xıx. yüzyılda alaüddevle ve şahruh bey vakıfları`nın iktisadi durumu

advertisement
XIX. YÜZYILDA ALAÜDDEVLE VE ŞAHRUH BEY VAKIFLARI’NIN
İKTİSADİ DURUMU (BOZOK/YOZGAT VAKIFLARI)
Muhammed KÖSE1
Özet
15. yüzyılın sonlarında Dulkadiroğulları idari sınırlarında yer alan Bozok/Yozgat ve çevresinde inşa
edilen vakıflar arasında, Dulkadirli beylerinden Alaüddevle ve Şahruh Beylerin kurdukları vakıflar önemli bir
yer tutmaktadır. Amaç ve kapsamları bakımından Anadolu’daki vakıflarla benzer olan bu vakıflar Yozgat’ın
sosyal, kültürel, iktisâdii ve idari yapısına birçok katkıda bulunmuşlardır. Yapılan bu incelemede, Alaüddevle
ve Şahruh Bey Vakıflarının XIX. yüzyıldaki iktisâdii yapısı, Osmanlı Arşivi belgeleri ışığında ele alınmıştır.
Bu suretle incelenen dönemde mezkûr vakıfların gelir-gider durumu, gelir-gider kalemleri, vakfın mütevellileri ve yıllara göre vakfın iktisâdii yapısında meydana gelen değişiklikler tespit edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler: Bozok, Vakıf, İktisadi, Alaüddevle, Şahruh.
Abstract
The Financial Situation of Alaüdevle and Şahruh Governer’s Foundations in the XIX. Century
(Bozok/Yozgat Foundations)
By the end of XV. century, the foundations built by Alaüdevle and Şahruh Governers are very important among the foundations built around Bozok/Yozgat. With regard to aimand content, these foundations
which are similiar to the foundations of Anatolia contribute to social, culturel, financial and administrative
structure of Yozgat. İn thisinvestigation, the financial structure of Alauddevle and Şahruh Governers foundations’ in the XIX. Century were handled in the light of Ottoman archeves’ documents. İn this period, the
situation of a forementioned foundations’ income and expense, the head of the financial department’s income
and expense, the trustees of foundations and changes occured in the structure of foundations were tried to
make firm.
Keywords:Bozok, Foundation, Financial, Alaüddevle, Şahruh.
1. Giriş
İslam ülkelerinin toplum ve kültür hayatında hayır müessesesi olarak önemli rol oynayan vakıf kelimesi; “durmak, durdurmak, alıkoymak’’ anlamına geliyorken; terim olarak da “bir malın sahibi tarafından
dinî, içtimai ve hayri bir gayeye ebediyen tahsisi” şeklinde tanımlanabilir. Hukuki bir işlemle kurulan vakıf,
İslam medeniyetinin önemli unsurlarından birini teşkil eden bir hayır müessesesidir.2 Bir hayır kurumu olan
vakıf, VIII. yüzyılın ortalarından XIX. yüzyılın sonlarına kadar bütün İslam ülkelerinin sosyal, ekonomik ve
kültürel hayatında son derece etkili olmuştur. İslam dünyasının her yanında bulunan mescid ve camiler, mektep ve medreseler, imaretler, tekke, hankâh ve zaviyeler, kütüphaneler, misafirhaneler, hastahaneler, çeşmeler
ve sebiller, hamamlar, makrebeler, yollar ve köprüler, kervansaraylar ve daha birçok eser verdikleri hizmetlerle hayrat kavramının sonucudur.3 Bu yönleriyle vakıf, bir şehrin iktisâdi, sosyo-kültürel ve idari-siyasi
yapısı gibi birçok hususta hizmetler sunmuştur.4
Yrd.Doç.Dr., ErzincanÜniversitesi, F.E.F., Tarih Bölümü, muhammedkose@erzincan.edu.tr.
Hacı Mehmet GÜNAY, ‘’Vakıf’’, DİA, Cilt:42, s.475. (475-479)
3
Bahaeddin YEDİYILDIZ, ‘’Vakıf’’, DİA, Cilt:42, s.479. (479-486)
4
Mehmet BAYARTAN, ‘’Osmanlı Şehirlerinde Vakıflar ve Vakıf Sisteminin Şehre Kattığı Değerler’’, Osmanlı Bilimi
Araştırmaları2008, Cilt:X-I, s.162. (157-175)
1
2
316
2. Alaüddevle Bey
Alaüddevle Bozkurt Bey, 1479-1515 yılları arasında Dulkadiroğlu Bey’i olarak hüküm sürmüştür.5
Osmanlı Sultanı II. Mehmed, Dulkadir beylerinden Alaüddevle Bozkurt Bey’e Kırşehir Sancağı’nı tımar
olarak vermiştir. Alaüddevle Bey de Kırşehir’in Budaközü nahiyesine bağlı ‘Bey Kışlası’ mezrasına yerleşmiştir.6 Alaüddevle Bey idarecisi olduğu Kırşehir bölgesinde birçok vakıf tesis etmiştir.7 Ayrıca Alaüddevle
ve Şahruh Bey zamanında yoğun imar faaliyetlerinin yapıldığı Bozok’ta uzun bir süre Dulkadirli yasaları uygulanmış ve onların zamanında had, ceza ve taʻzir suçlarına ilişkin cezai hükümlerin bulunduğu bir
kanunnamede8 yayınlanmıştır.9 5 Haziran 1515 tarihinde Göksun ve Andırın bölgesi civarında Sinan Paşa
komutasındaki Osmanlı birlikleri ile Dulkadirli birlikleri arasında çıkan savaşı Osmanlı kuvvetleri kazanmış
ve Sultan I. Selim Alaüddevle’yi beyliğin başından azledip beyliği Osmanlı Devleti’ne bağlayarak başına da
Ali Bey’i getirmiştir. Böylelikle Beylik üzerindeki Memluklu nüfuzuna son verilmiş bölgelerdeki camilerde
hutbe Osmanlı sultanı adına okunmaya başlanmıştır.10 Ölümüne ‘Merg-i Hâin’ deyimi düşürülen Alaüddevle
Bey’in başı 13 Haziran 1515’te Göksun’da torunu Yavuz Sultan Selim’e sunulmuştur.11 Alaüddevle Bey döneminde birçok cami, zaviye, köprü türbe ve sair hizmetlerin icra edildiği Bozok, Osmanlı Devleti’ne fiilen
1522 yılında katılmıştır.12
3. Şahruh Bey
Alaüddevle Bey’in oğlu Bozok valisi Şahruh Bey (1522-1607) bugünkü Çandır ilçesine bağlı Kozan köyünde ikâmet etmekteydi. Yozgat’ın köy olduğu bu tarihlerde Kırşehir’de Bozok dâhilinde bulunduğundan Şahruh Bey aynı zamanda Kırşehir bölgesinin de Sancak Beyi idi.13
4. Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıfları
İncelenen dönemde tespit edilen belgelerde Bozok Sancağı, Bozok Sancağı’na tabiʻ Süleymanlı
kazasına bağlı Sırçalı karyesi ile Bozok Sancağı’na tabiʻ Akdağ kazasına bağlı Çandır, Ağcakışla ve Doburca karyelerinde; karşımıza Alaüddevle ve ŞahruhBey Vakfı, Şahruh Bey ve Alaüddevle Vakfı, Şahruh Bey
Vakfı, Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı, Alaüddevle Vakfı, Alaüddevle Zaviyesi Vakfı, Alaüddevle’den
Kamer Zaviyesi Vakfı ve Şahruh Bey Zaviyesi Vakfı gibi farklı isimlerle çıkmaktadır. Alaüddevle ve Şahruh Bey vakıflarının, ilk kurulduklarında birbirinden bağımsız ayrı yerlerde, cami, mescid ve zaviye olarak
Ara ALTUN, ‘‘Alaüddevle Camii’’, DİA, Cilt:II, (344-345), s.344.
Kırşehir başta olmak üzere Alaüddevle Bey’e dirlik olarak verilen yerler arasında; Kızılcaköy, Mucur, Salanda, Ortaköy,
Koçaç, Hüseyin Abant nahiyesine tabi Perçem, Yatankavağı, Sofular, Kavurgalu, Saru Hoca köyleri, Budaközü nahiyesine tabi
Öyük, Üç Karaağaç köyleri ve Bey Kışlası, YassıviranTopan, Kavukağaç, Ebeguli, Lodran Çarık, Üçorgun, Tahir Kara Talı,
Kovaağaç, Kirmide, Gölhisar, Seracak, Horka, Hatip mezraları ile Cisr-i Sahip, Kızılöz, Akşenir, Malya, Semiryan, Alpi,Öşürlü
Yüzü, Evrenderesi, Kolpak, Araklu, Gömlen, Yaylacık, Bekinli, Daruözü, Gümüşcek, Agoyuk nahiyelerinde muhtelif araziler,
kışlak ve yaylaklar ile Varsat aşiretleri olmak üzere 25 bin akçeliktamar yer almaktaydı. Ahmet DULKADİROĞLU, ‘‘Dulkadir
Beyliği’nin Kırşehir ve Yöresindeki Faaliyetleri (1404-1614)’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde
Kahramanmaraş 2008, s.78.
7
Alaüddevle Bey’in Kırşehir’de o zamanki adları ile tesis ettiği eserler arasında; Ahi Evran Camii ve Türbesi, Hacı Bektaş Balım
Sultan Türbesi, Karayusuf İni Köyü Camii, İğdecik Köyü Camii, Hacılar Köyü Camii, Halifelü (AğceMeşhed) Köyü Camii Kaman
Aydınlar (Sofular) Camii yer almaktadır. DULKADİROĞLU Ahmet, ‘‘Dulkadir Beyliği’nin Kırşehir ve Yöresindeki Faaliyetleri
(1404-1614)’’,Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.78.
