Net hata ve noksan ekonominin kurtarıcısı oldu # Vergi

advertisement
m
M
●
TÜRMOB AYLIK YAYIN ORGANI
●
SAYI : 154
●
AĞUSTOS 2 0 0 9
5.00 TL ● ISSN:1307-6620
Net hata ve noksan ekonominin
kurtarıcısı oldu
●
Vergi gelirleri azaldı, giderler arttı
● Reel sektörün borcu 152 milyar dolar
● Ekonomi yüzde 5,5 daralacak
Ekonomik Rapor
m
M
BİLANÇO
Yıl : 16
Sayı :154 Ağustos 2009
TÜRMOB Bas.Yay.Dağ.İşlt. Adına
Sahibi
Dr. Masum TÜRKER
Kaynağı belirsiz para
E
konomik göstergelerimiz, Türk ekonomisindeki
çelişkileri de içinde barındırıyor. Sanayi üretimimiz yılın
ilk çeyreğinde yüzde 22 geriledi. Ekonomimiz yine aynı
Genel Yayın Yönetmeni
Nail SANLI
dönemde yüzde 13.8 daraldı. Bu rakamlar Türk ekonomisinin
büyük bir kriz içine girdiğini gösteriyor.
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Ali Ekber DOĞANOĞLU
Ancak Türkiye’de ki belli kesimlerin, krizden çok da fazla
etkilenmediğini gözlemliyoruz. Sanayi üretimi gerilerken,
Yayın Kurulu
Nail SANLI
Ali E. DOĞANOĞLU
Ahmet FETTAHOĞLU
Yıldız ÖZTÜRK
TÜRMOB
Basın Yayın Dağıtım İşletmesi
tarafından yayınlanmaktadır
Yayın Türü : Yaygın süreli
ekonomi küçülürken, borsamız yükseliş gösteriyor. İthalatımız
büyük düşüş gösterdi, ihracatımızda paralel bir seyir sergiledi.
Bunun doğal sonucu olarak cari açık sorunu gündemden düştü.
Ancak dövizde bir sıkıntı ve kur sorunu yaşanmadı. İşte bu büyük
çelişkiyi kaynağı belli olmayan döviz girişi açıklıyor.
Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerine göre 2008’in Ekim
ayından sonra 18.3 milyar dolar kaynağı belirsiz döviz girişi oldu.
Bu paranın mutlaka kaynağının araştırılması gerekiyor. Sisteme
Yönetim Yeri
Gençlik Caddesi No:107
06570 Anıttepe - ANKARA
Tel: (0.312) 232 50 60 (10 Hat)
giren paranın kaynağı bu büyüklükteki bir para girişi için bir çok
soruyuda peşinden getiriyor. İlgili kuruluşlar bu büyüklükteki
paranın kaynağını mutlaka ortaya çıkarmalı ve açıklamalı.
Fax: (0.312) 232 50 73
htpp: www.turmob.org.tr
Ekonomik hedeflerin doğru saptanması,
e-mail:alid@turmob.org.tr
geleceğe ilişkin doğru öngürülerde
Baskı
Gurup Matbaacılık A.Ş.
İstanbul Yolu Trafo Karşısı
Varlık/ANKARA
Tel: (0.312) 384 73 44
Basım Tarihi : 07 Ağustos 2009
Basım Yeri : Ankara
bulunulabilmesi ancak şeffaf bir
ekonomi anlayışı ile mümkün olabilir.
Dergimizin bu sayısında da ilgi ile
okuyacağınızı umduğumuz haber ve
araştırmalara yer verdik.
ISSN : 1307-6620
Gelecek sayımızda
Dergide yayınlanan yazıların yayın hakkı
Bilanço Dergisi’ne aittir.
Kaynak gösterilmeden bir bölümü veya
tamamı alıntı yapılamaz
buluşmak dileğiyle...
Nail SANLI
Genel Başkan Yardımcısı
BİLANÇO
Net hata ve noksan ekonominin kurtar›c›s› oldu
Merkez Bankası’nın kaynağı belirsiz döviz giriş ve çıkışlarını takip ettiği
net hata ve noksan kalemi 2009 yılının ilk çeyreğinde 5,4 milyar dolar ol du. Eylül 2008’den bu yana net hata ve noksan kaleminin büyüklüğü
18.3 milyar dolara ulaştı.
008 yılının ikinci yarısında
2
noksan kalemi 9.5 milyar dolar bü-
Benim tahminin bu paranın büyük
derinleşen küresel krizin
yüklüğüne ulaşmıştı. Krizin yoğun
bölümü Irak, Suriye ve İran’la ya-
sermaye akımlarına olum-
olarak hissedildiği ekim 2008’den
pılan sınır ticaretinden gelen para-
suz etkisi 2009 yılının ilk çeyreğin-
2009 mayısına kadar kaynağı belir-
dır. Özellikle Kuzey Irak’ta seçim
de de sürdü. Ancak tüm olumsuz
siz döviz girişi 18.3 milyar dolara
öncesi ABD’nin de desteği ile eko-
göztergelere karşın döviz sıkıntısı
ulaştı.
nomiye para pompalandı. O bölge
yaşanmaması bir çelişkiyi ortaya
çıkardı. Ocak-Mart döneminde cari
işlemler hesabı 1,2 milyar dolar
TÜRMOB Genel Başkanı Dr. Masum Türker, Vatan Gazetesine yap-
ile iş yapan ihracatçıların stok devir hızlarından da bu hareketliliği
görmek mümkün. O bölgeye mal
açık verirken, aynı dönemde net
tığı açıklamada net hata noksan ka-
satan ihracatçı dövizini getirdi, ye-
4,2 milyar dolar sermaye çıkışı ya-
lemindeki gelişmeleri değerlendi-
niden TL’ye döndü ve yeni mal alıp
şandı. Söz konusu açık, kısmen res-
rerek, “Eğer kaynağı belirsiz adı al-
tekrar sattı. Orada bankacılık siste-
mi rezervler ve bankaların muhabir
tındaki bir kalemden izlenen para,
mi gelişmediği için para elden tes-
mevcutlarındaki 1,7 milyar dolarlık
normal bilanço büyüklüğünün beş-
lim ediliyor. Bavullarla taşınıyor. O
azalışla finanse edilirken, net hata
te birini geçiyorsa artık onun kay-
yüzdende takibini yapmak imkan-
ve noksan kalemindeki 5,4 milyar
nağını belirli hale getirmek lazım.
sızlaşıyor.”
dolarlık pozitif tutar finansman ih-
Bunun için de BDDK, Merkez
Merkez Bankası Başkanı Durmuş
tiyacını büyük ölçüde giderdi.
Bankası ve Hazine’nin ortak bir
Yılmaz, ödemeler dengesindeki öl-
Geçtiğimiz yılın nisan eylül dö-
çalışma yapması gerekiyor. Banka-
çüm hataları, tablodaki verilerin
nemlerinde ülkeden döviz çıkışı
lara gidilecek ve sisteme sokulan
eksik veya fazla derlenmesinden
yaşanırken, bu dönemdenet hata ve
paranın kaynağı irdelenecek.
kaynaklanan ''Net Hata ve Noksan
2
BİLANÇO
kalemine ilişkin yap-
Yılmaz, ''Merkez Ban-
tığı açıklama da, 2008
kası bu çerçevede,
yılı son çeyreğinde
merkezi
görülen 11,3 milyar
borçlarının servisini
dolar tutarındaki net
yapıyor. Bunun için
hata noksan kalemi-
rezerve
nin 6,9 milyar dolara
var, piyasada döviz
düştüğünü söyledi.
arz talep koşulları izin
Rakamın
verdiği sürece fiyatları
''revize''
hükümetin
ihtiyacımız
edilmediğini ve edil-
etkilemeden
meyeceğini
ifade
biriktirme amacımız
eden Yılmaz, açıkla-
halen var ve bunu da
nabilecek
birtakım
belki tekrar gündeme
verilere ulaştıklarını
alabiliriz. Şu anda bu-
ve bunun, net hata
rezerv
nun üzerinde çalışıyo-
noksandan çıkarıla-
ruz. Döviz kurlarında-
rak, finans hesapları
ki oynaklık, talep eko-
içinde başka bir ka-
nomik göstergelerden
lemde gösterileceğini
uzaksa, yansıtmıyorsa
söyledi. Yılmaz, ''Bu,
doğrudan
10 Ağustos 2009 tarihinde yayımlanacak olan ödemeler
''Net hata ve noksan kaleminin ser-
dengesi istatistiklerinde yer alacak.
maye hareketlerinin durgunlaştığı
2009 yılına ilişkin çalışmalarımız
da devam ediyor'' diye konuştu.
piyasaya
müdahale edebiliriz
dedik, bu açık ama bugün için söz
konusu değil. Son 5-10 günde göz-
kriz dönemlerinde birçok ülkede
lemimiz o ki bir miktar giriş olma-
sorun yaratabildiğini gördük'' dedi.
ya başladı ama bu ne kadar kalıcı,
Merkez Bankası Başkanı Yılmaz,
değil, bunu bir gözlemleyelim, ona
''döviz kurlarının'' Merkez Bankası-
göre de tekrar döviz alım ihaleleri-
rum olmadığını kaydederek, başta
nın politika aracı olmadığını vurgu-
ni başlatıp başlatmamak konusun-
AB ülkeleri olmak üzere diğer ül-
ladı ve kurların tamamen piyasa
da arkadaşlarımıza talimat verdik,
keleri incelediklerini söyledi ve
koşullarında belirlediğini söyledi.
çalışma yapılıyor.'' dedi.
Yılmaz ayrıca, net hata noksanın,
yalnızca Türkiye'ye özgü bir du-
Dış finansman ihtiyacı ve finansman kaynakları
(milyar ABD doları)
2007
1. Cari İşlemler Dengesi
2. Net Hata Noksan
I. Toplam Finansman İhtiyacı
II. Toplam Finansman
2008
2008
2009
I
-5,8
-41,6
-1,2
-2,2
12,2
4,6
5,4
-21,6
-10,2
6,4
-37,0
4,2
21,6
10,2
-6,4
37,0
-4,2
I
II
III
IV
-38,2
-12,3
-15,5
-8,0
1,6
0,7
-6,1
-36,6
-11,6
36,6
11,6
3
BİLANÇO
Vergi gelirleri azald›, giderler artt›
Ekonomik kriz bütçe dengelerini bozdu. Vergi gelirleri yılın ilk altı ayın da yüzde 4.43 gerilerken, harcamalar yüzde 24 arttı. Gelir üzerinden alı nan vergiler bir önceki yıla göre azaldı. En büyük vergi kaybı dış ticaret
ve ithalde alınan KDV’de yaşandı.
ütçe açığı yılın ilk yarısın-
B
tim bütçesi, bu yılın aynı dönemin-
24.1 artışla 124 milyar 831 milyon
da geçen yılın aynı döne-
de 23 milyar 205 milyon TL açık
TL oldu. Personel giderleri, aynı
mine göre yüzde 1310 ar-
verdi. Bütçe açığı geçen yıla göre
dönemde yüzde 16.2 artarak 28
tarak, 23 milyar 205 milyon TL’ye
yüzde 1310 artış gösterdi. 2008 yı-
milyar 469 milyon TL olarak ger-
ulaştı. Ocak-Haziran döneminde
lının ilk yarısında 22 milyar 657
çekleşti. Ocak-Haziran döneminde
bütçe giderleri yüzde 24.1 artar-
milyon TL olarak gerçekleşen faiz
mal ve hizmet alım giderleri 10
ken, gelirleri ise yüzde 0.9 azaldı.
dışı fazla ise 2009 yılının aynı dö-
milyar 699 milyon TL oldu. Mer-
2008 Haziran ayında 3 milyar 978
neminde 4 milyar 38 milyon TL
kezi yönetim bütçesi sağlık gider-
milyon TL fazla veren bütçe, bu yı-
oldu. Yılın ilk yarısında bütçe gi-
lerinin ilk altı ayda 3 milyar 510
lın Haziran ayında ise 2 milyar 521
derleri yüzde 24.1 artarak 124 mil-
milyon TL belirlenirken, aynı dö-
milyon TL açık verdi. Haziran
yar 831 milyon TL’ye yükselirken,
nemde kamu personeli için 1 mil-
ayında bütçe gelirleri yüzde 16.9
bütçe gelirleri ise yüzde 0.9 azalış-
yar 227 milyon TL genel tedavi ve
azalırken, bütçe giderleri ise yüzde
la 101 milyar 626 milyon TL’ geri-
ilaç gideri yapıldı. Yeşil kart tedavi
24.1 artış gösterdi.
ledi. Bütçe giderleri gerçekleşme
ve ilaç giderleri ise geçen yılın ay-
Maliye Bakanlığı Haziran ayı Büt-
oranı yüzde 48.2, bütçe gelirleri
nı dönemine göre yüzde 16.3 aza-
çe Gerçekleşme Raporu’nu açıkla-
gerçekleşme oranı ise 40.9 oldu.
larak 2 milyar 283 milyon TL’ye
dı. Buna göre, geçen yıl Ocak-Ha-
Geçen yılın ilk yarısında 100 mil-
geriledi.
ziran döneminde 1 milyar 917 mil-
yar 589 milyon olan bütçe giderle-
Yılın ilk altı ayında cari transferler
yon TL fazla veren Merkezi yöne-
ri bu yılın aynı döneminde yüzde
geçen yılın aynı dönemine göre
4
BİLANÇO
yüzde 30.9 oranında artışla 46 mil-
milyon TL’ye geriledi. Vergi tahsi-
maye gideri, bu yılın aynı ayında 1
yar 97 milyon TL olarak gerçek-
latında yıl sonu bütçe hedefinin
milyar 281 milyon TL olarak ger-
leşti.
yüzde 39,1’i bu dönemde gerçek-
çekleşti. Borç verme aynı dönemde
Sağlık, emeklilik ve sosyal yardım
leştirildi.
