Palyatif kanser bak›m›nda tamamlay›c› tedaviler

REVIEW
DERLEME
Palyatif kanser bak›m›nda tamamlay›c› tedaviler
Yasemin Kuzeyli Y›ld›r›m *, Çiçek Fad›lo¤lu *, Meltem Uyar **
SUMMARY
Complementary therapies in palliative cancer care
The use of complementary and alternative medicine (CAM) has grown in popularity both among the general
population and among the cancer patients. Cancer patients often use CAM, which is a treatment that is not
commonly used in the conventional setting. However, the prevalence of CAM use appears to vary substantially, with
reported frequency of use of at least one CAM therapy ranging from 20 % to 83.3 %. Complementary medicine has
become an important aspect of palliative cancer care. Acupuncture, aromatherapy, homeopaty, hypnotherapy,
massage, reflexology, relaxation techniques, and spiritual healing are frequently used forms of treatment. The
purpose of this article is to provide information about some complementary therapies that are commonly used by
cancer patients in the palliative care.
Key words: Cancer, palliative care, complementary therapies, alternative therapies
ÖZET
Tamamlay›c› ve alternatif t›bb›n (TAT) kullan›m›n›n popülaritesi hem genel popülasyonda hem de kanser hastalar›
aras›nda artmaktad›r. Kanser hastalar›, konvansiyonel kanser tedavisinde genellikle kullan›lmayan bir tedavi olan
TAT’› s›kl›kla kullanmaktad›rlar. Bununla beraber, tamamlay›c› t›bb›n kullan›m prevalans› çeflitli flekillerde
bulunmaktad›r, en az bir kez TAT’› kullanma s›kl›¤› % 20-83 aras›nda de¤iflmektedir. Tamamlay›c› tedavi, palyatif
kanser bak›m›n›n önemli bir bölümünü oluflturmaktad›r. Akupunktur, aromaterapi, homeopati, hipnoterapi, masaj,
refleksoloji, gevfleme teknikleri ve ruhsal iyileflme s›k olarak kullan›lan tedavi tipleridir. Bu makalenin amac›; palyatif
bak›mda kanser hastalar› taraf›ndan s›k olarak kullan›lan baz› tamamlay›c› tedaviler hakk›nda bilgi vermektir.
Anahtar kelimeler: Kanser, palyatif bak›m, tamamlay›c› tedaviler, alternatif tedaviler
(*) Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu, ‹ç Hastal›klar› Hemflireli¤i AD
(**) Ege Üniversitesi T›p Fakültesi, Algoloji Bilim Dal›
Baflvuru adresi:
Yasemin Kuzeyli Y›ld›r›m, Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu, ‹ç Hastal›klar› Hemflireli¤i AD., Bornova, ‹zmir
e-posta: yasemin.kyildirim@ege.edu.tr
(*) Ege University Nursing School, Department of Internal Medicine Nursing
(**) Ege University Faculty of Medicine, Department of Algology
Correspondence to:
Yasemin Kuzeyli Yildirim, Ege University School of Nursing, Department of Internal Medicine Nursing, Bornova, Izmir, TURKEY
e-mail: yasemin.kyildirim@ege.edu.tr
26
A¤r›, 18:1, 2006
Girifl
odern ve bilimsel tedaviler d›fl›ndaki tedavilerin bir ço¤u genel olarak tamamlay›c› ve alternatif t›p (TAT) uygulamalar›
olarak ifade edilir (Khorshid ve Yapucu 2005).
TAT kavramlar› ço¤u zaman birbirinin yerine kullan›lmas›na karfl›n iki kavram ayn› anlam› ifade etmez ve bu kavramlar aras›ndaki farka dikkat edilmesi önemlidir. Alternatif tedaviler; konvensiyonel kanser tedavisi yerine kanseri tedavi etmede
tek bafllar›na kullan›lan özel tedavileri göstermektedir, tamamlay›c› tedaviler ise temel kanser t›bb›na ilave olarak veya tedavileri tamamlamak amac›yla kullan›lmaktad›r (Cassileth 1999a). Tamamlay›c› tedavi terimi genifl anlamda geleneksel olarak
düflünülmeyen t›bb› tedavileri kapsamaktad›r
(Crocetti ve ark. 1998).
M
TAT uygulamalar›n›n kullan›m popülaritesi; hem
genel popülasyonda hem de kanser hastalar› aras›nda artmaktad›r (Ashikaga ve ark. 2002). Kanser
hastalar›, konvansiyonel kanser tedavisinde genellikle kullan›lmayan bir tedavi olan TAT yöntemlemlerini s›kl›kla kullanmaktad›rlar (Eisenberg ve
ark. 1993).