8
Söz konusu kanunname 57 maddeden oluşmaktadır. Geniş bilgi için bakınız: Refet Yinaç,,Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu
Basımevi, Ankara 1989, s.113-119.
9
Lütfi Arslan, H.963/M.1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Bozok Sancağı’nın Ekonomik ve Sosyal Yapısı, Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2005, s.18.
10
Hasan Bahri Karadeniz, ‘Dulkadir Beyliği Tarihine Kısa Bir Bakış’, Maraş Tarihinde Bir Kesit,Dulkadir Beyliği Araştırmaları II,
Ukde Kahramanmaraş 2008, s.30.
11
Refet Yinanç, Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989, s.98.
12
Yunus Koç, ‘’Dulkadirli’den Osmanlı’ya Bozok’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde
Kahramanmaraş 2008, s.47.
13
Dulkadiroğlu, s.78.
5
6
317
inşa edildiği tespit edilmiştir.14 Alaüddevle ve Şahruh Beylerin inşa ettikleri bu hayır kurumları sadece
Yozgat’la sınırlı kalmamıştır. Bu Dulkadirli Beyleri Kudüs, Sivas, Niğde, Kayseri, Hatay, Antep ve Maraş
bölgelerinde de önemli vakıf eserleri vücuda getirmişlerdir.15
4.1.Çandır Şahruh Bey Zaviyesi Vakfı:1492 yılında Akdağ nahiyesine tabi Çandır köyünde Şahruh
Bey tarafından inşa ettirilen zaviyeye16, Çandır, Aynaluca, Küçükpınarı, Anbarlu ve Karıdere el-meşhur Ebeciközü köyleri gelirlerinin yarısı mescide ve zaviyeye tahsis edilmiştir.17 Günümüzde Yozgat’ın Çayır Alan
ilçesine bağlı bir nahiye merkezi olan Çandır’daki zaviyeyi, 1492 yılında Şahruh Bey eşi Şahsultan için yaptırmıştır. Şahruh Bey, Çandır ve Köhne köylerinin yarısı ile Aşan Çay, Yanü, Arslan, Kuyucak, Tozlu Han ve
Güzü Büyüklü mezraaları gelirlerinin yarısını zaviyeye tahsis etmiştir.18Ayrıca vakfın şartları gereği mevkuf
köyler, mezralar, değirmenler ve bahçenin gelirlerinin 2/3’ü vaziyenin ihtiyaçlarına, kalan 1/3’ü ise tevliyet
ve meşihat vazifesi şartıyla vakıfın evlâdına tevdiʻ edilmiştir.19 Tespit edilemeyen bir tarihte vakfın zaviyedarı olan evlâd-ı vakıftan es-Seyyid eş-Şeyh İbrahim Veled vefat ettiğinden yerine yine evlâd-ı vakıftan amcaları es-Seyyid eş-Şeyh Musa ile es-Seyyid eş-Şeyh Feyzullah halife, müştereken vakfın zaviyedarlığına tayin
edilmişlerdir.20 XIX. yüzyıla gelindiğinde zaviyenin halen aktif olduğu ve Alaüddevle Zaviyesi Vakfı ismini
aldığı tespit edilmiştir. Nitekim 39000 nolu Evkaf defterinin 38. sayfasında, Bozok Sancağına tabiʻ Akdağ
kazası sınırları dâhilindeki Çandır karyesinde bulunan Alaüddevle Zaviyesi Vakfı adı zikredilmiştir. Vakıf
mütevellisinin Mehmed Emin isimli bir şahsın olduğu 1868 Mart-1869 Mart dönemindeki vakfın geliri, 393
kuruş olarak belirlenmiştir. Yine mezkûr defterin 37. sayfasında da Alaüddevle Zaviyesi Vakfı isminin anıldığı kayıtta, Akdağ kazasına tabiʻ Çandır karyesinde kâin vakfın gelirinin 225 kuruş ve vakfın mütevellisinin
Asil Bey olduğu bilgileri geçmektedir.21
4.2. Şahruh Bey Mescidi Vakfı: 16. Yüzyılda Akdağ nahiyesine bağlı bir köy olan Çandır, günümüzde Yozgat’ın Çayır Alan ilçesine bağlı bir nahiye merkezidir. 1500’lü yılların başlarında Şahruh Bey
tarafından inşa edilen mescide22, Çandır, Aynaluca, Küçükpınarı, Anbarlu ve Karıdere el-meşhur Ebeciközü
köyleri gelirlerinin yarısı mescide ve zaviyeye tahsis edilmiştir.23 Mescid 1744-1745 yılında Şahruh Bey
oğlu Arslan Mehmed Paşa oğlu Ahmed Bey tarafından tamir edilmiştir.24 Mescid-i şerif, boyuna dikdörtgen
planlı üç sahınlı olup orta sahın geniş ve yüksek tutulmuştu. İki minareli mescidin daha eskisi olan batıdaki
minaresi halen ayakta durmaktadır.25
4.3. Kozan Köyünde Şahruh Bey Mescidi Vakfı: Kozan XVI. yüzyılda Akdağ nahiyesine bağlı
Bozok’ta bulunan Alaüddevle ve Şahruh Bey vakıflarına ait iki adet vakfiye bulunmaktadır. Geniş bilgi için bakınız: Evâil-i Recep
897/ Bozok, Alaüddevle Bey Vakfiyesi, VGMA, Def.No: 594/207/151 ve Evâil-i Recep 897/ Bozok, Şahruh Bey b. Alaüddevle
Süleyman b. Zülkadir Vakfiyesi, VGMA, Def.No: 594/206/150.
15
Yaşar Baş, ‘‘Maraş Çevresinde Dulkadirli ve Osmanlı Vakıfları’’ I. Kahramanmaraş Sempozyumu 6-8 Mayıs 2004, Mayıs 2005
İstanbul, Cilt:II, s.565.
16
Ali Reafet Özkan, ‘‘Dulkadirlilerin Bozok-Çandır’daki İzleri ve Eserleri’’, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, 29 Nisan-1
Mayıs 2011 Kahramanmaraş (Birinci Salon), I. Basım Haziran 2012 Kahramanmaraş Belediyesi, s.134.
17
Lütfi Arslan, H.963/M.1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Bozok Sancağı’nın Ekonomik ve Sosyal Yapısı, Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2005, s.97.
18
Yinanç, s.138.
19
Burhanettin Kapusuzoğlu, ‘’Bozok İlmiye Tarihinde Medreseler, Zaviyeler ve Tekkeler’’, Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı, Türk
Ocakları Yozgat Şubesi Yayınları Mart 2000, s.417-418
20
Ali Rafet Özkan, ‘’Dulkadirlilerin Bozok-Çandır’daki İzleri ve Eserleri’’, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, 29 Nisan-1
Mayıs 2011 Kahramanmaraş (Birinci Salon), I. Basım Haziran 2012 Kahramanmaraş Belediyesi, s.135.
21
39000 numaralı Evkaf Defteri Bozok Sancağı dahilindeki vakıfların 2 yıllık muhasebe kayıtlarını ihtiva eder. Mezkûr defterde,
Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı ile ilgili kısımlar değerlendirilmiştir. Daha fazla bilgi için defterdeki ilgili sayfalara bakınız. BOA.
Ev.d.39000, vrk.37, 38.
22
Refet Yinanç, Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989, s.125.
23
Arslan, s.97.
24
Yinanç, s.126.
25
Özkan, s.135.
14
318
Şahruh Bey Kışlası adıyla bilinen bir köy olup, Şahruh Bey tarafından 1492 yılında mezkûr köyde bir mescid
inşa edilmiştir. Şahruh Bey yaptırdığı mescide aynı köyden iki değirmen, Çandır köyünün yarısını ve Aynelüce köyü ve mezraalarından gelir tahsis etmiştir.26
4.4. Sırçalı Zaviyesi Vakfı: Sırçalı, Beylikler döneminden bu tarafa meskûn mahallerden olup, Yazır Dağları’nda Sırçalı Dağı diye bilinen büyükçe bir tepenin hemen yakınında kurulmuş bir köydür.27 Lütfi
Arslan, Şahruh Bey tarafından inşa edilen ve Sırçalı zaviyesi olarak bilinen zaviyenin, aslında Ali Muhyiddin Zaviyesi olduğunu ileri sürmektedir.28 Şahruh Bey tarafından 7 Mayıs 1494 tarihinde, Boğazlıyan’a
bağlı Tuğcu, Toprak Pınar, Kazacık ve Devekuyusu, Kanak-ı Bala nahiyesine bağlı Taşpınar, Bozok’a bağlı
İçpınar, Fakih Pınarı, Uğurlu, Seklib, Kayapınarı ve Kayseri’ye bağlı Pınarbaşı köyleri gelirlerinin yarısı ile
Boğazlıyan’a bağlı Yarukarslan, Salur, Yaraşlu ve Bozok’a bağlı Höyük, Karabağlı ve Alapınarı mezraları
gelirlerinin yarısı vakfa tahsis edilmişti. Vakfın gelirlerinin 2/3’ü vakfın evlâdına, kalan 1/3’ü de tevliyet vazifesine meşrut olup zaviyenin masrafları ise vakfın mütevellileri tarafından karşılanacaktı.29 XIX. yüzyılda
aktif olduğu anlaşılan vakıfla ilgili birçok belge tespit edilmiş ve değerlendirilerek aşağıda verilmiştir.
