7623 Sayılı
İhracat Rejimi Kararı’nı
yayımlamıştır.
Dilek Seymen©
Seymen©
4
İhracat Rejimi Kararı-1
„
„
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
DTM Görev ve Yetkileri
İhracı Serbest Mallar
İhracı Yasak Mallar
İhracı Ön İzne Bağlı Mallar
İhracı Kayda Bağlı Mallar
5
İhracat Rejimi Kararı-2
DTM Görev ve Yetkileri
„
Dilek Seymen©
Seymen©
20.12.1994 Tarihli RG’de Yayımlanan
“4059 Sayılı Hazine Müsteşarlığı ile Dış
Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun” ile
İhracata Dair Mevzuatın Hazırlanması
Görevi Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat
Genel Müdürlüğüne verilmiştir. Yine aynı
kanuna göre kamu kurum ve kuruluşlarına
çeşitli mevzuatla verilmiş yetkilerin
kullanımında ihracata ilişkin politikaların
uygulanmasına dair esasları düzenlemek
ve uygulamalarla ilgili kuruluşlar arasında
koordinasyonu temin etmek de ihracat
genel müdürlüğünün görevleri arasında
bulunmaktadır.
6
İhracat Rejimi Kararı-3
İHRACI SERBEST, YASAK, KAYDA VE ÖN
İZNE BAĞLI MALLAR
Dilek Seymen©
Seymen©
„
Kanun Kararname ve Uluslararası Anlaşmalarca
ihracı yasaklanmış mallar dışında kalan bütün
malların ihracı serbesttir.
„
Uluslararası Anlaşmalar, Kanun ve Kararnamelerle
İhracı yasaklanmış veya belli kamu kurum ve
kuruluşlarının ön iznine bağlanmış olan mallara
ilişkin listeler, yönetmelik ve tebliğlerle
yayımlanmaktadır.
„
Piyasalarda meydana gelen olağan dışı bir gelişme,
ihracata konu malda görülen yetersizlik, kamu
güvenliği, kamu ahlakı, insan sağlığı hayvanların
bitkilerin veya çevrenin korunması amacına yönelik
önlemler sanatsal, tarihi ve arkeolojik değer taşıyan
metanın korunması nedenleriyle ihracatta kısıtlama
veya yasaklama getirmeye ve gerektiğinde ihracatı
izne veya kayda bağlamaya ihracatta miktar
kısıtlaması uygulamaya Dış Ticaret Müsteşarlığı
yetkili bulunmaktadır.
7
İhracat Yönetmeliklerinde
Genel Esas ve Tanımlar
„ İhracat Şekil ve Esasları
- Özellik Arz Etmeyen İhracat
- Kayda Bağlı İhracat
- Özelliği Olan İhracat
„
Dilek Seymen©
Seymen©
8
Genel Esas ve Tanımları
İhracatçı
İhraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı birliğine üye olan
gerçek usulde vergiye tabi, (tek vergi numarası sahibi)
gerçek ve tüzel kişi tacirler, Esnaf ve Sanatkar odalarına
kayıtlı olup üretim faaliyeti ile uğraşan esnaf ve
sanatkarlar ile joint-venture ve konsorsiyumlardır.
Fiili İhracat
Fiili ihracat, İhraç konusu malın gümrük mevzuatı
hükümleri çerçevesinde muayenesinin yapılıp taşıta
yüklenmesi, bir yerden ya da muhtelif yerlerden bir defada
ya da kısım kısım gelmekte olan dökme veya diğer
eşyada yüklemenin tamamlanması ya da gümrük
mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışlar.
İhracat
Dilek Seymen©
Seymen©
İhracat, “bir malın veya değerin yürürlükteki ihracat
mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde fiili
ihracatının yapılması ve kambiyo mevzuatına göre
bedelinin (bedelsiz ihracat hariç) yurda getirilmesi ya da
Müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışlar”
olarak tanımlanmıştır.