Tamamlay›c› t›bb›n kullan›m prevalans›na bak›ld›¤›nda; kanser hastalar› aras›nda en az bir kez TAT
kullanma s›kl›¤› % 20-83 aras›nda de¤iflmektedir
(Jordan ve Delunas 2001, Paitiel ve ark. 2001, Boon ve ark. 2000, Eguchi ve ark. 2000, Kao ve Devine 2000, Richardson ve ark. 2000, Sparber ve
ark. 2000, Burstein ve ark. 1999). Çal›flmalarda
TAT kullanma durumunun cinsiyet, yafl, e¤itim
durumu, gelir düzeyi, hastal›k durumu ve bafl etme davran›fllar› ile iliflkili oldu¤u saptanm›flt›r. Dahas›, artm›fl TAT kullan›m›n›n cerrahi ve kemoterapi gibi tedavi flekilleri ile de iliflkili oldu¤u bildirilmektedir (Boon ve ark. 2000, Richardson ve ark.
2000, Burstein ve ark. 1999).
veya konvansiyonel tedavinin karfl›t etkilerini
azaltmay› amaçlayan uygulamalard›r. Nihai amac›;
umudunu yitirmifl olan hastalar›n iyilik halini ve
yaflam kalitesini art›rmak ve hatta kaliteli ölümü
sa¤lamakt›r (Ernst 2003).
Tamamlay›c› kanser tedavisinin birbirine ba¤l›
amaçlar› afla¤›daki gibidir:
- Gevflemeyi sa¤lamak
- Stres ve anksiyeteyi azaltmak
- A¤r› ve di¤er semptomlar› dindirmek
- Konvansiyonel kanser tedavisinin yan etkilerini
azaltmak
- Uykuyu sa¤lamak.
Bu amaçlar›n her birinin sa¤lanmas›, genel iyilik
halinin ve yaflam kalitesinin artmas›na katk›da bulunmaktad›r (Ernst 2001).
Palyatif Bak›mda Kullan›lan Tamamlay›c›
Tedaviler
Konvansiyonel kanser tedavisini tamamlayan ya
da baz› durumlarda konvensiyonel tedaviye alternatif olarak kanser hastalar› taraf›ndan kullan›lan
binlerce TAT metodu ve tedavisi bulunmaktad›r.
Ulusal Tamamlay›c› ve Alternatif Tedavi Merkezi
(National Center for Complementary and Alternative Medicine) (NCCAM) befl s›n›fta toplad›¤›
200’den fazla tamamlay›c› tedavi tan›mlam›flt›r
(http://nccam.nih.gov/health/whatiscam).
1. Alternatif ve medikal sistem (akupunktur ve qi
gong’u kapsayan geleneksel çin t›bb›, homeopati,
aurveda)
2. Beden-zihin tedavisi (biyofeedback, hipnoz,
gevfleme/meditasyon, müzik, hayal kurma,
dua/spirualite)
3. Biyolojik temelli tedaviler (bitkisel tedavi, yüksek doz vitaminler, özel diyetler)
4. Enerji tedavileri (iyilefltirici dokunma, reiki)
Palyatif Bak›mda Tamamlay›c›
Tedavilerin Amaçlar› ve Özellikleri
Günümüzde, tamamlay›c› tedaviler palyatif ve
destekleyici kanser bak›m›n›n önemli bir bölümünü oluflturmaktad›r (Ernst 2001).
S›n›rl› say›da kanser tedavi yönteminin olmas›, tedavi yöntemlerinde birçok zararl› toksik maddelerin kullan›lmas›, hastalar›n yaflam› tehdit eden bir
hastal›kla yüz yüze kalmalar›, tedavilerin uzun süreli yaflam garantisi ve umut vermemesi gibi nedenlerle her y›l Amerika’da binlerce kanser hastas›n›n TAT yöntemlerini kulland›klar› bildirilmektedir (King 1996). Tamamlay›c› tedavi, küratif olmaktan çok, hastal›k semptomlar›n› dindirmeyi
A¤r›, 18:1, 2006
5. Manipülatif ve beden temelli tedaviler (masaj,
egzersiz, chiropractic, hidroterapi, refleksoloji,
akupressur)
Bu derlemede; palyatif bak›mda kanser hastalar›n›n en s›k kulland›¤› yöntemler hakk›nda bilgi verilecektir.
Akupunktur
Akupunktur, Latince’de i¤ne anlam›nda olan
"acus" ve delme anlam›nda olan "pungare" kelimelerinden meydana gelmektedir. A¤r›l› durumlarla ilgili rahats›zl›klar› azaltmak için i¤nelerle
özel periferal sinirlere piercing uygulanmas›d›r.
Bu prosedür orijinal olarak Çin’de uygulanmaya
27
bafllanm›flt›r (Pan ve ark. 2000). Akupunktur, Geleneksel Çin T›bb›’n›n temel tedavi yöntemlerinden birisidir. Klasik Geleneksel Çin T›bb› modelinde, uygun akupunktur kullan›m› meridyenlerin
do¤ru de¤erlendirilmesine ba¤l›d›r. Meridyen
dengesizlikleri fiziksel semptomlar› özellikleri ile
iliflkilidir. Örne¤in; deri kurulu¤u metal element
meridyenlerine, eklem a¤r›lar› ise yün element
meridyenlerine yan›tt›r (Monti ve Yang 2005).