4.5. Alaüddevle Camii ve Zaviyesi Vakfı: Alaüddevle Bey tarafından inşa ettirilen cami-i şerif ve
zaviyeye Kanak-ı Bala Nahiyesi’nde Bircepınar, Akdağ Nahiyesi’nde Küçükpınar, Mescidlieynel ve Boğazbendi köylerinin gelirleri tahsis edilmiştir.30
5. Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıflarının XIX. Yüzyıldaki İktisâdi Durumu
İncelenen dönemde vakfa ait muhasebe defterlerinden (Ev.d.11231, 11518, 12148, 12350, 12676,
12948, 17365, 38935, 38905 ve 39000 numaralı defterler) vakfın gelir ve gider kalemlerini oluşturan kayıtlar ele alınmıştır. Söz konusu defterleri iki kısımda incelemek mümkündür. Birinci kısımda 1840 yılından
1847 yılına kadar ki vakfın gelir ve giderleri evkaf muhasebe defterlerinden (Ev.d.11231, 11518, 12148,
12350, 12676 ve 12948 numaralı defterler) senelik olarak belirlenmiş ve incelenmiştir. İkinci kısımda ise
vakfın 1865 yılından 1871 yılına kadarki senelik gelir ve gider kalemleri evkaf muhasebe defterleri ışığında
(Ev.d.17365, 38935, 38905 ve 39000) tespit edilmiş ve değerlendirilmiştir.
5.1. XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıflarının İktisâdi Durumu
Mehmed Emin ve Nuʻman Beylerin mütevellisi oldukları vakfı şerifin 1840 Mart ayından 1841 Mart
ayına kadar ki bir senelik toplam varidatı 52.234 kuruştur. Vakfın gelirleri, Kemallü karyesi (12363 kuruş),
Gökçubuk kazasına tabi Gemerek karyesi (14636.5 kuruş), Emlak kazasına tabi Karaözü karyesi (3807.5 kuruş), Akdağ kazasına tabi Çandır karyesi (9293 kuruş), Sarı Kaya-yı Sağir (462.5 kuruş), Sarı Fatma karyesi
(675 kuruş), Çadır Ardıç karyesi (792 kuruş), Mehmed Beglû ve Kaymaz ve diğer mezralar (1300.5 kuruş)
ve Süleymanlı kazasına tabi Sırçalu karyesinden(8904 kuruş) elde edilmiştir.
Vakıf gelirlerinin çoğu vakfın giderleri için harcanmıştır. Toplam gelirin, 9400 kuruşu Gemerek karyesindeki cami-i şerifin ihtiyaçlarına, 1500 kuruşu Çandır cami-i şerifin imamı, hatibi ve diğer görevlilere,
240 kuruşu kurbanlıklara, 330 kuruşu üç defada itam olunan helva masarifatına, 250 kuruşu aşure masarifatına, 275 kuruşu mevlüd-ü şerif masarifatına, 350 kuruşu Gemerek karyesi cami-i şerifi revgan ve hasır
masarifatına, 310 kuruşu cami-i şerif ve mekteb-i latif tamiratı masarifatına, 450 kuruşu Karaözü karyesinde
Yinanç, s.126.
Kapusuzoğlu, s.418.
28
Arslan, s.117.
29
Kapusuzoğlu, s.418.
30
Arslan, s.97.
26
27
319
kâin köprü tamiratına, 250 kuruşu Çandır karyesi cami-i şerifine alınan revgan ve hasır masarifatına, 350
kuruşu cami-i mezkûre tamirat masarifatına ve 100 kuruşu da Gemerek karyesi cami-i şerif perde ücretine
tahsis edilmiştir. Ayrıca masarifat-ı mezkûreye 13805 kuruş, evkaf-ı hümayun hazinesine 7685 kuruş, harc-ı
muhasebeye 1921 kuruş, kâtibe maaş olarak 20 kuruş, mütevelli, kaimakam ve zaviyedarlara da toplam
28803 kuruş ödenmiştir.31
Haşim Bey tarafından 17 Haziran 1847 tarihinde tutulan deftere göre vakfın bir yıl sonraki gelirinin
düştüğü tespit edilmiştir. 1841 Mart’ından 1842 Mart’ına kadar geçen bir senelik süre zarfında vakfın iradı
olarak toplam 33976.5 kuruş tahsil edilmiştir. Mütevellisinin Mehmed Emin Bey’in olduğu vakf-ı şerifin
gelirleri; Süleymanlı kazasına tabiʻ Sırçalı karyesinden (4193.5 kuruş), Gedikçubuk kazasına tabiʻ Gemerek
karyesinden (9977.5 kuruş), Akdağ kazasına tabiʻ Dere Bey vakfından (592 kuruş), Emlak kazasına tabiʻ Karaözü ve Afşar karyelerinden (2549.5 kuruş), Akdağ kazasına tabi Çandır maʻ Kemallü karyesinden (16219
kuruş), Budaközü kazasına tabiʻ Sarık-ı Sağir Nevbeti ve Çatal Emrud karyelerinden(385 kuruş), Budaközü
nahiyesindeki Hamza Bey Vakfı’ndan (536.5 kuruş) ve Selmanlı kazasındaki Sultan İbrahim Vakfı’ndan
(523.5 kuruş) elde edilmiştir.
Hasılatın tamamına yakınının vakfın masarifatlarına tahsis edildiği 1841 Mart-1842 Mart dönemindeki vakfın gider kalemleri şunlar idi: Gemerek hasılatından bervech-i maktuʻ Hamamcı oğluna 880 kuruş,
ehli murtezikaya 4000 kuruş, Çandır karyesi cami-i şerif hademelerine 600 kuruş, tekke ve zaviyedeki kurban ücretine 240 kuruş, itam olunan neferata helva masarifatına 227.5 kuruş, aşure masarifatına 95 kuruş,
mevlüd-ü şerif masarifatına 187.5 kuruş, cami-i şerif ve mektebi latif tamiratına 985 kuruş, şemʻ-i revgan
ve hasır ve perde tamiratı masarifatına 250 kuruş, cisr-i kebir (büyük köprü) tamiratına 457.5 kuruş, Çandır
cami-i şerif şemʻ-i revgan ve hasır ve tamiratına 167.5 kuruş, hazine çalışanlarına 5177 kuruş, hazine-i hümayun muhasebecilerine 647 kuruş, kâtibe 20 kuruş, mahsulat ve harç muhasebesine ve kâtib maaşına 5177
kuruş ve harcı-ı hazine-i hümayuna da 647 kuruş ödenmiştir. 32
Mehmed Emin ve Numan Beylerin mütevelliliğini yaptıkları vakfın 1843 Mart ile 1844 Mart ayını
kapsayan bir senelik geliri önceki yıla göre artarak 40521 kuruş 7 paraya yükselmiştir. Vakfın gelirlerinin yaklaşık yarısı Gemerek karyesinden (19379 kuruş 5 para) elde edilmiştir. Gemerek karyesini sırasıyla;
Kemallü ve Çandır karyeleri (15719.5 kuruş), Sırçalı karyesi vakfı (2144.5 kuruş), Karaözü karyesi (1265
kuruş), Kamer Zaviyesi hasılatı (879.5 kuruş), Dere Bey Vakfı hasılatı (375 kuruş 32 para), Sultan İbrahim
Vakfı hasılatı (369.5 kuruş 25 para), Hamza Bey Vakfı hasılatı (333 kuruş) ve Sarı Kaya-yı Sağir ve Çatal
Emrud hasılatı (52.5 kuruş 25 para) takip etmekteydi.
Toplam varidatın vakfın ihtiyaçları için harcandığı 1843 Mart-1844 Mart döneminde vakfın başlıca
harcama kalemleri için; Vakfın mütevellilerine 7745 kuruş, Gemerek cami-i şerif kürsü şeyhine 6400 kuruş,
Cüzhan Efendilere 7142 kuruş, Çandır cami-i imamı ve hatibi ve müezzinine 2975 kuruş, Çandır zaviyedarMuhassıl İzzet Efendi marifetiyle ruʻyet olunan muhasebe sureti defterinin girişi: Nezareti evkaf-ı hümayuna mülhak
Şahruh Bey ve Alaüddevle evkafından olup Bozok sancağına tabiʻ Emlakve Akdağ ve Budaközü ve Boğazlıyan
kazalarında ve gayridevakiʻ kuraların hasılatından bermuceb şart-ı vakıfı Şahruh Bey cisr-i kebir tamiratı ve Çandır
karyesinde cami-i şerif ve zaviye ve ehli murtezikalarına ve vazife-i muayeneile tevliyetine ve kaimakamlığına mutasarrıf
Mehmed Emin ne nısftevliyyetine mutasarrıf Numan Bey nam kimesneler ile vakf-ı şerif-i mezkûrun [12]56 senesi Mart
ibtidasından Şubat gayetine değin cümle hasılatının maʻirefet-i şerʻ ve meclis maʻrifetiyleruʻyet-i muhasebe olunup
tanzimat-ı hayriyeyyetatbiken takdim kılınan mumzi defteridir ki bervech-i ati zikr olunur. BOA.Ev.d.11231,vrk.1-2. [3
Receb 1263].
31
Şubat 1256 tarihli mezbur Muhassıl Haşim Bey marifetiyle meblağ-ı mezbur teslim-i sanduk olup 56 sal defteriyle muhassıl
İzzet Efendi maliye hazine-i celilesine göndermiş olduğu mukayyed. Nezareti Evkaf-ı Hümayuna mülhak evkafından Şahruh Bey
evkafından Bozok sancağında vakiʻGedikçubuk ve Akdağ ve Süleymanlı ve Selmanlı ve Budaközü ve Emlak ve kazalarında kâin
kura ve mezraalarının işbu… BOA.Ev.d.11518.vrk.1-2. [3 Receb 1263/17 Haziran 1847].
