Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun Alttiplerinde

Yeni Tp Dergisi 2015;32:49-53
Orijinal makale
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun
Alttiplerinde Doğum Öncesi ve Doğum
Esnasndaki Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi
(Evaluation of prenatal and natal risk factors for subtypes of attention deficit/hyperactivity disorder)
A. Şebnem SOYSAL ACAR, Seda TAN, Özden TURAN, Kvlcm GÜCÜYENER
Gazi Üniversitesi, ANKARA
ÖZET
Amaç: Bu çalşmada, dikkat eksikliği hiperaktivite
bozukluğu (DEHB) tans almş olan ilköğretim çağ erkek
çocuklarnn doğum öncesi ve doğuma ait risk faktörlerinin belirlenmesi amaçlanmştr.
Materyal ve Metot: Çalşma, yaşlar 6-10 arasnda
değişen (7,89±1,33), DSM-IV tan ölçütlerine göre DEHB
tans konmuş ve alttiplere ayrlmş 80 erkek çocuk
üzerinde
yaplmştr.
Hastalarn
sosyodemografik
özellikleri kaydedilmiştir. Wechsler Çocuklar İçin Zeka
Ölçeği (WISC-R) uygulanmştr.
Bulgular: Prenatal risk faktörlerinden anne-baba arasnda akrabalk ilişkisi, annenin doğum yaş, planl/ istenen bir gebelik, doğum şekli, gebelik süresi, doğum
haftas değişkenleri açsndan DEHB alttipleri arasnda
anlaml bir fark bulunmamştr (p>0,05). Doğumdaki risk
faktörleri açsndan da gruplar arasnda anlaml bir fark
gözlenmemekle birlikte, dikkat eksikliği alttipinde yer
alan çocuklarn birden fazla risk faktörünü taşdğ
belirlenmiştir.
Sonuçlar: Kstl bir örneklem üzerinde yürütülen bu
araştrmada doğum öncesi ve doğumdaki faktörlerin ve
fenomenolojinin DEHB’nin alttiplerinde farkllaştğ görülmüştür. Ancak, daha fazla risk faktörlerini içeren geniş
örnekleme ihtiyaç vardr.
Anahtar Kelimeler: dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB); sosyodemografik özellikler; hiperaktivite;
dikkat eksikliği
GİRİŞ
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
temel özelliği dikkati toplamada güçlük, aşr hareketlilik ve davranşlar üzerinde kontrol güçlüğü
dürtüsellik olan psikiyatrik bir bozukluktur1.
Dikkatsizlik, aşr hareketlilik ve dürtüsellik gibi
heterojen klinik özellikleri olan hastalğn başlangc genellikle 3 yaş civarnda olmaktadr. DEHB
tans, genellikle, öğrenim süreci için gerekli olan
dikkat süresi ve bunu yoğunlaştrmann beklendiği
ilköğretim yllarnda konmaktadr2,3.
DEHB yaygn görülen bir bozukluktur. Hastalğn
okul çağ çocuklarnn %5-10’unu ve yetişkinlerin
Yazşma adresi:
Uzman Psikolog Seda TAN
Gazi Üniversitesi Doktorant, Ankara
e-mail: pskseda@gmail.com
Yaznn geldiği tarih :14.09.2014
Yayna kabul tarihi : 28.11.2014
ABSTRACT
Background: In the present study, we aimed to
determine the prenatal and natal risk faktors of school
boys who are diagnosed as attention deficiency and
hyperactivity (ADHD) syndrome.
Material and Methods: The present study is conducted
in 80 boys diagnosed as ADHD syndrome according to
DSM-IV-TR. The sociodemographic characteristics of the
patients are recorded. Wechsler Child Intelligence Scale
(WISC-R) were performed.
Results: There were no significant differences between
subtypes of ADHD in terms of prenatal factors such as
consanguinity, maternal age at delivery, desired
pregnancy, route of delivery, length of gestation and
gestational week (p>0.05). There were also no
significant difference between subgroups for natal risk
factors. Patients with ADHD subtypes were determined
to have more than one risk factor.
Conclusions: In the present study a small group of
patients with ADHD who are seeking for treatment,
prenatal, natal factors and phenomenology are different
in subtypes of ADHD. Future studies are required to
evaluate more risk factors and large series.
