Hipertansiyon Neden Önemsenmiyor
advertisement
Günümüzün En Çok Öldüren Hastalığı HİPERTANSİYON Prof. Dr. Mustafa ARICI Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı ve Halk Sağlığı Enstitüsü Öğretim Üyesi Bilim Akademisi Üyesi 1 Hipertansiyon, en çok ölüme neden olan risk faktörü müdür? Dünyanın tansiyonu.... Global Burden of Disease Study 2010 (GBD 2010) www.thelancet.com Vol 380 December 15/22/29, 2012 Kürsel Hastalık Yükü Çalışması 2010 (GBD 2010) • • • • 50 ülke 302 enstitü 486 bilim adamı 2010 analizinde – 235 ölüm nedeni – 67 risk faktörü • 2010 yılında – 52.8 milyon ölüm www.thelancet.com Vol 380 December 15/22/29, 2012 www.thelancet.com Vol 380 December 15/22/29, 2012 Hipertansiyon: WHO-2008 • Dünyada, kardiyovasküler nedenlerle her yıl yaklaşık 17 milyon kişi ölmektedir. • Hipertansiyon komplikasyonları, bu ölümlerden 9.4 milyonunun nedenidir. • Kalp hastalığına bağlı ölümlerin % 45’i • İnmeye bağlı ölümlerin % 51’i Yüksek kan basıncına bağlıdır !!!! Hipertansiyon, Türkiye’de en önemli ölüm nedenidir • Hipertansiyona atfedilen yani hipertansiyonun kontrol altına alınması ile önlenen ölüm sayıları – İskemik kalp hastalıklarında 50.717 – Serebrovasküler hastalıklarda 39.731 – Hipertansif kalp hastalıklarında ise 11.503’tür. • Toplam önlenen ölüm sayısı 108.468 olup, tüm ölümlerin % 25.2’sini oluşturmaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Hastalık Yükü Çalışması, 2004 Türkiye, 2004 Su ve sanitasyon Alkol Az sebze & meyve tüketimi Yetersiz Fiziksel Aktivite Yüksek Kolesterol 1.8 4.3 3.9 4.3 5.2 Sigara İçme Yüksek BMI (>30) Yüksek Kan Basıncı 8.6 7.3 8.6 T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Hastalık Yükü Çalışması, 2004 2 Hipertansiyon, Dünyada ve Türkiye’de en sık görülen kronik hastalık nedeni midir? Dünya’da Hipertansiyon A global brief on hypertension. World Health Day, 2013. WHO Türkiye’de Hipertansiyon Türkiye’de Hipertansiyon 2003’ten 2012’ye Altun B, Arıcı M, et al. Journal of Hypertension. 23(10):1817-1823, 2005 PatenT 2, www.turkhipertansiyon.org , 2012 Yaş Gruplarında Hipertansiyon Prevalansı Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 2012 Cinsiyet ve Yaş Gruplarında Hipertansiyon Prevalansı Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 2012 Türkiye’de Hipertansiyon 2003’ten 2012’ye Altun B, Arıcı M, et al. Journal of Hypertension. 23(10):1817-1823, 2005 PatenT 2, www.turkhipertansiyon.org , 2012 3 Kan basıncı, tansiyon, hipertansiyon nedir? Kan Basıncı veya Tansiyon • Kan basıncı : –Büyük tansiyon (sistolik kan basıncı) –Küçük tansiyon (diyastolik kan basıncı) Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı 4 Normal kan basıncı nedir? Hipertansiyon nedir ? Normal Kan Basıncı • Vücuttaki bütün hücre ve dokuların yani saç telinden ayak tırnağına kadar her yerin – yeterince kan ve oksijen almasını sağlayacak kadar yüksek, – bu dokulara ise zarar vermeyecek kadar düşük olmalıdır. Normal Kan Basıncı • Vücuttaki bütün hücre ve dokuların yani saç telinden ayak tırnağına kadar her yerin < 120/80 – yeterince kan ve oksijen almasını sağlayacak kadar yüksek, – bu dokulara