347 milyon TL oldu. Geçen yıl Ha-
giderleri için yapılan transfer ge-
Vergi türleri itibarıyla gerçekleş-
ziran ayında 1 milyar 142 milyon
çen yılın aynı dönemine göre yüzde
melere bakıldığında GelirVergisin-
TL olan faiz giderleri, bu yılın aynı
46.2 artışla 25 milyar 722 milyon
de yüzde 0.3, Kurumlar Vergisinde
döneminde yüzde 1.6 azalarak 1
TL oldu. Bu artışta, ekonomik ge-
7.62, Özel Tüketim Ve rg i s i n d e
milyar 123 milyon TL’ye geriledi.
lişmelere bağlı olarak Sosyal Gü-
2.37, dış ticaretten alınan vergiler-
venlik Kurumu’nun prim gelirleri
de 24.7, ithalde alınan KDV’de
tahsilatındaki yavaşlama etkili ol-
25.2azalış meydana geldi. Genel
du. Cari transferler içindeki tarım-
bütçe gelirleri yüzde 1.17 azalır-
sal destekleme ödemeleri aynı dö-
ken, mülkiyet üzerinden alınan
nemde 3 milyar 661 milyon TL ol-
vergiler 8.40, motorlu taşıtlar ver-
du. Mahalli idare payları ise 7 mil-
gisi 6.99, dahilde mal ve hizmet-
geçen yılın aynı ayına göre yüzde
yar 940 milyon TL olarak gerçek-
lerden alınan vergiler 2.90, dahilde
1,3 oranında artarak 12 milyar 850
leşti. 2008 yılı Ocak-Haziran döne-
alınan KDV 12.7, banka ve sigorta
milyon TL oldu. Vergi dışı diğer
minde 4 milyar 679 milyon TL ser-
muameleleri vergisi 20.1 artış gös-
genel bütçe gelirleri geçen yılın ay-
maye gideri gerçekleştirilirken, bu
terdi.
nı ayına göre yüzde 60,9 azalarak 2
yılın aynı döneminde 4 milyar 987
Merkezi yönetim bütçe açığı Hazi-
milyar 135 milyon TL’ye geriledi.
milyon TL sermaye gideri gerçek-
ran ayında ise geçen yılın aynı dö-
2008 yılı Haziran ayında 1 milyar
leştirildi. Borç verme giderleri bu
nemine göre yüzde 163.4 artışla 2
928 milyon TL’si Telekom hisse
yılın altı ayında geçen yılın aynı dö
-
milyar 521 milyon TL açık verdi.
satışından, 1 milyar 300 milyon
nemine göre yüzde 29.3 artışla 2
Geçen yıl Haziran ayında ise bütçe
TL’si ise İşsizlik Sigortası Fo-
milyar 714 milyon TL’ye yükseldi.
3 milyar 978 milyon TL fazla ver-
nu’ndan genel bütçeye aktarılan tu-
Faiz giderleri aynı dönemde yüzde
mişti. Bu dönemde faiz dışı açık 1
tar olmak üzere toplam 3 milyar
31.4 artarak 27 milyar 242 milyon
milyar 398 milyon TL olarak ger-
228 milyon TL gelir elde edilmesi
TL oldu.
çekleşti. 2008 yılı Haziran ayında
nedeniyle vergi dışı gelirlerin arızi
Yılın ilk yarısında bütçe gelirleri
bütçe giderleri yüzde 23.1 artışla
olarak yükselmesi bu yılın Haziran
yüzde 0.9 azalarak 102 milyar 506
14 milyar 566 milyon TL’den 17
ayında vergi dışı gelirlerin geçen
milyon TL’den 101 milyar 626
milyar 932 milyon TL’ye yükseldi.
yılın aynı ayına göre düşük görün-
milyon TL’ye geriledi. 248 milyar
Geçen yıl 13 milyar 424 milyon TL
758 milyon TL olan 2009 yıl sonu
olan faiz hariç bütçe giderleri, bu
merkezi yönetim bütçe gelir hede-
yılın aynı ayında yüzde 25,2 oranın-
finin yüzde 40.9’u Ocak-Haziran
da artarak 16 milyar 809 milyon
Haziran’da, geçen yılın aynı ayına
döneminde tahsil edildi. Geçen yı-
TL oldu. Merkezi yönetim bütçesi
göre yüzde 6,7 oranında artarak
lın Ocak-Haziran döneminde 82
sağlık giderleri 551 milyon TL, ca-
309 milyon TL olarak gerçekleşti.
milyar 752 milyon TL olan vergi
ri transferler ise 7 milyar 759 mil-
Düzenleyici ve denetleyici kurum-
tahsilatı bu yılın aynı döneminde
yon TL oldu. 2008 Haziran ayında
ların gelirleri ise yüzde 21.2 arta-
yüzde 4.4 azalışla 79 milyar 83
1 milyar 719 milyon TL olan ser-
rak 117 milyon TL oldu.
Geçen yıl Haziran ayında 18 milyar
544 milyon TL olan bütçe gelirleri
yüzde 16.9 azalış göstererek 15
milyar 411 milyon TL’ye geriledi.
Haziran ayı vergi gelirleri tahsilatı
mesine neden oldu.
Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri
5
BİLANÇO
Reel sektörün borcu 152 milyar dolar
Reel sektörün döviz varlık ve yükümlülükleri krizin etkisiyle 2009 yılının
ilk döneminde geriledi. Yurtdışı kredi imkanlarının daralmasıyla reel sek törün yurtdışından sağladığı nakdi krediler 99 milyar dolar seviyelerinden
95 milyar dolarlara geriledi.
erkez Bankası finan-
M
Finans kesimi dışındaki firmaların
doları yurt dışından sağlanan kredi-
sal kesim dışındaki
yükümlülükleri ise yine ciddi bir
ler kaleminde yer aldı.
firmaların döviz var-
tehdit olarak varlığını koruyor. Dö-
Finans kesimi dışındaki firmaların
lık ve yükümlülüklerine ilişkin
viz cinsi nakdi krediler 2009 yılının
döviz varlık ve yükümlülüklerinin
2009 yılı ilk çeyrek verilerini açık-
ilk çeyreği itibariyle 138 milyar
net döviz pozisyonu 74 milyar do-
ladı. Reel sektörün 2003 yılında 30
dolar seviyelerinde bulunuyor.
milyar dolar olan döviz varlıkları
lar açık verdi. 2003 yılında 20 mil-
2003 yılında döviz cinsi nakdi kre-
yar dolar seviyesinde bulunan açık,
diler 44 milyar dolar düzeyindey-
2008 yılı itibariyle en yüksek sevi-
di. 2003 yılından bu yana nakdi
yesi olan 79,7 milyar dolara kadar
kredilerde yüzde 213 artış yaşandı.
yükselmişti. 2009 yılının ilk çeyre-
Reel
ğinde ise 74,1 milyar dolara gerile-
2008 sonunda 92 milyar dolara kadar yükselmişti. Ancak yaşanan
krizin etkisiyle 2009 yılının ilk
çeyreğinde 78 milyar dolara geriledi. Reel sektörün döviz varlıkları
sektörün
yükümlülükleri
2003 yılından bu yana yüzde 157
2009 yılının ilk çeyreği itibariyle
di.
artış gösterdi. Ancak küresel krizin
152 milyar dolar olurken, nakdi
Finans kesimi dışındaki firmaların
etkisiyle döviz varlıkları 2008 yı-
krediler 138 milyar dolar seviye-
kısa vadeli varlıkları 66 milyar do-
lında ulaştığı 92,531 milyon dolar
sinde bulunuyor. Bunun 43 milyar
lar, kısa vadeli yükümlülükleri 71
seviyesinden 77,794 milyon dolara
dolarını yurt içinden sağlanan kre-
milyar dolar olurken, kısa vadeli
geriledi, böylece bir yıla yakın bir
diler kalemi oluşturdu. 152 milyar
net döviz pozisyonu 5,3 milyar do-
sürede yüzde 16 gerilemiş oldu.
dolarlık yükümlülüğün 95 milyar
lar açık verdi.
6
BİLANÇO
KOB‹’ler 3,7 milyar dolarl›k krediyle
57 bin istihdam sa¤lad›
Sekiz yıllık dönemde KOBİ’lere 3,7 milyar dolarlık kredi desteği sağlan dı. KOBİ’lere kullandırılan kredi aynı dönem için 57.665 kişilik istihdam
yarattı. Kullandırılan kaynağın yüzde 98,3’ü uluslararası kuruluşlardan
sağlandı.
azine Müsteşarlığı KO-
H
Bankası (IBRD) ve Avrupa Yatırım
rıldığında, kredi kullanım miktarla-
Bİ kredileri izleme ra-
Bankası (AYB) ile 2007 yılında im-
rında sektörel dağılım sırası değiş-
porunu açıkladı. Rapor
zalanan kredi anlaşmalarıyla bir-
memekle birlikte, 2007 yılında hiz-
KOBİ’lerin finansmanına yapılan
likte 1999-2007 döneminde KOBİ
metler sektöründe yer alan KO-
katkının hem istihdam artışı, hem-
finansmanı kapsamında imzalanan
Bİ’lerin söz konusu kredilerin top-
de ihracat artışı olarak yansıdığını
kredi anlaşması sayısı 24’e ulaştı.
lam kullanımı içindeki payı yüzde
ortaya koyuyor.
Sektörel bazda kredi kullanımları
Uluslararası finans kuruluşlarından
incelendiğinde; ilk sırada sanayi
Kreditörlere göre KOBİ kredileri-
2007 yılında KOBİ’lerin finansma-
sektörü, ikinci sırada hizmetler
nin dağılımına bakıldığında, 1999-
nı amacıyla 675,8 milyon dolar ye-
sektörü ve son sırada tarım sektörü
2007 döneminde kredilerin yüzde
ni kaynak temin edildi. Böylelikle,
yer almaktadır. Alt sektörler bazın-
98,3’ü uluslararası kuruluşlardan
1999-2007 döneminde KOBİ’ler
da ise, imalat sanayi, oteller ve lo-
sağlanırken, Avrupa Yatırım Banka-
için sağlanan kaynak tutarı 3,7 mil-
kantalar, inşaat, elektrik, gaz ve su
sı (AYB)’ndan sağlanan krediler
yar dolar olarak gerçekleşti. Dün-
alanlarında faaliyet gösteren KO-
yüzde 48,7 ile bu oran içerisinde
ya Bankası grubu kuruluşlarından
Bİ’lerin daha çok kredi kullandığı
en büyük payı aldı.
Uluslararası İmar ve Kalkınma
görülmekte. 2006 yılı ile karşılaştı-
KOBİ kredilerinin döviz kompo-
15,6’dan yüzde 28,7’ye yükseldi.
7
BİLANÇO
zisyonu incelendiğinde ise en bü-
hizmetler ve tarım sektörleri izledi.
gerçekleştiği görülmekte. 2006 yılı
yük payın yüzde 72,2 ile euro’ya
2006 yılı ile karşılaştırıldığında sek-
ile karşılaştırıldığında, mikro öl-
ait olduğu, bunu yüzde 20,9 oranı
törel dağılımın değişmediği, ancak
çekli işletmeler ve yeni kuruluşla -
ile dolar ve yüzde 6,9 oranı ile Ja-
sanayinin payının azaldığı ve hiz-
rın kullandığı yıllık ortalama kredi
pon Yeni’nin izlediği görülmekte.
metler sektörünün payının arttığı
tutarında azalma gözlemlendi.
2006 yılı ile karşılaştırıldığında
ortaya çıkmakta.
2007 yılında Avro’nun payı yüzde
2006 yılında enerji sektöründe kul-
5 oranında arttı.
toplam 477,6 milyon dolar dış fi-
landırılan kredilerin sayısı 19 ve
nansman kullandırılmışken; 2007
KOBİ kredileri 2007 yılında ağır-
toplam krediler içindeki payı yüz-
yılında, 308 adet KOBİ’ye kullan-
lıklı olarak Marmara Bölgesi’nde
de 5,4 iken, 2007 yılı için kullandı-
dırılan toplam kredi 552 milyon
(182 adet – yüzde 44,5) kullandırı-
rılan kredi sayısı 47 olmuş ve ilgili
dolar oldu. 2007 yılında söz konu-
lırken bunu sırasıylaAkdeniz, Ege,
oran yüzde 11,5’e yükseldi. Hiz-
İç Anadolu, Karadeniz, Güneydo-
metler sektöründe faaliyet gösteren
ğu Anadolu ve Doğu Anadolu böl-
KOBİ’lerin kullandıkları kredi sa-
geleri izledi.
yısı, 2006 yılında toplam krediler
2007 yılı kredi sayısı açısından
içinde yüzde 15,6’lık bir paya sa-
2006 yılı ile karşılaştırıldığında,
hipken, 2007 yılında söz konusu
Marmara, Ege ve Güneydoğu Ana-
oran yüzde 26,2’ye yükseldi.
dolu Bölgeleri’nin kredilerdeki pa-
2007 yılında kredi kullandırılan iş-
yının azaldığı;Akdeniz, Doğu Ana-
letme sayısı 308 adettir. Buna göre,
dolu ve Karadeniz Bölgeleri’nin
firma başına kullandırılan ortalama
ise payının arttığı görülmekte. Böl-
tutar 1,7 milyon dolar seviyesi ile
gesel dağılımda göze çarpan önem-
2006 yılı değerini korumakta. Orta-
li gelişmelerden ilki bir önceki yıla
lama kredi tutarı) bölgeler itibarıy-
göre kredi sayısı 28 adet artan Ak-
la incelendiğinde, en düşük tutar
deniz Bölgesi’nin 5. sıradan 2. sıra-
716 bin dolar ile Doğu Anadolu
Türkiye ekonomisine en büyük
ya yükselmesi. Diğer bir önemli
Bölgesi’nde, en yüksek tutar ise
katkıyı yapan Marmara bölgesi
gelişme ise; 2006 yılında kredi sa-
2,3 milyon dolar ile Akdeniz Böl-
kullandırılan kredilerde en fazla
yısı bakımından ikinci sırada olan
gesi’nde.
payı alırken, sektörel bazda sanayi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin
İşletmelerin çalıştırdıkları işçi sayı-
sektörünün ağırlıklı olarak kredi
2007 yılında kredisi sayısının 16
sına göre kullanılan kredilerin orta-
kullanan kesim olduğu gözlenmek-
adet azalarak altıncı sıraya gerile-
lama tutarı incelendiğinde, mikro
tedir. Diğer bölgelerdeki KOBİ’le-
miş olması. Doğu Anadolu Bölgesi
işletmelerde bu tutarın 1,1 milyon
rin de söz konusu finansman ola-
ise KOBİ kredilerinden en düşük
dolar; küçük işletmelerde 993 bin
naklarından daha fazla yararlana-
payı almaya devam etmekte.
dolar, orta büyüklükte işletmelerde
bilmesi amacıyla yeni sağlanan
2007 yılında, sektörel olarak kul-
1,1 milyon dolar, büyük işletme-
kredilerde daha dengeli dağılımı
landırılan krediler, sanayi sektörün-
lerde 2,1 milyon dolar ve yeni ku-
sağlayıcı düzenlemeler yapılması
de yoğunlaşırken, bunu sırasıyla
ruluşlarda 1,7 milyon dolar olarak
hedeflendi.