32
320
larına 5774.5 kuruş, Sırçalı Vakfı zaviyedarlarına1726 kuruş 2 para, Şeyh İbrahim zaviyedarlarına 839.5 kuruş, maaşı muharrere 2057 kuruş, harcı muhasebeye 514 kuruş ve memur maaşına da 257 kuruş ödenmişti.33
Toplam gelirin 27432 kuruş 2 paraya düştüğü ve mütevelliliğe Mehmed Emin Bey ve Nuʻman
Bey’lerin devam ettikleri 1844 Mart-1845 Mart arasındaki vakfın bir senelik gelirinin büyük bölümü Çandır
ve Kemallü karyelerinden tahsil edilmiştir. 14080 kuruş gelirin elde edildiği mezkûr karyeleri, 11396 kuruş
ile Gemerek karyesi ve 1682 kuruş ile Karaözü karyesi takip etmiştir. Toplam hasılatın tamamının vakfın ihtiyaçları için harcandığı mezkûr senede; Gemerek cami-i şerfi kürsü şeyhine 1400 kuruş, cami-i şerfi imam ve
hatibine 971 kuruş, cami-i şerif müezzinine 965 kuruş, Çandır cami-i şerif imam, hatib ve müezzinine 1269
kuruş, aşure masarifatına 272 kuruş, mevlüd-ü şerif masarifatına 282.5 kuruş, kurban masarifatına 244 kuruş,
mekteb ve cami tamiratına ve hasır ve şemʻi revgan masarifatına 620 kuruş, Sultan İbrahim zaviyedarlarına
548 kuruş, Çandırzade zaviyelerine 4458 kuruş, maaşı muharrere 2200 kuruş ve harcı muhasebeye 542.5
kuruş tahsis edilmiştir.34
Vakfın bir yıl sonraki senelik geliri önceki yıla göre artarak 41171 kuruş olmuştur. Mehmed Emin
Bey ve Numan Beylerin mütevelliliğini devam ettirdiği mezkûr vakfın 1845 Mart-1846 Mart dönemindeki
41171 kuruşluk başlıca gelirleri; Gemerek karyesi (20508 kuruş), Çandır karyesi (17259.5 kuruş), ve Karaözü karyeleri (1345 kuruş) ile Dere Bey vakfı (477 kuruş 12 para), Kamer zaviyesi vakfı (925.5 kuruş), Sırçalı
vakfı (2266 kuruş 7 para), Hamza Bey Vakfı (351 kuruş), Sultan İbrahim zaviyesi vakfı (401 kuruş 22 para)
ve Sarı Kaya-yı Sağir ve tavabiyi ve Çatal Emrud karyelerinden (56 Kuruş) toplanan hasılattan oluşuyordu.
Mevcut kayıtlarından vakfın senelik gelirinin tamamının vakfın giderleri için tahsis edildiği anlaşılmaktadır.
Buna göre, 1845 Mart-1846 Mart dönemindeki vakfın başlıca masraf kalemleri aşağıdaki gibidir: Gemerek
Cami-i şerif kürsü şeyhine 3400 kuruş, Cami-i mezbur imamına 1062 kuruş, cami-i mezbur müezzinine 1319
kuruş, feraşına 1174 kuruş, cami-i şerif cüzhanına 7588 kuruş, bermuceb-i şartı vakfı helva masarifatına
332.5 kuruş, aşure ve mevlüd-ü şerif masarifatına 521 kuruş, mekteb ve cami-i şerif tamirat ve hasır ve şemʻi
revgan masarifatına 513 kuruş, Şahruh Bey cisrinin (köprü) tamirat masrafına 399 kuruş, Çandır cami-i şerif
imam, hatib ve müezzinine 3159 kuruş, cami-i şerif tamirine ve hasır ve revgan masrafına 245.5 kuruş, Şey
İbrahim zaviyedarlarına 889 kuruş 7 para, Çandır zaviyedarlarına 331 kuruş 10 para, Kamer Vakfı zaviyedarlarına 1314 kuruş 15 para, Sırçalı Vakfı zaviyedarlarına 1822 kuruş 2 para, Dere Bey zaviyedarlarına 6084
kuruş, Sultan İbrahim Vakfı zaviyedarlarına 334 kuruş 2 para, harcı muhasebeye 533.5 kuruş, maaşı muharrer
için 2132.5 kuruş ve memur maaşına 266 kuruş ödenmiştir.35
Vakfın gelirlerinin 29262 kuruş 37 paraya düştüğü 1846 Mart-1847 Mart dönemindeki gelirlerin
tamamı giderler için tahsil edilmiştir. Gelirler Gemerek karyesi, Çandır ve Kemallü karyesi, Karaözü karyesi, Dere Bey Vakfı, Kamer karyesi Vakfı, Sırçalı Vakfı, Sultan İbrahim Zaviyesi Vakfı ve Hamza Bey Vakfı
hasılatlarından elde edilmiştir. Toplanılan hasılat vakf-ı şerifin ihtiyaçları için harcanmıştır.36
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayuna mülhak evkafına Bozok sancağında vakiʻAlaaddin ve Şahruh Bey evkaflarının kura ve mezariʻinden
[12]59 senesine mahsuben hasılatı vakaları evkaf-ı mezbur mütevellisi Mehmed Emin Bey ve Numan Bey vesairehl-i
murtezikalarıhazirun oldukları halde…BOA.Ev.d.12148.vrk.1-2. [3 Receb 1263/17 Haziran 1847].
34
Oldur ki diye başlayan ilgili sayfanın giriş kısmı; Nezaret-i Evkaf-ı Hümayundan mülukaneye mülhak evkaftan Bozok sancağında
vakiʻAlaüddevle ve Şahruh Bey evkaflarının kura ve mezariʻlerinden [12]60 senesine mahsuben hasılat-ıvakaları ba berat-ı alişan
evkaf-ı mezburun mütevellileri Mehmed Emin Bey ve Nuʻman Bey ve sair …şeklinde devam etmektedir. BOA.Ev.d.12350,vrk.1-2.
[3 Receb 1263/17 Haziran 1847].
35
Vakfı şerifin bir senelik hasılat ve masarifatının ele alındığı kısmın girişi: Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun mülukaneye mülhakevkaftan
Bozok sancağında vakiʻAlaüddevleŞahruh Bey evkaflarının kura ve mezariʻlerinden [12]61 senesine mahsuben hasılat vakıaları
evkaf-ı mezburunba-berat-ı alişan ile mütevvelileriMehmed Emin Bey ve Numan Bey ve sair ehl-i murtezikalarıhazirun oldukları
halde marifeti şer’i şerif ve memuriyetim hasebiyle marifet-i çakiranem ile muhasebeleri ruʻyet olunan defteridenbervech-i ati zikr
ve beyan olunur. BOA.Ev.d.12676, vrk.1-2. [3 Receb 1263/17 Haziran 1847].
36
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun mülukaneye mülhak evkaftan Bozok sancağında vakiʻAlaüddevle ve Şahruh Bey evkaflarından kura ve
mezariʻlerinden [12]62 senesine mahsuben hasılat-ı vakaları ba-berat-ı alişan evkaf-ı mezburunmütevvelileriMehmed Emin Bey ve
33
321
5.1.2. XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıflarının İktisâdi Durumu
1861 Mart-1862 Mart tarihine gelindiğinde vakfın toplam senelik geliri 87077 kuruşa yükselmiştir.
Bu gelirin 20000 kuruşu Gemerek, Kurugöl ve Kürecik kazası aşarından, 7000 kuruşu Karaözü ve Tekmen
ve Piçak aşarından, 33400 kuruşu Çandır, Topurcalı ve Kemanlu karyeleri ile Akdağ ve Budaközü kazaları
aşarından, 16191 kuruşu İskilib, Tekin Samak, Yaraşdere, Kırşehri, der kaza-i Selmanlı Sağir aşarından, 2950
kuruşu Akdağ kazasına tabi Ağcakışla karyesi aşarından, 1618 kuruşu Selmanlı kazasına tabi Çadır Ardıç
karyesi aşarından, 1068 kuruşu Selmanlı kazası Sarı Fatma karyesi aşarından, 2000 kuruşu Kırşehri kuraları
aşarından, 1200 kuruşu Kayseri kazasına tabi Yarsaman karyesi aşarından, 1500 kuruşu Maraş dahilinde bulunan bütün vakıf gelirlerinden ve 150 kuruşu Sarı Kaya-yı Sağir aşarından tahsil edilmiştir. Toplam gelirin
tamamının vakfın ihtiyaçları için harcandığı aynı yıl zarfında; Sırçalı zaviyesi mutasarrıfları Mehmed Arslan
ve Halil ve Mehmed Sadık ve Mehmed Esad Beylere 16791 kuruş, Çandır zaviyesi mutasarrıfları Hasan ve
İbrahim ve Hasan ve Hidayet ve Bekir ve Halil Beylere 11150 kuruş, Şeyh İbrahim zaviyesi mutasarrıfları
Hacı Ahmed ve İbrahim Beylere 2250 kuruş, Kamer zaviyesi mutasarrıfları Mehmed ve Musa Beylere 595
kuruş, İbrahim Sultan zaviyesi mutasarrıfı Halil Beye 1618 kuruş, Gemerek cami-i şerif hatibi ve imamı
efendilere 1770 kuruş tahsis edilmiştir.37
1865 Mart-1866 Mart döneminde Sırçalı ve Çandır karyelerinde kâin vakfın birden fazla cihete ayrıldığı, her bir cihetin evlâd-ı vakıftan mütevellilere verildiği ve üç yıl öncesine göre mezkûr vakfın gelirlerinin
düştüğü anlaşılmaktadır. Bu yıla ait senelik gelir toplam 71399 kuruş 36 para olup, elde edilen gelirin tamamı
vakfın ihtiyaçları için harcanmıştır.38
Mütevelliliğinin Mehmed Arslan Bey isimli bir şahsın icra ettiği anlaşılan vakfın, 1865 Mart-1866
Mart döneminde Süleymanlı kazası Sırçalı karyesindeki geliri 3040 kuruş 30 para olarak kayda geçilmiştir.
