AĞIMIZA TAKILANLAR SELMA ÖZCAN DIŞ TĠCARETTE

AĞIMIZA TAKILANLAR
SELMA ÖZCAN
DIŞ TĠCARETTE STANDARDĠZASYON VE DENETĠMLER
Ülkemizde uygulanan piyasa gözetim ve denetim sistemi ithalat ve ihracat yapan firmalar ve
tüketici açısından oldukça karmaşık bir yapı içermektedir. Bu sistemle ilgili detaylara girmeden
önce Avrupa Birliğindeki piyasa gözetim ve denetim tarzına bir bakış atmakta yarar
görülmektedir.
Avrupa Birliğinde Piyasa Gözetimi ve Denetimi:
Avrupa Birliğinde piyasa gözetiminde amaç, piyasaya sunulan ürünlerin ilgili bulunduğu Yeni
Yaklaşım Direktifleri veya diğer tüm Tek Pazar mevzuatına uygun olarak üretilip üretilmediğini
belirlemek ve tüm AB ülkelerinde bu mevzuat hükümlerine uyulmasını sağlamaktır. Piyasa
gözetimi ile mevzuata uygun olmayan ürünlerin serbest dolaşımını engelleme hakkı söz konusu
olabilmektedir.
Ülkeler bazında piyasa gözetim altyapıları farklılık göstermektedir. Ancak piyasa gözetiminden
sorumlu kuruluşların bu faaliyetleri yerine getirmek için gerekli altyapıya sahip olmaları
gerekmektedir. Bu kuruluşların bağımsız olması ve faaliyetlerini ayrımcılık yaratmayacak şekilde
yürütmeleri esastır. Piyasa gözetimi kamu kuruluşlarının sorumluluğundadır. Uygulamada gıda dışı
ürünlerden genel olarak sorumlu bir Piyasa Gözetim Denetim (PGD) Kurumu bulunmaktadır.
Türkiye'de Piyasa Gözetimi ve Denetimi
Ülkemizde AB uygulamalarında olduğu gibi gıda dışı ürünlerden genel olarak
sorumlu bir PGD Kurumu bulunmamaktadır. Piyasa Gözetim ve denetim
Koordinasyonu Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından yürütülmektedir. Ancak
PGD’den sorumlu 10 farklı kurum vardır. Bu kurumlar ve ürün grupları:
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
Motorlu Araçlar ile Tarım ve Orman Traktörleri,
Takograf, Yasal Metroloji ve Hazır Ambalajlama,
Elektrikli Ekipmanlar, Makinalar, Asansörler,
Basınçlı Ekipmanlar (Tüp, düdüklü tencere vb.), Gaz Yakan Cihazlar, Tekstil ve Ayakkabıların
Etiketlenmesi, Kristal Camlar, Sivil Kullanım Amaçlı Patlayıcılar, Muhtemel Patlayıcı Ortamda
Kullanılan Ekipmanlar,
Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı
Ġnşaat Malzemeleri
Tütün Tütün Mamulleri ve Alkollü Ġçecekler Düzenleme Kurumu
Tütün mamulü
AĞIMIZA TAKILANLAR
SELMA ÖZCAN
Çevre ve Orman Bakanlığı
Çevre Koruması, Tehlikeli Maddeler
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Kişisel Korunma Donanımları
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu EPDK
Akaryakıt ürünleri
Sağlık Bakanlığı
Kozmetikler, Oyuncaklar, Tehlikeli Maddeler, Tıbbi Cihazlar, Alkollü Ġçecekler, Ölçü Aletleri,
Tıbbi Ürünler, Elektrikli Materyaller, Sular, enteral beslenme ürünleri, Özel tıbbi amaçlı bebek
mamaları, tıbbi amaçlı diyet gıdalar, ilaç olarak kullanımı bilimsel ve klinik olarak kanıtlanmış
ancak reçeteye tabi olmayan ürünler
Denizcilik Müsteşarlığı
Gezi Amaçlı Tekneler
Tarım ve Köy işleri Bakanlığı
Tehlikeli Maddeler, Elektrikli Materyaller, Gıda Maddeleri, Tıbbi Ürünler, Alkollü Ġçecekler
Bilgi Teknolojileri Kurumu
Ġletişim Teknolojisi, Telekomünikasyon ve Veri Ġşleme
Ülkemizdeki PGD sistemi AB ülkelerinden farklı olarak daha dağınık bir yapı içinde olup mevzuatı
yapan ve uygulayan birimlerin ayrıştırılmadığı göze çarpmaktadır. Bu kurumların denetimine ilişkin
tek bir veri tabanı da bulunmamaktadır. Ġthalat aşamasında sadece nihai ürün değil işlenmiş, yarı
mamul veya ara ürünler de denetime tabi tutulabilmektedir.