Akupunkturun kanser hastalar› için popüler bir tamamlay›c› tedavi oldu¤u ve kronik a¤r›s› olan
kanser hastalar› taraf›ndan kullan›m›n›n yararl›
olabilece¤i belirtilmektedir (Cohen ve ark. 2005,
Weiger ve ark. 2002). Sistematik çal›flmalar; akupunkturun kanser a¤r›lar›n›n tedavisinin yan› s›ra,
postoperatif a¤r› ve difl a¤r›s› gibi akut a¤r›larda
hem de bafl a¤r›s› gibi kronik a¤r›larda kullan›labilece¤ini göstermifltir (Deng ve Cassileth 2005,
Ernst ve Pittler 1998, Ernst ve White 1998).
Randomize, tek-kör, plasebo-kontrollü çal›flmada
standart a¤r› tedavisine ra¤men a¤r›s› olan kanser
hastalar› için auriküler akupunktur test edilmifltir.
Hastalar akupunktur noktalar›na i¤ne yerlefltirilmesi (tedavi grubu), non-akupunktur noktalar›na
i¤ne yerlefltirilmesi (kontrol grubu) veya nonakupunktur noktalar›na bas›nç yap›lmas› (kontrol
grubu) olarak üç gruba ayr›lm›flt›r. Tedavi grubunda, a¤r›n›n fliddeti bafllang›ca göre iki ayda % 36
oran›nda azal›rken; kontrol gruplar›nda anlaml›
farkl›l›klar saptanmam›flt›r (Alimi ve ark. 2003).
Bir faz II çal›flmada; 183 kanser hastas›n›n akupunktur ile tedavisi sonras›, hastalar›n % 47’sinin
daha az a¤r› deneyimledi¤i saptanm›flt›r (Jacobson
ve ark. 2000).
Akupunkturun; dissemine malignensi nedeniyle
geliflen nefes darl›¤›, malign jinekolojik tümörlerin
cerrahisi sonras› geliflen alt ekstremite ödemi ve
tamoksifen kullanan meme kanserli kad›nlar›n
menopozal semptomlar› gibi kanser ile ilgili di¤er
baz› durumlarda da kullan›lmas›n›n güvenli ve etkili oldu¤u bildirilmifltir (Kanakura ve ark. 2002,
Porzio ve ark. 2002, He ve ark. 1999, Filshie ve
ark. 1996).
Çeflitli randomize çal›flmalarda akupunkturun çeflitli nedenlerle olan bulant› ve kusmay› azaltmada
da etkili oldu¤u saptanm›flt›r (Vickers 1996).
Qigong
Qigong geleneksel Çin t›bb›nda yaflam enerjisi diyebilece¤imiz qi enerjisinin dengeli ve düzenli bir
flekilde bedende akmas›n› sa¤layacak çal›flmalara
verilen genel add›r. Hayal kurma ve solunum teknikleri ile veya bunlar olmadan yavafl vücut hare28
ketleri ve meditasyon yoluyla pratik enerji manuplasyonudur. Qi enerjisi her canl›n›n bedeninde bulunur ve di¤er geleneksel Çin t›bb›nda oldu¤u gibi qigong bloke enerji kanallar›n› açmay› ve
qi yeterli ak›fl›n› kolaylaflt›rmay› amaçlamaktad›r.
Genellikle “qi egzersizi” olarak tan›mlanmaktad›r
(Monti ve Yang 2005).
Qigong’a dünya çap›nda ilginin artmas›na ra¤men, çal›flmalar›n ço¤u Çin’de gerçeklefltirilmektedir. Chen ve Yeung (2002) kanser hastalar›nda Qigong’un kullan›ld›¤› 50 Çin çal›flmas›n› incelemifllerdir. Standart t›bbi bak›m boyunca Qigong uygulamas› alan hastalar›n sadece konvansiyonel tedavi alan hastalara göre daha iyi sa¤ kal›m oranlar›na sahip olduklar› saptanm›flt›r.
Beden-Zihin Teknikleri
Beden-zihin teknikleri; özelikle aktif kat›l›m› tercih eden hastalar için yararl›d›r (Deng ve Cassileth
2005). Ulusal araflt›rma verilerine göre gevfleme
teknikleri, rehberli hayal kurma, hipnoz veya biyofeedback Amerika Birleflik Devletleri’nde en
popüler beden-zihin tedavileridir. Mental ve fiziksel stresle ilgili semptomlar›n azalmas› kronik hastal›klarda ve kanser bak›m›nda primer amaçt›r
(Kunkel ve ark. 2000).
Wolsko ve ark (2004) Amerika’l› 2055 yetiflkinin
beden-zihin teknikleri kullanma durumunu araflt›rd›klar› çal›flmalar›nda; meditasyon, hayal kurma
ve yogan›n en yayg›n olarak kullan›lan teknikler
oldu¤u ve kanser hastalar›n›n % 10.1’inin geçen
y›l bu yöntemleri kulland›klar› saptanm›flt›r.