9
İhracat Şekilleri
Özellik Arz Etmeyen İhracat
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
Kanun, Kararname veya Uluslararası
Anlaşmalarla İhracı yasaklanmış veya belli
bir merciin iznine bağlı kılınmış mallar
grubunda ve İhracat Yönetmeliği ekindeki
kayda bağlı mallar listesinde yer almayan
malların ihracı özellik arz etmeyen ihracat
kapsamındadır.
Bu tür ihracatta ihracatçılar İhracatçı
Birliklerine onaylattıkları gümrük
beyannamesi ile birlikte doğrudan ihracatın
yapılacağı gümrük idaresine başvururlar.
10
Kayda Bağlı İhracat
„
Dilek Seymen©
Seymen©
İhracat Yönetmeliğinin ekinde kayda bağlı
ihracat listesi 23 madde halinde yer alır. Bu
listede sıralanan mallar ihraç edilirken
gümrük beyannamesinin ihracatçı
birliklerince kayda alınması gerekmektedir.
İhracatçı Birliklerince kayıt meşruhatı
düşülerek onaylanmış gümrük
beyannamelerinin gümrük idarelerine tevdi
süresi temdit edilmemek üzere 90 gündür.
Ancak ülkemiz ihraç ürünlerine miktar
kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan
kısıtlama kapsamındaki maddelerin
ihracına ait kayıtların süresi müsteşarlıkça
belirlenmektedir.
11
Özelliği Olan İhracat
1 Kredili İhracat
„
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
İhracat Yönetmeliği çerçevesinde kredili ihracat, iki ve çok
taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydıyla ihracat
bedelinin TPKK Mevzuatında öngörülen süreleri aşacak
şekilde yurda getirilmesine olanak tanıyan ihracat
türüdür.
Kredili ihracat süresi tüketim mallarında iki yıl yatırım
mallarında beş yıldır. Ancak bu süreleri aşan kredili
ihracat talepleri Müsteşarlık tarafından sonuçlandırılır.
Kredili ihracat talepleri satış sözleşmesi ile birlikte
ihracatçı birliklerine yapılır. Madde ve/veya ülke politikası
açısından Müsteşarlıkça getirilebilecek düzenlemeler
kapsamında mallarla ilgili kredili ihracat talepleri
Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra diğer mallara ilişkin
talepler ise doğrudan ihracatçı birliklerince sonuçlandırılır.
Kredili ihracatta mal bedelinin getirilme süresi yukarıda
belirtilen süre ile sınırlı değildir. Ancak 32 Sayılı Karar
gereği, kredili ihracatta ihracat bedelinin kredili satış
sözleşmesinde belirtilen süreyi izleyen 30 gün içinde
yurda getirilerek bankalar veya özel finans kurumlarına
satılması zorunludur.
12
2 Konsinye İhracat
Dilek Seymen©
Seymen©
„
Kesin Satışı daha sonra yapılmak üzere dış
alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki
şube veya temsilciliklerine mal gönderilmesi
şeklinde yapılan ihracat biçimidir.
„
Konsinye ihracat talepleri ihracatçı birliklerine
yapılır. Konsinye ihraç izinlerinin süresi 90 gündür.
Konsinye olarak gönderilen malların fiili ihraç
tarihinden itibaren 1 yıl içinde satılması gerekir.
Haklı ve zorunlu nedenlerle bu süre izni veren merci
tarafından 1 yıl kadar uzatılabilmektedir.
„
Bu tür ihracatta bedelin kesin satışı müteakip 180
gün içinde yurda getirilmesi gerekmektedir. Malların
satılamaması durumunda ise gümrük mevzuatı
çerçevesinde ülkeye geri getirilmesi sorunludur.
13
3 Ticari Kiralama yoluyla Yapılacak İhracat
Dilek Seymen©
Seymen©
„
Malların bir bedel karşılığında, belirli bir süre kullanılmak üzere
geçici olarak ihracını ifade eder. 28.1.1998 tarihli ve 23244 Sayılı
RG’de yayımlanan 98/3 sayılı Ticari Kiralama Yoluyla İhracata
İlişkin Tebliğe göre, başvurular doğrudan ihracatçı birliklerine
yapılmaktadır.