PGD sistemindeki bu dağınık yapı dış ticaret yapan firmalar için karışıklığa neden olmakta, hangi
ürün için hangi kuruma başvuruda bulunacağından tam emin olunamayabilmektedir.
Genel olarak ithalat kontrolleri kapsamında Gümrük Ġdareleri uygunluk değerlendirmesi
yapmamakta, ithalat kontrolleri PGD’den sorumlu kurumlar ve Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ile
Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından yapılmaktadır.
4703 sayılı Kanun
Bu Kanunun amacı; ürünlerin piyasaya arzı, uygunluk değerlendirmesi, piyasa
gözetimi ve denetimi ile bunlarla ilgili olarak yapılacak bildirimlere ilişkin usul
ve esasları belirlemektir.
AĞIMIZA TAKILANLAR
SELMA ÖZCAN
4703 Sayılı çerçeve kanun ile üreticilerin, ithalatçıların, dağıtıcıların ve kamu kurumlarının görev ve
sorumlulukları gibi temel esaslar doğrultusunda Avrupa Birliği’nde olduğu şekliyle, ürün güvenliği,
piyasa gözetimi ve denetimi (PGD), uygunluk değerlendirmesi gibi, konular ülkemiz mevzuatına
aktarılmıştır.
Kanunun 5. Maddesinde Ürünlerin piyasaya arzında üreticilerin ve dağıtıcıların yükümlülükleri
düzenlenmiştir.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tüketicilerin ihbarlarını hızlı ve etkin iletebilmeleri için Bakanlık web
sayfasında “Ürün Güvenliği Şikâyet Formu” oluşturulmuştur.
Ġhbar ve şikayetler için
http://www2.sanayi.gov.tr/webEdit/Webform1.aspx?menuSec=234 linkinde yer alan formun
doldurularak başvuruda bulunulabilmektedir.
TÜRK STANDARTLARI ENSTĠTÜSÜ (TSE)
TSE aşağıda yer alan direktifler kapsamında yetkilendirilmiştir.
Oyuncaklar
Makineler
Kişisel Koruyucular
Yapı Malzemeleri
Basınçlı Ekipmanlar
Asansörler
Gazyakan Cihazlar Direktifleri
Ayrıca Kimyevi Gübre ve Organik Gübre Yönetmelikleri kapsamındaki ürünlerin Uygunluk
Değerlendirmesi de Tarım ve Köy işleri Bakanlığı adına TSE tarafından yapılmaktadır.
Ġthalat Denetimleri
Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğleri kapsamındaki ürünler için ithalatçı,
ithalatta uygunluk değerlendirmesi yaptırmak üzere, ürünün ilgili olduğu
Tebliğ hükümleri çerçevesinde Türk Standartları Enstitüsü'ne, Ticarette
Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı'na ya da yetkili kuruluşa
başvurur. Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı
kapsamında gerçekleştirilen ithalatta uygunluk değerlendirmesi işlemleri,
DTÖ/Ticarette Teknik Engeller Anlaşması'na uygun olarak, can ve mal güvenliği, çevrenin
korunması, ulusal güvenlik gerekleri, tüketicinin doğru bilgilendirilmesi gibi konular çerçevesinde
yapılmaktadır.
Ġhracat Denetimleri
Ġhracatta da zorunlu standarda tabi olan ürünler bulunmaktadır. Yaş meyve ve sebze, bakliyat,
bitkisel yağlar, pamuk ile kuru ve kurutulmuş meyvelerden oluşan, Dış Ticarette Teknik
Düzenlemeler ve Standardizasyon Yönetmeliği ekinde yer alan tarımsal ürünler, ihracatta
zorunlu standart denetimine tabidir. Bu ürünlerin ihracatında, ihracatçı başvurusunu ilgili "Dış
Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı"na yapar. Yapılan kontroller sonucunda,
AĞIMIZA TAKILANLAR
SELMA ÖZCAN
ürün, standardına uygun bulunursa, ihracatçıya gümrüklere ibraz edilmek üzere, "Dış Ticarette
Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı" tarafından "Kontrol Belgesi" verilir.