Afla¤›da hipnoz, hayal kurma ve gevfleme teknikleri gibi beden-zihin tekniklerinden bahsedilecektir.
Hipnoz
Hipnoz, bir bireyin di¤er bireyin etkisinde olarak
öneri ve direktiflerde kavraman›n artmas› durumudur (Pan ve ark. 2000). Hipnozun çeflitli ak›l
sa¤l›¤› problemlerinde ve a¤r› gibi stresör durumlar›n tetikledi¤i fiziksel bozuklarda kullan›m›n›n
etkili oldu¤u bildirilmektedir (Stanton 1993, Sellick ve Zaza 1998). Ulusal Sa¤l›k Enstitüsü Teknoloji Tan›lama Paneli’nde kansere ba¤l› a¤r› gibi
kronik a¤r› durumlar›n› azaltmada hipnoz kullan›m› önerilmektedir. Hipnozun çocuklarda akut ve
kronik a¤r› durumlar›nda özellikle yararl› oldu¤u
gösterilmifltir (Liossi ve Hatira 2003). Randomize
klinik çal›flmalar, hipnoterapinin kansere ba¤l› a¤r› ve kansere ba¤l› mukozit a¤r›s›nda etkili oldu¤unu göstermifltir (Ernst ve Fialka 1994, Syrjala ve
ark. 1992).
A¤r›, 18:1, 2006
Hipnozda a¤r› azalt›lmas› üç mekanizma yoluyla
gerçekleflmektedir: kas gevflemesi, alg›sal de¤iflme
ve biliflsel dikkati çekme (Monti ve Yang 2005).
Çal›flmalar hipnozun baz› kanser hastalar›nda kemoterapiye ba¤l› bulant› ve kusmay› azaltmada da
etkili oldu¤unu göstermifltir (Genuis 1995). Kemoterapi alan ve standart bak›ma ilave olarak hipnoterapi uygulanan 20 kanser hastas›n›n incelendi¤i
çal›flmada, hipnoterapi gurubundaki hastalar›n daha az bulant› ve kusma hissetti¤i ve daha az antiemetik ilaç gereksinimi oldu¤u saptanm›flt›r (Jacknow ve ark. 1994). Yüksek oranda hipnotize edilen hastalar portakal veya nane flekeri tad› halüsinasyonu ile bulant› ve kusmay› s›kl›kla kontrol alt›na alm›fllard›r (Monti ve Yang 2005).
Hayal Kurma
Hayal kurma, vücutta özel iyileflme yan›t›n› tetikleyen ak›lda hayal oluflturarak ak›l-vücudu etkileyen
bir tekniktir. Hayal kurma duygusal ve fiziksel konular›n iyileflmesini kolaylaflt›rmada kullan›l›r. Hayal kurma hastal›k durumunu anlama, gevflemeyi
baflarma, dolafl›m› sürdürmeyi daha fazla sa¤lar.
Oluflan gevfleme durumu, s›kl›kla hastada hayal
kurma sürecini de kolaylaflt›rmada kullan›l›r.
Hayal kurma hasta taraf›ndan uygulama gerektirmesine ra¤men, iyileflme sürecinde etkili ve yararl› oldu¤u gösterilmifltir. Çal›flmalar hayal kurman›n
kanser hastalar›nda, operasyon öncesi durumlarda
ve birçok di¤er durumda yararl› oldu¤unu göstermifltir (Guyot ve Oliver 2002).
Gevfleme Tedavileri
Gevfleme tedavileri gevfleme yan›t›n›n uyar›lmas›
yoluyla derin gevfleme durumunu kazanmada kullan›lan çeflitli tekniklerdir. Bu gevfleme durumu,
sempatik sinir sisteminin uyar›s›n›n azalmas› ile
karakterizedir. Derin gevfleme kronik a¤r›, insomnia ve hipertansiyon gibi durumlara yard›mc›d›r.
Gevfleme tedavilerinin baz›lar›; ilerleyici kas gevflemesi, otojenik gevfleme, meditasyon, biyofeedback, kendi-kendine hipnoz ve çeflitli solunum
tekniklerini içermektedir (Guyot ve Oliver 2002).
Gözünde canland›rma veya müzik tedavisi gibi
gevfleme tekniklerinin kanser hastalar›nda stresi
ve a¤r›y› azaltmada ve yaflam kalitesini gelifltirmede etkinli¤i gösterilmifltir (Beck 1991). Yoo ve ark
(2005) meme kanserli hastalarda kemoterpinin
yan etkilerini azaltmak için progresif kas gevflemesi ve hayal kurma yöntemlerinin etkinli¤ini incelemifllerdir. Çal›flma sonucunda deney grubunun anksiyete, depresyon ve düflmanl›k duygular›n›n kontrol grubuna göre anlaml› oranda azald›¤› saptanm›flt›r.