8
2006 yılında 288 adet KOBİ’ye
su dış finansmanın da etkisiyle
KOBİ’lerde 6.572 kişilik bir istihdam artışı sağlandı. Böylece, 19992006 döneminde 51.093 olan istihdam edilen kişi sayısı, 2007 yılı sonunda 57.665’e ulaştı.
İstihdam verilerine firma bazında
bakıldığında, 2006 yılında kredi
kullanan işletmelerde, işletme ba şına ortalama 25 kişi istihdam artışı sağlanırken; 2007 yılında ilgili
istihdam artışı 21 kişi olarak gerçekleşti.
BİLANÇO
İş Bankası;
Ekonomi yüzde 5,5 daralacak
İş Bankası 2009 yılında ekonominin yüzde 5,5 daralacağını öngördü.
Türkiye’nin dünyada en hızlı küçülen ekonomilerden birisi olduğu vur gulandı. Deloitte'un, Raporuna göre, Türkiye ekonomisi IMF'li bir se naryoda dahi, bu yıl yüzde 5,5-6 oranında küçülmeyle yüzleşmek zorun da kalabilecek.
T
ürkiye İş Bankası, Türki-
pıldığı sektörlerde kapasite kulla-
tedir. Bu çerçevede, Türkiye eko-
ye ekonomisinin 2009 yı-
nım oranındaki artışın yüksek dü-
nomisi için 2009 yılında daha önce
lında yüzde 5,5 oranında
zeyde gerçekleşirken, diğer sek-
yüzde 4,5 olan daralma tahminimi-
daralacağını öngördüklerini bildir-
törlerde de kapasite kullanımının
zi yüzde 5,5 olarak revize ediyo-
di. Temmuz ayına ilişkin olarak
artış eğiliminde olmasının üretim-
ruz.''
Türkiye iş Bankası İktisadi Araştır-
deki toparlanmanın genele yayılma
malar Müdürlüğü tarafından hazır-
eğiliminde olduğunu gösterdiğine
lanan, ''Dünya ve Türkiye Ekono-
dikkat çekilen bültende, şöyle de-
misinde Gelişmeler'' bülteninde,
nildi: ''Yılın ikinci yarısında ise
Türkiye ekonomisinde yaşanan
Merkez Bankası kısa vadeli faiz
son gelişmeler değerlendirildi.
oranlarındaki indirimlerin gecik-
İş Bankası'nın bülteninde, Türkiye
ekonomisinin 2009'un ilk çeyreği
itibarıyla bazı Baltık ülkelerinden
sonra dünyada en hızlı küçülen
ekonomilerden biri olduğu belirtil-
meli etkisi, uygulanan ekonomik
tedbirlerin devam ettirilmesi ve
yurt dışı piyasalar görece olumlu
seyretmesi paralelinde ekonomik
aktivitede bir miktar toparlanma
yaşanabileceği ve son çeyrekte baz
2009 yılının birinci çeyreğinde, bir
önceki yılın aynı dönemine göre,
yüzde 13,8 küçülen Türkiye ekonomisindeki yavaşlamanın önümüzdeki dönemde azalmasının
beklendiği kaydedilen bültende,
ancak, işgücü piyasasındaki toparlanmanın zaman alacağı ve işsizlik
oranının yüksek düzeylerdeki seyrini sürdüreceğinin düşünüldüğü
belirtildi.
di.
etkisiyle de birlikte pozitif büyü-
Yatırımcıların gelecek döneme yö-
Özellikle, vergi indirimlerinin ya-
meye geçilebileceği düşünülmek-
nelik risk algılamalarındaki iyileş-
9
BİLANÇO
meye bağlı olarak global piyasalar-
Rapora göre, Türkiye ekonomisi
Deloitte uzmanlarının yaptıkları he-
da normalleşme sürecinin yaşandı-
IMF'li bir senaryoda dahi, bu yıl
saba göre Hazine, önümüzdeki se-
ğı ifade edilen bültende, şöyle de-
yüzde 5,5-6 oranında küçülme ile
ne 175-180 milyar lira civarı iç
nildi: ''Türkiye ekonomisinde de sı-
yüzleşmek zorunda kalabilecek.
borç yükünü çevirmek zorunda ka-
nai üretim, kapasite kullanım oran-
Gelecek sene yüzde 2-3 civarında
lacak. Bugünün mali politikaları
ları gibi veriler ekonomik aktivite-
büyümesi beklenen Türk ekonomi-
devam ettiği sürece, bu borç yükü,
de bir miktar toparlanmaya işaret
sinin gerçek anlamda büyüme kul-
''ancak'' faiz dışı açık vererek çevi-
etmektedir. Uluslararası piyasalar-
varına girmesi ancak sonraki bir-
rebilecek. Raporda, bütçe açığının
daki olumlu seyir paralelinde Ni-
kaç yıl içinde gerçekleşebilecek.
bu yıl GSYİH'nın yüzde 6'lardan
san ayında uzun bir aradan sonra
Raporda enflasyonun bu yıl yüzde
IMF programı bünyesinde yüzde
ilk defa portföy yatırımlarında giriş
7,5 ile hedefin ''bariz şekilde'' altın-
4,5'lara düşeceği ve para politikası
kaydedilmiştir.
da kalacağı tahmin edilirken, önü-
uyarınca faiz indirimlerinin yaz ay-
Bütçe açığındaki genişleme yavaş-
müzdeki yıl ise yüzde 6,5 olan he-
larında da devam edeceği tahmin
lamıştır. Ancak, teşvik ve istihdam
defin çok az üstünde gerçekleşece-
ediliyor.
paketi ile vergi indirimlerinin büt-
ği öngörülüyor.
çeye nasıl yansıyacağı belirsizliğini
Sanayi üretimi nisan ayında yıllık
korurken, IMF ile kısa zamanda
bazda yüzde 18,5 daralma gösterir-
anlaşma yapılma olasılığı da azal-
ken, çalışılan gün sayısının azlığı
mıştır. Bu çerçevede, kısa vadede
nedeniyle sanayi üretiminde ay ba-
ekonomide ve kredi hacminde hız-
zında da buna yakın oranda daral-
lı bir toparlanma beklenmemekte-
ma görüleceği tahmin ediliyor. Ra-
dir''.
pora göre, yaz aylarına girilmesi
Deloitte'un, üç aylık dönemi kap-
nedeniyle
sayan ''Ekonomik Görünüm 2009
GSYİH içerisindeki ağırlığının art-
Uzmanların, IMF'siz bir senaryoda
Haziran'' Raporuna göre, Türkiye
masıyla birlikte ekonomi ikinci
2010'un finansman açısından daha
ekonomisi IMF'li bir senaryoda da-
çeyrekte tek haneli daralmasını sür-
sıkıntılı bir yıl olacağına dikkati
hi, bu yıl yüzde 5,5-6 oranında kü-
dürecek.
çektiği raporda, ''Uzmanlar tüm yıl
çülmeyle yüzleşmek zorunda kala-
Raporda, kaba bir hesapla faiz dışı
için 25 milyar dolara yakın bir cari
bilecek.
dengenin, GSYİH'ye oran olarak
açık beklentisinin yanı sıra orta ve
2009 yılının ilk yarısının değerlen-
''eksi yüzde 1,5'den artı yüzde
uzun vadeli borç amortismanının
dirildiği
Reformlara
2,5''e geçmesinin 1 trilyonluk
da 40 milyar doların üzerinde ger-
Odaklanmak'' başlıklı raporda,
GSYİH rakamı üzerinden program
çekleşmesini kaçınılmaz görüyor.
Türkiye'nin güçlü ve istihdam ya-
süresince 40 milyar liralık tutarın
Bu iyimser rakam ticari işlemler-
ratan büyüme ortamına dönebilme-
tasarruf edilmesi anlamına geldiği
den kaynaklanan 30 milyar dolar
si için mali disiplinden ödün ver-
ifade edildi.
civarındaki kısa-vadeli kredinin so-
meden yapısal reformlara odaklan-
Yaşanan bazı gelişmeler IMF'siz
runsuz varsayımına dayanıyor. Bu-
ması ve küresel boyuttaki gelişme-
yola devam etme seçeneğini kuv-
na rağmen orta ve uzun vadeli borç
leri dikkate alarak kendi kaynakla-
vetlendirse de, rapora göre Türk
ödemeleri artı cari açığı birlikte ele
rıyla finanse edeceği büyüme mo-
ekonomisindeki bazı temel göster-
alındığında sorunsuz bir dış finans-
delini benimsemesi gerektiği belir-
geler düşünüldüğünde bu seçenek
man resmi çizmek çok zor görünü-
tildi.
''halen sıkıntılı'' görünüyor.
yor'' denildi.
10
''Yapısal
tarım
Yılın geri kalanında özel sektörün
ve
turizmin
(bankalar ve bankacılık dışı kesim)
borç çevirme rasyosu yüzde 70 seviyelerinde kalmaya devam edecek. Buna karşılık yerel bankaların
ve Merkez Bankası'nın döviz rezervi kullanımlarının bir miktar daha
sürmesi bekleniyor.
BİLANÇO
Dünya Bankası;
Kriz etkisini 2011 y›l›na kadar hissettirecek
Küresel ekonominin, 2009 yılı ikinci yarısından itibaren tekrar büyüme
süreci içersine girmesi bekleniliyorsa da, küresel talebin halen baskılan mış olma durumunu sürdürüyor ve işsizlik haddinin yüksek düzeyini ko ruyor olması nedenleriyle, küresel ekonomideki toparlanmanın yavaş sey retmesi ve resesyon çağrıştıran bazı koşulların 2011 yılına kadar kendini
hissettirmesi bekleniliyor.
D
ünya Bankası tarafından
nan olağanüstü genişlikteki ön-
Küresel düzeyde sermaye temini-
yayınlanan
‘Küresel
lemlerin, finansal sistemin tam bir
nin giderek daha da zorlaşması ve
Kalkınma Finansmanı’
çöküntüye uğramasının önüne ge-
mal ve hizmetler için olan talebin
Raporu 2009 yılı için beklenenin
çilmesinde etkili olduğu belirtilen
gelecekte göstereceği gelişme ko-
ötesinde karamsar bir tablo çizi-
Raporda, reel sektörde yaşanmak-
nusunda süregelen yoğun belirsiz-
yor.
ta olan resesyonun halen ciddi bo-
lik, 2008 yılı sonbaharından başla-
Dünya Bankasına göre 2009 yılın-
yutta sürmekte olduğu hususuna
yarak dünyada emtia üretimi ve
da bir önceki yıla göre küresel ha-
işaret ediliyor. Rapora göre reel
bunların uluslar arası ticareti üze-
sıla yüzde 2.9 oranında küçülür-
sektörde etkisini sürdüren bu kısır
rinde ciddi biçimde kısıtlayıcı bir
ken, dünya ticaret hacmi yaklaşık
döngünün kırılabilmesi için, ülke
rol oynamıştır. Geçen yılın Ağustos
yüzde 10.0 oranında daralacak ve
içi kredilendirme mekanizmaları-
ayından buyana geçen sürede sına-
özel sermaye akımları tutarı ise
nın ve uluslararası özel sermaye
i üretim hacmi gelişmiş ülkelerde
2008 yılına ilişkin 707 milyar dolar
akımlarının yeniden yeterli biçim-
yüzde 15 oranında, Çin hariç geliş-
tutarından, bu yıl 363 milyar dola-
de işler hale getirilmesi yolunda
mekte olan ülkelerde ise yüzde 10
ra gerileyecek. Dünyanın hemen
etkili ve geniş kapsamlı önlemlerin
oranında daralmıştır.
her bölgesinde hükümetlerce alı-
alınması gerekiyor.
Dünya Bankasının ‘Küresel Kal-
11
BİLANÇO
kınma Finansmanı Raporu’na göre
lebin halen baskılanmış olma duru-
oranında gerçekleşmesi beklen-
2009 yılında gelişmekte olan ülke-
munu sürdürüyor ve işsizlik haddi-
mektedir.
lerde
hasıla
nin yüksek düzeyini koruyor olma-
Küresel Kalkınma Finansmanı Ra-
(GSYH) büyümesi keskin bir ya-
sı nedenleriyle, küresel ekonomi-
poruna göre gelişmekte olan ülke-
vaşlama sergileyecek ve 2008 yılı-
deki toparlanmanın yavaş seyret-
ler 2009 yılında dış finansman te-
na ilişkin yüzde 5.9 düzeyinden,
mesi ve resesyon çağrıştıran bazı
mini olanakları açısından ciddi bo-
bu yıl yüzde 1.2’ye düşecektir.
koşulların 2011 yılına kadar
yutta olumsuz bir dizi sorun-
Gelişmekte olan ülkelere ilişkin bu
kendilerini hissettirmesi
la karşı, karşıya bulunacak-
büyüme rakamı, gelişmiş ülkeler
b e k l e n i l m e k t e-
lar.
gayrisafi
yurtiçi
genelinde gayrisafi yurtiçi hasılanın 2009 yılında yüzde 4.5 oranında daralma göstereceği hususu dikkate alındığında, yeterli olmasa dahi yine de olumlu bir görünüm orta-
R a p o-
ya koymaktadır. An-
ra göre özel
cak ne var ki, Çin
sermaye akımların-
ve Hindistan ha-
da meydana gelmesi
riç tu-
beklenen keskin daralma
sonucu, bir çok ülke toplam 1
trilyon dolara ulaşan dış finansman
ihtiyaçlarının temini alanında ciddi
dir.