ise zarar vermeyecek kadar düşük olmalıdır. Hipertansiyon ya da Yüksek Tansiyon Nedir? “Hipertansiyonun başladığı nokta, kan basıncını düşürmenin yararlarının düşürmemenin yararlarından fazla olmaya başladığı noktadır.” Rose, 1981 Hipertansiyon ya da Yüksek Tansiyon Nedir? “Hipertansiyonun başladığı nokta, kan basıncını düşürmenin yararlarının düşürmemenin yararlarından fazla olmaya başladığı noktadır.” > 140/90 Rose, 1981 Hipertansiyon Nedir ? Kategori Sistolik Diyastolik Optimal <120 ve <80 Normal 120-129 ve/veya 80-84 Yüksek Normal 130-139 ve/veya 85-89 Evre 1 HT Evre 2 HT Evre 3 HT İzole sistolik HT 140-159 160-179 180 140 ve/veya 90-99 100-109 110 < 90 ve/veya ve/veya ve 2007 ESH-ESC Guidelines. J Hypertens, 2007; 25:1105-1187. Hipertansiyon Nedir ? Kategori Sistolik < 120/80 Diyastolik Optimal <120 ve <80 Normal 120-129 ve/veya 80-84 Yüksek Normal 130-139 ve/veya 85-89 Evre 1 HT Evre 2 HT Evre 3 HT İzole sistolik HT 140-159 160-179 180 140 ve/veya 90-99 100-109 110 < 90 ve/veya > 140/90 ve/veya ve 2007 ESH-ESC Guidelines. J Hypertens, 2007; 25:1105-1187. Kan Basıncı ve Damar Duvarı Kan Basıncı Değeriniz Yükseldikçe Riskiniz Artmaktadır Kan Basıncı Düzeyi Kalp Hastalığı ve Felç Riski 5 Hipertansiyonun belirtileri nelerdir? Hipertansiyonun Belirtileri Nelerdir ? Yoktur !!!! Hipertansiyonun Belirtileri • Başağrısı ? • Burun kanaması ? • Subkonjuntival kanama ? • Yüze ateş basması ? • Başdönmesi ? Tansiyon Ölçümü 18 yaş üzerindeki herkes, 1-5 yılda bir kez tansiyonunu ölçtürmelidir. 6 Hipertansiyon nasıl teşhis edilir? HT Teşhisi: Doktor Ölçümü Hipertansiyon tanısı en az 2 vizitte ve her vizitte en az 2 ölçüm yapılarak konulmalıdır. HT Teşhisi: Ev Ölçümü Hipertansiyon tanısını teyit etmek için, en az 3-4, tercihan 7 gün, sabah ve akşam, 5 dakika istirahat sonrası, 1-2 dakika ara ile ölçülen 2 değerin ortalaması alınır. HT Teşhisi: Ambulatuar Ölçüm Hipertansiyon tanısını teyit etmek, hipertansiyon tipini anlamak için, 24 saat süre ile, otomatik bir cihazla 15-30-60 dakikada bir ölçüm yapılır Hipertansiyon Nasıl Teşhis Edilir ? • Sağlık kuruluşlarında yapılan ölçümlerde tansiyonun ≥140/90 mmHg’dan büyük olması, veya • Ev, iş yeri vb. ortamında yapılan ölçümlerde tansiyonun ≥135/85 mmHg’dan büyük olması hipertansiyon anlamına gelir. 7 Hipertansiyonun Sebebi Nedir ? Doktorlar, çoğunlukla tansiyonun nedeninin belli olmadığını söylerler !!! Hipertansiyon Primer veya Esansiyel Hipertansiyon Sekonder 1. 2. 3. 4. 5. Böbrek Hastalıkları Böbrek Damar Hastalıkları Hormonal Hastalıklar Kalp damar hastalıkları İlaçlar Hipertansiyon Primer veya Esansiyel Hipertansiyon %95 Sekonder 1. 2. 3. 4. 