„
Bu ihracatta izin süresi 1 yıldır. Ancak bu süre geçerli nedenlerle
izni veren merci tarafından uzatılabilir. İki yılı aşan süre uzatım
talepleri Gümrük Müsteşarlığının görüşü alınarak sonuçlandırılır.
„
Kiralamaya konu olan malın ve kira bedelinin izin süresi
bitiminden itibaren bir ay içinde yurda getirilmesi zorunludur.
„
Ticari kiralamaya konu olan malın yurt dışında kesin satışına
ilişkin talepler, ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat izninin
bitiş tarihinden önce başvurulmak kaydıyla satış sözleşmesine
istinaden ilgili İhracatçı Birliği tarafından sonuçlandırılır. Bu
durumda satış bedelinin kesin satış faturası tarihinden itibaren 30
gün içerisinde yurda getirilmesi zorunludur.
14
4 Bağlı Muamele Yolu ile Yapılacak
İhracat
„
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
Bağlı muamele ve takas, ihraç veya ithal edilen mal,
hizmet veya teknoloji transferi bedelinin, kısmen veya
tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya kısmen
döviz ile karşılanmasını ifade eder. Bu işlem iki ülke
arasında yapılıyor ise takas, ikiden fazla taraf söz konusu
ise bağlı muamele olarak adlandırılmaktadır.
Bağlı muamele ve takas müracaatları, ithal ve ihraç
edilecek malların adı, cinsi, GTİP standardı, kalitesi teslim
şekli teslim yeri, birim ithal ve ihraç fiyatları ile değerlerinin
vb. bilgilerin açıkça belirtildiği bağlı muamele
anlaşmasıyla birlikte İhracatçı Birliklerine yapılmaktadır.
Bağlı muamelede izin süresi 6 ayı aşmamak kaydıyla
anlaşmada yer alan süre kadardır. Bu süre bitiminden
önce baş vurmak kaydıyla izin veren merci tarafından iki
yıla kadar uzatılabilir.
Bağlı muamele kapsamında ihracat ve ithalat işlemleri,
ihracat ve ithalatta alınan her türlü gümrük vergi, resim ve
harçlar ile fonlara tabi olarak yapılmaktadır. İhracatın
desteklenmesine ilişkin mevzuat ile bağlı muamele ve
takas konusu mal ve nakit ödemelerine ilişkin diğer
mevzuat hükümleri saklıdır.
15
5 Bedelsiz İhracat
„
Bedelinin Kambiyo Mevzuatı çerçevesinde yurda getirilme zorunluluğu
olmayan İhracat şeklidir.
„
Bedelsiz ihracat, ihracat 96/10 Sayılı Tebliğ ile düzenlenmiştir. Söz konusu
Tebliğ’de bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mal ve eşyalar sayılmıştır:
„
*Gerçek ve tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler,
miktarı ticari teamüller uygun numuneler ile reklam ve tanıtım eşyaları,
„
*Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz
gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili
olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken
parçaları
„
*Yabancı misyon mensuplarının Türkiye’de çalışan yabancıların yurt dışına
hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının daimi veya geçici görevle
yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce
belgelenmesi şartıyla beraberinde götürecekleri, gönderecekleri veya
adlarına gönderilecek eşya ve taşıtlar,
„
*Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet
eden Türk vatandaşlarının beraberinde götürecekleri, gönderecekleri veya
adlarına gönderilecek eşya ve taşıtlar,
Yukarıda sayılan mal ve eşyalardan ilk iki maddede yer alanlar ticari
amaçlıdır ve bunlardan değeri 10 bin dolara kadar olanların bedelsiz
ihracına doğrudan gümrük idareleri veya posta gümrükleri, 10 bin dolardan
25 bin dolara kadar olanların bedelsiz ihracına İhracatçı Birlikleri Bu
değerin üzerindekilerin ihracına ise Müsteşarlık tarafından izin verilir. 3 ve
4. maddede belirtilen eşyaların bedelsiz ihracına ise değerine
bakılmaksızın doğrudan gümrük idarelerince müsaade edilir.