Bu genel
t u l d uğunda gelişmekte olan ülkeler genelinde
çerçeve içersinde
küresel
bir sorun yaşayacak. 2009 yılında
kredilendirme ve menkul ve gayrimenkul varlık alımı şeklinde gelişmekte olan ülkelere sağlanması
beklenen özel sermaye tutarının, bu
GSYH toplamı 2009 yılında yüzde
GSYH büyüme oranı-
1.6 oranında bir küçülme ortaya
nın 2010 yılında yüzde 2’ye ve
koyacaktır ki, bu durum dünyada
2011 yılında da yüzde 3.2’ye tır-
yoksulluğun azaltılması yolunda
manması beklenmektedir. Ancak
sarf edilen çabalar için ciddi bir
küresel kriz öncesi dönemde çok
Bu ülkelerin karşılama olanağı bu-
tehdit oluşturmaktadır.
hızlı bir büyüme sergilemiş olan
lamayacakları özel sermaye akımı
Hernekadar küresel ekonominin
gelişmekte olan ülkeler genelinde-
tutarının 350 milyar dolar ile 635
2009 yılı ikinci yarısından itibaren
ki hasıla büyümesinin daha yüksek
milyar dolar arasında olması bek-
tekrar büyüme süreci içersine gir-
düzeyde, 2010 ve 2011 yıllarında,
lenmekte. Resmi kaynaklardan
mesi bekleniliyorsa da, küresel ta-
sırasıyla yüzde 4.4 ve yüzde 5.7
sağlanacak yabancı sermayenin ba-
12
ülkelerin dış finansman ihtiyaçlarının önemli düzeyde altında gerçekleşmesi beklenmektedir.
BİLANÇO
zı ülkelerde dış finansman açığının
yılında yaklaşık yüzde 10 oranında
tin ve Brezilya Latin Amerika ül-
kapatılmasına yardımcı olacağı, an-
bir daralma sergileyecektir. Dünya
kelerinin oluşturduğu Mercosur
cak bir çok ülkenin ciddi boyutta
ticaretindeki bu daralma Büyük
topluluğunun üçüncü ülkelerden
bir dış finansman sıkıntısı ile karşı-
Buhrandan buyana yaşanan en
yapacağı ithalat üzerine ilave
keskin daralmayı ve 1982 yılında
Gümrük Vergisi tatbik edilmesi ka-
yaşanan küçük çaptaki daralmanın
rarı alınması yönünde çaba harca-
ertesindeki ilk küçülmeyi oluştur-
mışlardır.
laşacakları ve bu durumun bu grup
ülkelerde makro düzeyde köklü
kararlar alınmasını gerekli kılacağı
tahmin edilmekte. Ülkeden ülkeye
farklılık göstermekle beraber karşı-
maktadır. Küresel kriz hemen tüm
ülkeleri kendi ekonomik faaliyet
ve istihdam hacimlerini daha yük-
laşılabilecek ödemeler dengesi so-
sek düzeyde idame ettirebilmek
runları ve şirket borçlarının yeni-
için ‘korumacılık önlemleri’ alma-
den yapılandırılması gerekliliği
ya hatta uluslararası anlaşmalardan
2009 yılında üzerinde önemle du-
(Dünya Ticaret örgütü, iki taraflı
rulması gereken riskler olarak orta-
ve çok taraflı ticaret anlaşmaları)
ya çıkmakta.
kaynaklanan yükümlülüklerini göz
Diğer taraftan ihracat gelirlerinde
meydana gelen keskin düşüş nede niyle bir çok şirketin dış borçlarına
ardı etmeye özendirmiştir. Örneğin ABD Hükümeti resesyona karşı çıkardığı ‘özendirme paketi’ne
Ayrıca hükümetler kriz ortamında
ulusal sanayi kuruluşlarının yabancıların eline geçmemesi için etkili
önlemler
almışlardır.
Örneğin
Fransız Hükümeti otomotiv parçaları üreticisi Valeo şirketi ile havacılık sanayii için parça üreten Daher şirketinin yabancı şirket veya
fonlarca satın alınmasını önlemek
için bir ‘egemen varlık fonu’ oluşturmuştur.
“Amerikan malı al” hükmü ilave
Bu alanlarda son bir örneği 23 ha-
etmiştir. Bu şekilde söz konusu
ziran 2009 tarihinde ABD’nin ve
özendirme paketi kapsamında sağ-
Avrupa Birliği’nin, Çin’i, araların-
lanan 50 milyar doların üstündeki
da boksit, kok kömürü, magnez-
Hernekadar küresel ekonomide ya-
destek paketinden hükümet yardı-
yum ve manganez bulunan 9 ma-
şanmakta olan krizin dip noktasına
mı alan şirketlerin inşaat faaliyet-
den cevherinin ihracatı üzerine ya-
geldiği ve bazı toparlanma işaretle-
lerinde yerli malzeme kullanmaları
saklama getirmiş olması nedeniyle
rinin yavaş, yavaş görülmeye baş -
mecburiyeti getirilmiştir. Geçtiği-
Dünya Ticaret Örgütü’ne şikayet
landığı yolunda görüşler ortaya
miz birkaç aylık dönem zarfında
etmeleri oluşturmuştur.
atılmakta ise de, küresel efektif ta-
Avrupa Birliği tereyağı ve peynir
mineraller tükenmeye maruz doğal
lepteki ve ekonomik faaliyet hac-
ihracatı için yeniden sübvansiyon
kaynaklar olduğu için bunların ih-
mindeki keskin daralma doğal ola-
getirmiştir. Rusya çelik ithalatı,
racatı üzerine kısıtlama getirdiğini
rak etkisini küresel uluslararası ti-
Hindistan ise otomobil ithalatı üze-
ileri sürerken, Amerika ve AB,
caret üzerinde de dramatik bir bi-
rindeki gümrük vergilerini yükselt-
Çin’in ihracat üzerine yasaklama
çimde göstermiştir. Dünya Banka-
mişlerdir. Yine AB, ABD’nden ya-
getirmekle kendi yerli sanayiini
sının Küresel kalkınma Finansmanı
pılan biodizel ihracatı üzerine
koruma girişiminde bulunduğunu
raporuna göre dünya ticareti 2009
Gümrük Vergisi koymuştur. Arjan-
iddia ediyor.
ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanabilecekleri hususu
da Raporda belirtilmekte.
1
2
3
Çin bu
http://econ.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/....
The Wall Street Journal, 4 Mart 2009, S. 13.
The Economist, 27 haziran 2009, S. 88.
13
BİLANÇO
TÜS‹AD, ikinci çeyrekte 8.4 gerileme bekliyor
TÜSİAD, 2009 yılının ilk çeyreğinde yüzde 22 gerileyen sanayi üretiminin,
Nisan ve Mayıs aylarında da yüzde 18.5 ve yüzde 17.4 gerilediğini, 2009’un
ilk çeyreğinde yüzde 13.8 daralan ekonominin, ikinci çeyrekte de 8.4 geri leyeceği tahmininde bulundu.
T
ürk Sanayicileri ve İşa-
nomisti Dr. Ümit İzmen’in koordi-
varsayımı altında, ikinci çeyrekten
damları Derneği (TÜSİ-
nasyonunda, Ekonomik Araştırma-
itibaren ekonomideki daralmanın
AD) 2009 yılı daralma
lar Bölümü tarafından hazırlanan
şiddetinin azalacağı öngörülmüştü.
tahminini yüzde 5.2 olarak revize
raporda, 2009 yılı tahminleri gün-
Ekonominin yılın son çeyreğinde
etti. Nisan ayı Konjonktür Rapo-
cellendi. Buna göre, 2009 yılında
büyümeye geçse de toparlanmanın
ru’nda yüzde 4.1’lik bir daralma
ekonomi yüzde 5.2 daralacağı tah-
yavaş olacağı ve yılın bütünü için
öngören TÜSİAD, IMF anlaşması-
mininde bulunuldu. TÜSİAD, Ni-
baktığımızda ekonominin yüzde
nın sonuçlandırılmaması ve Maliye
san ayı Konjonktür Raporunda,
4.1 küçüleceğini tahmin etmişti.
politikalarında bütüncül bir çizgi
2009 yılında ekonominin yüzde 4.1
Bu değerlendirmelerin yapıldığı
izlenememesi nedeniyle yıl sonu
daralacağı tahminine yer vermişti.
Nisan ayından bu yana geçen süre
daralma tahminini 1.1 puan artırdı.
Raporda ayrıca, yerel seçimlerin
içinde, tahminleri etkileyen bazı
Ekonominin toparlanma sürecinin
geride bırakılmış olmasının ve Mart
gelişmeler meydana geldiğine dik-
yavaş olacağını açıklayan TÜSİ-
ayında açıklanmış olan önlem pa-
kat çekilen TÜSİAD raporunda,
AD, bütçe açığının GSYH’ya ora-
ketlerinin, Nisan ayından sonra
şöyle denildi: “IMF anlaşmasının
nının yüzde 6 olacağını vurguladı.
ekonomideki olumsuz gidişatın de-
sonuçlandırılmamış olması büyüme
TÜSİAD üç ayda bir yayınladığı
rinleşmesini engelleyeceği belirtil-
perspektiflerini
Konjonktür Değerlendirme Rapo-
mişti. IMF ile anlaşmanın da önü-
Maliye politikasında bütüncül bir
ru’nu açıkladı. TÜSİAD Başeko-
müzdeki dönemde tamamlanacağı
çizgi izlenmiyor olması, bütçe per-
14
sınırlamaktadır.
BİLANÇO
formansının giderek bozulmasına
itibaren azalacağı ve son çeyrekte
rinde baskı yaratacağı ve bütçe açı-
yol açmaktadır. Enerji fiyatlarında
pozitif büyüme hızı elde edilebile-
ğının yüzde 6’ya ulaşacağı, faiz dı-
son aylarda görülen düşüşler ve
ceği düşünüldüğü belirtilen rapor-
şı bütçe dengesinin ise yüzde 1
Türkiye’nin başlıca ihracat pazarı
da, son çeyrekte yüzde 3.7 olarak
açık vereceği tahmin edilmektedir"
olan AB ekonomisinde beklenen
hesaplanan büyüme hızına rağmen,
denildi.
toparlanmanın
cari
yılın bütünü için ekonominin yüzde
açıktaki toparlanmayı beklentilerin
Rapor, ekonomideki daralmanın,
5.2 küçüleceği tahmininde bulu-
altına çekmektedir. Bu gelişmeler
dış ticaret açığını düzeltici etki ya-
nuldu.
pacağına dikkat çekti. Yılın ilk ya-
TÜSİAD’ın raporunda enflasyo-
rısında çok düşük yurtdışı ve yurti-
nun, Merkez Bankası öngörüleri
çi talebe bağlı olarak hem ihracat
gecikmesi,
üzerine 2009 yılı temel büyüklükleri aşağı yönlü revize edilmiştir.
2009 yılı Temmuz ayı iti-
hem ithalatın hızla daral-
bariyle elde olan son ve-
dığına değinilen raporda,
rilere göre yapılan gün-
ikinci yarıda ise, yurtiçi
cellemeler ekonomideki
talebin kıpırdanacağı ve
daralmanın daha şiddetli
stok erimesi nedeniyle it-
olacağına işaret etmekte-
halatın tekrar hızlanacağı
dir. 2009 yılının ilk çey-
beklentisi dile getirildi.
reğinde yüzde 22 gerile-
Kurlarda ilk çeyrekte gö-
yen sanayi üretimi, Ni-
rülen değer kaybının yılın
san ve Mayıs aylarında
kalanı için söz konusu ol-
da yüzde 18.5 ve yüzde
mayacağının ifade edildi-
17.4 gerilemiştir. Böyle-
ği raporda, “Yıl sonuna
ce 2009’un ilk çeyreğin-
kadar reel kurun mevcut
de yüzde 13.8 daralan
seviyesini
ekonominin, ikinci çey-
koruyacağı
beklenmektedir. Yıl sonu
rekte de 8.4 gerileyeceği
dolar kuru tahmini 1.55
tahmin edilmektedir.”
TL civarındadır. Merkez
Tüketici ve reel kesim
Bankasının faiz indirim
güveninin toparlanıyor
politikası piyasa faizlerin-
olması, stokların mevsim
de de düşüşe yol açmak -
normallerinin altına in-
tadır. Ancak bozulan mali
miş olduğuna ilişkin göstergeler
doğrultusunda şekilleneceği belir-
disiplin ve artan kamu borç yükü
ve bazı Avrupa ülkelerinde ekono-
tildi. Sene sonunda TÜFE enflas-
dikkate alındığında, yılın kalanında
minin toparlanma sürecine girdiği-
yonunun yüzde 5.5’e gerileyeceği
dengeleyici önlemler alınmaması
ne ilişkin verilere dikkat çekilen
tahmininde bulunulan raporda,
ve Orta Vadeli Program ile kredibi-
raporda, yılın ikinci yarısında eko-
“Krize karşı alınan maliye politika-
litesi yüksek bir ekonomik çerçeve
nominin yavaş bir toparlanma sü-
sı önlemleri, bütçe harcamalarında
ortaya konulmaması durumunda
recine girebileceğine işaret edildi.
artışa yol açmışken, ekonominin
faizlerin yıl sonuna doğru artma
Bu durumda ekonomideki daral-
daralması, vergi gelirlerini azalt-
eğilimine girmesi riski vardır” ifa-
manın şiddetinin ikinci çeyrekten
maktadır. Bu durumun bütçe üze-
delerine yer verildi.