A¤r›, 18:1, 2006
Aromaterapi
Aromaterapide tedavi amac›yla, bitkilerin hofl kokulu bölümünden oluflturulan esansiyel ya¤lar
kullan›lmaktad›r. Birçok farkl› a¤açlar, kökler ve
çiçekler kullan›lmaktad›r. Ya¤lar inhalasyonla, deriye masaj yaparak veya internal (oral, vajinal veya rektal) olarak verilebilir. Aromaterapi eski ça¤lardan beri kullan›lmaktad›r (Guyot ve Oliver
2002, Ernst 2001). Yüzy›l›m›z›n bafllar›nda Frans›z
Kimyager Gattefosse, yapt›¤› araflt›rmalar sonucunda ya¤lar›n, güçlü antiseptik, mikrop öldürücü, iyilefltirici, hücre yenilenmesini h›zland›r›c› etkilerinin oldu¤unu saptam›flt›r. Ayr›ca aroma ya¤lar›n›n kan dolafl›m› yard›m› ile lenf sistemine
ulaflt›¤›n› ve hücreler aras› s›v› yolu ile iyilefltirdi¤ini kan›tlam›flt›r (Guyot ve Oliver 2002). Bu özel
aromalar›n rahatlat›c› etkisinin oldu¤una inan›lmaktad›r (Cassileth 1999b). Aromaterapi ‹ngiltere’de hemflirelik uygulamalar›n›n önemli bir bölümünü oluflturmaktad›r (Guyot ve Oliver 2002).
Popularitesine ra¤men; aromaterapiye iliflkin sadece bir kaç çal›flma bulunmaktad›r. Randomize
kontrollü bir çal›flmada, 103 kanser hastas› plasebo ve deney grubu olarak ikiye ayr›lm›flt›r. Deney
grubundaki hastalara iki hafta boyunca papatya
ya¤› ile aromaterapi uygulanm›flt›r. Çal›flma sonucunda; her iki grupta da yaflam kalitesinde geliflme oldu¤u bununla beraber, olumlu etkinin deney grubunda plasebo grubuna göre daha fazla
oldu¤u saptanm›flt›r (Wilkinson ve ark. 1999).
Enzim Tedavisi
‹yilik halini artt›rmak amac›yla proteolitik enzimlerin oral yolla verilmesidir (Ernst 2001). Oral proteolitik enzimler kanserle ilgili semptomlar› azaltmada özellikle Avrupa’da geliflmifltir. Leipner ve
Saller (2000) 692 kanser hastas›n› içeren lokalize 7
prospektif klinik çal›flmay› incelemifllerdir. Bu kollektif veriler enzim tedavisinin kanser tedavilerine
ba¤l› oluflan karfl›t etkileri azaltmada yararl› oldu¤unu göstermifltir.
Homeopati
Kimyager Samuel Hahnemann homeopati sistemini ve Hahnemann Benzerlik Yasas› olarak adland›r›lan teoriyi gelifltirmifltir. Bu teoriye göre; hastal›k, sa¤l›kl› bireydeki hastal›k semptomlar›n› üreten maddeler ile tedavi edilecektir. Homeopatik
kar›fl›mlar vücudun temel iyileflme yan›t›n› uyarmada yüksek oranda dilüe edilen kar›fl›mlard›r
(Guyot ve Oliver 2002, Ernst 2001).
Çeflitli klinik çal›flmalar kanser hastalar›n›n homeopatiden yarar görebilece¤ini göstermektedir. Ör29
ne¤in; çift-kör, randomize klinik çal›flmada meme
kanseri operasyonu sonras› radyoterapiye devam
eden 66 kad›n hasta incelenmifltir. Hastalar konvensiyonel tedaviye ilave olarak, 8 haftal›k ya
günlük homeopatik kar›fl›m ya da plasebo tedavisi alm›fllard›r. Homeopatik kar›fl›m›n radyoterapinin dermatolojik karfl›t etkilerini minimize etmede
plaseboya göre daha üstün oldu¤u saptanm›flt›r
(Balzarini ve ark. 2000).
Refleksoloji
Refleksoloji, ayaklarda bedenin tüm bölgelerine,
organlar›na ve sistemlerine karfl›l›k gelen refleks
noktalar› oldu¤u ve bu noktalar›n beden anatomisinin aynas› oldu¤u prensibine dayanan bir sanatt›r. Bu refleks noktalar›na özel el ve parmak teknikleriyle uygulanan bask›, stresin azalt›lmas›n›
sa¤layarak bedende fizyolojik de¤iflikliklere yol
açar.
Reflekseloji, binlerce y›l önce Hindistan, Çin ve
M›s›r'da uygulanmaktayd›. Modern refleksoloji, ise
Dr. William Fitzgerald ve Dr. Joe Shelby Riley'in
1920’lerdeki çal›flmalar›na dayan›r.