Vakfın gelirinden 2280 kuruş 20 para mütevellilik ve zaviyedarlık (1/4) görevi karşılığında Mehmed Arslan
Bey’e, geri kalan 760 kuruş ise muhasebe harcı ve maaşı muharrer için tahsis edilmiştir.39 Süleymanlı Kazasına tabiʻ Sırçalı karyesinde Halil Bey adlı şahsa da vakfın bir ciheti tevdiʻ edilmiştir. Halil Bey’in mütevellisi olduğu cihetin senelik geliri 3040 kuruş 30 paradır. 1865 Mart-1866 Mart dönemindeki 3040 kuruş 30
paralık gelir; Çakmak, Çepni ve Yaraş karyelerinden gelen aşardan elde edilmiştir. Halil Bey’e Mütevelli ve
¼ oranında zaviyadarlık hissesi karşılığında 2280 kuruş 30 para ödenmiştir.40 Sırçalı karyesinde bulunan ve
mütevelliliğini Mehmed Esâd Efendi’nin icra ettiği cihetin toplam geliri 3040 kuruş 30 para olup; bu gelirler
Çakmak, Nısfşer?, Çepni ve Yaraş, karyeleri ile Yarukarslan ve Devekapısı mezralarından elde edilmişti. Gelirden Mütevelli Mehmed Esad Bey’e ¼ zaviyedarlık hissesine karşılık 2280 kuruş 30 para, harç muhasebesi
ve maaş bedeli için 760 kuruş ödenmiştir.41 Sırçalı karyesinde mezkûr vakfa ait başka bir cihetin mütevelliliğini Mehmed Bey icra etmekteydi. 3041 kuruş 30 para olan vakfın senelik gelirinden 2280 kuruş 30 para
¼ oranındaki zaviyedarlık hissesi karşılığında Mütevelli Mehmed Bey’e, 761 kuruş da harç muhasebesi ve
maaşlar için ödenmiştir.42
Numan Bey ve sair ehl-i murtezikalarıhazırun oldukları halde marifet-i şer’i şerif ve memuriyettim ------ BOA.Ev.d.12948, vrk.1-2.
[3 Receb 1263/17 Haziran 1847].
37
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun mülukaneye mülhak Bozok sancağında vakiʻAlaüddevle ve Şahruh Bey evkafları kaimakamı ve
mütevellileri bulunan Ahmed Bey ve Mehmed Arslan Bey ve Halil Bey ve sair ehl-i murtezikaoldukları halde iş bu [12]76 senesi
Martı ibtidasından sene-i mezkûre Şubatı gayetine değin marifet-i şer’i şerif ve memuriyetim hasebiyle-----. BOA.Ev.d.17365,
vrk.3-4.
38
BOA.Ev.d.38935, vrk.1-11. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
39
BOA.Ev.d.38935, vrk.3. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
40
BOA.Ev.d.38935, vrk.4. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
41
BOA.Ev.d.38935, vrk.5. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
42
BOA.Ev.d.38935, vrk.6. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
322
Hüseyin Bey adlı bir şahsın mütevellisi olduğu ve Akdağ kazası Çandır karyesinde olduğu anlaşılan
Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı’na ait bir cihetin 1865 Mart-1866 Mart aralığındaki senelik geliri 3399
kuruş 6 para olarak tespit edilmiştir. Çakmak ve Veremdiken ve Çandır ve İskilib karyelerinden alınan aşar
bedeli vakfın gelir kalemlerini oluşturuyordu. Elde edilen gelirinden 2732 kuruş 20 para ¾ hisse sahibi olan
Hüseyin Bey’e ödenmiş ve 666 kuruş 26 para da mal-ı maktu için harcanmıştır.43 Akdağ kazasına tabi Çandır
karyesinde bulunan Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı’nın mütevelliliği ve zaviyedarlığın ¼ hissesi Mehmed
Arslan’a tevcih edilmiştir. Çandır, İskilib, Ağcakışla, Gemerek, Karaözü ve sair köylerden vakıf için toplam
10660 kuruş gelir toplanmıştır. Toplanan gelirin 9260 kuruşu Mehmed Arslan Bey’e, 400 kuruşu hatip Yusuf
Bey’e ve 1000 kuruşu da hazineye-i celileye tertib ve tahsis kılınan mal-ı maktu’a ödenmiştir.44 Halil Bey,
Çandır karyesinde kâin mezkûr vakfın başka bir cihetine mütevelli ve ¼ oranında zaviyedarlık hissedarı
olarak tayin edilmiştir. 1865 Mart-1866 Mart dönemindeki vakfın senelik geliri 10660 kuruş olup bu gelir
Çandır, İskilib, Ağcakışla, Gemerek, Karaözü, Kemallı, Sarı Kaya-yı Kara, Tolakçı, Sofular ve sair karyelerden elde edilmiştir. Toplam gelirden 9010 kuruş görevleri karşılığında Halil Bey’e, 400 kuruş hatibe ve
1000 kuruş da hazine-i celileye tahsis kılınan mal-ı maktu’a ödenmiştir.45 Çandır karyesinde bulunan vakfın
bir cihetine de Ahmed Bey mütevelli olarak tayin edilmiştir. Ahmed Bey’in mütevelli olduğu cihetin senelik
geliri 34104 kuruş 30 para olarak tespit edilmiştir. Elde edilen gelirin tamamına yakını vakfın ihtiyaçları için
harcanmıştır.46 Halil Bey’in mütevellisi olduğu Çandır karyesindeki vakfa bağlı başka bir cihetin 1865 Mart1866 Mart dönemindeki senelik geliri 412 kuruştur. Toplam gelirden 309 kuruş Halil Bey’e, 103 kuruş da
harcı muhasebe ve maaşlara ödenmiştir.47
Başka bir kayıtta daha rastlanılan Bozok Sancağına tabiʻ Akdağ Kazası Çandır karyesinde bulunan
ve Esad Bey’in mütevellisi olduğu tespit edilen Alaüddevle ve Şahruh Beyler vakfının bir cihetinin geliri 1865 Mart-1866 Mart döneminde 1699 kuruş 20 para olarak kayda geçilmiştir. Bu seneye ait hâsılatın
tamamı Çakmak, Çandır, İskilib karyeleri bedel-i aşarından ve sair gelirlerden elde edilmiştir. Elde edilen
hâsılattan 1366 kuruş 7 para Esad Bey uhdesinde bulunan vazife-i tevliyet cihetine ve 333 kuruş 13 para da
mal-ı maktuʻ olarak ödenmiştir.48
39000 numaralı Evkaf Defterinde 1868 Mart-1869 Mart aralığında Bozok sancağı dâhilindeki vakfın
gelirlerinin 11 ayrı cihete ayrıldığı ve her cihet için farklı mütevellilerin atandığı tespit edilmiştir. Bu dönemde vakfın toplam geliri 87877 kuruş 5 para olarak kayda geçilmiştir. Gelirlerin vakfın giderleri için harcandığı senede en çok gelirin (37839 kuruş), mütevelliliğini Ahmed, Hüseyin ve Said Beylerin müştereken icra
ettikleri Akdağ kazasına tabi Çandır ve Doburca karyelerinden elde edildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca tevdi´
edilen bu cihetlerden ikisinin zaviye vakfı olduğu saptanmıştır. Nitekim mezkûr defterin 38. sayfasında, Bozok Sancağına tabiʻ Akdağ kazası sınırları dâhilindeki Çandır karyesinde bulunan Alaüddevle Zaviyesi Vakfı
adı zikredilmiştir. Mütevellisinin Mehmed Emin isimli bir şahsın olduğu 1868 Mart-1869 Mart dönemindeki
vakfın geliri 393 kuruş olarak belirlenmiştir. Yine mezkûr defterin 37. sayfasında da Alaüddevle Zaviyesi
Vakfı ismi geçmektedir. Söz konusu kayıtta Akdağ kazasına tabiʻ Çandır karyesinde kâin vakfın gelirinin 225
kuruş ve vakfın mütevellisinin Asil Bey olduğu bilgileri geçmektedir.49 Aynı defterde, 1869 Mart ile 1870
Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Akdağ kazasında Çandır karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh Vakfının
mütevellisi Hüseyin Bey marifetiyle 1281 Mart ibtidasından Şubat gayetine değin bir senelik muhasebesidir. BOA.Ev.d.38935, vrk.1.
[7Ra 1286/17 Haziran 1869]
44
BOA.Ev.d.38935, vrk.7. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
45
BOA.Ev.d.38935, vrk.8. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
46
BOA.Ev.d.38935, vrk.10. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
47
BOA.Ev.d.38935, vrk.11. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869]
48
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Akdağ kazasında Çandır karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh
Vakfının mütevellisi Esad Bey marifetiyle [12]81 senesi Mart ibtidasından Şubat gayetine değin bir senelik muhasebesidir. BOA.