Key Words: attention deficiency hyperactivity syndrome
(ADHD); sociodemographic features; hyperactivity;
attention deficiency
%4’ünü etkilediği bildirilmiştir4. Çalşmalar DEHB’nin erkeklerde kzlardan 2-5 kat daha fazla olduğunu göstermektedir5,6. DEHB tansnn konmas
için DSM (Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders) El Kitabnn dördüncü basksnda
sözü edilen belirtilerden en az birisinin 7 yaşndan
önce başlamas ve her iki grupta (aşr hareketlilik/
dürtüsellik ve dikkat eksikliği) belirli sayda belirtinin bir arada bulunmas gerekmektedir. Hastalğn
alttipleri belirtilen tan ölçütlerinden kaç tanesinin
karşlandğna bağl olarak belirlenmektedir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun
türleri beş ayr grupta toplanmaktadr: Dikkat Eksikliğinin Önde Geldiği Tip (DEHB-DE), Hiperaktivite ve Dürtüselliğin Önde Geldiği Tip (DEHB-HD),
Bileşik Tip (DEHB-B), Ksmi Remisyonda DEHB,
Başka Türlü Adlandrlamayan DEHB. DEHB tans
için belirtilerin en az iki farkl ortamda (ev ya da
okul) ortaya çkmas gerekmektedir7.
49
49
Yeni Tp Dergisi 2015;32:49-53
A. Ş. S. Acar ve ark.
DEHB’nin etiyolojisinin belirlenmesine yönelik
çalşmalarn son yllarda hz kazandğ görülmektedir. Bu çalşmalarda daha çok genetik, nörolojik,
kimyasal, nöropsikolojik, çevresel etkenler üzerine
yoğunlaşlmştr. Bunlarn yan sra psikolojik etkenler, perinatal olaylar, stres etkenleri ile ilgili
araştrmalar yaplmş, dopaminerjik sistemin patogenezde önemli olduğu bildirilmiştir5. DEHB’nin
etiyolojisinin aydnlatlmasnda erken gelişimsel
özellikler üzerinde de durulmaktadr8. Bozukluğun
erken gelişimsel öncül belirtilerini açklamaya
yönelik bugün için geçerli olan iki görüş vardr.
Bunlardan birincisi DEHB’yi tanmlayan davranşlar çocuklarn mizacnn bir parças olarak görürken, ikincisi DEHB belirtilerini nörogelişimsel bir
gecikmenin yansmas olarak görmektedir.
Bugüne kadar yaplan araştrmalarda DEHB’li
çocuklarn pek çoğunda doğum komplikasyonu
öyküsüne rastlanmamş olmasna karşn perinatal
etmenler bozukluğun etiyolojisinde ilgi çeken
konulardan birisi olmaya devam etmektedir8,9.
Gebelikte, doğum srasnda ve sonrasnda yaşanan sorunlarn DEHB gelişiminde rol oynayabileceği ileri sürülmektedir; ancak, bu konudaki çalşmalardan elde edilen sonuçlar çelişkilidir10,11.
Zapitelli ve ark.’nn 1976-2001 yllar arasnda
gebelik, doğum öncesi ve sonrasndaki risk faktörlerine yönelik olarak yaynlanmş 51 makalenin
meta analizini yaptklar çalşmalarnda DEHB’li
çocuklarn sağlkl akranlarna göre daha fazla
strese maruz kaldklarn belirlemişlerdir12.
Gebelikte ve doğum sorunlarndan DEHB ile
ilişkili olabilecek özel baz durumlar şunlardr:
Perinatal ve neonatal hipoksi, intrauterin rubella,
diğer enfeksiyonlar ve parazitler, postnatal ensefalit, menenjit ve beslenme bozukluklar, eklampsi, annenin sağlğnn bozuk olmas, anne yaş,
postmaturite, doğum süresi, düşük doğum ağrlğ,
doğum öncesi kanamalar ve erken çocukluk döneminde geçirilen beyin travmasdr2,11,13. Ayrca,
gebelikte, doğum srasnda veya sonrasnda annelerin ve çocuklarn fiziksel ve/veya ruhsal sorunlar
yaşamas, çocuğun organik hastalğa sahip olmas,
bebeklik döneminde konvülsiyon geçirmesi gibi
çeşitli etkenlerin DEHB gelişimine katks olabileceği ileri sürülmektedir14-19.