„
Dilek Seymen©
Seymen©
16
6 Bavul Ticareti
„
„
„
„
„
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
96/10 Sayılı Tebliğin 2. maddesinin (D) bendi uyarınca, turistler ülkelerine
dönüşlerinde herhangi bir miktar ve değer kısıtlaması olmaksızın
ülkemizden satın aldıkları malları beraberinde götürebilmektedir. Bu tür
satışlar bavul ticareti olarak nitelendirilir.
Turistlere ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarına fatura
karşılığında yapılan satışlarda, malın yurt dışına çıkışının gümrük
idarelerince belirlenmesi kaydıyla ihracatta olduğu gibi Katma Değer
Vergisi Kanunun 11/1-B maddesinde düzenlenen KDV istisnasından
yararlanmaları mümkün bulunmaktadır.
Bavul ticaretinin belgeli mal ticaretine dönüştürülerek ihracat sayılmasına
yönelik olarak 61 seri nolu katma değer vergisi genel tebliğine paralel bir
şekilde Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura düzenlemek suretiyle
yapılacak satışları ihracat olarak kabul eden ihracat 9775 Sayılı Tebliğ
halen yürürlüktedir.
97/5 Sayılı Tebliğ uyarınca, Maliye Bakanlığından “Türkiye’de ikamet
etmeyenlere döviz karşılığı satışlarda katma değer vergisi ihracat istisnası
izin belgesi” alanların, özel fatura düzenlemek suretiyle yapacakları
satışlar;
a) Malların yurt dışı edilmesi ve bunun tevsiki amacıyla, özel faturanın ilgili
çıkış gümrüklerinde onaylatılması,
b) Mal bedeli dövizlerin aracı banka veya özel finans kurumlarına satılarak
döviz alım belgesi düzenletilmesi,
kaydıyla ihracat yönetmeliğinin 4. maddesinin (E) bendi çerçevesinde
ihracat olarak kabul edilmektedir.
Ayrıca ilgili gümrük idarelerince onaylanmış özel faturaların 4. nüshası
gümrük beyannamesi yerine kabul edilerek, belgesiz ihracat kredileri,
dahilde işleme izin belgesi ve vergi resim ve harç istisnası belgesi (ihracatı
teşvik belgeleri dahil) ile ilgili işlemlerde döviz alım belgesi ile birlikte
ihracat taahhütlerinin kapatılmasında kullanılabilmektedir.
17
7 Transit Ticaret
„
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
Alış ve satış bedelleri arasında lehte fark bulunması
esas olmak üzere, mal bedelleri için transfer
yapılarak veya yapılmaksızın, satın alınan yabancı
menşeli veya Türk menşeli olup da yurt dışında
satılmış malların transit olarak veya doğrudan
doğruya, ihracat veya ihracat rejimi hükümlerine tabi
olmaksızın başka bir ülkeye satılmasıdır.
Transit ticarete konu olan mallarla ilgili olarak
ithalata ve ihracata ilişkin vergi, resim, harç ve fon
tahsil edilmez. Gümrük idarelerince verilebilecek
izne istinaden malların Türk gümrük hattını aşarak
işçilik görmek üzere fiktif depo veya antrepolara
alınması fiili ithal hükmünde değildir.
Uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanmış
mallar ile Dış Ticaret Müsteşarlığının madde
politikası itibariyle transit ticaretin yapılmasını uygun
görmediği mallar transit ticarete konu olmaz.
Transit ticaret talepleri, transit ticaret formu
düzenlemek suretiyle bankalara yapılır.