Ev.d.38905, vrk.105.
49
39000 numaralı Evkaf Defteri Bozok Sancağı dahilindeki vakıfların 2 yıllık muhasebe kayıtlarını ihtiva eder. Mezkûr defterde,
43
323
yılı Mart ayını kapsayan bir sene zarfında vakfın senelik gelirinin 17441 kuruş 35 paraya düştüğü ve vakfın
7 cihete ayrılıp her cihet için ayrı mütevellinin atandığı tespit edilmiştir.50
Ancak muhtelif kayıtlarda vakfın aynı yıla ait hâsılat ve masarifat miktarında farklılık olduğu tespit
edilmiştir. Nitekim 38905 numaralı Evkaf Defterinde iki cihete tevdiʻ edilen vakfın 1869 Mart-1870 Mart
dönemindeki senelik geliri toplam 68143 kuruş 20 para olarak kayda geçilmiştir. Halil ve Mehmed Arslan Beylerin müştereken mütevelliliğini yaptıkları cihetin toplam 30304 kuruş 20 paralık gelirinin büyük
kısmı Sırçalı, Çandır, Doburca, Kamer, Gemerek karyeleri ile Kayseri sancağında Yarsama karyesi, Niğde
sancağında Sofular karyesi, Budaközü nahiyesinde Kemallü ile Sarı Kaya karyesi ve Karaözü karyesinden
alınan aşardan oluşmaktaydı. Gelirin tamamının vakfın ihtiyaçlarına tahsis edildiği dönemde; Müştereken
mütevelliliği icra eden Halil ve Arslan Bey’lere 17209 kuruş, imam Bekir Efendi’ye 320 kuruş, imamet ve
hitabet görevini icra eden Yusuf Efendi’ye 480 kuruş, Gemerek cami-i şerif imamı Abdullah Efendi’ye 1650
kuruş, müezzin Ali Efendi’ye 1209 kuruş, feraş Ömer Efendi’ye 450 kuruş, kürsü şeyhi Sadık Efendi’ye
1500 kuruş, cüzhan Bekir Efendi’ye 218 kuruş, cüzhan Mehmed Efendi’ye 218 kuruş, masarif-i taʻşiriye’ye
1500 kuruş, Çandır zaviyedarlarına 3200 kuruş ve mal-ı maktuʻ için 2000 kuruş ödenmiştir.51 Aynı yıl vakfın,
Akdağ kazasına tabiʻ Çandır karyesindeki cihetinin toplam geliri37839 kuruş olarak kaydedilmiştir. Vakf-ı
mezkûrun mütevellileri Ahmed ve Said ve Hüseyin Beyler idi. Gelirlerin büyük kısmı Sırçalı karyesi, Kamer
karyesi, Çandır karyesi, Gemerek karyesi, Karaözü karyesi, Kayseri sancağında Yarsama karyesi ve Niğde
sancağında Sofiler karyesinden elde edilen aşar bedelinden oluşmaktaydı. Gelirin büyük bir kısmının vakfın
giderleri için harcandığı senede; Çandır karyesinde bedel-i hâsılatından olup cisr-i kebirin tamiratına meşruta
olarak sal be sal takdim-i hazine-i celileye 5032 kuruş 20 para, cisri kebirin vukuʻ bulan tamiratı masrafına
2500 kuruş, Ahmed ve Hüseyin ve Said Beylere nısf-ı tevliyet hisselerine 17209 kuruş, nısf-ı imamet görevini icra eden Yusuf Efendi’ye 480 kuruş, müezzin Ahmed Efendi’ye 320 kuruş, Gemerek cami-i şerifinde
cüzhanlık görevini ifa eden Ahmed Efendi’ye 223 kuruş, cüzhan Osman Efendi’ye 225 kuruş, cüzhan Mikdad Efendi’ye 450 kuruş, helva ve aşure masrafına 800 kuruş, cisr-i kebir üzerine dökülen kum masrafına
100 kuruş mevlüd-ü şerif ücretine 450 kuruş, Çandır camisi aydınlatmasına 300 kuruş, kurban ücretine 400
kuruş ve sair ücretler için toplam 38739 kuruş ödenmiştir.52
Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı’nın Süleymanlı Kazası Sırçalı karyesinde bulunan cihetinin Mart
1870-Mart 1871 dönemindeki bir senelik geliri 22632 kuruş 26 para olarak tespit edilmiştir. Mehmed Arslan,
Halil ve Mehmed Bey isimli kişilerin müştereken mütevelliliğini icra ettikleri vakfın gelirlerinin tamamı Sırçalı ve Tevabmi? kuraların bedel-i aşarından elde edilmiştir. Elde edilen gelirden 531 kuruş harc-ı muhasebe,
2126 kuruş 24 para maaş-ı muharrer, 7974 kuruş 16 para bermuceb şürut-u vakf-ı mutasarrıflarına ve 12000
kuruş 26 para da mevcud ve maʻmur bulunan zaviyede gelip, geçen misafirlere verilen yemek ücreti olarak
ödenmiştir.53
Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı ile ilgili kısımlar değerlendirilmiştir. 1868 Mart ayından 1870 Mart ayına kadar ki dönemi içeren
defterde 1868 Mart-1869 Mart dönemi için 11 kayıt, 1869 Mart-1870 Mart dönemi için de 7 kayıt tespit edilmiştir. Daha fazla bilgi
için defterdeki ilgili sayfalara bakınız. BOA.Ev.d.39000, vrk.5, 6, 7, 27, 37, 38, 48, 49, 65, 66, 67.
50
Daha fazla bilgi için defterdeki ilgili sayfalara bakınız. BOA.Ev.d.3900, vrk.156, 162, 173, 174, 189, 194, 195.
51
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Akdağ kazasında Çandır karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh
Vakfının mütevellisi Halil ve Mehmed Arslan Beyler marifetiyle [12]85 senesi Mart ibtidasından Şubat gayetine değin bir senelik
muhasebesidir. BOA.Ev.d.38905.vrk.199.
52
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Akdağ kazasında Çandır karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh
Vakfının mütevellisi Ahmed ve Said ve Hasan Beyler marifetiyle [12]85 senesi Mart ibtidasından şubat gayetine değin bir senelik
muhasebesidir. BOA.Ev.d.38905.vrk.198.
53
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Süleymanlı kazasında Sırçalı karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfının mütevellisi Mehmed Arslan ve Halil ve Mehmed Beyler marifetiyle [12]86 senesi Mart… BOA.Ev.d.38905, vrk.167.
324
6. Sonuç
Vakıf kurumu, toplum ve milletlerin sosyo-kültürel yapısına yaptığı katkılar sayesinde, sosyal barışın
tesisi konusunda da oldukça etkili olmuştur. XV. yüzyılın sonlarında Dulkadirli beyleri tarafından Yozgat
sınırları dâhilinde kurulan zaviye, mescid ve cami vakıfları XIX. yüzyılın sonuna kadar aktif olup, Yozgat ve
çevresine sosyal, eğitim, ekonomik, dinî ve daha birçok alanda büyük katkıda bulunmuşlardır.
Alaüddevle ve Şahruh Beylerin Yozgat’ta kurmuş oldukları bu vakıflar için Yozgat başta olmak üzere, Kayseri, Kırşehir, Niğde ve Maraş’tan gelir tahsis etmişlerdir. İncelenen dönemde vakıfların birden fazla
cihete ayrılıp evlâd-ı vakıf hissedarları arasında paylaşıldığı ve vakıflara birden fazla mütevellinin atandığı
tespit edilmiştir. Osmanlı döneminde bütün sancaklarda olduğu gibi Yozgat’ta da günümüzde devlet tarafından karşılanan eğitim ve din hizmetleri masrafları vakıfların gelirlerinden karşılanmıştır. Osmanlı’daki vakıf
ve benzeri kurumların daha detaylı incelenmesi, şüphesiz atalarımızdan bize miras kalan medeniyetimizin
gelecek kuşaklara aktarılması bakımından oldukça önemli bir davranış olacaktır. Ayrıca tarihi eserler ve kurumların, bilimsel çalışmalara konu olması yeni nesillerin özgüvenini de şüphesiz artıracaktır.
7. Müzakere
Katılımcı 1: Konuyla özel ilgilendiğimiz için de hem dikkatimizi çeken hem de bazı problemli
olanları çözme anlamında bir şeyler soracağım yani bendeki problemleri çözme anlamında. İlkönce aslında
Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE ve Arş. Gör. Yalçın GEZER’e ortak sunumu var. Bu 1840’lardan başladı
değil mi bu şeylere muhasebat defterlerine
Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Evet
Katılımcı 1: Tanzimat’tan sonra malumat var ben şeyi merak ediyorum, Tanzimat sonrasında devlet
vakıflara oldukça bir el atmaya çalışıyor böyle gelirlerine. Burada bazı şeyleri not etmeye çalıştım ben ama
masraf kısmını, işte vakıflar için ayrılan harç falan, ancak öncesinde bir kıyaslama açısından elinizde olan
bilgi var mı onu soracaktım. Yani Tanzimat öncesiyle sonrası ile ilgili.
Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Tanzimat öncesine ben ulaşamadım.
Katılımcı 1: Masraf kısmıyla ilgili. Çünkü devlet o aşar kısmına vakıflarda bir el koymaya çalışıyor.
Bunlardan tespit ettiklerim var mesela 65bin kuruşsa geliri mütevelliye 12 kuruş veriyor. Bunda bazı böyle
dalgalanmalar var. Onun için sormak istedim.
Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Hocam şimdi benim tespit ettiğim gördüğüm 1870-60’a doğru
olan defterlerde şimdi şöyle bir şeye rastladım. Vakıf hani gider fazlası gelir oluşuyor, hazineye aktarılan para
var ama. 1860’tan sonraki defterlerde hazineye aktarılan para yok hepsi giderler için tahsis ediliyor. Yani bir
kâr durumu söz konusu olmuyor.
Katılımcı 1: Bir de ben size şeyi soracaktım, onbir cihet. Bu bir görev mütevelli. Bunun vakfiye eden
kişi yapabilir mi? Bu gereksiz mi? Herhalde vakfiyede şart koşmuş.
Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Kaynağına ulaşamadım ama. Aynı defterde aynı vakıf muhasebe
defterinde bu Bozok Sancağının geneline ait burada farklı sayfalarda, işte mütevellisi bu diye bu şekilde
geçiyor. Farklı, bazılarında mütevelli değişmiyor bazılarında da değişiyor hocam. Bazılarında köyleri
değişiyor… Mütevellisinin de değiştiğini görüyoruz. Bunlar dediğiniz gibi.
Katılımcı: Birbirine ek vakıf mı bunlar, tek vakfiyeden değil mi? aynı vakfın herhalde farlı yerlerinde.
325
Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Hocam üç tane vakıf var. Bu vakıflara ait iki büyük vakıf var
1500 tarihli. Onların orijinallerine ulaşamadım.
Katılımcı 2: Oğlu Süleyman’ın da vakfı olması lazım. Vakıflar genel müdürlüğünde.
Katılımcı 1: Ben de onu soracaktım. Büyük ihtimalle evlatlık vakıfsa bu, günümüzde halen evlatları
yaşıyordur.
Katılımcı 3: Süleyman nasıl bir bağlantısı var bilmiyorum ama. Vakıflar genel müdürlüğünde çevirisi
yapılmış bir şekilde bu vakıflar mevcut.
Katılımcı 1: Evlatları yaşıyordur büyük ihtimalle, ailenin elinde bu vakfiye orijinal değil mi, tescil
ettirmiş mi?
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Evet orijinal, tescillenmiş.
Katılımcı 1: Evet ilginç bir şey, belki de bu topraklardaki en eski şeylere doğru gidiyor, şey olarak.
Aile onu biraz zor alır vakıf onu geri vermez gibi geliyor bana.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Biz de öyle düşünüyoruz hocam.
Katılımcı 1: Bir de evlatlık vakfı olduğu tespit edilmiş. Evlatları da yaşıyor ki. Birçok böyle mülhak
dediğimiz evlada şart koşulmuş ailelerin soyları yaşıyor zaten. Sokullunun, Ayasofyanın, Kasidecizadenin
falan bunlar onlardan kaç yüz sene evvel. Aslını neden vermiyorlar ben zaten onu anlamadım fotokopisini
genelde verirler.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Ellerinde fotokopi kalmış.
Katılımcı 1: Yani böyle bir şeyi de kaçırmışlar. Ben bunu soracaktım. Bir de siz şeyden bahsettiniz ya
Yalçın hocam, derkenardan kayıtlara aynen geçiş, bir değişiklik yok dediniz orda tımar sipahinin arzuhaline.
Orada sonuçtan söylemediniz sonuç var mı? Yani bilmem ne buyruldu yazılıyor ya orada. O ben şeyi
söyleyeyim de diplomatik kaynaklardan arşiv çalışan hocalarımız bilirler de. Eski kayıtın aynısını çıkarıyor
zaten oraya, değişiklik yok yani tahrir defterinde aynı tarihli şeyse onun derkenar olmadığı o işten tahrir
defterinden vakıf defterinden ilgili köyün veya vakfın neyse aynısını çıkarması zorunda zaten kendisine
ait olan. Sadece oradakini resmediyor, oraya geçiriyor. Onda bir değişiklik olmaması normal de sonucu ne
olmuş yani.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Sonucu yok hocam.
Katılımıc 3: Enteresan bir şey.
Katılımcı 1: Buyruldu diye bir şey yazmıyor mu?
Arş. Gör. Yalçın Gezer: Altta başka kayıtlar var. Mesela Sivas’la ilgili başka kayıt var. Ama buyruldu
yok.
Katılımcı 1: Sanki orada bir üste yakın bir yerde.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: O üstteki kayıtlar hocam, üstteki mesela sipahinin bahsetmiş olduğu
Dabana köyü vardı. Dabana köyünün gelirlerini üste yazmış. Şeybadızadesinin gelirlerini yan tarafa yazmış.
Alttada Sivas’ta bir mescitle ilgili başka bir kayıt var.
Katılımcı 1: Klasik dönemde dilekçenin üzerinde bitiriyorlar o işleri o yüzden.
326
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Genelde öyledir hocam da, burda yok işte.
Katılımcı 4: Ben Şeyhbahadır türbesi midir gösterdiğiniz. Onun tarihçesi nedir.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Şeyhbahadır zaviyesinin tarihçesi bilinmiyor. İşte 774 tarihindeki vakfiye
oraya yapılan bir arazi vakıftan bahsediliyor. Bilinen en eski tarih aslında o.
Katılımcı 4: Yanında cami de vardı galiba.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Yok cami değil de türbenin kendisi. Yanında bir şey yapmışlar, işte yemek
falan yapmak için günümüzde aşevi gibi.
Katılımcı 4: Yani zaviye ait herhangi bir tarih
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Yok. Türbe var sadece.
Katılımcı 1: Peki bu vakfiyede ne yazıyor. Yani vakfın kurucusu aynı zamanda zaviyenin sahibi
değil mi? Vakfiyede ismi geçen.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Vakfiyede ismi geçen hocam melik bin Zeynep diyor. O araziyi bağışlayan
kişi.
Katılımcı 2: Ben zaviyeyi bağışladım diyor.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Ben zaviyeyi bağışladım diyor. Bu şunu gösteriyor hocam. Yani o zaviye
o tarihte var. Ama öncesinde hangi tarihte kurulduğu belli değil.
Katılımcı 1: Evlatlık vakıf olarak.
Katılımcı 2: Bağışlamış yani.
Katılımcı 1: Ama şeyhliği o aileden geliyor.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Şeyhliği o aileden geliyor.
Katılımcı 1: Ama zaviye varsa, zaten şeyhi vardır. Büyük ihtimal onlar aynı ailedenler. Çünkü zaviye
mevcut zaten. Bir şeyhi varsa bu vakfı kuran kişi araziyi oraya bağışladığı zaman evlatlık vakfı olarak kendi
ailesi, nasıl olacak?
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Hocam bahsettiğim vakfiye tamamen farklı bir şey. Bir arazi sahibi var.
Kendi uhdesinde olan bir kısım araziyi zaviyeye bağışlıyor.
Katılımcı 1: Şart kısmında sadece gelir var. Şeyhlin evladı vesaire şunun bunun gibi klasik bir şey
yok yani, öyle mi?
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Yok hocam. Sadece araziyi buraya bağışladım diyor. O yetim kişiler
hizmet etmesi kısmı hurufat defterinde var. Vakfiyede sadece şahitler huzurunda bu elimde bulunan araziyi
şeyhbadı zaviyeye vakfettim şeyi var.
Katılımcı 4: Ama orada sonuçta bir tarih var, yani oradan çıkartılabilir mi?
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Ondan öncesini bilemeyiz. Ne zaman kuruluş tarihi. Şu tarih diye.
Katılımcı 1: Yani vakıfların elindeki belki en erken ikinci vakfiye oldu galiba böyle. 1048den
327
bahsediyorlardı bunun öncesinde var mı bilmiyorum, vakıflar biraz zor verir.
Arş. Gör. Yalçın GEZER: Hocam iki yıldır uğraşıyoruz.
Katılımcı 1: Neyse muhafaza edilmesi açısından güzel. Orada kaybolmaması. Orijinali tabi ayrı şey
yapamadı. Hayırlısı.
8. Kaynakça
8.1. Arşiv Belgeleri
BOA, Evkâf-ı Hümâyun Nezâreti Defterleri (Ev.d),11231, 11518, 12148, 12350, 12676, 12948,
17365, 38935, 38905, 39000
8.2. Araştırma ve İnceleme Eserleri
ALTUN, Ara, ‘‘Alaüddevle Camii’’, DİA, Cilt:II, (344-345), s.344.
BAŞ, Yaşar, ‘’Maraş Çevresinde Dulkadirli ve Osmanlı Vakıfları’’, I. Kahramanmaraş
Sempozyumu 6-8 Mayıs 2004, Mayıs 2005 İstanbul, Cilt:II, s.565-572.
ARSLAN, Lütfi, H.963/M.1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Bozok Sancağı’nın
Ekonomik ve Sosyal Yapısı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2005, s.18.
DULKADİROĞLU Ahmet, ‘’Dulkadir Beyliği’nin Kırşehir ve Yöresindeki Faaliyetleri (14041614)’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde
Kahramanmaraş 2008, s.77-82.
GÜNAY, Hacı Mehmet, ‘’Vakıf’’, DİA, Cilt:42, s.475-479.
KAPUSUZOĞLU, Burhanettin ‘’Bozok İlmiye Tarihinde Medreseler, Zaviyeler ve Tekkeler’’,
Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı, Türk Ocakları Yozgat Şubesi Yayınları Mart
2000, s.377-428.
KARADENİZ, Hasan Bahri, ‘‘Dulkadir Beyliği Tarihine Kısa Bir Bakış’’, Maraş Tarihinde Bir
Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.19-42.
KOÇ, Yunus, ‘’Dulkadirli’den Osmanlı’ya Bozok’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.43-58.