Bu çalşmada zeka bölümü normal ve üzerinde
olan DEHB’li erkek ilköğretim çağ erkek çocuklarnda doğum öncesi ve doğuma ait risk etkenlerini ve DEHB alt tipleri arasndaki farkllklar
belirlemek amaçlanmştr.
dşlama ölçütlerine göre seçilen ve çalşmada yer
almay kabul eden gönüllü katlmclar üzerinde
yürütülmüştür.
DEHB hastalarnn belirlenmesinin ilk aşamasnda, dikkatsizlik ve aşr hareketlilik temel yaknmalaryla başvuran tüm katlmclar DSM-IV-TR
tan ölçütlerine bağl olarak değerlendirilmiştir. Bu
yaplandrlmş görüşme sonucunda da DEHB ve
alttiplerine ait klinik tablolar sergileyen katlmclar çalşmaya alnmştr.
Katlmclar 1.-5. snfa giden 6-10 (72-131 ay)
yaş/snf grubundaki, polikliniğine ilk defa başvurmuş ve /veya daha önce DEHB tans almş,
ancak; en az 2 aydr ilaç tedavisi görmeyen, eşlik
eden farkl bir psikiyatrik (özgül öğrenme güçlüğü,
kayg bozukluğu, duygudurumu bozukluğu vb),
nörolojik ve/veya pediatrik bozukluğu bulunmayan
80 erkek çocuktan oluşmuştur. Çalşmada, DEHBDE alttipinde 33, DEHB-HD alttipinde 24 ve DEHBB alttipinde 23 erkek katlmc yer almştr.
Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISCR): Wechsler tarafndan 1949 ylnda geliştirilen
bu test, 1974 ylnda gözden geçirilmiş ve 1986
ylnda Savaşr ve Şahin tarafndan ülkemize uyarlanmştr. Testin, iki yarm test güvenirliği sonuçlarna, sözel bölüm için .97, performans bölümü
için .93 ve toplam puan için de .97 güvenirlik
katsaysn verilmiştir20. Çalşmada, sözel testlerden; genel bilgi, benzerlikler, aritmetik, say dizisi
ve yarglama alt ölçekleri, performans testlerden
ise resim tamamlama, resim düzenleme, küplerle
desen, parça birleştirme ve şifre alt testleri uygulanmştr. Çalşmada, WISC-R düşük ve/veya yüksek zekâ bölümünden kaynaklanacak karştrc
etkileri kontrol etmek amacyla kullanlmştr.
Bilgi Toplama Formu: Katlmclarn kimlik, sosyodemografik bilgileri ile fizik, laboratuvar ve
psikometrik test sonuçlarn kayt etmek amacyla
oluşturulmuştur. Sosyodemografik verilerin,doğum
öncesi, doğum ve premorbid özelliklerin, annebaba arasndaki akrabalk oranlarnn ayrntl olarak değerlendirildiği bir formdur.
Verilerin analizi SPSS 16.0 program kullanlarak yapld. Olgularn karşlaştrlmasnda sosyodemografik verilerde betimsel istatistik, grup karşlaştrmalarnda tek yönlü varyans analizi (ANOVA)
yaplmştr. Anlaml çkan temel etkiler için gruplar
aras farkn kaynağn belirlemek amacyla post
hoc analizler (Bonferroni) yaplmştr. Bütün istatistiksel testlerde en düşük anlamllk düzeyi .05
olarak kabul edilmiştir.
MATERYAL METOT
BULGULAR
Bu çalşma Çocuk Nörolojisi ve Çocuk Psikiyatrisi Poliklinikleri’ne dikkatsizlik, aşr hareketlilik
yaknmalaryla yaplan ilk başvurulardan belirli
50
Çalşmaya alnan olgularn %41,3’ü (n=33)
DEHB-DE, %30,0’ (n= 24) DEHB-HD ve %28,7’si
(n=23) DEHB-B olarak snflandrlmştr. Araştr-
2
Yeni Tp Dergisi 2015;32:49-53
A. Ş. S. Acar ve ark.
5,08 (18-38 yaş), DEHB-HD alttipinde 29,54±5,32
(20-41 yaş) ve DEHB-B alttipinde 26,47± 4,46
(20-38 yaş) olarak bulunmuştur. Gruplar tek yönlü
varyans analizi ile karşlaştrldğnda anlaml fark
gözlenmemiştir (p>,05). DE grubunda yer alan
çocuklarn %93,9’nun, DEHB-HD ve DEHB-B alt
tiplerindekilerin %96,0’nn planl/istenen bir
gebelik sonunda doğduklar saptanmştr. DEHBDE alt tipinde 1 çocuğun annesinde invitro fertilizasyon yoluyla hamilelik elde edilirken, diğer
çocuklarn annelerinin yardmc üreme tekniği kullanmadklar belirlenmiştir.
