yem katkı maddeleri

YEM KATKI MADDELERİ
Yem katkı maddeleri, besin maddesi olmadığı halde
yemden yararlanmayı ya da elde edilen ürünlerin miktar
ve kalitesini artırmak, hayvanları sağlıklı tutmak gibi çok
çeşitli amaçlarla yemlere düşük düzeylerde katılan ilaç ya
da etkili maddeler olarak tanımlanabilir.
Yem katkı maddesi
1. Görevleri, etkinlikleri denenmiş olmalıdır.
2. yan etkiye sahip olmadığı çok sayıda araştırma ile
ispatlanmış olmalıdır.
3. İnsan sağlığına zararlı olacak ölçüde dokularda rezidü
bırakmamalıdır.
4. Toprakta ve gübrede kolay parçalanabilir olmalıdır.
5. Ekonomik olmalı, yem maliyetini fazla artırmamalıdır.
ANABOLİZANLAR
Etki Mekanizmaları: Anabolizmayı yani
vücuttaki
sentez
faaliyetlerini
arttıran
maddelere
de
"anabolik
etkili"
veya
"anabolizan" maddeler adı verilmektedir.
Hormon
-Tabii
hormonlar: Östrojen, progesteron,
testesteron gibi
-Sentetik hormonlar: Büyüme hormonu veya
büyüme hormonu salgılatıcı faktör'ün (GHRf),
adrenalin benzeri yapıya sahip kateşolaminler
veya B-adrenerjik agonistler
Et Üretiminde Hormon Kullanımı
Beside Kullanılan Hormon Preperatları: hayvanın fizyolojik
durumuna bağlı olarak farklı dozlarda ve farklı biçimlerde
kullanılmaktadır.
Etki süreleri 3 ay ile 1 yıl arasında değişmektedir. Kısa süreli
olanlar pelet şeklinde, uzun süreli olanlar ise silikonlu
kauçuklara emdirilmiş şekilde hazırlanmaktadır. Kulak derisi
altına implante edilerek kullanılırlar. Synovex ön kulak yarımına
implante edilirken, Ralgro kulak köküne yakın son üçte birlik
kısıma implante edilmektedir.
Et üretiminde kullanılan tabii hormonlar
Ticari adı
İçeriği
Kullanılan
hayvan
Compudose365
Compudose200
Synovex-S
45mg Östradiol
Kastre sığırlar
%8-15
24mg Östradiol
Kastre sığırlar
%8-15
20mg
Östradiolbenzoat+
200mg progesteron
20mg
Östradiolbenzoat+
200mg testesteron
10mg
Östradiolbenzoat+
200mg progesteron
Kastre sığırlar
%8-15
Düve ve inek
%10-15
Buzağılar
%10-15
Synovex-H
Synovex-C
Beklenen fayda
,%
Et üretiminde kullanılan sentetik hormonlar
Ticari
adı
İçeriği
Kullanılan
hayvan
Finaplix
300 mg Trenbolon
Asetat
Ralgro
36 mg Zeranol
Revalor
20mg östradiol +
140mg Trenbolon
asetat
Kastre edilmiş
erkek
dana,düve,inek
Kastre edilmiş
erkek dana,
buzağı
Kastre edilmiş
erkek dana
Canlı ağırlıkta
görülen günlük
artış, %
%8-15
%10-18
%10-20
Hormon Kullanımına Etki Eden Faktörler
1. Hayvanın cinsiyeti: Yetersiz olan hormon
Kastrasyon, seksüel davranışları azaltmakta,
koyu renkli et üretimine de mani olmaktadır.
Östrojenler, androjenler kastre hayvanlarda
eksik
Kastre
hayvanlar
östrojen-androjen
kombinasyonlarına daha iyi cevap verir
Kastrasyon
yapılmayan
hayvanlarda
genellikle
östrojen
implantasyonu
uygulanmaktadır.
2. Hayvanın yaşı: Buzağılarda günde ortalama 0.6 kg canlı
ağırlık
Büyüme hormonu gelişme hızının en yüksek olduğu
dönemde
3. Hormonun dozu ve reimplantasyon:
4. Beslenme düzeyi: Yüksek düzeyde beslenen hayvanlar
Rasyonda uygun düzeyde protein
Ruminal gelişmesini tamamlamış hayvanlarda hormon
uygulamalarının rasyondaki protein düzeyinden fazlaca
etkilenmediği gözlenmiştir.