15
BİLANÇO
Merkez Bankas› enflasyon tahminini afla¤› çekti
Merkez Bankası, ikinci enflasyon raporunda açıkladığı 2009 yılı enflasyon
hedefini üçüncü raporda da aşağı çekti. İkinci raporda orta noktası yüzde
6 olmak üzere yüzde 4.8 ile 7.2 aralığında açıklanan enflasyon tahmini,
üçüncü raporda 2009 yıl sonunda orta noktası yüzde 5,9 olmak üzere yüz de 4,9 ile 6,9 aralığına çekildi.
erkez Bankası, ikinci
M
kapsayacak şekilde derinleşen kü -
kayıplarının sürmesi kriz sonrası
enflasyon raporunda
resel krizin olumsuz etkilerinin
toparlanmanın yavaş ve kademeli
açıkladığı 2009 yılı
hissedilmeye devam ettiği bir dö-
olacağını teyit etmiştir” diye ko-
enflasyon hedefini üçüncü raporda
nem olduğunu belirterek, “Bu dö-
nuştu.
da aşağı çekti. İkinci raporda orta
nemde, piyasalardaki aşırı sıkışıklı-
Enflasyonun son üç çeyrekte kade-
noktası yüzde 6 olmak üzere yüzde
ğı gidermek amacıyla küresel öl-
meli olarak düşerek yüzde 5,73 se-
4.8 ile 7.2 aralığında açıklanan enf-
çekte koordineli ve kapsamlı bir
viyesine gerilediğini anımsatan
lasyon tahmini, üçüncü raporda
şekilde yürütülen maliye ve para
Yılmaz, böylece Haziran ayı itiba-
2009 yıl sonunda orta noktası yüz-
politikalarının dengeleyici etkileri-
rıyla enflasyonun, yıl sonu hedefi
de 5,9 olmak üzere yüzde 4,9 ile
ne rağmen, iktisadi faaliyet zayıf
ile uyumlu patikanın etrafında
seyrini sürdürmüştür. Küresel fi-
oluşturulan belirsizlik aralığının alt
Merkez Bankası Başkanı Durmuş
nans sistemine ve iktisadi faaliyete
sınırı olan yüzde 6,8 düzeyinin de
Yılmaz yılın Üçüncü Enflasyon
dair açıklanan son veriler, durgun-
altında kaldığını kaydetti.
Raporu’nu açıkladı.
luk sürecinde en kötünün geride
Enflasyonda öngörülenden sert dü-
Yılmaz, 2009 yılı ikinci çeyreğinin,
kaldığına işaret etmiş olsa da öncü
şüşün yaşanmasında talep koşulla -
gelişmiş ülkelerin finansal piyasa -
göstergelerdeki iyileşmenin yavaş
rındaki hızlı daralmanın yanı sıra
larında başlayıp 2008 yılı dördüncü
olması, kredi piyasalarındaki so-
emtia fiyatlarında gözlenen gerile-
çeyreğinden itibaren tüm dünyayı
runların devam etmesi ve istihdam
melerin ve mali tedbirler kapsa-
6,9 aralığına çekildi.
16
BİLANÇO
mında yapılan geçici vergi indirim-
krizin iktisadi faaliyet ve finansal
duğunu kaydetti. Reel faizin dur-
lerinin etkili olduğunu vurgulayan
istikrar üzerindeki olumsuz etkile-
gunluk dönemlerinde daha aşağı
Yılmaz, krizin etkilerinin görülme-
rini sınırlamaya odaklandıklarını
seviyelere inmesi, sağlıklı işleyen
ye başladığı dönem olan Ekim
kaydeden Yılmaz, “Bu süreçte bir
ekonomilerde beklenen bir deği-
2008’den bu yana yıllık enflasyon-
yandan kısa vadeli faiz oranlarını
şim olduğunu ancak bunun Türki-
daki gerilemenin iş lenmiş gıda
süratli bir şekilde aşağı çekerken
ye ekonomisinde daha önce göz-
grubunda 19 puana yaklaştığını,
diğer yandan dengeleyici bir likidi-
lenmemiş bir durum olduğunun al-
enerji grubunda ise 25 puana ulaş-
te politikası izleyerek piyasalarda-
tını çizen Yılmaz, reel faizlerin
tığını dile getirdi. Hizmet grubu yıl-
ki sıkışıklığı rahatlatmayı amaçla-
mevcut düzeyinin, ekonominin
lık fiyat artışındaki yavaşlama eği-
dık. Bu çerçevede, toplam talep
normalleştiğini tescil etmesi bakı-
liminin, maliyet kaynaklı unsurlar-
koşullarının zayıf seyrini, kredi ko-
mından olumlu bir gösterge oldu-
daki zayıflama ve iç talepteki da-
şullarında süregelen sıkılığı ve enf-
ğunu ifade etti.
ralmanın gecikmeli etkileri ile yılın
lasyon görünümündeki iyileşmeyi
Piyasa faiz oranlarının para politi-
ilk yarısında belirginleşerek sürdü-
dikkate alarak, 2008 yılının Kasım
kasının mevcut duruşunu ve söy-
ğünü anlatan Yılmaz, gelecek dö-
ayında başladığımız faiz indirimle-
lemlerini tam olarak yansıtmadığı-
nemde hizmet grubunun enflasyo-
rine 2009 yılının ikinci çeyreğinde
nı, getiri eğrilerinin mevcut duru-
nundaki düşüşün yavaşlayarak da
de devam ettik. Böylece, Temmuz
ma kıyasla daha yatay olması ge-
olsa süreceğinin öngörüldüğünü
ayı itibarıyla toplam faiz indirimi
rektiğini düşündüklerini belirten
söyledi.
850 baz puana ulaştı. Bu dönemde,
Yılmaz, konuşmasını şöyle sürdür-
Son üç ay içinde yakın dönem enf-
finansal sistemimizin göreli sağ-
dü: “Küresel ekonomideki topar-
lasyon beklentilerinin belirg i n
lam yapısına ilişkin farkındalığın
lanmanın yavaş ve kademeli olaca-
oranda düştüğünü, orta vadeli bek-
güçlenmiş olması, enflasyonda
ğına dair görüşler yaygınlık kazan-
lentilerin sınırlı bir oranda geriledi-
beklenen düşüşe paralel olarak
mış olsa da, krizin en kötü dönem-
ğini ve beklenti eğrisinin yataylaş-
hızlı ve büyük ölçekli faiz indirim-
lerinin geride kaldığına ilişkin algı-
tığının altını çizenYılmaz, “Mevcut
lerine gidilebilmesi için elverişli
lamalar, yılın ikinci çeyreğinde kü-
durumda 2009 yıl sonu için bek-
bir ortam sundu” diye konuştu.
resel finans piyasalarında iyimser
lentiler yüzde 6,09 ile hedefin be-
Merkez Bankası’nın, geliş mekte
bir havanın oluşmasına ve risk işta-
lirgin olarak altındadır. Diğer yan-
olan ve enflasyon hedeflemesi uy-
hının artmasına yol açtı. 2009 yılı
dan, 12 ve 24 ay sonrasına ilişkin
gulayan ülkeler içinde politika fa-
ilk çeyreğinde Gayri Safi Yurt İçi
enflasyon beklentilerinin ortala-
izlerini en fazla düşüren Merkez
Hasıla geçen yılın aynı dönemine
ması alınarak hesaplanan 2010 yıl
Bankası olduğuna dikkat çeken
göre yüzde 13,8 oranında geriler-
sonu enflasyon beklentisi, yüzde
Yılmaz, gerçekleştirilen faiz indi-
ken, mevsimsellikten arındırılmış
6,5 olan enflasyon hedefi ile
rimlerinin yanı sıra, faiz kararların-
verilerin daralmanın bu dönemde
uyumlu seyretmektedir” dedi.
da aşağı yönlü esnekliği korumaya
daha da derinleştiğini ortaya koy-
Merkez Bankası olarak, küresel
devam edilmesinin ve risk algıla-
du. Yılın ilk çeyreğine ilişkin milli
krizin derinleştiği 2008 yılı son
malarında 2009 yılının ikinci çeyre-
gelir gelişmeleri üretim yönünden
çeyreğinden itibaren enflasyonda
ğinde gözlenen iyileşmenin de pi-
incelendiğinde, tüm sektörlerde
hızlı bir düşüş olacağını öngörerek,
yasa faizlerindeki düşüşte etkili ol -
katma değerin yıllık bazda geriledi17
BİLANÇO
ği görülmektedir. Sanayi faaliye-
likte, krizin en kötü döneminin ge-
Tahminlerin kısa vadede güçlü baz
tindeki hızlı daralmaya paralel ola-
ride bırakıldığına dair algılamaların
etkileri nedeniyle enflasyonda za-
rak hizmet sektörü katma değeri
güçlenmesinin emtia fiyatlarındaki
man zaman dalgalanmalar görüle-
büyümeye en olumsuz katkı yapan
hareketlenmeyi de beraberinde ge-
bileceğine işaret ettiğini anlatan
bileşen oldu. Milli gelir gelişmele -
tirdiğinin altını çizen Yılmaz, pet-
Yılmaz, 2009 yılında ilk altı aylık
ri harcama yönünden incelendiğin-
rol fiyatlarının 2009 yılında ortala-
birikimli enflasyonun sadece yüz-
de ise özel kesim talebindeki kes-
ma 60 dolar, 2010 ve sonrasında
kin daralmaya ek olarak stok deği-
ise 70 dolar civarında ger-
şiminin olumsuz katkısı dikkat
çekleşeceğinin varsa-
çekti. Bu dönemde ithalattaki kes-
yıldığını söyledi.
kin daralmayla birlikte net ihraca-
Yılmaz,
tın büyümeye yaptığı katkı artmış-
grubu fiyatlarına
tır. Kamu harcamaları ise büyüme-
ilişkin varsayım-
ye yaklaşık 1,2 puanlık katkı yapa-
larda
rak yurt içi talepteki düşüşü sınırla-
yapılmadığını,
dı”
bu grupta yıl-
Para politikası faiz oranlarında süregelen indirim sürecinin yanı sıra
alınan mali tedbirler doğrultusunda
yurt içi talep ve iktisadi faaliyette
kısmi toparlanmaya işaret ettiğinin
kaydeden Yılmaz, bununla birlikte,
toplam talepteki belirsizliğin ve
düşük kapasite kullanım oranları-
gıda
değişiklik
lık fiyat artış
oranının 2009
yıl
sonunda
yüzde 7,5, sonraki
yıllar için ise yüzde 6 olarak
gerçekleşeceğinin esas alındığını
belirterek, “Yakın dönemde politika
nın gelecek dönemde yatırımlar ve
faizlerinde bir miktar daha indirim
istihdam üzerindeki olumsuz etki-
gerçekleştirildiği ve sonrasında fa-
lerinin süreceğini ve işsizlik oran-
izlerin 2010 yılı sonuna kadar sabit
larındaki yüksek düzeylerin özel
tüketim harcamalarını sınırlamaya
devam edeceğini ifade etti. Yılmaz,
finansal koşullardaki sıkılığın da
kısmen devam ettiği göz önüne
alındığında son dönemde gözlenen
kısmi talep canlanmasının gücüne
de 1,83 olması nedeniyle, 2010 yı-
tutulduğu varsayımı altında, enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla 2009 yıl
sonunda orta noktası yüzde 5,9 olmak üzere yüzde 4,9 ile 6,9 aralığında, 2010 yıl sonunda ise orta
noktası yüzde 5,3 olmak üzere yüzde 3,7 ile 6,9 aralığında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Enflas-
lının ilk yarısında enflasyonun baz
yonun 2011 yıl sonunda yüzde 4,9,
rin devam ettiğini belirtti.
etkisine bağlı olarak artış göstere-
2012 yıl ortasında ise yüzde 4,8 se-
bileceğini dile getirdi. Yılmaz, büt-
Küresel ekonomideki toparlanma-
viyesine gerileyeceği öngörülmek-
nın yavaş olacağı anlaşılmakla bir-
tedir” diye konuştu
ve kalıcılığına ilişkin belirsizlikle-
18
çe dengesi gözetilerek yapılan ver-
BİLANÇO
gi ve fiyat ayarlamalarının yıllık
politika faizlerinde ikinci bir indi-
de etti. Bununla birlikte, borçlan-
enflasyon üzerindeki etkilerinin
rim süreci ve sonrasında faiz oran-
manın vade yapısı, faizlerin düzeyi
azalmasıyla birlikte, 2010 yılının
larının düşük tek haneli düzeylerde
ve finansal piyasaların derinliğinin
ikinci yarısından
uzun bir süre tutulmasının söz ko-
dikkate alındığında, dengeleyici
itibaren enflasyo-
nusu olabileceğine dikkat çeken
maliye politikaları için mali alanın
Yılmaz, şöyle devam etti:
çok da geniş olmadığının görüldü-
eğili-
“Öte yandan gelişmekte olan ülke-
ğüne işaret eden Yılmaz, “Dolayı-
mine gi-
lerdeki kredi kalitesindeki nispi
sıyla, bütçe açığındaki kısa vadeli
iyileşme sonucunda bu ülkelere
genişlemenin borç dinamiklerinin
sermaye akımlarının güçlenmesi de
sürdürülebilirliğini temin eden orta
olası bir senaryodur. Bu durum
vadeli bir program ile desteklen-
risk primi ve döviz kuru kana-
mesi risk primimizin göreli olarak
lından enflasyon üzerinde aşa-
düşük kalmaya devam etmesi açı-
ğı yönlü bir risk unsuru olarak
sından büyük önem taşımaktadır.
nun kademeli bir
düşüş
ortaya çıkabilecektir. Böyle bir durumda da politika faizlerinde daha
hızlı bir indirim veya ikinci bir indirim süreci ve sonrasında faiz
oranlarının düşük tek haneli düzey-
Piyasada oluşan orta ve uzun vadeli faiz oranlarının tek haneli değerlere kalıcı olarak inmesi mali disiplinin tesisine bağlı olacaktır” dedi.
lerde uzun bir süre tutulması gün-
2011 ve sonrasında ise para politi-
deme gelebilecektir. Küresel öl-
kasının enflasyon görünümünü et-
çekte bütçe açıklarının hızla yük-
kileyen değişkenlerin seyrine bağlı
selmesi, uzun vadede enflasyon
olarak şekilleneceğini dile getiren
beklentileri ve dolayısıyla uzun va-
Yılmaz, krizden çıkışla birlikte ma-
deli küresel piyasa faiz oranları
li disiplinin kademeli ve güçlü bir
üzerinde yukarı yönlü bir risk oluş-
şekilde yeniden tesis edilmesi du-
turabilecektir.”
rumunda, kısa vadeli faizlerin üç
Türkiye’de küresel eğilimlere pa-
yıllık tahmin ufku boyunca tek ha-
ralel olarak, krizin iktisadi faaliyet
neli seviyelerde kalabileceğinin
üzerindeki daraltıcı etkisini sınır-
öngörüldüğünü ifade etti. Yılmaz,
landırmak amacıyla uygulanan
“Orta vadede mali disiplinin tesis
dengeleyici mali tedbirlerin bütçe
edileceğine dair taahhütlerin ve ya-
açığındaki artışı hızlandırdığını kay
-
pısal reform sürecinin güçlendiril-
Gelecek dönemde küresel ekono-
deden Yılmaz, diğer ülkeler ile kar-
mesi, gerek beklenti yönetiminin
mideki sorunların uzun süre gideri-
şılaştırıldığındaTürkiye’deki kamu
etkinleştirilmesi gerekse para poli-
lememesi ve bu durumun yurt içi
kesimi borçluluğunun göreli olarak
tikası kararlarının olumlu etkileri-
iktisadi faaliyetteki toparlanmayı
düşük olmasının, mali alanının ge-
daha da geciktirmesi durumunda,
nin desteklenmesi açısından büyük
niş olduğu izlenimini verdiğini ifa-
önem arz ediyor” dedi.
rerek 2011 yıl
sonu hedefi olan yüzde 5,5 düzeyinin bir miktar altında istikrar kazanacağını öngördüklerini vurguladı.