mada yer alan çocuklarn yaş ortalamas 7,89±
1,33 yaş olarak belirlendi. DEB alttipleri arasnda
yaş değişkeni açsndan anlaml bir fark görülmemiştir (t= -0,71; sd= 146,47; p>,05). Katlmclarn zeka bölümlerine ilişkin sonuçlar Tablo 1’de
verilmiştir. Uygulanan tek yönlü varyans analizi
sonucunda alttiplere göre zeka bölümleri arasnda
fark saptanmamştr.
Prenatal risk faktörlerinden biri olan anne-baba
arasnda akrabalk ilişkisi %5,0 orannda bulunmuştur. Gruplar tek yönlü varyans analizi ile karşlaştrldğnda anlaml fark saptanmamştr (p>,05).
Annelerin doğum yaş DEHB-DE alttipinde 28,81±
Tablo 1. WISC-R Standart Puanlarna İlişkin Aritmetik Ortalama ( X ) ve Standart Sapma (SS) Değerleri
TEST
PUANLARI
Sözel Zeka Bölümü
Performans Zeka Bölümü
Toplam Zeka Bölümü
DEHB-DE (n= 33)
SS
X
100,69
100,27
100,48
DEHB-HD (n= 24)
SS
X
6,91
8,82
6,92
104,16
106,33
105,12
10,15
10,20
9,97
DEHB-B (n= 23)
SS
X
99,82
103,47
101,86
10,07
10,92
9,97
Tablo 2. Doğum Öncesi ve Doğumdaki Risk Faktörlerinin Gruplara Göre Dağlmlar
Doğum öncesi dönemde
görülen sorunlar
DEHB-DE
DEHB- HD
DEHB-B
Sigara içme
Düşük tehlikesi
Tansiyon
Hipertansiyon
Hipotansiyon
Duygudurumu
İyi
Depresif
Sigara içme
Düşük tehlikesi
Tansiyon
Hipertansiyon
Hipotansiyon
Duygudurumu
İyi
Depresif
Sigara içme
Düşük tehlikesi
Tansiyon
Hipertansiyon
Hipotansiyon
Duygudurumu
İyi
Depresif
n
%
7
4
21,2
12,1
2
1
6,1
3,0
21
12
63,6
36,4
2
3
8,3
12,5
2
-
8,3
-
20
4
83,3
16,7
5
6
21,7
26,1
1
4,3
16
9
69,6
30,4
Prenatal döneme ilişkin veriler değerlendirildiğinde; sigara içme, düşük tehlikesi, tansiyon ve
annenin doğum öncesi duygudurumu değişkenlerinin ön plana çktğ görülmektedir. Perinatal döneme
Doğum sonrasna ilişkin
özellikler
Gebelik Süresi
Prematür (300/7-366/7)
Term (370/7-41 6/7)
Postmatür (˃420/6)
Doğum Biçimi
NSVY
C/S
Doğum Kilosu
≤ 1500 gr
1501-2999 gr
≥ 3000 gr
Gebelik Süresi
Prematür (300/7-366/7)
Term (370/7-41 6/7)
Postmatür (˃420/6)
Doğum Biçimi
NSVY
C/S
Doğum Kilosu
≤ 1500 gr
1501-2999 gr
≥ 3000 gr
Gebelik Süresi
Prematür (300/7-366/7)
Term (370/7-41 6/7)
Postmatür (˃420/6)
Doğum Biçimi
NSVY
C/S
Doğum Kilosu
≤ 1500 gr
1501-2999 gr
≥ 3000 gr
n
%
8
25
-
24,2
75,8
-
17
16
51,5
48,5
1
6
26
3,0
18,2
78,8
2
19
3
8,3
79,2
12,5
14
10
58,3
41,7
3
21
12,5
87,5
5
18
-
21,7
78,3
-
12
11
52,2
47,8
6
17
26,1
73,9
ilişkin sorunlar ise doğum şekli, gebelik süresi, doğum haftas değişkenleri olarak belirlenmiştir. Tablo
2’de doğum öncesi ve sonras dönemle ilgili olan
sorunlarn gruplara göre dağlm gösterilmiştir.