Randomize kontrollü çal›flmalarda; kronik kanser
a¤r›s› olan hastalarda refleksolojinin kullan›m›n›n
a¤r› ve anksiyeteyi azaltt›¤›n› göstermifltir (Stephenson ve ark. 2000, Wilkie ve ark. 2000).
Ruhsal ‹yileflme
Birçok di¤er holistik yaklafl›mlar gibi, evrensel
enerjinin dengeli ve uyumlu ak›m›nda sa¤l›k ve
iyilik eflittir. Evrensel enerji dünyada farkl› isimlerle bilinmektedir. Bu isimlerden baz›lar›; Hindistan’da Prana, Çin t›p gelene¤inde Chi ve Hawai’de
Mana’d›r. ‹yilefltirici Dokunma ve Terapötik Dokunma kullan›lan iki enerji iyilefltirme metodudur.
Tibet ve Japon tekni¤i olan Reiki de bir iyilefltirici
enerji tipidir (Guyot ve Oliver 2002).
23 plasebo kontrollü randomize klinik çal›flmalar›n %57’sinde bu giriflimlerin etkinli¤ine iliflkin
olumlu görüfl bildirilmifltir (Astin ve ark. 2000). ‹ki
çal›flmada Terapötik Dokunma’n›n kanser hastalar›nda anksiyeteyi azaltt›¤› ve iyilik halini gelifltirdi¤i saptanm›flt›r (Giasson ve Bouchard 1998, Samarel ve ark. 1998).
Terapotik Masaj
Masaj kan ve lenf dolafl›m›n› sürdürmek, kaslar›
gevfletmek, a¤r›y› dindirmek ve uykuyu sa¤lamak
gibi terapötik amaçlarla vücudun yumuflak dokular›n›n sistemik olarak elle veya mekanik olarak
uyar›lmas› fleklinde tan›mlanmaktad›r (Monti ve
30
Yang 2005, Monti ve Peterson 2004, Wolsko ve
ark. 2004).
Manuel masaj tekniklerinin hem vücut hem de
ak›l gevflemesini sa¤lad›¤› konusunda çok az kuflku bulunmaktad›r (Ernst ve Fialka 1994). Literatürde kanser hastalar› için a¤r›y› dindirmede masaj
uygulamas›n› destekleyen çeflitli çal›flmalar bulunmaktad›r (Wilkie ve ark. 2000, Weinrich ve Weinrich 1990). Kanser hastalar›nda 10 dakikal›k s›rt
masaj› uygulamas›n›n a¤r› düzeyini azaltt›¤› saptanm›flt›r (Weinrich ve Weinrich 1990). Hospitalize edilen 9 erkek kanser hastas› ile yap›lan bir
baflka çal›flmada 30 dakikal›k ayak, s›rt, boyun ve
omuz masaj›ndan sonra a¤r› düzeylerinde anlaml›
azalmalar oldu¤u saptanm›flt›r (Wilke ve ark.
2000). Bununla beraber bir çal›flmada ise, düzenli
s›rt masaj› ile tedavi edilen kanser hastalar›n›n
semptomlar›nda kontrol grubuna göre daha fazla
iyileflme olmad›¤› belirlenmifltir (Sims 1986).
Sonuç
Çeflitli tamamlay›c› tedavi yöntemlerinin palyatif
ve destekleyici kanser bak›m›nda kullan›m› gün
geçtikçe artmaktad›r. Bu nedenle; sa¤l›kla u¤raflan
profesyoneller, özellikle kanser hastalar›na bak›m
veren hekim ve hemflireler, bu yöntemler hakk›nda yeterli bilgiye sahip olmal›d›r. Bu tedavinin
olas› riskleri, yararlar› ve k›s›tlamalar› gibi konularda hastalar›n› tam olarak bilgilendirmeli ve onlar›n sorular›n› yan›tlayabilmelidirler.
Bugün için, bu uygulamalar›n konvensiyonel kanser tedavisi yöntemlerinin yerine geçemeyece¤i
göz önünde bulundurulmal›d›r. Kanser hastalar›
için tamamlay›c› tedavi yöntemlerinin gelifltirilmesi ve standardize edilmesi önümüzdeki y›llada ilgi
oda¤› olmaya devam edecektir.
Kaynaklar
Alimi D, Rubino C, Pichard-Leandri E, Fermand-Brule S, DubreuilLemaire ML, Hill C: Analgesic effect of auricular acupuncture for
cancer pain: A randomized, blinded, controlled trial. J Clin Oncol
2003; 21: 4120-4126.
Ashikaga T, Bosompra K, Q’Brien P, Nelson L: Use of complimentary
and alternative medicine by breast cancer patients: prevalence,
patterns and communication with physicians. Support Care
Cancer 2002; 10: 542-548.
Astin JA, Harkness E, Ernst E: The efficacy of “Distant Healing”: a
systematic review of randomized trials. Ann Intern Med 2000;
132: 903-910.
Balzarini A, Felisi E, Marini A, De Conna F.: Efficacy of homeopathic
treatment of skin reactions during radiotherapy for breast cancer.