Östrojen preparatlarının kastre edilmeyen hayvanlarda yağ
oranını arttırmakta,
östrojen-progesteron kombinasyonlarının kastre edilmeyen
hayvanlarda bel gözü sahasını daralttığı, yağ oranını
arttırmakata
Kastre hayvanlarda hormon uygulaması karkasta yağ oranını
azaltmakta, et oranını ise buna bağlı olarak arttırmaktadır.
Hormon kullanımında dikkat edilecek hususlar: Testesteron
gebe düvelerde sakıncalı, buzağı ölümlerini arttırmakta,
laktasyonda süt üretimini azaltmaktadır.
Hormon implantasyonu LH ve FSH sekresyonunu da azaltarak
östrus siklusu üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.
Erkeklerde testiküler gelişmeye ve sperma üretimine olumsuz
etki yaptığı bilinmektedir. Bu yüzden yetiştirmede kullanılacak
dişi
veya
erkek
damızlıklarda
kesinlikle
hormon
kullanılmamalıdır.
İnsan sağlığına zarar vermemesi için çeşitli preparatlar için 60 ile 90
gün arasında değişen kesimden önceki son kullanma zamanlarına
dikkat edilmelidir.
rezidü
Süt üretiminde
hormon kullanımı
Tiroksin, iyotlaştırılmış kazein
Büyüme Hormonu ( Somatotropin )
Hipofizden salgılanan bir 191 amino aside sahip bir polipeptiddir.
Hücre bölünmesinde, kemiklerin büyümesinde, protein sentezinde, bağ
dokunun oksidasyonunda dokulara glukoz transportunun engellenmesinde
görev alır.
Yem tüketimini artırır,
Lipolitik ve glikojenik etki gösterir,
Kan glukoz ve serbest yağ asitleri düzeyinde küçük artışlara sebep olur,
Meme dokusuna kan akışını hızlandır,
Hücrelerde proteolizi yavaşlatır, Amino asitlerin protein sentezinde
kullanılmasını uyarır.
Süt kompozisyonu değiştirmeksizin verimi %10-25 artırmaktadır.
Başarıyı etkileyen faktörler:
Laktasyon sayısı: 2-5. laktasyonlarda en etkili
Verim düzeyi: bST süt verimi yüksek olan hayvanlarda
Beslenme ve bakım şartları: bST uygulamasına karşı en iyi
cevabın yüksek düzeyde enerji ve protein ihtiva eden gruptan
alındığı bildirilmektedir.
Konu üzerinde yapılan çalışmalarda sığırlarda aktif olan hormonun
insanlarda ve diğer türlerde aktif olmadığı, tabii sütte zaten varolan
hormonun uygulamayı takip eden dönemlerde konsantrasyonunda
artış görülmediği ve süt ineklerinin sağlığı üzerinde de herhangi bir
olumsuz etkiye rastlanılmadığı bildirilmektedir.
-bST protein tabiatındadır. Sindirim sisteminde amino
asitlerine kadar parçalanarak emilir. Dokularda ve
ürünlerde birikimi söz konusu değildir.
bST insanlarda aktif değildir. Her türün ayrı yapıda
büyüme hormonu vardır.
Uygun dozda ve sürede kullanıldığında hayvan
sağlığı uzerinde olumsuz bir etki göstermez.
Karkas kompozisyonunu değiştiren maddeler
ß-Agonistler: Adrenalin benzeri etki gösteren ve ß-agonistler
olarak tanımlanan bu grup maddeler çok güçlü lipolitik etki
gösteren ve protein sentezini uyaran maddelerdir.
Clenbuterol, cimaterol ve L-644,969
Karkastaki yağ oranını % 50’ye varan düşüş
(MLD) kesit alanını % 20'ye kadar artış,
yemden yararlanmada ilerleme
ANTİFUNGALLER
Küfler mantar adı verilen mikroorganizmalarca
üretilirler. Mantarların çoğu 20-30 °C‘de kolaylıkla
üreyebildikleri gibi 5-10 °C gibi düşük ısılarda
üreyebilen ve toksin üreten mantarlar da mevcuttur.
Küflenmeyi hızlandıran faktörler
1. Yağışlı havalarda hasat yapılması.
2. Tane yemlerin dış tabakasının zedelenmesi
3. Depolama esnasında yem maddelerinin nem
oranının % 13’den fazla olması.