51
3
A. Ş. S. Acar ve ark.
Doğum öncesi döneme ilişkin risk faktörleri
sorgulandğnda; annelerin hamilelik srasnda ilaç,
alkol ve/veya madde kullanmadğ belirlenmiştir.
Sigara kullanm, çay/kahve içimi açsndan gruplar
arasnda anlaml fark saptanmamştr. Düşük tehlikesi açsndan gruplar karşlaştrldğnda DEHB-B
(%26,1, n= 6) ile kontrol grubu (%2,7, n=2) arasnda anlaml bir fark olduğu belirlenmiştir (X2=
10,95, sd= 3, p<0,01). Annelerde tansiyon değerleri açsndan gruplar arasnda anlaml bir fark
saptanmamştr.
Doğuma ilişkin sorunlar ise doğum biçimi,
gebelik süresi, doğum haftas ve doğum kilosu
değişkenleri olarak belirlenmiştir. Doğum şekli açsndan gruplar arasnda anlaml bir fark bulunmamştr. Doğum haftas açsndan gruplar karşlaştrldğnda anlaml bir fark belirlenmemiştir
(p>,05). Ancak, ortalamalar incelendiğinde DEHB-B
alttipinde yer alan hastalarn doğum haftasnn
diğer katlmclara göre daha düşük olduğu belirlenmiştir.
Doğum sonras erken dönemde DEHB-DE alttipinde %33,3 (n=11), DEHB-HD alttipinde %29,2
(n=7), DEHB-B alttipinde %21,7 (n= 5) sorunlar
olduğu saptanmştr. DEHB-DE %18,2 (n=6), DEHBHD %16,7 (n= 4), DEHB-B %17,4 (n=4) zor doğum
öyküsüne rastlanmştr. Yenidoğan dönemi sarlğ
DEHB-DE’de %15,2 (n= 5), DEHB-HD’de %16,6 (n=
4), DEHB-B’de %21,7 (n= 5) orannda bulunmuştur.
Hastanede yatş öyküsünün DEHB-DE alttipinde
%24,2 (n= 8; 5-20 gün), DEHB-HD alttipinde %20,8
(n= 5; 3-20 gün), DEHB-B alttipinde %17,3 (n= 4;
5–40 gün) olduğu bulunmuştur. Hastanede yatan
bebeklerin 7‘si ventilatör ve oksijen (2 DEHB-DE,
2 DEHB-HD, 2 DEHB-B, 1 kontrol) tedavisi almştr. Bu iki tedavinin süresine ilişkin yeterli bilgi
alnamamştr.
TARTIŞMA
DEHB’nin etiyolojisini aydnlatmada doğum öncesi ve doğuma ait faktörlere ilişkin yaplan çalşmalarn says gün geçtikçe artmaktadr. Annebaba arasndaki akrabalk durumunun pek çok
hastalğn temelini oluşturduğu bilinmektedir.
Çalşmamzda anne-baba arasnda akrabalk
%5 olarak saptanmştr. Bu bulgu, akrabalk açsndan alttipler arasnda anlaml bir farkllk göstermemektedir. Etiyolojik risk faktörlerini belirlemek amacyla ICD-10 ve DSM-IV’e göre DEHB
tans almş çocuklarn incelendiği çalşmalarda
annenin doğum yaşnn önemli bir risk faktörü
olduğu, 20 yaş alt gebeliklerde hiperaktivite görülme riskinin yüksek olduğunu bildirmiştir21-23.
Çalşmamzda annelerin gebelik yaş ortalamas
27,5±4,7 (18-41 yaş) olarak bulunmuş, DEHB alttipleri arasnda istatistiksel olarak anlaml fark
52
Yeni Tp Dergisi 2015;32:49-53
bulunmamştr. Ancak, 20 yaşn altnda anne olma
orannn %6,3 olduğu ve bununda hiperaktivite/
dürtüsellik alttipinde daha yoğun olduğu belirlenmiştir.