19
BİLANÇO
‹flsizlikte Türkiye dünya dördüncüsü
Türkiye işsizlikte dünya dördüncülüğüne yerleşti. En çok işsize sahip ül keler sıralamasında Güney Afrika birinci, Letonya ikinci, İspanya üçün cü ve Türkiye dördüncü oldu.
ürkiye İşveren Sendikala-
T
de Güney Afrika (yüzde 23,5), İs-
2009’da yüzde - 5,9; 2010’da yüz-
rı konfederasyonu aylık
panya (yüzde 18,1) ve Leton-
ekonomi büyteninde Tür-
ya’dan (yüzde 17,4) sonra en
de 2,6 olarak tahmin ettiği dikkate
alındığında, 2010’da pozitif büyü-
kiye’nin işsizlikte dünya dördün-
yüksek işsizlik oranına sahip dör-
meye rağmen işsizlik oranında ar-
cüsü ve OECD ülkeleri arasında
düncü ülkedir.
tış öngörülmesi dikkat çekicidir.
ise ikinci sırada olduğunu açıkladı.
OECD, Haziran 2009 tarihli Eko-
Öte yandan, OECD Türkiye’deki
TİSK raporunda şu ifadeler yer al-
nomik Görünüm (Economic Out-
işsizlik oranının, pozitif büyümeye
dı; Ekonomideki daralmanın etkisi
look) yayınında Türkiye’nin işsiz-
ile 2009 yılı Nisan döneminde is-
lik oranının 2009 yılında ortalama
geçilmesi beklenen gelecek yıl da
yükselişini sürdürerek yüzde
tihdam edilenlerin sayısı, geçen yı-
yüzde 15,2 olacağını; bu oranın
16,4’e varacağını öngörmektedir.
lın aynı dönemine göre 530 bin ki-
2010 yılında daha da yükselerek
şi azalarak, 20 milyon 698 bin ki-
yüzde 16,4’e varacağı yönündeki
Kaldı ki, 2002-2007 döneminde
yıllık ortalama yüzde 7 gibi yük-
şiye gerilemiştir.
tahminlerine yer vermiştir.
sek bir büyüme hızıyla bile işsizli-
Klasik tanıma göre işsiz sayısı ge-
OECD verilerine göre, Türkiye’de
çen yılın aynı dönemine göre 1 mil-
ekonomik büyüme hızı 2010 yılın-
ğin yüzde 10’un altına indirilemediği bilinmektedir. Dolayısıyla, iş-
yon 285 bin kişi artarak 3 milyon
da, OECD ve AB geneline kıyasla
618 bin kişiye yükselmiştir. İşsiz-
daha fazla olacak; ancak işsizlik
lik oranı 5 puan yükselerek yüz-
artmaya devam edecektir. 2010 yı-
de14,9 düzeyine çıkmıştır.
lında Türkiye, OECD ülkeleri için-
The Economist’in verilerine göre
de işsizlik oranının yüksekliği açı-
Nisan 2009’da Türkiye yüzde
sından İspanya’dan sonra ikinci sı-
formla çalışma mevzuatının işçi
çalıştırmayı özendirecek şekilde
14,9’luk işsizlik oranı ile küresel
rada gelecektir.
yeniden yapılandırılması, aynı dere-
piyasalarda adı geçen 39 ülke için-
OECD’nin Türkiye’de büyümeyi
cede önem taşımaktadır.
20
sizliğin yüzde 20 patikasına yükselmemesi için yurtiçi üretim ve istihdam dostu bir büyüme politikasına geçilmesi gerekmektedir. Sosyal politikada ise, uygulanacak re-
BİLANÇO
İŞSİZLİK ORANI
BÜYÜME HIZI
2009
2010
2009
2010
Avustralya
6,2
7,7
-0,4
1,2
Avusturya
6,1
7,9
-4,3
-0,1
Belçika
8,3
10,6
-4,1
-0,5
Kanada
8,6
9,8
-2,6
0,7
Çek Cumhuriyeti
6,9
9,2
-4,2
1,4
Danimarka
6,0
7,9
-4,0
0,1
Finlandiya
8,7
10,8
-4,7
0,8
Fransa
9,7
11,2
-3,0
0,2
Almanya
8,7
11,6
-6,1
0,2
Yunanistan
9,5
10,3
-1,3
0,3
Macaristan
10,7
11,7
-6,1
-2,2
İzlanda
8,4
9,9
-7,0
-0,8
İrlanda
12,2
14,8
-9,8
-1,5
İtalya
8,4
10,2
-5,5
0,4
Japonya
5,2
5,7
-6,8
0,7
Kore
3,9
3,9
-2,2
3,5
Lüksemburg
6,0
7,2
-4,0
-0,4
Meksika
5,7
6,9
-8,0
2,8
Hollanda
4,0
7,0
-4,9
-0,4
Yeni Zelanda
6,3
7,9
-3,0
0,6
Norveç
3,7
4,3
-1,0
0,8
Polonya
9,0
11,6
-0,4
0,6
Portekiz
9,6
11,2
-4,5
-0,5
Slovak Cumhuriyeti
11,8
13,6
-5,0
3,1
İspanya
18,1
19,6
-4,2
-0,9
İsveç
8,7
11,4
-5,5
0,2
İsviçre
4,5
5,1
-2,7
-0,2
TÜRKİYE
15,2
16,4
-5,9
2,6
İngiltere
8,2
9,7
-4,3
0,0
ABD
9,3
10,1
-2,8
0,9
Euro Bölgesi
10,0
12,0
-4,8
0,0
Toplam OECD
8,5
9,8
-4,1
0,7
Kaynak: OECD, OECD Economic Outlook No: 85, June 2009
21
BİLANÇO
Küresel kriz kalk›nmay› tehdit ediyor
Birleşmiş Milletler Bin Yıl Kalkınma Hedefleri 2009 raporu açıklandı. Ra porda, son ekonomik ve mali krizin açlık ve yoksulluk ile mücadelede elde
edilen başarıyı olumsuz etkilemeye başladığı belirtildi.
B
irleşmiş Milletler, zengin
kınma için küresel ortaklığın geliş-
fi tutturulamadı. Sağlıklı yaşam ko-
ve yoksul tüm ülkeleri
tirilmesi amaçlanıyor.
şulları ile ilgili hedeflere ulaşılabil-
açlık ve yoksullukla mü-
Birleşmiş Milletler Genel Sekrete -
mesi için 2015 yılına kadar 1,4 mil-
cadele konusundaki gayretlerini
ri, raporun tanıtım toplantısında
yar kişinin daha kanalizasyon, su
artırmaya çağırdı. Birleşmiş Mil-
yaptığı konuşmada, son yirmi yılda
ve çöplerin düzenli toplanması hiz-
letler tarafından 2000 yılında dü-
açlıkla mücadelede elde edilen ba-
metlerine erişebilmesi gerekiyor.
zenlenen Bin Yıl Zirvesine katılan
şarının artan gıda fiyatları nedeniy-
Genel Sekreter Ban “Hedefimize
tüm ülkeler tarafından kabul edilen
le 2008 yılında tersine dönmeye
doğru çok ağır ilerliyoruz. Ancak,
hedefler kapsamında, 2015 yılına
başladığını söyledi. Üstelik kalkın-
rapor, doğru politikaların yeterli
kadar aşırı yoksulluk ve açlığın yok
makta olan bir çok ülkenin yoksul-
mali kaynağa sahip olması ve güç-
edilmesi, herkesin en azından il-
lukla mücadele şevkinin kırılmaya
lü siyasi destek alması halinde et-
köğretim eğitimi alması, kadın-er-
başlamasıyla on milyonlarca insa-
kileyici sonuçlar elde edilebildiği-
kek eşitliğinin sağlanması ve ka-
nın işsizlik girdabına girdiğini ve
ni de gösteriyor” dedi.
dınların konumlarının güçlendiril-
kırılganlıklarının arttığını belirtti.
BM ve BM dışı 20 kuruluş tarafın-
mesi, çocuk ölümlerinin azaltılma-
Bir çok ülkenin yoksulluğu azalt-
dan derlenen verileri içeren Bin Yıl
sı, anne sağlığının iyileştirilmesi,
ma hedefine ulaşması giderek zor-
Kalkınma Hedefleri 2009 raporu,
HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalık-
laşıyor. Dahası, okullaşma oranın-
bugüne kadarki küresel boyuttaki
larla mücadele edilmesi, çevresel
daki cinsiyet farklılığının 2005 yılı-
en kapsamlı rapor olarak kabul edi-
sürdürülebilirliğin sağlanması, kal-
na kadar ortadan kaldırılması hede-
liyor. Raporda, günde 1,25 dolar
22
BİLANÇO
gelir ile geçinmek zorunda kalan
ulaşılmak üzere olduğunu, temiz
G8 ve G20 ülkelerinin gelişmekte
insan sayısının 1990-2005 yılları
içme suyu hedefine ulaşılacağına
olan ülkelere 2010 yılına kadar Bin
arasında 1,8 milyardan 1,4 milyara
dair de cesaret verici veriler oldu-
Yıl Kalkınma Hedeflerine ulaşma-
düştüğü belirtiliyor.
ğunu söyleyen Ban, bu iki konu
ları için mali ve teknik destek taah-
Son küresel ekonomik krizin yarat-
üzerinde çalışmaların artırılmasını
hütünde bulunduklarını hatırlattı.
tığı hasar ile ilgili veriler henüz
istedi.
Ban, bu taahhütler kapsamında Af-
açıklanmamış olmakla beraber, ra-
Afrika ve kalkınmakta olan ülke-
rika’ya yapılan mali yardımın her
porda aşırı yoksullukla mücadele-
lerde dış yardımların insanların ya-
yıl artırılmasının da bulunduğunu,
nin yavaşlayabileceği belirtiliyor.
şamlarını olumlu anlamda değiştir-
ancak, toplam yardım miktarının
2009 yılında, kriz öncesi tahminle-
me gücüne sahip olduğunu göste-
taahhüt edilen miktarın 20 milyar
re ilave 55-90 milyon kişinin daha
ren bir çok örnek bulunduğunu be-
dolar altında kaldığını vurguladı.
aşırı yoksulluk sınırının altına ine-
lirten Ban yardımların zamanında
Genel Sekreter G8 ülkelerini de
ceği öngörülüyor.
ulaştırılamamasının üzerine bir de
Afrika’ya yardımlarını nasıl artıra-
Genel Sekreter, raporda ilerlemele-
mali kriz ve iklim değişikliği-
re de yer verildiğini, artık daha az
nin gelmesinin ilerlemeyi
insanın AIDS’ten öldüğünü, çocuk
yavaşlattığını vurguladı.
Ban, ayrıca, mali
katili olarak bilinen sıtma ve kıza-
Genel Sekreter Ban ko-
katkıda bulunan ül-
mık gibi bulaşıcı
nuşmasında
kelerden Afrika’nın
ayrıca,
bileceklerini gözden geçirmeye
çağırdı.
hastalıklara
ticari rekabet gücü-
karşı
nün artırılması ve
önemli
elde
ürünlerinin desteklen-
edildiğini söy-
mesi için ver-
başarılar
ledi.
Herkesin en azından ilköğretimi tamamlaması hedefine
dikleri sözü
tutmalarını
istedi.
23
BİLANÇO
Dünya Ekonomisi
‹ngiltere borç rekoru k›rd›
İngiltere'de kamu borçları rekor seviyede arttı ve milli gelirin yüzde
56.6'sına denk olan 799 milyar sterline ulaştı. Çin, ise küresel ekonomik
krize meydan okuyor, Çin'de büyüme yılın ilk çeyreğine göre hız kazandı.
ABD yönetimi finansal sistemi kurtarmak için 4.7 trilyon doları gözden
çıkarmak zorunda kaldı.
İ
ngiltere'nin, söz konusu ista-
dan bu yana rastlanan en büyük
lılığı olan ABD ise ekonomik bü-
tistiklerin tutulmaya başlan-
düşüş olduğu ifade edildi.
yüklüğünün üçte birini finansal
dığı 1974 yılından bu yana
kaydedilen en yüksek borç miktarı
İngiltere Maliye Bakanı, önümüz-
olduğuna işaret eden uzmanlar, hü-
deki mali yıl boyunca devletin 175
kümetin sadece geçen haziran
milyar sterlin civarında borçlana-
ayında 13 milyar sterlin borçlandı-
cağını belirtmiş ve bu açıklaması
ğını, bunun da geçen yılın aynı ayı-
nedeniyle tepkilere hedef olmuştu.
Uzmanlar, geçen bir yıl boyunca
devletin vergi gelirinin ise 32 milyar sterlin civarında, yüzde 10'luk
İngiltere Merkez Bankası gösterge
kurtarmak için 4.7 trilyon doları
gözden çıkarmak zorunda kaldı.