4. Deponun nisbi nem miktarının % 75’den fazla
olması
Mikotoksinler
(Aflatoksinler,
Okratoksinler,
Trikotesenler, Zearalenon)
Verimdeki ani düşüş, karaciğer ve böbrekte
bozukluklar, immun sistem bozuklukları.
Mısır
propiyonik asit, sodyum propiyonat, kalsiyum
propiyonat, asetik asit veya sodyum asetat,
gentian viole, nistasin, kükürt dioksit, amonyak
Detoksifiye
edilebilirler.
Bu
amaçla
çoğunlukla bu toksinleri adsorbe edecek bazı
adsorbanlar kullanılmaktadır. Adsorbanlara örnek
olarak doğada yaygın olarak bulunan bentonit gibi
bazı aluminosilikatları verebiliriz.
ANTİMİKROBİYAL ETKİLİ MADDELER
Antibiyotikler: Gözlenen olumlu sonuçlar antimikrobiyal
etkileri ile izah edilebilmektedir.
Antibiyotikler aşağıdaki olaylara katılarak etki gösterirler.
1. Bazı vitamin ve amino asitleri yıkımlayan ya da üremeleri için
kullanan mikroorganizmaların çoğalmasına engel olurlar. Buna
karşılık
bu
besin
maddelerini
sentezleyebilen
mikroorganizmaların üremelerini ise artırırlar.
2. Barsak duvarının kalınlaşmasına engel olarak
3. Bakteriyal toksinlerin üretimini azaltırlar.
4. Su ve yem tüketimini artırırlar.
Antibiyotiklerin büyüme ya da diğer verimler üzerine olan
etkilerini etkileyen faktörler:
1.Hayvanın Yaşı: Antibiyotikler genç hayvanlar üzerinde daha
etkilidirler.
2.Çevre şartları: Hijyenik olmayan şartlarında daha etkililer
3.Besleme: Yetersiz beslenen hayvanlarda
4.Antibiyotiğin türü: Antibiyotiğin geniş ya da dar spektrumlu
oluşu, barsaklardan absorbe edilip edilmediği yani enterik etkili
ya da sistemik etkili oluşları kullanımlarını ve etkilerini önemli
ölçüde değiştirebilmektedir.
5.Antibiyotiklerin dozu: Besi performansını ve verim gücünü
artırmak için yemlere düşük dozlarda fakat sürekli olarak
6.Hayvanın Türü: Broyler ve hindi rasyonlarında besi
performansını olumlu yönde etkilediğinden çok yaygın olarak
kullanılabilmektedir. Yumurta tavuklarında ise verim üzerinde
etkisi azdır, yumurtaya rezidüleri kolaylıkla geçebilmektedir. Bu
nedenle sadece hastalık ve stress durumlarında kullanımı
tavsiye edilmektedir.
Ruminantlarda özellikle kuzu ve buzağılarda büyüme ve
yemden yararlanma üzerine olumlu tesirde bulunması için
kullanılırken, ruminant yetiştiriciliğinde büyük ekonomik
kayıplara neden olan neden olan hastalıkların profilaksisinde de
bu katkı maddelerinden yararlanılmaktadır.
Antibiyotiklerin yemlere katılması konusu sürekli tartışma
halindedir.
Mikroorganizmaların direnç kazanması, rezidü karsinojenik ve
mutajenik özellikler.
Bu nedenlerden dolayı bir çok ülkede antibiyotiklerin yem katkı
maddesi olarak kullanımları yasaklanmıştır.
Arsenikaller: Arsanilik asit ve sodyum arsenilat gibi çeşitli
arsenik türevleri, antibiyotiklerde olduğu gibi kanatlılarda
büyümeyi hızlandırmak ve yemden yararlanmayı artırmak
amacıyla 45-90 g/ton düzeyinde rasyonlara katılabilirler.
Ruminantlarda kullanılmazlar ve kesimden en az beş gün önce
rasyonlardan çıkarılmalıdırlar.
Nitrofuranlar: Nitrofurazon ve furazolidon gibi nitrofuran
türevleri antimikrobiyal etkili madde olarak özellikle kanatlı
yemlemesinde kullanılabilirler. Koksidiyostatik etkileri de vardır.
Kesimden bir hafta önce rasyonlardan çıkarılmalıdırlar.
Sulfonamidler:
Antimikrobiyal
ve
antikoksidiyal
etkilerinden dolayı tek başlarına ya da bazı antibiyotiklerle
kombine olarak kullanılmaktadırlar.