Claycomb ve ark. annenin doğum yaş, ebeveynlik becerisi ve annenin kendisini bebek bakm
konusunda başarl ve yeterli hissetmesi ile DEHB
gelişimi arasnda ilişki olduğunu bildirmişlerdir24.
Çalşmamzda, yer alan olgularn %95’inin (n=
76), beklenen/planl çocuk olarak doğduklar belirlenmiştir. Çalşma öncesinde, DEHB için beklenen/
planl çocuk olmamas doğum öncesi risk faktörü
olarak düşünülmüştür. Fakat; olgularn yüksek
oranda beklenen/istenen çocuk olmalar bu durumun risk faktörü olmadğn göstermiştir.
Ayrca beklenenin aksine; ailenin, özellikle annenin annelik rolünü sahiplendiği ve bu sürece
hazr olduğunu düşündürmüştür.
Doğum öncesi döneme ilişkin risk faktörleri
sorgulandğnda; annelerin hamilelik srasnda ilaç,
alkol ve/veya madde kullanmadğ belirlenmiştir.
Sigara kullanm, çay/kahve içimi açsndan gruplar
arasnda anlaml fark saptanmamştr.
Çalşmamzda DEHB-B’li çocuklarn intrauterin
dönemde en fazla nikotine maruz kaldklar belirlenmiştir. Literatürde, DEHB’nin alt tipleri arasnda
risk faktörüne yönelik yeterli çalşma bulunmamaktadr. DEHB tansna yönelik; Milberger ve
ark.’nn, 140 DEHB ve 120 sağlkl kontrol grubunu
içeren çalşmasnda, tan grubunda yer alan annelerin gebeliklerinde sigara içme oran %22, kontrol
grubu annelerinde ise bu oran %8 olarak belirlenmiştir25. Bir çalşmada gebelikte sigara ve alkole
maruz kalmann DEHB riskini 2-3 kat artrdğ, bir
diğer çalşmada ise gebelikte sigara kullanm ile
DEHB arasnda ilişki olmadğ bildirilmiştir26,27.
Çalşma sonuçlarmzn, literatürdeki DEHB’nin
genel tanlarna yönelik baz çalşma sonuçlaryla
paralel olduğu görülmektedir.
Çalşmamzda literatüre benzer şekilde DEHBDE ve DEHB-B alttiplerinde yer alan çocuklarn
annelerinin gebelikleri srasnda kontrol grubunda
yer alan annelere göre daha fazla strese maruz
kaldklarn belirlenmiştir. Annenin gebeliğinde yaşadğ stres ile DEHB ve alttipleri arasndaki ilişkinin incelendiği çalşmalarda DEHB-DE alttipinde
yer alan çocuklarn annelerinin hamilelik srasnda
daha fazla stresör etkiye maruz kaldğ saptanmştr18,28. Ayrca, gebelikte annenin yaşadğ stresin, çocuğun hipotalamik-pitüiter-adrenal (HPA)
ekseninde uzun süreli, hatta kalc etkilere yol
açabileceği, bu yolla çocuğun beyin gelişimini etkileyebileceği ve ileride ruhsal bozukluklara yatkn
olabileceği öne sürülmektedir29. Ruhsal bozukluklarda HPA ekseninin rolüne ilgi gün geçtikçe
artmaktadr. Erişkinlerde, eksen fonksiyonundaki
2
Yeni Tp Dergisi 2015;32:49-53
A. Ş. S. Acar ve ark.
patolojik değişiklikler öncelikle duygu durumu
bozukluklar ve travma sonras stres bozukluğu ile
ilişkilendirilmiştir30.
Çalşmamzda doğumdaki risk faktörleri açsndan anlaml farkllklar saptanmamştr. Ancak,
DEHB-DE alt tipinde %24,2 ve DEHB-B alttipinde
%21,7 erken doğum öyküsü olmas erken doğum
ile DEHB arasnda bir ilişki olabileceğini düşündürmektedir. Prematüritenin derecesine bağl olarak
erken doğum DEHB riskini artrmaktadr31. Kesin
nedeni belirlenememiş olmakla birlikte genetik ve
perinatal faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir32. Bu nedenle erken doğan bebeklerin DEHB
gelişimi açsndan takibi önem taşmaktadr.