ABD Kongresi'nin özel denetçileğı raporda, yer alan en kötü senar-
faizi beklendiği gibi değiştirmeye-
yoya göre, sistemi kurtarmak için
rek yüzde 0,5'te bıraktı. İngiltere
24 trilyon dolar harcanabileceği
Merkez Bankası böylece, faizi arka
ifade ediliyor.
bir düşüş gösterdiğini hatırlattı.
arkaya dördüncü ay değiştirmedi.
Bunun da 1920'li yılların başların-
İngiltere ekonomisiyle büyük bağ-
24
ABD yönetimi finansal sistemi
rinden Neil Barofsky'nin hazırladı-
na göre iki kat artışa işaret ettiğini
ifade etti.
sistemini kurtarmak için harcadı.
Barofsky'nin raporunda hükümetin
sisteme enjekte ettiği net tutarın ise
BİLANÇO
3 trilyon dolar olarak gerçekleştiği
olduğuna dikkat çekiliyor ve 2007
tarma paketinin başarısının Hazi-
belirtiliyor.
yılından bu yana atılan tüm tedbir
ne'nin programı ne derece şeffaf
Hükümetten kaynak talep etme
adımları hesaplanıyor.
yönettiğiyle doğru orantılı olacağı-
hakkına sahip tüm finans kuruluş-
Bankaların şeffaflığına da değinen
larının alabilecekleri maksimum
Barofsky, raporunda "Devlet des-
parayı istemesi halinde oluşacak
teği alan bankalar hiçbir şekilde bu
tutarın 24 trilyon dolar olacağı tah-
kaynakları ne yönde kullanıldığına
min ediliyor.
dair bir açıklama yapma zorunlulu-
Raporda finans sektörüne aktarıl-
ğu hissetmediler. Hazine de banka-
ması taahhüt edilen 4.7 trilyon do-
ları bu yönde sıkıştıramadı" dedi.
ların ABD ekonomisinin 3'te biri
Barofsky, 700 milyar dolarlık kur-
nı ifade etti.
Amerika Birleşik Devletleri, rekor
bütçe açığı verdi. Mali yılın bitimine 3 ay kala açık ilk kez 1 trilyon
doların üzerine çıktı.
Bütçe açığının rekor kırmasının
başlıca nedenleri, Obama yönetiminin ekonomik durgunluğa karşı
kamu harcamalarını önemli ölçüde
25
BİLANÇO
artırması ve mali kuruluşlar için
için asgari yüzde 8 oranında büyü-
yüzde 9 olarak gördüğü dünya ti-
hazırlanan dev kurtarma paketleri-
meyi şart görüyor.
caretindeki azalma tahminini yüz-
ne ayrılan pay olarak gösteriliyor.
Dünyada en fazla döviz rezervine
de 10'a çıkardığını hatırlatarak, yüz-
Vergi gelirlerinin düşmesi, işsizlik
de sahip olan Çin'de, yabancı para
de 10 oranının koruduklarını kay-
ödeneği alanların sayısının artma-
stoku da son bir yılda yüzde 18 ar-
detti.
sıyla, Irak ve Afganistan'daki ope-
tarak 2 trilyon doları aştı. Rekor
Dünya Bankası ve Dünya Ticaret
rasyonların yüksek maliyetleri de
seviyeye ulaşan rezerv artışı, ya-
Örgütü'e göre, dünya ticaret hacmi
açığı derinleştirdi.
bancı yatırımların Çin'e akışına
bu yıl, son 60 yılın en düşük düze-
Çin, küresel ekonomik krize adeta
bağlanıyor.
yine gerileyecek. Sanayileşmiş ül -
meydan okuyor. Dünyanın tamamı-
Uluslararası yatırımcılar da, Çin'i
kelerin ihracat hacmi yüzde 14
na yakınında büyük bir ekonomik
dünyanın belli başlı ekonomileri
oranında düşüş gösterirken, Türki-
daralma yaşanırken, Çin'de büyü-
içinde en sağlamı olarak görüp, pa-
ye'nin de içinde bulunduğu geliş-
me yılın ilk çeyreğine göre hız ka-
ralarını bu ülkede gayri menkul ya
mekte olan ülkelerin ticaret hacmi
zandı.
da hisse senetlerine yatırmayı ter-
bunun iki katı oranında düşüş gös-
Çin İstatistik Kurumu'nun açıkladı-
cih ediyor.
terecek.
ğı rakamlara göre, Çin'de ilk çey-
Çin Merkez Bankası verilerine gö-
Öte yandan Dünya Bankası, dünya
rekte büyüme yüzde 6.1 olarak
re, Haziran ayı sonunda rezervler 2
ticaret hacminin, gelecek yıl yüzde
gerçekleşti. İkinci çeyrekteyse bu
trilyon 130 milyar dolara çıktı.
4 oranında büyüme göstereceği
oran yüzde 7.9'a yükseldi. Yılın ilk
Dünyanın en büyük döviz rezervi-
tahminin de bulundu.
ne sahip Çin Merkez Bankası'na,
Uluslararası Para Fonu (IMF) İcra
bu yılın ilk altı ayında 186 milyar
Direktörleri Kurulu, üye 186 ülke-
dolarlık döviz giriş oldu. Döviz re-
nin döviz rezervlerini artırarak, kü-
zervlerinde, dünya sıralamasında,
resel ekonomiye likidite sağlamak
Çin'i, 988 milyar dolarla Japonya
amacıyla 250 milyar dolar eş de-
takip ediyor.
ğerli Özel Çekme Hakkı (SDR)
daki ekonomik darboğaz sonrası
Öte yandan, Çin'in, Haziran ayı iti-
tahsis edilmesini kararlaştırdı.
kabul edilen canlandırma paketinin
barıyla ihracatı, geçen yılın aynı dö-
IMF'den yapılan açıklamaya göre,
etkili olduğu görüşünde. Paket
nemine göre, yüzde 21,4 düşüş
teklif, nihai onay için IMF Guver-
kapsamında iş kollarının nakit har-
gösterdi. Aynı dönemde, yabancı
nörler Kurulu'na sunulacak. Gu-
camaları ve yeni teknolojilere yatı-
sermaye girişi de yüzde 6,8 azaldı.
vernörler Kurulu'nda yüzde 85 ço-
rımlar yapmaları teşvik edilmişti.
Dünya Ticaret Örgütü ve Dünya
ğunlukla kabul edilirse, 28 Ağus-
Rakamlar, hükümetin 2009 için
Bankası'na göre, bu yıl dünya tica-
tosta yürürlüğe girecek. Yeni tahsi-
koyduğu yüzde 8'lik büyüme ora-
ret hacmi yüzde 10 düşüş göstere -
sin yaklaşık 100 milyar dolarlık
nını yakalama hedefinden sapma
cek. Dünya Ticaret Örgütü Başka-
kısmı yükselen piyasalar ile geliş-
olmadığını da gösteriyor. Pekin, iş-
nı Pascal Lamy, İtalya'daki G8 Zir-
mekte olan ülkelere gidecek. Dü-
sizliği kontrol altında tutmak ve
vesi çerçevesinde verdiği demeç-
şük gelirli ülkeler de 18 milyar do-
olası siyasi gerilimleri önlemek
lerde, örgütün, bu yıl için önceden
ların üzerinde tahsis alacak.
yarısındaki büyüme, son rakamlarla birlikte 7,1 oldu. Bu rakamlar
küresel kriz ortamında Çin'in dünyanın en iyi performans gösteren
ülkesi konumunu koruduğunu gösteriyor.
Uzmanlar, bu başarıda Kasım ayın-
26
BİLANÇO
ÜFE:-0,71, TÜFE:0,25
Temmuz ayında Üretici Fiyatları Genel Endeksinde
Temmuz ayında Tüketici Fiyatları Genel Endeksi bir
bir önceki aya göre yüzde -0,71 düşüş, bir önceki yı-
önceki aya göre yüzde 0,25, bir önceki yılın Aralık
lın Aralık ayına göre yüzde 2,54 artış, bir önceki yılın
ayına göre yüzde 2,08, bir önceki yılın aynı ayına gö-
aynı ayına göre yüzde -3,75 düşüş ve oniki aylık or-
re yüzde 5,39 ve oniki aylık ortalamalara göre yüzde
talamalara göre yüzde 5,47 artış gerçekleştirdi. Aylık
8,52 artış gerçekleşti r d i. Ana harcama grupları itiba-
değişim tarım sektöründe yüzde -2,84, sanayi sektö-
riyle biray önceye göre en yüksek artış yüzde 10,89
ründe ise yüzde -0,20 olarak gerçekleşti. Tarım sek-
ile alkollü içecekler ve tütün grubunda yaşandı. En-
töründe bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 7,99
dekste kapsanan 449 maddeden 78 maddenin ortalama
artış, sanayi sektöründe ise yüzde 1,37 artış yaşandı.
fiyatlarında değişim olmazken, 223 maddenin fiyatla-
En yüksek aylık artış yüzde 24,11 ile ham petrolde ya-
rında artış, 148 maddenin ortalama fiyatlarında düşüş
şandı.
gerçekleşti.
TEMMUZ 2009 TEMMUZ 2008
(2003=100)
(2003=100)
ÜFE
Bir önceki aya göre değişim oranı (%)
Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı (%)
Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı (%)
12 aylık ortalamalara göre değişim oranı(%)
-0,71
1,25
2,54
15,18
-3,75
18,41
5,47
9,76
TEMMUZ 2009 TEMMUZ 2008
(2003=100)
(2003=100)
TÜFE
Bir önceki aya göre değişim oranı (%)
0,25
0,58
Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı (%)
2,08
6,61
Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı (%)
5,39
12,06
12 aylık ortalamalara göre değişim oranı(%)
8,52
9,07
2009
2008
Ocak Şubat
Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Bir önceki aya göre
değişim
0,23
1,17
0,29
0,65
-0,05
0,94
-0,71
Bir önceki yılın
Aralık ayına göre değişim
0,23
1,40
1,70
2,35
2,30
3,27
Bir önceki aya göre
değişim
0,29
-0,34
1,10
0,02
0,64
Bir önceki yılın
Aralık ayına göre değişim
0,29
-0,06
1,05
1,07
1,71
-2,34 -0,90
0,57
-0,03
-3,54
2,54
12,49 11,48 12,11 12,08
8,11
0,11
0,25
-0,24
0,45
2,60
0,83
-0,41
1,83
2,08
6,35
6,83
9,60 10,52
10,06
27
BİLANÇO
Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri
Ocak - Haziran
(Milyon YTL)
Bütçe Gelirleri Kümülatif
Gerçekleşmeleri
2008
2009
Artış
(yüzde)
2009 Yılı
Bütçe
Hedefi
Genel Bütçe Gelirleri
99.456
98.287
-1.17
242.957
Vergi Gelirleri
82.752
79.083
-4.43
202.089
Gelir, Kar ve Ser. Kazanç üzerinden Alınan Vergiler
26.628
26.097
-1.99
65.401
Gelir Vergisi
18.914
18.972
0.30
45.253
Gelir Vergisi Tevkifatı
17.227
17.215
-0.06
7.13
7.125
-7.62
KVK Göre Alınan Geçici Vergi
7.090
6.646
-6.26
Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler
2.070
2.244
8.40
4.822
Motorlu Taşıtlar Vergisi
2.016
2.157
6.99
4.700
32.393
33.335
2.90
79.065
Dahilde Alınan KDV
8.442
9.517
12.7
19.974
Özel Tüketim Vergisi
19.775
19.305
-2.37
49.376
1.796
2.158
20.1
4.100
Dış Ticaretten Alınan Vergiler
17.086
12.865
-24.7
42.053
İthalde Alınan KDV
15.590
11.661
-25.2
38.500
5.035
7.313
45.2
7.362
100.588
124.831
24.1
259.156
Kurumlar Vergisi
Dahilde Mal ve Hizmetlerden Alınan Vergiler
Banka ve Sigorta Muameleleri Vergileri
Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri
Harcamalar
28
20.148
BİLANÇO
EKONOMİK VERİLER
2008
2007
2006
2005
2004
2003
GSYH
(Cari fiyatlarla milyon YTL)
950.144
843.178
758.391
648.932
559.033
454.781
GSYH (milyon/dolar)
741.792
658.786
526.429
481.497
390.387
304.901
1.1
4.7
6.9
8.4
9.4
5.3
10.436
9.33
6.477
5.008
4.172
3.383
114.3
115.3
107.8
100
Toplam İhracat (milyon/dolar)
131.966
107.272
85.535
73.476
63.167
47.253
Toplam ithalat (milyon/dolar)
201.960
170.062
139.576
116.774
97.540
69.340
Dış Ticaret Dengesi (milyon/dolar)
-69.994
-62.791
-54.041
-43.298
-34.373
-22.087
İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %
65.3
63.1
61.3
62.9
64.8
68.1
İşsizlik Oranı (%)
13.6
10.6
9.9
10.3
10.3
10.5
Kamu Net Borç Stoku (milyon YTL)
271.460
248.312
258.191
270.275
274.195
250.593
İç Borç Stoku (milyon YTL)
261.000
255.310
251.470
244.782
224.483
194.387
Dış Borç Stoku (milyon/dolar)
150.766
133.452
108.322
98.815
102.938
96.214
Merkezi Yönetim Borç Stoku
(milyon YTL)
348.180
333.485
345.050
331.520
316.528
282.807
Cari İşlemler Dengesi (milyon/dolar)
-41.416
-38.219
-32.051
-22.088
-14.431
-8.036
GSYH
(Değişim Hızı sabit fiyatlarla %)
Kişibaşına GSMH (ABD Doları)
Sanayi Üretim Endeksi (2005=100)
2009
(Bin YTL)
Emisyon
2008
2007
10 Temmuz
3 Temmuz
28 Aralık
11 Temmuz
28 Aralık
34.812.731
34.945.507
32.724.754
29.962.010
27.943.811
Para Arzı
- M1
88.975.424
87.846.796
83.380.932
80.082.605
77.674.822
- M2
452.516.604
448.813.745
434.205.424
381.244.617
345.028.428
- M3
480.056.415
476.742.000
458.383.776
407.844.458
370.077.665
Yurtiçi Kaynaklı YTL Mevduat
274.914.169
271.389.143
268.802.517
231.982.160
209.845.693
- Vadeli Tasarruf
186.641.581
185.942.260
184.492.538
159.982.242
144.025.106
- Vadesiz Tasarruf
17.523.866
17.495.644
15.593.007
15.163.910
13.502.656
- Vadeli Ticari
41.090.277
39.937.267
39.693.690
31.063.873
27.046.729
- Vadesiz Ticari
12.023.543
10.564.611
11.511.475
11.149.792
13.150.172
- Resmi Mevduat
17.634.902
17.449.361
17.511.807
14.622.343
12.121.030
Kredi Stoku
274.015.833
272.995.474
278.395.523
266.156.034
222.832.596
- Tüm Banka Kredileri
274.015.833
272.995.474
278.395.523
266.156.034
222.832.596
- M.B. Kredileri
Bank. El. Tah. ve Bono
0
0
0
0
0
197.708.462
199.312.355
171.774.890
155.572.350
148.075.355
29
BİLANÇO
Mevzuat Değişiklikleri
02.07.2009
03.07.2009
04.07.2009
07.07.2009
10.07.2009
14.07.2009
15.07.2009
21.07.2009
23.07.2009
26.07.2009
28.07.2009
29.07.2009
30
- 2009/15129 Kısa Çalışma Süresinin Altı Ay Uzatılması Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı
- 5904 Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
- 2009/15150 Belgesiz İhracat Kredileri ile Vergi Resim ve Harç İstisnası Belgeleri Hakkında KararınYürürlüğe Konulmasına Dair Karar