18
8 Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
Serbest Bölgeler bir ülkenin ulusal egemenlik
sınırları içinde bulunmakla birlikte gümrük sınırları
dışında yer alan, ülkedeki mallar ve ekonomik
alanlara yönelik devlet düzenlemelerinin tamamen
ortadan kaldırıldığı veya kısmen uygulandığı
bölgelerdir.
Türkiye’de Serbest Bölgeler Mevzuatı, 15.6.1985
tarih ve 18785 Sayılı RG’de yayımlanan 3218 Sayılı
Serbest Bölgeler Kanununa dayanmaktadır. Söz
konusu Kanunun 6. maddesine göre Serbest
Bölgeler gümrük hattı dışında sayılır. Yine aynı
Kanunun 8. maddesine göre serbest bölge ile
Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret,
dış ticaret rejimine tabidir. Serbest bölge ile diğer
ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi
uygulanmaz.
İhracat Yönetmeliğinin 13. maddesi gereğince
serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat
mevzuatı hükümlerine tabidir.
19
9 Dış Ticaret Sermaye Şirketleri
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
Yürürlükteki 96/4 Sayılı Tebliğ çerçevesinde,
ödenmiş sermayeleri ve ihtiyatları toplamı en az 20
milyar TL. olan ihracatçı anonim şirketlere bir önceki
yıl ihracat performansları esas alınarak Dış Ticaret
Sermaye Şirketi statüsü verilmektedir.
Bu firmaların listesi her yıl resmi gazetede
yayımlanmaktadır. Bir önceki takvim yılındaki
ihracat performanslarının dikkate alınması esas
olmakla birlikte, istisna olarak başvuru tarihinden
geriye doğru 12 ay içinde aynı mal grubunda en az
50 milyon dolar ihracat performansını gerçekleştiren
ve diğer şartları yerine getiren firmalara da dış
ticaret sermaye şirketi statüsü verilmektedir.
Halihazırda 49 firma bu statüyü almış olup, söz
konusu şirketlerin 2002 yılı itibariyle genel ihracat
içindeki payları %35 olarak gerçekleşmiştir.
20
„
„
„
„
„
Dilek Seymen©
Seymen©
10 Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen ve Alıcısına Teslim
Edilmeyen Mallar
İhracat Yönetmeliğinin 16. ve 17. maddeleri, alıcısı tarafından
kabul edilmeyen veya alıcısına teslim edilmeyen mallara ilişkin
hükümleri düzenlemektedir. Bu madde uyarınca, fiili ihracatı
müteakip, ihracat bedellerinin yurda getirilme süreleri içinde
başvurulmak kaydıyla,
Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı cins
değer ve miktarda mal ihracı, malların geri getirilmesi veya geri
getirileceğinin kambiyo merciine taahhüt edilmesi kaydıyla
durumu gösterir belgelere istinaden gümrük mevzuatı
çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyatı belirlenmek koşuluyla
gümrük idarelerince,
Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve
şartlarla satışlarına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve
yeni satış sözleşmesine istinaden ilgili İhracatçı Birliğince
(Bozulabilir nitelikli mallarda İhracatçı Birliği ve/veya Müsteşarlık
Yurt Dışı Teşkilatınca),
Alıcısına teslim edilmeyen (Yanma, çalınma vb. nedenlerle)
mallar karşılığında ihracat ile geri getirilmesinde ekonomik yarar
görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler durumu tevsik
eden belgelere istinaden Müsteşarlıkça (İhracat Genel
Müdürlüğü)
Yukarıda belirtilen değişiklik taleplerinin fiili ihracatı müteakip,
mal bedeli dövizlerin tahsilinden sonra yapılması halinde söz
konusu talep Müsteşarlığın görüşü alınmak koşuluyla ilgili
mercilerce
sonuçlandırılır.
21
İhracat Mevzuatında ayrıca,
İhracata Yönelik Devlet
Yardımları
„ Dahilde ve Hariçte İşleme
Rejimleri
„ Kambiyo Mevzuatı
ile ilgili tebliğler yer alır.
„
Dilek Seymen©
Seymen©
22