Düşük doğum ağrlğ ve DEHB arasndaki ilişki
üzerinde tartşlan bir konu niteliğinde olup bir
çalşmada olarak düşük doğum ağrlğnn sadece
kz bebeklerde DEHB gelişimi açsndan risk faktörü olduğu bildirilmiştir33-35. Szatmari ve ark. 1000
gramdan daha düşük doğum ağrlğ ile psikiyatrik
bozukluklar arasndaki ilişkiyi araştrdklar çalşmalarnda grubun %16’snda DEHB saptamşlardr.
Bu orann davranm ve duygulanm bozukluklarnda yükselmediğini, düşük doğum ağrlğnn
DEHB’ye özgü bir risk nedeni olduğunu ileri sürmüşlerdir31.
Çalşmamzda DEHB-B alttipinde yer alan çocuklarn diğer gruplara göre daha düşük doğum
ağrlğna sahip olduklar görülmektedir. Bu bulgu
DEHB’nin gelişiminde düşük doğum ağrlğnn sorgulanmas gereken bir parametre olduğunu düşündürmektedir.
Sonuç olarak, doğum öncesi ve doğumda risk
faktörlerinin DEHB ve alttiplerinde sağlkl popülasyona oranla daha fazla görüldüğü bilinmektedir.
Risk faktörlerinin daha geniş serilerde araştrlmas
etiyolojinin aydnlatlmasnda önemli olabilir. Daha
sonra yaplacak çalşmalarda kz hastalarn da yer
almas DEHB’de cinsiyet etkisini vurgulamak açsndan gerekmektedir.
Yazarn beyan: Çkar çatşmas bulunmamaktadr.
(Conflict of interest statement: None declared)
REFERANSLAR
1. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders (4th Ed.- Text Revision). Washington DC: APB Press 2000;
54-6.
2. Arnold LE, Jensen PS. Attention-deficit disorder. Kaplan HI, Sadock BJ
(Eds.). Comprehensive Textbook of Psychiatry. 1995 2. Cilt. 6. Bask.
Baltimore: William and Wilkins. p. 2295-310.
3. Weiss G. Attention deficit and hyperactivity disorder. Lewis M (Ed.).
Child and Adolescent Psychiatry: A Comprensive Text Book 1996.
Baltimore: Williams & Wilkins 1996;544-7.
4. Kessler RC. The epidemiology of dual diagnosis. Biological Psychiatry
2004;56:730-7.
5. Biederman J. Attention-deficit/hyperactiviy disorder: A selective
overview. Biological Psychiatry 2005;57:1215-20.
6. Biederman J, Faraone SV. Attention-deficit hyperactivity disorder.
Lancet 2005;366:2237-48.
7. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders. (4th Ed). Washington DC: APB Press 1994;54-6.
8. Atterbach JG, Landau R, Berger A. Neonatal behavior of infants at
familial risk for ADHD. Infant Behavior Development 2005;28:220-4.
9. Ercan ES, Erdoğan İ, Tamar M. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
etiyolojisinde genetik, nörolojik ve perinatal etkenlerin önemi. Ege Psikiyatri
Sürekli Yaynlar 1998;3:399-416.
10. Barkley RA. Taking Charge of ADHD. New York: The Guilford Press
1995. 2 bask. 10-22.
11. McCracken JT. Attention deficit hyperactivity disorder. Saddock BJ,
Saddock VA (Eds). Comprehensive Text Book. Philadelphia: Lippincott
Williams and Wilkins 2000; 2679-88.
12. Zappitelli M, Pinto T, Grizenko, N. Pre-, peri-, and postnatal trauma in
subjects with attention-deficit hyperactivity disorder. Canadian Journal of
Psychiatry 2001;46:542-8.
13. Faraone SV, Biederman J. Neurobiology of attention-deficit
hyperactivity disorder. Biological Psychiatry 1998;44:951-8.
14. Allen NB, Lewinsohn PM, Seeley JR. Prenatal and perinatal influences
on risk for psychopathology in childhood and adolescence. Developmental
Psychopathology 1998;10:513-29.
15. Faraone SV, Biederman J, Weber W, Russell R. Psychiatric,
neuropsychological and psychosocial features of DSM-IV subtypes of
attention-deficit/hyperactivity disorder. Charney DS, Nestler EJ, Bunney BS
(Eds.). Neurobiology of Mental Illness. Oxford University Press 1998;788801.