- 2009/15112 Sigortalı İşsizler ile Türkiye İş Kurumuna Kayıtlı Diğer İşsizlere Yönelik İş Bulma, Danışmanlık Hizmetleri, Mesleki Eğitim, İşgücü Uyum ve Toplum Yararına Çalışma Hizmetleri ile İşgücü Piyasası Araştırma ve Planlama Çalışmaları KapsamındaYapılacak Giderlerin Yıllık Miktarının 2009 ve 2010
Yılları İçin İşsizlik Sigortası Primi Olarak Bir Önceki Yıl İçinde İşsizlik Sigortası Fonuna Aktarılan Devlet Payının Yüzde Ellisine Çıkarılması Hakkında Karar
- 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği (Seri
No: 3)
- Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 52)
- 5917 Bütçe Kanunlarında Yer Alan Bazı Hükümlerin İlgili Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelere
Eklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun
- Devlet Muhasebesi Standardı 6 (DMS 6) Konsolide ve Bireysel Mali Tablolar
- Değerli Kağıtlar Kanunu Genel Tebliği (Sayı: 2009/2)
- 2009/15200 Bazı Mallarda Uygulanan Özel Tüketim Vergisi Tutarlarının Belirlenmesi ve Bazı Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar
- Sosyal Güvenlik Kurumuna Yapılan Sigortalı ve İşyeri Bildirimlerinin Bazı Kurumlara Yapılması Gereken
Bildirimler Yerine Geçmesine Dair Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
- Aracı Kuruluş Varantlarının Kurul KaydınaAlınmasına ve Alım Satım İşlemlerine İlişkin Esaslar Tebliği
(Seri: III, No: 37)
- Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu AR-GE Projeleri İhale Yönetmeliği
- 2009/15244 Yurtdışı Gündeliklerine Dair Karar
- Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ ile Aracılık Faaliyetinde Belge
ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri: V, No: 112)
- Finansal Tabloların Sunuluşuna İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 1) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 154)
- Nakit Akış Tablolarına İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 7) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 155)
- Kiralama İşlemlerine İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 17) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 156)
- Varlıklarda Değer Düşüklüğüne İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 36) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 157)
- Maddi Olmayan Duran Varlıklara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 38) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 158)
- Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçmeye İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 39) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 159)
- Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulamasına İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 1) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 160)
- Hisse Bazlı Ödemelere İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 2) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 161)
- Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetlere İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 5) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 162)
- Faaliyet Bölümlerine İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 8) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 163)
- Türkiye Finansal Raporlama Standartları Yorumları Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin
Tebliğ (Sıra No: 164)
- Yurtdışındaki İşletmede Bulunan Net Yatırımın Finansal Riskten Korunmasına İlişkin Türkiye Finansal
Raporlama Standardı Yorumu Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 165)
BİLANÇO
05.08.2009
07.08.2009
10.08.2009
11.08.2009
14.08.2009
17.08.2009
-
20.08.2009
-
24.08.2009
25.08.2009
26.08.2009
31.08.2009
07.09.2009
-
Haziran 2009 Dönemine Ait Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba)
Haziran 2009 Dönemine Ait Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu(Form Bs)
Temmuz 2009 Dönemi Çeklere Ait Değerli Kağıtlar Vergisi Bildirimi ve Ödemesi
16-31 Temmuz Dönemine Ait Petrol ve Doğalgaz Ürünlerine İlişkin Özel Tüketim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
16-31 Temmuz Dönemine Ait Noterlerce Yap. Makbuz Karşılığı Öde. Ait Bildirimlerin Verilmesi ve Ödemesi
2009 II.Geçici Vergi Dönemine (Nisan-Mayıs-Haziran ) Ait Gelir Vergisinin Beyanı
2009 II.Geçici Vergi Dönemine (Nisan-Mayıs-Haziran ) Ait Kurum Vergisinin Beyanı
Temmuz 2009 Dönemine Ait Kolalı Gazoz, Alkollü İçecekler ve Tütün Mamullerine İlişkin Özel Tüketim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallara İlişkin Özel Tüketim Vergisinin Beyanı ve
Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Motorlu Taşıt Araçlarına İlişkin Özel Tüketim Vergisinin (Tescile Tabi Olmayanlar) Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Özel İletişim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Kesintisi Bildirimi ve Ödemesi
2009 II.Geçici Vergi Dönemine(Nisan-Mayıs-Haziran ) Ait Gelir Vergisinin Ödemesi
2009 II.Geçici Vergi Dönemine(Nisan-Mayıs-Haziran ) Ait Kurum Vergisinin Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Petrol ve Doğalgaz Ürünlerine İlişkin EK:4 No.lu ÖTV Bildirim Formu
Temmuz 2009 Dönemine Ait Kolalı Gazozlara İlişkin EK:7 No.lu ÖTV Bildirim Formu
Temmuz 2009 Dönemine Ait Alkollü İçeceklere İlişkin EK:8 No.lu ÖTV Bildirim Formu
Temmuz 2009 Dönemine Ait Tütün Mamullerine İlişkin EK:9 No.lu ÖTV Bildirim Formu
Temmuz 2009 Dönemine Ait Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallarına İlişkin EK:10 No.lu ÖTV Bildirim Formu
Temmuz 2009 Dönemine Ait Yarışma ve Çekilişlerle Futbol Müsabakalarına ve At Yarışlarına Ait Müşterek Bahislerle İlgili İntikal Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Şans Oyunları Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait İlan ve Reklam Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Müşterek Bahislere İlişkin Eğlence Vergisinin Beyanı ve Ödemesi ile Diğer Eğlence Vergilerine İlişkin Eğlence Vergisinin Ödenmesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Yangın Sigortası Vergisinin Beyanı ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Gelir Vergisi Stopajının Muhtasar Beyanname ile Beyanı
Temmuz 2009 Dönemine Ait Kurumlar Vergisi Stopajının Muhtasar Beyanname ile Beyanı
Temmuz 2009 Dönemine Ait İstihkaktan Kesinti Suretiyle Tahsil Edilen Damga Vergisi ile Sürekli Mükellefiyeti Bulunanlar İçin Makbuz Karşılığı Ödenmesi Gereken Damga Vergisinin Beyanı
Temmuz 2009 Dönemine Ait Katma Değer Vergisinin Beyanı
1-15 Ağustos Dönemine Ait Petrol ve Doğalgaz Ürünlerine İlişkin Özel Tüketim Vergisi Beyanı ve Ödemesi
1-15 Ağustos Dönemine Ait Noterlerce Yap. Makbuz Karşılığı Öde.Ait Bildirimlerin Verilmesi ve Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Gelir Vergisi Stopajının Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Kurumlar Vergisi Stopajının Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait İstihkaktan Kesinti Suretiyle Tahsil Edilen Damga Vergisi ile Sürekli Mükellefiyeti Bulunanlar İçin Makbuz Karşılığı Ödenmesi Gereken Damga Vergisinin Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Katma Değer Vergisinin Ödemesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Haberleşme Vergisinin Beyanı ve Ödenmesi
Diğer Ücretlerin Gelir Vergisi 2. taksidi
SSK (Temmuz 2009 ) Sigorta Primi Ödenmesi
Bağ-Kur SigortalılarınınAğustos 2008 Sigorta Primi ve Sağlık Sigorta Priminin Ödenmesi
Temmuz 2009 Dönemine Ait Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba)
Temmuz 2009 Dönemine Ait Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs)
31
BİLANÇO
01 Temmuz Askeri savcının
‘dava açmaya gerek yok’ dediği albay Çiçek’i tutuklayan 14.
Ağır Ceza, 18 saat sonra tahliye kararı verdi.
02 Temmuz Sivas’ta 16 yıl önce yakılarak öldürülen 37
kişi tüm yurtta düzenlenen törenlerle anıldı.
03 Temmuz 15 Türk bankası dünyadaki en büyük 100
banka arasında yer aldı.
04 Temmuz İşçi ve Bağ-Kur emekli aylıklarına yapılan
yüzde 1.83’lük zam tepkiyle karşılandı.
05 Temmuz Toronto’ya 5 yıllığına 60 milyon dolara
transfer olan NBA yıldızı Hidayet Türkoğlu, en pahalı
Türk sporcusu oldu.
06 Temmuz Çin’de Uygurların yaşadığı Sincan’da ülkenin çoğunluğunu oluşturan Hanlarla çıkan çatışmada 156
kişi öldü, 828 kişi yaralandı.
07 Temmuz Kamu işçilerine, yılın birinci altı ayında yüzde 3, ikinci altı ayında yüzde 5.5 zam yapılması konusunda anlaşmaya varıldı.
08 Temmuz Cumhurbaşkanı Gül, askerlere sivil yargılama getiren yasa tasarısını onayladı.
09 Temmuz Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, özel istihdam
büroları kurulmasına ilişkin düzenleme yapan yasa maddesini veto etti.
10 Temmuz Başbakan Erdoğan, Uygur Türklerine karşı
yapılanları adeta soykırım olarak yorumladı.
11 Temmuz IMF yaptığı analizde Türkiye’nin krizden etkilendiğini ancak krize karşı dayanıklılık ve esneklik gösterdiğini ifade etti.
12 Temmuz İstanbul’un simge mekanı Topkapı Sarayı’nda klasik müzik konseri şarap içiliyor diye basılmak
istendi.
13 Temmuz Hazar doğalgazını Türkiye üzerinden Avrupaya taşıyacak 7.9 milyar euroluk Nabucco projesinde ilk
anlaşma imzalandı.
14 Temmuz Hükümet fındık politikasını yeniden düzenledi. Toprak Mahsülleri Ofisi alım yapmayacak, ruhsatlı
alanda ekim yapan üreticiye destek verilecek
15 Temmuz Tahran’dan Erivan’a giden Hazar Havayollarına ait uçak düştü, 168 yolcudan kurtulan olmadı.
32
16 Temmuz Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Paksüt
hakkındaki iddiaların dayanaktan yoksun ve telefon dinlenmesinin usulsüz yapılması raportör görüşünün ardından soruşturma açılmasına gerek olmadığına karar verildi.
17 Temmuz Laiklik karşıtı makaleleriyle tanınan Prof.
Dr. Davut Dursun RTÜK Başkanlığına seçildi.
18 Temmuz Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Garipoğlu
Grubu’na ait 70 şirketin yönetimine el koydu.
19 Temmuz Küresel krizin en çok etkilediği ülkelerden
İngiltere’de ekonominin yüzde 4.5 küçüleceği tahmin ediliyor.
20 Temmuz Cumhurbaşkanı Gül, Devlet Denetleme Kurulu’na, skandal kararlar veren Adli Tıp Kurumu’nu denetleme talimatı verdi.
21 Temmuz Giresun’da aşırı yağışlar 1000 ev ve işyerinde su baskınına yolaçarken 150 araç denize sürüklendi.
22 Temmuz İstanbul Sanayi Odası’nın Türkiye’nin en
büyük 500 sanayi şirketini belirlediği araştırmasında en
büyük 500 şirkette zarar tutarı 2007 yılına göre yüzde 450
arttı.
23 Temmuz Anayasa Mahkemesi mayınlı arazilerin 49
yıla kadar kirilanması hükmünü durdurdu.
24 Temmuz Dünya Sağlık Örgütü, domuz gribi salgınının
henüz ilk safhasında olduğunu ve salgından dolayı ölenlerin sayısının 700’e ulaştığını açıkladı.
25 Temmuz TMSF Halis Toprak’ın iki şirketine el koydu, 20 şirketindede haciz başlattı.
26 Temmuz Suriye’yi ziyaret eden ABD ‘nin Ortadoğu
Temsilcisi Mitchell, ABD’nin Ortadoğu barışı için kararlı
olduğunu söyledi.
27 Temmuz 13 gündür süren hakim ve savcı atama krizi
ara formülle aşıldı. Ergenekon savcıları, haklarındaki şikayetlerin incelenmesi şartıyla yerlerinde kaldılar.
28 Temmuz 5 gün arayla yaşanan ikinci sel felaketinde
alt yapısı tamamen çöken Giresun’da sel felaketi yaşandı.
29 Temmuz Merkez Bankası faizleri indirmeye devam
edeceğini açıkladı.
30 Temmuz Bürokrasiyi azaltmak için 170 yönetmelikte
değişiklik yapıldı. 421 belge uygulamadan kalkacak
31 Temmuz Ergenekon davası gizli tanığı için Ankara
Numune Hastanesi psikolojik sorunları nedeniyle gözetim
altında tutulmalı raporu verdi.
Download