A¤r›, 18:1, 2006
A randomised, double-blind clinical trail. Br Homeopath J 2000;
89: 8 –12.
Beck SL: The therapeutic use of music for cancer-related pain. Oncol
Nurs Forum 1991; 18: 1327–1337.
Boon H, Steward M, Kennard MA, Gray R, Sawka C, Brown JB,
McWilliam C, Gavin A, Baron RA, Aaron D, Haines-KAmka T:
Use of complementary/alternative medicine by breast cancer
survivors in Ontario: prevalence and perceptions. J Clin Oncol
2000; 18: 2515-2521.
Burstein HJ, Gelber S, Guadagnoli E, Weeks JC: Use of alternative
medicine by women with early-stage breast cancer. N Engl J Med
1999; 340: 1733-1739.
Cassileth B: Complementary and alternative cancer medicine. J Clin
Oncol. 1999a; 17: 44-52.
Cassileth B: Complementary therapies: Overview and state of the art.
Cancer Nursing 1999b; 22(1): 85-90.
Chen K, Yeung R: Exploratory studies of gigong therapy for cancer
in China. Integr Cancer Ther 2002; 1: 345-370.
Cohen AJ, Menter A, Hale L: Acupuncture: Role in Comprehensive
Cancer Care-A Primer for the Oncologist and Review of the
Literature. Integr Cancer Ther 2005; 4(2): 131-143.
Crocetti E, Crotti N, Feltrin A, Ponton P, Geddes M, Buiatti E: The
use of complementary therapies by breast cancer patients
attending conventional treatment. European Journal of Cancer
1998; 34(3): 324-328.
Deng G, Cassileth BR: Integrative oncology: Complementary
therapies for pain, anxiety, and mood disturbance. CA Cancer J
Clin 2005; 55(2): 109-116.
Eguchi K, Hyodo I, Saeki H: Current status of cancer patients
perception of alternative medicine in Japan: A prelimenary crosssectional survey. Support Care Cancer 2000; 8: 28-32.
Eisenberg DM, Kessler RC, Foster C, Norlock FE, Calkins DR,
Delbanco TL: Unconventional medicine in the United States:
Prevalence, costs and patterne of use. N Engl Med 1993; 328:
246-252.
Ernst E, Fialka V: The clinical effectiveness of massage therapy-A
critical review. Forsch Komplementarmed 1994; 1: 226–232.
Ernst E, Pittler MH: The effectiveness of acupuncture in treating
acute dental pain: a systematic review. Br Dent J 1998; 184:
443–447.
Ernst E, White AR: Acupuncture for back pain. A metaanalysis of
randomized controlled trials. Arch Intern Med 1998; 158:
2235–2241.
Ernst E: Complementary therapies in palliative cancer care. Cancer
2001; 91(11): 2181-2185.
Ernst E: Evidence-based complementary medicine for palliative
cancer care: does it make sense? Palliative Medicine 2003; 17:
704-707.
Filshie J, Penn K, Ashley S: Acupuncture for the relief of cancerrelated breathlessness. Palliat Med 1996; 10: 145-150.
Genuis ML: The use of hypnosis in helping cancer patients control
anxiety, pain, and emesis: A review of empirical studies. Am J
Clin Hypn 1995; 37: 316-325.
Giasson M, Bouchard L: Effect of therapeutic touch on the well-being
of persons with terminal cancer. J Holist Nurs 1998; 16: 383-398.
Jacobson JS, Workman SB, Kronenberg F: Research on
complementary/alternative medicine for patients with breast
cancer: a review of the biomedical literature. J Clin Oncol 2000;
18: 668–683.
Jacknow DS, Tuchann JM, Link MP, Boyce WT: Hypnosis in the
prevention of chemotherapy-related nausea and vomiting in
children: a prospective study. J Dev Behav Pediatr 1994; 15(4):
258-264.
Jordan ML, Delunas LR: Quality of life and patterns of nontraditional
therapy use by patients with cancer. Oncol Nurs Forum 2001; 28:
1107-1113.
Kanakura Y, Niwa K, Kometani K: Effectiveness of acupuncture and
moxibustion treatment for lymphede following intrapelvic lymph
node dissection: A preliminary report. Am J Chin Med 2002; 30:
37-42.
Kao GD, Devine P: Use of complementary health practices by
prostate carcinoma patients undergoing radiotion therapy.
Cancer 2000; 88: 615-619.
Khorshid L, Yapucu Ü: Tamamlay›c› tedavilerde hemflirenin rolü.
Atatürk Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 8(2):
124-130.
King CR: Alternative cancer therapies. In, McCorkle R, Grant M,
Frank-Stromborg, Baird SB., editors Cancer Nursing: A
Comprehensive Textbook. Second Edition, W.B. Saunders
Company, 1996. pp. 531-545.
Kunkel E, Bakker J, Myers RE, Oyesanmi O, Gomella LG:
Biopsychosocial aspects of prostate cancer. Psychosomatics 2000;
41: 85-94.