5. Böbrek Hastalıkları Böbrek Damar Hastalıkları Hormonal Hastalıklar Kalp damar hastalıkları İlaçlar %5 Primer Hipertansiyon, Sebebi Bilinmeyen Bir Durum Değildir ! Hipertansiyon Nedir? “Primer hipertansiyon, böbreklerin tuz atma hususunda gösterdiği isteksizliğin (unwillingness to excrete salt) sonucudur.” Borst JGG, 1963 Hipertansiyon Neden Bu Kadar Yaygın Görülüyor ? Genlerimiz Yaşam Stilimiz Genlerimiz mi Değişti ? Paleolitik Çağ Paleolitik Çağ 20. Yüzyıl Genlerimiz Yaşam Stilimiz Paleolitik Çağ 20. Yüzyıl Paleolitik Çağ Paleolitik Çağ Yirminci Yüzyıl Tarım Toplumu • Çiğ et • Ot, sebze • Meyve • Tahıl • Nişasta • Tuz • Zayıf • Sağlam • Sağlıklı • • • • • • Kısa boy Kısa ömür Yüksek çocuk ölümü Rikets Osteoporoz Vitamin eksikliği • Sigara • Hazır gıda • Hareketsizlik • • • • • • • Şişmanlık Hipertansiyon Metabolik sendrom Tip 2 diyabet Serebrovasküler olay Atheroskleroz Kanser Yıllar 2000 1970 1955 1952 1948 1946 1944 1940 1930 1920 1918 1915 1910 1895 1880 1870 1860 1846 1830 1815 Kişi başına yıllık şeker tüketimi (kg) Beslenme & Sağlık 70 60 50 40 30 20 10 0 Cordain L, 2003 Hipertansiyon-Küresel Tehlike ? Hipertansiyon-Küresel Tehlike ? 2000 yılında Dünya Nüfusunun % 26.9’u (972 milyon insan) 2025 yılında Dünya Nüfusunun % 29.2’u (1 milyar 56 milyon insan) Artış Hızı: % 60 Hipertansiyon-Küresel Tehlike ? Her 1 dakikada (972 milyon insan) 45 Dünya kişide 2025 yılında Nüfusunun % 29.2’u hipertansiyon (1 milyar 56 milyon insan) Artış Hızı: olacaktır !!! % 60 2000 yılında Dünya Nüfusunun % 26.9’u Kimler Hipertansiyon için Risk Altındadır? Hipertansiyon için Risk Faktörleri • • • • • • • • Aile Hikayesi Yaşlanmak Aşırı kilolu veya şişman olmak Fizik aktivite azlığı Aşırı tuz kullanmak Kötü beslenmek Aşırı alkol kullanmak Stres 8 Hipertansiyonu olan bir hastayı nasıl inceleriz ? Hipertansif hastaların hepsinde global kardiyovasküler riski değerlendirin Hipertansif hastaların %91’inde en az 1 ek kalp ve damr hastalığı risk faktörü vardır Risk faktörleri = Global KV risk Rantala A, et al. J Intern Med 1999;245;163-74. Wannamethee S, et al. J Hum Hypertens 1998;12;735-41 2014 Hipertansif hastalarda ... Abdominal obesite, Sağlıksız beslenme ve tuz tüketimi Fiziksel aktivite durumu Sigara kullanımı Lipid düzeyleri Şeker düzeyleri Böbrek fonksiyonları ve idrar tetkiki Kalbin durumu mutlaka değerlendirilir ve gerekirse tedavi edilir ! 9 Hipertansif hastayı neden tedavi ederiz ? İsmail N. D. • • • • • • 53 yaşında (Doğum Tarihi: 1956) Evli, 2 çocuklu, Ankara’da yaşıyor 32 yaşında yüksek tansiyon teşhisi alıyor Hiç şikayeti olmadığı için önemsemiyor İlaçlarını hemen hemen hiç kullanmıyor 20 yaşından 42 yaşına kadar günde 1-1.5 paket sigara içiyor. 10 yıl önce bırakmış. İsmail N. D. • Eylül 2009 tarihinde belediye otobüsündeyken kendini fena hissediyor. O sırada oruçlu. Otobüsten ilk durakta inip “biraz yürüyüm, açılırım” diye düşünüyor. Giderek daha kötü hissediyor. Başının içinde bir şeylerin koptuğunu hissediyor. Çok şiddetli başağrısı oluyor. • Eşine benim birşeyim var diye telefon ediyor. Taksiye binip Hacettepe Acil’e gideceğim diyor. Taksi ile acile geliyor. Taksiden inerken yere düşüyor. Sonrasını hatırlamıyor. İsmail N. D. Hipertansiyon Neden Tehlikelidir ? Beyin Göz Kalp Böbrek Atardamarlar Hipertansiyonu Niye Tedavi Edelim ? • Serebrovasküler riski azaltmak – TIA ve iskemik inme – Intrakraniyel kanama – Demans • Kardiyak riski azaltmak – Koroner arter hastalığı – Sol ventrikül hipertorfisi ve kalp yetmezliği • Vasküler riski azaltmak – Periferik vasküler hastalık – Anevrizma ve diseksiyon • Böbrekte riski azaltmak – Böbrek hastalığının gelişimi ve ilerlemesi 10 Hipertansif hastayı nasıl tedavi ederiz ? Yaşam Stili & Hipertansiyon • İdeal kilo • Az tuz • Bol sebze ve meyve, az yağlı süt ve süt ürünleri • Ölçülü alkol tüketimi • Fizik aktivite • Sigaranın bırakılması • Stres yönetimi Kilo ver Sigarayı bırak Egzersiz yap Tuzu azalt Türkiye’de Sigara Türkiye’de Şişmanlık Toplamda fazla kilolu olanlar %34,6 fazla kilolu ve şişman olanlar %64,9 çok şişman olanların oranı %2,9 olarak bulunmuştur. Türk Hipertansiyon İnsidans Çalışması-2007 Fizik Aktivite 84.9 9.7 ta at /h 3 >3 sa sa p ya n üz e D D üz e n li, li, < sı ra ra A at /h af af ta m ru ıy o ru m ıy o p ya iç H N=3712 3.6 1.8 m Yüzde (%) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği, 2008 Türkiye’de Tuz Tüketimi Çalışması SALTurk2 Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 2012 Tuz Alımı 24 saatlik idrar Na+ Cinsiyet Sayı Ortalama SD Tüm grup 657 251,97 92,2 Erkek 308 267,37 94,23 Kadın 349 238,37 88,23 Cinsiyet Sayı Ortalama SD Tüm grup 657 14,82 5,42 Erkek 308 15,72 5,54 Kadın 349 14,02 5,19 (mEq/gün) 24 saatlik NaCl Alımı (gr/gün) Diyetteki Tuz Kaynakları Diyetle Alınan Tuzun Besin Türlerine Göre Dağılımı Yemek Tuzu Besin Türü Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin) Turşu Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri Kuruyemişler Bisküvi ve Krakerler Diğer Besinler Dağılım* (İşlenmiş %) %58 (98) %17 (100) %12 (36) %5 (70) %2 (100) %6 (0) 2% 2% * Pişerken, sofrada eklenen ve ekmek ile alınan tuz hariç 5% 5% 6% 6% Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin vb.) Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin vb.) Turşu vb. Turşu vb. 12% 12% Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri 58% 17% 17% 58% Kuruyemişler Kuruyemişler Bisküvi ve Krakerler Bisküvi ve Krakerler Diğer besinler Diğer besinler Hipertansiyonu Olan Erişkinlerde Yaşam Tarzı Tedavileri : Özet Girişim Hedef Sodyum eklenmiş gıdaları azaltmak < 2300 mg /gün Kilo kaybı BMI <25 kg/m2 Alkol kısıtlaması < 2 içki/gün Fizik aktivite 30-60 dak 4-7 gün/hafta Diyet alışkanlığı DASH diyeti Sigaranın bırakılması Sigarasız ortamın sağlanması Bel çevresi Erkeklerde <102 cm Kadınlarda <88 cm Antihipertansif İlaçlar ACE Inhibitörleri veya Anjiyotensin Reseptör Blokerleri Beta Blokerler Calsiyum kanal blokerleri Diüretikler Zayıflayalım… Mutlaka sigarayı bırakalım… Spor yapalım… ve gerektiğinde… doktora gitmekten ve ilaç kullanmaktan korkmayalım…. “Hipertansiyonun, kanser ve AIDS’in yol açtığı ölümlerin toplamından daha çok ölüme yol açtığı genellikle unutulur. Çünkü hipertansiyon renkli bir hastalık değildir; tedavisi de kanser tedavisi gibi heyecan yaratmaz ” Page IH, Mod Med, 1988 Sonuç olarak hipertansiyon... • Erişkinlerde en sık rastlanan kronik hastalıktır • Erişkinlerde kalp-damar hastalıkları ve felcin en önemli nedenidir • Türkiye’de ve dünyada en önemli ölüm nedenidir. Sonuç olarak hipertansiyon... • Teşhisi çok kolaydır. • Tedavisi kolaydır. • Farkında olma oranı azdır. • Hastalığa verilen önem azdır. İlginiz için teşekkür ederim.....