16. Firestone P, Prabhu AN. Minor physical anomalies and obstetrical
complications: their relationship to hyperactive, psychoneurotic, and normal
children and their families. J Abnorm Child Psychol 1983;11:207-16.
17. Johnsto C, Mash EJ. Families of children with attention deficit
hyperactivity disorder: Review and recommendations for future research.
Clinical Child and Family Psychology Review 2001;4:183-207.
18. McIntosh DE, Mulkins RS, Dean RS. Utilization of maternal perinatal
risk indicators in the differential diagnosis of ADHD and UADD children. The
International Journal of Neuroscience 1995;81:35-46.
19. Toros F, Tataroğlu C. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu: Sosyodemografik özellikler, anksiyete ve depresyon düzeyleri. Çocuk ve Gençlik
Ruh Sağlğ Dergisi 2002;9:23-31.
20. Savaşr I, Şahin N. Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği (WISC-R) El
Kitab. Ankara. Türk Psikologlar Derneği Yaynlar. 1995. 1. bask. 67-202.
21. Valdimarsdottir M, Hrafnsdottir AH, Magnusson P, Gudmundsson OO.
The frequency of some factors in pregnancy and delivery for Icelandic
children with ADHD. Laeknabladid 2006;92:609-14.
22. Kashala E, Lundervold A, Sommerfelt K, Tylleskär T, Elgen I. Coexisting symptoms and risk factors among African school children with
hyperactivity-inattention symptoms in Kinshasa, Congo. Eur Child Adolesc
Psychiatry 2006;15:292-9.
23. Hartsough CS, Lambert NM. Medical factors in hyperactive and normal
children: prenatal, developmental, and health history findings. Am J
Orthopsychiatry 1985;55:190-201.
24. Claycomb CD, Ryan JJ, Miller LJ, Schnakenberg-Ott SD. Relationships
among attention deficit hyperactivity disorder, induced labor, and selected
physiological and demographic variables. Clin Psychol 2004;60:689-93.
25. Milberger S, Biederman J, Faraone SV, Chen L, Jones J. Pregnancy,
delivery and infancy complications and attention deficit hyperactiviy
disorder: Issues of gene-enviroment interaction. Biological Psychiatry 1997;
41:65-75.
26. Mick E, Biederman J, Faraone SV, Sayer J, Kleinman S. Case-control
study of attention-deficit hyperactivity disorder and maternal smoking,
alcohol use, and drug use during pregnancy. Am Acad Child Adolesc
Psychiatry 2002;41:378-85.
27. Ball SW, Gilman SE, Mick E, et al. Revisiting the association between
maternal smoking during pregnancy and ADHD. J Psychiatr Res 2010;44:
1058-62.
28. Linet KM, Dalsdaard S, Obel C. Maternal lifestyle factors in pregnancy
risk of attention deficit hyperactivity disorder and associated behaviors:
Review of the current evidence. American Journal of Psychiatry 2003;160:
1028-40.
29. Glover V, O’Connor TG. Effects of antenatal stres and anxiety. The
British Journal of Psychiatry 2002;180:389-91.
30. Ruyes VI, Frederick-Osborno S. Psychoneuroendocrinology. Kaplan HI,
Sadock BJ (Eds.). Comprehensive Textbook of Psychiatry. 7th edition.
Philadelphia: Williams & Wilkins 2000; 104-13.
31. Delobel-Ayoub M, Arnaud C, White-Koning M, et al. Behavioral
problems and cognitive performance at 5 years of age after very preterm
birth: the EPIPAGE Study. Pediatrics 2009;123:1485-92.
32. Lindström K, Lindblad F, Hjern A. Preterm birth and attention-deficit/
hyperactivity disorder in schoolchildren. Pediatrics 2011;127:858-65.
33. Van Lieshout RJ, Boylan K. Increased depressive symptoms in female
but not male adolescents born at low birth weight in the offspring of a
national cohort. Can J Psychiatry 2010;55:422-30.
34. Mick E, Biederman J, Fischer MJ, Faraone SV. Impact of low birth
weight on attention-deficit hyperactivity disorder. Journal of Developmental
and Behavioral Pediatrics 2002;23:16-22
35. Szatmari P, Saigal S, Rosenbaum P, et al. Psychiatric disorder at five
years among children with birthweights less than 1000 g: a regional
perspective. Developmental Medicine and Child Neurology 1990;32:954-62.
53
3