Leipner J, Saller R: Systemic enzyme therapy in oncology. Forsch
Komplementarmed 2000; 7: 45.
Liossi C, Hatira P: Clinical hypnosis in the alleviation of procedurerelated pain in pediatric oncology patients. Int Exp Hypn 2003;
51: 4-28.
Monti DA, Peterson C: Mindfulness-based art therapy: results from a
two-year study. Psychiatr Times 2004; 21: 63-66.
Monti DA, Yang J: Complementary Medicine in Chronic Cancer Care.
Seminars in Oncology 2005; 32: 225-231.
Paltiel O, Avitzour M, Peretz T, Cherny N, Kaduri L, Pfeffer RM,
Wagner N, Soskolne V: Determinants of the use of
complementary therapies by patients with cancer. J Clin Oncol
2001; 19: 2439-2448.
Pan GX, Morrison RS, Ness J, Fugh-Berman A, Leipzig RM:
Complementary and alternative medicine in the management of
pain, dyspnea, andn nausea and vomiting near the end of life: A
systematic review. Journal of Pain and Symptom Management
2000; 20(5): 374-387.
Porzio G, Trapasso T, Martelli S: Acupuncture in the treatment of
menopause-related symptoms in women taking tamoxifen.
Tumori 2002; 88: 128-130.
Richardson MA, Sanders T, Palmer JL, Greisinger A, Singletary SE:
Complementary/alternative medicine use in a comprehensive
cancer center and the implications for oncology. J Clin Oncol
2000; 18: 2505-2514.
Samarel N, Fawcett J, Davis MM, Ryan FM: Effects of dialogue and
therapeutic touch on preoperative and postoperative experiences
of breast cancer surgery: an exploratory study. Oncol Nurs
Forum 1998; 25: 1369-1376.
Guyot DM, Oliver GM: Comlementary Therapies. In, Martinson I.M.,
Jamieson M., editorso Home Health Care Nursing and The health
Care System. Second Edition, W.B. Saunders Company, 2002. pp.
180-196.
Sellick SM, Zaza C: Critical review of 5 non-pharmacologic strategies
for managing cancer pain. Cancer Prev Control 1998; 2: 7-14.
He JP, Friedrich M, Ertan AK, Muller K, Schmidt W: Pain-relief and
movement improvement by acupuncture after ablation and
axillary lymphadenectomy in patients with mammary cancer.
Clin Exp Obstet Gynecol 1999; 26: 81-84.
Sparber A, Bauer L, Curt G, Eisenberg D, Levin T, Parks S, Steinberg
SM, Wootton J: Use of complementary medicine by adult patients
participating in cancer clinical trials. Oncol Nurs Forum 2000; 27:
623-630.
A¤r›, 18:1, 2006
Sims S: Slow stroke back massage for cancer patients. Nurs Times
1986; 82(47): 47–50.
31
Stanton HE: Using hypotherapy to overcome examination anxiety.
Am J Clin Hypn 1993; 35: 198-204.
Weinrich SP, Weinrich M.C.: The effect of massage on pain in cancer
patients. Nurs Res 1990; 3: 140-145.
Stephenson HL, Weinrich SP, Tavakoli AS: The effects of foot
reflexology on anxiety and pain in patients with breast and lung
cancer. Oncol Nurs Forum 2000; 27(1): 67–72.
Wilkie DA, Kampbell J, Cutshall S, Halabisky H, Harmon H, Johnson
LP, Weinacht L, Rake-Marona M: Effect of massage on pain
intensity, analgesics and quality of life in patients with cancer
pain: a pilot study of a randomized clinical trial conducted within
hospice care delivery. Hosp J 2000; 15: 31-53.
Syrjala KL, Cummings C, Donaldson GW: Hypnosis or cognitive
behariioral training for the reduction of pain nausea during
cancer treatment: a controlled clinical trial. Pain 1992; 48: 137146.
Vickers AJ: Can acupuncture have specific effects on health? A
systematic review of acupuncture antiemesis trials. J R Soc Med
1996; 89: 303-311.
Weiger WA, Smith M, Boon H, Richardson MA, Kaptchuk TJ,
Eisenberg D.M.: Advising patients who seek complementary and
alternative medical therapies for cancer. Ann Intern Med 2002;
137: 889-903.
32
Wilkinson S, Aldridge J, Salmon I, Cain E, Wilson B: An evaluation
of aromatherapy massage in palliative care. Palliat Med 1999; 13:
409-417.
Wolsko PM, Eisenberg DM, Davis RB, Phillips RS: Use of Mind-Body
Medical therapies. J Gen Intern Med 2004; 19: 43-50.
Yoo HJ, Ahn SH, Kim SB, Kim WK, Han OS: Efficacy of progressive
muscle relaxation training and guided imagery in reducing
chemotherapy side effects in patients with breast cancer and in
improving their quality of life. Support Care Cancer 2005; 23
(Epub ahead of print)
A¤r›, 18:1, 2006