ÖZKAN, Ali Rafet, ‘’ Dulkadirlilerin Bozok-Çandır’daki İzleri ve Eserleri’’, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, 29 Nisan-1 Mayıs 2011 Kahramanmaraş (Birinci Salon), I. Basım
Haziran 2012 Kahramanmaraş Belediyesi, s.131-150.
YEDİYILDIZ, Bahaeddin, ‘’Vakıf’’, DİA, Cilt:42, s.479-486.
YİNANÇ, Refet, Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989, s.113-119.
328
9. Ekler:
Tablo.1. Vakfın XIX. Yüzyılda İktisadi Yapısında Meydana Gelen Gelişmeler
AlaüddevleŞahruh Bey Vakıflarının Yıllara Göre Gelir ve Gider Tablosu
Vakfın Bulunduğu
Yer
Vakfın Adı
Yıl
Vakfın Mütevellisi
Vakfın Geliri/
Kuruş
Vakfın Gideri/
Kuruş
Bozok Sancağı1
Şahruh Bey ve
Alaüddevle Vakfı
1840 Mart1841 Mart
Mehmed Emin Bey
ve Numan Bey
52234 Kuruş
52234 Kuruş
Bozok Sancağı2
Şahruh Bey Vakfı
1841 Mart1842 Mart
Mehmed Emin Bey
ve Numan Bey
33976.5 Kuruş
33976.5 Kuruş
Bozok Sancağı3
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
1843 Mart1844 Mart
Mehmed Emin Bey
ve Numan Bey
40521 Kuruş 7
Para
40521 Kuruş 7
Para
Bozok Sancağı4
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
1844 Mart1845 Mart
Mehmed Emin Bey
ve Numan Bey
27432 Kuruş 2
Para
27432 Kuruş 2
Para
Bozok Sancağı5
AlaüddevleŞahruh
Bey Vakfı
1845 Mart1846 Mart
Mehmed Emin Bey
ve Numan Bey
41171 Kuruş
41171 Kuruş
Bozok Sancağı6
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
1846 Mart1847 Mart
Mehmed Emin Bey
ve Numan Bey
29262 Kuruş 37
Para
29262 Kuruş 37
Para
Bozok Sancağı7
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
1861 Mart1862 Mart
Ahmed Bey,
Mehmed Arslan ve
Halil Beyler
87077
87077
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi8
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Hüseyin Bey
3399 kuruş 6 Para
3399 kuruş 6
Para
Bozok/Süleymanlı/
Sırçalı Karyesi9
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Mehmed Arslan
3040 kuruş 30
Para
3040 Kuruş 20
Para
Bozok/Süleymanlı/
Sırçalı Karyesi10
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Halil Bey
3040 Kuruş 30
Para
3040 Kuruş 30
Para
Bozok/Süleymanlı/
Sırçalı Karyesi11
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Mehmed Esad
3040 Kuruş 30
Para
3040 Kuruş 30
Para
Bozok/Süleymanlı/
Sırçalı Karyesi12
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Mehmed Bey
3041 Kuruş 30
Para
3041 Kuruş 30
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi13
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Mehmed Arslan
10660 Kuruş
10660 Kuruş
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi14
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Halil Bey
10660 Kuruş
10660 Kuruş
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi15
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Ahmed Bey
34104 Kuruş 30
Para
34104 Kuruş 30
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi16
Alaüddevle ve Şahruh
Beyler Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Halil
412 Kuruş
412 Kuruş
Çandır Ve Sırçalı
9 Cihetin Toplamı
Mart 1865Mart 1866
71399 Kuruş 36
Para
71399 Kuruş
36 Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi17
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1865Mart 1866
Esad Bey
1699 Kuruş 20
Para
1699 Kuruş 20
Para
Bozok/Süleymanlı/
Sırçalı Karyesi18
Şahruh Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Mehmed, Halil ve
Arslan
13902 Kuruş
13902 Kuruş
Bozok/Akdağ/Çandır
ve Doburca Karyesi19
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Ahmed, Hüseyin ve
Said Beyler
37839 Kuruş
37839 Kuruş
329
Bozok/Akdağ/Çandır
ve Doburca Karyesi20
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Halil, Mehmed ve
Arslan Beyler
30304 Kuruş 20
Para
30304 Kuruş 20
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi21
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Hasan
843 Kuruş 30
Para
843 Kuruş 30
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi22
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Halil
421 Kuruş
35 Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi23
Alaüddevle Zaviyesi
Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Mehmed Emin
393 Kuruş
393 Kuruş
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi24
Alaüddevle Zaviyesi
Vakfı
Mart 1868Mart 1869
İsmail
225 Kuruş
225 Kuruş
Bozok/Akdağ/
Ağcakışla Karyesi25
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Mustafa, Musa ve
Ahmed
2570 Kuruş
2570 Kuruş
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi26
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Musa
337 Kuruş 20
Para
337 Kuruş 20
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi27
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Hidayet
618 Kuruş 30
Para
618 Kuruş 30
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi28
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1868Mart 1869
Ebubekir
421 Kuruş 30
Para
421 Kuruş 30
Para
Sırçalı/Çandır/
Doburca ve
Ağcakışla
11 Cihetin Toplamı
1868 Mart1869 Mart
87876 kuruş 10
Para
87876 kuruş
10 Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi29
Alaüddevle --- Vakfı
Mart 1869Mart 1870
Halil
421 Kuruş 35
Para
421 Kuruş 35
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi30
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1869Mart 1870
Ebubekir
421 Kuruş 30
Para
421 Kuruş 30
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi31
Alaüddevle Zaviyesi
Vakfı
Mart 1869Mart 1870
İsmail
225 Kuruş
225 Kuruş
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi32
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1869Mart 1870
Hasan ve Mehmed
Emin
1236 Kuruş 30
Para
1236 Kuruş 30
Para
Bozok/Akdağ/
Ağcakışla Karyesi33
Alaüddevleden Kamer
Zaviyesi Vakfı
Mart 1869Mart 1870
Mustafa, Musa ve
Ahmed
2570 Kuruş
2570 Kuruş
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi34
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1869Mart 1870
Hidayet
618 Kuruş 30
Para
618 Kuruş 30
Para
Bozok/Süleymanlı/
Sırçalı Karyesi35
Şahruh Bey Zaviyesi
Vakfı
Mart 1869Mart 1870
Halil ve Mehmed
Arslan
13902 Kuruş
13902 Kuruş
Sırçalı/Çandır ve
Ağcakışla
7 Cihetin Toplamı
Mart 1869Mart 1870
19396 Kuruş 5
Para
19396 Kuruş 5
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi36
Alaüddevle ve Şahruh
Vakfı
Mart 1869Mart 1870
Halil ve Mehmed
Arslan Beyler
30304 Kuruş 20
Para
30304 Kuruş 20
Para
Bozok/Akdağ/Çandır
Karyesi37
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1869Mart 1870
Ahmed, Said ve
Hasan Beyler
37839 Kuruş
37839 Kuruş
Çandır
2 Cihetin Toplamı
Mart 1869Mart 1870
68143 Kuruş 20
Para
68143 Kuruş
20 Para
Bozok/Süleymanlı/
Sırçalı Karyesi38
Alaüddevle ve Şahruh
Bey Vakfı
Mart 1870Mart 1871
22632 Kuruş 26
Para
22632 Kuruş 26
Para
Mehmed Arslan,
Halil ve Mehmed
Beyler
330
Tablo.1 Dipnotları
BOA.EV.d.11231.
BOA.EV.d.11518.
3
BOA.EV.d.12148.
4
BOA.EV.d.12350.
5
BOA.EV.d.12676.
6
BOA.EV.d.12948.
7
BOA.EV.d.17365.s.3-4.
8
BOA.EV.d.38935.s.1.
9
BOA.EV.d.38935.s.3.
10
BOA.EV.d.38935.s.4.
11
BOA.EV.d.38935.s.5.
12
BOA.EV.d.38935.s.6.
13
BOA.EV.d.38935.s.7.
14
BOA.EV.d.38935.s.8.
15
BOA.EV.d.38935.s.10.
16
BOA.EV.d.38935.s.11.
17
BOA.EV.d.38905.s.2.
18
BOA.EV.d.39000.s.67.
19
BOA.EV.d.39000.s.66.
20
BOA.EV.d.39000.s.65.
21
BOA.EV.d.39000.s.49.
22
BOA.EV.d.39000.s.48.
23
BOA.EV.d.39000.s.38.
24
BOA.EV.d.39000.s.37.
25
BOA.EV.d.39000.s.27.
26
BOA.EV.d.39000.s.7.
27
BOA.EV.d.39000.s.6.
28
BOA.EV.d.39000.s.5.
29
BOA.EV.d.39000.s.195.
30
BOA.EV.d.39000.s.194.
31
BOA.EV.d.39000.s.189.
32
BOA.EV.d.39000.s.174.
33
BOA.EV.d.39000.s.173.
34
BOA.EV.d.39000.s.172.
35
BOA.EV.d.39000.s.156.
36
BOA.EV.d.38905.s.199.
37
BOA.EV.d.38905.s.198.
38
BOA.EV.d.38905.s.167.
1
2
Resim 1. Çandır Şahruh Bey Mescidi(http://www.candir.gov.tr/default_B0.aspx?id=139)
Resim. 2. Şahruh Köprüsü
331
((https://tr.wikipedia.org/wiki/Kara%C3%B6z%C3%BC,_Sar%C4%B1o%C4%9Flan#/media/
File:%C5%9Eahruh_K%C3%B6pr%C3%BCs%C3%BC_2.jpg))
332
Download